ทักษะการพัฒนาอาชีพ อช21002 ม.ต้น

43

บทที่ 3
การจดั การความเสย่ี ง

สาระการเรยี นรู
เปนการวิเคราะหศักยภาพ และการจัดการเก่ียวกับผลการดําเนินงานที่ผานมาจนถึงปจจุบัน โดย

มงุ เนนถงึ ยอดการขายสนิ คา และบริหารผลกําไร สภาพแวดลอมภายใน ภายนอก จดุ ออ น จดุ แข็ง โอกาส และ
อปุ สรรค มสี ง่ิ ใดบางท่ีทําใหเกิดความเส่ียงในการประกอบอาชีพ จะไดแนวทางในการจัดการแกไขความ
เสย่ี งเหลานั้น เพอ่ื พฒั นาอาชพี ใหม ั่นคง
ตวั ช้วี ัด

1. วิเคราะหศ กั ยภาพ และจัดการเกย่ี วกับผลการดําเนินการในอดตี ที่ผานมา 2 - 3 ป
จนถงึ ปจจุบนั

2. อธิบายวธิ แี กปญ หาความเสี่ยงเพอ่ื ความม่นั คงของอาชีพ
3. สามารถวางแผนปฏิบตั กิ าร
ขอบขา ยเนือ้ หา
เร่อื งที่ 1 ความหมายของความเส่ยี ง และการจดั การความเส่ยี ง
เรื่องท่ี 2 การวิเคราะหศักยภาพ และการจดั การความเสย่ี งกับผลการดําเนินงาน
เร่อื งท่ี 3 การแกป ญหาความเสีย่ ง
เรื่องที่ 4 การวางแผนปฏบิ ตั กิ ารจัดการความเส่ียง

44

เรือ่ งที่ 1 ความหมายของความเสี่ยง และการจัดการความเสย่ี ง
ความเส่ียง หมายถึง เหตุการณหรือการกระทําใด ๆ ที่อาจเกิดข้ึนภายในสถานการณท่ีไมแนนอน

และสงผลกระทบหรือสรางความเสียหายหรือความลมเหลว หรือการลดโอกาสท่ีจะบรรลุเปาหมายและ
วัตถุประสงค เชน การลงทุนใดท่ีมีความไมแนนอนในอัตราผลตอบแทนสูงความเส่ียงก็จะสูงตาม ดังน้ัน
จงึ อาจกลาวไดว า ความเสยี่ ง คอื อัตราของความไมแนนอน

การจัดการความเสี่ยง หมายถึง กระบวนการในการวิเคราะห ประเมิน ดูแล ตรวจสอบ และควบคุม
ความเส่ียงท่ีสัมพันธกับกิจกรรมหนาท่ีและกระบวนการทํางาน เพ่ือใหงานลดความเสียหายจากความเส่ยี ง
มากทสี่ ุด อันเน่อื งมาจากภยั ทตี่ องเผชิญในชวงเวลาใดเวลาหน่ึง หรือเรยี กวา อุบตั ภิ ยั ทยี่ ากจะหยั่งรูวาจะเกิดขึ้น
เม่ือใด
ความสําคัญของความเสี่ยง

ในการบริหารจัดการทั่วไป จะตองดําเนินงานตามวัตถุประสงคและเปาหมายโดยเฉพาะที่จะ
เก่ยี วของกบั การควบคมุ เพื่อใหไดผลสัมฤทธ์ิตามเปาหมายน้ัน สิ่งท่ีตองเนนคือ การตรวจสอบภายใน การ
ควบคุมภายใน การบรหิ ารจดั การความเสย่ี ง
ผลกระทบจากความเส่ียง

ผลของความเส่ยี งอาจสงผลกระทบถงึ องคก ารได ดงั น้ี
1. ความเส่ยี งตอ การดาํ เนินการทขี่ าดทุน ผลการดําเนนิ งานทขี่ าดทุนขององคการแสวงหากาํ ไรท่ีเกิด
จากการตัดสินใจผิดพลาดของผูบริหาร หรือเกิดจากภัยธรรมชาติที่ไมคาดฝน อาจนําไปสูความลมสลาย
ขององคการได สว นองคการทางการศึกษาถึงแมไ มไ ดเปนองคการแสวงหาผลกําไร หากผูบริหารตัดสินใจ
ผดิ พลาดยอมสงผลถงึ ความชะงักงันหรือลมเหลวไดเ ชน กนั
2. ความเสี่ยงตอความลมเหลวของนโยบายหรือโครงการ หากผิดพลาดในนโยบาย ยอมสงผล
ตอทศิ ทางการพฒั นา หากเปน ระดบั โครงการกจ็ ะสง ผลถึงความสญู เปลาของโครงการ จากการไมไดศึกษา
ความเปนไปได ไมไดคํานึงจุดคุมทุน หรือมีการทุจริตคอรัปช่ัน โดยเฉพาะโครงการของภาครัฐท่ีประสบ
ความลม เหลว
3. ความเสี่ยงตอความเชื่อถือไววางใจ ความสําเร็จหรือความลมเหลวของผูบริหาร จะสั่งสมถึง
กระแสนิยมและความไวว างใจของสาธารณชน
ทําไมจงึ ตอ งปอ งกันความเสี่ยง
ทกุ คนเหน็ ความสาํ คัญของการปอ งกันความเสย่ี งโดยการลดความเสยี่ งอยแู ลว เชน ในชีวิตจริงการ
ทําประกันภัยรถยนต การทําประกันชีวิต หรือประกันสุขภาพ เหลานี้เปนการปองกันความเสี่ยงสวน
บคุ คล สวนการปอ งกนั ความเสยี่ งจากองคการ เพือ่ ลดความเสยี่ งในองคการน่นั เอง จงึ พอสรปุ ได ดงั น้ี
1. เพื่อใหผลดําเนินงานของหนว ยงานเปนไปตามเปาหมาย และวตั ถุประสงคท ่วี างไว
2. เพื่อสงเสริมความมั่นคง และลดความผันผวนของรายได อันจะทําใหองคการเติบโตอยางมี
เสถยี รภาพ

45

3. ลดโอกาสท่ีจะทาํ ใหเ กดิ การสญู เสยี จากการดําเนนิ งาน
4. เพิม่ คุณคา ใหก บั บคุ ลากร และผูเกยี่ วขอ ง
5. เพื่อใหเกดิ การบูรณาการกบั ระบบงานอื่นไดดีกวา เดมิ

เรือ่ งท่ี 2 การวิเคราะหศ กั ยภาพ และการจัดการความเสย่ี งกับผลการดาํ เนนิ งาน
ผูประกอบการตองทาํ การศึกษาวาธุรกิจของตนเปนอยางไร มีปจจัยอะไรที่มีผลกระทบตอความ

เสี่ยง การจําแนกความเสย่ี งเพอ่ื ประโยชนใ นการบรหิ ารจัดการ เชน ความเส่ียงท่ัวไป และความเส่ียงเฉพาะ
พ้ืนที่ ในแตละประเภทมีรายละเอียดแตกตางกัน บางอยางสามารถปองกันได การศึกษาความเส่ียงเฉพาะ
พน้ื ทใ่ี นสถานศึกษา นอกจากจะศึกษาปจจัยภายในที่มากระทบกับความเสี่ยงแลว ยังตองพิจารณาถึงความ
เสย่ี งท่อี าจจะเกดิ จากการบรหิ ารทรัพยากรมนษุ ย การเงิน การบริหารจัดการทรพั ยสนิ การพสั ดุครุภัณฑ และ
นวตั กรรมเทคโนโลยี

การเขา ใจระบบและตวั แบบ เพอ่ื นาํ มาจัดทําการบริหารความเส่ียง การศึกษาวงจรความเสี่ยงทําให
ผบู รหิ ารไดเหน็ ภาพรวมของความเสี่ยงทงั้ หมด เพ่อื ประโยชนใ นการวางมาตรฐานระบบการควบคุมภายใน
การคนหา การระบุ การวิเคราะหความเสย่ี ง และการจัดลําดับความเสีย่ ง วงจรความเสย่ี ง ท่ฝี า ยบรหิ ารจัดการ
ความเส่ียงจะตอ งศกึ ษา เพ่อื นาํ มาบรหิ ารวามวี ธิ ีใดบาง เชน ใชก ารถายโอนความเสี่ยงหรือการควบคุมภายใน
เปน ตน

ในการวเิ คราะหศ ักยภาพ และการจดั การความเสีย่ งกับผลการดาํ เนินงาน ประกอบดวยปจจัยสําคัญ
ดงั ตอไปนี้

1. สินคา หมายถึง สิ่งที่มีตัวตน เชน เสื้อ รองเทา หรือไมมีตัวตน เชน แกส ซื้อขายได และสราง
ความพึงพอใจใหก บั ผูบรโิ ภคได

2. ประเภทสินคา แบงตามลกั ษณะการซ้อื หรือการบริโภค แบง ไดเ ปน 2 ประเภท คอื

1) สินคา อุปโภค บริโภค หมายถึง สินคาหรือบรกิ ารทผ่ี ูซ อื้ ซอื้ ไปเพอื่ ใชเ อง หรือ
เพื่อใชใ นครอบครัว สินคาอปุ โภค บริโภค แบง ออกเปน 3 ประเภท คือ

(1) สนิ คาสะดวกซือ้ เปนสินคา ทีผ่ ูซ อ้ื หาซอ้ื ไดงา ย ซื้อบอ ยคร้งั ใชเวลาในการซ้อื นอย ราคาสินคา
จะถกู การซอ้ื มกั จะมีการระบยุ ีห่ อ เพราะผซู อ้ื คุน เคยกบั สนิ คา นน้ั เชน ยาสีฟน ยาสระผม สบู ผงซักฟอก เปน ตน

(2) สนิ คาจับจา ยหรือสินคาเลือกซ้ือ เปน สนิ คา ทผี่ ซู ้ือเปรียบเทียบคุณภาพ ราคา รูปแบบ สี กอน
การตัดสินใจจะเดนิ ดูหลาย ๆ รา นกอ น เชน เสื้อผา รองเทา เครอื่ งประดบั เปนตน

(3) สินคาพิเศษ เปนสินคาที่มีคุณสมบัติพิเศษ ราคาแพง เชน รถยนต บาน ผูซื้อจะคัดเลือก
อยางละเอียด เปรียบเทียบราคาสินคาและคณุ ภาพของสนิ คา

2) สินคาอุตสาหกรรม หมายถึง สินคาที่ซื้อมาเพ่ือนํามาใชผลิตเปนสินคาอ่ืนตอไป หรือเพอ่ื ใชใ น
การดาํ เนินงานของธุรกจิ เชน วัตถดุ ิบ อุปกรณเ ครือ่ งจกั ร เครื่องมอื สิง่ กอสรา ง เปนตน

46

3. คา ใชจ า ยตา ง ๆ หมายถึง ตนทุนสวนทหี่ ักออกจากรายไดใ นรอบระยะเวลาท่ีดาํ เนินการงานหนง่ึ ๆ
คา ใชจา ยสามารถแบงไดเปน 3 ประเภท ดงั นี้

1) ตนทุนขาย หมายถึง ตนทุนของสินคาท่ีขายหรือบริการท่ีให กลาวคือในกิจการซ้ือเพ่ือ
ขาย ตนทนุ ของสินคา ทข่ี ายจะรวมราคาซอื้ และคาใชจ ายอืน่ ๆ ท่ีจําเปน เพ่ือใหสินคาอยูในสภาพพรอมที่จะ
ขาย สว นในกจิ การผลิตเพื่อขาย ตนทุนของสินคาที่ขายคือ ตนทุนการผลิตของสินคาน้ัน ซ่ึงประกอบดวย คา
วัตถุดบิ คาแรงงานและโสหยุ การผลติ

2) คาใชจายในการดําเนนิ งาน หมายถงึ คา ใชจายที่เกดิ ข้ึนอนั เน่อื งมาจากการขายสินคาหรอื
บริการ และคาใชจา ยทเี่ กิดขนึ้ เนอื่ งจากการบรหิ ารกิจการอนั เปนสวนรวมของการดาํ เนินงาน

3) คาใชจ า ยอน่ื ๆ หมายถึง คาใชจา ยนอกเหนือจากทจ่ี ดั เขาเปนตนทนุ ขาย และคา ใชจายใน
การดาํ เนินงาน เชน ดอกเบีย้ จายภาษเี งนิ ได

คาใชจ า ยสําหรับธรุ กิจขายสินคา จะประกอบดวย ตนทุนขาย คาใชจายในการดําเนินงาน
และคาใชจายอื่น ๆ สําหรับธุรกิจบริการคาใชจายจะประกอบไปดวยคาใชจายในการดําเนินงานและ
คา ใชจายอื่นเทา นั้น

4. ผลกาํ ไร คอื ผลตอบแทนท่ีกจิ การไดรบั จากการขายสินคาหรือบรกิ าร จากการประกอบธรุ กจิ หรือ
เกิดจากการดาํ เนินงาน รวมทัง้ กจิ กรรมอ่ืนซ่ึงเกย่ี วเน่อื งกบั การประกอบธรุ กิจหรือการดาํ เนนิ งาน

5. คแู ขง ขัน การมคี ูแ ขง ขนั ทางธุรกจิ เปรยี บเสมือนมียาชูกําลังที่จะทําใหกิจการ และพนักงานขายตาง ๆ
มคี วามเขมแขง็ และอดทนท่ีจะดาํ เนนิ การตอ ไปอยา งมีประสิทธิภาพ มีความกระตือรือรน สรางสรรค และ
พฒั นาตนเองใหม ีคุณภาพอยางตอ เน่ือง ถึงจะแขงขันกับคแู ขงขนั ในตลาดธรุ กิจไดอยางแทจ รงิ

คูแขงขันหมายถึง บุคคล กลุมบุคคลหรือสถาบันท่ีดําเนินกิจการดานธุรกิจอยางเดียวกัน
หรือใกลเคียงกัน ซ่ึงสามารถใชแทนกันได โดยตองแขงขันกันดานการขาย การผลิตทั้งปริมาณและ
คุณภาพ เพ่ือเปนกิจการที่ยึดครองตลาดใหมากที่สุด นอกจากนี้การแขงขันของกิจกรรมทางธุรกิจยังมี
ความสาํ คัญตอ ประชาชนทงั้ ระบบเศรษฐกจิ ดงั น้ี

1) มีสนิ คาใหเลือกหลากหลายมากขน้ึ เมื่อธุรกิจตางแขง ขนั กันมากกจ็ ะตอ งมสี นิ คา และบรกิ าร
เพ่มิ มากขึ้น เปน ผลดีแกประชาชนท่จี ะมีโอกาสเลอื กใชสนิ คาไดตามความตองการ

2) สินคามีคุณภาพสูงขึ้น การแขงขันเพื่อครองสวนแบงของตลาดใหไดมากที่สุด
และนานที่สุด สนิ คา จะตองมคี ุณภาพมากทีส่ ุดเพราะเปนแรงจูงใจสาํ คัญของลูกคา

3) ราคาสนิ คาถกู ลง สินคาชนิดใดก็ตามเม่อื มีจาํ นวนมากโอกาสในการเลอื กมีสูง คูแขงขนั
ธุรกิจจะใชกลยุทธจูงใจลูกคาดวยการลดราคา หรือใหสิทธิพิเศษตาง ๆ เพราะปริมาณสินคาที่มีอยู
ในทองตลาดคอนขางมาก

4) มีการพัฒนาสินคาแปลกใหมขึ้นเรื่อย ๆ กิจการตาง ๆ ที่ดําเนินกิจกรรมทางธุรกิจ
ที่มีคูแขงขันมากจะตองคิดคนวิธีการผลิตที่จะทําใหสินคามีคุณภาพสูงขึ้น รวมทั้งคิดคนประดิษฐ
ปรับปรุงสนิ คาอยูตลอดเวลาเพื่อใหเปน ท่ีตองการของผบู รโิ ภค

47

ส่ิงท่ีควรรูเกีย่ วกบั คูแ ขงขนั
พนักงานขายหากมีขอมูลท่ีเก่ียวกับคูแขงขันมากเทาใด ความไดเปรียบในการขายสินคา
ก็ยิ่งมีมากขึ้นเทา นัน้ การมงุ ม่ันแตจะขายสินคาของตนเองเพียงอยางเดียวโดยไมพิจารณาสภาพตลาดและ
การขายของคูแขงขันจะทําใหเกิดปญหากับการขายของตนเอง ดังนั้นพนักงานขายควรรูขอมูลคูแขงขัน
ในดา นตา ง ๆ ดังตอ ไปน้ี
(1) ขนาดของตลาด พนักงานขายจะตองหาทางทราบใหไดวาคูแขงขันครอบครอง
สวนแบง ตลาดอยมู ากนอ ยเพยี งใด แนวโนม การขายในอนาคตจะเปน ลักษณะใด กลมุ ลูกคาท่ีสําคัญ ไมวา จะเปน
เพศ อายุ อาชีพ และฐานะโดยรวม
(2) การจดั จําหนายสนิ คา แมจ ะเปน สนิ คาชนิดเดียวกัน สินคาแตละชนิดของแตละบริษัท
หรือแตล ะย่หี อ จะมีวิธกี ารจัดจําหนา ยสนิ คา ท่แี ตกตา งกนั
(3) วธิ กี ารสง เสริมการขาย การสงเสริมการขายของสินคาตาง ๆ ในปจจุบันมีหลากหลาย
วธิ แี ละเปนการแขงขันที่เพ่ิมความรุนแรงมากขึ้น ไมวาจะเปนการโฆษณาดวยสื่อมวลชนทุกชนิด การลด
แลก แจก แถม สง ช้ินสว นเขา รว มชิงโชค
(4) ลักษณะของผลิตภัณฑ พนักงานขายจะตองรูวาขณะนี้สินคาของตนมีคูแขงขันอยู
มากนอยเพยี งใด ยี่หอใดบาง สนิ คาของบริษัทใดกําลังครอบครองตลาด มีจุดดี จุดดอยอยางไร อะไรบางที่
เปนจุดไดเปรียบของสินคา ของตนเองกับสนิ คายี่หออ่นื ๆ
(5) ประเภทของลูกคา พนักงานขายจะตองรูวาลูกคาของคูแขงขันเปนบุคคลหรือกิจการ
ประเภทใด มอี ํานาจในการจดั ซือ้ ขนาดไหน ความตองการสินคา จากคแู ขง จํานวนใด ฐานะทางการเงินม่นั คง
หรอื ไม และลูกคา เหลา นัน้ ตองการสนิ คาท่มี ีลักษณะเชน ใดบา ง
(6) ขนาดของกิจการ พนักงานขายจําเปนตองรูขอมูลเก่ียวกับกิจการของคูแขงขันวามี
ระดบั กาํ ลังความสามารถขนาดไหน เชน ขายเปน กจิ การระดับครอบครวั หรอื เปน กิจการขนาดใหญท ี่มกี ําลงั
การผลติ สูง รวมท้ังเปนกิจการท่ีมีสาขาครอบคลมุ ไปทว่ั โลกหรอื ไม เพราะจะไดทราบกําลังการแขงขัน เชน
เงินทุน แมก ิจการของตนเองจะมขี นาดเลก็ กวาก็อาจจะมผี ลดี
(7) ยุทธวิธีการขายของพนักงานขาย พนักงานขายเปนบุคคลที่มีความสําคัญตอกิจการ
ทุกแหงเพราะเปนกลไกหนึ่งที่จะทําใหกิจการกาวหนาตอไป ทุกกิจการจึงตองสงเสริมและสนับสนุน
ใหพนกั งานขายศึกษาหาความรู ความชํานาญ และใหมีความสามารถแขงขันกบั คแู ขงขันได
6. สวนครองการตลาด หมายถงึ อัตรายอดขายสนิ คา ตอยอดขายท้ังสิ้นของคูแขงขัน ในการ
วเิ คราะหส วนครองตลาด โดยจะหาสว นครองตลาดที่เกิดขน้ึ แลว นําไปเปรียบเทียบกับอัตราสวนครองตลาด
ที่ไดกําหนดไว แลว วเิ คราะหถ งึ ผลตา งท่ีเกิดข้นึ วาเกดิ จากสาเหตอุ ะไรแลวจงึ หาวิธแี กไ ขปรบั ปรงุ ตอ ไป
7. สมรรถนะธุรกิจ หมายถงึ ความรู ทกั ษะ และคุณลักษณะท่ีจําเปนของบุคคลในการทํางาน
บริหารธรุ กิจใหป ระสบความสําเร็จ มีผลงานไดตามเกณฑห รอื มาตรฐานทก่ี ําหนดหรือสงู กวา

48

ตัวอยา งสมรรถนะ
1. สมรรถนะสว นบุคคล ไดแ ก การตดิ ตอ สอ่ื สาร ความมนั่ ใจตนเอง ความคิดสรางสรรค
และการสรางนวัตกรรม เปนตน
2. สมรรถนะของผูจัดการ ไดแก การติดตอสื่อสาร การวางแผน และการบริหารงาน
การทาํ งานเปน ทมี ความสามารถเชิงกลยุทธ ความสามารถดานตางประเทศ ความสามารถในการจัดการ
ตนเอง เปนตน
8. สภาพแวดลอมภายใน หมายถึง การศึกษาจุดแข็ง จุดออน กลยุทธและวิธีการของ
คแู ขง ขนั เพ่อื ใหส ามารถหามาตรการในการตอบสนอง ประกอบดวย
จุดแข็ง คือ การวิเคราะหสิ่งแวดลอมภายในองคกร สิ่งแวดลอมใดมีศักยภาพ มีคุณภาพ
ถือวา เปน จดุ แขง็ เชน ผลติ ภณั ฑม คี ุณภาพดี เปนตน
จุดออน คือ การวิเคราะหสิ่งแวดลอมภายในองคกร ส่ิงแวดลอมใดท่ีมีประสิทธิภาพ
และสรางความเสียหายใหอ งคก รถือวาเปน จุดออ น เชน บุคลากรขาดความชาํ นาญในการผลิตสินคา เปนตน
9. สภาพแวดลอมภายนอก หมายถึง การศึกษาโอกาสและอุปสรรค ตองมีความรูเก่ียวกับ
โครงสรางธุรกิจของตวั องคกรเอง ขอมูลลูกคา ขอมูลคูแขง ขาวสารทางเศรษฐกิจท้ังภายในและภายนอก
ประเทศมาเปน ตวั ชว ยในการวเิ คราะหบ นพ้ืนฐานของขอ มูลทีเ่ ปน จรงิ
โอกาส คือการวิเคราะหสภาพแวดลอ มภายนอกองคกร ส่ิงแวดลอมใดที่สงผลดีตอองคกร
และเอ้อื ใหอ งคก รประสบความสาํ เร็จตามเปาหมายถอื วา เปน โอกาส เชน การทาํ ธรุ กจิ การขนสง ราคาน้ํามัน
ที่ต่ําลงถอื เปนโอกาสในการทํากําไร เปน ตน
อปุ สรรค คอื สิ่งแวดลอมภายนอกองคกรท่ีสงผลเสียหายตอองคกร เชน ในชวงเศรษฐกิจตกตํ่า
ผูบริโภคมีอํานาจการซอ้ื ลดลง สงผลใหยอดขายสินคาตาง ๆ ลดลง และภัยน้ําทวมกอใหเกิดความเสียหาย
กับผูประกอบการตาง ๆหรือการทําธุรกิจการขนสง ถานํ้ามันขึ้นราคา ถือวาเปนอุปสรรคตอองคกร เพราะจะทําให
ผลกาํ ไรลดลง เปน ตน
10. วงจรความเสี่ยง
วงจรความเสี่ยง หมายถึง การตัดสินใจของผูบริการทุกระดับจะตองเผชิญกับความเส่ียง
การทจี่ ะตอ งเผชญิ และตองเอาชนะความเส่ยี งไดน ้นั ผบู รหิ ารจาํ เปนตอ งรแู ละเขา ใจวงจรความเสี่ยงเพอ่ื จะได
นํามาใชในการบรหิ ารจดั การความเส่ยี งตามวตั ถปุ ระสงคข ององคก ร

49
การสรางตนแบบวงจรความเส่ียงจะทําใหผูบริหารไดมองเห็นภาพรวมของความเส่ียง
ทง้ั หมด สามารถนาํ มาใชในการวางมาตรฐานระบบควบคุมภายในของผูบริหารหรือของผูตรวจสอบภายใน
อีกดวย รวมทั้งการนําผลการปฏิบัติตามตนแบบวงจรความเส่ียงมาวางแผนการตรวจสอบ หรือการวาง
แผนการตรวจสอบภายในของผตู รวจสอบไดอีกวิธหี นงึ่

7 2 3

การตรวจสอบ สํารวจ คนหาและระบุ
ความเส่ยี ง ความเสี่ยง ความเสี่ยง

6 1 4

การบรหิ าร ทําความเขา ใจ การวิเคราะห
ความเสยี่ ง วัตถปุ ระสงคของ ความเสีย่ ง

องคกรนนั้ ๆ

5

การประเมิน
และจัดลาํ ดับ
ความเส่ียง

ภาพ แสดงตน แบบวงจรความเสีย่ ง

50

1. ทําความเขาใจวัตถุประสงคขององคการ เพื่อใหบุคลากรทุกคนไดเขาใจทิศทาง
และจุดมุงหมาย การที่จะทําใหบรรลุวัตถุประสงคหรือเปาหมายขององคการ ตองอาศัยการสนับสนุน
จากองคประกอบของวตั ถุประสงค

2. การสํารวจความเสี่ยง ผูบริหารควรมอบหมายใหมีผูรับผิดชอบ โดยเฉพาะทําหนาที่
สํารวจความเสี่ยงอาจเปน ฝายตรวจสอบ หรือผูตรวจสอบภายใน แตงตั้งผูรับผิดชอบ เปนฝายบริหาร
ความเส่ียงโดยมอบหมายใหคณะทํางานจากผูเช่ียวชาญของหนวยงานตาง ๆ เปนคณะทํางานเฉพาะกิจ
จนกวากิจกรรมการสํารวจความเสี่ยงแตละคร้งั จะแลวเสรจ็

3. การคนหาและระบุความเสีย่ ง เปน การคน หาความเส่ยี งท่ีตองการจากขอมลู ตาง ๆ
4. การวเิ คราะหค วามเส่ยี ง การวเิ คราะหข ้นึ อยกู ับลักษณะความเส่ียง และชนิดของเครื่องมือ
ท่จี ะพจิ ารณามาใชในการวเิ คราะหท น่ี ิยมกนั คือ การวเิ คราะหเ ชิงเปรยี บเทียบ
5. การประเมินและจัดลําดับความเส่ียง การประเมินความเส่ียง ความเส่ียงมีท้ังรูปธรรม
และนามธรรม แตห ลกั การประเมินจะตอ งทาํ ใหเ หน็ ถึงความชัดเจน แปลผลออกมาเปนเชิงรูปธรรมที่สัมผัสได
วัดได กลาวคือ วัดเปนจํานวนได และวัดเปนเวลาได การจัดลําดับความเสี่ยงอาจจัดเปน ความเสี่ยงสูง
ความเสย่ี งปานกลาง ความเสี่ยงต่าํ เม่ือสรปุ ผลออกมาไดแลว จงึ นาํ ไปบริหารความเส่ียงตอไป
6. การบริหารความเส่ียง ถือเปนหัวใจของความสําเร็จขององคการโดยตรง ท้ังน้ี เพราะ
ความเสี่ยงเปนอุปสรรคสําคัญตอความสําเร็จตามวัตถุประสงคขององคการ ดังนั้น จึงเปนหนาที่ของ
ฝายจดั การทต่ี องรบั ผดิ ชอบบรหิ ารความเสย่ี งใหเกิดประโยชนส ูงสดุ ตอ องคก าร
7. การตรวจสอบความเส่ียง เปนกระบวนการที่เกี่ยวกับการควบคุม กํากับ และติดตามผลวา
กลไกลการบริหารความเส่ยี งมกี ารปฏิบัตติ ามหรอื ไมเพียงใด โดยการสอบทานความเส่ียง และการควบคุม
ภายใน การประเมินระบบควบคุมภายใน การวางมาตรการปรบั ปรุงแกไข และการสรางสัญญาณเตือนภัย
ผูบรหิ ารองคก ารจะตองตรวจสอบความเส่ียงมใิ หเ กิดขึ้น หรอื ถามกี ส็ ามารถควบคมุ ปองกนั
ใหเ กิดแตน อ ยที่สดุ

51

เร่ืองท่ี 3 การแกปญ หาความเสย่ี ง
การแกไขปญหาความเสี่ยง หมายถึง การทําใหเกิดสภาพการณท่ีเราคาดหวัง การที่คน

จาํ นวนมากไมส ามารถแกไ ขปญ หาตนเอง หรอื ผบู รหิ ารไมสามารถจะแกปญหาหนวยงานของตนได ถึงแม
จะรูสภาพหรือเปาหมายอยูแลว แตก็ไมสามารถไปสูเปาหมายได ทั้งนี้ เพราะปญหาอาจมีมาก รุนแรง มี
ความสลบั ซับซอ น คลมุ เครือ และแฝงไวด ว ยปญ หาอืน่ ๆ เปน ตน

การแกป ญหาความเสยี่ งมี 4 ข้นั ตอน ดังนี้

1.ขน้ั ระบปุ ญ หา

4. ข้ันกําหนด 2. ขน้ั สาเหตุ
แนวทางแกไ ขปญ หา ของปญ หา

3. ขัน้ การกาํ หนด
จุดมงุ หมายในการ

แกปญ หา

ภาพ แสดงข้นั ตอนการแกป ญหาความเสยี่ ง

52

1. ข้ันระบุปญหา เปนขั้นแรกท่ีมีความสําคัญ เพราะถาเราไมทราบปญหาเราก็ไมมีทาง
แกป ญหาได จําเปนตอ งหาสาเหตุแหง ปญ หา แลว จะนาํ สาเหตุนั้นมาเรียงลําดบั ความสาํ คญั อะไรเปนเหตุเปน ผล

2. ข้ันสาเหตุของปญหา การหาสาเหตุของปญหาไมถูกตองจะทําใหการแกปญหาผิด ซึ่ง
ตามปกติคนเรามักจะยึดติดกับแนวคิด หรือความรูเดิม ๆ ทําใหมองเห็นปญหาแตเพียงดานท่ีสัมพันธ
สอดคลองกับแนวคิดน้นั ๆ อกี ประการ ผูท่รี ถู ึงสาเหตทุ ี่แทจริงแลวรบี ดวนสรุปโดยไมพ ยายามคนหาสาเหตุ
อ่ืน ๆ

3. ข้ันการกําหนดจุดมุงหมายในการแกปญหา การคัดเลือกสาเหตุที่กอใหเกิดปญหาแลว
นําไปหาแนวทางแกไขจะทาํ ใหปญหาน้นั ไดร ับการแกไข เชน ปญหาอัตราการเพิ่มของประชากรสูงมาจาก
สาเหตุอะไร คนเกดิ มาก คนตายนอย หรอื คนอพยพเขา มามาก เปนตน

4. ข้ันกาํ หนดแนวทางแกไ ขปญหา การกาํ หนดทางเลือกในการแกไขปญหาซ่ึงอาจจะเปน
ทางเลือกท่ีสามารถนําไปใชแกปญหาไดจริง ไมใชเปนเพียงอุดมการณหรืออุดมคติ หรือทางเลือกนั้น
สามารถนํามาเปรียบเทียบกันได ทง้ั ทว่ี ัดเปนตวั เงินได และไมส ามารถวัดเปนตัวเงินได

การเลือกวธิ ีที่ดที สี่ ุดในการแกไ ขปญหาน้นั ควรมีการเปรยี บเทยี บตวั เลือกท้ังหมดท่ีไดดวย
วิธีตาง ๆ โดยประเมนิ ตวั เลอื กแตละตวั แลวจงึ ตดั สนิ ใจเลอื กวิธีแกปญหาที่ดีที่สุด หรือหาวิธีใหม ปลอยให
ปญ หาคล่คี ลายไปเองโดยไมตองทําอะไร

53

เรอื่ งที่ 4 การวางแผนปฏบิ ัตกิ ารจัดการความเสี่ยง
การวางแผนปฏิบตั กิ ารจดั การความเส่ยี ง ควรมผี แู ทนจากฝายตา ง ๆ ในองคการเปนเสมือน

คณะทํางานกลาง หากคณะทาํ งานยังไมม คี วามชาํ นาญพอ ควรจางท่ปี รกึ ษาเขามาทาํ งานรว มกนั เพื่อวางแผน
ปฏบิ ัตกิ ารจดั การความเส่ียง โดยเร่ิมจากการสรางตัวแบบบริหารความเส่ียงระดับองคการ ซ่ึงจะตองมีการ
ทบทวน วเิ คราะห ตดั สินใจ และประเมินความเสีย่ งขององคก ารกอ น ดังน้ี

1. กาํ หนดตวั ชีว้ ดั ประสิทธภิ าพ
2. จัดการฝก อบรมใหความรูกับผูแ ทนฝา ยตาง ๆ ใหต ระหนักถึงความเสี่ยง
3. จัดทาํ แบบสอบถาม
4. จดั ใหม กี ารสัมภาษณ
5. ดําเนนิ การทบทวนเอกสารทม่ี อี ยูจากฝายตาง ๆ โดยเนนเฉพาะดา นความเส่ยี ง
6. จัดสมั มนาเชงิ ปฏบิ ตั ิการอยางตอ เนอื่ ง
7. จดั ทําตัวแบบความเส่ียง
8. ตรวจสอบตดิ ตามพื้นทขี่ องฝายตา ง ๆ
9. วเิ คราะหส ่ิงทีไ่ ดจ ากการประเมนิ
สง่ิ ทีจ่ ะไดจ ากการดําเนนิ งานในขน้ั น้ี มีดงั น้ี
1. สามารถบงช้ีไดว าความเสี่ยงขององคการมอี ะไรบางอยา งชัดเจน
2. สามารถจัดลาํ ดับความสาํ คัญ และประเมนิ ความเสยี่ งเหลา นนั้
3. จดั ทาํ แผนปฏบิ ัติการจดั การความเสย่ี งในเรอื่ งที่สาํ คัญไดอยางชดั เจน
4. ไดร ายงานการบริหารความเส่ียงตอผบู รหิ ารได
5. สามารถจัดลําดับแผนความเส่ียงตามความสําคัญ และจําเปนกอนหลังโดยทําเปน
แผนปฏบิ ัตกิ ารทช่ี ัดเจน
การวางแผนปฏิบัตกิ ารจัดการความเสย่ี ง ประกอบดว ยข้นั ตอนดําเนนิ การ ดังน้ี
1. สาํ รวจความเสย่ี งในองคก าร การสํารวจความเสยี่ งทั้งองคก ารโดยศึกษาจากตัวแทนฝายตาง ๆ
ดวยวิธีการตอบแบบสอบถาม การสัมภาษณ เพื่อใหไดขอมูลที่เปนเหตุเปนผลตอความเสี่ยงขององคการ
โดยนําขอมลู มากรอกในตารางความเสยี่ งทกี่ าํ หนดไว ตามตวั อยา งดงั น้ี
2. ประเมนิ ความเสยี่ งในระดบั องคก าร คณะทาํ งานกลางรวบรวมขอมูลความเสย่ี ง จากฝายตาง ๆ
ที่เกีย่ วขอ ง นํามาจดั ลําดับความเสีย่ ง โดยอาจเชญิ ผมู ีสวนเก่ยี วขอ งรวมพิจารณา
3. กาํ หนดตัวควบคมุ ความเสยี่ งทีจ่ ะเกดิ ขึ้นในโอกาสตา ง ๆ รวมถึงผลกระทบท่อี าจเกิดขน้ึ ได
4. การทาํ แผนปฏิบตั ิการ จะตองเลือกความเสี่ยงสูงสุดท่ีเปนวิกฤติกอนมาทําแผนปฏิบัติการ
เชน การทุจรติ คอรรปั ชน่ั การผนั ผวนจากราคาสนิ คา ตนทนุ เปนตน
5. การทาํ รายงานสรุปความเสี่ยง เพื่อนําขอมูลความเสี่ยงมาจัดทําแผนปฏิบัติการการจัดการ
ความเส่ียง โดยเรื่องวิกฤติทต่ี องเรงแกไ ข

54

ตวั อยาง แสดงขอ มลู ของความเส่ยี งภายในองคก ารทง้ั หมดของฝา ยเทคโนโลยี

ลําดบั ความเสี่ยง สาเหตุ ผลกระทบ การควบคมุ ประสทิ ธิผล
1 การเพิม่ ขนึ้ ของเวบ็ ในปจจบุ นั ในการ
แอพพลเิ คชน่ั ใน ควบคมุ
ปจจุบัน
แนวโนม บรษิ ัทตองใหบริการ ใหผูพัฒนาระบบมี พอใช
2 การทาํ นุบํารุง ทางดา นพาณิชย ผา นทาง ความรู ความชํานาญ
เครอ่ื งคอมพิวเตอร อเิ ล็กทรอนิกส อิเล็กทรอนกิ ส ในโครงสราง
ขนาดใหญตอ งใช มากขึน้ ตาม พ้ืนฐานของเว็บ
ความพยายามมาก แนวโนม มากขึน้

3 ศนู ยค อมพิวเตอร ขาดบุคลากร ไมสามารถ จางบรษิ ัท พอใช
มปี ญหา ใหบ ริการไดด ี ขา งนอกทํา

ไฟไหม ระบบธรุ กจิ ทง้ั หมด มีสถานทีส่ ําหรบั ดี
แผน ดนิ ไหว ไมสามารถดําเนิน หนว ยประมวลผล
ระเบดิ ไฟดับ ตอไปได มากกวา 1/ มีระบบ
สาํ รอง

สรปุ
ดงั น้ันการบริหารจัดการความเส่ียงท่ีเปนระบบจะตองไดรับความรวมมือจากบุคลากรทุกคน

ทุกฝายในหนวยงาน ซึ่งตองถือวาเปนกิจกรรมของทุกคนในองคการ ผูบริหารจะตองสรางความเขาใจ
ใหท กุ คนตระหนักถงึ ภยั วิกฤต ความเส่ียง ทกุ คนตอ งทําเปนประจําและทําอยา งตอเน่อื งเปนระบบ มีรูปแบบ
ทีช่ ดั เจน

55

หลกั การบริหารความเสยี่ งประกอบดวย
1. การวางแผนกลยุทธ
2. การวิเคราะหความเสีย่ ง
3. การควบคุมความเสี่ยง

ในการดําเนนิ งานปฏบิ ัตกิ ารจัดการความเส่ยี ง จะไดม าจากฝายและองคการมาชวยกันประเมิน
ความเสี่ยงตาง ๆ แลวจัดลําดับวาอะไรเปนความเสี่ยง ระดับมากนอยเพียงใด รุนแรงแคไหน เพื่อนํา
ความเสี่ยงน้ัน ๆ มาบริหารจัดการกอน หลัง สวนการพิจารณาตัวควบคุมความเส่ียงทําใหเห็นสภาพการ
บริหารความเสี่ยงในองคการ วามีการกําหนดอยางไร ในการทําแผนปฏิบัติการบริหารความเสี่ยง
โดยเรียงลําดับวิกฤตวาอะไรมากอน และอะไรมาหลัง ซึ่งเปนขั้นตอนสุดทายของการบริหารความเส่ียง
ที่มีรายละเอียดในเชงิ ปฏิบตั กิ าร สามารถนําไปใชไดจริงในหนว ยงาน

56

กจิ กรรมที่ 1
การวิเคราะหศักยภาพและการจัดการความเสย่ี งในองคการ
ใหผูเรียนแบงกลุม ๆ ละ 5 คน เลือกประธาน ผูนําเสนอ และเลขาแลวรวมกันพิจารณา
ตามประเดน็ ดังตอ ไปน้ี
1. อาชพี ……………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………..
2. ขน้ั ระบุปญหา……………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………..
3. ข้นั หาสาเหตขุ องปญ หา……………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………..
4. ขั้นกําหนดจดุ มงุ หมายในการแกปญหา……………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………..
5. ขน้ั กําหนดแนวทางแกปญหา……………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………..

57

บทที่ 4
การจัดการการผลิต การบริการ

สาระการเรยี นรู
ในสภาวะการแขงขันทางการคา และการตลาดยุคโลกาภิวัตน ธุรกิจตองมีการปรับตัว

ท่รี วดเรว็ เพื่อตอบสนองความตอ งการของผูบริโภค ในขณะที่ผูบริโภคมีความตองการสินคาท่ีหลากหลาย
และเปลี่ยนแปลงตลอดเวลา ปจจัยสําคัญหนึ่งที่ผูบริโภคใชในการตัดสินใจเลือกสินคา และบริการ คือ
คุณภาพของสินคา จึงเปนสิ่งสําคัญที่ผูประกอบอาชีพตองใหความสําคัญ และความจําเปนในการจัดการ
การผลติ และการบริการ
ตัวชว้ี ดั

1. จดั การเกย่ี วกบั การควบคมุ คณุ ภาพ
2. อธบิ ายวิธีการใชนวัตกรรมเทคโนโลยีในการผลิต
3. อธิบายขน้ั ตอนการลดตนทุนการผลติ หรอื การบรกิ าร
4. จัดทาํ แผนการผลิตหรือการบริการ
ขอบขา ยเนือ้ หา
เรอ่ื งท่ี 1 การจัดการเก่ยี วกบั การควบคุมคณุ ภาพการผลิตหรอื การบริการ
เร่อื งที่ 2 การใชน วตั กรรมและเทคโนโลยีในการผลิต
เรอื่ งที่ 3 การลดตนทุนการผลติ และการบริการ

58

เร่ืองท่ี 1 การจดั การเกีย่ วกบั การควบคุมคณุ ภาพการผลติ หรือการบรกิ าร
1. ความหมายการจัดการเก่ยี วกับการควบคุมคุณภาพการผลติ หรือการบริการ
การประกอบการอาชีพใหมีความเจริญกาวหนานั้น จําเปนที่ผูประกอบการอาชีพตองมีความรู

ความเขาใจ ในเร่ืองการจัดการการผลิต และการบริการเปนอยางดี การจัดการการผลิตหรือการบริการมี
ความหมายสรปุ ไดด งั นี้

การจัดการ หมายถึง กระบวนการที่ดําเนินงานตามขั้นตอนตาง ๆ อยางตอเนื่อง และ
มีการประสานงานกัน เพื่อใหบ รรลเุ ปา หมายขององคก รหรือกิจการ

การผลิต หมายถึง การจัดทํา การประกอบ หรือสรางสินคาหรือผลิตภัณฑ โดยผาน
กระบวนการแปรสภาพจากวตั ถดุ ิบ

การบริการ หมายถึง การบริการท่ีดีแกลูกคา หรือการทําใหลูกคาไดรับความพึงพอใจ
มีความสขุ และไดร ับผลประโยชนอ ยา งเตม็ ท่ี

การควบคุมคุณภาพ หมายถึง การจัดกิจกรรมตาง ๆ เพื่อใหผลิตภัณฑตอบสนอง
ความตองการและสามารถสรางความพึงพอใจใหกบั ลกู คาบนแนวคดิ พนื้ ฐานวา เม่ือกระบวนการดี ผลลัพธ
ทอี่ อกมาก็จะดตี าม

2. วตั ถปุ ระสงคก ารจัดการเก่ียวกับการควบคุมคุณภาพการผลติ หรือการบรกิ าร
การควบคุมคุณภาพนั้น มีวัตถุประสงคเพ่ือใหสินคาหรือผลิตภัณฑ หรือการบริการบรรลุ
จดุ มุง หมายดังตอ ไปน้ี

1) สนิ คาท่ีส่งั ซอื้ หรอื สั่งผลิตมีคุณภาพตรงตามขอ ตกลงหรอื เงื่อนไขในสัญญา
2) กระบวนการผลติ ดาํ เนนิ ไปอยางถูกตอ งเหมาะสม
3) การวางแผนการผลิตเปน ไปตามท่ีกําหนดไว
4) การบรรจุหีบหอดีและเหมาะสม หมายถึง สามารถนาํ สงวัสดุยังจุดหมายปลายทาง
ในสภาพดี นอกจากนกี้ ารควบคมุ คุณภาพยังกอ ใหเกิดประโยชนต อ การผลิต คอื
1) เพ่ือใหเสียคา ใชจา ยหรือตน ทนุ ตาํ่ ที่สุด โดยการใชป จ จัยการผลติ และวิธีการผลิตที่เหมาะสม
2) เพ่ือใหไดปริมาณสินคาตรงตามความตองการของตลาดไมมาก และไมนอยเกินไป
จนไมส ามารถตอบสนองความตองการของตลาดได
3) เพอ่ื ใหไ ดส นิ คาตรงตามเวลาที่ลกู คา ตองการ
4) เพ่ือใหไ ดค ุณภาพสนิ คาตรงตามที่ลูกคา ตองการ ไมม ีจุดบกพรอ งหรอื เนาเสยี
3. ข้นั ตอนการควบคมุ คุณภาพการผลิต แบง ออกเปน 4 ขัน้ ตอน คอื
1) ขัน้ การกาํ หนดนโยบาย ในข้นั นจ้ี ะเปน การกําหนดวตั ถปุ ระสงคกวาง ๆ เชน ระดับสินคา ขนาด
ของตลาด วิธีการจําหนาย ตลอดถึงการรับประกัน ขอกําหนดเหลานี้จะเปนเคร่ืองชี้นําวากิจการจะตอง
ทําอะไรบางเพอ่ื ใหบรรลุวัตถุประสงคทีไ่ ดวางเอาไว

59
2) ข้ันการออกแบบผลติ ภณั ฑ การออกแบบผลติ ภัณฑใ นท่ีน้ี หมายถงึ การกําหนดคุณลักษณะของ
ผลิตภัณฑ เชน วิทยุท่ีจะทําการผลิตขึ้นน้ีมีขนาดกี่วัตตสามารถรับไดก่ีชวงความถี่ และมีระบบตัดคลื่น
รบกวนหรอื ไม เปนตนขอควรคาํ นงึ ถึงสาํ หรับการออกแบบผลติ ภณั ฑนคี้ อื จะตอ งรวู าฝา ยผลติ มขี ีดความสามารถ
มากนอยเพียงใด การออกแบบผลิตภัณฑจ งึ ตอ งมคี วามสมั พนั ธก ับระบบการผลติ
3) ขั้นตอนการควบคุมคณุ ภาพของการผลติ การควบคมุ คณุ ภาพการผลติ แบงออกเปนขั้นตอนยอย
3 ขน้ั คอื การตรวจสอบคณุ ภาพของชิน้ สว น การควบคมุ กระบวนการผลิต และการตรวจสอบคุณภาพของ
ผลิตภัณฑ โดยในการตรวจสอบท้ัง 3 ขั้นน้ี สวนใหญจะใชเทคนิคการสุมตัวอยาง เพราะผลิตภัณฑท่ี
ผลิตไดนั้นมีจํานวนมากไมอาจจะทาํ การตรวจสอบไดอยางทว่ั ถึงภายในเวลาจาํ กัด
4) ขั้นการจําหนาย การควบคุมคุณภาพ จะมีลักษณะเปนการใหบริการหลังการขาย ซึ่งในระบบ
การตลาดสมัยใหมถอื วาเปน เรอ่ื งสาํ คญั มาก เพราะสินคาบางชนิดโดยเฉพาะอยางยงิ่ สนิ คา ประเภทเครื่องมือ
เคร่ืองจักรหรืออุปกรณทางอิเล็กทรอนิกส ซ่ึงมีวิธีการใชและการดูแลรักษาที่คอนขางยุงยาก ผูผลิตหรือ
ผูขายจะตองคอยดูแลเพื่อใหบริการหลังการขายแกผูซื้ออยูเสมอ เพ่ือสรางความพึงพอใจ ซึ่งจะมีผลตอความ
เชือ่ มั่นและความกาวหนาทางธุรกจิ ในอนาคต

เรื่องท่ี 2 การใชน วัตกรรมและเทคโนโลยใี นการผลติ
1. ความหมายของการใชน วตั กรรมและเทคโนโลยีในการผลติ
การใชนวัตกรรมและเทคโนโลยีในการผลิต เปนการพัฒนาความสามารถในการผลิต

ผลิตภัณฑของมนุษย ชว ยในการแกปญหาและสนองความตอ งการของมนษุ ยอ ยางสรา งสรรค โดยนําความรู
มาใชก บั กระบวนการเทคโนโลยีเพ่อื สรา งและใชส ่งิ ของ เครื่องใช วธิ ีการใหการดํารงชีวิตมีคุณภาพดีย่ิงข้ึน
นวัตกรรมและเทคโนโลยี สามารถอธบิ ายไดดงั นี้

1) นวัตกรรม หมายถึง ความคิด การปฏิบัติ หรือสิ่งประดิษฐใหม ที่ยังไมเคยมีใชมากอน
หรอื เปน การพฒั นาดัดแปลงมาจากของเดิมทม่ี ีอยแู ลว

2) เทคโนโลยี หมายถึง ส่ิงที่มนุษยพัฒนาข้ึน เพื่อชวยในการทํางานหรือแกปญหาตาง ๆ
เชน อปุ กรณ เคร่อื งมอื เครือ่ งจกั ร วัสดุ หรือแมกระทง่ั สง่ิ ทีไ่ มไ ดเ ปนส่ิงของท่ีจับตองไดหรืออาจเปนระบบ
หรือกระบวนการตาง ๆ เพื่อใหก ารทาํ งานบรรลผุ ลเปาหมาย และครอบคลมุ ถึงเร่อื ง ดงั ตอไปน้ี

(1) คน เปนแหลงทรัพยากรท่ีสาํ คัญ ไดแก เจาของกิจการ แรงงานคนภายนอก
ที่จางมาทํางาน เปนตน

(2) วัสดแุ ละเครอื่ งมือ ไดแ ก วัสดอุ ุปกรณต าง ๆ
(3) เทคนคิ วธิ ีการ ไดแ ก ความรูท ่ีไดจ ากการศกึ ษาคนควา ดวยตนเอง
(4) สถานที่ ไดแก ไรนา ฟารม ภเู ขา แมนา้ํ ทะเล สถานประกอบการตา ง ๆ

60

2. ประโยชนแ ละผลกระทบของเทคโนโลยี
จากการนาํ เทคโนโลยีไปใชในชีวิตประจําวันของมนุษย ทั้งนี้จากการนําเทคโนโลยี

มาใชอยา งแพรหลาย ทําใหเ กดิ ท้ังประโยชนและผลกระทบตอการดาํ รงชวี ิต สรุปไดดังนี้
1) ประโยชนและผลกระทบของเทคโนโลยีตอการศึกษา นักศึกษาสามารถเรียนไดจาก

ที่บานโดยไมตองเดินทางไป เชน การเรียนการสอนทางไกลผานอินเทอรเน็ต ทั้งภายในและภายนอก
ประเทศ รวมทงั้ การศึกษาคนควาขอ มูลจากอนิ เทอรเน็ตที่มีไมจํากัด และการศึกษาเรียนรูจากสื่อประเภทตาง ๆ
เชน วิทยุ โทรทศั น วีดโิ อ และคอมพวิ เตอร เปน ตน จากการนําเทคโนโลยีมาใชในการเรียนการสอน ทําให
เกิดปญ หาขาดปฏสิ ัมพันธทด่ี ีตอกนั ระหวางผเู รียนกับครู เพราะการเรียนรู โดยผานส่ือเทคโนโลยีทําใหครู
ซึ่งเปน ผถู า ยทอดความรมู บี ทบาทลดนอ ยลง

2) ประโยชนแ ละผลกระทบของเทคโนโลยีตอส่ิงแวดลอม เทคโนโลยีเขามามีบทบาทใน
การปรบั ปรงุ คณุ ภาพของดนิ นา้ํ และอากาศ รวมทั้งมีการนําของเหลือใชท่ีผานกระบวนการทางเทคโนโลยี
แลวกลบั มาใชใ หมโ ดยไมต องใชท รัพยากรหลกั เทคโนโลยีจะกอ ใหเ กิดมลพิษตอสิ่งแวดลอม เพราะมนุษย
นาํ เทคโนโลยีมาใชอยางผดิ วธิ ี เพือ่ มงุ แตป ระโยชนส ว นตน จนหลงลืมผลกระทบทอี่ าจจะเกิดขึ้นจากการใช
เทคโนโลยีของตน

3) ประโยชนและผลกระทบของเทคโนโลยีตอสังคม เทคโนโลยีกับสังคมเปนของคูกัน
เม่ือเทคโนโลยีเขา มามบี ทบาทเปรียบเสมือนยอโลกใหเล็กลง เน่ืองจากความสะดวกในการติดตอขาวสาร
ขอมูล ทําใหธุรกิจติดตอไดอยางรวดเร็ว มีประสิทธิภาพ มีผลใหเศรษฐกิจเจริญกาวหนาอยางรวดเร็ว
จากความเจริญกา วหนาของเทคโนโลยีกอใหเ กดิ ปญหาการวางงานของแรงงาน เนื่องจากมกี ารนาํ เคร่ืองจักร
มาใชแทนแรงงานคน และปญหาจากการปรับตัวของผูไมรูในเร่ืองของการใชเทคโนโลยีสมัยใหม
จึงกอ ใหเ กิดปญ หาการนาํ เทคโนโลยีไปใชอ ยา งไมถูกตอง

4) ประโยชนและผลกระทบของเทคโนโลยีตอสุขภาพ เนื่องดวยเทคโนโลยีมุงสราง
สิ่งอาํ นวยความสะดวกตอ มนุษย โดยเฉพาะดานสุขภาพ มีเคร่ืองออกกําลังกายภายในบาน มีวิทยุโทรทัศน
และแหลง บนั เทิง เพือ่ เสรมิ สรางสขุ ภาพ ทั้งทางรางกายและทางจิตใจ ท้ังน้ีในวงการแพทยมีความกาวหนา
ในการรักษามากขนึ้ และมขี อ มูลทางการแพทยเ ผยแพรผานทางอนิ เทอรเน็ตทําใหแพทยทั่วโลกสามารถรวมมือ
ในการปฏบิ ตั งิ านรวมกันได นอกจากน้ันเทคโนโลยที างดา นคอมพวิ เตอรมีผลทําใหเยาวชนขาดความสนใจ
การเรยี น มุงแตก ารเลนเกมคอมพวิ เตอร ไมมีเวลาออกกําลังกาย มีพฤติกรรมที่กาวราวชอบการตอสู สมาธิสั้น
อารมณรุนแรง ไมไดรับการพักผอนอยางเพยี งพอ ทําใหเ กิดความเครยี ด สายตาสั้นเรว็ กอนเวลาอันควร

สรุปไดวา เทคโนโลยี จะมีประโยชนอยางมาก เม่ือผูใชมีการนําไปใชไดอยางถูกวิธี
และเหมาะสม และจะเกิดผลกระทบอยางมากมาย เม่ือผูใชนาํ เทคโนโลยีไปใชแบบผิด ๆ ดวยความไมรู
หรือใชเทคโนโลยีมากเกินกวา ความจาํ เปน

61
3. กระบวนการเทคโนโลยใี นการผลิต
กระบวนการเทคโนโลยเี ปน กระบวนการที่เก่ียวของกับการแกปญหา โดยการใชความคิด
รเิ รมิ่ อยา งสรา งสรรคแ ละรอบคอบ เพ่ือสรางผลิตภัณฑที่กอใหเกิดประโยชนตามความตองการของมนุษย
อยางมีประสิทธภิ าพ

หลักการเบื้องตนของกระบวนการทางเทคโนโลยีการออกแบบผลิตภัณฑ สามารถ
แบงออกเปนขั้นตอน ไดด งั น้ี

1. กําหนดปญ หาหรือความตอ งการ 2. สรางทางเลือกหรือวิธีการ

4. ออกแบบและลงมือสราง 3. เลอื กวิธีการทเี่ หมาะสม

5. ทดสอบและประเมนิ ผล ปรบั ปรุงแกไ ข

แผนภมู ิ กระบวนการเทคโนโลยใี นการออกแบบผลิตภัณฑ

4. การใชกลยุทธในการเพมิ่ และพฒั นาคณุ ภาพผลติ ภณั ฑ
ปจจุบนั เทคโนโลยีเขามามีบทบาทอยางมากในการดํารงชีวิตของมนุษย ไมวาจะเปนการ
ผลิตในภาคอุตสาหกรรม เกษตรกรรมหรือการบริการ ลวนแตนําเทคโนโลยีเขามาใชในกิจกรรมตาง ๆ
เพราะการนําเทคโนโลยีเขามาใชในกิจกรรมตาง ๆ จะเพ่ิมประสิทธิภาพการผลิตใหดีขึ้น เชน สามารถ
ทํางานไดเร็วขึ้น ไดปริมาณมากข้ึน งานมีคุณภาพมากข้ึน ลดเวลาในการทํางาน ลดคาใชจายในการ
ใชแรงงานคน และท่สี ําคัญถาเปน ภาคอตุ สาหกรรมหรือภาคเกษตรกรรมซ่ึงตองมีการแขงขันในทางธุรกิจ
ใครนําเทคโนโลยมี าใชก อนคนอื่นถือวาเปนกลยุทธอยางหนึ่งท่ีจะทําใหประสบความสําเร็จกอนคูแขง ซึ่ง
คาํ วากลยทุ ธ หมายถึง วิธีปฏิบัติ หรือแนวทางในการปฏิบัติงานที่จะทําใหแผนงานประสบผลสําเร็จ ขณะ
จัดทํากลยุทธจะตองมีการตรวจสอบดูวามีจุดออนในกิจกรรมใด หรือมีจุดแข็งในกิจกรรมใดหรือคูแขง
มีจุดออนในกิจกรรมใด จุดแข็งในกจิ กรรมใด แลวนํามาเปรยี บเทยี บกบั ของเรา เพื่อทาํ การปรับกลยุทธตอ ไป
เมื่อรูวามีจุดออนท่ีจุดใด ก็สามารถนําเอาเทคโนโลยีมาใชในสวนที่เปนจุดออนนั้น
เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพ และพัฒนาคุณภาพผลิตภัณฑ ดังตัวอยางการใชและปรับกลยุทธในการเพ่ิม และ
พัฒนาคุณภาพผลติ ภัณฑ ดงั น้ี

62

ตวั อยา งที่ 1
ในอดีต การเก่ียวขาวในนาท่ีมีพื้นที่กวาง ๆ จะใชแรงงานคนในการเก่ียวขาวจํานวนมาก
ตอมามกี ารนําเทคโนโลยีเขา มาชวยในการเกย่ี วขาว เชน เครือ่ งจักรในการเก่ียวขา ว ทําใหสามารถลดจํานวน
แรงงานคน และลดเวลาในการเกีย่ วขา วลงไดอ ยางมาก และถามีการแขง ขันทางธุรกิจการขายขาว เกษตรกร
จะตองมีการปรับกลยุทธในการนําเทคโนโลยีเขามาชวยในการเกี่ยวขาว เพื่อใหสามารถเกี่ยวขาวได
จํานวนมากและใชเ วลานอ ย เพอื่ ใหสามารถนําขา วออกมาจาํ หนายไดกอน
ตัวอยางท่ี 2
โรงงานน้ําพริกเผาแหงหนึ่ง เดิมการลางผัก บดพริกหรือเคร่ืองเทศ การผสมสวนผสม
และการบรรจุจะใชแรงงานคนแทบทั้งหมด ทําใหผลผลิตที่ออกมาไมดีเทาที่ควร เชน ผักไมสะอาด
สวนผสมไมดีพอ นํ้าหนักและปริมาณไมไดมาตรฐาน ใชแรงงานคนมาก ทําใหเสียคาใชจายสูง รวมถึง
ใชเวลาในการทํางานมาก ทําใหไมสามารถแขงขันกับคูแขงขันอ่ืน ๆ ได สงผลใหเสียโอกาสทางธุรกิจ
เพราะฉะน้ัน โรงงานน้ําพริกเผาแหงน้ี จึงไดมีการปรับกลยุทธในการดําเนินกิจกรรม โดยการนําเอา
เทคโนโลยีการผลิตมาชวย เชน เคร่ืองลางผัก เครื่องบด เครื่องผสมและเครื่องบรรจุภัณฑทําใหสามารถ
ผลิตนํ้าพริกเผาไดมีประสิทธิภาพและคุณภาพมากข้ึน รวดเร็วข้ึน ลดคาใชจายในการผลิต สามารถผลิต
นํ้าพรกิ เผาออกสูตลาดแขงขันกบั คูแขง รายอ่นื ๆ ไดท นั เวลาและรวดเรว็ ขนึ้
5. การเลอื กใชเ ทคโนโลยอี ยางสรางสรรค
การเลือกใชเทคโนโลยีอยางสรางสรรคตอชีวิต สังคม ส่ิงแวดลอม และงานอาชีพ
มีหลักการ ดังตอไปนี้
1) การวิเคราะหเปรียบเทียบผลิตภัณฑหรือวิธีการที่ไดจากเทคโนโลยีตาง ๆ ทั้งทางดาน
คุณภาพ รูปแบบ วสั ดุ ความสะดวกในการใช ความคมุ คา โดยกอนทจ่ี ะตัดสนิ ใจเลอื กเทคโนโลยีใดมาใชน้ัน
ผูประกอบการหรือเจาของกิจการ ควรนําคุณลักษณะท่ัวไป คุณลักษณะเฉพาะของเทคโนโลยีมาศึกษา
เปรยี บเทียบกอนการตดั สินใจเลอื ก
2) เมื่อมีการเลือกใชเทคโนโลยีสําหรับการสรางและพัฒนาผลิตภัณฑ เพื่อสนองตอ
ความตอ งการของมนุษยแลว ยอมตอ งมผี ลกระทบตอ สงั คมและสิง่ แวดลอมตามมาดว ย ดงั นั้นผปู ระกอบการ
หรือเจาของกิจการตองศึกษาทบทวนวาเทคโนโลยีที่กําหนดเลือกใชนั้นมี ขอดี ขอเสียและผลตอสังคม
และส่ิงแวดลอ มท่จี ะไดรบั นน้ั เปน อยา งไร
3) ตัดสินใจเลือกและใชเทคโนโลยีมีผลตอชีวิตที่มีผลดีตอสังคม และสิ่งแวดลอม
ในทางสรางสรรคม ากทส่ี ุด

63

เรือ่ งท่ี 3 การลดตน ทุนการผลิตหรือการบริการ
1. แนวคดิ ในการลด และควบคมุ ตนทนุ การผลิต
การดาํ เนินงานธรุ กิจทกุ ประเภท ใหสามารถดาํ รงอยูไดอยางม่ันคง จําเปนที่ผูประกอบการ

หรือเจาของธุรกิจตองหาวิธีการลดตนทุนการผลิต และการบริการโดยแนวคิดในการลดและควบคุม
ตนทุนการผลติ นน้ั มีหลกั การ ดงั น้ี

1. ศกึ ษาวิเคราะหและสํารวจสถานภาพปจจุบันของการผลิต คือ แรงงาน วัตถุดิบ ตนทุน
การผลติ เมื่อรปู จจยั การผลิตแลวทาํ ใหสามารถหาขอบกพรอ ง และหาวิธีลดตน ทุนได

2. วิเคราะหหาสาเหตุของตนทุนสูญเปลาท่ีเกิดข้ึนจากการผลิตสินคา และการบริการ
หมายถึง การเสียคาใชจ า ยแตไ มไดก อ ใหเกิดประโยชนต อ ธรุ กิจ

3. ปฏิบัติการลด และควบคุมตนทุนการผลิตในสวนของคาใชจายที่ไรประสิทธิภาพ
มีความสญู เปลา โดยดําเนนิ การตอเนอ่ื งใหบรรลผุ ลสําเรจ็

การดําเนินธุรกิจตองเผชิญกับขอจํากัดหลายอยางที่เปนอุปสรรคและเปนเหตุใหตนทุน
การผลิตสูงข้ึน จากหลายปจจัย คือ ตนทุนแรงงานมีแนวโนมสูงขึ้น ตนทุนวัตถุดิบแพงขึ้น โดยเฉพาะ
การนําวตั ถดุ ิบจากภายนอกเขา มา ทาํ ใหต น ทุนการผลิตสูงข้ึน เชน คานํ้ามัน คาน้ํา คาไฟฟา คูแขงขันมีมากขึ้น
และทวคี วามรุนแรงมากข้ึน จาํ เปนทีผ่ ปู ระกอบการหรอื เจา ของธุรกิจตองลดตนทุนการผลิตตอหนวยสินคา
ท่ีผลติ จะมผี ลใหไดกําไรมากข้ึน ดังนั้นผูประกอบการตอ งปรับวิธีการทําธุรกิจ เพื่อลดตนทุนการผลิตใหต่ําลง
โดยกําหนดเปา หมายการผลติ ใหเหมาะสมเพอื่ ความอยรู อด มกี ารปรับปรุงโครงสรางในการประกอบธุรกิจ
พัฒนาระบบการสงเสรมิ การขาย ซง่ึ เปนกุญแจสําคญั สูความสาํ เรจ็

2. ปจ จยั ในการลด ควบคมุ ตนทนุ การผลติ
ในการผลติ สนิ คา ตน ทุนการผลติ จะสงู หรอื ตาํ่ นั้น ขึ้นอยูก ับปจ จยั ตาง ๆ หลายประการดังนี้
1. ผบู รหิ ารตองมีนโยบายและโครงการเพ่ือลดตน ทนุ การผลิตอยางจริงจังและชัดเจนไมวา

จะเปนนโยบายดา นคุณภาพมาตรฐานระดบั สากล เชน ไอเอสโอ การสนับสนุนศักยภาพของบุคลากร ฯลฯ
หรอื ระบบและวธิ ีการลดตน ทุน ซงึ่ ตอ งดาํ เนินการอยางจรงิ จังและตอ เน่ือง

2. สรางจิตสํานึกพนักงาน ใหมีจิตสาํ นึกที่ดีตอโครงการลดตนทุนการผลิต จึงจะไดรับ
ความรวมมือและประสบความสาํ เร็จได

3. มีมาตรการเพม่ิ ประสทิ ธภิ าพ และคณุ ภาพของการบริหารจัดการธรุ กิจอยา งจริงจงั
ทกุ ปจจยั ท่ีกลา วมามคี วามสาํ คัญเทา กนั หมด แตก ารจะดาํ เนินการใหบรรลุเปาหมายอยางมี
คุณภาพผูบริหารธุรกิจตองกําหนดเปาหมายและการดําเนินงานอยางจริงจัง และตองมีการจัดทําขอมูล
และวัดประสทิ ธิภาพของการลดตน ทนุ อยางตอ เนือ่ ง
ในการบริหารจัดการการผลติ ควรกาํ หนดเปาหมายในเร่ืองตาง ๆ ดังนี้
1. ประสทิ ธภิ าพการผลิต คอื ดชั นชี ีว้ ดั การเปรยี บเทียบประสิทธภิ าพและผลการดําเนนิ งาน
ของธุรกิจเราเองกับธุรกิจอื่นท่ีมีลักษณะการดําเนินงานเดียวกันวา มีผลการดําเนินงานธุรกิจแตกตางกัน
อยา งไร

64

2. คุณภาพสินคาและบริการ ผูประกอบการหรือเจาของธุรกิจตองปลูกฝงใหพนักงาน
มคี วามเขาใจในการควบคมุ คุณภาพจะทําใหเกิดความเสียหาย เพื่อรักษาคุณภาพของผลผลิตตามมาตรฐาน
ท่กี าํ หนดไว

3. การสงมอบ ตองสงมอบตรงเวลาตามที่ลูกคาตองการโดยไมมีปญหา การวางแผน
การผลิตและสงมอบใหล ูกคา ตองใหความสําคัญเปน พิเศษมิเชน นัน้ จะทําใหเ สยี ระบบการทาํ ธรุ กิจ

4. ตนทุนการผลิต ในสินคาประเภทเดียวกันแตตนทุนไมเทากัน การลดตนทุนมิใชสิ่งที่
จะทําใหค ณุ ภาพของสินคาลดลง แตเปนการบรหิ ารจัดการในการผลิตใหมีการใชต น ทุนต่าํ ลง

5. ความปลอดภัย เปนเร่ืองที่เก่ียวกับพนักงานโดยตรง ซึ่งควรกระทําอยางยิ่งเพราะ
ยิ่งเครงครัดมากเพียงใด พนักงานก็ปลอดภยั มากเทา น้ัน และมีสวนทําใหตนทุนการผลิตลดนอยลง รวมท้ัง
สรา งคณุ ภาพชีวติ ใหพ นักงานได

6. ขวัญและกาํ ลังใจ ยิ่งมีความปลอดภัยสูง ขวัญและกําลังใจของพนักงานก็ยิ่งสูง โดยวิธี
ท่ีดีที่สุด คอื การเพ่ิมคา จา งและเพ่มิ สวสั ดกิ ารใหก ับพนักงาน

7. ส่ิงแวดลอ มทดี่ ีในโรงงาน ถอื เปน การสรางคุณภาพชีวิตท่ดี ีใหกบั พนักงาน ปจจบุ ันธรุ กิจ
ทเ่ี กย่ี วกับมาตรฐานและจัดการกับสิ่งแวดลอมไดดี ถอื เปนความรับผิดชอบตอสังคมดวย

8. จรรยาบรรณ ผปู ระกอบการหรอื เจาของธุรกิจตองยอมรับและปรับเปลี่ยนกระบวนการ
ผลิตผลติ ภณั ฑห รือการบรกิ าร เม่ือเกิดความผดิ พลาด เพือ่ สรางความปลอดภัยและความมัน่ ใจใหแ กลกู คา

หากเจาของธุรกิจสามารถปลูกฝงทุกขอที่กลาวมาใหกับบุคลากรขององคกรไดรับรูและ
รวมปฏิบัติ ปญหาในกระบวนการผลิตจะไมเกิดขึ้นโดยเด็ดขาด และสิ่งที่สําคัญที่สุดคือการผลิต
จะมีประสทิ ธิภาพสูงข้นึ

3. การควบคมุ การจดั การการผลติ หรือการบรกิ าร
การดําเนินงานธุรกิจใหมีการพัฒนาอยางตอเน่ือง เพ่ือใหธุรกิจมีความม่ันคงนั้น

ผูป ระกอบการหรอื เจาของธรุ กจิ ตอ งมีระบบควบคุม การจัดการการผลิตและการบริการ ระบบการควบคุม
ที่นิยมใชมาก ไดแ ก วงจรควบคมุ PDCA (Deming Cycle) มรี ายละเอียด ดังนี้

1) P (Planning) การวางแผน หมายถึง การวางแผนวามีโครงการ กิจกรรมหรือวิธีการ
อะไร ในการบรหิ ารจดั การการผลิตหรอื การบรกิ าร

2) D (Do) การปฏบิ ัติ หมายถงึ การดําเนินงานตามแผนที่กําหนดไว
3) C (Check) การตรวจสอบ หมายถึง การตรวจสอบผลที่เกิดจากการปฏิบัติวา

มีผลเปนไปตามเปาหมายหรอื วัตถุประสงคท ่กี าํ หนดไวในการวางแผนหรอื ไมอ ยางไร
4) A (Action) การปรับปรุงแกไขและตั้งมาตรฐานในการทํางาน หมายถึง การกําหนด

แนวทาง วิธกี ารใหมเ พือ่ แกไขปญ หาขอ บกพรอ งที่พบจากการตรวจสอบ
วงจรการควบคมุ PDCA (Deming Cycle) ตองมีการดาํ เนินการอยางตอเน่ือง เมื่อเสร็จส้ินแลว
ตองเร่มิ ทาํ ใหมเพ่ือใหเ กดิ การปรบั ปรุงและพัฒนาอยา งตอเนอ่ื งโดยไมหยดุ น่ิง

65

กิจกรรมท่ี 1
การวิเคราะหก ารจัดการการผลติ หรือการบริการ
ใหผเู รียนสรปุ ขอ มูลความรู เรื่องการจัดการการผลิตหรือการบริการ ตามหัวขอ ตอไปน้ี
1. จากขอ มูลทั้งหมด สรุปไดขอมลู ดังนี้
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………(ไมเ กิน 5 บรรทัด)
2. การจัดการการผลิตและการบริการ มีวธิ ีการดังนี้
2.1……………………………………………………………………………………………….
2.2……………………………………………………………………………………………….
2.3……………………………………………………………………………………………….
3. หากผูเรียนเปนเจาของธุรกิจหน่ึง ผูเรียนจะมีวิธีการจัดการการผลิตหรือการบริการดานใด
เพราะอะไร
1.1 ดาน…………………………….เพราะ………………………………………………
1.2 ดา น……………………………เพราะ………………………………………………..
1.3 ดา น……………………………เพราะ………………………………………………...
4. หากผเู รียนตอ งเลือกการจดั การการผลิตหรือการบรกิ ารเรงดวน ผูเรียนจะเลือกดําเนินการในดานใด
เพราะอะไร
ดา น………………………………………………………………………………...…………………
เ พ ร า ะ …………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………...................

66

บทที่ 5
การจัดการการตลาด

สาระการเรยี นรู
การจัดการการตลาดมบี ทบาทสําคญั ในการดาํ เนนิ ธุรกจิ จึงจําเปนตองมีความรูความเขาใจ

ในกิจกรรมการตลาด สามารถศึกษาวิเคราะหตลาดเพื่อใหทราบโอกาสทางการตลาดกอนตัดสินใจลงทุน
เพอื่ ธรุ กจิ จะไดดาํ เนินไปในทศิ ทางท่ีถกู ตอ ง และมีความเสี่ยงนอย ดงั นน้ั ตลาดจึงเปนความอยูร อดของธุรกจิ
ตวั ช้วี ัด

1. การจดั การการตลาดเพื่อนําผลผลติ เขาสตู ลาด
2. สามารถจัดทาํ แผนปฏบิ ตั ิการการจัดการการตลาด
ขอบขา ยเนื้อหา
เรอ่ื งท่ี 1 การจัดการการตลาด
เร่อื งท่ี 2 การจดั ทําแผนปฏิบตั ิการ

67

เรอื่ งท่ี 1 การจัดการการตลาด
ความหมายของตลาดและการจดั การการตลาด
ตลาด หมายถึง สถานท่ีซ่ึงผูซ้ือและผูขายมาพบเพ่ือโอนเปลี่ยนมือกันในกรรมสิทธิ์ของสินคา

และบรกิ าร โดยมีราคาเปนส่ือกลาง เปน ความหมายท่เี ปนที่รูจักและพบเห็นกนั ทัว่ ไป เชน ตลาดนัดสวนจตุจักร
ทาขาวกํานนั ทรง อาํ เภอพยุหคีรี ตลาดสดบางกะป ศูนยก ารคาเซ็นทรลั พลาซา

การจัดการการตลาด หมายถึง การดําเนินกิจกรรมตาง ๆ ดานธุรกิจ ซึ่งจะตองมีการวางแผน
การผลิต การโฆษณา การประชาสัมพันธ การวิจัยการตลาด การสงเสริมการขาย การทําขอมูลฐานลูกคา
การกระจายสินคา การกําหนดราคา การจดั จําหนา ย ตลอดจนการดําเนนิ กจิ การทกุ อยาง เพือ่ สนองความตองการ
และบรกิ ารใหแกผซู ้ือหรือผบู ริโภคพอใจ ทั้งในเรอ่ื งราคา และบริการ

การตลาดเปนกจิ กรรมทางการตลาดที่นักการตลาดดําเนินการ เร่ิมตั้งแตการวางแผนจนกระทั่งนํา
แผนเหลาน้ันไปปฏิบัติการวางแผนทางการตลาด นักการตลาดตองคาํ นึงถึงตัวแปรตาง ๆ ที่มีอิทธิพลตอ
ความสําเร็จของแผนการตลาด เพื่อใหแผนการตลาดนั้นมีลักษณะที่เหมาะสมและสอดคลองกับความ
ตองการของลูกคา สามารถจําแนกตัวแปรทางการตลาด ประกอบดวยผลิตภัณฑ ราคา และการจัด
จําหนา ย ซงึ่ จะตองเขา ใจความหมายของคาํ ตอไปน้ี ใหช ัดเจนดงั น้ี

1. ผลิตภัณฑ หมายถึง สินคาหรือการบริการท่ีสามารถตอบสนองความตองการของผูบริโภคได โดย
ผบู รโิ ภคเกดิ ความพึงพอใจในดา นผลติ ภณั ฑ

2. ราคา หมายถึง จาํ นวนเงินท่ผี ซู อื้ ยนิ ดีจายเพอ่ื ใหไ ดมาซึง่ สนิ คาหรอื บริการ
3. การจัดจาํ หนา ย หมายถึง การเลือกชองทางการจัดจําหนายเพื่อใหผลิตภัณฑผานออกจากผูผลิต
ไปสผู บู ริโภค และการกระจายตัวสินคา ซึ่งเปนงานทเ่ี ก่ียวของกับการวางแผนและการใชเครื่องมืออุปกรณ
เพอื่ ใหสนิ คา และวสั ดุเคล่อื นยายจากแหลง ผลิตไปยังสถานท่ที ต่ี องการจะใช
ในสภาพโดยทว่ั ไปเราจะเหน็ สดั สว นประสมของการตลาด ซึ่งประกอบดวย การโฆษณา
การประชาสัมพันธ การวิจัยการตลาด การสงเสริมการตลาด การสงเสริมการขาย การทําฐานขอมูลลูกคา
และการกระจายสินคา ดงั แสดงในภาพสวนประสมการตลาด ดงั นี้

ตลาดเปาหมาย

ผลิตภณั ฑ ราคา การสงเสริมการตลาด การจัดจําหนา ย

การโฆษณา การขายโดยบคุ คล การสงเสรมิ การขาย การประชาสมั พนั ธ

ภาพ แสดงสว นประสมการตลาด

68

1. การโฆษณา หมายถึง การนําเสนอหรือสงเสริมความคิด ในการขายสินคาหรือบริการผานส่ือตาง ๆ
มผี อู ปุ ถัมภเปน ผูเสียคาใชจายในการโฆษณา โดยมีวัตถุประสงคของการโฆษณา เพ่ือใหเกิดความรู ความ
เขาใจเกี่ยวกับสินคาและงานบริการ เปนการใหขาวสารและชักจูงใหซื้อสินคา และซ้ือบริการส่ือท่ีใชใน
การโฆษณามีหลายประเภท เชน นิตยสาร หนังสือพิมพ วิทยุ โทรทัศน ปายโฆษณา การโฆษณาทาง
ไปรษณยี  เปนตน ส่ือโฆษณาแตละประเภทจะมีจุดเดนและจุดดอยแตกตางกัน ดังน้ัน การเลือกส่ือโฆษณา
ควรคาํ นึงถงึ วัตถปุ ระสงค ดงั น้ี

1) สามารถเขาถงึ กลุมเปาหมายใหมากทสี่ ุดเทา ทจี่ ะมากได
2) สอ่ื นน้ั มปี ระสิทธิภาพและไดผลสงู สดุ
3) เสียคาใชจายตาํ่ ท่สี ุด
2. การประชาสมั พันธ หมายถงึ การตดิ ตอ ส่อื สารเพ่ือสง เสริมความเขา ใจทีถ่ ูกตองรวมกัน ตลอดจน
สรางความสัมพันธอันดีตอกันระหวางลูกคา หนวยงาน รัฐบาล ประชาชน เพ่ือใหเกิดความเช่ือถือศรัทธา
ความคดิ เห็น ทัศนคติที่ดีตอองคการ การประชาสัมพันธ ไดแก ขาวแจกสําหรับเผยแพร การแถลงขาว ลูกคา
สัมพนั ธ พนักงานสมั พันธ ชุมชนสมั พันธ สือ่ มวลชนสมั พันธ การบริการสงั คมและสาธารณประโยชน
3. การวิจัยตลาด หมายถึง การศึกษาปจจัยภายนอกและภายในเกี่ยวกับการตลาด ทําให
ผูประกอบการมีขอมูลในการวางแผนการตลาดไดอยางมั่นใจ และสามารถบอกรายละเอียด ในการ
ดาํ เนนิ งานไดอยางชัดเจน
การวจิ ัยการตลาดหรือการศึกษาตลาด มีข้นั ตอนในการดําเนนิ งาน ดังน้ี
1) การศกึ ษาโอกาสและสถานการณของการตลาด เปนการศึกษาเกย่ี วกบั เรื่อง โอกาสทางการตลาด
ซง่ึ เปนการศกึ ษาพฤติกรรมผบู ริโภค และ การศึกษาสถานการณทางการตลาด เปนการศึกษาส่ิงแวดลอม
ภายในและภายนอกของกจิ การนัน้ ประกอบดว ย
(1) การศกึ ษาจุดแข็ง เปน การศึกษาถงึ ขอดหี รอื จดุ แข็งของสนิ คาหรือบรกิ าร
(2) การศกึ ษาจุดออน เปนการศกึ ษาขอ เสียหรือปญ หาทเ่ี กดิ จากองคประกอบทางการตลาด
(3) การศึกษาโอกาส เปน การศกึ ษาขอไดเ ปรยี บหรือสิ่งทีเ่ อ้อื อํานวยใหแ กก จิ การ
(4) การศึกษาอปุ สรรค เปน การศกึ ษาปญ หา อุปสรรคทจี่ ะเกดิ ขนึ้
2) การกาํ หนดวัตถุประสงคทางการตลาด เนนวตั ถุประสงคทางดานการผลติ ผลิตภัณฑ ราคา การจดั
จําหนาย การโฆษณา และการสงเสริมการตลาดใหสามารถตอบสนองความพึงพอใจของผูบริโภคอันจะ
นําไปสูการสรางยอดขายและกําไร
3) การเลอื กตลาดเปา หมาย ตอ งคาํ นงึ ถงึ สิ่งตาง ๆ ดังตอไปนี้
(1) โอกาสทางการตลาด
(2) ลกั ษณะและความตอ งการของตลาด
(3) ขนาดของตลาด
(4) ความสามารถขององคกรในการตอบสนองความตองการของตลาดไดอยางมี
ประสิทธภิ าพ

69

(5) คูแขง ขนั และผลติ ภณั ฑทสี่ ามารถทดแทนได
4) การเลอื กกลุม เปา หมายมหี ลายวธิ ี ดงั น้ี

(1) การเลือกกลุมเปาหมายเฉพาะสวน คือ การเลือกกลุมเปาหมายกลุมใดกลุมหน่ึงเพ่ือ
ศึกษาศกั ยภาพขององคก รในการตอบสนองความตอ งการของลกู คา เปาหมาย

(2) การเลือกกลุมเปาหมายหลายสวน คือ การเลือกกลุมเปาหมายมากกวาหน่ึงกลุมและ
ทาํ การตลาดพรอ มกัน แตล กั ษณะกิจกรรมทางการตลาดตา งกัน เพ่ือใหเกิดความเหมาะสมกับลูกคา เปา หมาย
แตละกลมุ เชน บรษิ ทั ทีผ่ ลิตสนิ คา ประเภทเดียวกันในหลายรูปแบบเพ่ือตอบสนองความตองการของลูกคา
แตละกลมุ เปาหมาย เปน ตน

(3) การตลาดมวลชน คือ การทําการตลาดโดยไมแบงสวนตลาด เนนการผลิตเปน
จาํ นวนมาก ตนทุนตาํ่ สนิ คามคี วามแตกตา งกนั ไมมาก เพ่อื จําหนายใหป ระชาชนทว่ั ไป เชน นาํ้ ตาล น้ําอัดลม
ทราย เหลก็ หนิ ปูนซเี มนต เปน ตน

5) การศึกษาพฤตกิ รรมผูบริโภค คือ การแสดงออกของผูบริโภคที่เก่ียวกับการแสวงหาสินคาและ
บรกิ ารมาเพ่อื สนองความตอ งการของตน และพฤติกรรมผูบริโภค ซึง่ แบง ออกเปน 2 สว นไดแก

(1) อุปนิสัยในการซ้ือ หมายถึง นิสัยในการซื้อสินคาของผูบริโภค ซ่ึงมีคําถามสําคัญ
ทนี่ าสนใจในการคนหาลักษณะนิสัยของผบู ริโภคมดี ังน้ี

1) ผูบรโิ ภคในกิจการของเราเปน ใคร
2) ตลาดตองการซือ้ สินคาอะไร
3) จะซอ้ื อยางไร
4) ทาํ ไมผูบรโิ ภคจึงตองซอื้
5) เมอื่ ไรผบู รโิ ภคจะซ้ือ
6) ผบู รโิ ภคจะซื้อทีไ่ หน
7) ใครมสี ว นรว มในการตดั สนิ ใจซ้อื
(2) แรงจูงใจในการซื้อ หมายถึง สาเหตุที่ทําใหผูบริโภคตัดสินใจซื้อสินคาหรือบริการ
แรงจูงใจในการซื้อ มหี ลายประเภท ไดแ ก
1) แรงจูงใจในตัวสินคา ประกอบดวย แรงจูงใจขั้นปฐมภูมิ เปนการท่ีผูซื้อ
ตัดสินใจซ้ือตัวสินคา เชน ตัดสินใจซื้อตูเย็น แรงจูงใจเฉพาะเจาะจง เปนการตัดสินใจตอจากขั้นปฐมภูมิ
คือ ตดั สินใจซอื้ ตเู ยน็ แลวจะเลอื กย่ีหอ แบบ ขนาด สี
2) แรงจูงใจซื้อสินคาจากผูขายประจํา หรืออุปถัมภ เปนแรงจูงใจท่ีทําใหลูกคา
ตดั สนิ ใจซอ้ื สนิ คาจากรานคา ใด รา นคา หนึ่ง
3) แรงจูงใจเก่ยี วกับเหตุผล เปนการตดั สินใจโดยใชเหตุผลในการซ้ือมากกวาการ
ใชอารมณ เชน ความประหยัด คงทน
4) แรงจูงใจดานอารมณ การตัดสินใจซื้อดวยการใชอารมณของตนเอง เชน
ความภูมิใจ ความสวยงาม ความกลัว

70

5) แรงจูงใจฉับพลัน หรือการซ้ือดวยแรงกระตุน เปนการซื้อสินคาโดยท่ีไมได
ตัดสินใจซ้ือมากอน

4. การสงเสริมการขาย หมายถึง การทํากิจกรรม การโฆษณา การขายโดยบุคคล การสงเสริม
การขาย และการประชาสัมพันธ กิจกรรมนี้ ดําเนินการโดยมีวัตถุประสงคเพื่อกระตุน ใหผูซื้อตัดสินใจ
เลอื กซื้อสินคา หรือรบั บรกิ าร

กจิ กรรมการสงเสริมการตลาด นอกเหนอื จากการโฆษณาการขายโดยบคุ คล และการประชาสัมพันธ
เปนการชวยกระตุนความสนใจ การซื้อของผบู รโิ ภคหรือบคุ คลอ่นื ในชองทางการจดั จําหนา ย การจัดแสดงในงาน
แสดงสินคา การแจกของแถม การลดราคา การชิงโชค การแขงขัน การแจกคูปองแจกแสตมปการคา หรือ
เนน การขายโดยบุคคล ซ้อื ขายโดยใชพนักงานเปนการสื่อสารโดยตรง แบบเผชิญหนา ระหวางผูขายและผูมี
โอกาสเปนลูกคา พนักงานขายมีความสําคัญมากเพราะผูขายสามารถปรับราคาสินคาหรือคาบริการให
สอดคลองกับความตองการของลูกคาได พนักงานขาย ที่เขาพบลูกคาสามารถโนมนาวชักจูงตลอดจนให
ขา วสารแกล กู คาไดอยา งเปนกนั เองและยดื หยุน ได

การวิเคราะหพฤติกรรมผูบริโภค หมายถึง การคนหาเพื่อใหทราบถึงสาเหตุหรืออิทธิพลที่มีตอ
การตดั สนิ ใจซือ้ สนิ คา หรอื บรกิ ารของผูบริโภค ประโยชนที่ไดจากการวิเคราะหพฤติกรรมผูบริโภค ทําให
ทราบถึงลักษณะที่แทจริงของตลาดและผูบริโภค ชวยใหผูบริหารการตลาดสามารถวางแผนและปรับ
กลยุทธทางการตลาดใหเ ขากบั สภาพความจรงิ ทีส่ ดุ

นักการตลาดควรนาํ หลักการวิเคราะหพฤตกิ รรมผูบ ริโภค มาปรบั ใชโดยคาํ นึงถึงรายละเอียด ดงั นี้
1. ผูบริโภคคือใคร ใชหลักการแบงสวนตลาดเขามาประกอบการพิจารณา คือ หลักภูมิศาสตร
หลกั ประชากรศาสตร หลกั จติ วิทยา หลกั พฤติกรรมศาสตร
2. ความตอ งการของตลาด ผูประกอบการจะตองศึกษาวาผบู ริโภคตองการอะไรจากผลิตภัณฑที่ซ้ือ
เชน บางคนใชรถยนตร าคาแพง เพราะตองการความภาคภูมใิ จ บางคนเลอื กรับประทานอาหารในรา นหรูหรา
นอกจากตองการความอรอยจากรสชาติของอาหารยังตองการความสะดวกสบาย การบริการท่ีดี เปนตน
นักการตลาดจะตองวิเคราะหดูวาผูบริโภคตองการซ้ืออะไรเพื่อท่ีจะจัดองคประกอบของผลิตภัณฑให
ครบถวนตามทเี่ ขาตอ งการ
3. การตัดสินใจซื้อ ผูประกอบการตองศึกษาถึงกระบวนการตัดสินใจในการซ้ือของผูบริโภคซ่ึง
จะตองผานกระบวนการ 5 ข้ันตอน ดงั นี้

1) ขัน้ เกิดความตอ งการ ผบู ริโภคมีความตองการสินคาและบริการนั้น ๆ ความตองการน้ี
อาจเกิดขึ้นจากตัวกระตุน เชน ความหิว ความอยากได ความอยูรอด ความมีหนามตี า การเลียนแบบ ฯลฯ

2) ขน้ั แสวงหาขอ มลู เมือ่ เกดิ ความตอ งการในสนิ คา หรอื บริการน้นั ๆ ผบู ริโภค จะพยายาม
เสาะแสวงหาความรเู ก่ียวกับสินคาและบรกิ ารนน้ั จากผูใกลช ิด เพอื่ น ครอบครัว เพ่ือนบาน การโฆษณาทาง
สอ่ื ตาง ๆ ส่ือสารมวลชน ผเู คยใชส ินคานนั้ มาแลว

3) ขน้ั การประเมนิ ทางเลือก เม่ือผูบริโภคไดร บั ขาวสารขอ มูลทจ่ี ะใชป ระกอบการตัดสินใจ
ซ้อื แลว เขาจะประเมินคาทางเลือกแตละทางเพื่อการตัดสินใจซื้อการประเมินทางเลือกผูบริโภคมักจะใช

71
ประสบการณของเขาในอดีต ทัศนคติท่ีมีตอรานคาแตละย่ีหอหรือฟงความคิดเห็นจากเพ่ือน ๆ เพื่อชวยใน
การเลือก

4) ข้ันการตัดสินใจซ้ือ หลังจากผานข้ันการประเมินทางเลือกแลวผูบริโภคก็จะเลือก
ตรายี่หอท่ีตนชอบมากท่ีสุด ดังน้ัน นักการตลาดจึงตองเพิ่มความพยายามในการใหขอมูลแกผูบริโภค
และชวยเหลือแนะนาํ ผูบริโภคในการตัดสินใจซ้ือ

5) ขั้นความรูสึกหลังการซื้อ เม่ือผูบริโภคซ้ือสินคาตรายี่หอนั้น ๆ ไปใชแลว หากไดผล
ตามทตี่ นคาดคะเนไว ยอ มทาํ ใหผ ูบรโิ ภคมที ศั นคติทด่ี ตี อ ตราย่หี อ น้นั มากย่งิ ข้ึน แตถาใชแ ลว ไมไ ดผ ลตามท่ี
คาดไว เขายอมมที ัศนคติไมด ีตอ ตราย่หี อ นนั้

1.ขัน้ เกดิ ความตอ งการ 2.ข้ันแสวงหาขอมลู 3.ขัน้ ประเมนิ ทางเลือก

5.ขั้นความรสู กึ หลงั การซื้อ 4.ขน้ั ตัดสนิ ใจซื้อ
การ

ภาพแสดงกระบวนการตัดสนิ ใจในการซอ้ื

กระบวนการตัดสินใจในการซื้อนี้จะเริ่มจากความรูสึกวาตองการสินคานั้น จนไปถึงความรูสึก
หลังการซ้ือ กระบวนการดังกลาวนี้จะกินเวลามากหรือนอย ยากหรืองายเพียงใดข้ึนอยูกับชนิดของสินคา
ตัวบคุ คลท่ีทาํ การซ้ือ ผูตัดสินใจซื้อ การสงเสริมการตลาด ฯลฯ แตละข้ันตอนของกระบวนการซ้ือ ใชเวลา
ไมเทากัน และบางคร้ังการซือ้ อาจจะไมไ ดด าํ เนินไปจนจบกระบวนการก็ได เพราะผูบริโภคเปล่ียนใจหรือ
เกิดอปุ สรรคมาขัดขวางทําใหเลกิ ซอื้ หรืออาจตอ งทอดระยะเวลาในการซอื้ ออกไป

4. ทําไมผูบ รโิ ภคจงึ ซอื้ เปน การพจิ ารณาถึงวัตถปุ ระสงคหรือจดุ มงุ หมายของการซื้อ
5. เมอื่ ไรผูบ รโิ ภคจึงซื้อ นักการตลาดจาํ ตองทราบถึงโอกาสในการซื้อของผูบริโภค ซ่ึงจะแตกตาง
กนั ตามลักษณะสินคา น้ัน ๆ เพ่ือที่จะวางกลยุทธทางตลาดไดเหมาะสมกับพฤติกรรม การซ้ือของผูบริโภค
อาจพิจารณา ดังนี้

1) การซ้ือสินคาใชประจําวัน เปนสินคาราคาไมแพงและตองซื้อใชบอย ๆ ผูบริโภค
มีความคุนเคยกับชนิด ลักษณะรูปรางของสินคาและตราย่ีหอเปนอยางดี การซื้ออาจจะซื้อเมื่อของหมด
หรือเกอื บหมด หรือซ้ือเกบ็ ตุนไวเ พราะถึงอยา งไรก็ตอ งใชอ ยูแ ลว

72

2) กรณีที่ผูบริโภคไมคุนเคยกับตรายี่หอน้ัน ๆ ทั้ง ๆ ท่ีผูบริโภครูจักสินคานั้นดี เชน
การรับประทานอาหารนอกบาน การไปเที่ยวตางจังหวัด การเลือกโรงแรมที่พัก ซ่ึงจะมีโอกาสซื้อหรือใช
บรกิ ารเหลาน้ไี ดใ นชว งวันหยุดสดุ สัปดาหหรือวันหยุดพกั ผอ นประจําป

3) การวิเคราะหดูวาผูบริโภคจะซื้อสินคาเม่ือไร จะทําใหสามารถกําหนดกลยุทธ ในการ
สง เสริมการตลาดไดในชว งเวลาทเี่ หมาะสมกับการซื้อ เชน การจัดรายการลดราคา แถมปกเสื้อนักเรียนฟรี
หรือซื้อรองเทา นกั เรียนมสี ทิ ธิซ้ือถุงเทาราคาถูก ในชว งกอ นเปด ภาคเรยี น เปน ตน

6. ผูบ รโิ ภคจะซือ้ ทไี่ หน เปน การถามเร่อื งชองทางการจาํ หนา ย แหลงขายท่ีเหมาะสม กับสินคา โดย
พิจารณาดูวาสนิ คาชนิดนผ้ี บู รโิ ภคมกั จะซ้ือจากท่ไี หน ซ้อื จากหางสรรพสนิ คา ใหญ หรือจากรานขายของชํา
ใกลบาน เปนตน

7. ใครมสี วนรว มในการตัดสนิ ใจซ้อื เปน การถามเพอ่ื ใหทราบถึงบทบาทของกลุม ตา ง ๆ ทีม่ อี ิทธิพล
หรอื มสี วนรว มในการตัดสนิ ใจซื้อ

โดยสรุปผูประกอบการและนักการตลาดจะตองศึกษาปจจัยที่มีอิทธิพลตอผูบริโภค เพ่ือทราบ
ลกั ษณะความตอ งการของผบู รโิ ภค เพือ่ จดั สว นประสมทางการตลาด ไดแ ก ดา นผลติ ภณั ฑ ดานการสงเสริม
การตลาด ดานแผนการจัดจาํ หนายและการกําหนดราคาใหเหมาะสม

การวางแผนการตลาด หมายถึง การกําหนดกลุมลูกคาเปาหมาย สรางความนาเชื่อถือ
ใหก บั กิจการและผทู จี่ ะรว มลงทนุ สามารถอธบิ ายวธิ ีการทจี่ ะดึงดดู และรกั ษาลกู คา ทง้ั รายเกา รายใหมไวได

การวางแผนกลยุทธทางการตลาด หมายถึง การกําหนดวัตถุประสงค การเลือกตลาดเปาหมาย
การพัฒนากลยุทธเปนการวางแผนระยะยาว ใหเกิดความอยูรอด กําไร ความเจริญเติบโตและความม่ันคง
ตลอดไป
ประโยชนข อ มูลในดานการตลาด มีดงั นี้

1. เกดิ ความเขา ใจในปญหา
2. คาดคะเนความตอ งการได
3. ใชง บประมาณอยา งมเี หตุผลย่ิงข้นึ
4. บรหิ ารงานชดั เจนมเี ปา หมาย
5. ชว ยคนหาปญหาทางธุรกิจ
6. ชวยเพ่ิมผลผลิต
7. การพยากรณสภาวะธุรกจิ
8. ขอมูลเกี่ยวกับตลาด ลูกคา และอตุ สาหกรรมทเ่ี ปน อยู สถานการณป จจบุ ันและแนวโนมเปน อยางไร
9. ผลติ ภณั ฑคแู ขง วิธีการสงเสรมิ การจาํ หนา ยและผลการขยายของคแู ขงขนั เปน อยางไร
10. ไดรบั ทราบขอ มูลผลความสําเรจ็ และปญหาที่จะเกดิ จากการขายหรอื รายงานการขาย
11. มีโอกาสเปด ตลาดใหม
12. รกู ารเปล่ียนแปลงของคแู ขงขนั
13. รทู นั ทัศนคตแิ ละความตองการของลูกคา และประสิทธิภาพของกลยทุ ธใ นปจจบุ ัน

73

5. การทําฐานขอ มูลลูกคา
1. ความหมายของการทาํ ฐานขอ มลู ลกู คา หมายถึง ขอมูลจะชวยในการกําหนดสวนตางของการตลาด
การกําหนดกลยทุ ธ การตลาดทางตรงไมว าจะเปน กลยทุ ธการสรางสรรคงานโฆษณา กลยุทธส่ือ ตลอดจน
ใชใ นการวเิ คราะหข อ มลู ตาง ๆ เปน สิ่งสาํ คญั สาํ หรับการทาํ ตลาดทางตรง เพราะกิจการจะไมส ามารถส่ือสาร
หรอื เขา ใจถงึ กลุมลูกคา ทค่ี าดหวังได หากปราศจากขอ มลู ลูกคา
2. วตั ถปุ ระสงคการทาํ ฐานขอมลู ลูกคา มีดงั นี้

1. เพือ่ ใหท ราบถึงความสําคัญของการจดั ทาํ บัญชรี ายชอ่ื ลกู คา
2. เพอ่ื ใหทราบถึงวธิ ีการเบอื้ งตน ในการจดั ทาํ บญั ชรี ายช่อื ลกู คา
3. เพอ่ื ใหเ ขาใจถึงประเภทของฐานขอมูล
4. เพอ่ื ใหท ราบถงึ องคป ระกอบของฐานขอมลู ลูกคา
1) การจดั ทาํ บญั ชีรายช่ือลกู คา สามารถดาํ เนินการไดดงั น้ี
(1) กรอกบัตรรายชื่อ การสอบถามช่ือ สกุล ที่อยูของลูกคา โดยเตรียมบัตรสําหรับกรอกช่ือ
ท่ีอยู ของลูกคาไวกอน ในขณะท่ีขายสินคาหรือลูกคาติดตอมาใหกรอกบัตรรายช่ือ พรอมเหตุผล เชน
เพ่ือแจง ขาวสารการลดราคา เพ่อื ใหบ รกิ ารหลังการขาย หรือเพื่อจัดทําบัตรสวนลด บัตรสมาชิกใหในภายหลัง
จะชวยใหลูกคายินดีท่ีจะใหขอมูลมากยิ่งขึ้น หรืออาจมีแบบฟอรมใหลูกคาที่สนใจซื้อกรอกขอมูล
พรอ มการสั่งซือ้ จากสื่อตาง ๆ
(2) การสอบถามขอมูลจากลูกคาโดยตรง อาจใชวิธีใหพนักงานขายเปนผูกรอก โดยสอบถาม
ขอมูลตาง ๆ จากลูกคา พนักงานขายจะตองช้ีแจงกอนเสมอ ซ่ึงพนักงานขายหรือพนักงานรับโทรศัพท
เปน ผกู รอกบัตรรายช่อื เอง
(3) รวบรวมรายช่อื จากงานแสดงสินคา หรือนทิ รรศการ จากผเู ขาชมงานนทิ รรศการหรือ
งานแสดงสินคาตาง ๆ ก็เปนอีกกลุมหน่ึงท่ีมีความสนใจ การจะไดขอมูลของคนกลุมน้ี อาจตองมีการจัด
ตง้ั โตะพเิ ศษ พรอ มเขยี นประกาศแจงใหก รอกชื่อและท่อี ยู เพอ่ื ทางกจิ การจะไดสงของรางวลั บางอยางไปให
หรือเพ่ือจับฉลากชงิ โชครางวลั จะชวยใหคนกลุมน้ียนิ ดีกรอกรายละเอียด
(4) การบรกิ ารหลงั การขาย สนิ คา บางประเภทตองมบี รกิ ารหลงั การขาย โดยท่วั ไปจะมี
บัตรรับประกันสินคาดวย ซึ่งลูกคามักจะยินดีกรอกรายละเอียดทุกอยางอยูแลว จึงเปนฐานขอมูลท่ีดีและ
รายละเอียดมากกวาบัตรของลูกคาท่ีแสดงขางตน สวนรายละเอียดที่จําเปนท่ีควรจะไดจากลูกคาจะได
กลา วถงึ ในหัวขอถดั ไป
(5) การจดั สง ใบสง ของขวัญในชวงเทศกาลหรือวาระพเิ ศษ บางคนอาจนิยมสงั่ ซ้ือ
สินคาใหเปนของขวัญแกบ คุ คลอื่นโดยอาจจะมอบหมายใหท างกจิ การผูจําหนายเปนผจู ัดสง ใหดว ย ดังนน้ั
จึงควรถือโอกาสนี้ในการขอรายละเอียดเก่ียวกับชื่อ ท่ีอยูของผูซื้อ และผูรับไวเพ่ือเก็บเปนหลักฐานขอมูล
และการจดั ทาํ บญั ชรี ายชอื่ ลกู คา ตอ ไป

74

(6) การสง บัตรกํานัล หรือแบบสอบถามในกรณที มี่ ีการแจกบตั รลดราคา บัตรแลกตัวอยาง
สนิ คาฟรี หรือแบบสอบถามใหแกลูกคา เม่ือลูกคานําบัตรเหลานั้นมาใชบริการ ทางกิจการควรบันทึกช่ือ-
ท่ีอยูของลูกคา ไว

(7) บตั รเครดติ เมือ่ ลูกคาชําระคาสินคา หรอื บริการทางกจิ การกส็ ามารถจดชอ่ื - ทอ่ี ยู
ของลูกคา ไว

(8) การแนะนาํ ตอของลกู คา เมื่อมลี ูกคา ประจาํ อาจขอใหลูกคา แนะนําชอื่ -ท่อี ยูของบคุ คล
ใกลชิดของลูกคาที่คิดวานาจะสนใจสินคาหรือบริการของทางกิจการใหหรืออาจสรางสิ่งจูงใจใหเกิด
การแนะนาํ รายชอ่ื ใหก ิจการ เชน หากลูกคาไดรับแคตตาล็อกของกิจการแนะนําช่ือ - ที่อยู ของเพ่ือนมาได
4 รายชื่อจะมขี องสมั มนาคณุ สง ใหถึงบานฟรี เปน ตน

1) ประโยชนก ารทําฐานขอมลู ลกู คา มีดงั นี้
(1) มขี อมูลลกู คา กลุมท่ีทํากําไรไดม าก
(2) สามารถทาํ ใหธุรกจิ อ่นื ๆ กบั กลมุ ลูกคาท่มี อี ยูไ ด
(3) สามารถระบคุ ดั เลือกลูกคาทม่ี งุ หวงั ไดช ัดเจนมากข้ึน
(4) สามารถกําหนดกลยุทธท ่ีจะเปลยี่ นลูกคาที่มุง หวงั ใหเ ปนลกู คาของกิจการ
(5) มีขอมูลในการทาํ กจิ กรรมกับลูกคา
(6) สามารถพฒั นาการสงเสรมิ การตลาดท่ีเหมาะสมได
(7) สามารถสรางโอกาสใหม ๆ ทางการตลาด
(8) สามารถพฒั นากลยุทธท ่ีจะดึงดดู ลกู คา กลุมน้ี
(9) สามารถวดั ประสทิ ธภิ าพของโฆษณา และการสงเสริมการตลาด
(10) ลดการสูญเสียและสามารถเพ่ิมผลผลิต
(11) ประเมนิ ผลสําเร็จในกิจกรรมสงเสริมการขายได
(12) ลดตน ทุน และเพ่ิมปรมิ าณการขายเปน ตน

6. การกระจายสนิ คา
การกระจายสินคา ในวงการธุรกิจปจจุบันนักการตลาดใหความสําคัญเก่ียวกับการกระจายสินคา
ไมนอ ยกวา ตวั แปรอน่ื ๆ ในดานการตลาด หากผลิตภัณฑเปนท่ีตองการของตลาด แตระบบการกระจายสินคา
ไมดี เชน สงสนิ คาผิดพลาดลาชา ผิดสถานท่ี เปนตน เปนความสญู เสียอนั ยิง่ ใหญ เพราะทําใหยอดขายลดลงและ
สญู เสียลกู คา

1) จุดประสงคของการกระจายสนิ คา คือ การจดั สง สนิ คาใหลูกคาไดถูกตอง ไปยังสถานที่
ทถ่ี ูกตองในเวลาท่เี หมาะสม โดยเสยี คาใชจายนอ ยทสี่ ุด ตลอดจนการใหบริการลูกคาที่ดีทีส่ ดุ

2) บทบาทและความสําคัญของการกระจายสินคา เปนการเชื่อมโยงระหวางผูผลิต
กับผูบริโภคหรือกลาวไดวาการที่นําสินคาออกจําหนายใหผูบริโภคทันตามเวลาที่ตองการกระจายสินคา
จึงมีความสาํ คัญทีผ่ ปู ระกอบการจะตอ งระมดั ระวังในเร่อื งตอไปนี้

75

(1) สนิ คา ท่ถี กู ตอง
(2) เวลาท่ีถูกตอ ง
(3) จํานวนที่ถกู ตอง
(4) สถานที่ท่ีถูกตอ ง
(5) รูปแบบที่ตอ งการ
การจดั การกระจายสนิ คา คอื การนําสนิ คา ไปถึงมอื ผูบริโภคหรอื ลูกคา ซึง่ การกระจายสนิ คาเกี่ยวของกบั
การงานในหนา ทอ่ี ่นื ๆ ไดแ ก การเริ่มตน จากการพยากรณการขายซ่ึงเกี่ยวกับการวางแผนการจัดจําหนาย และ
การวางแผนการผลิตสว นการกระจายสนิ คา หมายถงึ การบรหิ ารระบบการขนสง ระบบชองทางการจดั ซือ้ ระบบ
ชอ งทางการจดั จาํ หนา ยระบบสินคาคงคลัง เพื่อใหไ ดมาซึง่ ประสทิ ธิภาพ ในการจัดซ้ือวสั ดุ วัตถุดบิ เพ่อื การผลิต
และเพื่อใหไดมาซ่งึ ประสิทธิภาพทางการตลาดทจี่ ะขายสินคาสาํ เรจ็ รูปและบริการสูม อื ผูบรโิ ภค
3) แนวคดิ ทางการตลาดมงุ การผลติ ปจจุบนั ธุรกิจมุงใหความสนใจแนวคดิ ทางการตลาด มุงการขาย
เกอื บท้งั หมด แตแนวคิดการตลาดทางการศกึ ษา สามารถแยกไดเ ปน 2 แนวคดิ คือ
(1) แนวคิดมุงการผลิต คือ การมุงถึงการจัดทรัพยากรในการสรางผลิตภัณฑนําออกขาย
และสน้ิ สุดทีก่ ารนําเสนอขายสนิ คาทีม่ ีอยู
(2) แนวคดิ มงุ การตลาด คือ แนวทางการผลติ ทีล่ กู คาตองการดจู ากความตอ งการของลูกคา
เปน หลักเพ่ือตอบสนองความตองการเหลาน้นั ใหส มบูรณที่สดุ
กิจกรรมทางการตลาดเปน หนา ท่ผี ปู ระกอบการและนักการตลาดจะตองดําเนนิ การใหบ รรลุ
เปาหมายที่วางไว ซง่ึ มีแนวทางการดําเนินงาน ดังน้ี
(1) วเิ คราะหสภาพแวดลอมและการวจิ ยั ตลาด โดยการตรวจสอบผลกระทบทีเ่ กิดจากภาวะ
เศรษฐกจิ และการแขงขันที่มผี ลตอการตลาด
(2) วเิ คราะหผบู ริโภค โดยการประเมินความตองการกระบวนการซ้อื ของผบู รโิ ภคใหเขา ใจ
(3) วางแผนการผลิตและบรกิ าร โดยการพัฒนา รกั ษาผลิตภณั ฑ ตรา การหีบหอ รวมทงั้ การ
ยกเลกิ ผลิตภณั ฑบ างอยาง
(4) วางแผนเกีย่ วกบั ราคา โดยการกาํ หนดชวงราคา เทคนิคการตงั้ ราคา และการใชราคาเปน
ตัวรกุ หรอื ตง้ั รบั
(5) วางแผนการจัดจําหนาย โดยการกําหนดชอ งทางการจําหนาย การขนสง การเก็บรักษา
การแยกแยะ การคา สง การคา ปลกี
(6) วางแผนการสง เสรมิ การจําหนาย โดยการโฆษณาการขายโดยบคุ คลและการประชาสัมพนั ธ
(7) พิจารณาความรับผิดชอบตอสังคม โดย มีความรับผิดชอบในแงความปลอดภัย
ความมศี ีลธรรม และเนน ประโยชนค ณุ คาของสนิ คา และบริการ
(8) บริหารการตลาด โดย การวางแผนทางการตลาด การประเมินถึงความเส่ียงและ
ประโยชนของการตดั สินใจทางการตลาด

76

เรื่องท่ี 2 การจดั ทาํ แผนปฏิบัตกิ าร
การจัดทําแผนปฏิบตั กิ าร เปน กระบวนการจัดการทเ่ี ปนระบบในการประเมินโอกาสและทรัพยากร

ทางการตลาด ที่สรางและรักษาความเหมาะสมระหวางวัตถุประสงคขององคกรกับทรัพยากรท่ีมี รวมทั้ง
โอกาสทางการตลาดที่เปลยี่ นแปลงในระยะยาว เปาหมายของการวางแผนปฏบิ ัติการทาํ กําไร และการเติบโต
ในระยะยาว การตัดสนิ ใจทาํ แผนปฏิบตั กิ ารจึงใชทรัพยากรในระยะยาว

การจดั ทาํ แผนปฏบิ ัติการ ควรนํากลยทุ ธม าใชเพอ่ื มงุ ตอบคําถาม 2 ขอ คือ
(1) จะทาํ อะไรเปน กิจกรรมหลกั ในขณะน้ี
(2) กิจการจะบรรลเุ ปาหมายไดอยา งไร

การวางแผนการตลาดเชงิ กลยทุ ธ จะทาํ ใหพ นกั งานทกุ คนไดรวู าจะปฏิบัติใหบรรลเุ ปา หมายในระยะ
ยาวไดอยางไร แผนการตลาดเปนเอกสารท่ีเขียนขึ้น เพ่ือใชเปนเสมือนหนังสือนําทาง สําหรับกิจกรรมทาง
การตลาด แกผจู ัดการฝา ยการตลาด

แผนการตลาดจะระบุวัตถปุ ระสงค และกิจกรรมท่ีตองทําเพื่อใหบรรลุวัตถุประสงคนั้น การตลาด
ถือเปนกจิ กรรมที่ยากทสี่ ุด ที่พนกั งานและผบู ริหารเขาใจรว มกันและทําเพอ่ื นําไปสูเ ปา หมายรวมกันดงั นี้

1. การเขียนแผนการตลาดที่ชัดเจนเปนงานที่ตองใชเวลา แตเปนพื้นฐานในการสื่อสารภายใน
องคก าร

2. แผนการตลาดจะทาํ ใหพ นกั งานทกุ คนทราบวา ตนมคี วามรับผดิ ชอบอะไร ตองทาํ อะไร มีกรอบ
เวลาในการปฏบิ ัติงานอยา งไร

3. แผนการตลาดบงบอกวัตถุประสงคและแนวทางการจัดสรรทรพั ยากรเพ่อื ใหบรรลวุ ัตถุประสงค
4. แผนการตลาดเปน กรอบความคิดและใหท ิศทาง สวนการนาํ ไปปฏิบตั ิเปนการทํางานในลักษณะ
ทจี่ ัดการกับปญ หา โอกาส และสถานการณ
5. แผนการตลาดแสดงขั้นตอนงานท่เี รียงเปนลําดับกอนหลังก็จริง แตข้ันตอนเหลาน้ันอาจเกิดข้ึน
พรอมกันหรือประสานกันได การเขียนแผนมีหลายรูปแบบ ข้ึนอยูกับองคกร พันธกิจ วัตถุประสงค
กลุมเปา หมาย และสว นประสมทางการตลาดขององคกรน้ัน

77

ข้ันตอนของการทาํ แผนการตลาด มดี ังนี้

การกาํ หนดพันธกิจขององคก ร

การระบวุ ัตถุประสงคท างการตลาด

การวเิ คราะหสถานการณ
การสรางกลยทุ ธทางการตลาด

การนาํ แผนไปปฏิบตั แิ ละการควบคุม

ภาพองคป ระกอบของแผนการตลาด

การกําหนดพันธกิจขององคกร เปนส่ิงท่ีทําใหเราไดทราบวาองคกรนั้นทําธุรกิจอะไร และสิ่งใด
ทําใหธุรกิจแตกตางจากคูแขง องคกรมีวัตถุประสงค ปรัชญาและภาพลักษณเปนอยางไร การกําหนด
พันธกิจควรเนนประโยชนท ่ลี ูกคา จะไดรบั ลกั ษณะของพนั ธกจิ ที่ดี ตอ งสะทอนวิสัยทัศนขององคก ร

การระบุวัตถุประสงคทางการตลาด เปนขอความท่ีระบุเปาหมายท่ีองคกรตองการบรรลุ
โดยใชก จิ กรรมทางการตลาด วตั ถปุ ระสงคท่ีดคี วรมลี ักษณะทเ่ี รียกวา “SMART” คือ

1. เจาะจง (Specific) คอื มคี วามเฉพาะเจาะจง ชัดเจน ตอ งการผลออกมาในรูปใด
2. วดั ได (Measurable) คอื วัตถุประสงคต องวัดได ทั้งในดานปริมาณและคุณภาพ
3. บรรลุได (Achievable) คือ มลี กั ษณะจูงใจ อยบู นพนื้ ฐานของความจรงิ มีความสม่ําเสมอ
4. สัมพนั ธกนั (Relevant) คือ ตอ งมคี วามสอดคลองกับนโยบายของบริษทั
5. ระบเุ วลา (Time-bound) คือ องคก รตอ งบอกวากจิ กรรมนน้ั จะเรม่ิ และสิ้นสดุ เวลาใด
วัตถุประสงคทไ่ี มมกี รอบเวลาทเ่ี รม่ิ ตน และเวลาสน้ิ สดุ สว นใหญแ ลว จะไมมีโอกาสบรรลุได

การวิเคราะหส ถานการณ เปนกิจกรรมทีผ่ ทู ําการตลาด ตอ งเขาใจสภาพแวดลอ มปจ จบุ นั และ
อนาคตสาํ หรบั ผลิตภณั ฑ การวเิ คราะหสถานการณ หรืออาจเรียกวา การวิเคราะหจุดแข็ง จุดออน โอกาส
และอุปสรรค โดยใชเทคนคิ วิเคราะหSWOT (SWOT Analysis)

78
การสรา งกลยุทธทางการตลาด เปนการเลือกตลาดเปาหมายและสรางสวนประสมทางการตลาด
เพื่อใหเกดิ ความพึงพอใจแกต ลาดเปา หมายขององคกร ซึง่ ประกอบดว ย 3 ประการ คอื การบรรลเุ ปาหมาย
การสรา งสวนประสมทางการตลาด และการวางตาํ แหนงของผลิตภัณฑ
การนําแผนไปปฏิบัติและการควบคุม เปนกระบวนการที่ผูทําการตลาด ตองดําเนินงาน
ตามแผนการตลาดที่วางไว ดวยความม่ันใจวาจะสามารถบรรลุวัตถุประสงคได ซ่ึงรายละเอียดในแผน
จะระบกุ ิจกรรม เวลา งบประมาณ ซ่งึ ตองมีการส่ือสารที่ดี
เมื่อนําแผนการตลาดไปปฏิบัติแลว จะตองมีการประเมินเพ่ือใหทราบวาไดดําเนินการบรรลุ
ตามวัตถุประสงคเ พียงใด มอี ะไรท่ีควรแกไข การวางแผนมีความสัมพันธใกลชิดกับการควบคุม เนื่องจาก
แผนไดร ะบถุ งึ สิง่ ทีอ่ งคก รตอ งการบรรลุ

79

กจิ กรรมท่ี 1
1. ใหนักศึกษาแบงกลมุ ๆ ละ 5 คน เลือกประธาน เลขา และผนู าํ เสนอของกลุม
2. ใหนักศึกษาคนหาอาชีพในชุมชนมา 1 อาชีพแลวรวมกันจัดทําแผนการตลาด โดยใชความรู

จากทไ่ี ดเ รยี นมา พรอ มทัง้ อธบิ ายเหตผุ ลของการทําแผนแตล ะขน้ั ตอน
3. ใหผูแทนกลมุ นําเสนอ ผลการดาํ เนินงานกลมุ

…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………

80

บทท่ี 6
การขบั เคลือ่ นเพ่ือพฒั นาธุรกิจ

สาระการเรยี นรู
การขับเคลื่อนเพือ่ พัฒนาธรุ กจิ เปนกระบวนการเรียนรูท่ีมุงเนนการสงเสริมการแกปญหา

การแสวงหาความรู การบริหารจัดการทรัพยากรพัฒนาชุมชน การจัดทําแผนและการขับเคล่ือนแผน
โดยตนเอง ดวยกระบวนการคิด วิเคราะห ใหเกิดเปนรูปธรรม จากการพออยูพอกินไปสูความพอเพียง
จนบรรลุความเขมแข็งย่งั ยืนที่สามารถบอกตนเองไดว า สงั คม ครอบครวั มีความอบอนุ เศรษฐกิจมีความพอเพยี ง
และมีการดํารงชีวติ ในส่ิงแวดลอ มที่ดี
ตวั ช้วี ดั

1. วิเคราะหความเปนไปไดของแผนพัฒนาธรุ กจิ
2. พฒั นาแผนพัฒนาอาชพี
3. ข้ันตอนการขบั เคลอ่ื นแผนพฒั นาอาชีพ
4. อธบิ ายปญหา อุปสรรค และแนวทางแกไ ขที่เกิดจากการขบั เคลอื่ นแผนธรุ กิจ
ขอบขา ยเนื้อหา
เร่ืองท่ี 1 การวิเคราะหค วามเปนไปไดข องแผนพัฒนาอาชพี
เรื่องท่ี 2 การพฒั นาแผนพฒั นาอาชพี
เรื่องที่ 3 ขน้ั ตอนการขบั เคลอ่ื นแผนพฒั นาอาชีพ
เร่ืองที่ 4 ปญหาอุปสรรคและแนวทางแกไขทีเ่ กิดจากการขับเคล่ือนแผนธุรกจิ

81

เรือ่ งที่ 1 การวิเคราะหค วามเปนไปไดข องแผนพฒั นาอาชพี
1. องคป ระกอบการวิเคราะหความเปน ไปไดของแผนพัฒนาอาชพี
การวิเคราะหความเปนไปไดของแผนพัฒนาอาชีพ เปนการสรางความเชื่อมั่นและ

ความมน่ั ใจวาแผนพฒั นาอาชีพมที ศิ ทางการพฒั นาถกู ตอ ง สัมพันธกบั ศักยภาพของชุมชน มคี วามเปนไปไดสูง
ในการพฒั นาอาชพี โดยการวิเคราะหค วามเปนไปไดข องแผนพัฒนาอาชพี มอี งคประกอบ ดังนี้

1. ทนุ ทม่ี อี ยูของชมุ ชน
1) ทนุ ทางทรพั ยากรธรรมชาติ เชน ดินเหนยี ว ทราย แหลงนาํ้ ธรรมชาติ สิ่งแวดลอ ม

เปน ตน
2) ทุนทางศาสนา ศิลปะ วฒั นธรรม ไดแ ก
- ทนุ ทางศาสนา เชน สถาปตยกรรมทางพุทธศาสนา พระพุทธรูปสําคัญ และ

ประวตั ิความเปนมา พระนกั ปฏิบัติ พระนักเทศน เปนตน
- ทนุ ทางศลิ ปะ เชน สถาปตยกรรมทางพุทธศาสนา ศลิ ปะ ผา และเครื่องแตง กาย

ชิน้ งานศลิ ปหตั ถกรรม การละเลน พ้นื บาน เปน ตน
- ทุนทางวัฒนธรรมประเพณี เชน การทําบุญตักบาตรตามประเพณีทองถิ่น

เทศนมหาชาติ แหเ ทียนเขาพรรษา เปนตน
3) ทุนทางปญญาของชมุ ชน เปน องคความรูที่มีอยูในชุมชน เชน สูตรขนมหมอแกง

ของจงั หวดั เพชรบรุ ี สูตรการทําปลาสมของบานกลวย อําเภอบานหมี่ จังหวัดลพบุรี รวมถึงผูรู หรือ ผูทรง
ภูมิปญญา เชน พอคําเดือ่ ง จงั หวดั บุรรี มั ย ครูสมหมาย จังหวัดลพบุรี เปนผูทรงภูมิปญญาดานเกษตรกรรม
ธรรมชาติ ครบู าสุทธินันท จงั หวัดบรุ รี ัมย ทานสมนะเสียงศลี จงั หวัดสิงหบุรี เปนผูทรงภูมิปญญา ดานการ
จัดการส่ิงแวดลอม เปน ตน

2. ความสามารถหลักของชมุ ชน
การพัฒนาอาชีพของชุมชน สงิ่ สําคัญทตี่ องวิเคราะห คือ ความสามารถของชุมชนใหถองแท
จึงจะทําการกําหนดกลยุทธ การสรางคุณคา และการเจริญเติบโต รวมถึงการสรางความสามารถใน
การแขงขันอยางยั่งยืนตอไปไดถูกตองและเหมาะสม เชน บานทับพริกเปนชุมชนที่มีความสามารถใน
การปลูกหนอไมฝรั่ง มะละกอ ถั่วพู และพริก ทําใหเห็นวาบานทับพริกเปนแหลงรวบรวมความสามารถ
หลักทางการเกษตร เก่ียวกับความรู วิธีการผสมผสานความชํานาญและเทคโนโลยีการผลิตผลผลิตท่ี
หลากหลายเขา ดวยกนั การวิเคราะหความสามารถหลกั ของชุมชน สามารถพจิ ารณา ไดด งั น้ี
1) ความสามารถหลักเปนการเพิ่มศักยภาพ ทําใหชุมชนนําผลิตภัณฑเจาะตลาดไดอยาง
หลากหลาย
2) ความสามารถหลกั จะเปนประโยชนตอลกู คาอยางมากในการซอื้ สินคาของชุมชน
3) ความสามารถหลกั เปน สงิ่ ทค่ี ูแขงเลียนแบบไดยาก

82

3. ความตองการพัฒนา
เกดิ จากการมองเห็นอยางลึกซ้ึงของคนในชุมชน บนฐานขอมูลภายในตนเอง ครอบครัว
และชมุ ชน สามารถระบอุ อกมาไดทนั ที และตรงกับความเปนจริง ความสําคัญ การวิเคราะหความตองการ
พัฒนา ถึงแมจะมีการสํารวจ สอบถาม จากคนภายในชุมชนแตจากสภาพการเปลี่ยนแปลงของสังคม
เศรษฐกิจ อาจจะมีผลใหการสํารวจทั่วไปที่พยายามจะดึงขอมูลสภาพเศรษฐกิจ สังคมครัวเรือน ออกมา
ประมวลผล วิเคราะหแลวแปลความหมาย นํามาใชทําแผนเพ่ือการพัฒนาจึงมีโอกาสเกิดความคลาดเคลื่อน
ตอการพัฒนา
ดงั นั้น เพือ่ ใหเกิดความเที่ยงตรงสอดคลองกับสภาพความเปนจริงมากท่ีสุด การวิเคราะห
ความตอ งการพฒั นาสามารถดําเนนิ การไดดังนี้
1) เปดเวทีประชาคม ทําความเขาใจ ระบุความตองการความจําเปน เพ่ือใชเปนขอมูล
ในการจดั ทําแผนพฒั นาอาชีพ ซงึ่ ขอมลู ประกอบไปดวย

(1) ดา นเศรษฐกิจ
เปา หมายทางเศรษฐกิจของครอบครัว
การสรา งความพออยพู อกิน
การสรา งรายไดสะสมทุน
การขยายพัฒนาอาชีพ

(2) รายไดคาดหวังและพอเพยี งตามสภาพที่ทาํ ไดจรงิ ดว ยตนเอง
(3) ทนุ ที่มีอยู

มที ี่ดิน จาํ นวนเทาไร
มีแรงงานทท่ี าํ ไดจริง จาํ นวนกคี่ น
มเี งนิ ทุนเพียงใด
2) นาํ ขอ มลู แตล ะดานมาสรุป วิเคราะหค วามเปนไปไดของแผนพฒั นาอาชพี

83
เรื่องที่ 2 การพฒั นาแผนพัฒนาอาชพี

การพฒั นาแผนพัฒนาอาชีพ เปนการนําขอมูลจากการวิเคราะหความเปนไปไดของแผนพัฒนา
อาชีพ มาจัดระบบและรายละเอียดใหมีความเหมาะสม ท่ีจะดําเนินการไดตามศักยภาพของตนเอง
ตามแผนภูมิ ตอ ไปนี้

การพฒั นาแผนพฒั นาอาชีพ

ทาํ ความ ออกแบบ กําหนดตวั การจัดการ ตรวจสอบ
เขา ใจแผน ระบบ บงช้ี ความรู สภาพใน
ใหรูเทาทัน ปฏบิ ตั ิการ ขับเคลอ่ื น กิจกรรม
(2) ความสําเรจ็ (4)
(1) (3) (5)

ตรวจตดิ ตามแกไ ขขอ บกพรอง
(6)

สรุปเสนอ การพฒั นาสู จดั ระบบสารสนเทศ
ผลงานตอ ความมนั่ คง สง เสริมการดาํ เนินงาน
สาธารณะชน และย่ังยนื
และรายงานผล
(7) (8) (9)

1. ทาํ ความเขาใจแผนพัฒนาโดยใหประชาชนทงั้ ชุมชน ไดรวมเรียนรูเปนการสรา ง
ความเขาใจเพ่ือใหเกิดการมสี วนรว มในการปฏิบัตกิ ารแกป ญหาตามแผน

2. ออกแบบระบบปฏิบัติการตามแผน เพ่ือใหมองเห็นรายละเอียดของเปาหมาย
การดาํ เนินการ กระบวนการ และกาํ หนดนโยบายเพ่ือใชด าํ เนนิ งานใหเ กดิ ประสิทธภิ าพ

3. กําหนดตวั บงชีค้ วามสาํ เร็จ โดยการกาํ หนดตัวบงชี้ความสาํ เรจ็ ของกิจกรรมท่ีกําหนดไว
ในแผนพัฒนา

4. จัดการความรูขับเคล่ือนระบบปฏิบัติการสูความสําเร็จ โดยการสงเสริมใหผูนําชุมชน
เปนผจู ดั การความรูขบั เคล่ือนสูความสาํ เรจ็

84

5. ตรวจสอบสภาพภายในกิจกรรม โดยจัดการเรียนรูไหประชาชนมีทักษะตรวจสอบ
สภาพภายในกิจกรรมเพ่ือการพัฒนาอยางตอเนือ่ ง

6. การตรวจติดตาม แกไขขอบกพรอง การดําเนินงานตามแผน โดยการสงเสริมใหผูนํา
ชุมชนไดปฏบิ ตั ิการ ตรวจตดิ ตามและแกไขขอบกพรอ งการทาํ งานตามแผน

7. การเสนอผลงานตอสาธารณชน จัดกิจกรรมสงเสริมผูนําชุมชนและประชาชนไดมี
การแลกเปล่ียนเรียนรู และสรปุ ความรูพ รอ มการนําเสนอผลการดําเนนิ งาน

8. การพัฒนาสูความมั่นคงยั่งยืน ผูนําชุมชนและประชาชนรวมกันวิเคราะห กําหนด
วางรากฐานของความมน่ั คงและยงั่ ยนื

9. จัดระบบสารสนเทศ สงเสริมการดําเนินงานใหผูนําชุมชนและประชาชนรวมกัน
นําองคความรูจากกิจกรรมตาง ๆ ของกระบวนการมาจัดเปนระบบสารสนเทศพรอมนํามาบูรณาการ
ประยุกตใ ชกับการทํางานของตนเอง

เร่ืองท่ี 3 ข้นั ตอนการขบั เคล่ือนแผนพฒั นาอาชีพ
ข้ันตอนการขบั เคลือ่ นแผนพฒั นาอาชีพ ผนู าํ ชุมชน ภาคีพัฒนา คณะทํางานและประชาชน

ตองรวมกันดาํ เนินการใน 3 ประเด็น คอื
ประเด็นท่ี 1 การวิเคราะหความเปน ไปไดข องแผนปฏิบัติการ
ประเดน็ ท่ี 2 การพัฒนาแผนปฏบิ ัตกิ าร
ประเด็นท่ี 3 จดั การความรูการขบั เคลอื่ นแผนปฏบิ ตั กิ ารสูความสําเรจ็

โดยการดําเนนิ งานในแตละประเด็นมีรายละเอียด ดงั นี้
1. การวิเคราะหความเปนไปไดของแผนปฏิบัติการ เปนการพิจารณารวมกันของผูเรียน

ผนู าํ ชุมชน คณะทํางาน ประชาชน และภาคเี ครือขา ย ความเหมาะสมของแผนปฏบิ ตั ิการกับสภาพความเปนจริง
ของชมุ ชนโดยพจิ ารณาจาก

1.1 การรบั ไดข องประชาชนในชมุ ชน
1.2 การเห็นดว ยของประชาชนในชมุ ชน
1.3 ความพรอมของทรพั ยากรทม่ี ีอยใู นชมุ ชน
1.4 ความจําเปนทีจ่ ะตองนําเขา ทรพั ยากรจากภายนอกชุมชน
2. การพัฒนาแผนปฏิบัติการ เปนการนําขอมูลจากการวิเคราะหความเปนไปได
ของแผนปฏิบัติการ มาปรับปรุงหรือพัฒนาเพ่ือใหแผนปฏิบัติการมีความเหมาะสมท่ีจะดําเนินการได
ตามศกั ยภาพของชุมชน
3. จัดการความรูการขับเคล่ือนแผน การจัดการความรูขับเคล่ือนแผนปฏิบัติการ
สูความสําเร็จ ครูการศึกษานอกโรงเรียน ผูเรียน ผูนําชุมชน ประชาชน และภาคีพัฒนา จะตองรวมกัน
ดาํ เนินการโดยมกี ระบวนการขั้นตอน ดังนี้

กระบวนการจดั การเรยี นรู 85

(1) กาํ หนด (2) แลกเปล่ียน สู
ความรู เรยี นรสู รุปเปน ความ
วเิ คราะห ทจี่ ะตองใช แสวงหา สําเรจ็
โครงการ ทาํ งาน ความรู องคความรู
กิจกรรม ในชุมชน เพอื่ ใชทํางาน
ทองถน่ิ

หหาคาควาวมามรไูรมไู มไดได  (3)

- สรางองค ประยุกตใช ประเมนิ
ความรู ความรู คุณภาพ
ขบั เคลื่อน การ
- นําความรู โครงการ/ ทํางาน
เขา

(4)

ตรวจติดตาม
คุณภาพการทาํ งาน

1) การวิเคราะหโครงการ กิจกรรม นําโครงการ กิจกรรมท่ีกําหนดไวมาวิเคราะหวา
โครงการ กจิ กรรมใดบางทม่ี ีองคค วามรู พรอมดําเนนิ การไดทันที โครงการ กิจกรรมใดบางที่มีองคความรู
ไมเพียงพอท่ีจะดําเนินการ จําเปนที่จะตองใชกระบวนการการจัดการความรูมาสนับสนุนการเรียนรู
กอนการดําเนนิ งาน เพอื่ ใหสามารถขบั เคลอื่ นได

2) กระบวนการจัดการความรู การขับเคลื่อน โครงการ กิจกรรมดวยการนําสิ่งที่จําเปน
มาดําเนินการดวยกระบวนการจดั การความรปู ระกอบดวยกจิ กรรม ดังน้ี

2.1 กาํ หนดความรูทต่ี องใชท าํ งาน ดว ยการนาํ ส่งิ ทจี่ ะตองทํามาวิเคราะหวาจะตองใช
ความรูหรือเรียนรูอะไรบา ง จงึ จะสามารถดําเนนิ การได ดงั ตวั อยา ง

86

โครงการ/กิจกรรม วัตถุประสงค ความรูท่ตี องใชงาน

2.2 การแสวงหาความรใู นชุมชน ทอ งถิน่ ดว ยการแบงกลุมงานรับผิดชอบนําหัวขอความรู
ท่ีตองใชไปแสวงหาความรูจากแหลงความรู สถานประกอบการ ผูรู ฯลฯ โดยวิธีการตาง ๆ เชน
การถอดบทเรยี น การฝก ทักษะประสบการณ จนมคี วามกระจางในความรู

2.3 ในกรณีทีไ่ มส ามารถแสวงหาความรูใ นชมุ ชนทองถ่ินได อาจจะดําเนนิ การไดโ ดย
1) ประชาพจิ ารณ ดวยการรวมกันคิดหาเหตุผล รวมกันกาํ หนดวธิ ีทํา รวมกนั ทดลองพัฒนา
วธิ ีการ สรปุ เปนองคความรูของชุมชน นาํ ไปประยกุ ตใช
2) นําเขาองคค วามรู ความรบู างเรอ่ื งจําเปนตองใชผ ูเชย่ี วชาญเฉพาะ และจําเปนตองรจู ริง ๆ
กค็ วรเชญิ ผูเช่ยี วชาญมาใหค วามรู หรือไปศกึ ษาหาความรูจากผเู ช่ยี วชาญเฉพาะจากภายนอกชุมชน
2.4 การแลกเปล่ียนความรู ดาํ เนินการตอ เน่ืองจากการแสวงหาความรูของกลุมตาง ๆ ดวยการ
ใหกลุมมาแสดงขอมูลความรูท่ีไดรับมาแลว รวมกันวิเคราะหหาจุดรวม จุดเดน ดัดแปลงวิธีการ จัดเปน
ความรใู หมเพือ่ ใชท าํ งาน
2.5 ประยุกตใ ชความรขู ับเคล่ือนโครงการ กิจกรรม เปนขั้นตอนการทํางานตามแผนงาน
โครงการ กจิ กรรม ดว ยการนําความรูทจ่ี ัดไวเขา ไปใชดําเนนิ งานในแตล ะขัน้ ตอน
3) การตรวจติดตามคุณภาพการทาํ งาน มขี ้ันตอนทาํ งาน ดังน้ี
(1) จดั ตง้ั ใหมีคณะผูตรวจตดิ ตาม จํานวน 3-5 คน ศึกษา ทบทวนโครงการ กจิ กรรมทงั้ หมด
ใหเขาใจวา ตอ งทาํ อะไร
(2) จดั ทาํ แผนการตรวจตดิ ตาม พจิ ารณาวา ควรจะตรวจติดตามโครงการ กิจกรรมใด เมอ่ื ไร
และมีจดุ เนน ทีใ่ หความสําคญั กบั เรอื่ งใดบา ง
(3) ทําความเขาใจรวมกนั ใหชัดเจนวา การตรวจตดิ ตามไมใชการจบั ผิด แตเปนการรวมกัน
ระหวางผูตรวจติดตามกับคณะทํางานในการหาขอบกพรองท่ีจะทําใหงานเสียหายหรือคุณภาพตํ่าลง
แลว ชวยกันแกไขขอ บกพรอง
(4) การประเมินคุณภาพการทํางาน ดวยการเปดเวทีประชาคมใหคณะผูตรวจติดตาม
และคณะทํางานแตละโครงการ กิจกรรมรวมกันเสนอสภาพและผลการดําเนินงานตอเวทีประชาคม
เพอื่ ใหประชาชนไดรบั รแู ละมสี วนรว มในการสงเสริมในเรือ่ งอะไรบาง และจะกา วไปขางหนาอยางไร

87

เร่อื งท่ี 4 ปญ หาอปุ สรรคและแนวทางแกไขทเ่ี กดิ จากการขับเคลือ่ นแผนธรุ กิจ
ในการดาํ เนนิ การขบั เคล่ือนแผนธุรกิจ เปนขั้นตอนการดําเนินงานตอเน่ือง ซ่ึงในระหวาง

การดาํ เนินงานอาจมีปญหาและอปุ สรรคได ดงั นัน้ เพ่ือเปน การควบคุม ปญหาอุปสรรค และหาแนวทางแกไข
ไดท ันตอ เวลา ไมป ลอยใหเกดิ ความเสียหาย จึงควรดาํ เนนิ การ ดังน้ี

1. ตรวจสอบปญ หา อุปสรรคจากสภาพภายในของกจิ กรรม
1) ทําความเขาใจ ในโครงการ กิจกรรม ของตนเองวาจะตองตรวจสอบปญหา

อุปสรรคภายในของตนเอง เพ่ือนําขอบกพรองมาพัฒนาการดําเนินงานใหเปนไปตามแผนที่กําหนด
โดยมขี ั้นตอนการดําเนนิ การ ดังนี้

(1) ทําความเขา ใจขน้ั ตอนของการทํางาน
(2) ตรวจสอบเปรียบเทียบการทํางานวาเปนไปตามข้ันตอนหรือไม
มปี ญ หาอปุ สรรคและขอ บกพรอ งอยา งไร
(3) ปฏิบตั ิการแกไขขอ บกพรองและพฒั นา
2) ดาํ เนินการตรวจสอบ ข้ันตอนดําเนินงานวาเปนไปตามเกณฑเปรียบเทียบกับ
สภาพท่เี ปนอยูแลว สรุปขอ บกพรอง
3) ปรับปรุงแกไขและพัฒนา โดยนําขอบกพรองมากําหนดแนวทางแกไขและ
พจิ ารณาวา จะมกี ารจัดการหรือใชเทคโนโลยมี าพฒั นาใหดยี ง่ิ ขน้ึ อยางไร
4) สรุปผลการตรวจสอบเปนองคความรู บันทึกผลการตรวจสอบ ผลการแกไข
ขอ บกพรอ ง ผลการพฒั นาสรปุ เปนองคค วามรู เพื่อพฒั นาเปนทุนทางปญญา
2. การตรวจสอบ ติดตาม แกไ ขขอ บกพรองการดาํ เนินงานตามแผน
1) การดําเนินงาน ตรวจสอบ ตดิ ตามและแกไขขอบกพรองใหสามารถดําเนินงาน
ตามแผน เพือ่ สรา งประสทิ ธิผลการทํางาน ใหเกิดผลตอการลงทุนของตนเองดว ยการ
(1) วางแผนการตรวจ
(2) ปฏบิ ัตกิ ารตรวจและแกไ ขขอบกพรอง
(3) ปฏบิ ัตติ ามผลการแกไ ขขอบกพรอ ง
2) ปฏบิ ัติการจดั ทาํ แผนการตรวจกิจกรรมวาอยใู นขน้ั ตอนใด
3) ปฏบิ ตั ิการตรวจและแกไขขอบกพรอ ง คณะผูนาํ ชุมชนดาํ เนนิ การตรวจ ดังน้ี
(1) แจงใหผรู ับผดิ ชอบทราบลวงหนาวาจะตรวจการดําเนินงานเร่ืองอะไรบาง
เพือ่ ใหคณะทํางานไดม ีสว นรวมในการตรวจสอบตนเองกับผูนาํ ชุมชน
(2) ดาํ เนินการตรวจตดิ ตาม โดยปฏิบัติการรวมกับคณะทํางานพรอมสรุป
ขอบกพรอง
(3) นาํ ผลสรปุ ขอ บกพรอ งมารวมกนั กาํ หนดแนวทางแกไขและจดบันทึก
ใหคณะทํางานผรู ับผดิ ชอบ ใชด าํ เนินการแกไ ข

88

(4) กําหนดระยะเวลากลับมาติดตามผลการแกไขขอบกพรอง
ใหคณะทํางานผูร ับผิดชอบรับทราบ

4) ปฏิบัติการติดตามผลและแกไ ขขอ บกพรอ ง โดยคณะทํางาน ดําเนินการติดตาม
ผลการแกไ ขขอ บกพรอง ดงั น้ี

(1) ใหคณะทาํ งานแสดงผลการแกไขขอ บกพรอ ง
(2) คณะทํางานวินิจฉัยผลการแกไขขอบกพรองวาประสบผลสําเร็จ
เพียงใด และจะพฒั นาตอเน่ืองอยางไร
(3) สรุปผลการแกไ ขขอ บกพรอ งเปนองคความรู

กิจกรรมท่ี 1
ใหผ ูเรียนสรุปความรู เน้ือหาสาระสําคัญที่เรียนรูจากหนวยการเรียนรู และตอบคําถามตามหัวขอ
ตอ ไปนม้ี าส้ัน ๆ พอเขาใจ

1. การประกอบธรุ กจิ ตอ งอาศยั ปจจัยอะไรบาง......................................................................
..........................................................................................................................................................................

2. ประเดน็ สําคัญเก่ียวกับแผนธรุ กจิ มีอะไรบาง.....................................................................
..........................................................................................................................................................................

3. ขน้ั ตอนการทาํ แผนธุรกิจ มอี ะไรบาง................................................................................
..........................................................................................................................................................................

4. การวเิ คราะหความเปนไปไดข องแผนพฒั นาอาชีพ มอี ะไรบาง.........................................
..........................................................................................................................................................................

กจิ กรรมท่ี 2
เม่ือผูเรียนรูเร่ืองการขับเคลื่อนเพื่อพัฒนาธุรกิจไปแลว ทานคิดวาความรูท่ีทานศึกษาเรียนรูมา

จะนาํ ไปใชประโยชนอะไรบา งอธิบายพอเขา ใจ
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................

89

กจิ กรรมท่ี 3
ใหผูเรียนนําประเด็นตอไปนี้พูดคุย อภิปรายในกลุมเพ่ือน แลวสรุปความคิดเห็น จากการพูดคุย

และอภิปรายมาสรุป โดยมปี ระเด็นตอไปน้ี
1. เพราะอะไรจงึ ตอ งเรียนรเู รอื่ งการขบั เคลอ่ื นเพ่อื พัฒนาธุรกิจ
2. ถาไมม ีความรูค วามเขาใจเรอื่ งการขบั เคล่อื นเพื่อพัฒนาธรุ กจิ จะเกดิ อะไรขึน้

..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................

90

บทท่ี 7
โครงการพฒั นาอาชีพ

สาระการเรยี นรู
โครงการพัฒนาอาชีพเปนการจัดกิจกรรมเพ่ือนําไปสูการปฏิบัติ โดยมีการกําหนด

รายละเอียดอยา งมรี ะบบและมีความสมั พันธว า ใครทําอะไร ท่ีไหน อยางไร เมือ่ ไร เทา ไร ทาํ ไม และหวังผลอะไร
เพ่ือใหบรรลเุ ปาหมายตามทีก่ ําหนดไว
ตวั ช้วี ดั

1. อธบิ ายความสําคัญของการทําโครงการพัฒนาอาชพี
2. เขยี นโครงการ
3. เขียนแผนปฏบิ ตั กิ าร
4. ตรวจสอบโครงการไดถ ูกตองและเหมาะสม
ขอบขายเนอ้ื หา
เรอื่ งที่ 1 ความสาํ คัญของโครงการพฒั นาอาชีพ
เร่ืองท่ี 2 ขน้ั ตอนการเขยี นโครงการพฒั นาอาชพี
เร่อื งท่ี 3 การเขียนแผนปฏบิ ัติการ
เร่ืองที่ 4 การตรวจสอบโครงการพฒั นาอาชีพ

91

เรือ่ งที่ 1 ความสําคญั ของโครงการพฒั นาอาชีพ
1. ความหมายของโครงการพฒั นาอาชีพ
จากแผนปฏิบัติการ เพื่อการพัฒนาอาชีพท่ีกําหนดไวแลวน้ัน การนําแผนสูการปฏิบัติ

เพ่ือใหมีทิศทางและขอบเขตการดําเนินงานที่ชัดเจนจะตองมีการจัดทําโครงการปฏิบัติการควบคุม
การดาํ เนินงานไว

โครงการ หมายถึง งานที่กําหนดจะทําในระยะหน่ึง เพ่ือแกปญหาหรือตอบสนอง
ความตอ งการทเ่ี กิดขึ้นโดยระบุวาจะทําอะไร เมื่อไร ใชปจจัยอะไร เทาไร และมีวิธีการดําเนินงานอยางไร
เมอื่ สิ้นสดุ ระยะเวลา ปญ หาหรอื ความตองการนั้น ไดร ับการตอบสนองจะถอื วา โครงการน้ันสิน้ สดุ

การดําเนินงานในรูปโครงการเปนวิธีการบริหารจัดการที่ดี เพราะทําใหเกิดความชัดเจน
มีเหตุผล เกิดความเขาใจท่ีถูกตองตรงกัน และสามารถขยายผลการดําเนินงานได เพ่ือพัฒนากิจกรรม
หรอื งานนน้ั ใหม ีความเจริญกา วหนา ตอไป

2. ลกั ษณะของโครงการทีด่ ี
โครงการที่ดีจะตองกําหนดรายละเอียดในโครงการใหชัดเจน และมีความสัมพันธกันวา

ใครทาํ อะไร ทไี่ หน อยางไร เมือ่ ไร เทาไร ทําไม และหวังผลอะไร โดยลกั ษณะของโครงการทด่ี สี รปุ ได ดังน้ี
1. ตอ งกาํ หนดวตั ถุประสงคใ หชดั เจนและเขา ใจงาย โดยเนนการกาํ หนดสงิ่ ที่ตองการใหเกดิ

เมื่อโครงการส้ินสุดลง เชน สามารถจัดทําบัญชีครัวเรือนไดถูกตองและสามารถลดคาใชจายไดอยางนอย
รอ ยละ 10 ของรายไดทง้ั หมด

2. สามารถนาํ ไปปฏิบตั ิงานไดจ ริง ไมเปนโครงการที่เลื่อนลอย เพอฝน สวยหรู
3. สอดคลองกับสภาพความเปนจริงทางสังคม วัฒนธรรม เศรษฐกิจ และการเมือง
ตอบสนองตอความตองการและความสาํ คัญของกลุมเปา หมาย และไมเกนิ ความรูค วามสามารถของผปู ฏบิ ตั ิ
4. มีรายละเอียดของส่ิงตาง ๆ ที่เปนองคประกอบของโครงการ เชน วิธีการปฏิบัติ
ระยะเวลาที่แนน อนตงั้ แตเ วลาเริม่ ตน และสนิ้ สดุ โครงการเพ่ือเปนประโยชนตอการกําหนดคา ใชจ า ย
และทรัพยากร
5. ระบุทรัพยากรและแหลงทรัพยากร ท่ีจําเปนตองใชอยางชัดเจนตลอดจนงบประมาณ
และแหลง เงนิ ทนุ ทีต่ อ งใชในการดาํ เนินงาน
6. ผลท่คี าดวาจะไดร บั ตอ งสอดคลองกับเปาหมายและวัตถุประสงคของโครงการทีก่ ําหนดไว
3. การเตรียมการเขยี นโครงการ
การประกอบอาชพี สามารถแบงออกได 2 ประเภทใหญ ๆ ไดแก อาชีพที่ประกอบการเอง
กับอาชีพรับจาง ในการเขยี นโครงการจาํ เปน ทผ่ี ูเรียนตอ งรวู าไมวาจะเปน อาชีพประเภทใด ตอ งมกี ารเตรียม
ขอมลู ใหพรอมกอ นการเขียนโครงการมรี ายละเอยี ดดงั นี้

92

1) แนวทางการเตรยี มขอมูลกอนการเขียนโครงการสาํ หรบั อาชีพท่ปี ระกอบการเอง
(1) พจิ ารณาเรือ่ งทุน การดําเนินงานอาชีพใหประสบความสําเร็จตองศึกษาขอมูลวา

อาชีพน้ันตองใชทุนมากนอยเพียงไร ในเร่ืองอะไรบาง มีทุนพอหรือไม ถาไมพอจะหาไดจากแหลงทุน
ทใี่ ดบาง การคดิ อัตราดอกเบี้ยของแหลงทุนเปน อยา งไร ตอ งใชหลกั ประกันอะไร แลว มีหลักประกันหรือไม
เงื่อนไขการกเู งนิ เปนอยางไร ประเดน็ รายละเอยี ดเหลาน้ตี องพิจารณาใหร อบคอบ เพือ่ ใหส ามารถคํานวณทุน
ในการดาํ เนนิ งานไดเ หมาะสม และไมกอ ใหเ กดิ ปญ หาระหวางดาํ เนนิ งานโครงการ

(2) พจิ ารณาเร่ืองแรงงาน การประกอบการเองตองใชแรงงาน ผูประกอบการตอง
คิดวาใชแรงงานมากหรือนอยเพียงไรควรเปนแรงงานเพศหญิงหรือเพศชาย ใชแรงงานเองในครอบครัว
หรือตอ งใชแรงงานจากภายนอก ถาตองใชแรงงานจากภายนอกครอบครัวจะหาแรงงานไดในชุมชนหรือ
ตอ งหาจากท่ีอ่ืน หากเปนแรงงานในชมุ ชนอาจมาทาํ งานเชากลับเย็นไมต องเตรียมท่ีพัก หากมาจากภายนอก
ชุมชน ตองเตรยี มที่พักให ผูป ระกอบการตอ งพิจารณาใหรอบคอบและยอ นกลบั ไปคิดเรอื่ งทุนดว ย

(3) พิจารณาเรอ่ื งการตลาด ซ่ึงการตลาดนต้ี องพจิ ารณาวา อาชีพที่ดําเนินการอยูนั้น
เปน ท่ีตอ งการของคนในชมุ ชนหรอื แหลงใกลเ คยี งเพยี งใด มีคแู ขงหรอื ไม เพราะอาชพี ท่ปี ระสบความสําเร็จ
มากทส่ี ุด คือ อาชพี ทป่ี ราศจากคูแขง นอกจากนี้ ตองพิจารณาถึงนิสัยการใชจายของคนในชุมชนตลอดจน
กาํ ลงั ซอ้ื ดว ยวาจะเปน อยางไร

(4) พิจารณาเรอ่ื งการจัดการ การจดั การเปนหัวใจสําคัญของการประกอบอาชีพอิสระ
หลายคนมีทนุ มีแรงงาน ตลาดมีความตองการ แตดําเนินงานอาชีพไมประสบความสําเร็จเน่ืองจากจัดการ
อาชีพไมเปน จึงจําเปนที่ผูประกอบการตองมีความรูในเรื่องการจัดการอาชีพ ในอาชีพที่ประกอบการให
มากที่สดุ การจดั การท่วี านี้ไดแก การบรหิ ารเรอ่ื งการลงทุนทําอยางไรจึงจะใหการลงทุนทุกบาททุกสตางค
ไดผลคุมคา การบริหารการทาํ งานใหมกี ารทาํ งานอยา งมรี ะบบ การบริหารดานการตลาดใหมีคนรูจักสินคา
เกดิ ความประทับใจในสนิ คา

(5) พิจารณาความถนัดของตนเอง สิง่ สาํ คญั เหนอื สง่ิ อ่นื ใดในการดําเนินงานอาชีพ
คือ ความถนดั ความสามารถ อุปนิสัย ความพรอมของผูประกอบการในการประกอบอาชีพวาชอบหรือไม
ถนัดหรือไม ทาํ ไดห รอื ไม ถาทาํ ไดก็พจิ ารณาสงิ่ ประกอบอ่นื ๆ ดังท่ีไดกลา วมาแลว

(6) พิจารณาอาชีพท่ีดําเนินการวามีความสอดคลองกับชุมชนหรือไม หากเปน
อาชพี ที่ตอ งใชนํ้า มแี หลงน้ําพอเพียงหรือไม เสนทางคมนาคมและการติดตอกับชุมชนอื่นมีสภาพอยางไร
คนในชุมชนมีความเชื่อ หรือขนบธรรมเนียมประเพณีเปนอยางไร บางอาชีพอาจไปขัดกับความเชื่อของ
คนในชมุ ชนเปนสวนมากหรือไม เชน ตัดสินใจเล้ียงหมูในขณะที่คนในชุมชนสวนใหญนับถือศาสนาอิสลาม
หรอื ขุดบอ เลี้ยงปลาในบรเิ วณใกลวดั

2) แนวทางการเตรยี มขอมูลกอนการเขยี นโครงการสําหรบั อาชพี รับจา ง
(1) คา จางแรงงานมากหรือนอย การพิจารณาวาคาจางมากหรือนอยน้ันจะพิจารณา

จากตัวเงินที่ไดรับอยางเดียวไมถูกตอง ตองเปรียบเทียบกับเวลาที่ตองทํางานดวยวากี่ชั่วโมง เพราะ
บางสถานประกอบการใหเ งนิ เดือนมากกวาสถานประกอบการอ่ืน แตใหทํางานต้ังแตเชาเลิกค่ําเวลาพักผอน