ทักษะการพัฒนาอาชีพ อช21002 ม.ต้น

หนงั สือเรียนสาระการประกอบอาชีพ

รายวชิ า ทกั ษะการพฒั นาอาชีพ

(อช21002)

ระดบั มัธยมศึกษาตอนต้น
(ฉบบั ปรับปรุง พ.ศ. 2560)

หลกั สูตรการศึกษานอกระบบระดบั การศึกษาข้นั พ้นื ฐาน
พทุ ธศกั ราช 2551

สานกั งานส่งเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศยั
สานกั งานปลดั กระทรวงศึกษาธิการ
กระทรวงศึกษาธิการ

ห้ามจาหน่าย

หนงั สือเรียนเล่มน้ีจดั พมิ พด์ ว้ ยเงินงบประมาณแผน่ ดินเพ่ือการศึกษาตลอดชีวติ สาหรับประชาชน ลิขสิทธ์ิ
เป็นของ สานกั งาน กศน. สานกั งานปลดั กระทรวงศึกษาธิการ

เอกสารทางวชิ าการลาดบั ที่ 28/2555

หนงั สือเรียนสาระการประกอบอาชีพ

รายวชิ า ทกั ษะการพฒั นาอาชีพ (อช21002)

ระดบั มธั ยมศึกษาตอนต้น
ฉบบั ปรับปรุง พ.ศ. 2560

ลิขสิทธ์ิเป็นของ สานกั งาน กศน. สานกั งานปลดั กระทรวงศึกษาธิการ
เอกสารทางวชิ าการลาดบั ที่ 28/2555

คํานาํ

กระทรวงศึกษาธิการไดประกาศใชหลักสูตรการศึกษานอกระบบระดับการศึกษาข้ันพื้นฐาน
พุทธศักราช 2551 เม่ือวันท่ี 18 กันยายน พ.ศ. 2551 แทนหลักเกณฑและวิธีการจัดการศึกษานอกโรงเรียน
ตามหลักสูตรการศึกษาข้ันพื้นฐาน พุทธศักราช 2544 ซ่ึงเปนหลักสูตรท่ีพัฒนาข้ึนตามหลักปรัชญาและ
ความเช่อื พน้ื ฐานในการจัดการศึกษานอกโรงเรยี นทมี่ ีกลุมเปา หมายเปนผใู หญมีการเรยี นรูและสั่งสมความรู
และประสบการณอ ยางตอเน่อื ง

ในปง บประมาณ 2554 กระทรวงศึกษาธิการไดกําหนดแผนยุทธศาสตรในการขับเคลื่อนนโยบาย
ทางการศึกษาเพ่ือเพม่ิ ศกั ยภาพและขีดความสามารถในการแขงขันใหประชาชนไดมีอาชีพที่สามารถสราง
รายไดทีม่ ง่ั ค่ังและม่ันคง เปนบคุ ลากรทีม่ วี ินัย เปย มไปดวยคุณธรรมและจรยิ ธรรม และมจี ติ สํานึกรบั ผดิ ชอบ
ตอตนเองและผูอ่ืน สํานักงาน กศน. จึงไดพิจารณาทบทวนหลักการ จุดหมาย มาตรฐาน ผลการเรียนรู
ท่ีคาดหวงั และเนื้อหาสาระ ทั้ง 5 กลุมสาระการเรียนรู ของหลักสูตรการศึกษานอกระบบระดับการศึกษา
ข้ันพ้นื ฐาน พทุ ธศักราช 2551 ใหม คี วามสอดคลองตอบสนองนโยบายกระทรวงศึกษาธิการ ซ่งึ สงผลใหตอง
ปรับปรุงหนังสือเรียน โดยการเพ่ิมและสอดแทรกเน้ือหาสาระเก่ียวกับอาชีพ คุณธรรม จริยธรรมและ
การเตรยี มพรอ ม เพอ่ื เขา สูประชาคมอาเซียน ในรายวชิ าท่มี คี วามเกี่ยวของสมั พันธกนั แตย งั คงหลักการและ
วธิ ีการเดมิ ในการพัฒนาหนังสือที่ใหผูเรียนศึกษาคนควาความรูดวยตนเอง ปฏิบัติกิจกรรม ทําแบบฝกหัด
เพื่อทดสอบความรูความเขาใจ มีการอภิปรายแลกเปลี่ยนเรียนรูกับกลุม หรือศึกษาเพิ่มเติมจากภูมิปญญา
ทองถน่ิ แหลงการเรยี นรูและส่ืออ่นื

การปรบั ปรุงหนงั สือเรยี นในครัง้ น้ี ไดร บั ความรว มมืออยา งดยี ่งิ จากผูทรงคุณวุฒิในแตละสาขาวิชา
และผูเก่ียวของในการจัดการเรียนการสอนท่ีศึกษาคนควา รวบรวมขอมูลองคความรูจากสื่อตาง ๆ มา
เรยี บเรยี งเนื้อหาใหค รบถว นสอดคลองกบั มาตรฐาน ผลการเรียนรูท ่ีคาดหวัง ตัวชี้วัดและกรอบเนื้อหาสาระ
ของรายวชิ า สาํ นกั งาน กศน. ขอขอบคุณผูมีสวนเก่ียวของทุกทานไว ณ โอกาสน้ี และหวังวาหนังสือเรียน
ชุดน้ีจะเปนประโยชนแกผูเรียน ครู ผูสอน และผูเก่ียวของในทุกระดับ หากมีขอเสนอแนะประการใด
สาํ นักงาน กศน. ขอนอมรบั ดว ยความขอบคณุ ย่ิง

สารบัญ หนา

คาํ นาํ 1
คาํ แนะนําการใชหนงั สือเรยี น 2
โครงสรา งรายวชิ าทกั ษะการพฒั นาอาชีพ 15
บทท่ี 1 ทกั ษะในการพฒั นาอาชพี 16
19
เรอ่ื งที่ 1 ความจําเปน ในการฝก ทักษะ กระบวนการผลติ กระบวนการตลาด 22
ทใ่ี ชน วตั กรรมเทคโนโลยเี พอื่ พัฒนาอาชีพ 24
25
เรอื่ งท่ี 2 ความหมายความสําคญั ของการจดั การอาชีพ 26
เรื่องท่ี 3 แหลงเรียนรู และสถานท่ีฝก อาชพี 34
เรอื่ งที่ 4 การวางแผนฝก ทกั ษะอาชพี 38
เรือ่ งท่ี 5 การฝก ทกั ษะอาชพี 41
บทที่ 2 การทําแผนธุรกจิ เพอ่ื การพฒั นาอาชีพ 43
เรื่องที่ 1 ความหมายและความสําคญั ของการจดั การพฒั นาอาชีพ 44
เร่อื งที่ 2 การวิเคราะหชุมชนเพื่อการพัฒนาอาชพี 45
เร่อื งที่ 3 การกําหนดวิสัยทัศน พนั ธกจิ เปา หมาย และกลยุทธในการวางแผน 51
53
พัฒนาธุรกจิ ของชุมชน 57
เรื่องท่ี 4 ปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพยี ง 58
เรอ่ื งท่ี 5 การวางแผนปฏิบตั กิ าร 59
บทที่ 3 การจดั การความเสยี่ ง 63
เรอื่ งท่ี 1 ความหมายของความเสี่ยง และการจดั การความเส่ยี ง
เรื่องที่ 2 การวิเคราะหศักยภาพ และการจัดการความเสยี่ งกบั ผลการดําเนินงาน
เรื่องท่ี 3 การแกป ญ หาความเสยี่ ง
เร่อื งท่ี 4 การวางแผนปฏิบตั กิ ารจดั การความเสี่ยง
บทท่ี 4 การจดั การการผลติ การบริการ
เร่ืองที่ 1 การจดั การเก่ียวกบั การควบคุมคณุ ภาพการผลิตหรอื การบรกิ าร
เรื่องท่ี 2 การใชน วตั กรรมและเทคโนโลยใี นการผลิต
เรอ่ื งที่ 3 การลดตนทนุ การผลิตหรือการบรกิ าร

บทที่ 5 การจดั การการตลาด 66
เร่ืองท่ี 1 การจดั การการตลาด 67
เรื่องที่ 2 การจดั ทําแผนปฏิบตั ิการ 76
80
บทท่ี 6 การขับเคล่อื นเพอื่ พฒั นาธุรกจิ 81
เรื่องท่ี 1 การวิเคราะหความเปนไปไดข องแผนพฒั นาอาชพี 83
เรือ่ งที่ 2 การพฒั นาแผนพฒั นาอาชพี 84
เร่ืองที่ 3 ข้ันตอนการขับเคลอื่ นแผนพฒั นาอาชพี 87
เร่ืองท่ี 4 ปญ หาอปุ สรรคและแนวทางแกไขท่ีเกิดจากการขบั เคล่อื นแผนธรุ กิจ 90
91
บทท่ี 7 โครงการพฒั นาอาชพี 94
เรอ่ื งที่ 1 ความสาํ คญั ของโครงการพฒั นาอาชีพ 101
เรือ่ งที่ 2 ขั้นตอนการเขยี นโครงการพฒั นาอาชพี 102
เรอื่ งที่ 3 การเขียนแผนปฏิบัติการ 106
เรอ่ื งท่ี 4 การตรวจสอบโครงการพฒั นาอาชีพ

บรรณานกุ รม

คําแนะนําการใชห นังสอื เรยี น

หนงั สอื เรยี นสาระการประกอบอาชีพ รายวชิ าทกั ษะการพฒั นาอาชีพ รหสั อช21002 ระดบั
มัธยมศกึ ษาตอนตน เปน หนังสอื เรียนทจ่ี ัดทําขนึ้ สําหรับผูเรียนทีเ่ ปนนกั ศึกษานอกระบบ

ในการศกึ ษาหนงั สือเรยี นสาระการประกอบอาชีพ รายวชิ าทกั ษะการพฒั นาอาชพี ผเู รียนควรปฏบิ ตั ิ
ดงั น้ี

1. ศกึ ษาโครงสรา งรายวิชาใหเ ขาใจในหวั ขอ และสาระสาํ คญั ผลการเรยี นรทู ค่ี าดหวัง และขอบขาย
เน้อื หาของรายวชิ าน้นั ๆ โดยละเอยี ด

2. ศกึ ษารายละเอียดเน้ือหาของแตละบทอยางละเอยี ด และทํากิจกรรมตามทกี่ ําหนด ถาผเู รียนไม
เขาใจควรกลับไปศึกษาและทําความเขา ใจเน้ือหาใหม

3. ปฏบิ ัติกจิ กรรมทา ยเร่อื งของแตล ะเรอ่ื ง เพ่ือเปนการสรุปความรู ความเขา ใจของเนอื้ หาในเร่ืองนั้น ๆ
อีกครั้ง และการปฏิบัตกิ ิจกรรมของแตละเน้อื หา แตล ะเร่ือง ผูเรียนสามารถนาํ ไปตรวจสอบกบั ครแู ละ
เพอ่ื น ๆ ทร่ี ว มเรียนในรายวิชาและระดบั เดยี วกนั ได

4. แบบเรียนเลมนี้มี 7 บทเรียน ประกอบดว ย
บทท่ี 1 ทักษะในการพัฒนาอาชีพ
บทที่ 2 การทาํ แผนธรุ กจิ เพ่ือการพฒั นาอาชพี
บทที่ 3 การจดั การความเสี่ยง
บทท่ี 4 การจดั การผลผลติ การบรกิ าร
บทที่ 5 การจดั การการตลาด
บทที่ 6 การขับเคลือ่ นเพอ่ื พัฒนาธรุ กจิ
บทท่ี 7 โครงการพฒั นาอาชีพ

โครงสรา งรายวชิ าทักษะการพัฒนาอาชีพ อช21002

ระดับมัธยมศึกษาตอนตน

สาระการเรยี นรู
การประกอบอาชีพจาํ เปน ตอ งพัฒนาอยางตอเน่ืองเพ่ือใหทันกับการเปล่ียนแปลง โดยศึกษา

วิเคราะห ทกั ษะในกระบวนการผลิต กระบวนการตลาดในอาชีพที่ประกอบการอยูในขณะน้ัน วามีจุดออน
จุดแข็ง อยา งไร เพอ่ื ปรบั ปรุงแกไ ขใหทนั กบั การเปล่ียนแปลงน้นั
มาตรฐานการเรียนรรู ะดบั

มคี วามรู ความเขาใจทักษะในการพัฒนาอาชีพท่ีตัดสินใจเลือกบนพ้ืนฐานความรู กระบวน
การผลติ กระบวนการตลาดท่ีใชนวตั กรรม เทคโนโลยีท่ีเหมาะสม และประยกุ ตใ ชภูมปิ ญ ญา

มีความรู ความเขาใจและสามารถจัดทําแผนงานและโครงการธุรกิจเพื่อพัฒนาอาชีพ
เขา สตู ลาดการแขงขนั ตามแนวคดิ ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพยี ง เพื่อสูความเขมแขง็
ผลการเรยี นรทู ีค่ าดหวงั

1. อธิบายทกั ษะท่ีเก่ยี วของในกระบวนการผลติ กระบวนการตลาดท่ใี ชน วัตกรรมเทคโนโลยี
ในการพฒั นาอาชีพที่ตัดสนิ ใจเลอื กได

2. เหน็ ความสมั พันธข องการจัดระบบเตรยี มความพรอ มกบั การพัฒนาอาชพี
3. ปฏิบัติการวิเคราะหทกั ษะในการพฒั นาอาชีพ
4. อธบิ ายความหมายความสาํ คัญของการจดั การอาชพี เพ่อื พฒั นาอาชพี ได
5. ดาํ เนนิ การปรบั ปรุงแผนธรุ กิจดานการจดั การการผลติ หรอื การบริการ และดานการจัดการ
การตลาดตามแนวคิดปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพยี งได
6. อธิบายความสัมพนั ธระหวางระบบการพฒั นาธุรกิจกบั การขบั เคลือ่ นธรุ กจิ อยางมคี ณุ ธรรม
7. ปฏิบตั กิ ารจัดทาํ แผนและโครงการพฒั นาอาชีพได
ขอบขา ยเนอ้ื หา
บทที่ 1 ทักษะในการพฒั นาอาชพี
บทที่ 2 การทาํ แผนธรุ กจิ เพื่อการพฒั นาอาชพี
บทท่ี 3 การจดั การความเส่ยี ง
บทท่ี 4 การจดั การผลผลติ การบรกิ าร
บทที่ 5 การจดั การการตลาด
บทท่ี 6 การขับเคล่อื นเพ่ือพัฒนาธรุ กิจ
บทที่ 7 โครงการพฒั นาอาชีพ

1

บทที่ 1
ทักษะในการพัฒนาอาชพี

สาระการเรยี นรู
การประกอบอาชีพจําเปนตองมีการพัฒนาทั้งดานกระบวนการผลิต และกระบวนการตลาด

อยางตอเนื่อง เพื่อใหสินคาอยูในตลาดไดนาน โดยนาํ นวัตกรรมเทคโนโลยีมาประยุกตใชกับภูมิปญญา
ใหเหมาะสม

นอกจากจะมคี วามรู ความสามารถในทกั ษะกระบวนการผลิตและกระบวนการตลาดแลว ผูประกอบ
ธุรกิจจาํ เปนตองมีความสามารถดานอื่น ๆ ประกอบดวย ไดแก การหาแหลงที่เอื้อตอการพัฒนาอาชีพ
ความเขาใจในปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพียง และการพัฒนาตนเองอยา งสมํ่าเสมอ จงึ จะทาํ ใหอ าชพี มีความเขม แขง็

กอนท่ีจะฝกทักษะเพ่ือพัฒนาอาชีพจะตองทราบวา จะฝกทักษะอะไรบาง แลววางแผนการฝกวา
จะฝกอยางไร ท่ไี หน เมอ่ื ไร ระหวา งการฝก ควรมีการจดบนั ทึกเพอื่ สรุปเปน องคความรู
ตัวชี้วัด

1. อธิบายความจําเปนในการฝกทักษะกระบวนการผลิต กระบวนการตลาด ที่ใชนวัตกรรม
เทคโนโลยี

2. อธบิ ายความหมาย ความสําคัญของการจัดการอาชีพ และระบบการจัดการเพื่อการพัฒนาอาชีพ
โดยประยกุ ตใ ชภมู ปิ ญญา

3. อธิบายแหลง เรยี นรทู ี่เอื้อตอการพฒั นาอาชีพได
4. สามารถวเิ คราะหต นเองในการพัฒนาอาชีพได
5. อธบิ ายวธิ กี ารวางแผน การฝกทักษะเพอ่ื พัฒนาอาชพี ได
6. มที ักษะการบนั ทกึ ขอ มลู การฝก ทกั ษะและขอ มลู จากแหลง เรยี นรเู พอ่ื พฒั นาอาชพี ได
ขอบขายเนื้อหา
เร่อื งที่ 1 ความจาํ เปนในการฝกทักษะ กระบวนการผลิต กระบวนการตลาด ท่ใี ชนวัตกรรมเทคโนโลยี

เพื่อพัฒนาอาชีพ
เรื่องท่ี 2 ความหมายความสําคญั ของการจดั การอาชีพ
เรอ่ื งที่ 3 แหลงเรียนรู และสถานทฝ่ี ก อาชพี
เรอ่ื งที่ 4 การวางแผนโดยการกาํ หนดสิง่ ตา ง ๆ
เรอื่ งท่ี 5 การฝก ทกั ษะอาชพี

2

เรื่องที่ 1 ความจําเปนในการฝกทักษะ กระบวนการผลิต กระบวนการตลาด ที่ใชนวัตกรรมเทคโนโลยี
เพื่อพัฒนาอาชีพ

1.1 ความจาํ เปนในการฝก ทักษะเพือ่ พฒั นาอาชพี
การพฒั นาทักษะอาชีพดานตาง ๆ ใหทนั ตอ การเปล่ยี นแปลงของตลาด ไดแก ความรู ความสามารถ

ในกระบวนการผลติ และกระบวนการการตลาด การพัฒนาอาชพี มีความสําคัญและจาํ เปน ดังน้ี
1. ดานเศรษฐกิจ จากการแขงขันทางธุรกิจท่ีมีการแขงขันทางการตลาดสูง จึงเกิดการรวมกลุม

การคาตาง ๆ เชน เขตการคาเสรีอาเซียน เขตเศรษฐกิจยุโรป ดังนั้นการพัฒนาอาชีพจึงจําเปนตองมี
การพัฒนาสินคาใหสามารถเขาสูตลาดการแขงขัน และเปนที่ยอมรับของตางประเทศ

2. ดา นสงั คม ประเทศทมี่ เี ศรษฐกจิ ดจี ะสงผลใหส ภาพของสังคมดขี นึ้ เชน ปราศจากโจรผรู า ย
3. ดานการศึกษา ครอบครัวที่มีเศรษฐกิจดีจะสามารถสงบุตรหลานเขารับการศึกษาไดตามความ
ตอ งการ และในอนาคตเยาวชนเหลา นกี้ จ็ ะเปนประชากรที่มีคุณภาพ มีความสามารถในการประกอบอาชีพ
สงผลตอเศรษฐกจิ สงั คมใหมีความเจริญกา วหนาตอ ไป
1.2 ความจาํ เปนในการพฒั นากระบวนการผลิต
จากสภาพสังคมทม่ี ีการเปล่ียนแปลงอยูต ลอดเวลา สงผลใหค วามตองการสนิ คาของผูบรโิ ภคมคี วาม
แตกตางกันท้ังทางดานปริมาณและดานคุณภาพ ดังน้ัน การพัฒนาอาชีพจึงมีความจําเปนเพื่อรองรับ
การเปล่ยี นแปลงดงั กลาว เทคนิคและวิธีการในการพัฒนากระบวนการผลติ และกระบวนการตลาด โดยการ
นาํ ภูมปิ ญ ญา นวตั กรรม เทคโนโลยี มาประยุกตใชในการพฒั นาการประกอบอาชีพ
กระบวนการผลิต เปน การบริหารจัดการดา นทุน แรงงาน ที่ดินหรือสถานท่ใี หเกิดผลผลิตหรือสินคา
ที่มีการพัฒนาอยางตอเน่ือง เพ่ือใหตรงกับความตองการของตลาด องคประกอบของกระบวนการผลิต
นําเสนอไดต ามแผนภมู ิ ดงั น้ี

กระบวนการผลิต องคป ระกอบ ศึกษา วเิ คราะห
ทุน
แรงงาน
สถานที่
การจดั การ

สรปุ สง่ิ ทีต่ องพฒั นา
แผนภมู ิ กระบวนการผลติ

1. ทุน หมายถงึ ปจ จยั ท่ีเปนเงนิ ทนุ วสั ดุ อปุ กรณ วตั ถุดบิ เครื่องมือเครื่องจกั ร ซงึ่ ตองศกึ ษาวามที นุ ใด
เขา มาเก่ียวของ และถาจะปรับปรุงแกไขตองพิจารณาวาตองใชทุนประเภทใดมากนอยเพียงใด

3

ลดจํานวนทใี่ ชไปบางไดหรือไม หรอื ใชส่งิ ทดแทนท่ีมีราคาถกู แทนส่งิ ทมี่ รี าคาแพงไดหรือไม หรอื เนน ใช
ทนุ ทมี่ ีอยใู นทอ งถน่ิ เพราะถา ใชท นุ จากทีอ่ ื่นจะมคี าใชจ ายสูงข้นึ เชน คาขนสง คา แรงงาน ถาเปนเงินที่ตอง
ใชในการลงทุนที่ตองไปกูยืม เสียดอกเบี้ยในอัตราท่ีสูงจะทาํ อยางไรถึงจะลดดอกเบ้ียใหตา่ํ ลง ซึ่งจะมี
ผลตอการลดตนทุน

2. แรงงาน หมายถึง แรงงานคน สัตว เครื่องจักรตาง ๆ ท่ีใชในการผลิต ผูเรียนจะตองศึกษา
วิเคราะห การใชแรงงานวาใชแรงงานคุมคากับเงินทุนและเวลาหรือไม ใชแรงงานเหมาะสมกับงาน
หรือขนาดของพื้นท่ีหรือไม เชน พื้นท่นี อยก็ควรใชแ รงงานคนไมค วรใชเคร่ืองจักรขนาดใหญ แรงงานท่ีใช
มีคุณภาพหรือไม มีการใหข วัญกําลังใจแกแ รงงานท่ีใชหรือไม

3. สถานท่ี หมายถึง ท่ีดินทํากิน หรือสถานท่ีตาง ๆ เชน หางสรรพสินคา รานคา ซ่ึงเปนสถานที่
ประกอบการ ถาเปนที่ดินทํากินอาชีพเกษตรก็อาจจะพิจารณาวาไดใชที่ดินคุมคากับการลงทุนหรือไม
ใชทั้งหมด หรือใชอยางเหมาะสมกับการปลูกพืชหรือเลี้ยงสัตวหรือไม มีการทํานุบํารุงที่ดินทํากินบาง
หรือไม เชน บํารงุ ดินโดยปลกู พืชตระกลู ถ่วั แลวไถกลบเพอื่ บํารุงดิน

สาํ หรบั อาชีพบรกิ าร เชน ขายอาหาร เปดรานเสริมสวย ซอมรองเทา นวดแผนโบราณ ซ่ึงตองอาศัย
ทําเลที่ตั้ง เชน อยูในยานชุมชน การเดินทางสะดวกสบาย มีท่ีจอดรถใหลูกคา ส่ิงตาง ๆ เหลาน้ีตองนํามา
พจิ ารณาเพ่ือพฒั นาใหด ขี ึ้น

4. การจัดการ เปนการนําทุน แรงงาน และที่ดินหรือสถานที่ไปบริหารจัดการใหเกิดผลผลิต
อยางคมุ คาและไดป ระโยชนสูงสดุ ดงั นั้น การจดั การจึงเปน สง่ิ สําคัญและจําเปนตอการประกอบธุรกิจ ถามี
กระบวนการจัดการท่ีผานการคิด วิเคราะห วางแผนอยางเปนขั้นตอน รอบคอบบนฐานขอมูลท่ีเปนจริง
และตามสถานการณในขณะนั้นก็นับวาไดเปรียบกวาบุคคลอื่น ๆ ท่ีไมไดใหความสําคัญ แตทาํ ดวยความ
เคยชิน ทําใหข าดการพฒั นาอยางตอ เนอ่ื ง จึงทําใหธุรกิจมีแตคงที่หรือถอยหลัง เพื่อใหอาชีพดําเนินตอไปได
มีรายไดใหค รอบครวั มีกินมใี ชใ นครวั เรือน ควรตองคาํ นงึ ถงึ การออมเงินเพื่อเปน หลักประกนั ของครอบครัว
ตอการดํารงชีวิตของลูกหลานและการศึกษาตอ การประกอบอาชีพจําเปนตองมีการจัดการในการนํา
นวัตกรรมหรอื เทคโนโลยีมาใชในการผลิต เพื่อใหผ ลผลติ มีคุณภาพ และมีปริมาณเพยี งพอตอ ความตองการ
ของตลาด
1.3 ความจําเปนในการพัฒนากระบวนการตลาด เปนการบริหารจัดการดานการตลาด เร่ิมต้ังแตการศึกษา
ความตองการของลูกคา การกาํ หนดเปาหมาย การทําแผนการตลาด การสงเสริมการขาย การกําหนดราคาขาย
การขาย การสงมอบสินคาใหกับลูกคา ผูผลิตก็ตองศึกษาวิเคราะหจุดออน จุดแข็งของกระบวนการตลาด
ทุกขนั้ ตอนเพอ่ื นาํ ขอมลู มาใชพ ฒั นาอาชพี

การตลาดเปน เรื่องยากของผูประกอบอาชีพใหม รวมถึงผูท่ีประกอบอาชีพอยูแลว การศึกษาขอมูล
และการทําความเขาใจในวิธีการตลาดจะสามารถนํามาปรับใชเพ่ือการพัฒนากระบวนการตลาด สามารถ
แสดงกระบวนการไดต ามแผนภูมิ ดงั น้ี

กระบวนการตลาด องคป ระกอบ 4
ผลิตภัณฑ สนิ คา ศกึ ษา วเิ คราะห
ราคา
ชอ งทางการจดั จาํ หนาย
สงเสริมการขาย

สรปุ สง่ิ ทต่ี องพัฒนา

แผนภมู ิ กระบวนการตลาด
1. ผลิตภัณฑ สินคา หมายถึง ผลผลิต ผลิตภัณฑ การบริการ เชน ผลผลิตการเกษตร ผลิตภัณฑ
แปรรปู ตาง ๆ หรือเปนสินคาประเภทบริการ เชน ขายอาหาร เสริมสวย นวดแผนโบราณ ซึ่งผูประกอบการ
ตองพิจารณาความตองการของลูกคาอยูตลอดเวลาวา ความตองการนั้นลดลงหรือเพิ่มข้ึน ถาลดลงจะตองมี
การศึกษา วิเคราะห ลักษณะของผลผลิต ผลิตภัณฑ เชน รูปลักษณ ความสวยงาม ความต่ืนตาตื่นใจ
ประโยชนของการใชสอย โดยยึดความตองการของกลุมลูกคาเปนสําคัญ สําหรับอาชีพบริการตองให
ความสาํ คัญกบั การบริการดว ย เชน มารยาทการบรกิ าร ความรบั ผิดชอบ การมีมนษุ ยสมั พันธ
2. ราคา หมายถึง การต้ังราคาขายสินคา ซ่ึงข้ึนอยูกับตนทุนการผลิต เชน คาวัสดุอุปกรณ
คาดอกเบ้ีย คา เชาสถานที่ คาแรงงาน คาประชาสมั พนั ธ คาขนสง คา น้ํามนั ถาสงไปขายตางประเทศจะมี
ราคาแพงกวาขายในประเทศไทย แตอยางไรก็ตามผูขายควรเนนการตั้งราคาใหเหมาะสมกับคุณภาพของ
สินคา และควรใหใกลเคียงกับคูแขงขัน ถาสินคาใดคูแขงนอย ผูขายก็ควรตั้งราคาใหยุติธรรมกับผูบริโภค
ไมควรเอาเปรยี บลูกคาเกนิ ไป

ดงั นั้น ผูประกอบการควรศกึ ษาวิเคราะหวา ราคาของปจจัยการผลิตผันแปรอยางไรลดลงหรือ
เพิม่ ขน้ึ หรอื จัดหาวัสดทุ ่ีมีราคาถูกทดแทนวสั ดุท่ีราคาแพงได เพอื่ ใหต นทุนลดลงได หรือสามารถปรับลด
อตั ราดอกเบ้ยี คา เชา สถานที่ คา ขนสง หรอื ลดการประชาสัมพันธก็จะทําใหตนทุนการผลิตลดลง ซึ่งจะมี
ผลตอการกาํ หนดราคาขายผลิตภณั ฑ ถากาํ หนดราคาขายต่ํากวาคูแขง แตปริมาณการขายมากจะดีกวาขาย
ราคาแพง ซึ่งผลกาํ ไรโดยรวมสงู กวา ก็นา จะยึดหลักการน้ี

3. ชองทางการจดั จาํ หนาย เปนการกระจายสินคาใหไปถึงผูบริโภคอยางปลอดภัย ซึ่งมีหลายวิธี
เชน การขายผา นคนกลาง การขายปลีก ซึ่งผูประกอบการจะตองพจิ ารณาความรู ความสามารถและศึกษา
ศกั ยภาพของตนเองในการเลอื กชองทางการจัดจาํ หนายสินคา ซงึ่ ไมจําเปน ตองมชี อ งทางจาํ หนายสนิ คา เพียง
วิธีเดียว อาจใชหลาย ๆ วิธเี พ่อื ใหเหมาะสม เชน แตเดิมขายผลไมผานคนกลางเพียงอยางเดียว ตอมาเพิ่ม
วิธีการขายปลีก ทําใหมชี อ งทางการจัดจาํ หนายทงั้ ขายผานคนกลางและขายปลีก

5
4. การสงเสริมการขาย เปนการใชเ ทคนคิ หรือวิธีการใหลูกคารูจักและตองการซื้อสินคาโดยวิธีตาง ๆ
เชน การจัดใหมกี ารชงิ รางวัล การมีสวนลด การซ้ือ 1 แถม 1 การสงเสรมิ การขายอาจจะประชาสัมพันธโดย
วธิ ีตา ง ๆ เชน แจกแผน ปลิว ประกาศลงในหนังสือพมิ พ วิทยุ โทรทศั น
นอกจากจะสง เสริมการขายดวยวิธีตา ง ๆ แลว การบริการหลงั การขายก็เปน เร่ืองสําคัญ เพราะการท่ี
ลูกคา สั่งซอ้ื สนิ คา ครัง้ หน่งึ น้ัน ไมไดหมายความวาผูขายจะขายไดครงั้ เดียว แตห ากมกี ารบริการหลังการขายที่ดี
ลูกคาก็สามารถกลับมาซอ้ื ใหม หรืออาจบอกตอคนอน่ื ๆ ใหม าใชบริการก็ได ดงั นัน้ ผูประกอบการจะตอง
ศึกษา วิเคราะห การสงเสริมการขายที่ดําเนินการอยูวา มีขอดีขอเสียอยางไร ควรมีการปรับปรุงวิธีการ
หรอื ไมอยางไร

----------------------------------

กิจกรรมที่ 1
แบบวเิ คราะหอ าชพี เพื่อการพฒั นาอาชพี
ใหผเู รียนแตละคนไปสอบถามผูประกอบอาชีพท่ีผูเรียนสนใจหรืออาชีพท่ีตนเองประกอบการอยู
เกี่ยวกับสถานที่ดําเนินงาน และสิ่งที่ควรปรับปรุง ทั้งดานกระบวนการผลิต และกระบวนการตลาด
แลวบันทกึ ลงในแบบบนั ทึก

แบบบันทกึ
วเิ คราะหอ าชพี เพ่ือพัฒนาอาชพี

ชื่อผูป ระกอบอาชพี ............................................................... อาชีพ..................................................................
ทอ่ี ยู......................................................................................................................................................

เรื่อง สภาพทดี่ าํ เนนิ งาน ส่งิ ทค่ี วรปรบั ปรงุ
1. กระบวนการผลติ
1.1 การใชทนุ

มี ก า ร ใ ช ทุ น ป ร ะ เ ภ ท ใ ด บ า ง แ ล ะ
พัฒนาอยางไร มีสภาพ ปญหา อุปสรรค
อยางไรและควรปรบั ปรงุ อยางไร

1.2 การใชแรงงาน
แรงงานที่ใชงานเปนแรงงานประเภทใด

มปี ญ หา อุปสรรคอยางไรและควรปรับปรุง
อยา งไร

เรอื่ ง สภาพทีด่ ําเนนิ งาน 6
1.3 สถานทที่ ํากนิ ส่งิ ที่ควรปรบั ปรงุ

มีการพัฒนาสถานท่ีทํากินมากนอย
เพียงใด เปนของตัวเองหรือเชา มีปญหา
อปุ สรรคอยางไรและควรปรับปรุงอยางไร
1.4 การจดั การ

มี วิ ธี ก า ร พั ฒ น า ก า ร จั ด ก า ร ด า น
การวางแผน การดาํ เนนิ การตามแผน มกี าร
จดบันทึก มีการทําบัญชีรับ-จายหรือไม
และคุมคากับการลงทุนหรือไม มีปญหา
อุปสรรคอยางไร และควรปรบั ปรุงอยา งไร

2. กระบวนการตลาด
2.1 ผลผลิต ผลติ ภณั ฑ การบริการ

มีการผลิตสินคา และการพฒั นาสินคา
ใหตรงกบั ความตองการของลูกคาหรือไม
และพัฒนาอยางไร มีปญหา อุปสรรค
อยา งไรและควรปรับปรุงอยา งไร
2.2 ราคา

มีการตั้งราคาและการปรับปรุงการ
ตั้งราคาที่เหมาะสมหรือไม เพราะเหตุใด
คุมกับการลงทุน และราคาขายของคแู ขงขัน
เปนอยางไร มปี ญ หาอุปสรรคอยางไรและ
ควรปรบั ปรุงอยา งไร
2.3 ชองทางการจดั จําหนาย

มีชองทางการจัดจําหนายและการ
พัฒนาชองทางการจัดจําหนายหรือไม
อยางไร มีปญหา อุปสรรค อยางไรและ
ควรปรับปรุงอยางไร
2.4 การสงเสรมิ การขาย

มีการสงเสริมการขายและการพัฒนา
การสง เสริมการขายหรือไม อยางไร มีปญหา
อุปสรรคอยา งไรและควรปรบั ปรงุ อยางไร

7

กจิ กรรมที่ 2
แบบบนั ทกึ แนวทางการพฒั นาอาชีพ
ใหผูเรียนรวมกลุมตามอาชีพท่ีไดไปสัมภาษณผูรูหรือผลการวิเคราะหอาชีพของตนเอง
ตามใบงานท่ี 1 โดยนําขอมูลที่ไดมาแลกเปลี่ยนความรูซ่ึงกันและกัน แลวใหผูเรียนสรุปเปนแนวทาง
การพัฒนาอาชีพของตนเอง พรอมเงื่อนไข (ถามี) เพื่อนําไปสูความเปนไปไดในการพัฒนาอาชีพ ลงใน
แบบบนั ทกึ

แบบบันทกึ
แนวทางการพัฒนาอาชีพ
อาชีพ.......................................................................................................................

เรอ่ื ง แนวทางการพัฒนาอาชพี เงอ่ื นไข (ถาม)ี
1. การพัฒนากระบวนการผลติ

1.1 การใชท ุน

1.2 การใชแ รงงาน

1.3 สถานที่

1.4 การจัดการ

8

เรอื่ ง แนวทางการพฒั นาอาชีพ เง่อื นไข (ถา ม)ี
2. กระบวนการตลาด

2.1 ผลผลิต ผลิตภณั ฑ การบรกิ าร

2.2 ราคา
2.3 ชองทางการจัดจาํ หนาย
2.4 การสงเสริมการขาย

9

1.4 การพัฒนาอาชีพตอ ยอดและประยกุ ตใ ชภมู ิปญ ญา
ในปจจุบันการพัฒนาอาชีพตอยอดเปนเรื่องสําคัญสําหรับผูผลิต เพราะการท่ีมีผูผลิตจํานวนมาก

ที่ผลิตสินคาซํา้ ๆ กันจะทาํ ใหเกิดตัวเลือกในการบริโภคผลิตภัณฑ ซึ่งเปนการดีสําหรับผูบริโภค แตไมดี
สําหรบั ผผู ลิตเพราะจะทาํ ใหเกิดสว นแบงตลาดมากข้ึน ดังน้ันผูผลิตตองมีความคิดริเร่ิมสรางสรรคในการ
พฒั นาตอยอดจากผลิตภณั ฑเดมิ ใหมีความแตกตางและนา สนใจสําหรับผบู ริโภค

ภูมปิ ญญา หมายถงึ ความรู ความสามารถ ความชาญฉลาด ทักษะและเทคนคิ อนั เกดิ จากพ้ืนความรู
ทผี่ านกระบวนการสืบทอด เลือกสรร ปรับปรุง พัฒนา การสรางงาน ดวยประสบการณที่สะสมมาเปน
เวลานานอยางเหมาะสม สอดคลองกบั ยุคสมยั

การพัฒนาอาชีพโดยการประยุกตใชภูมิปญญา เปนการนําภูมิปญญามาเชื่อมโยงใหสอดคลองกับ
อาชพี เดิม จึงจําเปนตองศกึ ษา วเิ คราะห จุดออ น จุดแข็งของอาชพี ถึงแมเรือ่ งใดจะเปน จุดแขง็ อยแู ลว ก็ตอง
วิเคราะหว าควรจะพัฒนาอะไรไดอกี สว นจดุ ออนยิง่ ตองวเิ คราะหอ ยา งรอบคอบถ่ีถวน เพ่ือใหดีข้ึนกวาเดิม
เชน ปจ จุบันนยิ มใชของโบราณ กอ็ าจจะนาํ มาประยกุ ตใชใ นการพัฒนาอาชพี เชน มีอาชีพขายกาแฟอยแู ลว
ก็อาจจะนาํ วิธีชงกาแฟแบบโบราณมาประยกุ ตใ ช เพือ่ ใหเ ปน จุดขายและเปน การอนรุ ักษของดีดง้ั เดมิ

10

กิจกรรมที่ 3
ภมู ปิ ญญาท่ตี อ งใชใ นการพฒั นาอาชพี
ใหผูเรียนวิเคราะหอาชีพท่ีสนใจวา จะนําภูมิปญญามาประยุกตใชในการพัฒนาอาชีพไดอยางไร
ลงในแบบบนั ทึก โดยมผี ูรชู วยพจิ ารณาความเปนไปไดของภูมปิ ญญาท่ีจะนํามาประยกุ ตใ ชในการพัฒนาอาชีพ

แบบบันทกึ
ภมู ิปญ ญาทีต่ อ งใช
อาชีพ .......................................................................................................................
ชอ่ื ผูรู ........................................................................................................................
ภมู ปิ ญญาทใี่ ช……………………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
ประยุกตใ ชใ นการพัฒนาอาชพี ไดอยางไร
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………

11

1.5 ทกั ษะการใชน วตั กรรม เทคโนโลยีเพอ่ื การพฒั นาอาชีพ
นวตั กรรม หมายถึง ความคดิ การปฏบิ ัติ หรือสิง่ ประดษิ ฐใหมท่ียังไมเคยใชมากอนหรือเปนการ

พัฒนา ดัดแปลง มาจากของเดมิ ทม่ี อี ยแู ลว
เทคโนโลยี หมายถึง การใชความรู เครื่องมือ ความคิด หลักการ เทคนิค ระเบียบวิธีการ

ตลอดจนกระบวนการทม่ี นษุ ยพ ฒั นาขึน้ เพอ่ื ชวยในการทํางานหรือแกปญหาตา ง ๆ เชน อุปกรณ เคร่ืองจกั ร
วสั ดุ หรอื แมก ระท่ังสง่ิ ที่ไมสามารถจับตองได

การท่ีจะยอมรับหรอื ปฏเิ สธนวัตกรรม เทคโนโลยี อาจจะตองพิจารณาประสิทธิภาพของ
นวัตกรรม เทคโนโลยี สว นใหญกจ็ ะดูองคป ระกอบ 4 ดา น คือ

1. ความสามารถในการทาํ งาน
2. ประหยัดคาใชจ า ย
3. ทาํ งานไดรวดเร็ว
4. ไมทาํ ลายส่งิ แวดลอ ม
ความสามารถในการทํางาน ไดต รงตามวตั ถุประสงคของนวตั กรรม เทคโนโลยี ไดม ากนอยเพียงใด
แตจ าํ เปน ตองมีเกณฑช วี้ ัดเพ่อื การยอมรับวาเทาใดจงึ จะยอมรับได อาจจะเปรยี บเทยี บกบั ความสามารถเดมิ
ท่เี คยใชมา แตอ ยางไรก็ตามการนํานวตั กรรม เทคโนโลยีมาใชตอ งดีขึ้นกวาเดมิ อาจกําหนดเปนรอยละก็ได
เชน การใชเ ครอ่ื งนวดขา วเคร่อื งใหมสามารถนวดขา วไดมากกวา เดิมรอยละ 20 ซง่ึ ยอมรับได
ประหยัดคาใชจา ย เปนการมงุ ประเมนิ เทียบเคยี งระหวา ง นวตั กรรม เทคโนโลยขี องใหมท่ีจะนําเขา
มาใชแ ทนเทคโนโลยีเกา โดยพิจารณาเปรียบเทียบราคานวัตกรรม เทคโนโลยีใหมท่ีตองจายเปนเงิน และ
การลดรายจา ยจากเดิม
การทํางานไดรวดเร็ว เปนการประเมินเทียบเคียงความรวดเร็วในการทํางานการใชเวลาระหวาง
นวัตกรรม เทคโนโลยเี กา กับใหม
ไมทําลายส่ิงแวดลอม ผูประกอบการตองคํานึงอยูเสมอวานวัตกรรม เทคโนโลยีจะนํามาใชตอง
เปนมติ รกับส่งิ แวดลอม และไมทาํ ใหผูทีอ่ ยูอ าศัยใกลเ คยี งเดือดรอ น

12

การประเมินการทํางานของนวตั กรรม เทคโนโลยี
การประเมินการทาํ งานของนวตั กรรม เทคโนโลยีตามองคประกอบท้ัง 4 ดาน ซ่งึ จะยอมรับ

หรือปฏิเสธการใชนวัตกรรม เทคโนโลยี ผูเรียนจําเปนตองกําหนดลักษณะบงชี้ความสําเร็จ และเกณฑ
ตัวชีว้ ดั ความสําเร็จดว ยตนเอง ดงั ตัวอยา ง
ตวั อยาง การประเมนิ การทํางานของนวัตกรรม เทคโนโลยตี ามองคประกอบ

องคป ระกอบการประเมนิ ลกั ษณะบง ช้ีความสําเร็จ เกณฑก ารยอมรับ
1. ความสามารถในการทาํ งาน
2. การประหยัดคาใชจา ย 1. ส่งิ ท่นี วัตกรรม เทคโนโลยี 1. รอ ยละ 90 ของสิ่งทที่ าํ ได
ทําได
3. ทาํ งานไดรวดเร็ว
2. ประหยัดคาใชจายไดรอยละ 25 2. ประหยัดคาใชจายข้ันตํ่าที่
4. ไมท ําลายส่งิ แวดลอม เชน หวานขาวเคยใชแรงคน 10 คน ยอมรั บได ร อยละ 25 จาก
ในเวลา 10 วัน จึงหวานขา วเสร็จ โดย คาใชจายเดิม เชนใชรถหวาน
แตละคนไดค า แรงคนละ 150 บาท/วัน ขา วเหมารวมคาแรง คานํ้ามัน
ดังน้ัน รวมเปนจํานวนเงินท่ีตองเสีย และ ค าสึ ก ห รอ ต อง เ สี ย
15,000 บาท คา ใ ช จ า ย ทั้ งหมดเป นเงิ น
11,250 บาท ทําใหมีคาใชจาย
ลดลงรอ ยละ 25 เปนคาใชจาย
ท่ลี ดลงซง่ึ อยูใ นเกณฑ

3. ทํางานไดเร็วกวาเทคโนโลยีเกา 3. ประหยัดเวลาทํางานข้ันตํ่า
รอยละ 25 เชน เคยหวานขาวใชเวลา ที่ยอมรับได รอยละ 25 จาก
12 วันในพื้ นที่ 10 ไ ร แตถาใ ช เทคโนโลยเี ดมิ
นวัตกรรม เทคโนโลยีใหม จะใช
เวลาเพยี ง 9 วันเทานน้ั

4. นวัตกรรม เทคโนโลยีไมทําลาย 4. ใชเคร่ืองมือตรวจสอบหรือ

สง่ิ แวดลอม สงั เกตระบบนิเวศในบรเิ วณน้นั

13

กจิ กรรมท่ี 4
เกณฑก ารประเมนิ ประสิทธภิ าพนวตั กรรม เทคโนโลยี
ใหผเู รียนกําหนดเกณฑก ารประเมนิ ประสทิ ธภิ าพนวัตกรรม เทคโนโลยใี นการพัฒนาอาชพี
ตามองคป ระกอบการประเมนิ ทก่ี าํ หนด

แบบบันทกึ
อาชพี .............................................................................................
องคป ระกอบการประเมนิ ลกั ษณะบง ชคี้ วามสําเรจ็ เกณฑการยอมรับ

ความสามารถในการทาํ งาน

การประหยัดคาใชจาย

ทํางานไดรวดเร็ว
ไมทาํ ลายส่ิงแวดลอ ม

14

กจิ กรรมที่ 5
การตดั สนิ ใจเพอ่ื ยอมรบั นวัตกรรม เทคโนโลยี

ใหผูเรียนวิเคราะหและกําหนดวาจะนํานวัตกรรม เทคโนโลยีใดบาง มาใชเพ่ือพัฒนาอาชีพ
แลว นาํ มาประเมินประสทิ ธภิ าพตามองคประกอบการประเมินลงในแบบบันทึก เพ่ือพิจารณาวาจะยอมรับ
ตามเกณฑที่กําหนดหรือไม ตัดสินใจวาจะใชนวัตกรรม เทคโนโลยี พรอมแสดงเหตุผลการตัดสินใจ
ประกอบดว ย
แบบบนั ทกึ
การตัดสนิ ใจเพ่อื ยอมรับนวตั กรรม เทคโนโลยี
อาชพี ........................................................................................
ไมผา นเกณฑ
นวัตกรรม ผา นเกณฑป ระเมนิ ประเมนิ การตดั สินใจ เหตผุ ล
เทคโนโลยี (องคป ระกอบ)
(องคป ระกอบ)

15

เรอ่ื งที่ 2 ความหมาย ความสาํ คัญของการจดั การอาชพี
การจัดการอาชีพ หมายถึง กระบวนการจัดกิจกรรมงานอาชีพ นับตั้งแตการวางแผนการจัดการ

องคก าร การตัดสนิ ใจ การสัง่ การ การควบคุม การติดตามผล เพื่อใหไดผลผลิตหรือบริการที่เปนที่ตองการ
ของลูกคา และไดรบั การยอมรับจากสังคม

ความสําคัญของการจัดการอาชีพ จากคาํ จาํ กดั ความของการจัดการอาชีพ ทาํ ใหทราบถึงความสําคัญ
ของการจดั การอาชพี เพราะทําใหผบู รหิ ารสามารถพฒั นากจิ การใหมุงไปสูความมปี ระสทิ ธภิ าพและสามารถ
ดําเนินการใหบรรลวุ ตั ถุประสงคของกิจการได กลาวคือ กิจการสามารถผลิตสินคาหรือบริการท่ีมีคุณภาพ
ทันเวลาตรงตามความตอ งการของลูกคา และกจิ การ ไดรับผลตอบแทนคอื กาํ ไรสงู สดุ สามารถขยายกจิ การได
หรือเพ่ิมพูนในการดําเนินการได

จากการศึกษาวิจัยพบวา การจดั การอาชพี ใหประสบความสําเร็จประกอบดวย
1. การจัดการอยางมีคุณภาพ หมายถึง ผูบริหารมีความรูประสบการณ สามารถทํางานใหบรรลุ

ผลสําเร็จอยางมีประสทิ ธภิ าพ
2. ผลติ ภณั ฑท่ีมีคุณภาพ หมายถึง การผลิตสินคา ท่ีมีคุณภาพ อาจกระทําไดโดยการใชเทคนิคตาง ๆ

เร่ิมตงั้ แตก ารใชว ัตถดุ บิ กระบวนการผลิต การตรวจคณุ ภาพสนิ คากอนสง มอบใหลูกคา
3. ผลิตภณั ฑท ่ที ันสมัยดว ยนวตั กรรมใหม
4. การลงทนุ ระยะยาวอยางมีคณุ คา
5. สถานภาพการเงินม่ันคง
6. มคี วามสามารถในการดงึ ดดู ใจลกู คาใหส นใจผลติ ภณั ฑ สินคา
7. คาํ นงึ ถงึ ความรบั ผิดชอบตอ สังคมและสง่ิ แวดลอม
8. การใชทรัพยส ินอยางคุมคา

16

เรอื่ งท่ี 3 แหลง เรียนรแู ละสถานท่ีฝก อาชพี
จากการท่ีผเู รยี นไดศ ึกษาเก่ียวกับการพัฒนากระบวนการผลิต กระบวนการตลาด การประยุกตใช

ภูมิปญ ญาและนวตั กรรม เทคโนโลยีแลว ทาํ ใหรูว า ตองพฒั นาอาชพี ดา นใดบา ง ในการพัฒนาความรู เพอ่ื การ
พัฒนาอาชพี จาํ เปน ทผี่ ปู ระกอบการอาชีพตองศึกษาขอมูลจากแหลงเรียนรูเฉพาะ เชน ตองการเงินทุนเพื่อ
นาํ ไปซือ้ เครอื่ งจักรกต็ อ งศึกษาจากแหลง เงินทุน หรอื ขาดแรงงานก็ตองจัดเตรียมหาแรงงานในชว งทต่ี องการ
เปนการเตรยี มความพรอมเพ่อื รองรบั การพัฒนาอาชีพ

ผูท่ีมีความสามารถในการบริหารจัดการธุรกิจไดอยางมีประสิทธิภาพ จําเปนจะตองรูจักเลือกใช
ไดแก
1. แหลงเรยี นรูและสถานที่ฝกอาชพี

แหลงเรยี นรูแ ละสถานทฝ่ี ก อาชพี หมายถงึ แหลง ที่มีขอมูล ขา วสาร ความรู ประสบการณ สารสนเทศ
และเทคโนโลยี สําหรบั ผูเ รียนใชในการแสวงหาความรแู ละหรอื ฝกทักษะในการประกอบอาชีพ ซ่ึงมีอยูตาม
ธรรมชาติ และมนษุ ยสรางขนึ้ แหลง ในที่นี้อาจจะเปนเอกสาร สถานที่ ตัวบุคคล ผูรู แหลงเรียนรูธรรมชาติ
เชน ทะเล ปา ภูเขา แหลง เรยี นรูท่ีมนษุ ยส รา งข้ึน เชน หอ งสมุด พิพิธภัณฑ อนิ เทอรเน็ต เว็บไซตตาง ๆ

แหลงเรียนรูและสถานที่ฝกอาชีพมีความสําคัญตอการจัดกิจกรรมการเรียนรูสําหรับผูเรียน
โดยเฉพาะผูเรียนที่อยูนอกระบบโรงเรียนที่ตองศึกษาหาความรูดวยตนเองเปนสวนใหญ จึงตองอาศัย
แหลงเรียนรตู า ง ๆ ใกลตวั เชน หอ งสมุดอาํ เภอ ศนู ยก ารเรยี นชมุ ชน ภูมิปญ ญา แหลง ธรรมชาตติ าง ๆ ผเู รียน
สามารถศกึ ษาหาความรูไดด ว ยตนเอง แหลงเหลานี้เปน ขมุ ทรัพยทางปญญาที่สามารถคนหาความรไู ดไมรจู บ

ปจจุบันสถานที่ฝกอาชีพมีหลากหลายทั้งภาครัฐและเอกชนที่จัดใหกับประชาชนท่ัวไป เชน
สํานักงาน กศน. กระทรวงแรงงาน สํานักงานคณะกรรมการอาชีวศึกษา กระทรวงเกษตรและสหกรณ
โรงเรยี นของเอกชนตาง ๆ ทีเ่ ปดสอนหลกั สตู รวิชาชีพระยะส้นั
2. แหลง เงินทนุ

แหลง เงนิ ทุน หมายถึง แหลงท่ีสามารถใหกูยืมเงินเพ่ือการประกอบอาชีพได ซ่ึงมีท้ังแหลงเงินทุน
ของภาครัฐและเอกชน เชน ธนาคารพาณิชยตาง ๆ สหกรณ กองทุนกูยืมตาง ๆ การท่ีจะกูยืมไดตองมี
โครงการรองรับ เพ่อื ใหแ หลง เงนิ ทุนพิจารณาความเปน ไปไดใ นการสง ใชเงินคืน
3. แหลง วัสดุ อปุ กรณ เครือ่ งจักร

แหลง วสั ดุ อปุ กรณ เครอื่ งจกั ร หมายถึง แหลงขายหรอื แหลงทจ่ี ะไดมาของวสั ดุ อุปกรณ เคร่ืองจักร
ที่เกี่ยวขอ งกับการประกอบอาชพี เชน ประกอบอาชีพการเกษตรจะตอ งมีวัสดอุ ปุ กรณ เครื่องจักรที่เกี่ยวของ
เชน พันธพุ ืช ปยุ รถแทรกเตอร

17

4. แหลงแรงงาน
แหลง แรงงาน หมายถงึ แหลงทจี่ ะไดแรงงานมาใช ไดแ ก แรงงานจาก คน สตั ว และเครอื่ งจกั รทใี่ ช
- แรงงานคน หมายถึง แรงงานเจา ของกับแรงงานนอกที่จา งมาทํางาน
- แรงงานสตั ว หมายถึง แรงงานสัตวท่ีใชในการประกอบอาชีพ เชน แรงงานจากวัว ควาย ชาง มา

ท่ีนํามาใชในการประกอบอาชีพ
- เครื่องจักร บางอาชพี มกี ารใชเครื่องจักรในการประกอบอาชีพ เชน อาชีพทํานาอาจจะตอ งใชรถไถ

อาชีพทําเหล็กดัดประตู หนาตาง อาจจะใชเครื่องเช่ือม ตองพิจารณาวา อาชีพของตนเองใชเครื่องจักร
อะไรบาง ทีม่ อี ยลู า สมัยหรอื ไมอ ยางไร ขนาดหรือจํานวนพอเพยี งกับการผลิตหรือไม
5. ตลาด

คือ แหลงท่ีมีทั้งผูซื้อและผูขายสินคาตาง ๆ จากผูผลิตไปสูผูบริโภคหรือผูใชบริการน้ัน ๆ ไดรับ
ความพอใจ รว มถึงการพฒั นาอาชพี มีวัตถุประสงคใ นการขยายตลาดขายสนิ คา ใหมากขึ้น โดยพิจารณาตลาดเดิมวา
สามารถรบั สินคาทพี่ ัฒนาข้นึ ใหมไดหรอื ไม ถา ไมไ ดจ ะตอ งหาตลาดใหมรองรับ

18

กิจกรรมที่ 6
การสํารวจแหลง ทเ่ี ออ้ื ตอ การพฒั นาอาชพี
ใหผูเรียนสํารวจแหลงที่เอื้อตอการพัฒนาอาชีพของผูเรียนในชุมชนวา มีแหลงใดบาง
ตั้งอยูทใี่ ด มเี ง่ือนไขการใหบรกิ ารอยา งไร

แบบฝกหดั การใหบ ริการ
แหลง ท่เี ออ้ื ตอ การพัฒนาอาชีพ
ชอื่ ผสู าํ รวจ.....................................................................

แหลง ชื่อ – ท่ตี ้งั

1. แหลงเรยี นรู

2. สถานท่ีฝก อาชพี

3. แหลงเงนิ ทนุ

4. แหลงวัสดุ อปุ กรณ
เคร่ืองจกั ร

5. แหลงแรงงาน

6. ตลาด

19

เรื่องท่ี 4 การวางแผนฝก ทักษะอาชีพ

การวางแผน หมายถึง วธิ กี ารตดั สนิ ใจลวงหนา เพื่ออนาคตองคการ ซ่ึงเปนหนาท่ีของการจัดการ
ในทางเลือกวาควรจะใหใครทําอะไร ท่ีไหน อยางไร เปนขั้นตอนดําเนินงาน การใชทรัพยากร
การบรหิ ารเพื่อใหบ รรลวุ ัตถุประสงค และเปาหมายทีต่ อ งการ

ทกั ษะ (Skill) หมายถึง ความชัดเจน และความชาํ นิชาํ นาญในเร่อื งใดเรื่องหนึ่ง ซึ่งบุคคลสามารถ
สรา งขน้ึ ไดจากการเรยี นรจู ากสง่ิ ตา ง ๆ ที่อยูร อบตวั

การฝกทักษะอาชีพ หมายถึง ฝกทักษะอาชีพใดอาชีพหนึ่งจนเกิดความชัดเจนและชํานาญ
จนสามารถถา ยทอดความรแู ละประสบการณนน้ั ๆ ใหก ับผอู ่นื ได

ประโยชนข องการวางแผนฝกทักษะอาชพี มีดังนี้
1. มีโอกาสวิเคราะหท ักษะทจ่ี าํ เปนและตอ งฝก อยางถ่ีถว น
2. ทาํ ใหค รอบคลุมทักษะทีต่ องการฝก และมองเหน็ ภาพรวม ของการพฒั นาอาชีพทั้งระบบ
3. สามารถวางแผนในการเลอื กสถานทฝี่ ก และวธิ ีการฝก ทักษะกบั หนวยงานทรี่ บั ผิดชอบโดยตรง

หรือบางทักษะอาจฝก ดว ยตนเองได

ขั้นตอนการวางแผนการฝกทักษะอาชีพ มดี งั น้ี
1. สรุปทักษะทตี่ องการฝกเพิ่มเตมิ
2. ศกึ ษาหาขอมลู เกีย่ วกบั แหลงฝกทักษะอาชพี และประสานงานกับแหลงฝกวาตองการฝกเรื่องใดบาง

เม่ือใด
3. กําหนดวัน เวลา สถานทใ่ี นการฝก ทักษะทั้งหมดลงในการฝก
4. ผตู องการฝกควรศึกษาเรอ่ื งทตี่ อ งการฝก ทักษะดวยตนเองลว งหนาไปกอ น เพื่อใหมีความเขาใจ

ในระดบั หน่ึง แลว จดเปนคําถามทย่ี งั ไมเขาใจเพอ่ื นําไปซกั ถามในวนั เวลาทม่ี ีการฝกจริง

20

กจิ กรรมท่ี 7
วเิ คราะหทักษะท่ีตอ งการฝกเพอ่ื พฒั นาอาชพี
ใหผูเรียนทบทวนเน้ือหาจากใบความรูและกิจกรรม เพื่อนํามาสรุปวาสิ่งที่ตองการฝกทักษะ
เพื่อพัฒนาอาชีพนั้นมีอะไรบาง ลงในแบบบันทกึ

แบบบนั ทกึ
สรปุ ทักษะในการฝก เพ่ือพฒั นาอาชีพ
อาชีพ .............................................................
ที่ เรอ่ื ง ทักษะท่ตี อ งฝก เพม่ิ เตมิ

1. ความรูท ี่ตองเรยี นรู ตัวอยาง
1. การวิจยั การตลาด
2. .......................................

2. ทักษะที่ตองการฝกเพ่ือพัฒนา ตัวอยาง
อาชพี 1. ปรบั ปรงุ ดินโดยใชปยุ พืชสด
2. .......................................

3. กระบวนการผลิต ตัวอยา ง
1. จัดหาทนุ เพิม่
2. .......................................

4. กระบวนการตลาด ตัวอยาง
1. การทาํ บัญชีรายรบั – รายจาย
2. .......................................

5. การประยุกตใ ชภ มู ิปญญา ตัวอยา ง
1. เทคนิคการทําปุย ชวี ภาพ
2. .......................................

6. การใชน วัตกรรม เทคโนโลยี ตัวอยา ง
1. การใชเครอ่ื งนวดขาวทมี่ ีประสิทธิภาพ
2. .......................................

21

กจิ กรรมท่ี 8
แผนการฝกทกั ษะเพือ่ พฒั นาอาชีพ
ใหผูเรียนสรุปทักษะที่ตองการฝกทักษะเพิ่มเติม และไดมีการประสานงานกับสถานที่ฝกแลว
ใหวางแผนการฝกทกั ษะลงในแบบบนั ทึก

แบบบันทกึ
แผนการฝก ทักษะเพอื่ พฒั นาอาชีพ
อาชีพ ....................................................
ที่ เรอ่ื งท่ตี อ งการฝก สถานทฝี่ ก/ผฝู ก วนั เดอื น ป วธิ กี ารฝก
ฝก ปฏิบตั จิ ริง
ตัวอยาง ศนู ยพัฒนาท่ดี นิ 10 กนั ยายน 2552
1. การปรับปรุงดนิ
โดยใชป ยุ พชื สด จงั หวัด.....................

22

เรื่องท่ี 5 การฝกทกั ษะอาชีพ
เม่ือไดม ีการวางแผนการฝกทักษะเพื่อพัฒนาอาชีพแลว ตองดําเนินการฝกทักษะอาชีพตามแผนท่ี

กําหนดไว โดยในระหวางการฝกควรมีการบนั ทึกหรอื ถอดองคค วามรเู ก็บไวศ กึ ษาปอ งกันการลืม สิ่งที่ควร
จดบันทึก ไดแกองคความรู ขั้นตอนในการฝก ปญหาและแนวทางแกปญหา และอาจจะสรุปแสดงความ
คิดเห็นของตนเองไวดวย ระหวางการฝกใหถือวา “เมื่อใดท่ีลงมือปฏิบัติ เมื่อน้ันตองไดความรู และเม่ือ
ปฏบิ ตั เิ สร็จแลวตอ งไดความรูเพ่ิมขึ้น” ความรู ทักษะทไ่ี ดอาจไดจ ากหลายวธิ ี เชน

1. จากการอานหนังสือ ตํารา หนังสือพิมพตาง ๆ แลวจดบันทึกเปนความรูโดยสรุปหรือจดเปน
ผงั ความคดิ เพ่ือสรปุ เปน ความเขา ใจของตนเองกไ็ ด

2. จากการฝกปฏิบตั ิ ตอ งจดบันทกึ เปน ขนั้ ตอน เชน เรมิ่ จากการเตรยี มวสั ดุ อปุ กรณ เคร่ืองมอื ตาง ๆ
ข้ันตอนการปฏบิ ตั ิเร่ิมดว ยข้นั ตอนใด และจบดว ยข้นั ตอนใด ตามลําดบั ข้นั ตอนการฝก

3. จากการสัมภาษณผูรู ผูเรียนจะตองเตรียมคําถามไปลวงหนากอนโดยลําดับคําถามตามขั้นตอน
การเรียนรู

4. จากการฟงท่ีมีผูบรรยาย หรือจากการอภิปรายแลกเปล่ียนความคิดเห็นซ่ึงกันและกัน ผูเรียน
จะตองตง้ั ใจฟง แลวพยายามทําความเขา ใจสรุปเปน ประเดน็ ใหได หรอื จะสรุปเปนผังความคิดเพ่ือใหตนเอง
เขา ใจกไ็ ด

5. การจดบันทึกที่มาของขอมูล เชน อานจากหนังสือฉบับใด เม่ือใด ไดรับการฝกปฏิบัติจากท่ีใด
เมื่อไร ผรู ูเ ปน ใคร ผบู รรยายเปนใคร

ในระหวางการฝกเพื่อพฒั นาอาชพี ผฝู กจะตอ งหาความรแู ละเทคนิคในอาชีพใหมากทีส่ ุด ซง่ึ จะชวย
ในการฝกมปี ระสิทธภิ าพย่ิงขน้ึ ดังน้ี

1. ฝก การสงั เกต เชน สงั เกตภาพ สงั เกตการเคลื่อนยาย สงั เกตสิ่งประดษิ ฐ การสงั เกต จะเปน พื้นฐาน
ของการคดิ สรา งสรรค การคิดอยางมเี หตผุ ล

2. การฝกจินตนาการ เปนความสามารถในการคิดสรางภาพขึ้นมาใหเปนส่ิงท่ีเห็นไดอาจเปน
สถานที่ เหตุการณเปนอะไรก็ไดซึ่งไมเคยเห็นมากอน หรือเปนสิ่งที่เปนไปได หรือเปนไปไมได
การจินตนาการจะชวยใหมนุษยคิดคนอะไร ๆ ขึ้นมาได ชวยใหเกิดความสงสัย คิดท่ีจะอยากทดลองหา
คําตอบจนเกดิ เปนส่ิงประดษิ ฐ

3. ฝกการคิดผสมผสานสิ่งตาง ๆ เขาดวยกัน ทําใหเกิดความคิดสรางสรรค เชน การออกแบบ
เครอื่ งประดับที่มกี ารผสมผสานของเพชร และทองคาํ

4. ฝกความจําอยางเปนระบบ เปนการจัดกลุมสิ่งของตาง ๆ หรือหาวิธีการจํา เชน จําคําศัพท
ภาษาอังกฤษ หรอื อาจใชผงั ความคดิ โดยการเชอ่ื มโยงขอมูลใหญก ับขอ มูลยอย

5. ฝกการใชเหตุผลท่ีสัมพนั ธก ัน เชน สิง่ ใดสมั พันธกบั อะไร หรืออะไรเปนเหตุเปนผล

23

กิจกรรมท่ี 9
บนั ทกึ ความรใู นการฝก ทักษะเพอื่ พฒั นาอาชพี
ใหผูเรยี นฝก ทักษะเพ่ือพัฒนาอาชีพในเร่ืองท่ีสนใจดวยวิธีการตาง ๆ ตามความถนัด เชน จากการ
อานตํารา พบผูรู สัมภาษณ ฟง คําบรรยาย หรือฝกปฏิบัติ วิธีใดวิธีหน่ึง หรือหลายวิธีแลวนํามาบันทึกลงใน
แบบบนั ทกึ ท่ีกาํ หนด

แบบบันทกึ

เรอ่ื ง........................................................................ แหลง ฝก/ผรู ู...........................................................
วธิ ีการฝก ................................................................. วัน เดือน ป .......................................................

เน้ือหาความรู
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
ปญหาและแนวทางแกป ญ หา
...........................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
ขอเสนอแนะ
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

24

บทท่ี 2
การทําแผนธรุ กจิ เพอ่ื การพฒั นาอาชพี

สาระการเรียนรู
การทําแผนธุรกิจเปนการกําหนดแนวทางในการประกอบอาชีพไวลวงหนาใหสมาชิก

ทุกคนในสถานประกอบการ ครอบครัว หรอื องคก รการผลิตนั้น ๆ ไดเขาใจรวมกัน โดยผานกระบวนการ
ระดมความคดิ จากการวิเคราะหชมุ ชนสถานการณต าง ๆ แลว นาํ มากําหนดวสิ ัยทัศน พันธกิจ กลยุทธในการ
ดําเนินงาน ตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง เพื่อนาํ ไปสคู วามสําเร็จตามเปา หมายของแผนธรุ กจิ น้นั ๆ
ตวั ชี้วัด

1. วิเคราะหชุมชนโดยการระดมความคิดเห็นของคนในชุมชน และกําหนดวิสัยทัศน
พันธกิจ รายได คานิยมของชุมชน เปาหมาย และกลยุทธตามแนวคิดปรัชญาของ
เศรษฐกิจพอเพยี ง

2. วางแผนปฏิบัติการ
ขอบขายเน้ือหา

เรอ่ื งท่ี 1 ความหมายและความสําคัญของการจดั การพฒั นาอาชพี
เรอื่ งท่ี 2 การวเิ คราะหชมุ ชนเพอื่ การพัฒนาอาชีพ
เร่อื งท่ี 3 การกาํ หนดวสิ ยั ทศั น พนั ธกจิ เปา หมาย และกลยทุ ธในการกําหนดแผนพัฒนา

ธรุ กิจ ของชมุ ชน
เรื่องท่ี 4 ปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพียง
เรอ่ื งที่ 5 การวางแผนปฏบิ ตั กิ าร

25

เรอื่ งที่ 1 ความหมายและความสาํ คญั ของการจัดการพัฒนาอาชีพ
การพัฒนาอาชพี หมายถึง การดาํ เนนิ การ เพื่อใหก ารประกอบอาชีพมีการพัฒนากาวหนา ทั้งดาน

ปริมาณ และคุณภาพใหดีขึ้นสอดคลองกับความตองการของตลาดอยางมีระบบ การพัฒนาอาชีพมี
ความสําคญั สรปุ ได ดงั น้ี

1. เปนการใชทรัพยากรในชุมชนใหเกิดประโยชนกับทองถิ่น โดยการนํามาประกอบอาชีพใหมี
รายไดมากขน้ึ

2. เปนการขยายตลาดใหกวา งขวางออกไปไดม ากขึ้น
3. ชว ยเปลี่ยนรูปแบบของผลติ ภณั ฑ หรอื พัฒนาผลิตภัณฑออกสูต ลาดไดมากย่งิ ขน้ึ
4. ผูบริโภคสามารถเลือกซื้อผลติ ภณั ฑตามทต่ี นเองตองการไดมากยิ่งขึน้
5. การพัฒนาผลิตภัณฑชวยเพ่ิมปริมาณของผลิตภัณฑ และทําใหการใชแหลงทุน และการ
ดําเนนิ การดา นการตลาดสามารถดําเนินการไดมากขน้ึ ดว ย
6. ชวยทาํ ใหเ ศรษฐกจิ ของชุมชนดขี น้ึ
7. เปน การชวยพฒั นาคณุ ภาพชวี ติ ของคนในชมุ ชนใหด ีข้ึน และทาํ ใหคนในชมุ ชนสามารถพ่งึ ตนเองได
ในทสี่ ดุ
การพฒั นาอาชพี จะประสบความสําเร็จมากนอยเพยี งใดข้ึนอยูกับการพัฒนาตนเอง เนื่องจากปจ จบุ ัน
เทคโนโลยีขาวสารมคี วามกา วหนา ดงั นั้น ผูประกอบการจาํ เปนตอ งพฒั นาตนเองใหท นั กบั การเปลี่ยนแปลง
อยูเสมอ โดยฝกใหเปนคนชางสังเกต ชางคิด มีปฏิภาณไหวพริบดี มีความคิดริเริ่มสรางสรรค เปนคน
ละเอียดถี่ถวน รอบคอบ มีหลักการ เหตุผล มีความขยันหมั่นเพียรในการทํางาน มีความอดทน ใฝหา
ประสบการณ อุทิศตนเพ่ืองานอาชพี อยา งจริงจัง จึงจะไดชื่อวาเปนผูที่รูจักพัฒนาตนเองเพื่อความสําเร็จใน
งานอาชีพ
การพัฒนาตนเอง หมายถึง การท่ีบุคคลกําหนดวัตถุประสงคหรือเปาหมายในชีวิตของตนไว
ลว งหนา และหาวธิ พี ัฒนาใหบ รรลุเปาหมายที่วางไว เชน กําหนดเปาหมายวาตองการปลูกขาวใหได ไรละ
100 ถัง ดงั นน้ั จะตอ งหาวธิ กี ารดาํ เนนิ งานใหไ ดตามเปา หมาย เชน ใชพ นั ธุขาวท่ีใหผลผลิตสูงควบคูกับการ
ดูแลรกั ษาอยา งเอาใจใส ซึ่งมปี ระโยชนข องการพฒั นาตนเองในการพฒั นาอาชีพ ดงั น้ี
1. ชวยเพิม่ พูนความรู ความสามารถ
2. ชว ยใหเ กิดความเชือ่ มัน่ ในตนเอง
3. ชวยใหเ กดิ ประสทิ ธภิ าพในการทํางาน
4. ชวยใหม ีความสขุ ในการทาํ งาน
5. ชวยใหเ กดิ ความคิดสรา งสรรคในการสรางผลงาน

26

เรื่องที่ 2 การวิเคราะหชุมชนเพื่อการพัฒนาอาชีพ
การพฒั นาอาชีพ เปน การดาํ เนนิ งานอาชพี ใหมกี ารพัฒนาและกาวหนา ย่ิงขึน้ ท้ังดานปริมาณและ

คุณภาพ โดยมีความสอดคลองกบั ความตอ งการของตลาดอยางมีระบบ
การพัฒนาอาชพี จะประสบความสาํ เร็จมากนอ ยเพยี งใด ข้ึนอยกู ับการวเิ คราะหข อมูลสถานการณ

ของชุมชนทัง้ ภายในและภายนอกใหต รงกับสภาพความเปนจรงิ ตามท่ีมกี ารเปล่ียนแปลง เพื่อการสรางความ
เชอื่ ม่ัน และกําหนดเปาหมายการพฒั นางานอาชีพท่ีชดั เจน

ดังนั้น การดําเนินการพัฒนาอาชีพใหประสบความสําเร็จ แมวาผูดําเนินการอาชีพ จะไดมี
การดําเนินงานอาชีพมาแลว พรอมทั้งไดผานการวิเคราะหความเปนไปได รวมท้ังไดมีการศึกษาขอมูล
องคประกอบทเ่ี กี่ยวขอ งมาแลวกต็ าม

ในการพัฒนาอาชีพ จึงมีความจําเปนท่ีตองวิเคราะหขอมูลสถานการณของชุมชน ใหเหมาะสม
สอดคลองกับสภาพบริบทของพื้นที่ ไดแก ทรัพยากรธรรมชาติ ลักษณะภูมิอากาศ ภูมิประเทศ ศิลปะ
วัฒนธรรม ประเพณี วถิ ชี วี ิต และทรพั ยากรมนุษย

ดังนั้น เพอ่ื เปน การสรางความเชือ่ มนั่ และสามารถกําหนดเปา หมายในการดาํ เนนิ งานพฒั นาอาชีพ
ไดอยางเหมาะสม จึงควรไดมีการวิเคราะหชุมชนเกี่ยวกับสภาพบริบทของพื้นท่ีกับงานอาชีพที่ตัดสินใจ
จะดาํ เนินการพฒั นา

การดาํ เนนิ การวิเคราะหชุมชน โดยทว่ั ไปนยิ มใชเทคนคิ SWOT ในการประเมนิ เพราะเปนเทคนคิ
สําหรับการวิเคราะหสภาพแวดลอมท่ีมีผลกระทบวา มีผลดีหรือผลเสียอยางไรตอส่ิงท่ีจะกระทํามี
รายละเอยี ด ดงั น้ี

S (Strength) จุดแขง็ หมายถึง ความสามารถ หรอื สถานการณภายในชุมชนที่เปนเชิงบวก
ซง่ึ สามารถนํามาใชประโยชนใ นการทาํ งาน เพอ่ื ใหงานบรรลุวัตถุประสงค หรือกอใหเกิดประโยชนตอการ
ทาํ งาน สงผลใหง านทที่ าํ เกิดความเขม แขง็

W (Weakness) จุดออน หมายถึง สถานการณภายในชุมชนท่ีเปนเชิงลบ ซึ่งไมสามารถ
นาํ มา ใชเปนประโยชนในการทาํ งาน เพ่ือใหงานบรรลุวัตถุประสงค หรือไมกอใหเกิดประโยชนตองาน
อาจสงผลใหงานทท่ี าํ เกิดความลมเหลวได

O (Opportunity) โอกาส หมายถึง ปจจัยและสถานการณภายนอกชุมชน ท่ีเอื้อประโยชน
ในการทาํ งานใหบ รรลวุ ัตถุประสงค หรอื หมายถงึ สภาพแวดลอ มภายนอกทเี่ ปนประโยชนต อ การดําเนินงาน

T (Treat) อุปสรรค หมายถึง ปจจัยและสถานการณภายนอกชุมชน ที่ขัดขวางหรือ
ไมสนับสนุนตอการทํางานใหบรรลุวัตถุประสงค หรือหมายถึง สภาพแวดลอมภายนอกท่ีเปนปญหา
ตอการดาํ เนนิ งาน

27

ในการดําเนินการวิเคราะหชุมชนตามสภาพบริบทของพ้ืนที่ ไดแก ทรัพยากรธรรมชาติ ลักษณะ
ภูมิอากาศ ภูมิประเทศ ศิลปะ วัฒนธรรม ประเพณี และวิถีชีวิต และทรัพยากรมนุษย กับงานอาชีพที่
ตัดสินใจจะดําเนินการพัฒนา ดวยเทคนิค SWOT เพื่อการเขาสูอาชีพ มีขั้นตอนการดําเนินงานดังนี้

1. กําหนดประเด็นสภาพบริบทของพ้ืนท่ีที่มีความสัมพันธตองานอาชีพที่ตัดสินใจท่ีจะดําเนินการ
พฒั นา เพอื่ การนํามาวเิ คราะห เชน

1.1 กลุม อาชพี เกษตรกรรม ประเดน็ สภาพบริบทท่คี วรนาํ มาวิเคราะห ไดแ ก ทรพั ยากรธรรมชาติ
ลักษณะภูมิอากาศ ลกั ษณะภูมปิ ระเทศ และทรพั ยากรมนษุ ย

1.2 กลมุ อาชพี อตุ สาหกรรม ประเดน็ สภาพบรบิ ททีค่ วรนาํ มาวเิ คราะห ไดแ ก ทรัพยากรธรรมชาติ
ลักษณะภมู ิประเทศ สภาพภมู ิอากาศ ศิลปะ วฒั นธรรม ประเพณี และวถิ ชี วี ติ

1.3 กลมุ อาชีพพาณิชยกรรม ประเดน็ สภาพบรบิ ทท่ีควรนํามาวิเคราะห ไดแก ทรัพยากรธรรมชาติ
ภมู อิ ากาศ ภูมิประเทศ และทําเลทต่ี ง้ั

1.4 กลมุ อาชีพความคดิ สรางสรรค ประเดน็ สภาพบริบททค่ี วรนาํ มาวิเคราะห ไดแก ทรัพยากรธรรมชาติ
ทรัพยากรมนุษย

1.5 กลุมอาชีพอาํ นวยการและอาชีพเฉพาะทาง ประเด็นสภาพบรบิ ทที่ควรนํามาวิเคราะห ไดแก
ทรัพยากรธรรมชาติ ลักษณะภมู อิ ากาศ ภูมปิ ระเทศ ศิลปะ วฒั นธรรม ประเพณแี ละวิถชี ีวติ และทรัพยากรมนุษย

2. กาํ หนดรายละเอียดยอยที่จะทาํ การวิเคราะหในแตละประเด็นของสภาพบริบทแตละดาน

กับงานอาชพี ทกี่ าํ หนดจะดําเนินการพฒั นา เชน

ประเดน็ ของสภาพบรบิ ท รายละเอียดของประเดน็

1. ทรพั ยากรธรรมชาติ 1.1 ความเหมาะสมและคุณภาพของทรพั ยากรธรรมชาติ
2. ลกั ษณะภมู อิ ากาศ 1.2 ทรพั ยากรธรรมชาตใิ นชุมชน และหรือชมุ ชนขางเคยี ง

ทเ่ี อื้อตอ งานอาชพี
1.3 ปรมิ าณและคาใชจ า ยในการซื้อทรพั ยากร
1.4 ปรมิ าณนา้ํ แหลง นาํ้ ทต่ี อ งใชใ นงานอาชีพ
1.5 รายละเอยี ดของประเด็นอนื่ ๆ ท่เี ก่ยี วของ
2.1 ลกั ษณะภมู อิ ากาศ

2.2 สภาพภมู ิอากาศกบั การสนับสนนุ งานอาชีพ

2.3 ความสมั พันธของภมู อิ ากาศกับสภาพพนื้ ที่
2.4 ความสมั พันธข องภูมอิ ากาศกบั ทรพั ยากรธรรมชาติ

2.5 รายละเอยี ดของประเดน็ อ่นื ๆ ท่ีเก่ยี วขอ ง

28

ประเดน็ ของสภาพบรบิ ท รายละเอยี ดของประเดน็
3. ภมู ิประเทศ
3.1 ลกั ษณะภมู ปิ ระเทศ
4. ศลิ ปะ วัฒนธรรม ประเพณี 3.2 สภาพภูมปิ ระเทศกับการเก้อื หนนุ งานอาชพี
และวถิ ชี ีวติ 3.3 ความสัมพันธข องภูมปิ ระเทศกับงานอาชีพ
3.4 ความสัมพันธของภูมิประเทศกับทรัพยากรธรรมชาติ
5. ทรพั ยากรมนษุ ย 3.5 รายละเอียดของประเด็นอืน่ ๆ ที่เกย่ี วขอ ง

4.1 งานอาชพี สอดคลองกับศลิ ปะของชมุ ชน
4.2 งานอาชพี มคี วามสัมพนั ธกบั วัฒนธรรมของชมุ ชน
4.3 งานอาชพี มคี วามสัมพนั ธกบั ประเพณขี องชุมชน
4.4 งานอาชพี มีความสมั พันธกับวิถีชีวิตของคนในชมุ ชน
4.5 รายละเอยี ดของประเดน็ อนื่ ๆ ทเ่ี กย่ี วของ

5.1 ความรู ในการประกอบอาชพี ของตนเอง
5.2 ผรู ูในชมุ ชน ท่ีมคี วามรูเ กี่ยวกบั งานอาชพี
5.3 แรงงานในชุมชนทจี่ าํ เปน ตอ งใชใ นงานอาชีพ
5.4 การบรหิ ารงานบคุ คล แรงงาน
5.5 ความสัมพนั ธข องคนในชุมชนกับผูประกอบการ
5.6 รายละเอยี ดของประเดน็ อน่ื ๆ ที่เกยี่ วของ

29

3. เม่อื สามารถกาํ หนดรายละเอียดยอยไดใ นแตล ะประเดน็ ของสภาพบริบทแลว ในการวเิ คราะห ใหด าํ เนินการ
วเิ คราะหใ นแตล ะดานของการวเิ คราะหดวยเทคนิค SWOT ตามตารางวิเคราะห ดงั นี้

อาชพี ทต่ี ดั สินใจเลอื ก .................................................

สถานการณภ ายในชมุ ชน

จดุ แขง็ จดุ ออน

1. ทรพั ยากรธรรมชาติ 1. ทรัพยากรธรรมชาติ
2. ลักษณะภูมอิ ากาศ 2. ลักษณะภูมิอากาศ
3. ภมู ิประเทศ 3. ภูมิประเทศ
4. ศิลปะ วฒั นธรรม ประเพณี และวถิ ีชีวิต 4. ศลิ ปะ วัฒนธรรม ประเพณี และวถิ ชี วี ติ
5.ทรพั ยากรมนุษย 5.ทรพั ยากรมนุษย

สถานการณภายนอกชมุ ชน

โอกาส อุปสรรค

1. ทรพั ยากรธรรมชาติ 1. ทรัพยากรธรรมชาติ
2. ลักษณะภมู อิ ากาศ 2. ลักษณะภมู ิอากาศ
3. ภูมปิ ระเทศ 3. ภูมิประเทศ
4. ศลิ ปะ วฒั นธรรม ประเพณี และวถิ ชี วี ิต 4. ศิลปะ วัฒนธรรม ประเพณี และวถิ ีชีวิต
5.ทรัพยากรมนษุ ย 5.ทรพั ยากรมนุษย

4. ดําเนนิ การวเิ คราะหร ะบขุ อมลู ตามความเปน จริง ตามหวั ขอ ของรายละเอยี ดยอยในแตล ะประเดน็
ของสภาพบริบทชมุ ชนวา มคี วามสมั พันธก ับงานอาชีพทจ่ี ะดาํ เนนิ การพฒั นาอยางไร ทัง้ นี้ ในการวเิ คราะห
ระบขุ อ มูล ผดู ําเนนิ การไดแกผูท ต่ี ดั สนิ ใจพฒั นาอาชพี เปน ผูด ําเนินการเอง โดยตองวเิ คราะหระบขุ อมูลดว ย
ความเปนจรงิ

ในการวิเคราะหระบขุ อ มลู สถานการณภ ายในชมุ ชน เปนการวเิ คราะหร ะบขุ อมลู เก่ียวกับ
รายละเอยี ดยอยในแตละประเด็น แยกขอ มลู ภายในชุมชนท่ีเปนเชิงบวกหรือเปนสว นสนบั สนนุ เกื้อหนุนให
งานอาชพี ประสบความสาํ เรจ็ ในดา นจุดแขง็ และระบุขอมลู ในชุมชนทเี่ ปนเชิงลบ หรอื เปนขอ มูลที่อาจจะ
เปน ปญ หาไดก บั งานอาชีพในดานจดุ ออ น

30

ในการวิเคราะหระบุขอมูลสถานการณภายนอกชุมชน เปนการวิเคราะหระบุขอมูลเกี่ยวกับ
รายละเอียดยอยในแตละประเด็น แยกขอมูลภายนอกชุมชนที่เปนเชิงบวก หรือเปนสวนสนับสนุน
เอ้อื ประโยชนใ นการทํางานอาชีพใหบ รรลวุ ัตถุประสงค หรอื เปน ประโยชนตอ การดาํ เนินงาน ในดา นโอกาส
และระบุขอมูลภายนอกชุมชนท่ีเปนเชิงลบ หรืออาจจะเปนสิ่งที่ขัดขวางหรือไมสนับสนุนตอการทํางาน
อาชพี ใหบรรลวุ ัตถุประสงค หรือเปนปญหาตอ การดาํ เนนิ งานอาชีพในดา นอุปสรรค

ตัวอยางการวเิ คราะหร ะบขุ อ มูล
อาชีพ การพฒั นาบรรจภุ ณั ฑน ํ้ามนั มะพรา วกลั่นเยน็
สถานการณภ ายในชุมชน
จดุ แขง็ จุดออ น
1. ทรัพยากรธรรมชาติ ไมม ขี อมูลเปน จดุ แข็ง 1. ทรพั ยากรธรรมชาติ ไมม ที รัพยากรธรรมชาติ

2. ลักษณะภูมอิ ากาศ ตาํ บลเกาะกดู มีลักษณะ ทีส่ ามารถนํามาใชเ ปน บรรจภุ ัณฑท ี่เหมาะสมได

ภมู ิอากาศ ทเี่ หมาะสมตอการทอ งเทยี่ ว 2. ลกั ษณะภมู อิ ากาศ อาจมีปญ หาไดใ นชว ง

มนี ักทอ งเทย่ี วท้งั ชาวไทยและชาวตา งประเทศ ฤดมู รสุม เพราะเรือโดยสารทจี่ ะฝากผลผลิต

นิยมเดนิ ทางมาเที่ยวเปน จาํ นวนมาก จงึ เก้อื หนนุ ไปจาํ หนา ยอาจจะไมออกเรือ

ในการดําเนนิ งานอาชีพ 3. ภูมิประเทศ ตําบลเกาะกูดหางจากฝงรว ม 80

3. ภมู ปิ ระเทศ ตาํ บลเกาะกูด มภี มู ปิ ระเทศ กโิ ลเมตรทางทะเล อาจจะมีปญ หาในการขนสง

เปน เกาะทม่ี ีธรรมชาติสวยงาม มนี ักทองเที่ยว และการจาํ หนายผลผลติ ได

ทั้งชาวไทยและชาวตา งประเทศเดนิ ทางมาเทยี่ ว 4. ศิลปะ วัฒนธรรม ประเพณี และวถิ ีชวี ติ

เปน จาํ นวนมาก จึงเกื้อหนนุ ในการดาํ เนนิ งาน ไมม ีขอมลู เปนจดุ ออ น

อาชีพ 5. ทรพั ยากรมนษุ ย ไมม ขี อมูลเปน จดุ ออน

4. ศิลปะ วฒั นธรรม ประเพณี และวถิ ีชีวติ

นํ้ามนั มะพราว เปน ผลติ ภณั ฑทมี่ คี วามนิยมใช

การพัฒนาบรรจภุ ณั ฑจะสามารถทาํ ใหน าํ้ มัน

มะพรา วใชไ ดน าน ไมม ีกล่ินหนื และสะดวก

ในการใช

5. ทรพั ยากรมนุษย ไมตองใชแรงงาน

เพราะสามารถดาํ เนินการไดดว ยสมาชิกภายใน

ครอบครวั

31

สถานการณภายนอกชมุ ชน
โอกาส อปุ สรรค
1. ทรพั ยากรธรรมชาติ ไมมขี อมลู เปนโอกาส 1. ทรัพยากรธรรมชาติ ไมม ขี อ มูลเปนอปุ สรรค

2. ลักษณะภูมอิ ากาศ นักทอ งเทีย่ วท้ังชาวไทย 2. ลกั ษณะภูมอิ ากาศ อาจมปี ญ หาไดใ นชว ง

และชาวตางประเทศนยิ มเดนิ ทางมาเท่ยี วเปน ฤดมู รสุม เพราะเรือโดยสารทจ่ี ะฝากผลผลิต

จาํ นวนมาก เพราะมลี กั ษณะภูมอิ ากาศ มีความ ไปจาํ หนายอาจจะไมอ อกเรือ

เหมาะสมตอการทอ งเทยี่ ว จงึ เกอ้ื หนุนในการ 3. ภมู ิประเทศ ตาํ บลเกาะกูดหางจากฝง รว ม 80

ดาํ เนินงานอาชีพ กโิ ลเมตรทางทะเล อาจจะมปี ญ หาในการขนสง

3. ภมู ปิ ระเทศ ภมู ปิ ระเทศของตําบลเกาะกดู และการจาํ หนา ยผลผลติ ได

มีมะพราวเปน จาํ นวนมาก และมีธรรมชาติ 4. ศลิ ปะ วัฒนธรรม ประเพณี และวถิ ีชวี ิต

สวยงาม มนี กั ทองเที่ยวทั้งชาวไทยและ ไมม ีขอมูลเปนอุปสรรค

ชาวตางประเทศเดนิ ทางมาเท่ยี วเปนจํานวนมาก 5. ทรพั ยากรมนุษย มีผูผลิตในทอ งถิน่ อน่ื

จึงเกือ้ หนนุ ในการดําเนนิ งานอาชีพ ทดี่ าํ เนนิ การผลิต อาจสงผลตอ การจําหนายได

4. ศลิ ปะ วัฒนธรรม ประเพณี และวถิ ชี วี ิต

ผทู ่ใี ชน า้ํ มนั มะพราวกลั่นเยน็ ใหความสาํ คัญ

ตอ บรรจุภณั ฑท่ีใชส ะดวก

5. ทรพั ยากรมนษุ ย ไมม ขี อมูลเปนโอกาส

5. เมื่อดําเนินการวิเคราะหร ะบขุ อมลู ตามหวั ขอของรายละเอยี ดยอ ยในแตล ะประเด็นของ
สภาพบริบทชมุ ชนแลว ผูว เิ คราะหขอ มลู ตองวิเคราะหส รปุ ขอ มูลทงั้ หมด เพ่ือใหม องเห็นสภาพการณ
ทั้งหมด พรอมท่จี ะนําไปกําหนดเปา หมายและทิศทางท่ีจะดาํ เนนิ การพฒั นาอาชพี ตอไป โดยควรสรปุ เปน
ขอเพ่ือความชดั เจน

32

ตวั อยา งการวเิ คราะหส รุปขอ มลู

จากผลการวเิ คราะหระบขุ อมูล สามารถสรุปขอมลู ไดด ังน้ี

1. จากขอ มูลสภาพการณภายใน สรปุ ไดว า การพฒั นาบรรจุภัณฑนํ้ามันมะพราวกล่ันเย็น เพราะ
นํา้ มันมะพรา วกลั่นเย็น เปนผลติ ภณั ฑท มี่ คี วามนิยมใช การพัฒนาบรรจุภณั ฑจ ะสามารถทาํ ใหน ้าํ มนั มะพรา ว
ใชไดน าน ไมม กี ล่ินหนื และสะดวกในการใช ทงั้ น้ี ตาํ บลเกาะกูด เปนแหลงทองเที่ยว ท่ีมีภูมิประเทศ อุดม
ไปดวยมะพราว และธรรมชาติสวยงาม มีลักษณะภมู อิ ากาศ ท่ีเหมาะสมตอการทอ งเท่ยี ว ทําใหมีนักทองเท่ียว
ทงั้ ชาวไทย และชาวตา งประเทศ นิยมเดนิ ทางมาเที่ยวเปนจํานวนมาก จึงเก้ือหนุนในการดําเนินงานอาชีพ
โดยการพฒั นาบรรจภุ ณั ฑน ํ้ามนั มะพรา วกลัน่ เย็น สามารถดาํ เนนิ การไดดว ยสมาชกิ ภายในครอบครัว

ท้ังนี้ หากมีการดําเนินงานการพัฒนาบรรจุภัณฑน้ํามันมะพราวกลั่นเย็น ตองคํานึงถึงวัสดุที่จะ
นํามาใชในการบรรจุภัณฑ เพราะ ไมมีทรัพยากรธรรมชาติ ในพื้นท่ีท่ีสามารถนํามาใชเปนบรรจุภัณฑที่
เหมาะสมได รวมทั้ง ระยะทางของตําบลเกาะกูดหางจากฝงรวม 80 กิโลเมตรทางทะเล และสภาพ
ภูมิอากาศในชวงฤดูมรสมุ เพราะเรือโดยสารทีจ่ ะฝากผลผลติ ไปจําหนา ยอาจจะไมออกเรอื

2. จากขอมูลสภาพการณภายนอก สรปุ ไดวา การใชนํา้ มนั มะพรา วกลนั่ เย็น มีผูที่นิยมจํานวนมาก
แตสว นใหญใหความสาํ คัญตอ บรรจภุ ัณฑท ่ใี ชส ะดวก ทั้งน้ี จากการมาทอ งเท่ียวที่ตําบลเกาะกูด เพ่ือช่ืนชม
ธรรมชาติที่สวยงาม ของนักทองเท่ียวทั้งชาวไทยและชาวตางประเทศสามารถเกื้อหนุนในการดําเนินงาน
อาชพี ไดเปน อยา งดี

3. ภาพรวมการวิเคราะหส ภาพการณสรปุ ไดวา
1. มีความเหมาะสมและเปน ไปได ในการพัฒนาบรรจภุ ณั ฑน ํา้ มนั มะพราวกลั่นเย็น เพราะผูใช

น้ํามันมะพรา ว ใหความสาํ คัญตอ บรรจุภัณฑท ี่ใชส ะดวก
2. ดําเนนิ การพฒั นาอาชพี ใชก ารบริหารจัดการอาชีพในลกั ษณะครอบครวั
3. เมอื่ สามารถวิเคราะหกําหนดเปา หมายและทศิ ทางทจี่ ะดําเนินการพัฒนาอาชีพไดแลว เพ่ือให

เกิดเปา หมายสงู สดุ และเสน ทางการดําเนินการพฒั นาอาชพี ผปู ระกอบการควรจัดทาํ แผนพัฒนาธุรกิจชุมชน
เพื่อใหก ารบริหารจัดการงานอาชีพเปนไปอยางมีระบบและเปาหมายท่ีชัดเจน

33

กจิ กรรมที่ 1
วิเคราะหชมุ ชน

ใหผ ูเรียนวเิ คราะหช ุมชน ตามสภาพบริบทของพื้นที่ ไดแ ก ทรพั ยากรธรรมชาติ ลกั ษณะภมู ิอากาศ
ภมู ปิ ระเทศ ศลิ ปะ วฒั นธรรม ประเพณีและวิถีชีวติ และทรพั ยากรมนุษย กบั งานอาชพี ทกี่ าํ หนดจะพฒั นา
ดวยเทคนิค วิเคราะห SWOTเพ่อื การพัฒนาอาชพี

อาชพี ทตี่ ดั สินใจเลือก .................................................

สถานการณภ ายในชมุ ชน

จุดแขง็ จุดออน

1. ทรัพยากรธรรมชาติ 1. ทรัพยากรธรรมชาติ
2. ลักษณะภมู อิ ากาศ 2. ลกั ษณะภูมอิ ากาศ
3. ภูมิประเทศ 3. ภูมิประเทศ
4. ศลิ ปะ วัฒนธรรม ประเพณี และวถิ ีชวี ติ 4. ศลิ ปะ วฒั นธรรม ประเพณี และวถิ ชี วี ติ
5. ทรพั ยากรมนษุ ย 5. ทรัพยากรมนษุ ย

สถานการณภ ายนอกชมุ ชน

โอกาส อุปสรรค

1. ทรัพยากรธรรมชาติ 1. ทรัพยากรธรรมชาติ
2. ลักษณะภมู อิ ากาศ 2. ลกั ษณะภมู อิ ากาศ
3. ภูมปิ ระเทศ 3. ภูมปิ ระเทศ
4. ศิลปะ วัฒนธรรม ประเพณี และวถิ ีชีวิต 4. ศิลปะ วัฒนธรรม ประเพณี และวิถชี ีวติ
5. ทรัพยากรมนษุ ย 5. ทรัพยากรมนุษย

34

เร่ืองที่ 3 การกําหนดวสิ ยั ทศั น พันธกิจ เปา หมาย และกลยทุ ธใ นการวางแผนพัฒนาธุรกิจของชุมชน
วิสยั ทศั น เปน การกาํ หนดภาพในการประกอบอาชีพในอนาคต มุงหวังใหเกิดผลอยางไร หรือ

กลาวอีกนัยหนึ่งคือการมองเปาหมายของธุรกิจวาตองการใหเกิดอะไรข้ึนขางหนา โดยมีขอบเขตและ
ระยะเวลากําหนดที่แนนอน เชน รานขนมปงแหงหนึ่งในจังหวัดชลบุรีกําหนดวิสัยทัศนไววา “จะพัฒนา
ผลติ ภัณฑข นมปงใหม ยี อดการจาํ หนา ยสูงสุดของภาคตะวันออกภายใน 3 ป” ในการกําหนดวิสัยทัศนเปน
การนําเอาผลการวิเคราะหขอมูลชุมชนและขอมูลอาชีพของผูประกอบการมาประกอบการพิจารณา
อยางรอบคอบเพอ่ื การตัดสินใจทด่ี ี มีความเปน ไปไดเ พือ่ นาํ ไปสูความสําเรจ็ ของธรุ กจิ ในทีส่ ุด

พันธกิจ คอื ภาระงานทผี่ ปู ระกอบการจะตองดาํ เนนิ การใหเกดิ ผลสําเร็จตามวิสัยทัศนท ี่กาํ หนด
ไวใ หไ ด ผูป ระกอบการจะตองสรา งทมี งานและกาํ หนดภารกจิ ของสถานประกอบการใหชัดเจน ครอบคลุม
ทั้งดานการผลิตและการตลาด

การวิเคราะหพันธกิจ ของสถานประกอบการ สามารถตรวจสอบวาพันธกิจใดควรทํากอน
หรือหลัง หรือพันธกิจใดควรดํารงอยูหรือควรเปลี่ยนแปลง ผูประกอบการและทีมงานจะตองรวมกัน
วิเคราะห เพ่ือกําหนดพันธกิจหลักของสถานประกอบการ ผูประกอบการและทีมงานจะตองจัดลําดับ
ความสําคญั ของพันธกิจและดําเนินการใหบ รรลุเปาหมายใหไ ด

เปาหมายหรอื เปา ประสงคเปา หมายในการพฒั นาอาชพี คอื การบอกใหท ราบวาสถานประกอบการน้ัน
สามารถทําอะไรไดภายในระยะเวลาเทาใด ซึ่งอาจจะกําหนดไวเปนระยะสั้น หรือระยะยาว 3 ป หรือ 5 ปก็ได
การกําหนดเปาหมายของการพัฒนาอาชีพตองมีความชัดเจนสามารถวัดและประเมินผลได การกําหนด
เปาหมายหากสามารถกาํ หนดเปนจํานวนตัวเลขไดก ็จะยงิ่ ดี เพราะทําใหมคี วามชดั เจนจะชวยใหก ารวางแผนมี
คณุ ภาพย่ิงขึ้น และจะสงผลในทางปฏบิ ัตไิ ดด ียงิ่ ขึน้

กลยุทธในการวางแผนพฒั นาอาชพี เปนการวางแผนกลยุทธในการพัฒนาอาชพี หรอื ธรุ กิจนั้น ๆ
ใหส าํ เร็จตามเปาหมายที่วางไว การวางแผนจะตองกําหนดวิสัยทัศน เปาหมาย ระยะเวลาใหชัดเจน มีการ
วิเคราะหส ่งิ ทจ่ี ะเกิดขน้ึ ในอนาคต และมีการทํางาน วางระบบไวคอนขางสูงเพ่ือใหมีความคลองตัวในการ
ปรบั เปลยี่ นไดตามสถานการณท ่ีเปล่ียนแปลงอยางรวดเร็ว ทั้งน้ี เพ่ือใหผูประกอบการและทีมงานสามารถ
พฒั นาอาชพี ใหมปี ระสทิ ธิภาพ และมีความกาวหนาไดใ นอนาคต

35

ความสําคญั ของการวางแผน
การวางแผนพฒั นาธรุ กจิ ของชมุ ชน มีความสําคญั ดงั นี้
1. ชวยลดความเส่ยี งทจี่ ะเกิดขึน้ จากความไมแนน อนในการทาํ งานได เพราะไดมกี ารเตรยี มการ

หรอื เตรยี มความพรอมไวในแผนลว งหนา แลว
2. ทาํ ใหการดาํ เนินการของสถานประกอบการเปนไปตามเปาหมายทว่ี างไว ตั้งแตเริ่มตนจนถึง

การดาํ เนนิ การส้ินสุด
3. เปนการยอมรับความคิด วิธีการใหม ๆ ในการดําเนินการเนื่องจากมีการเปลี่ยนแปลง

อยูตลอดเวลา
4. ชว ยประหยัดเวลาในการดําเนินการ เนื่องจากการวางแผนทําใหมองเห็นภาพรวมของการ

ทํางานไดตลอดทง้ั กระบวนการ
5. ทําใหส มาชกิ ของสถานประกอบการมีความเขาใจ สามารถมองเหน็ ภาพการทาํ งานรวมกนั ได

โดยมแี ผนงานเปน เครอื่ งมอื การดําเนินงานท่ชี ดั เจนขนึ้
6. ทําใหเกิดการประสานงานที่ดีในสถานประกอบการ เนื่องจากสมาชิกทุกคนรูแนวทาง

การทาํ งานลวงหนา
7. เปน แรงจูงใจทีด่ ใี นการทํางานของสมาชิกในสถานประกอบการ

ขัน้ ตอนกระบวนการวางแผน
ขั้นตอนของกระบวนการวางแผนในการพัฒนาธุรกจิ ของชมุ ชน มดี งั นี้
1. ข้ันการกําหนดวัตถุประสงคตองใหชัดเจน เพ่ือเปนแนวทางการปฏิบัติหรือการดําเนิน

กิจกรรมตาง ๆ
2. ขัน้ การกาํ หนดวัตถุประสงค ตอ งมีความชดั เจนวา จะทําเพ่ืออะไรและวัตถุประสงคน้นั จะตอ ง

มีความเปนไปไดห รือไม และสามารถวดั ผลได
3. ขั้นการตงั้ เปา หมาย เปน การระบเุ ปาหมายทจ่ี ะทาํ วาต้งั เปาหมายในการดําเนินการไว จํานวน

เทาใด และสามารถวัดไดใ นชว งเวลาสน้ั ๆ
4. ข้นั การกาํ หนดขนั้ ตอนการทาํ งาน เปนการคิดไวกอนวาจะทํากิจกรรมอะไรกอน หรือหลัง

ซึง่ การกําหนดแผนกจิ กรรมน้ี จะทาํ ใหการดําเนินงานบรรลตุ ามวัตถปุ ระสงคไ ดอยางมีประสทิ ธิภาพ
5. ขนั้ ปฏบิ ัตกิ จิ กรรมตามแผน ซงึ่ จะตองดําเนินการอยา งตอ เนอื่ งจึงจะไดผ ล
6. ขั้นการปรับแผนการปฏิบัติงาน ในบางคร้ังแผนท่ีวางไวเมื่อไดดําเนินการไประยะหน่ึง

อาจจะทําใหสถานการณเปลี่ยนไป ผูประกอบการจึงควรมีการปรับแผนบางเพื่อใหสอดคลองกับ
ความเปนจริงมากขนึ้ และการดาํ เนินงานตามแผนจะมีประสิทธิภาพขึน้

แบบฟอรม การเขยี นแผนปฏิบัตกิ าร มหี ลายแบบผดู าํ เนนิ การสามารถเลือกใชแบบใดก็ไดข้นึ อยู
กบั วตั ถุประสงคของการใช และความเหมาะสมกับลักษณะงาน

36

การวางแผนกลยทุ ธจ ะชว ยสรางความเปนผูนําหรือภาพลักษณท่ีดีใหแกองคกร หรือธุรกิจได
โดยแสดงใหเหน็ จุดเดน ของธรุ กิจวาจะใหเกิดอะไรขึ้นในอนาคต ดงั น้ัน แผนกลยทุ ธจึงมคี วามสําคัญ ดงั น้ี

1. ชวยใหธุรกิจหรือสถานประกอบการสามารถพัฒนาตนเองไดทันกับการเปลี่ยนแปลงของ
สภาวะเศรษฐกิจและสังคม เพราะไดวิเคราะหใหเห็นถึงสภาพตาง ๆ ของธุรกิจหรือสถานประกอบการ
และสภาพแวดลอมมาแลว

2. ชว ยใหธรุ กิจหรอื สถานประกอบการ สามารถดําเนินการไดอิสระมากขนึ้ มคี วามรับผิดชอบตอ
ความสําเร็จหรือลมเหลวดวยตนเอง เพราะการดาํ เนินงานสามารถทาํ ไดตามแผนทก่ี ําหนดไว ไมใ ชตามความ
ตอ งการของผูมีอํานาจ

3. การวางแผนตอ งสอดรบั กับการกระจายอาํ นาจ จะชว ยใหการกาํ หนดระเบยี บวธิ ีปฏบิ ัตติ า ง ๆ
ใหผปู ฏบิ ัติใชเ ปน บรรทัดฐานในการทาํ งานไดเปน อยางดี ซึง่ ถือวา เปน เครือ่ งมอื ของการปฏบิ ัติตามแผน

4. แผนกลยุทธเปนเง่ือนไข ของการกําหนดงบประมาณในการทํางาน โดยมุงเนนผลงานได
เปนอยางดี

5. แผนกลยทุ ธเปน แผนท่ที าทายความสามารถของผูป ฏิบัติ และชว ยใหผูปฏิบัติมีความคิดริเริ่ม
สรา งสรรค และสามารถเลอื กทางใหมใ นการทาํ ธรุ กจิ หรือการประกอบการไดดว ยตนเอง ดงั น้นั แผนกลยทุ ธ
จงึ เปนแผนพัฒนาไดอ กี ทางหน่ึงดว ย

37

กจิ กรรมที่ 2
การกาํ หนดวสิ ัยทัศน พันธกจิ เปาหมายและกลยทุ ธในการวางแผนพฒั นาอาชีพธุรกจิ ของชมุ ชน

1. ใหผูเรียนรวมกับครู และผูนําชุมชนรวมกันกําหนดความมุงหวังในลักษณะของคําตอบ
ในเรอ่ื งเปา หมายและทศิ ทางของชมุ ชน ซง่ึ เรียกวา “วิสยั ทศั น”

2. ใหผูเรียนกําหนด “พนั ธกิจ” ท่ีเปน ภาระของชมุ ชนทจี่ ะทําใหก ารดําเนินงานบรรลสุ ูว สิ ยั ทศั น
ที่กําหนด

3. ใหผเู รยี นกาํ หนด “เปา หมาย” จะทาํ ใหเ หน็ ทศิ ทางของการทาํ งานและลักษณะของความสําเร็จ
4. ใหผ เู รียนกําหนด “แผนกลยทุ ธ” วิธกี ารที่เปนหลกั สําคัญท่ีจะนาํ ไปสคู วามสําเรจ็

38
เรอ่ื งท่ี 4 ปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพียง

ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงเปนปรัชญาที่ชี้ถึงแนวทางการดํารงอยู และการปฏิบัติตน
ของประชาชนทุกระดับ ต้ังแตระดับครอบครัว ระดับชุมชน จนถึงระดับรัฐ ทั้งในการพัฒนาและบริหาร
ประเทศใหดาํ เนนิ ไปในทางสายกลางโดยเฉพาะการพัฒนาเศรษฐกจิ เพอ่ื ใหกา วทนั ตอ โลกยคุ โลกาภวิ ตั น

ความพอเพียง หมายถึง ความพอประมาณ ความมีเหตุผล รวมถึงความจําเปนท่ีจะตองมีระบบ
ภมู คิ มุ กันในตัวท่ีดพี อสมควรตอการมีผลกระทบใด ๆ อันเกิดจากการเปลี่ยนแปลงท้ังภายนอกและภายใน
ทั้งนี้จะตองอาศัยความรอบรู ความรอบคอบ และความระมัดระวังอยางยิ่งในการนาํ วิชาการตาง ๆ มาใช
ในการวางแผน และการดําเนินการทุกขั้นตอน และขณะเดียวกันจะตองเสริมสรางพื้นฐานจิตใจของคน
ในชาติ โดยเฉพาะเจาหนาท่ีของรัฐ นักทฤษฎี และนักธุรกิจในทุกระดับ ใหมีสํานึกในคุณธรรม
ความซ่ือสตั ยส ุจรติ และใหมคี วามรอบรทู เี่ หมาะสม ดําเนนิ ชวี ติ ดว ยความอดทน ความเพียรมีสติปญญาและ
ความรอบคอบ เพ่ือใหสมดุลและพรอมตอการรองรับการเปลี่ยนแปลงอยางรวดเร็ว และกวางขวางทั้ง
ดานวัตถุ สังคม สิ่งแวดลอม และวัฒนธรรมจากโลกภายนอกไดเปนอยางดี (ประมวลและกลั่นกรองจาก
พระราชดํารัสของพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช เรื่อง เศรษฐกิจพอเพียง ตาม
หนังสือที่ รล.0003/18888 ลงวันท่ี 29 พฤศจิกายน 2542 สํานักราชเลขาธิการ พระบรมมหาราชวัง กทม.)
สามารถนําเสนอโครงสรา งและองคป ระกอบปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพียงไดตามแผนภมู ิตอไปน้ี

พอประมาณ
มีเหตุผล ภูมคิ ุมกนั

เงื่อนไขความรู เงื่อนไขคุณธรรม
(รอบรู รอบคอบ ระมัดระวัง) (ซอื่ สัตย สุจรติ อดทน แบงปน )

แผนภูมิ ทางสายกลางตามปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพยี ง
เศรษฐกิจพอเพียง คอื การยึดหลกั 5 ประการ ทีส่ าํ คญั ในการดาํ เนนิ การ ไดแ ก
1. ทางสายกลางในการดําเนนิ ชวี ติ ตง้ั แตร ะดับครอบครัว ชมุ ชน และระดับรฐั รวมถึงระบบเศรษฐกจิ

ในทุกระดบั

39

2. มคี วามสมดุล มีความสมดลุ ระหวา งคน สงั คม ส่ิงแวดลอม และเศรษฐกิจ มีความสมดุลในการผลิต
ท่ีหลากหลาย ใชทรพั ยากรทีม่ ีอยูอ ยางมีประสทิ ธิภาพ

3. มีความพอประมาณ ความพอเพยี งในการผลติ และการบริโภคบนพ้ืนฐานของความพอประมาณ
อยา งมีเหตผุ ล ไมข ัดสน ไมฟ ุมเฟอย ในการใชทรัพยากรธรรมชาตแิ ละเทคโนโลยที ี่มคี วามพอเพยี ง

4. มีระบบภมู ิคุมกนั มภี มู ิคมุ กันในการดํารงชวี ติ มีสขุ ภาพดี มศี กั ยภาพ มีทักษะในการแกไ ขปญ หา
และมีความรอบรูอยางเหมาะสม พรอมรับผลกระทบของการเปลี่ยนแปลงท้ังจากภายนอกและ
ภายในประเทศ

5. รูเทาทันโลก มีความรู มีสติปญญา ความรอบคอบ มีความอดทน มีความเพียร มีจิตสํานึก
ในคณุ ธรรมและความซอ่ื สตั ย

ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง สามารถนาํ มาปรับใชไดอยางหลากหลาย เชน การดําเนินชีวิต
อยูในครอบครวั ชมุ ชน สงั คม การประกอบอาชีพ ถาไดมีการนํามาใชจะทําใหเกิดความเสี่ยงนอย สําหรับ
การประกอบอาชพี จําเปน ตองมีการศกึ ษา วิเคราะห ใหเ ปน ไปตามปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพยี ง ดงั น้ี

1. ความพอประมาณ โดยพิจารณาความรู ความสามารถ เงินทุนที่มี แรงงานที่ใชความสามารถ
ในการจัดหาวัสดุ อุปกรณ เครื่องมือวา มีความพอประมาณหรอื ไม เชน ทํานา 30 ไร เพยี งคนเดียวโดยไมจาง
แรงงานนอก ซง่ึ ไมม คี วามพอประมาณ ดังน้ัน ผูประกอบอาชีพจําเปนตองวิเคราะหวา ส่ิงที่ตองการพัฒนา
นน้ั มคี วามพอประมาณมากนอยเพียงใด

2. ความมเี หตผุ ล การทจี่ ะพฒั นาอาชีพตองมีเหตุผล โดยผานการคิดอยางรอบคอบบนฐานขอมูล
ทีน่ าเช่ือถือได เชน จะขยายพ้ืนที่ปลูกขาวนาปรังตองไดรับการยืนยันจากหนวยงานที่เกี่ยวของวา จะมีน้ํา
อยางเพยี งพอ หรอื วิเคราะหบ ัญชรี ายรับ รายจา ย ซึ่งบางรายการวเิ คราะหแ ลวไมมเี หตผุ ลทจ่ี ะตอ งจาย

3. ความมภี ูมิคุม กนั การมภี ูมคิ ุม กนั จะชวยแกป ญ หาที่จะเกิดขึ้นในอนาคตได เชน มีการรับประกัน
ราคาพชื ผล มตี ลาดรองรบั มกี ารเตรียมหาแรงงานไวล ว งหนา

4. เงอื่ นไขความรู ผปู ระกอบการตอ งวเิ คราะหต นเองวา มีทักษะในเร่ืองท่ีตองการพัฒนามากนอย
เพียงใด เชน ปจจุบันทําการเกษตรแบบเดิมอยู แตตองการจะเปล่ียนมาเปนเกษตรธรรมชาติ เนื่องจาก
ปลอดภัยตอสุขภาพของตนเอง ผูบริโภคและสิ่งแวดลอม และยังขายไดราคาดีดวย ดังนั้น จึงตองศึกษา
หาความรูในการปลูกพืชเกษตรอินทรีย โดยไมใชปุยเคมี แตจะเรียนรูเรื่องการทําและการใชปุยอินทรีย
ชนิดตาง ๆ เชน ปุย หมัก ปยุ น้ําชวี ภาพ ปยุ พชื สด เปนตน ตลอดจนศึกษาเก่ียวกับปุยชีวภาพชนิดตาง ๆ เพื่อ
นาํ มาใชทดแทนปุย เคมี

5. เงื่อนไขคุณธรรม เปนเงื่อนไขที่มีความสําคัญ โดยเฉพาะการประกอบอาชีพใหย่ังยืน
ผปู ระกอบการตองมคี วามซ่อื สัตย ขยัน อดทน เชน การไมใสส่ิงปลอมปนไปในสนิ คา ท่ตี อ งการขาย การโกง
ตาช่งั ความขยนั อดทนตอการทาํ งาน สิง่ เหลา นี้จะทําใหลูกคา มคี วามเชื่อถือ ทําใหขายสินคาไดเพิ่มขึ้นและ
ตอเนอ่ื ง

40

กิจกรรมที่ 3
ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงกับการพัฒนาอาชีพ

ใหผเู รียนรวมกลุมท่มี ีความสนใจในอาชีพเดียวกัน รวมกันวิเคราะหความเปนไปไดในการพัฒนา
อาชพี ใหสอดคลองกบั ปรชั ญาของเศรษฐกิจพอเพียง ลงในแบบบนั ทกึ
แบบบันทกึ
พัฒนาอาชพี ตามปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพยี ง
อาชพี ..........................................................
ผลการวเิ คราะห
ที่ เร่อื งท่ตี อ งพฒั นาอาชพี สอดคลอง ไมส อดคลอง เหตุผล

ตองอธบิ ายเหตุผลวา
แตละเรื่องมคี วาม
พอประมาณ มเี หตุผล
มภี ูมคิ มุ กนั มคี วามรู
มคี ณุ ธรรมหรอื ไม
อยางไร

41

เร่ืองที่ 5 การวางแผนปฏิบัติการ
การวางแผนปฏบิ ัติการเปนขนั้ ตอนสุดทา ยของการทาํ แผนธรุ กจิ เพ่ือการพฒั นาอาชพี ที่มรี ายละเอยี ด

มาจากแผนกลยทุ ธ มากาํ หนดเปนโครงการ กิจกรรมท่ีจะตองดําเนินการ โดยจะตองกําหนดวัตถุประสงค
เปาหมาย ระยะเวลา และผูรับผดิ ชอบ โดยผเู รียน และผนู าํ ชุมชน ตองชว ยกนั กาํ หนด

การวางแผนปฏิบัตกิ าร (Operational Planning) หมายถึง เปนการจดั ทาํ แผนระยะสนั้ 1 - 2 ป โดยมี
การวเิ คราะหส ถานการณ การกําหนดวตั ถุประสงค และเปา หมายของงาน หรือโครงการท่ีจะตองทํารวมทั้ง
จดั ทํารายละเอยี ดของการดําเนนิ งานไวดว ย โดยตองสอดคลองกับแผนกลยุทธ

วตั ถุประสงคของการวางแผนปฏบิ ัติการ
1. เพ่ือกาํ หนดวตั ถปุ ระสงค และกลยุทธในการพัฒนาของแตละชุมชนที่มีพื้นท่ีท่ีตองการพัฒนา

ทกั ษะ การพัฒนาอาชีพใหกบั ประชาชน
2. เพ่ือกาํ หนดลาํ ดับความสําคญั ของการพัฒนาแผนงาน โครงการ และมาตรการที่สอดคลองกับ

วตั ถปุ ระสงค และกลยุทธของแตล ะชุมชนที่มพี ืน้ ทต่ี องการพัฒนาทักษะ การพัฒนาอาชพี ใหกบั
ประชาชน
3. เพือ่ กําหนดแผนงาน โครงการ และมาตรการที่สนบั สนุนและสอดคลองกับแผนพัฒนาประเทศ
ทงั้ น้เี พอ่ื เชอื่ มโยงไปสูการปฏบิ ตั ิ หรือการดําเนินงานพัฒนาทักษะอาชพี ใหก ับประชาชน
วิธีจดั ทาํ แผนปฏิบตั กิ าร
การจดั ทาํ แผนปฏบิ ตั ิการโดยท่ัวไปทุกชมุ ชนจะตอ งใหอยูภายใตก รอบของการพฒั นาประเทศ น่ันก็คือ
การวางแผนจะตอ งเริม่ ตนดวยการกําหนดกรอบแผนพฒั นาโดยสวนรวมของประเทศข้นึ มากอน เพื่อใชเปน
แนวทางจัดทําแผนปฏิบัติการ แตบางครั้งเราอาจพบวาบางชุมชนไดจัดทําแผนและโครงการตาง ๆ
ขึ้นมา โดยไมต อ งองิ กับกรอบแผนพัฒนาประเทศแตอยา งใด

42

กจิ กรรมท่ี 4
การวางแผนปฏบิ ัติการ

ใหผ เู รียนรว มกบั ครู ผนู าํ ชมุ ชนรวมกันจัดทําแผนปฏิบตั กิ ารของการทําแผนธุรกิจ มากาํ หนดเปน
กลยุทธ โครงการ กิจกรรมที่จะตองดําเนินการ โดยจะตองกาํ หนดวัตถุประสงค เปาหมาย ระยะเวลา และ
ผรู ับผดิ ชอบ
แบบบนั ทกึ
แผนปฏบิ ัตกิ าร

ชอื่ ชมุ ชน............................................................................................................ประจาํ ป พ.ศ. ………………
โครงการ/
กลยุทธ กิจกรรม วตั ถุประสงค เปา หมาย ระยะเวลา ผรู ับผดิ ชอบ