195
เร่ืองท่ี 3 ผลกระทบทเ่ี กิดขน้ึ จากทะเล (ผสู้ อนเพิม่ เติมเน้อื หาใหเ้ หมาะสมตามบริบทของพ้ืนท่ี)
1. ดา้ นการประมง
1.1 การเส่ือมโทรมของทรพั ยากรสตั ว์น้าทะเล
สาเหตุของการเส่ือมโทรมเกิดได้ทั้ง จากธรรมชาติ และจากการใช้ประโยชน์ของมนุษย์ โดยการ
เสื่อมโทรมตามธรรมชาติ ได้แก่ การเปล่ียนแปลงกระแสน้า การพังทลายของดิน ตามชายฝั่งทะเล การเปล่ียนแปลง
อุณหภูมิ ของน้าในทะเล และการเกิดคล่ืนลมอย่างรุนแรง สาเหตุตามธรรมชาติเหล่าน้ีส่งผลต่อแหล่งวางไข่
แหลง่ ทีอ่ ยู่อาศัย ขบวนการห่วงโซ่อาหาร ซ่ึงท้าให้การด้ารงชีวติ ของสัตว์น้าเปลี่ยนแปลงไป ส่วนสาเหตทุ ่ีเกิดจากการ
ใช้ประโยชน์ของมนุษย์ ได้แก่ การท้าประมงมากเกินไป ดังจะเห็นได้จากการเพิ่มขึ้นของจ้านวนเรือประมง
ประสิทธิภาพของเรือประมง และเครื่องมือประมงมีมากกว่าจา้ นวนทรัพยากรในธรรมชาติ และการฝ่าฝืนมาตรการ
อนรุ กั ษท์ รัพยากรสัตวน์ ้า มกี ารท้าลายแหล่งท่ีอยอู่ าศยั ของสัตว์น้า อนั เปน็ เหตุให้ทรพั ยากรสัตวน์ ้าทะเล ของไทยเกิด
การเสอื่ มโทรมอย่างรวดเร็ว และต่อเน่ือง
1.2 การท้าการประมงผดิ กฎหมาย
ประเทศไทยเป็นผ้สู ่งออกสินค้าสตั ว์น้าในล้าดับตน้ ของโลก ทา้ รายได้เขา้ สู่ประเทศ มหาศาล ในขณะ
ที่ทรัพยากรธรรมชาติทางทะเลให้ผลผลิตประมงมูลค่ามากมาย แต่กลับประสบปัญหาความเสื่อมโทรมจากการท้า
ประมงมากเกินไป (Overfishing) โดยเฉพาะเครื่องมือท่ีมีการท้าลายสูง (เคร่ืองมือที่ไม่สามารถคัดเลือกสัตว์น้า
เป้าหมายได้) อาทิ อวนลาก และอวนรุน นอกจากน้ี การละเลยในการประกอบกิจการประมงที่ไม่เป็นไป
ตามกฎหมาย อาทิ การไม่จดทะเบียนเรือ และการไม่มีการรายงานผลการท้าการประมง ท้าให้เข้าข่ายการท้าการ
ประมงท่ีผิดกฏหมาย ขาดการรายงาน และไร้การควบคุม (Illegal, Unreported and Unregulated Fishing: IUU
Fishing) ซึ่งรัฐบาลไทยได้ก้าหนดมาตรการ เพื่อแก้ไขปัญหา IUU Fishing อย่างเข้มงวด อาทิ การจดทะเบียน
เรือประมง การติดต้ังระบบติดตามเรือ การออกพระราชก้าหนดการประมง พ.ศ. 2558 พระราชก้าหนดการประมง
(ฉบับท่ี 2) พ.ศ. 2560 และ กฎหมายล้าดับรอง และการกา้ หนดจา้ นวน วันทา้ การประมง
1.3 การใชแ้ รงงานผิดกฎหมายและ การค้ามนษุ ย์
ความนิยมในการท้างานภาคประมงของคนไทยลดลง สวนทางกับภาคเอกชนของไทย ท่ีมีความ
ต้องการใช้แรงงานภาคประมงในปริมาณมากและราคาถูก ประกอบกับปัญหา เศรษฐกิจภายในของประเทศ
เพื่อนบา้ น ทา้ ใหม้ ีผู้หลบหนเี ข้าเมืองโดยผดิ กฎหมายจากประเทศเพ่ือนบ้าน ถกู จ้างมาเป็นแรงงาน หรอื ถกู หลอกใหม้ า
ท้างานบนเรือประมง โดยนายหน้าจัดหางาน ส่งผลให้มีการด้าเนินการ ในรูปแบบของขบวนการลักลอบขนคนข้าม
ชาติ และการค้ามนุษย์ข้ามชาติ ซึ่งผลจากการคา้ มนุษย์ในอุตสาหกรรมการประมง ส่งผลกระทบต่อภาพลกั ษณ์และ
ความเสียหายต่อการส่งออกสนิ ค้าประมงของไทยอีกด้วย ท้งั นี้ สหรัฐอเมรกิ า ไดเ้ ผยแพรร่ ายงาน สถานการณ์
การค้ามนุษย์ประจ้าปี 2017 โดยปรับเปล่ียนสถานะให้ประเทศไทยอยู่ใน บัญชีท่ีมีการค้ามนุษย์จากระดับ Tier 3
เป็น Tier 2 Watch List (แบบต้องจับตามอง เป็นพิเศษ) และเป็น Tier 2 แม้ว่าไทยจะ ถูกปรับเปลี่ยนดีข้ึน แต่ยังคง
ส่งผลกระทบต่อ ภาพพจน์ของสินค้าประมงของไทยในตลาด สหรัฐฯ และตลาดอื่น ๆ ท่ีอาจน้าไปเป็นข้ออ้าง ในการ
กดี กนั ทางการค้า โดยไทยยังคงแก้ไข ปัญหาอย่างต่อเน่อื งเพือ่ ใหแ้ รงงานเข้าสู่ ระบบอยา่ งถกู ต้องตามกฎหมาย
2. ด้านการขนสง่ และพาณิชยนาวี
2.1 นา้ มันรว่ั ในทะเล
196
การร่ัวไหลของน้ามันมีทั้งที่เกิดโดยธรรมชาติ อาทิ ร่ัวจากแหล่งน้ามันใต้ดิน และเกิดจากกิจกรรม
ของมนุษย์ อาทิ การขุดเจาะน้ามัน การลักลอบปล่อยท้ิงสู่ทะเล กิจกรรมการขนส่งทางทะเลและอุบัติเหตุจากเรือ
ดังเช่นเหตุการณ์เม่ือปี 2556 ได้เกิดเหตุท่อรับน้ามันในเรือบรรทุกน้ามันดิบ ร่ัวท้าให้น้ามันร่ัวไหลลงสู่ทะเลบริเวณ
ท่าเทียบเรือนิคมอุตสาหกรรมมาบตาพุด จังหวัดระยอง มีปริมาณ 50,000 ลิตร และได้ถูกคลื่นลมทะเลซัดขึ้น
ชายหาดเป็น ระยะทางกว่า 1 กิโลเมตร บริเวณชายหาด อ่าวพร้าวของเกาะเสม็ด ท้าให้ชายหาดกลายเป็นสีด้า
จนต้องมีการประกาศ ให้เป็นพ้ืนที่ภัยพิบัติทางทะเล ซึ่งเป็นเหตุการณ์ท่ีมีผลกระทบต่อทรัพยากรธรรมชาติและ
ส่ิงแวดล้อม และระบบนิเวศอย่างชัดเจน รวมไปถึงอุตสาหกรรมการท่องเท่ียว การประมง และการเพาะเลี้ยงชายฝ่ัง
และยังสง่ ผลถึงมนุษยอ์ ีกด้วย เน่ืองจากสารพิษตา่ ง ๆ จะเกิดการสะสมอยู่ในห่วงโซ่อาหารต้ังแตผ่ ู้ผลิต (แพลงก์ตอน
พืช) ผู้บรโิ ภคข้นั ตน้ (แพลงกต์ อน สตั ว์/ปลา) จนถึงผบู้ รโิ ภคขน้ั สดุ ทา้ ยซ่งึ กค็ ือ มนษุ ยน์ ่ันเอง
2.2 การลกั ลอบขนส่งผิดกฎหมาย
มีการท้าเป็นเครือข่าย โดยท้ังคนไทยและชาวต่างชาติที่ใช้ เรือสินค้า เรือท่องเที่ยว และเรือประมง
เป็นพาหนะในการกระท้าผดิ การลกั ลอบล้าเลยี งสงิ่ ผิดกฎหมาย อาทิ นา้ มนั เถอื่ น ซงึ่ ส่งผลกระทบต่อการจัดเก็บภาษี
ของรัฐและยังก่อให้เกิดความเสี่ยงตอ่ อุบัติการณ์ ทางทะเล อันมผี ลกระทบต่อความหลากหลาย ทางชีวภาพและความ
ยั่งยืนของทรัพยากร ธรรมชาติในท้องทะเล และยาเสพติด ซ่ึงส่งผลกระทบต่อประเทศ เป็นภัยร้ายแรง ของสังคม
ทท่ี กุ ประเทศใหค้ วามสา้ คัญ ในการแกไ้ ขปญั หา
2.3 การก่อการร้ายและการกระทาอันเปน็ โจรสลดั
ไทยได้รับผลกระทบจากปัญหาการก่อการร้ายสากลจากการท่ีสมาชิกกลุ่มก่อการร้าย เข้ามาจัดหา
เอกสารเดินทางปลอม และชิ้นส่วน หรือสารประกอบระเบิด เพื่อน้าไปใช้ก่อเหตุ ในประเทศท่ีสาม หรือเป็นเส้นทาง
คมนาคม ทางทะเลในลักษณะหลบหนีเข้าเมอื งผดิ กฎหมาย และลักลอบขนอาวุธ โดยมเี ป้าหมายเป็น การก่อการร้าย
นอกจากนี้ ไทยประสบปัญหาภัยคุกคามจากโจรสลัด ได้แก่ อ่าวเอเดน เขตน่านน้าโซมาเลีย อ่าวกินีเขตน่านน้า
แอฟริกา ตะวันออก และช่องแคบมะละกาและทะเลจีนใต้ การก่อการร้ายและการคุกคามของโจรสลัด เป็นสิ่งที่ต้อง
เตรียมความพร้อมและอาศยั ความรว่ มมอื ระหวา่ งประเทศเพอื่ ป้องกัน การเกดิ ขน้ึ
3. ด้านการทอ่ งเที่ยวและนันทนาการทางทะเล
3.1 ความเสอ่ื มโทรมของแหลง่ ท่องเท่ียวทางทะเล
อันเน่ืองมาจากการพัฒนาการท่องเที่ยวที่เพ่ิมขึ้นอย่างรวดเร็วก้าลังก่อให้เกิด อาทิ การทิ้งขยะลงใน
ทะเล เรือท่องเท่ียวทอดสมอทา้ ลายแนวปะการงั การจบั สตั ว์ทะเลหายากข้นึ มาโชว์นักทอ่ งเที่ยวบนเรอื โดยที่สาเหตุ
หลัก เกิดจากผู้ประกอบการท่องเท่ียว รวมถึง ตัวนักท่องเที่ยวเองขาดความเข้าใจและขาดการมีส่วนร่วมในการ
อนรุ กั ษท์ รพั ยากรธรรมชาติ โดยในสว่ นของหน่วยงานท่รี ับผดิ ชอบ กย็ งั ขาดแคลนบุคลากรท่ีมีความรู้ความสามารถ ใน
การบรหิ ารจดั การพืน้ ท่ี ทา้ ให้กฎระเบยี บต่าง ๆ ไม่สามารถใช้ควบคมุ จัดการได้อยา่ งมี ประสิทธิภาพ
3.2 ขยะทะเล
ของเสยี ทเ่ี กิดจากกระทา้ ของมนุษย์ ทั้งโดยตรง ได้แก่ การท้ิงขยะลงทะเล ระบบการจดั การขยะดอ้ ย
ประสิทธิภาพ และโดยอ้อม ได้แก่ การท้ิงขยะลงแม่น้าล้าคลอง ลมและน้าพัดพาจากชุมชนออกสู่ทะเล ซ่ึงขยะทะเล
มาจาก 2 แหล่งหลัก คือ 1) จากทะเล อาทิ การขนส่งทางเรอื เรอื ส้าราญ และเรือท่องเที่ยว เรือประมง แท่นขุดเจาะ
น้ามันและก๊าซ การเพาะเล้ียงสัตว์และพืชน้าในทะเล และ 2) จากแผ่นดิน อาทิ จากแหล่งอุตสาหกรรม บริเวณ
197
ชายฝั่ง การขนสง่ จากแม่น้าบริเวณชายฝ่ัง ของเสยี ทปี่ ล่อยออกมาจากบ้านเรอื น การทง้ิ ขยะจากการท่องเท่ียวบรเิ วณ
ชายฝั่ง ขยะท่ีเกิดจากภัยพิบัติทางธรรมชาติ ซึ่งขยะดังกล่าวเป็นขยะพลาสติก มีน้าหนักเบาและไม่สามารถย่อย
สลายได้ในเวลาอันสั้นจึงถูกพัดพาไปโดยคลื่นลม กระแสน้า และน้าขึ้นน้าลง ซ่ึงขยะพลาสติกส่วนใหญ่ มาจาก
ของใช้ในชีวิตประจ้าวัน อาทิ ถุง ขวด ภาชนะใส่อาหาร และวัสดุท่ีใช้ในการบรรจุหีบห่อ และผลิตภัณฑ์
อุตสาหกรรม รวมทั้งเครื่องมือประมง ซ่ึงเป็นปัญหาที่ส่งผลกระทบเป็นวงกว้าง อาทิ การตายของสัตว์ทะเลหายาก
และใกล้สูญพันธุ์จากการกินขยะจ้าพวกพลาสติก และในส่วนของด้านอาหาร ซ่ึงปัจจุบันท่ัวโลกได้ให้ความส้าคัญกับ
ไมโครพลาสติก ท่ีขณะนี้ปะปนอยู่ในห่วงโซ่อาหารและสามารถถ่ายทอดมาสู่มนุษย์โดยผ่านอาหารทะเลที่เราใช้
บริโภค
4. ดา้ นพลงั งาน
การส้ารวจและการผลิต และส่ิงติดตั้งท่ีใช้ประกอบกิจการปิโตรเลียมในทะเล โดยกระบวนการดังกล่าว
ล้วนส่งผลกระทบต่อระบบนิเวศและสิ่งแวดล้อมทางทะเล รวมทั้งผลกระทบต่อมนุษย์ อาทิ การขุดเจาะเพ่ือส้ารวจ
น้ามันดิบและก๊าซธรรมชาติ ซึ่งอาจท้าให้เกิดการร่ัวไหลของน้ามันลงสู่ท้องทะเล ส่งผลต่อระบบนิเวศท้าให้สัตว์น้า
มีปริมาณลงลดเน่ืองจากปรับตัวไม่ได้และได้ตายลงไป และไอระเหยจากก๊าซธรรมชาติ ที่ได้ส่งผลกระทบต่อ
ส่ิงแวดล้อมอย่างรุนแรง โดยปนเป้ือนอยู่ในอากาศ ดิน และแหล่งน้า ต่าง ๆ ซ่ึงเป็นแหล่งน้าด่ืม น้าใช้ รวมท้ัง
น้าเพ่ือการเกษตรและการประมง ทั้งน้ี พื้นที่ทะเลด้านอ่าวไทย มีแท่นปิโตรเลียมทั้งหมด 452 แท่น ซ่ึงจะทยอย
หมดอายุสัมปทานและการใช้งาน ต้งั แต่ปี 2562 เป็นต้นไป ตามล้าดับ เม่ืออายุสัมปทานส่ิงติดต้ังทีใ่ ช้ประกอบกิจการ
ปโิ ตรเลียมหมดลง จา้ เป็นตอ้ งมีการพจิ ารณาทางเลือกการร้ือถอนเพ่ือให้ได้ทางเลือกที่เหมาะสม โดยไม่สง่ ผลกระทบ
ต่อระบบ นเิ วศวิทยา
5. ดา้ นอ่นื ๆ
5.1 สนึ ามิ
เป็นคลื่นยักษ์ขนาดใหญ่ ซึ่งมักปรากฏหลังแผ่นดินไหว แผ่นดินถล่ม การระเบิดของภูเขาไฟ
ใต้ทะเล และอุกกาบาต ซึ่งมีความรุนแรงและสร้างความเสียหายต่อทั้งชีวิต ทรัพย์สิน ทรัพยากรธรรมชาติและ
สง่ิ แวดล้อม รวมถึงเศรษฐกจิ อกี ดว้ ย ท้ังนี้ เมือ่ ปี 2547 ไดเ้ กิดเหตกุ ารณ์สึนามใิ นประเทศไทย ในจงั หวดั ภูเก็ต พงั งา
ระนอง กระบี่ ตรัง และสตูล ท้าให้มี ผู้เสียชีวิต ประมาณ 5,400 คน บาดเจ็บกว่า 8,000 คน และ สูญหายอีก
มากมาย บา้ นเรอื นประชาชน รีสอร์ท และโรงแรม ตลอดจนระบบสาธารณูปโภคต่าง ๆ อาทิ ไฟฟา้ ประปา โทรศัพท์
ถนน มลู คา่ ความเสียหายกว่า 1,000 ล้านบาท
5.2 การกดั เซาะชายฝ่ัง
ปัจจัยที่ก่อให้เกิดการกัดเซาะชายฝ่ัง ได้แก่ 1) จากธรรมชาติ อาทิ ลมมรสุม คลื่น และกระแสน้า
ชายฝั่ง 2) จากการกระท้าของมนุษย์ อาทิ การก่อสร้าง การบุกรุกป่าชายเลน และการสูบน้าบาดาล ซ่ึงส่งผล
กระทบในด้านสิ่งแวดล้อม ท้าให้ระบบนิเวศชายฝ่ังเสยี สมดุลและจา้ นวนสัตว์น้าลดลง ด้านสังคม เกิดการสูญเสียท่ีอยู่
อาศัย ท้าให้ประชาชนต้องอพยพย้ายถิ่นฐานไปยังพื้นที่อ่ืน และด้านเศรษฐกิจ กระทบต่อรายได้ของภาคการ
ทอ่ งเท่ยี ว และการลงทนุ ของภาคธุรกจิ ในอนาคต
จากการส้ารวจแนวชายฝ่ังประเทศไทยปี 2560 โดยกรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง พบพื้นท่ี
กัดเซาะชายฝ่ังได้ด้าเนินการแก้ไขแล้วเป็นระยะทาง ประมาณ 559 กิโลเมตร จากระยะทางประมาณ 800 กิโลเมตร
คิดเป็นประมาณ ร้อยละ 18 ของ แนวชายฝั่ง คงเหลือพื้นที่กัดเซาะที่ยังไม่รับการ แก้ไขเป็นระยะทางประมาณ 145
198
กิโลเมตร คิดเป็นประมาณ ร้อยละ 5 ของความยาว ชายฝ่ัง และพื้นที่ท่ีไม่มีปัญหาการกัดเซาะ ระยะทาง 2,447
กโิ ลเมตร คดิ เป็น ประมาณ ร้อยละ 77 ของแนวชายฝ่ัง
5.3 การบรหิ ารจดั การ
การแสวงหาประโยชน์จากทรัพยากรธรรมชาติจากทะเลยังขาดความรับผิดชอบและการควบคุม
ส่งผลให้สิ่งแวดล้อมทางทะเลได้รับผลกระทบอย่างกว้างขวางและความหลากหลายทางชีวภาพลดลงอย่างรวดเร็ว
ปัญหาที่เกิดข้ึนและส่งผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมทางทะเลอย่างรุนแรง อาทิ นักท่องเที่ยวที่ขาดความรับผิดชอบ
การสรา้ งสง่ิ ปลกู สรา้ งท่ไี มค่ ้านึงถงึ ผลกระทบตอ่ ส่ิงแวดล้อม การทา้ การประมงผดิ กฎหมาย
นอกจากน้ี ยังเกิดจากการไม่ได้รับความร่วมมือ ในการปกป้องและดูแลรักษาทรัพยากรทางทะเล
และชายฝั่ง จากประชาชนเท่าท่ีควร และขาดมาตรการทางกฎหมายท่ีเข้มงวดส้าหรับผู้ที่ฝ่าฝืนกฎระเบียบ
ทง้ั ผู้ประกอบการและนักท่องเทยี่ ว
199
เรือ่ งที่ 4 ความปลอดภัยในการใชป้ ระโยชนท์ างทะเลในทอ้ งถ่ินตนเอง
ผลประโยชนแ์ ห่งชำตทิ ำงทะเลของไทย
1. ผลประโยชน์แห่งชำติทำงทะเลในมิตทิ ำงเศรษฐกจิ เชิงพื้นท่ี
มติ ผิ ลประโยชน์ทำงเศรษฐกิจเชิงพ้ืนท่ี
เขตผลประโยชน์ / กจิ กรรมท่ีเก่ียวขอ้ ง
กำรประมง
- บนฝง่ั ทเ่ี กี่ยวเนื่องกบั ทะเล
• การเพาะเลยี้ งชายฝั่ ง
• อตุ สาหกรรมต่อเน่อื งกับประมง ทง้ั อุตสาหกรรม อาหาร ยา และเทคโนโลยีชวี ภาพ ฯลฯ
- ทะเลของไทย
• การประมงทะเล การเพาะเลยี้ งในทะเล
- เขตเศรษฐกจิ จาเพาะของประเทศอ่ืน
• การประมงนอกน่านน้า
- ทะเลหลวง
• การประมงนอกน่านนา้
พลงั งำน
- บนฝัง่ ท่ีเกยี่ วเนือ่ งกบั ทะเล
• โรงกลั่ นน้ามัน
• โรงแยกกา๊ ซ
• อตุ สาหกรรมปโิ ตรเคมี
- ทะเลของไทย
• การสารวจ/ขุดเจาะน้ามันในทะเล
• การสารวจ/ขุดเจาะก๊าซในทะเล
- เขตเศรษฐกิจจาเพาะของประเทศอ่นื
• การสารวจ/ขดุ เจาะน้ามันในทะเล
• การสารวจ/ขุดเจาะก๊าซในทะเล
พลงั งำนทำงเลือก/พลังงำนทดแทน/พลังงำนหมนุ เวยี น
- บนฝั่งที่เกย่ี วเนื่องกับทะเล
• โรงไฟฟา้
200
- ทะเลของไทย
• กงั หนั ลม
• แผงพลงั งานแสงอาทติ ย์
• พลังงานจากคลื่น
พำณชิ ยนำวี
- บนฝงั่ ที่เกยี่ วเน่ืองกบั ทะเล
• อุตสาหกรรมการต่อเรือ/ซ่อมเรือ
• ท่าเรือ
• Shipping
• Stevedoring
• สนิ ค้า
• การประกนั ภยั
• สานกั งาน
• กจิ การนาเขา้ /ส่งออก ฯลฯ
- ทะเลของไทย
• การขนส่งทางทะเล (ชายฝั่ง)
- เขตเศรษฐกจิ จาเพาะของประเทศอน่ื
• การขนส่งทางทะเล (ระหวา่ งประเทศ)
- ทะเลหลวง
• การขนสง่ ทางทะเล (ระหวา่ งประเทศ)
กำรทอ่ งเท่ียว
- บนฝัง่ ทเ่ี กยี่ วเนอ่ื งกับทะเล
• สานักงาน
• โรงแรม/ท่พี กั
• กิจกรรมนันทนาการ (ตกปลา เดินเลน่ พกั ผอ่ น อาบแดด ฯลฯ)
- ทะเลของไทย
• การดานา้
• การเดนิ เรือ
• ท่ีพกั
• กจิ กรรมนันทนาการ (ตกปลา แขง่ เรือ ฯลฯ)
201
- เขตเศรษฐกจิ จาเพาะของประเทศอนื่
• การเดินเรือ
- ทะเลหลวง
• การเดนิ เรือ
• กจิ กรรมนนั ทนาการ (ตกปลา แขง่ เรอื ฯลฯ)
กจิ กรรมอน่ื
- บนฝัง่ ท่ีเก่ยี วเน่อื งกบั ทะเล
• การผลติ น้าจืดจากนา้ ทะเล
• การทานาเกลือ
• การจดั การขยะในทะเล ฯลฯ
- ทะเลของไทย
• การทาเหมืองแร่
• การสร้างทพี่ ัก/ท่ีอาศัย
2. ผลประโยชน์แหง่ ชำติทำงทะเลในมิติเชิงลกึ
มติ เิ ชิงลกึ ในนำ่ นนำ้ ไทย
ผิวนำ้
ประเภทของผลประโยชน์ ได้แก่ เรอื แพ วัสดุลอยนา้ กะชงั ปลา
ปัญหา ไดแ้ ก่ (สงิ แวดลอ้ ม) ขยะ
ใต้น้า
ประเภทของผลประโยชน์ ได้แก่ สตั วน์ ้า
ปญั หา ไดแ้ ก่ (สงิ แวดลอ้ ม) นา้ เสีย เสยี งรบกวนใตน้ ้า
ผวิ ดิน
ประเภทของผลประโยชน์ ได้แก่ หญา้ ทะเลปะการัง ปะการังเทียม อทุ ยานใตน้ ้า
ปัญหา ไดแ้ ก่ สงิ แวดลอ้ ม (โลหะหนัก)
ใต้ดนิ
ประเภทของผลประโยชน์ ไดแ้ ก่ แรธ่ าตุ นา้ มนั ก๊าซธรรมชาต
ปัญหา –
202
มูลค่ำกำรใชป้ ระโยชนจ์ ำกทะเลของไทย
การใช้ประโยชน์จากทะเลของไทย นาไปสู่ผลประโยชน์ของชาติทางทะเลอย่างมหาศาล ท้ังท่ีได้จาก
ทรัพยากรธรรมชาติท่ีมีชีวิตและไม่มีชีวิต รวมถึงที่ได้จากกิจกรรมต่าง ๆ ที่เก่ียวข้องกับทะเลท่ีก่อให้เกิดมูลค่า ซ่ึงมี
การประเมินว่า ผลประโยชน์ทางทะเลของประเทศไทยมมี ลู ค่า ประมาณ 24 ล้านลา้ นบาทต่อปี โดยกิจกรรมทที่ าให้
เกิดมูลค่ามากท่ีสุด คือ การขนส่งทางทะเล และในห้วง 10 ปีข้างหน้า ผลประโยชน์ทางทะเลของไทย มีแนวโน้ม
มลู คา่ เพิ่มมากขึน้ อย่าง ตอ่ เนื่อง
ผลกระทบท่ีเกิดข้นึ จำกทะเล
1. ด้ำนกำรประมง
1.1 การเสื่อมโทรมของทรัพยากรสตั ว์นา้ ทะเล
สาเหตุของการเสื่อมโทรมเกิดได้ท้ังจากธรรมชาติ และจากการใช้ประโยชน์ของมนุษย์ โดยการเส่ือมโทรม
ตามธรรมชาติ ได้แก่ การเปล่ียนแปลงกระแสน้า การพังทลายของดิน ตามชายฝั่งทะเล การเปล่ียนแปลงอุณหภูมิ
ของน้าในทะเล และการเกิดคล่ืนลมอย่างรุนแรง สาเหตุตามธรรมชาติเหล่าน้ีส่งผลต่อแหล่ง วางไข่ แหล่งที่อยู่
อาศัย ขบวนการห่วงโซ่อาหาร ซ่ึงทาให้การดารงชีวิตของสัตว์น้าเปลี่ยนแปลงไป ส่วนสาเหตุที่เกิดจากการใช้
ประโยชนข์ องมนษุ ย์ ได้แก่ การทาประมงมากเกนิ ไป ดังจะเหน็ ไดจ้ ากการเพิ่มขน้ึ ของจานวนเรือประมง ประสิทธิภาพ
ของเรือประมง และเครื่องมือประมงมีมากกว่าจานวนทรัพยากรในธรรมชาติจะอานวยให้เข้ามา และการฝ่าฝืน
มาตรการอนุรักษ์ทรัพยากรสัตว์น้า มีการทาลายแหล่งที่อยู่อาศัยของสัตว์น้า อันเป็นเหตุให้ทรัพยากรสัตว์น้าทะเล
ของไทยเกิดการเสอื่ มโทรมอยา่ งรวดเรว็ และต่อเนื่อง
1.2 การทาการประมงผดิ กฎหมาย
ประเทศไทยเป็นผู้ส่งออกสินค้าสัตว์น้าในลาดับต้นของโลก ทารายได้เข้าสู่ประเทศ มหาศาล ในขณะท่ี
ทรัพยากรธรรมชาติทางทะเล ให้ผลผลิตประมงมูลค่ามากมาย แต่กลับประสบปัญหาความเส่ือมโทรมจากการทา
ประมงมากเกินไป (Overfishing) โดยเฉพาะเครื่องมือที่มีการทาลายสูง (เคร่ืองมือท่ีไม่สามารถคัดเลือกสัตว์น้า
เป้าหมายได้) อาทิ อวนลากและอวนรุน นอกจากนี้ การละเลยในการประกอบกิจการประมงที่ไม่เป็นไป
ตามกฎหมาย อาทิ การไม่จดทะเบียนเรือ และการไม่มีการรายงานผลการทาการประมง ทาให้เข้าข่ายการทาการ
ประมงท่ผี ดิ กฏหมาย ขาดการรายงาน และไร้การควบคุม (Illegal, Unreported and Unregulated Fishing: IUU
Fishing) ซึ่งรัฐบาลไทยได้กาหนดมาตรการเพื่อแก้ไขปัญหา IUU Fishing อย่างเข้มงวด อาทิ การจดทะเบียน
เรือประมง การติดต้ัง ระบบตดิ ตามเรือ การออกพระราชกาหนด การประมง พ.ศ. 2558 พระราชกาหนด การประมง
(ฉบบั ที่ 2) พ.ศ. 2560 และ กฎหมายลาดับรอง และการกาหนดจานวน วนั ทาการประมง
1.3 การใช้แรงงานผิดกฎหมายและ การค้ามนษุ ย์
203
ความนิยมในการทางานภาคประมงของคนไทยลดลง สวนทางกับภาคเอกชนของไทย ท่ีมีความต้องการใช้
แรงงานภาคประมง ในปริมาณมากและราคาถูก ประกอบกับปัญหาเศรษฐกิจภายในของประเทศเพ่ือนบ้าน ทาให้มี
ผู้หลบหนีเข้าเมืองโดยผิดกฎหมาย จากประเทศเพื่อนบ้านถูกจ้างมาเป็นแรงงาน หรือถูกหลอกให้มาทางาน
บนเรอื ประมงโดยนายหน้าจดั หางาน ส่งผลให้มีการดาเนินการในรูปแบบของขบวนการลกั ลอบขนคนข้ามชาติ และ
การค้ามนุ ษย์ข้ามชาติ ซึ่งผลจากการค้ามนุษย์ในอุตสาหกรรมการประมง ส่งผลกระทบต่อภาพลักษณ์และ
ความเสียหายต่อการส่งออกสินค้าประมงของไทยอีกด้วย ทั้งน้ี สหรัฐอเมริกาได้เผยแพร่รายงานสถานการณ์การค้า
มนุษย์ประจาปี 2017 โดยปรับเปลี่ยนสถานะใหป้ ระเทศไทยอยู่ในบัญชที ี่มกี ารคา้ มนุษย์จากระดบั Tier 3 เป็น Tier
2 Watch List (แบบต้องจับตามอง เป็นพิเศษ) และเป็น Tier 2 แม้ว่าไทยจะถูกปรับเปล่ียนดีข้ึน แต่ยังคงส่งผล
กระทบต่อ ภาพพจน์ของสินค้าประมงของไทยในตลาดสหรัฐฯ และตลาดอ่ืน ๆ ที่อาจนาไปเป็นข้ออ้าง ในการกีดกัน
ทางการคา้ โดยไทยยังคงแก้ไขปัญหาอย่างต่อเน่ืองเพ่ือให้แรงงานเขา้ สู่ ระบบอยา่ งถกู ตอ้ งตามกฎหมาย
2. ดำ้ นกำรขนส่งและพำณิชยนำวี
2.1 น้ามันร่ัวในทะเล
การรั่วไหลของน้ามันมีท้ังที่เกิดโดยธรรมชาติ อาทิ ร่ัวจากแหล่งน้ามันใต้ดิน และเกิดจากกิจกรรมของ
มนุษย์ อาทิ การขุดเจาะน้ามัน การลักลอบปล่อยทิ้งสู่ทะเล กิจกรรมการขนส่งทางทะเลและอุบัติเหตุ จากเรือ
ดังเช่นเหตุการณ์เมื่อปี 2556 ไ ด้เกิดเหตุท่อรับน้ามันในเรือบรรทุกน้ามันดิบ รั่วทาให้น้ามันรั่วไหลลงสู่ทะเลบริเวณ
ท่าเทียบเรือนิคมอุตสาหกรรมมาบตาพุด จังหวัดระยอง มีปริมาณ 50,000 ลิตร และได้ถูกคลื่นลมทะเลซัดขึ้น
ชายหาดเป็น ระยะทางกว่า 1 กิโลเมตร บริเวณชายหาด อ่าวพร้าวของเกาะเสม็ด ทาให้ชายหาดกลายเป็นสีดา
จนต้องมีการประกาศให้เป็นพื้นที่ภัยพิบัติทางทะเล ซึ่งเป็นเหตุการณ์ที่มีผลกระทบต่อทรัพยากรธรรมชาติและ
สิ่งแวดล้อมและระบบนิเวศอย่างชัดเจน รวมไปถึงอุตสาหกรรมการท่องเท่ียว การประมง และการเพาะเลี้ยงชายฝั่ง
และยังสง่ ผลถึงมนุษยอ์ ีกด้วย เน่อื งจากสารพิษต่าง ๆ จะเกดิ การสะสมอยู่ในห่วงโซ่อาหารต้ังแต่ผูผ้ ลิต (แพลงก์ตอน
พืช) ผ้บู รโิ ภคข้นั ตน้ (แพลงกต์ อน สัตว/์ ปลา) จนถงึ ผ้บู รโิ ภคขัน้ สุดทา้ ยซง่ึ กค็ อื มนุษย์นน่ั เอง
2.2 การลกั ลอบขนสง่ ผดิ กฎหมาย
มีการทาเป็นเครือข่าย โดยทั้งคนไทยและชาวต่างชาติท่ีใช้เรือสินค้า เรือท่องเท่ียว และเรือประมงเป็น
พาหนะในการกระทาผดิ การลกั ลอบลาเลียงสงิ่ ผิดกฎหมาย อาทิ นา้ มันเถ่ือน ซง่ึ ส่งผลกระทบต่อการจัดเกบ็ ภาษี ของ
รัฐและยังก่อให้เกิดความเสี่ยงต่ออุบัติการณ์ทางทะเล อันมีผลกระทบต่อความหลากหลาย ทางชีวภาพและ
ความย่ังยืนของทรัพยากรธรรมชาติในท้องทะเล และยาเสพติด ซึ่งส่งผลกระทบต่อประเทศ เป็นภัยร้ายแรงของ
สงั คมทีท่ ุกประเทศใหค้ วามสาคญั ในการแก้ไขปัญหา
204
2.3 การก่อการรา้ ยและการกระทาอนั เปน็ โจรสลัด
ไทยได้รับผลกระทบจากปัญหาการก่อการร้ายสากลจากการที่สมาชิกกลุ่มก่อการร้ายเข้ามาจัดหาเอกสาร
เดินทางปลอม และชิ้นส่วนหรอื สารประกอบระเบิด เพ่ือนาไปใชก้ ่อเหตุในประเทศท่ีสามหรือเป็นเส้นทางคมนาคม
ทางทะเลในลักษณะหลบหนีเข้าเมืองผิดกฎหมาย และลักลอบขนอาวุธ โดยมีเป้าหมายเป็นการก่อการร้าย
นอกจากนี้ ไทยประสบปัญหา ภัยคุกคามจากโจรสลัด ได้แก่ อ่าวเอเดน เขตน่านน้าโซมาเลีย อ่าวกินีเขตน่านน้า
แอฟริกาตะวันออก และช่องแคบมะละกาและทะเลจีนใต้ การก่อการร้ายและการคุกคามของโจรสลัด เป็นสิ่ง
ท่ตี ้องเตรียมความพรอ้ มและอาศัย ความร่วมมือระหวา่ งประเทศเพอ่ื ปอ้ งกนั การเกิดขนึ้
3. ดำ้ นกำรท่องเที่ยวและนนั ทนำกำรทำงทะเล
3.1 ความเสอ่ื มโทรมของแหล่งท่องเทย่ี วทางทะเล
อันเนื่องมาจากการพัฒนาการท่องเที่ยวที่เพ่ิมขึ้นอย่างรวดเร็วกาลังก่อให้เกิด อาทิ การทิ้งขยะลงในทะเล
เรือทอ่ งเทย่ี วทอดสมอทาลายแนวปะการงั การจบั สตั วท์ ะเลหายากข้ึนมาโชวน์ ักท่องเทีย่ วบนเรอื โดยที่สาเหตุหลัก
เกิดจากผู้ประกอบการท่องเที่ยว รวมถึงตัวนักท่องเท่ียวเองขาดความเข้าใจและขาดการมีส่วนร่วมในการอนุรักษ์
ทรัพยากรธรรมชาติ โดยในส่วนของหน่วยงานที่รับผิดชอบก็ยังขาดแคลนบุคลากรท่ีมีความรู้ความสามารถในการ
บริหารจัดการพ้นื ที่ ทาใหก้ ฎระเบยี บตา่ ง ๆ ไมส่ ามารถใช้ควบคุมจดั การไดอ้ ยา่ งมี ประสทิ ธภิ าพ
3.2 ขยะทะเล
ของเสียที่เกิดจากกระทาของมนุษย์ ทั้งโดยตรง ได้แก่ การท้ิงขยะลงทะเล ระบบการจัดการขยะด้อย
ประสิทธิภาพ และโดยอ้อม ได้แก่ การทิ้งขยะลงแม่น้าลาคลอง ลมและน้าพัดพาจากชุมชนออกสู่ทะเล ซ่ึงขยะ
ทะเล มาจาก 2 แหล่งหลัก คือ 1) จากทะเล อาทิ การขนส่งทางเรือ เรือ สาราญ และเรือท่องเท่ียว เรือประมง แท่น
ขุดเจาะน้ามันและก๊าซ การเพาะเล้ียงสัตว์ และพืชน้าในทะเล และ 2) จากแผ่นดิน อาทิ จากแหล่งอุตสาหกรรม
บริเวณชายฝั่ง การขนส่งจากแม่น้าบริเวณชายฝั่ง ของเสียที่ปล่อยออกมาจากบ้านเรือน การท้ิงขยะจากการท่องเท่ียว
บริเวณชายฝ่ัง ขยะท่ีเกิดจากภัยพิบัติทางธรรมชาติ ซึ่งขยะ ดังกล่าวเป็นขยะพลาสติก มีน้าหนักเบาและ ไม่สามารถ
ย่อยสลายได้ในเวลาอันสั้นจึงถูกพัดพาไปโดยคล่ืน ลม กระแสน้า และน้าข้ึนน้าลง ซึ่งขยะพลาสติกส่วนใหญ่ มาจาก
ของใช้ในชีวติ ประจาวัน อาทิ ถุง ขวด ภาชนะใสอ่ าหาร และวสั ดุ ทใ่ี ช้ในการบรรจุหบี ห่อ และผลติ ภณั ฑ์ อุตสาหกรรม
รวมท้ังเครื่องมอื ประมง ซง่ึ เป็นปัญหาทีส่ ่งผลกระทบเป็นวงกวา้ ง อาทิ การตายของสตั ว์ทะเลหายากและ ใกลส้ ูญพันธ์ุ
จากการกินขยะจาพวก พลาสติก และในส่วนของด้านอาหาร ซึ่งปัจจุบัน ท่ัวโลกได้ให้ความสาคัญ กับไมโครพลาสติก
ทีข่ ณะนีป้ ะปนอยู่ใน หว่ งโซอ่ าหารและสามารถถ่ายทอดมาสู่ มนษุ ย์โดยผ่านอาหารทะเลที่เราใช้ บรโิ ภค
205
4. ดำ้ นพลงั งำน
การสารวจและการผลิต และสิ่งติดตั้งที่ใช้ประกอบกิจการปิโตรเลียมในทะเล โดยกระบวนการดังกล่าว
ล้วนส่งผลกระทบต่อระบบนิเวศและส่ิงแวดล้อมทางทะเล รวมท้ังผลกระทบต่อมนุษย์ อาทิ การขุดเจาะเพ่ือสารวจ
นา้ มันดิบและก๊าซธรรมชาติ ซึ่งอาจทาให้เกิดการร่ัวไหลของน้ามันลงสู่ทอ้ งทะเล ส่งผลต่อระบบนิเวศทาให้สัตว์น้า
มีปริมาณลงลดเน่ืองจากปรับตัวไม่ได้และได้ตายลงไป และไอระเหยจากก๊าซธรรมชาติ ที่ได้ส่งผลกระทบต่อ
สิ่งแวดล้อมอย่างรุนแรง โดยปนเป้ือนอยู่ในอากาศ ดิน และแหล่งน้า ต่าง ๆ ซึ่งเป็นแห่งน้าด่ืม น้าใช้ รวมทั้งน้า
เพื่อการเกษตรและการประมง ท้ังนี้ พื้นที่ทะเลด้านอ่าวไทย มีแท่นปิโตรเลียมท้ังหมด 452 แท่น ซึ่งจะทยอย
หมดอายุสมั ปทานและการใชง้ าน ต้งั แตป่ ี 2562 เป็นต้นไป ตามลาดับ เมือ่ อายุสัมปทานสิง่ ติดต้ังที่ใช้ประกอบกิจการ
ปิโตรเลียมหมดลง จาเป็นต้องมีการพิจารณา ทางเลือกการร้ือถอนเพ่ือให้ได้ทางเลือกท่ีเหมาะสม โดยไม่ส่งผล
กระทบต่อระบบนิเวศวทิ ยา
5. ด้ำนอนื่ ๆ
5.1 สึนามิ
เป็นคลื่นยักษ์ขนาดใหญ่ ซ่ึงมักปรากฏหลังแผ่นดินไหว แผ่นดินถล่ม การระเบิดของภูเขาไฟใต้ทะเล และ
อุกกาบาต ซ่ึงมีความรุนแรงและสร้างความเสียหายต่อทั้งชีวิต ทรัพย์สิน ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม รวมถึง
เศรษฐกิจอีกด้วย ท้ังน้ี เมื่อปี 2547 ได้เกิดเหตุการณ์สึนามิในประเทศไทย ในจังหวัดภูเก็ต พังงา ระนอง กระบี่ ตรัง
และสตูล ทาให้มี ผู้เสียชีวิต ประมาณ 5,400 คน บาดเจ็บกว่า 8,000 คน และ สูญหายอีกมากมาย บ้านเรือน
ประชาชน รีสอร์ทและโรงแรม ตลอดจนระบบสาธารณูปโภคต่าง ๆ อาทิ ไฟฟ้า ประปา โทรศัพท์ ถนน มูลค่าความ
เสยี หายกวา่ 1,000 ล้านบาท
5.2 การกดั เซาะชายฝั่ง
ปัจจัยท่ีก่อให้เกิดการกัดเซาะชายฝั่ง ได้แก่ 1) จากธรรมชาติ อาทิ ลมมรสุม คลื่น และกระแสน้าชายฝ่ัง
2) จากการกระทาของมนุษย์ อาทิ การก่อสร้าง การบุกรุกป่าชายเลน และการสูบน้าบาดาล ซ่ึงส่งผลกระทบในด้าน
ส่ิงแวดล้อม ทาให้ระบบนิเวศชายฝั่งเสียสมดุลและจานวนสัตว์น้าลดลง ด้านสังคม เกิดการสูญเสียท่ีอยู่อาศัย ทาให้
ประชาชนต้องอพยพย้ายถิ่นฐานไปยังพื้นที่อื่น และด้านเศรษฐกิจ กระทบต่อรายได้ของภาคการท่องเท่ียว และการ
ลงทนุ ของภาคธุรกจิ ในอนาคต
จากการสารวจแนวชายฝั่งประเทศไทยปี 2560 โดยกรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง พบพ้ืนท่ีกัดเซาะ
ชายฝั่งได้ดาเนินการแก้ไขแล้วเป็นระยะทาง ประมาณ 559 กิโลเมตร จากระยะทางประมาณ 800 กิโลเมตร คิดเป็น
ประมาณ ร้อยละ 18 ของ แนวชายฝ่ัง คงเหลือพ้ืนท่ีกัดเซาะท่ียังไม่รับการ แก้ไขเป็นระยะทางประมาณ 145
กิโลเมตร คิดเป็นประมาณ ร้อยละ 5 ของความยาว ชายฝ่ัง และพ้ืนท่ีท่ีไม่มีปัญหาการกัดเซาะ ระยะทาง 2,447
กิโลเมตร คิดเปน็ ประมาณ รอ้ ยละ 77 ของแนวชายฝงั่
206
5.3 การบริหารจดั การ
การแสวงหาประโยชน์จากทรัพยากรธรรมชาติ จากทะเลยังขาดความรับผิดชอบและการควบคุม ส่งผล
ให้ส่ิงแวดล้อมทางทะเลได้รับผลกระทบ อยา่ งกว้างขวางและความหลากหลายทางชวี ภาพลดลง อย่างรวดเร็ว ปัญหา
ที่เกิดขึ้นและส่งผลกระทบต่อ สิ่งแวดล้อมทางทะเลอย่างรุนแรง อาทิ นักท่องเท่ียว ท่ีขาดความรับผิดชอบ การสร้าง
สง่ิ ปลูกสร้างทไ่ี ม่คานึงถึง ผลกระทบต่อสิงแวดลอ้ ม การทาการประมงผดิ กฎหมาย
นอกจากน้ี ยังเกิดจากการไม่ได้รับความรว่ มมือ ในการปกป้องและดูแลรักษาทรัพยากรทางทะเลและชายฝ่ัง
จากประชาชนเท่าที่ควร และขาดมาตรการทางกฎหมาย ทเ่ี ข้มงวดสาหรบั ผทู้ ี่ฝา่ ฝืนกฎระเบียบ ท้ังผู้ประกอบการและ
นกั ทอ่ งเทย่ี ว
207
หนว่ ยท่ี 5
กฎหมำยและหนว่ ยงำนทำงทะเล
ผลกำรเรียนรู้
1. สืบคน้ ศึกษากฎหมายทะเลระหวา่ งประเทศ และกฎหมายไทยทเ่ี กี่ยวข้องกับทะเล
2. เข้าใจแนวทางปฏิบตั ิ และการบงั คบั ใช้กฎหมายทะเลระหวา่ งประเทศ
3. เชือ่ มโยงความสมั พนั ธ์ของกฎหมายระหวา่ งประเทศและกฎหมายภายในประเทศตามพนั ธกรณี
4. จัดทาแผนผงั ความรู้เกี่ยวกับบทบาทหนา้ ท่ีองคก์ รและหนว่ ยงานรบั ผิดชอบในการรักษาผลประโยชนข์ อง
ชาติทางทะเล
5. อธบิ ายความสาคญั ของความร่วมมอื ระหว่างประเทศท่ีเกีย่ วข้องกบั ทะเล
สำระกำรเรยี นรู้
1.กฎหมายทะเลระหวา่ งประเทศ
2.กฎหมายไทยทเี่ กีย่ วข้องกบั ทะเล
3.องค์กรและหนว่ ยงานรบั ผดิ ชอบในการรักษาผลประโยชน์ของชาตทิ างทะเล
4. ความร่วมมือระหว่างประเทศ
5.ความร่วมมือระหวา่ งประเทศท่ีเก่ียวข้องกับทะเลไทย
208
เร่ืองท่ี 1 กฎหมำยทะเลระหว่ำงประเทศ
เป็นที่ทราบกันดีว่า กฎหมายเป็นเคร่ืองมือในการควบคุมความประพฤติ ของบุคคลให้ต้องปฏิบัติ
ตาม รวมทั้งส่งเสริมให้สภาพความเป็นอยู่ ในสังคมมีความผาสุก และประเทศชาติมีความเจริญรุ่งเรือง ม่ันคง มั่งค่ัง
และย่ังยืน โดยในส่วนของการใช้ทะเลและมหาสมุทร กฎหมายจะทาหน้าที่ ในการควบคุมพฤติกรรมของผู้ใช้ทะเล
และสนับสนนุ ให้มีการอนรุ กั ษ์และ ใช้ประโยชนจ์ ากมหาสมุทรและทรพั ยากรทางทะเลอย่างย่งั ยืน
ดังนั้น เพ่ือให้ผู้ใช้ทะเลได้มีความรู้ ความเข้าใจ เคารพ และปฏิบัติ ตามกฎหมายทางทะเล จะได้
กล่าวถึงสภาพความมีอยู่ของกฎหมายทะเล ที่เป็นหลักสากล หรือกฎหมายระหว่างประเทศว่าด้วยทะเล ท่ีถือว่าเป็น
แม่บท ของบรรดากฎหมายทางทะเลอน่ื ๆ ทงั้ หมด กฎหมายทางทะเลทม่ี ีลกั ษณะ ควบคุมกจิ กรรมหรอื เหตกุ ารณ์ทาง
ทะเลเป็นการเฉพาะเร่ือง ท่ีมีผลกระทบ ต่อการควบคุมการใช้ประโยชน์จากทะเลของประเทศไทยท่ีสาคัญ รวมท้ัง
สถานะของประเทศไทย ดงั นี้
ว่ำดว้ ยกฎหมำยทะเล ค.ศ. 1958 (1958 Geneva Conventions on the Law of the Sea)
ในอดีต แม้การใช้ทะเลและมหาสมุทรในกิจการต่าง ๆ ของรัฐชายฝ่ัง จะมีมาอย่างกว้างขวาง แต่กฎหมาย
ทะเลระหว่างประเทศในช่วงเวลาเหล่านั้น ก็เป็นเพียงจารีตประเพณีของชาวเรือ ที่ยอมรับปฏิบัติเป็นสากลเท่านั้น
เช่น การยอมรับเสรีภาพแห่งทะเลหลวง (Freedom of the High Seas) การยอมรับว่าอานาจอธิปไตย
(Sovereignty) ของรัฐชายฝั่งขยายออกมา ได้ในทะเล 3 ไมล์ทะเล หรือประมาณ 5 กิโลเมตร เป็นต้น การใช้อานาจ
รัฐต่าง ๆ ในทะเลและ มหาสมุทร ยังไมม่ ีบทบญั ญัติสากลหรืออนุสัญญาระหว่างประเทศรองรับ จะมีผลในทางปฏิบัติ
เพียงใด ข้ึนอยู่กับกาลงั อานาจของรฐั น้นั ๆ เอง
แนวความคิดที่จะมีบทบัญญัติสากลหรืออนุสัญญา ระหว่างประเทศเกี่ยวกับทะเล เพิ่งมาเริมเม่ือ
หลังสงครามโลกคร้ังที่ 1 โดยองค์การสันนิบาตชาติได้มองเห็นความสาคัญว่า จะต้องมีอนุสัญญาระหว่างประเทศว่า
ด้วยทะเล ท่ีจะเป็น บทบัญญัติและแม่บทท่ีประเทศท้ังหลายในโลกจะได้ถือปฏิบัติ จึงได้จัดให้มีการประชุม
สหประชาชาติว่าด้วยกฎหมายทะเล ครั้งท่ี 1 ณ กรุงเจนีวา ค.ศ. 1958 (พ.ศ. 2501) โดยมีประเทศสมาชิกเข้าร่วม
ประชุม 86 ประเทศ และมีหัวหน้าคณะผู้แทนของ ประเทศไทย คือ พระเจ้าวรวงศ์เธอกรมหม่ืนนราธิปพงศ์ประพันธ์
ได้รบั เลอื กให้เป็นประธานการประชมุ ซ่ึงนับวา่ เป็นเกียรตยิ ศอย่างย่ิงสาหรับประเทศไทย
กำรประชมุ คร้ังน้ปี รำกฏผลเปน็ อนสุ ัญญำ 4 ฉบับ คือ
• อนสุ ัญญาว่าด้วยทะเลอาณาเขตและเขตต่อเนอื่ ง
• อนสุ ญั ญาวา่ ด้วยทะเลหลวง
• อนสุ ญั ญาว่าด้วยการประมงและการอนรุ ักษส์ ง่ิ ที่มีชีวิตในทะเลหลวง
• อนุสญั ญาวา่ ด้วยไหล่ทวีป
209
โดยมากมักเรียกอนุสัญญาทัง 4 ฉบับนี้สั้น ๆ ว่า “อนุสัญญากรุงเจนีวา 1958” (1958 Geneva
Conventions on the Law of the Sea) นับเป็นความก้าวหน้า อย่างมากของกฎหมายทะเลท่ีมีบทบัญญัติของ
กฎหมายระหวา่ งประเทศในประเด็นต่าง ๆ อย่างมากมายและไมเ่ คยมีมาก่อน
ทั้งน้ี ประเทศไทยได้ลงนามเข้าเป็นภาคีอนุสัญญาทั้ง 4 ฉบบั เมื่อวนั ท่ี 29 เมษายน ค.ศ. 1958 (พ.ศ. 2501)
และให้สัตยาบัน เมื่อวันท่ี 2 กรกฎาคม ค.ศ. 1968 (พ.ศ. 2511) อย่างไรก็ตาม อนุสัญญาดังกล่าวก็มีจุดอ่อน
บางประการอยู่ โดยมีประเด็นที่สาคัญที่สุด คือ การไม่สามารถบัญญัติไว้ว่า ทะเลอาณาเขตมีความกว้าง เท่าใด
สหประชาชาติจึงจัดการประชุมกฎหมายทะเล ครั้งที่ 2 ขึ้นอีกครั้ง ในปี ค.ศ. 1960 (พ.ศ. 2503) เพ่ือพิจารณา
ประเด็นการกาหนดความกว้างของทะเลอาณาเขตเพียง เร่ืองเดียว แต่การประชุมดังกล่าวไม่ปรากฏผลความตกลง
เป็นข้อยตุ ิได้
2. อนสุ ญั ญำสหประชำชำติว่ำดว้ ยกฎหมำยทะเล ค.ศ. 1982 (1982 United Nations Convention on the
Law of the Sea : 1982 UNCLOS)
การประชุมภายใต้องค์การสันนิบาตชาติ จัดข้ึนภายหลังสงครามโลกคร้ังที่ 1 ระหว่าง วันท่ี 13
มีนาคม - 12 เมษายน ค.ศ. 1930 (พ.ศ. 2473) ณ กรุงเฮก ประเทศเนเธอร์แลนด์ มีผู้แทนจาก 42 ประเทศ เข้าร่วม
ประชุม มีจุดมุ่งหมายเพ่ือสร้างข้อบังคับและมาตรการ ในการใช้ทะเล โดยยึดหลักความเป็นธรรมและ จารีตประเพณี
เป็นหลักใหญ่ แต่การประชุมล้มเหลว เนื่องจากไม่สามารถหาข้อยุติเก่ียวกับความกว้างของทะเลอาณาเขตและควร
กาหนด เขตตอ่ เน่ืองจากทะเลอาณาเขตหรอื ไม่
ต่อมา ในการประชุมภายใต้องค์การสหประชาชาติ ซ่ึงจากผลการประชุม สหประชาชาติว่าด้วย
กฎหมายทะเลครั้งท่ี 2 ท่ีไม่บรรลุความตกลงดังกล่าว ได้ผลักดันให้มีการประชุมสหประชาชาติ ว่าด้วยกฎหมาย
ทะเล คร้ังท่ี 3 ข้ึน ซ่ึงการประชุมครั้งนี้ได้มีการเตรียมการเม่ือวันท่ี 18 ธันวาคม ค.ศ. 1967 (พ.ศ. 2510) และ
เสร็จส้ินการประชุมครั้งสุดท้ายเม่ือวันที่ 3 ธันวาคม ค.ศ. 1982 (พ.ศ. 2525) ปรากฏผล คือ ร่างอนุสัญญา
สหประชาชาติ ว่าด้วยกฎหมายทะเล ค.ศ. 1982 และเปิดให้ลงนามเข้าเป็นภาคีที่จาเมกา ระหว่าง วันที่ 6 - 10
ธันวาคม ค.ศ. 1982 (พ.ศ. 2525)
อนุสัญญาสหประชาชาติว่าด้วยกฎหมายทะเล ค.ศ. 1982 (1982 United Nations on the Law
of the Sea: 1982 UNCLOS) ทาให้มีหลักกฎหมาย ในการจัดระเบียบกิจกรรมทางทะเลในทุกด้านที่สมบูรณ์
มากย่ิงขึ้น ประกอบด้วย 320 ข้อบท กับอีก 9 ภาคผนวก โดยมีบทบัญญัติท่ีสาคัญ ๆ ได้แก่ บทบัญญัติเก่ียวกับ
การกาหนดเขตและระบอบทางทะเล อานาจอธิปไตย (Sovereignty) สิทธิอธิปไตย (Sovereign Rights) เขต
อานาจ (Jurisdiction) หรือสิทธิหน้าที่ใด ๆ ของรัฐ ในแต่ละเขตพ้ืนที่ ครอบคลุมไปถึงการเดินเรือช่องแคบ ท่ีใช้
สาหรับการเดินเรือระหว่างประเทศ รัฐหมู่เกาะ สิทธิของเรือรบในการข้ึนตรวจตรา (Right of Visit) และสิทธิ
ไล่ตามติดพัน (Right of Hot Pursuit) หน้าท่ีในการให้ความช่วยเหลือ (Duty to Render Assistance) การคุ้มครอง
210
และการอนุรักษ์ทรัพยากรและส่ิงแวดล้อมทางทะเล การทดลองวิจัยวิทยาศาสตร์ทางทะเลและการพัฒนาและ
การถ่ายทอดเทคโนโลยที างทะเล
การสารวจและการใช้ทรัพยากร ในส่วนพ้ืนดินท้องทะเลและมหาสมุทรและบริเวณใต้พื้นท่ีเหล่าน้ัน
ที่อยู่นอกเขตอานาจแห่งรัฐ (Area Beyond National Jurisdiction) ทังน้ี อนุสัญญาฯ ได้กาหนด ให้องค์กรพ้ืนดิน
ท้องทะเลระหว่างประเทศ มีหน้าท่ีดูแลจัดการทรัพยากรในเขตดังกลา่ ว นอกจากนี้ ในภาค 15 ของอนุสัญญาฯ ยงั ได้
กาหนดกระบวนการระงับข้อพิพาท ระหว่างรัฐภาคีอันเกิดจากการตีความและ การใช้บังคับอนุสัญญาฯ อีกด้วย
ซึ่งถอื ไดว้ า่ อนสุ ญั ญาฉบบั นเ้ี ปรียบเสมือนเป็นธรรมนูญ ทางทะเล
ต่อมา เมื่อวันท่ี 26 เมษายน ค.ศ. 2011 (พ.ศ. 2554) รัฐสภาได้ให้ความเห็นชอบ ให้ไทยเข้าเป็น
ภาคีอนุสัญญาสหประชาชาติ ว่าด้วยกฎหมายทะเล ค.ศ. 1982 และ ความตกลงเกี่ยวกับการอนุวัติภาค 11 ของ
อนุสัญญาฯ เพ่ือให้ไทยสามารถใช้สิทธิ ตามที่กฎหมายระหว่างประเทศ ว่าด้วยทะเลกาหนดไว้อย่างเต็มที่ รวมถึง
ได้รับการคุ้มครองผลประโยชน์ทางทะเล อย่างสมบูรณ์ เช่น การใช้สิทธิในการแสวง และใช้ประโยชน์จาก
ทรัพยากรธรรมชาติ ทั้งท่ีมีชีวิตและไม่มีชีวิตในเขตเศรษฐกิจ จาเพาะ และไหล่ทวีป การได้รับส่วนแบ่ง จากบรรดา
ทรัพยากรก้นทะเลท่ีอยู่นอก เขตอธิปไตยของรัฐใด ๆ ซ่ึงถือเป็นสมบัติ ร่วมกันของมนุษยชาติ (Common Heritage
of Mankind) นอกจากนี้ ยังเป็น การเสริมสร้าง ภาพลกั ษณ์ และยกระดับบทบาทของไทยในเวทีภูมิภาคและพหุภาคี
อีกด้วย โดยไทยได้ย่ืนสัตยาบันสารเพ่ือการ เข้าเป็นภาคี เม่ือวันที่ 15 พฤษภาคม ค.ศ. 2011 (พ.ศ. 2554) และมีผล
ทางกฎหมายบังคับใช้ กับไทย เม่ือวันท่ี 14 มิถุนายน ค.ศ.2011 (พ.ศ. 2554) นับเป็นประเทศที่ 162 ท่ีเข้าเป็นภาคี
อนุสัญญาฉบับน้ี
ด้วยเหตุท่ีประเทศไทยเข้าเป็นภาคี อนุสัญญากรุงเจนีวาว่าด้วยกฎหมายทะเล ค.ศ. 1958 รวม
4 ฉบับ อยู่ก่อนแล้ว แม้ไทย จะเข้าเป็นภาคีอนุสัญญาสหประชาชาติ ว่าด้วยกฎหมายทะเล ค.ศ. 1982 ด้วย แต่
อนสุ ญั ญากรุงเจนีวาฯ ทง้ั 4 ฉบับ ก็ยังมีผลใชบ้ ังคบั กับไทยในฐานะรัฐภาคีเท่าท่ี ไมข่ ัดหรือแย้งกับอนุสญั ญาฉบับใหม่
น้ี สาหรับส่วนท่ีแตกต่างหรือขัดแย้งกัน ก็ให้เป็นไปตามอนุสัญญาฉบับใหม่ เช่น การกาหนดความกว้างของไหล่ทวีป
ใช้วัด จากระยะการลาดเทของพ้ืนท่ีตามธรรมชาติ แทนการวัดความลึกของท้องทะเล เป็นต้น ในการเข้าเป็นภาคี
อนุสัญญาฯ นี้ ทาให้ ประเทศไทย มีพันธกรณีที่ต้องออกหรือ แก้ไขกฎหมายภายในของไทยเพ่ือให้ สอดคล้องกับ
บทบัญญตั ขิ องอนสุ ัญญาฯ (หรอื ทเี่ รยี กว่า “อนวุ ตั กิ าร”) เพ่อื ให้มี สภาพบังคบั แก่ประชาชนภายในรฐั ต่อไป
3. กฎหมำยและควำมตกลงระหวำ่ งประเทศ กลุ่มกำรเดินเรือและควำมปลอดภยั ทำงทะเล
องค์กรหลักท่ีมีบทบาทในการสร้างความร่วมมือระหว่างประเทศในการ กาหนดมาตรฐานและแนว
ปฏิบัติเพื่อความปลอดภัยในการเดินเรือ รวมถึง การคุ้มครองสิ่งแวดล้อมทางทะเล ได้แก่ องค์การทางทะเลระหว่าง
ประเทศ (International Organization: IMO) ซึ่งเป็นทบวงการชานาญการพิเศษ ของสหประชาชาติ และจัดต้ังขึ้น
ตั้งแต่ปี ค.ศ. 1959 (พ.ศ. 2502) มีประเทศ สมาชิกรวมทั้งส้ิน 174 ประเทศ และ 3 สมาชิกสมทบ ได้แก่ หมู่เกาะ
211
ฟาโร มาเก๊า และฮ่องกง สานักงานใหญ่ตงั้ อยู่ ณ กรุงลอนดอน สหราชอาณาจักร อนสุ ัญญาระหว่างประเทศท่ีตราข้ึน
โดย IMO แบ่งได้เปน็ ดา้ น ดังนี้
3.1 ดา้ นความปลอดภัยทางทะเล (Maritime Safety)
เป็นการกาหนดมาตรฐานขั้นต่าในการคุ้มครอง ความปลอดภัยในชีวิตในทะเล อาทิ การต่อเรือ
คนเรือ อุปกรณ์ที่ติดต้ังบนเรือ การเดินเรือ การบรรทุกสินค้า รวมไปถึงการค้นหาช่วยเหลือผู้ประสบภัยทางทะเล
อาทิ
• อนุสัญญาระหว่างประเทศว่าด้วยความปลอดภัยแห่งชีวิต ในทะเล ค.ศ. 1974 (1974
International Convention for the Safety of Life at Sea: 1974 SOLAS) เพ่ือให้เกิดความปลอดภัยในการ
เดนิ เรือ โดยกาหนด มาตรฐานข้นั ต่าในเร่ือง โครงสร้าง ประเภท และวธิ กี ารตดิ ต้ัง อปุ กรณแ์ ละการใชง้ านบนเรือ
ท้ังนปี้ ระเทศไทยไดใ้ หส้ ตั ยาบนั เมอื่ วันท่ี 18 ธนั วาคม ค.ศ. 1974 (พ.ศ. 2517)
• อนสุ ญั ญาระหวา่ งประเทศวา่ ด้วยกฎข้อบังคับระหวา่ ง ประเทศเพื่อป้องกันเรอื โดนกันในทะเล ค.ศ.
1972 (1972 Convention on the International Regulations for Preventing Collisions at Sea: 1972
COLREG) เพื่อให้มีกฎข้อบังคับเป็นแบบอย่างสากลว่าด้วยการเดินเรือในเวลาเรือเข้าใกล้กันหรือในขณะที่ทัศนวิสัย
ไม่ดี ตลอดจนวางกฎเกณฑ์เก่ียวกับสัญญาณแสง เสียง และ เครื่องหมายสัญญาณรูปทรงต่าง ๆ เพื่อป้องกันการ
โดนกนั ของเรอื ทงั้ นี้ ประเทศไทยได้ให้สตั ยาบนั เมอ่ื วนั ที่ 6 สิงหาคม ค.ศ. 1979 (พ.ศ. 2522)
• อนุสัญญาระหว่างประเทศว่าด้วยการอานวยความสะดวก ในการเดินเรือระหว่างประเทศ
ค .ศ . 1965 (1965 Convention on the Facilitation of International Maritime Traffic: 1965 FAL) เพื่ อ
ป้องกันความล่าช้าที่อาจเกิดขึ้นแก่เรือท่ีเข้าออกจาก ท่าเรือสากลโดยไม่จาเป็น ด้วยสาเหตุจากความยุ่งยากซับซ้อน
และความแตกต่างของแบบฟอรม์ สอบถามข้อมูลเก่ียวกับเรือ สินค้าและลกู เรือท่ีแตกต่างกันไปในท่าเรือแต่ละท่า โดย
การยอมรับ แบบฟอร์มข้อมูลที่เป็นรูปแบบมาตรฐานเดียวกัน ท้ังน้ี ประเทศไทย ได้ให้สัตยาบัน เมื่อวันท่ี 28
พฤศจิกายน ค.ศ. 1991 (พ.ศ. 2534)
• อนุสัญญาระหว่างประเทศว่าด้วยแนวน้าบรรทุก ค.ศ. 1966 (1966 International Convention
on Load Lines: 1966 LL) เพ่ือกาหนดหลักเกณฑ์ในการคานวณความสามารถ ในการบรรทุกสูงสุดของเรือแต่ละ
ประเภท แตล่ ะลา โดยคานงึ ถึงความสามารถในการลอยตวั ของเรือเพื่อความปลอดภยั ในการเดินเรอื ทั้งน้ี ประเทศ
ไทยไดใ้ ห้สตั ยาบัน เม่อื วนั ที่ 21 กรกฎาคม ค.ศ. 1968 (พ.ศ. 2511)
• อนุสัญญาระหว่างประเทศว่าด้วยองค์การดาวเทียมทาง ทะเลระหว่างประเทศ ค.ศ 1976 (1976
Convention on the International Mobile Satellite Organization: 1976 INMARSAT) เพื่อการบริหารการ
สื่อสารโทรคมนาคม โดยผ่านดาวเทียม ส่ือสารสาหรับการเดินเรือ ทั้งนี้ ประเทศไทยได้ให้สัตยาบัน เมื่อวันที่ 14
ธนั วาคม ค.ศ. 1994 (พ.ศ. 2537)
212
• ความตกลงด้านการปฏิบัติการเก่ียวกับอนุสัญญาระหว่าง ประเทศว่าด้วยองค์การดาวเทียมทาง
ท ะ เล ร ะ ห ว่ า ง ป ร ะ เท ศ ค .ศ . 1976 (1976 International Maritime Satellite Organization Operating
Agreement: 1976 INMARSAT OA) เพื่อจัดต้ังองค์การดาวเทียมช่วยการเดินเรือระหว่าง ประเทศขึ้น และเข้าทา
การบริหารและปรับปรงุ การส่อื สาร โทรคมนาคมโดยผ่านดาวเทยี มส่ือสาร สาหรับการเดนิ เรือ ทัง้ นี้ ประเทศไทยไดใ้ ห้
สัตยาบัน เมอ่ื วันท่ี 14 ธนั วาคม ค.ศ. 1994 (พ.ศ. 2537)
• อนุสัญญาระหว่างประเทศว่าด้วยการวัดขนาดตันเรือ ค.ศ. 1969 (1969 International
Convention on Tonnage Measurement of Ships: 1969 TONNAGE) เพ่ือปรับเปลี่ยนการวัดขนาดเรือจากเดิม
เป็น Gross Tonnage (GT) และ Net Tonnage (NT) ทั้งนี้ ประเทศไทยได้ให้สัตยาบัน เม่ือวันท่ี 11 มิถุนายน
ค.ศ. 1996 (พ.ศ. 2539)
• อนุสัญญาระหว่างประเทศว่าด้วยมาตรฐานการฝึกอบรมการออก ประกาศนียบัตร และการเข้า
ยามของคนประจาเรือ ค.ศ. 1978 ตามที่แก้ไข ค.ศ. 1995 (1978 International Convention on Standard of
Training, 1995 Certification and Watch keeping for Seafarers as amended: 78/95 STCW) เพื่ อ ให้ มี
เงื่อนไขและหลักเกณฑ์ในการปฏิบัติหน้าท่ีในเรือของ ชาวเรือ ตลอดจนคุณสมบัติขั้นต่าของคนประจาเรือ และ
มาตรฐานใน การฝึกอบรมและการออกประกาศนียบัตรให้เหมาะสมและเกิดความปลอดภัย แก่ชีวิตและทรัพย์สินใน
การเดินเรือ รวมถึงสภาพแวดล้อมในทะเล ทั้งนี้ ประเทศไทยไดใ้ ห้สัตยาบัน เมื่อวันท่ี 28 เมษายน ค.ศ. 1984 (พ.ศ.
2527)
• อนุสัญ ญ าระหว่างประเทศว่าด้วยการช่วยเหลือกู้ภัย ค.ศ. 1979 (1979 International
Convention on Maritime Search and Rescue: 1979 SAR) เป็นกฎหมายท่ีกาหนดให้รัฐภาคีมีหน้าท่ีจัดทา
บริการคน้ หาและ ช่วยเหลือผปู้ ระสบภัยทางทะเล โดยไม่คานึงถึงสัญชาติ สถานะ หรอื สถานการณ์ท่ีพบผู้ประสบภัย
ซ่ึงไทยมกี ารจัดต้ังหน่วยงานดา้ นนีแ้ ล้ว และมีกฎหมายภายในท่เี กีย่ วขอ้ งรองรับแลว้ เช่น พระราชบัญญตั ิป้องกัน และ
บรรเทาสาธารณภัย พ.ศ. 2550 พระราชบัญญัติการช่วยเหลือกู้ภัย ทางทะเล พ.ศ. 2550 และพระราชบัญญัติ
การแพทยฉ์ ุกเฉิน พ.ศ. 2550 ท้ังน้ี ประเทศไทยจึงมีสภาพเสมือนเป็นภาคแี ล้ว
3.2 ด้านมลพิษทางทะเล (Marine Pollution)
เป็นการกาหนดมาตรการควบคุมหรือป้องกันมลพิษ/ มลภาวะท่ีเกิดจากเรือ ควบคุมการท้ิงวัสดุ
จากเรือหรืออากาศยาน ท่ีเป็นภัยต่อสิ่งแวดล้อมทางทะเล รวมไปถึงการป้องกันหรือยุติ การกระจายของสัตว์น้าท่ีมี
อนั ตรายต่อระบบนเิ วศนห์ รือก่อให้เกิดโรค ทต่ี ดิ มากับนา้ อับเฉาเรือ อาทิ
• อนุสัญญาระหว่างประเทศว่าด้วยการเตรียมการ การปฏิบัติการ และความร่วมมือในการป้องกัน
แ ล ะ ข จั ด ม ล พิ ษ น้ ามั น ค .ศ . 1990 (1990 International Convention on Oil Pollution Preparedness,
Response and Co-operation: 1990 OPRC) เพื่อเสริมสร้างความร่วมมือระหว่างประเทศในการขจัดคราบน้ามัน
ทง้ั น้ี ประเทศไทยไดใ้ ห้สัตยาบนั เมอื่ วันที่ 20 เมษายน ค.ศ. 2000 (พ.ศ. 2543)
213
• อนุสัญญาระหว่างประเทศว่าด้วยการป้องกันมลพิษจากเรือ ค.ศ. 1973 และพิธีสาร ค.ศ. 1978
(1973 International Convention for the Prevention of Pollution from Ships as modified by the
Protocol of 1978: 73/78 MARPOL) Annex I – IV เพื่อป้องกันมลภาวะทางทะเลท่ีเกิดจากการปฏิบัติการของเรือ
หรอื อุบัติเหตุท่ีเกิดข้ึนในทะเล โดยอนุสัญญาครอบคลุมกฎระเบียบที่มุ่ง ป้องกันและลดมลภาวะจากเรือ มีภาคผนวก
6 ด้าน คือ ป้องกันมลภาวะ จากน้ามัน ควบคุมมลภาวะจากสารเคมีในถังระวางเรือ ป้องกันอันตราย จากการขนส่ง
วัตถุเคมีในรูปแบบหีบห่อ ป้องกันมลภาวะจากของเสียในเรือ ป้องกันมลภาวะจากขยะบนเรือ และป้องกันมลภาวะ
ทางอากาศจาก เครื่องยนต์เรือ ท้ังน้ี ประเทศไทยได้เข้าเป็นภาคี เมื่อวันท่ี 15 ตุลาคม ค.ศ. 2007 (พ.ศ. 2550)
โดยครอบคลุมเฉพาะข้อบงั คบั ว่าดว้ ยการป้องกนั และ ลดมลพษิ จากเรอื ภาคผนวกท่ี 1 (Annex I) และ 2 (Annex II)
• อนุสัญญาว่าด้วยการป้องกันมลพิษทางทะเลเน่ืองจากการท้ิงวัสดุ เหลือใช้และวัสดุอย่างอื่น ค.ศ.
1972 (1972 Convention on the Marine Pollution by Dumping of Wastes and Other Matters: 1972
LDC) เพ่ือควบคุมป้องกันมลภาวะอันเกิดจากการท้ิงวัสดุท่ีเป็นภัยต่อ ส่ิงแวดล้อมในทะเล จากเรืออากาศยานฐาน
ลอยน้าหรอื สงิ่ กอ่ สรา้ ง ลอยน้าใด ๆ ทง้ั นี้ ประเทศไทยยังไม่ไดใ้ หส้ ตั ยาบัน
• พิธสี ารว่าดว้ ยการเตรยี มการปฏิบตั ิการและความร่วมมอื ในการ ป้องกนั และขจัดมลพิษจากสารพิษ
และสารอันตราย ค.ศ.2000 (2000 Protocol on Preparedness, Response and Co-operation to pollution
Incidents by Hazardous and Noxious Substances: 2000 HNS Protocol) กาหนดกรอบสาหรับความร่วมมือ
ในการต่อสู้กับการเกิดมลพิษ ทางทะเลที่เกิดจากสารพิษหรือสารอันตราย โดยกาหนดให้เรือมีแผน ฉุกเฉินต่อต้าน
มลพิษในกรณีทเ่ี กิดเหตกุ ารณท์ ่เี กีย่ วกบั HNS ทั้งน้ี ประเทศไทยยงั ไม่ไดใ้ ห้สตั ยาบนั
• อนุสัญญาระหว่างประเทศว่าด้วยระบบกันเพรียงของเรือ ค.ศ.2001 (2001 International
Convention on the Control of Harmful Anti-fouling Systems on Ships: 2001 AFS) การห้ามหรือจากดั การ
ใช้สารอันตรายท่ีใช้ในสีกันเพรียงท่ีใช้ กับเรือ และเพื่อจัดทากลไกเพ่ือป้องกันการใช้สารอันตรายในระบบกันเพรียง
ของเรอื ทงั้ น้ี ประเทศไทยยังไมไ่ ดใ้ ห้สตั ยาบัน
• อนุสัญ ญ าระหว่างประเทศว่าด้วยการจัดการน้าอับเฉาและตะกอน ค.ศ.2004 (2004
International Convention for the Control and Management of Ships’ Ballast Water and Sediments)
การป้องกันการลดและการยุติการกระจายของสัตว์น้าท่ีมี อันตรายและก่อให้เกิดโรค ด้วยการควบคุมและจัดการน้า
อบั เฉาเรือและ ตะกอนของน้าอบั เฉา ทง้ั นี้ ประเทศไทยยงั ไม่ไดใ้ หส้ ัตยาบัน
3.3 ดา้ นความรับผิดและการชดเชยความเสียหาย (Liability and Compensation)
เป็นการกาหนดมาตรการและหลักเกณฑ์ในการชดเชยค่าเสียหายให้กับ ผู้ที่ได้รับความเสียหายจาก
มลพษิ น้ามนั ทีเ่ กดิ จากอบุ ตั เิ หตุทางทะเล อาทิ
• อนุสัญญาระหว่างประเทศว่าด้วยการจัดตั้ง กองทุนระหว่างประเทศเพื่อชดใช้ความ เสียหายอัน
เนื่องมาจากมลพิษของน้ามัน ค.ศ. 1971 (1971 International Convention on the Establishment of an
214
International Fund for Compensation for Oil Pollution Damage: 1971 FUND) เพื่อให้บุคคลผู้ท่ีได้รับความ
เสียหายจากมลพิษ อาจใช้สิทธิเรียกร้องต่อกองทุนได้ และให้กองทุนจ่าย ค่าสินไหมทดแทนจากมลพิษให้แก่บุคคล
ผู้ได้รับความเสียหายจากมลพิษ หากบุคคลนั้นไม่ได้รับค่า สินไหมทดแทนท่ีเต็มจานวน และเพียงพอตามกฎหมาย
ว่ า ด้ ว ย ค ว า ม รั บ ผิ ด ท า ง แ พ่ ง ฯ ซ่ึ ง ไ ท ย ไ ด้ อ อ ก ก ฎ ห ม า ย ร อ ง รั บ แ ล้ ว แ ล ะ จ ะ เข้ า เป็ น ภ า คี
เพอ่ื เป็นการอนวุ ัติการ ใหเ้ ป็นไปตามอนสุ ัญญาดังกล่าว ทั้งนี้ ประเทศไทยอยู่ ระหวา่ งการดาเนินการเขา้ เปน็ ภาคี
• อนุสญั ญาระหว่างประเทศว่าด้วยความรับผิดทางแพ่งสาหรับ ความเสียหายอันเกดิ จากมลพิษของ
น้ ามั น ค .ศ . 1969 (1969 International Convention on Civil Liability for Oil Pollution Damage: 1969
CLC) เพื่อให้มีการชดใช้ความเสียหายจากมลพิษน้ามัน ไม่ว่าจะเป็น การปล่อยท้ิงน้ามันลงในทะเล การรั่วไหลของ
น้ามัน หรือการประสบ อุบัติภัยของเรือบรรทุกน้ามันโดยกาหนดให้เจ้าของเรือต้องรับผิด อย่างเคร่งครัดและต้องเอา
ประกนั ภยั หรอื จัดหาหลกั ประกนั ทางการเงนิ อื่นใดเพ่ือชดใช้ความเสียหายและประเทศไทยจะเขา้ เป็นภาคี อนสุ ัญญา
ดังกล่าว แม้ไทยกาลังเข้าเป็นภาคี แต่ไทยได้ออกกฎหมายรองรับแล้ว ท้ังนี้ ประเทศไทยอยู่ระหว่างการดาเนินการ
เข้าเปน็ ภาคี
4. กฎหมำย/ควำมตกลงระหวำ่ งประเทศ และควำมร่วมมือระหว่ำงประเทศ ด้ำนควำมมนั่ คงทำงทะเล (Security
Law)
กฎหมายและความตกลงระหว่างประเทศด้านความมั่นคง ทางทะเลเป็นมาตรการเพื่อป้องกันหรือ
รับมอื กบั ภัยคุกคาม ทั้งรูปแบบเดิมและรูปแบบใหม่ จดั ทาข้ึนโดยหลายองค์กร อาทิ องคก์ าร สหประชาชาติ องค์การ
ทางทะเลระหว่างประเทศ องค์การการบิน พลเรือนระหว่างประเทศ ซ่ึงมีสภาพบังคับเป็นกฎหมายระหว่างรัฐท่ีเป็น
ภาคคี วามตกลงฯ อาทิ
4.1 อนุสัญญาสหประชาชาติว่าด้วยการต่อต้านอาชญากรรมข้ามชาติ ท่ีจัดตั้งในลักษณะองค์กร
ค .ศ . 2000 (2000 United Nations Convention against Transnational Organized Crime: 2000 UNTOC)
เป็นกรอบความร่วมมือทางกฎหมายท่ีกาหนดมาตรฐานระดับ สากลเก่ียวกับการต่อต้านอาชญากรรมข้ามชาติที่
กระทาโดยองคก์ ร อาชญากรรม โดยมีขอบเขตการบังคับใช้ในด้านการปอ้ งกัน การสืบสวน และการดาเนินคดีเกีย่ วกับ
ฐานความผิดที่กาหนดไว้ในอนุสัญญาฯ 4 ฐาน ได้แก่ การมีส่วนร่วมในกลุ่มองค์กรอาชญากรรม การฟอกทรัพย์สิน
ที่ได้มาจากการกระทาผิด การทุจริตคอร์รัปชัน และการขัดขวางกระบวนการ ยุติธรรม รวมท้ังฐานความผิดร้ายแรง
ท่ีอนุสัญญาฯ ได้กาหนดนิยามว่าเป็นความผิดท่ีมีโทษจาคุกอย่างสูงตังแต่ 4 ปีขึ้นไป เม่ือความผิดดังกล่าว มีลักษณะ
ข้ามชาติและเกี่ยวข้องกับกลุ่มองค์กรอาชญากรรม ทั้งน้ี อนุสัญญาฯ ได้ระบุถึงการให้ความร่วมมือระหว่างรัฐภาคี
อาทิ การส่งผู้ร้าย ข้ามแดน เร่ืองโอนตัวนักโทษ การช่วยเหลือซึ่งกันและกันทางอาญา ทังนี้ ประเทศไทย
ได้ให้สตั ยาบนั เมือ่ วนั ท่ี 17 ตุลาคม ค.ศ. 2013 (พ.ศ. 2556)
4.2 อนุสัญญาระหว่างประเทศว่าด้วยการ ปราบปรามการกระทาอันมิชอบด้วยกฎหมาย ต่อความ
ปลอดภัยของการเดินเรือ ค.ศ. 1988 (1988 Convention for the Suppression of Unlawful Acts Against the
215
Safety of Maritime Navigation) มีวัตถุประสงค์เพื่อกาหนดมาตรการลงโทษ ท่ีเหมาะสมต่อบคุ คลท่ีกระทาการอัน
มิชอบด้วย กฎหมายแก่เรือ ซ่ึงรวมถึงกรณีดังต่อไปนี้ 1) การยึดเรือโดยใช้กาลังประทุษร้าย 2) การกระทาท่ีรุนแรง
ต่อบุคคลท่ีอยูบ่ นเรอื และ 3) การจัดวางหรือตดิ ต้ังอุปกรณ์บนเรอื ซึ่งอาจ ทาลายหรอื ทาให้เรอื เกิดความเสียหาย ท้ังน้ี
ประเทศไทยมีแผนเขา้ เป็นภาค
4.3 พิธีสารของอนุสัญญาระหว่างประเทศ ว่าดว้ ยการปราบปรามการกระทาที่ผดิ กฎหมายตอ่ ความ
ปลอดภัยของแท่นที่ติดตั้งอยู่กับที่ บนไหล่ทวีป ค.ศ. 1988 (1988 Protocol for the Suppression of Unlawful
Acts against the Safety of Fixed Platforms located on the Continental Shelf:88 SA Protocol) เพ่ื อ
ยับย้ังและลงโทษพฤติกรรมท่ีอาจเป็นภัยคุกคามต่อความปลอดภัยของ แท่นท่ีติดตั้งอยู่กับที่บนไหล่ทวีป ทั้งนี้
ประเทศไทยเขา้ เป็นภาคเี ม่อื วันท่ี 29 สิงหาคม ค.ศ. 2004 (พ.ศ. 2547)
4.4 ประมวลข้อบังคับว่าด้วยการรักษาความ ปลอดภัยของเรือและท่าเรือ (International Ship
and Port Facility Security Code: ISPS Code) กาหนดให้เรือและท่าเรือระหวา่ งประเทศ ท่ีอยู่ในบังคับ ต้องมีการ
ปฏบิ ตั กิ ารรักษาความปลอดภยั ของเรือและท่าเรอื เพ่ือปอ้ งกันภั ยคกุ คาม การก่อการร้ายหรือการกระทาอันเปน็ โจร
สลัด หรือการกระทาอื่นใดอันอาจก่อให้เกิดความไม่ปลอดภัย ในการขนส่งทางน้า และเพ่ือให้ม่ันใจว่าเรือและท่าเรือ
มีการรักษาความปลอดภัยอย่างเพียงพอ และเหมาะสม ทังนี้ มีผลบังคับใช้ภายใต้อนุสัญญา ้ ระหว่างประเทศว่าด้วย
ความปลอดภัยแห่งชวี ิต ในทะเล ค.ศ. 1974 (1974 International Convention for the Safety of Life at
Sea: 1974 SOLAS) เม่ือวันท่ี 4 กรกฎาคม ค.ศ.2004 (พ.ศ. 2547)
4.5 อนุสัญญาว่าด้วยการผสมสารในวัตถุ ระเบิดพลาสติกเพ่ือวัตถุประสงค์ในการตรวจจับ
ค .ศ . 1991 (1991 Convention on the Marking of Plastic Explosives for the Purposes of Detection)
เพ่ือป้องกันและป้องปรามการกระทาอันมิชอบด้วยกฎหมาย โดยการใช้วัตถุระเบิดพลาสติกในการผสมสารในวัตถุ
ระเบิดเพ่ือการกอ่ การร้าย ทังนี้ ประเทศไทยเข้าเปน็ ภาคี เม่อื วนั ท่ี 25 มกราคม ค.ศ. 2006 (พ.ศ. 2549)
4.6 อนุสัญญาสหประชาชาติว่าด้วยการต่อต้านการลักลอบค้ายาเสพติดและวัตถุออกฤทธ์ิต่อจิต
ประสาท ค.ศ. 1988 (1988 Guidelines for the Prevention and Suppression of Smuggling of Drugs,
Psychotropic Substances and Precursor Chemicals on Ship Engaged in International Maritime
Traffic) เพ่ือขจัดปัญหา แก้ไขปัญหา และตัดทอนผลตอบแทน จากการลักลอบค้ายาเสพติด และวัตถุท่ีออกฤทธ์ิต่อ
จิตและ ประสาท ทัง้ นี้ ประเทศไทยเข้าเป็นภาคี เมือ่ วันที่ 3 พฤษภาคม ค.ศ. 2002 (พ.ศ. 2545)
4.7 พิธีสารว่าด้วยการป้องกัน ปราบปราม และลงโทษการค้ามนุษย์ โดยเฉพาะสตรี และเด็ก ค.ศ. 2000
(2000 Protocol to Prevent, Suppress and Punish Trafficking in Persons, especially Women and
Children: The Trafficking in Persons Protocol) เพื่อป้องกันและต่อต้านการค้ามนุษย์ และการคุ้มครองและ
ช่วยเหลือผู้เสียหายจาก การค้ามนุษย์ โดยให้ความสาคัญกับเด็กและ สตรีเป็นพิเศษ รวมท้ังส่งเสริมความร่วมมือ
ระหว่างรฐั ภาคี ทงั้ นี้ ประเทศไทยไดล้ งนาม เมอื่ วนั ท่ี 18 ธนั วาคม ค.ศ. 2001 (พ.ศ. 2544)
216
4.8 พิธีสารว่าด้วยการต่อต้านการลักลอบขน ผู้โยกย้ายถิ่นฐานโดยทางบก ทะเล และอากาศ
ค .ศ . 2000 (2000 Protocol against the Smuggling of Migrants by Land, Sea and Air : 2000 the
Migrants Protocol) เพื่อให้การดาเนินการแก้ไขปัญหาการค้ามนุษย์และการลักลอบขนผู้โยกย้ายถ่ินฐานและ
ส่งเสริม ความร่วมมือระหว่างรัฐภาคี ท้ังน้ี ประเทศไทย ได้ลงนาม เม่ือวันท่ี 18 ธันวาคม ค.ศ. 2001 (พ.ศ. 2544)
แต่ยังมิได้ให้สตั ยาบัน รวมทั้งข้อมติคณะมนตรีความม่ันคงแห่งสหประชาชาติ ซึ่งมีผลผูกพันทาง กฎหมายต่อประเทศ
สมาชิกสหประชาชาติเกี่ยวกับการรักษาความม่ันคงทางทะเล เช่น ข้อมติคณะมนตรีความมันคงแห่งสหประชาชาติ
เกี่ยวกับการปราบปรามการกระทาอันเป็นโจรสลัดหรือการปล้นเรือโดยใช้อาวุธบริเวณน่านน้านอกชายฝ่ังโซมาเลีย
ข้อมติ คณะมนตรีแห่งสหประชาชาติเกี่ยวกับมาตรการคว่าบาตรเกาหลีเหนือ นอกจากน้ี ยังมี ความร่วมมือระหว่าง
ประเทศ อาทิ
ควำมริเริมด้ำนควำมมั่นคงเกี่ยวกับกำรแพร่ขยำยอำวุธ ท่ีมีอำนุภำพทำลำยล้ำงสูง
(Proliferation Security Initiative: PSI) เป็นความร่วมมือระหว่างประเทศท่ีริเริมโดยสหรัฐอเมริกา ่ เน้น
มาตรการปฏิบัติและความร่วมมือระหว่างประเทศ ในการสกัดกั้นและยับย้ังการส่งผ่าน ถ่ายลา และขนส่งอาวุธ ที่มี
อานุภาพทาลายล้างสูง (Weapons of Mass Destruction: WMD) ระบบเคร่ืองส่งและวัสดุอุปกรณ์ที่ใช้ได้สองทาง
ทั้งทางบก น้า และอากาศ โดยเจ้าหน้าท่ีของรัฐ ในการหยุดย้ังการเคล่ือนย้าย ขนสง่ และการตรวจค้น จับกุมหรือยึด
สนิ ค้า ตอ้ งสงสยั รวมทงั ห้ามคนชาติของตนกระทาหรือใหค้ วามรว่ มมือ ในการขนสง่ หรอื เคลอ่ื นย้ายสนิ คา้ ดงั กล่าว
ปฏิญ ญ ำอำเซียนว่ำด้วยกำรต่อต้ำนกำรค้ำมนุษย์โดยเฉพำะ สตรีและเด็ก (ASEAN
Declaration against Trafficking in Persons, Particularly Women and Children) ซึ่งเน้นการบังคับ
ใช้กฎหมายการคัดแยกเหยื่อออกจาก ผู้กระทาผิด และการกาหนดบทลงโทษที่รุนแรงแก่ผู้กระทาผิดฐาน ค้ามนุษย์
เพ่ือป้องกันและต่อต้านการค้ามนุษย์ โดยให้ความสาคัญ เป็นพิเศษกับสตรีและเด็ก ทั้งน้ี ประเทศไทยได้ให้สัตยาบัน
เมือ่ วนั ที่ 24 กรกฎาคม ค.ศ. 2016 (พ.ศ. 2559)
5. กฎหมำย/ควำมตกลงและควำมรว่ มมือระหว่ำง ประเทศทเ่ี ก่ียวกบั กำรทำประมง (International Fisheries
Law and Regulation)
แม้ตามหลักการใช้ทะเลหลวงตามอนุสัญญา สหประชาชาติว่าด้วยกฎหมายทะเล ค.ศ. 1982 จะ
ระบุ ว่าทุกรัฐ มีเสรีภาพในการประมง (Freedom of fishing) แต่ก็มิใช่เสรีภาพอย่างสมบูรณ์ มีการกาหนดเง่ือนไข
ขอ้ บงั คับกากับไว้ด้วย ดังนั้น ในปัจจุบัน ประเทศต่าง ๆ มิได้มีสิทธิในการทาการประมงอย่างไมจ่ ากัดอีกต่อไป แต่การ
ทาประมงในทะเลหลวงจะถูกจากดั หรอื ควบคุม โดยกฎหมายหรือความตกลงระหว่างประเทศ หรือภายใต้การควบคุม
กากับดูแลโดยองค์การบริหารจัดการประมง ระดับภูมิภาค (Regional Fisheries Management Organizations:
RFMOs) ซึง่ ความตกลงระหวา่ งประเทศ ทส่ี าคญั อาทิ
217
5.1 ความตกลงว่าด้วยการปฏิบัติตามบทบัญญัติของอนุสัญญา สหประชาชาตวิ ่าด้วยกฎหมายทะเล
พ.ศ. 2525 ในส่วนที่เกย่ี วกับ การอนรุ ักษ์และจัดการประชากรสัตว์น้าท่ีอาศัยอยู่ระหวา่ งเขตทางทะเล และประชากร
สัตว์น้าชนิดพันธ์ุที่อพยพย้ายถ่ินไกล ค.ศ. 1995 (1995 UN Fish Stock Agreement : 1995 UNFSA) เป็นความ
ตกลงระหว่างประเทศท่ีสาคัญต่อการร่วมกันจัดการ ทรัพยากรสัตว์น้าและการต่อต้านการทาการประมงผิดกฎหมาย
โดยอาศัยความร่วมมือระหว่างนานาประเทศและองค์กรจัดการประมง ท้ังในระดับอนุภูมิภาคและภูมิภาค ท้ังนี้
ประเทศไทยได้ใหส้ ัตยาบัน เมอ่ื วันที่ 28 เมษายน ค.ศ. 2017 (พ.ศ. 2560)
5.2 ความตกลงว่าด้วยมาตรการของรัฐเจ้าของท่า เพ่ือป้องกัน ยับย้ัง และขจัดการทาการประมง
ท่ีผิดกฎหมาย ขาดการรายงาน และไร้การควบคุม (Agreement on Port State Measures to Prevent, Deter
and Eliminate Illegal, Unreported and Unregulated Fishing ห รื อ Port State Measures Agreement:
PSMA) ถือเป็นความตกลงระหว่างประเทศท่ีสาคัญในการต่อต้าน การทาประมงผิดกฎหมาย เพ่ือเพิ่มประสิทธิภาพ
ในการตรวจสอบ ควบคุมเรือประมงต่างประเทศ และการป้องกันการนาเข้าสินค้า ประมง IUU โดยจะสามารถเพิ่ม
ความร่วมมือในการแลกเปลีย่ น ขอ้ มูลข่าวสารในการตอ่ ต้านการทาการประมง IUU กับประเทศ ภาคีสมาชิกความตก
ลงได้อย่างกว้างขวางขึ้น โดยมีพระราชกาหนด การประมง พ.ศ. 2558 และพระราชกาหนดการประมง (ฉบับท่ี 2)
พ.ศ. 2560 เป็นกฎหมายหลักของไทยท่ีกาหนดมาตรการอนุรักษ์ การควบคุมการทาการประมง และการต่อต้านการ
ทาประมงผิดกฎหมาย โดยกาหนดกฎเกณฑ์เกี่ยวกับการอนุญาตและการควบคุมเรือ ประมงท้ังระบบ ท้ังเรือที่ชักธง
ไทยซึ่งทาการประมงในน่านน้าและ นอกน่านน้าไทย และเรือประมงต่างชาติที่ได้รับอนุญาตเข้ามา ทาการประมงใน
เขตเศรษฐกิจจาเพาะหรือน่านน้าไทย ตลอดจน การควบคุมการนาเข้าสัตว์น้า ท้ังนี้ ประเทศไทยได้เข้าเป็นภาคี
เมอ่ื วันท่ี 10 พฤษภาคม ค.ศ. 2016 (พ.ศ. 2559)
ควำมตกลงระดับภูมิภำคว่ำด้วยกำรทำประมง (Regional Fisheries Agreement) ที่ประเทศ
ไทยเขำ้ เปน็ ภำคี อาทิ
คณะกรรมาธิการปลาทูน่าแห่งมหาสมุทรอินเดีย (Indian Ocean Tuna Commission: IOTC)
เป็นองค์การระดับภูมิภาคด้านการจัดการ ทรัพยากรประมงในพันธุ์สัตว์น้าตระกูลทูน่า จัดต้ังขึ้น ภายใต้ธรรมนูญ
ของ FAO เม่อื ปี 2539
ความตกลงการทาการประมงสาหรับพ้ืนท่ีทางตอนใต้ของมหาสมุทรอินเดีย (Southern Indian
Ocean Fisheries Agreement: SIOFA) ซึ่งเป็นความตกลงจัดตั้งองค์การระดับภูมิภาคด้านการจัดการทรัพยากร
ประมงในพันธุ์ สัตว์น้าตระกูลอื่นที่ไม่ใช่ปลาทูน่า และขจัดการ ทาประมงผิดกฎหมายในพ้ืนที่ทางตอนใต้
ของมหาสมุทรอินเดีย ซ่ึงจะทาให้ไทยมีสิทธิ เข้าไปทาการประมงนอกน่านน้าในพื้นท่ีทางตอนใต้ ของมหาสมุทร
อินเดียได้อย่างถูกกฎหมาย ท้ังน้ี ประเทศไทยได้ให้สัตยาบัน เมื่อวันที่ 21 เมษายน ค.ศ. 2017 (พ.ศ. 2560)
นอกจากน้ี ประเทศไทยยังเข้าร่วมประชุม ในฐานะผู้สังเกตการณ์ขององค์กรจัดการประมง ระดับภูมิภาคต่าง ๆ อาทิ
Western and Central Pacific Fisheries Commission (WCPFC) Commission for the Conservation
218
Antarctic Marine Living Resource (CCAMLR) แ ล ะ International Commission for the Conservation
Antarctic Tunas (ICCAT) ในการจัดทารายงานและสง่ ขอ้ มลู ชนิด ปริมาณ และแหลง่ จับปลาทนู ่า
ในสว่ นของตรำสำรควำมร่วมมือ และแผนปฏบิ ัตกิ ำร ดำ้ นประมงระหวำ่ งประเทศที่สำคญั มดี งั น้ี
จรรยาบรรณในการทาประมงอย่างรับผิดชอบ (Code of Conduct for Responsible Fisheries:
CCRF) เป็นกฎเกณฑ์ของมาตรฐานของพฤติกรรม และ ความประพฤติในการทาประมงด้วยความรับผิดชอบเป็นท่ี
ยอมรับกนั ระหว่างประเทศ ไมม่ ผี ลบงั คบั ใช้ เป็นกฎหมายระหว่างประเทศ แตจ่ ากแรงบงั คับ ทางเศรษฐกจิ และการค้า
ระหว่างประเทศ ทาให้ ประเทศต่าง ๆ ต้องปฏิบัติตาม โดยจรรยาบรรณ ดังกล่าว เป็นมาตรการความร่วมมือท่ีให้
ประเทศ สมาชิก FAO นาไปใช้เป็นแนวทางหรือเอกสารอ้างอิงเบื้องต้นในการบริหารจัดการด้านการประมง ของตน
ตามความสมัครใจ
แผนปฏิบัติการสากลเพื่อการป้องกัน ยับย้ังและขจัดการทาการประมงท่ีผิดกฎหมาย ขาดการ
ร า ย ง า น แ ล ะ ไร้ ก า ร ค ว บ คุ ม (International Plan of Action Prevent, Deter and Eliminate Illegal,
Unreported and Unregulated Fishing: IPOA-IUU) จัดทาขึ้นเพื่อให้ประเทศสมาชิกนาไปใช้เป็นแนวทางอ้างอิง
ในการจัดทา แผนปฏิบัติการระดับชาติของตน (National Plan of Action to Prevent, Deter and Eliminate
Illegal, Unreported and Unregulated fishing: NPOA-IUU) โดยมีสาระสาคัญของ IPAO-IUU คือ การกาหนด
มาตรการในการ ดาเนินการเพื่อป้องกันและต่อต้านการทาการประมงท่ีผิดกฎหมาย ขาดการรายงาน และไร้การ
ควบคุม (IUU Fishing) ของรัฐเจ้าของธง (Flag state) รัฐเจ้าของท่า (Port State) รัฐชายฝั่ง (Coastal State) และ
มาตรการที่เกี่ยวข้องในด้าน การค้าระหว่างประเทศ (Internationally Agreed Market – Related Measures) ที่
สอดคล้องกับอนุสัญญาสหประชาชาติว่าด้วยกฎหมายทะเล ค.ศ. 1982 (1982 UNCLOS) ท้ังนี้ IPAO-IUU ไม่มีผล
บังคับใช้เป็นกฎหมายระหว่างประเทศ แต่เป็น มาตรการความร่วมมือท่ีให้ประเทศสมาชิก FAO นาไปใชเ้ ปน็ แนวทาง
ในการบริหาร จัดการดา้ นการประมงของตนตามความสมัครใจเช่นเดยี วกบั CCRF
แผนปฏิบัติด้านการบริหารจัดการการทาประมงอื่น ๆ เช่น แผนปฏิบัติการ สากลเพ่ือการอนุรักษ์
และการบริหารจัดการปลาฉลาม (International Plan of Action for the Conservation and Management of
Sharks: IPOA-Sharks) และแผนปฏิบัติการสากลว่าด้วยการลด การจับนกทะเลโดยบังเอิญจากการทาประมง เบ็ด
ร า ว (International Plan of Action for the Conservation and Management of Seabirds in longline
fisheries: IPOA-Seabirds)
6.กฎหมำยและควำมตกลงระหว่ำงประเทศ ที่เก่ยี วกบั ทรัพยำกรและสงิ่ แวดล้อม (Environmental Law)
6.1 อนุสัญญาว่าด้วยการค้าระหว่างประเทศซึ่งชนิด ของสัตว์ป่าและพืชป่า ที่ใกล้สูญพันธ์ุ
ค.ศ. 1973 (1973 Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora
: 1973 CITES) เพื่อการอนุรักษ์ทรัพยากรสัตว์ป่าและพืชป่าในโลก เพ่ือประโยชน์แห่ง มวลมนุษยชาติ โดยเน้น
219
ทรัพยากรสัตว์ป่าและพืชป่าท่ีใกล้สูญพันธุ์ หรือท่ีมีการคุกคาม ทาให้ปริมาณลดลงจนอาจจะสูญพันธ์ุไป วิธีการของ
การอนุรักษ์ที่ได้กล่าวไว้ใน อนุสัญญาไซเตสนั้น ทาโดยสร้างเครือข่ายขึ้นทั่วโลก เพ่ือควบคุมการค้าระหว่างประเทศ
ทงั้ สัตวป์ า่ พืชปา่ และผลิตภัณฑ์ ทง้ั น้ี ประเทศไทยได้ใหส้ ตั ยาบนั เมือ่ วนั ท่ี 21 มกราคม ค.ศ. 1983 (พ.ศ. 2526)
6.2 อนุสัญญาความหลากหลายทางชีวภาพ ค.ศ. 1992 (1992 The Convention on Biological
Diversity: 1992 CBD) เป็นความตกลงด้านสิงแวดล้อมระหว่างประเทศโดยการให้ความร่วมมือในการอนุรักษ์ความ
หลากหลายทางชีวภาพ และการใช้ประโยชน์ระบบนิเวศ ชนิดพันธ์ุ และพันธุกรรมอย่างยั่งยืน ด้วยการหยุดย้ังการ
สูญเสียความหลากหลายทางชีวภาพท่ีกาลังเกิดข้ึนอย่างต่อเน่ืองทั่วโลก โดยให้รัฐบาลทุกประเทศ เคร่งครัดต่อการ
รักษาวินัยสิ่งแวดล้อม ซ่ึงแม้มีความต้องการอย่างมากที่จะ พัฒนาเศรษฐกิจของประเทศ แต่ก็ต้องไม่ละเลย
การอนุรกั ษ์ธรรมชาตดิ ้วย ทั้งน้ี ประเทศไทยได้ให้สัตยาบัน เมอ่ื วนั ท่ี 31 ตลุ าคม ค.ศ. 2003 (พ.ศ. 2546)
6.3 อนุสัญญาว่าด้วยพื้นที่ชุ่มน้าที่มีความสาคัญในระดับนานาชาติ โดยเฉพาะในการเป็นถิ่นที่อยู่ของ
น ก น้ า ค .ศ . 1971 (1971 The Convention on Wetlands of International Importance, especially as
Waterfowl Habitat: 1971 RAMSAR) เป็นอนุสัญญาเพื่อการอนุรักษ์และเพ่ือการใช้พ้ืนที่ชุ่มน้า อย่างยังยืน อาทิ
เพ่ือการสกัดก้ันและยับยังการบุกรกุ เข้าครอบครอง และการลดถอยของพื้นท่ีชุ่มน้าทั้งในปัจจุบันและในอนาคต และ
เพื่อเป็นการรับรู้และรับรองความสาคัญพื้นฐานของพื้นท่ีชุ่มน้า ในเชิงหน้าท่ีทางนิเวศ ประโยชน์ทางเศรษฐกิจ
วัฒนธรรม วิทยาศาสตร์ ตลอดจนคุณค่าทางนันทนาการ ท้ังนี้ ประเทศไทย ได้ให้สัตยาบัน เม่ือวันที่ 13 พฤษภาคม
ค.ศ. 1998 (พ.ศ. 2541)
6.4 อนุสัญญาสหประชาชาติว่าด้วยการเปล่ียนแปลงสภาพภูมิอากาศ ค.ศ. 1992 (1992 United
Nations Framework Convention on Climate Change: 1992 UNFCCC) เพ่ือรักษาความเข้มข้นของก๊าซเรือน
กระจกในช้ันบรรยากาศให้มีค่าคงท่ีและอยู่ในระดับที่ไม่ก่อให้เกิดการรบกวนโดยมนุษย์ที่จะก่อให้เกิด อันตรายต่อ
ระบบภูมิอากาศโลก โดยให้รัฐภาคีปกป้องระบบภูมิอากาศ เพื่อประโยชน์ของคนรุ่นปัจจุบันและอนาคตของ
มนุษยชาติ บนพ้ืนฐานของ ความเป็นธรรม (Equity) และเป็นไปตามความรับผิดชอบร่วมในระดับท่ีแตกต่าง
(Common but Differentiated Responsibilities: CBDR) และเป็นไปตาม ขีดความสามารถ (Respective
Capabilities) โดยประเทศพัฒนาแล้วควรเป็น ผู้นาในการต่อสู้กับการเปล่ียนแปลงสภาพภูมิอากาศและผลกระทบ
จากการ เปล่ียนแปลงสภาพภูมิอากาศ นอกจากน้ี ยังมีตราสารระหว่างประเทศว่าด้วย การอนุรักษ์และการใช้อย่างยั่
งยืน ซ่ึงความหลากหลายทางชีวภาพทางทะเล ในพื้นที่นอกเขตอานาจรัฐ The United Nations Convention of
the Law of the Sea on the Conservation and Sustainable Use of Marine Biological Diversity of Areas
beyond National Jurisdiction (BBNJ) ที่อยู่ระหว่าง การเจรจา ซึ่งเป็นตราสารระหว่างประเทศที่อยู่ภายใต้
อนุสัญญาสหประชาชาติ ว่าด้วยกฎหมายทะเล ค.ศ. 1982 ทังน้ี ประเทศไทยได้ให้สัตยาบัน เม่ือวันที่ 28 ธันวาคม
ค.ศ. 1994 (พ.ศ. 2537)
220
7.กฎหมำยและควำมตกลงระหวำ่ งประเทศ เกี่ยวกับแรงงำนทำงทะเล (Maritime Labour)
7.1 อนุสัญญาแรงงานทางทะเล ค.ศ. 2006 แก้ไขปี ค.ศ. 2014 (2006 Maritime Labour Convention)
เพื่อรวบรวมอนุสัญญาที่เกี่ยวข้องกับการคุ้มครองแรงงานทางทะเล ท้ังนี้ ประเทศไทยได้ให้สัตยาบัน เมื่อวันท่ี
7 มถิ ุนายน ค.ศ. 2016 (พ.ศ. 2559)
7.2 อนุ สัญ ญ าฉบั บ ท่ี 188 ว่าด้วยงานใน ภ าคการป ระมง (Work in Fishing) ค.ศ. 2007 (2007
International Labour Organization, Work in Fishing Convention (No. 188) เพื่ อ ป ร ะ กั น สิ ท ธิ แ ล ะ
ผลประโยชนท์ ีผ่ ู้ใชแ้ รงงานควรจะไดร้ บั ทงั นี้ ประเทศไทยยังไมไ่ ดใ้ ห้สัตยาบัน
221
เรื่องที่ 2 กฎหมำยไทยท่เี กี่ยวข้องกบั ทะเล
กฎหมายไทยท่เี ก่ียวกับทะเล
เพื่อให้การควบคุมพฤติกรรมของผู้ใช้ ทะเล และสนับสนุนให้มีการอนุรักษ์และใช้ประโยชน์
จากมหาสมุทรและทรัพยากรทางทะเลอย่างย่ังยืนและเป็นพันธกรณีท่ีรัฐต้องออกกฎหมายภายในของตนรองรับ
(อนุวัติการ) กฎหมาย ระหว่างประเทศตามที่ได้กล่าวข้างต้น ท้ังนี้ เพื่อให้มีสภาพบังคับแก่ประชาชนภายในรัฐนั้น ๆ
และ ท้ังบุคคลท่ีตกอยู่ในเขตอ้านาจประเทศไทย จึงมีการตรากฎหมายท่ีเก่ียวข้องทงั้ ที่เกยี่ วข้องโดยตรงและเก่ียวข้อง
เพียงบางส่วน จ้านวน ประมาณ 73 ฉบับ โดยมกี ฎหมายทส่ี ้าคัญ คือ
1. ดา้ นประมงและทรัพยากร
• พระราชบัญญัติสง่ เสริมการบรหิ ารจดั การทรัพยากรทางทะเลและชายฝ่ัง พ.ศ. 2558
• พระราชก้าหนดการประมง พ.ศ. 2558 และพระราชก้าหนดการประมง (ฉบบั ท่ี 2) พ.ศ. 2560
• พระราชบัญญตั สิ ทิ ธิการประมงในเขตการประมงไทย พ.ศ. 2482
• พระราชบญั ญตั ิคมุ้ ครองแรงงาน พ.ศ. 2541
• พระราชบัญญัติจดั ระเบยี บกจิ การแพปลา พ.ศ. 2496
• พระราชบัญญัติโรคระบาดสัตว์ พ.ศ. 2499
• พระราชบญั ญัติกักพืช พ.ศ. 2507
2. ดา้ นการขนส่งและพาณชิ ยนาว
• พระราชบัญญัติการเดินเรอื ในนา่ นน้าไทย พ.ศ. 2456 และพระราชบัญญตั ิการเดนิ เรอื ในน่านนา้ ไทย (ฉบับท่ี
17) พ.ศ. 2560
• พระราชบัญญัติการเรียกเงินสมทบเข้ากองทุนระหว่างประเทศเพ่ือชดใช้ความเสียหาย จากมลพิษน้ามันอัน
เกดิ จากเรือ พ.ศ. 2560
• พระราชบัญญตั คิ วามรับผิดทางแพ่งตอ่ ความเสียหายจากมลพษิ น้ามนั อนั เกิดจากเรือ พ.ศ. 2560
• พระราชบัญญตั ิกักเรอื พ.ศ. 2534
• พระราชบญั ญัติป้องกันเรือโดนกนั พ.ศ. 2522
• พระราชบัญญัติป้องกันการกระท้าบางอย่างในการขนส่งสนิ คา้ ออกทางเรอื พ.ศ. 2511
• พระราชบญั ญตั เิ พ่ิ มอา้ นาจตา้ รวจในการป้องกนั และปราบปรามการกระทา้ ผิด ทางน้า พ.ศ. 2496
• พระราชบัญญัตใิ ห้อ้านาจทหารเรอื ปราบปรามการกระท้าผดิ บางอย่างทางทะเล พ.ศ. 2490
• พระราชบญั ญตั วิ ่าด้วยการสง่ ออกและน้าเข้ามาในราชอาณาจักรซ่ึงสินคา้ พ.ศ. 2522
• พระราชบัญญตั ศิ ุลกากร พ.ศ. 2560 • พระราชบัญญตั ภิ าษสี รรพสามติ พ.ศ. 2527
• พระราชกา้ หนดควบคมุ สินคา้ ตามชายแดน พ.ศ. 2534
• พระราชบญั ญตั กิ ารขนส่งตอ่ เนอ่ื งหลายรูปแบบ พ.ศ. 2548
• พระราชบัญญัติเรือไทย พ.ศ. 2481 และพระราชก้าหนดแก้ไขเพ่ิมเติมพระราชบัญญัติเรือไทย พ.ศ. 2481
พ.ศ. 2561
3. ด้านการทอ่ งเที่ยวและนันทนาการทางทะเล
• พระราชบัญญัติสง่ เสริมและรักษาคณุ ภาพสงิ่ แวดลอ้ ม พ.ศ. 2535
• พระราชบัญญัติรกั ษาความสะอาดและความเปน็ ระเบียบเรียบรอ้ ย ของบ้านเมอื ง พ.ศ. 2535
222
• พระราชบญั ญัตกิ ารสาธารณสุข พ.ศ. 2535
4. ดา้ นพลังงาน
• พระราชบัญญตั กิ ารปิโตรเลียม พ.ศ. 2514
• พระราชบญั ญัตคิ วามผิดเกี่ยวกับสถานท่ีผลติ ปิโตรเลียม พ.ศ. 2530
5. ด้านอ่ืน ๆ
• พระราชบญั ญตั วิ ตั ถุอนั ตราย พ.ศ. 2535
• พระราชบญั ญัตโิ รงงาน พ.ศ. 2512
• พระราชบญั ญัติการนิคมอุตสาหกรรม พ.ศ. 2522
• พระราชบญั ญตั ิควบคมุ โภคภณั ฑ์ พ.ศ. 2495
• พระราชบัญญตั ิควบคุมยทุ ธภณั ฑ์ พ.ศ. 2530
• พระราชบัญญัติควบคมุ การส่งออกไปนอกราชอาณาจกั รซง่ึ อาวธุ ยุทธภัณฑ์ และสิ่ งท่ีใช้ในการสงคราม พ.ศ.
2495
• พระราชบญั ญัตกิ กั พชื พ.ศ. 2507
• พระราชบัญญตั ิเขตปลอดภัยในราชการทหาร พ.ศ. 2478
• พระราชบัญญตั ิประกอบกจิ การโทรคมนาคม พ.ศ. 2544
• พระราชบญั ญัตคิ วามม่ั นคงภายในราชอาณาจกั ร พ.ศ. 2551
• พระราชบญั ญตั ิป้องกันและปราบปรามการคา้ มนษุ ย์ พ.ศ. 2551
• พระราชบญั ญตั ิมาตรการในการปอ้ งกันและปราบปรามการค้าหญิง และเด็ก พ.ศ. 2540
• พระราชบัญญัตกิ ารสอบสวนคดพี เิ ศษ พ.ศ. 2547
• พระราชบัญญตั ิโรคติดตอ่ พ.ศ. 2523
• พระราชบญั ญัตคิ วบคมุ น้ามันเชื้อเพลงิ พ.ศ. 2542
• พระราชบญั ญัตนิ า้ มนั เช้อื เพลงิ พ.ศ. 2521
• พระราชบญั ญัตคิ วบคุมแร่ดีบุก พ.ศ. 2514
• พระราชบัญญัตคิ ุม้ ครองพันธ์พุ ชื พ.ศ. 2542
• พระราชบัญญัตปิ ้องกนั และปราบปรามการคา้ ประเวณี พ.ศ. 2539
• พระราชบัญญตั ิวา่ ด้วยธรุ กรรมทางอิเลก็ ทรอนิกส์ พ.ศ. 2544
• พระราชบัญญตั ิวา่ ด้วยการกระท้าผิดเกี่ยวกับคอมพิวเตอร์ พ.ศ. 2550
• พระราชบญั ญัตวิ ่าด้วยการกระทา้ ผิดเกยี่ วกับคอมพิวเตอร์ (ฉบบั ที่ 2) พ.ศ. 2560
• พระราชบัญญัตวิ ่าด้วยวทิ ยุคมนาคม พ.ศ. 2498
• พระราชบญั ญัตอิ ากรรงั นกอแี อ่น พ.ศ. 2540
• พระราชบัญญตั ิอาวธุ ปืน เครอ่ื งกระสุนปนื วัตถรุ ะเบิด ดอกไมไ้ ฟ สิงเทียมอาวธุ ปนื พ.ศ. 2490 ่
• พระราชบัญญัติแร่ พ.ศ. 2510
• พระราชบัญญัตคิ นเข้าเมอื ง พ.ศ. 2522
• พระราชบญั ญัตปิ ้องกนั และปราบปรามยาเสพตดิ ใหโ้ ทษ พ.ศ. 2545
• พระราชบญั ญัติยาเสพตดิ ให้โทษ พ.ศ. 2545
• พระราชก้าหนดป้องกนั การใชส้ ารระเหย พ.ศ. 2533
223
• พระราชบัญญัตวิ ตั ถทุ ี่ออกฤทธิต่อจิตประสาท พ.ศ. 2518 ์
• พระราชบญั ญตั ิมาตรการในการป้องกันและปราบปรามผกู้ ระทา้ ผิดเกี่ยวกับยาเสพติด พ.ศ. 2535
• พระราชบญั ญตั ิปอ้ งกันและปราบปรามการกระท้าอันเป็นโจรสลัด พ.ศ. 2534
• พระราชบญั ญัตโิ บราณสถาน โบราณวัตถุ และพิพธิ ภณั ฑ์สถานแหง่ ชาติ พ.ศ. 2504
• พระราชบญั ญตั ิป่าไม้ พ.ศ. 2484
• พระราชบญั ญตั ปิ ่าสงวนแห่งชาติ พ.ศ. 2507
• พระราชบญั ญตั ิอทุ ยานแห่งชาติ พ.ศ. 2504
• พระราชบัญญัตสิ งวนและคุม้ ครองพนั ธ์สุ ตั วป์ า่ พ.ศ. 2534
• พระราชบัญญตั ิเลอื่ ยโซย่ นต์ พ.ศ. 2545
• พระราชกา้ หนดการบรหิ ารจดั การการทา้ งานของคนตา่ งดา้ ว พ.ศ. 2560
• พระราชบญั ญัติเงนิ ทดแทน พ.ศ. 2537
• พระราชบัญญตั ิการชว่ ยเหลอื กู้ภยั ทางทะเล พ.ศ. 2550
• พระราชบญั ญตั ิให้บา้ เหนจ็ ในการปราบปรามผู้กระท้าความผิด พ.ศ. 2489
• พระราชบญั ญตั ิการค้าขา้ ว พ.ศ. 2489
• พระราชบญั ญัตกิ ้าหนดเขตจังหวดั ในอ่าวไทยตอนใน พ.ศ. 2502
• พระราชบญั ญัติป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย พ.ศ. 2550
• พระราชบัญญตั อิ งคก์ รรว่ มไทย-มาเลเซยี พ.ศ. 2533
• พระราชบัญญตั ิการเรียกเงนิ สมทบเขา้ กองทุนระหวา่ งประเทศเพ่อื ชดใช้ความเสียหาย จากมลพิษน้ามันอันเกิดจากเรือ พ.ศ.
2560
• พระราชบญั ญัตคิ วามรับผิดทางแพ่งตอ่ ความเสียหายจากมลพิษนา้ มนั อันเกดิ จากเรอื พ.ศ. 2560
224
เรอ่ื งท่ี 3 องคก์ รและหนว่ ยงานรบั ผิดชอบในการรักษาผลประโยชนข์ องชาตทิ างทะเล
ในท้องถิน่ ตนเอง
องคก์ รและหน่วยงานรับผดิ ชอบ ในการรกั ษาผลประโยชน์ของชาตทิ างทะเล
1. หน่วยงานหลกั
หนว่ ยงานที่มีการปฏิบัติการหลกั ในการรักษาผลประโยชนข์ องชาติทางทะเล ได้แก่
กองทพั เรือ (ทร.)
กองบังคบั การต้ารวจน้า (บก.รน.)
กรมศลุ กากร (ศก.)
กรมเจ้าทา่ (จท.)
กรมประมง (กปม.)
กรมทรัพยากร ทางทะเลและชายฝ่งั (ทช.)
รวม 6 หน่วยงาน
นอกจากนี้ ยงั มีศนู ย์อา้ นวยการรักษาผลประโยชน์ของชาติทางทะเล (ศรชล.) ซึ่งต้งั ขน้ึ ตามพระราชบัญญตั ิ
การรักษาผลประโยชน์ ของชาตทิ างทะเล พ.ศ. 2562
2. หน่วยงานร่วม
ประกอบด้วยหน่วยงานท่ีเก่ียวข้องด้านทะเล ในการร่วมกันก้าหนดนโยบายและยุทธศาสตร์ทางทะเล
เพ่ือน้าไปสู่การบริหารจัดการผลประโยชน์ ของชาติทางทะเล ทั้งหน่วยงาน ราชการ รัฐวิสาหกิจ และภาคเอกชน
ประมาณ 36 หนว่ ยงาน อาทิ
2.1 ส้านักนายกรัฐมนตรี มีหน่วยงานย่อยท้าหน้าท่ี ก้าหนดนโยบายและยุทธศาสตร์ การจัดการ
ผลประโยชน์ของชาติทางทะเล ร่วมกับหน่วยงานอื่น ๆ ท่ีเก่ียวข้อง เพ่ือบริหารจัดการผลประโยชน์จากการใช้
ทรัพยากรธรรมชาติทางทะเลอย่างคุ้มค่าและเหมาะสม อาทิ ส้านักงานสภาความม่ันคงแห่งชาติ และ ส้านักข่าวกรอง
แห่งชาติ
2.2 กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดล้อม มีหน่วยงานท่ีเกี่ยวข้องโดยตรงในการจัดการ
ทรัพยากรมีชีวติ และทรัพยากรไม่มีชีวติ ทางทะเล มีหน้าท่ีก้ากับดูแลการอนุรกั ษ์ ฟื้นฟู ศึกษาวจิ ัย และบริหารจัดการ
การใชป้ ระโยชน์ จากทรพั ยากรทางทะเลและชายฝั่ง อาทิ กรมควบคมุ มลพษิ กรมทรพั ยากรธรณี
2.3 กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ มีหน่วยงานที่เกี่ยวข้องกับการจัดการทรัพยากรทางทะเล ได้แก่
กรมประมง ท้าหน้าท่ีจัดการทรัพยากรประมง ควบคุม ป้องกัน และปราบปรามการท้าประมงที่ผิดกฎหมาย และ
ผลิตสัตว์น้าใหม้ มี าตรฐานที่ท่วั โลกยอมรบั
2.4 กระทรวงคมนาคม มีหน่วยงานยอ่ ยที่เกย่ี วข้องกับการขนสง่ ทางน้า การจัดการท่าเรือ มหี นา้ ท่ี
ดา้ เนนิ การตามกฎหมายว่าดว้ ยการเดนิ เรอื ในนา่ นน้าไทย บรหิ ารและพัฒนาท่าเรือให้เปน็ โครงสรา้ งพื้นฐานเพ่ือสร้าง
ความสามารถในการแขง่ ขนั ของประเทศได้อย่างย่ังยนื อาทิ กรมเจ้าท่า
2.5 กระทรวงอุตสาหกรรม มีหน่วยงานท่ีเกี่ยวข้องกับ การบริหารจัดการและดูแลธุรกิจ
อุตสาหกรรม ด้านวัตถุอันตราย การผลิตและความปลอดภัย เพื่อให้เป็นไปตามกฎหมายและข้อตกลงระหว่าง
ประเทศ อาทิ กรมสง่ เสรมิ อตุ สาหกรรม
225
2.6 กระทรวงพลังงาน มีหน่วยงานท่ีท้าหน้าที่วิจัยและพัฒนาด้านพลังงาน การจัดหา พลังงาน
การอนุรักษพ์ ลังงาน และ บริหารจัดการการใช้พลงั งานอย่างยง่ั ยืน อาทิ กรมเช้ือเพลงิ ธรรมชาติ การไฟฟา้ ฝ่ายผลิต
แห่งประเทศไทย
2.7 กระทรวงกลาโหม ซ่ึงประกอบด้วยหน่วยเฉพาะกิจ และหน่วยข้ึนตรงกับกองทัพเรือ ท้าหน้าท่ี
รักษาและคุ้มครองผลประโยชน์จากการใช้ทรัพยากรในทะเล ติดตามและตรวจวัดปัจจัยทางสมุทรศาสตร์
อุทกศาสตร์ และ อุตุนิยมวิทยาทางทะเล
2.8 กระทรวงมหาดไทย มีหน่วยงานย่อยที่ท้าหน้าที่ในการรักษาความสงบเรียบร้อย ป้องกัน และ
ปราบปรามอาชญากรรมตามประมวลกฎหมายอันเกี่ยวกับความผิดทางอาญาทั้งหลายในน่านน้าไทย อาทิ
กรมป้องกนั และบรรเทาสาธารณภยั กรมโยธาธิการ และผงั เมอื ง
2.9 กระทรวงอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม มีหน่วยงานย่อยที่ด้าเนินการ เกี่ยวกับ
การบูรณาการองค์ความรู้ทางทะเล ศึกษาวิจัยและพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีทรัพยากรธรรมชาติทางทะเล
เพื่อน้ามาประยุกต์ ฃสู่การจัดการทรัพยากรได้อย่างถูกต้องและเหมาะสม อาทิ ส้านักงานพัฒนาเทคโนโลยีอวกาศ
และภูมิสารสนเทศ (องค์การมหาชน)
2.10 กระทรวงการท่องเท่ียวและกีฬา ท้าหน้าท่ีควบคุมดูแล ส้ารวจ วางแผน ด้าเนินการส่งเสริม
การท่องเที่ยวทางทะเล ตลอดจนส่งเสริมการอนุรักษ์ ฟ้ืนฟู และพัฒ นาสถานท่ีท่องเที่ยวทางทะเล
ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมท่ีเกี่ยวข้อง อาทิ การท่องเท่ียวแห่งประเทศไทย สภาอุตสาหกรรมการท่องเท่ียว
แห่งประเทศไทย
2.11 กระทรวงการต่างประเทศ เป็นหน่วยงานที่มีภารกิจด้านการต่างประเทศ ส่งเสริม
ความสัมพันธ์ ความเข้าใจและความร่วมมือระหว่างประเทศ และอ้านวยความสะดวกในการติดต่อประสานกับ
ต่างประเทศและคมุ้ ครองผลประโยชนข์ องไทยในต่างประเทศ รวมไปถงึ การดา้ เนินการเพือ่ เข้าเปน็ ภาคีอนุสัญญาหรือ
ความตกลงระหว่างประเทศต่าง ๆ ซ่ึงมีหน่วยงานระดับกรมที่ด้าเนินภารกิจ ดงั กล่าว อาทิ กรมภูมิภาคที่เกีย่ วข้อง
กรมองคก์ ารระหว่างประเทศ กรมอาเซียน กรมสนธิสญั ญาและกฎหมาย
กฎหมายและหน่วยงานทางทะเลดังกลา่ วขา้ งต้น จะเป็นเครื่องมือในการควบคมุ ความประพฤติของ
บคุ คลให้ต้องปฏิบตั ิตาม รวมทั้ง ส่งเสริมให้สภาพความเป็นอยู่ในสงั คมมีความ ผาสกุ และประเทศชาติ มีความเจริญ
รุ่งเรือง ม่ันคง มั่งคั่ง และยั่งยืน ทั้งในระดับชาติและภูมิภาค ทั้งน้ี เพื่อให้ผู้ใช้ทะเลได้มีความรู้ ความเข้าใจ เคารพ
และปฏิบัติตามกฎหมายทางทะเล ท้ังที่เป็นกฎหมายระหว่างประเทศและกฎหมายภายในประเทศ ได้ทราบและ
น้าไปใช้ ในการปฏิบตั ิและเผยแพร่ความร้ใู ห้กับผูท้ ่เี กย่ี วขอ้ งต่อไป
-อจชล.
-ศรชล.
-ทช. ทส.
-ทร
226
เรอ่ื งท่ี 4 ควำมร่วมมือระหวำ่ งประเทศ
ควำมรว่ มมือระหวำ่ งประเทศ ปัจจุบนั มคี วามรว่ มมือระหวา่ งประเทศที่เกีย่ วข้อง กับทะเลในระดับ
โลกและระดับภูมภิ าคท่สี าคัญ อาทิ
1. องค์กำรสหประชำชำติ ( United Nation : UN )
เป็นองค์การระหว่างประเทศระดับโลกก่อตั้งขึ้น เมื่อ ค.ศ. 1945 มีสานักงานใหญ่ต้ังอยู่
ณ กรุงนิวยอร์ก ประเทศสหรัฐอเมริกา มีสมาชิกประกอบดว้ ยประเทศ เอกราชต่าง ๆ จากทุกภมู ิภาคท่วั โลก สาหรับ
ประเทศไทย ได้เขา้ เปน็ สมาชกิ ลาดับท่ี 55 เม่อื วนั ที่ 16 ธนั วาคม พ.ศ. 2489
ปัจจุบันองค์การสหประชาชาติให้ความสาคัญกับภัยคุกคามไว้หลายรูปแบบ ซ่ึงส่วนใหญ่เป็นภัย
คุกคาม รูปแบบใหม่ โดยเฉพาะความม่ันคงทางสังคม และความมั่นคงของมนุษย์ อันประกอบด้วย ภัยจากการ
ลักลอบค้ายาเสพติด การหลบหนีเข้าเมืองโดยผิดกฎหมาย การค้าอาวุธ การค้าผู้หญิงและเด็ก อาชญากรรม
ข้ามชาติ และการก่อการร้าย การลักลอบค้าอุปกรณ์นิวเคลียร์ การโจรกรรมและลักลอบค้ายานพาหนะ การฟอก
เงิน อาชญากรรมคอมพิวเตอร์ อาชญากรรมด้านสิ่งแวดล้อม อาชญากรรมด้านทรัพย์สินทางปัญญา การติดสินบน
เจา้ หน้าท่ี การแทรกซมึ และการครอบงาทางธรุ กิจ การโจรกรรมศลิ ปวัตถุ ฯลฯ
ในสว่ นท่เี ก่ยี วข้องกบั ทะเลนน้ั กรอบกำรประชมุ ขององคก์ ำร สหประชำชำติมกี ำรหำรอื กนั ใน 2
หัวขอ้ ใหญ่ ได้แก่
1. การจดั ต้ังกรอบกฎหมายระหวา่ งประเทศ การส่งเสริม ใหป้ ระเทศต่าง ๆ เข้าเปน็ ภาคี และนา
กฎหมายไปบงั คบั ใช้ รวมทัง้ การจดั ระเบียบ/วางกฎเกณฑ์/พฒั นามาตรฐานและ มาตรการระหว่างประเทศในการ
รักษาความมัน่ คงและ ความปลอดภยั ทางทะเล
2. การส่งเสริมความรว่ มมือระหวา่ งประเทศในการ จัดการภยั คกุ คามตา่ ง ๆ ในทะเล อาทิ โจรสลัด
อาชญากรรม ข้ามชาติ สิง่ แวดลอ้ ม ภยั พิบัติทางธรรมชาติ
2. องค์กำรทำงทะเลระหว่ำงประเทศ (International Maritime Organization : IMO)
เป็นทบวงการชานาญการพิเศษขององค์การ สหประชาชาติ ก่อตั้งเม่ือ พ.ศ. 2491 โดยเร่ิม
ดาเนินการอย่างเป็นทางการ เมื่อ พ.ศ. 2502 สานักงานใหญ่ตั้งอยู่ ณ กรุงลอนดอน ประเทศอังกฤษ ทาหน้าที่
เป็นศูนย์กลางความร่วมมือระหว่างสมาชิกในการกาหนดมาตรฐาน ข้อบังคับ และแนวทางปฏิบัติ เพื่อให้เกิดความ
ปลอดภัยในการเดินเรือ การคุ้มครองรักษาส่ิงแวดล้อมทางทะเล และการอานวยความสะดวกต่าง ๆ ที่เก่ียวข้อง กับ
การขนส่งทางทะเล มีสมาชิกจานวน 174 ประเทศ สาหรับประเทศไทยได้เข้าเป็น สมาชิก ต้ังแต่วันท่ี 20 กันยายน
พ.ศ. 2516 และ จากเหตุการณ์การก่อการรา้ ย เม่ือวันที่ 11 กนั ยายน พ.ศ. 2544 IMO ได้ตระหนักถึงความปลอดภัย
ทางทะเล และท่าเรือสาคัญของโลกมากข้ึน จึงได้ออกนโยบาย และมาตรการความปลอดภัยทางทะเลเพิ่มข้ึน
เพื่อป้องกันเหตุร้ายต่าง ๆ อาทิ มาตรการการรักษาความปลอดภัยของเรือ และท่าเรือ (International Ship and
Port Facility Security : ISPS Code)
227
- อนุสัญญาระหว่างประเทศว่าด้วยความปลอดภัยแห่งชีวิต ในทะเล ค.ศ. 1974 (1974
International Convention for the Safety of Life at Sea 1974 : 1974 SOLAS)
- อนสุ ัญญาระหวา่ งประเทศวา่ ดว้ ยการอา้ นวยความสะดวก ในการเดนิ เรือระหว่างประเทศ ค.ศ.
1965 (Convention on the Facilitation of International Maritime Traffic : 1965 FAL)
- อนุสัญญาระหว่างประเทศว่าด้วยการค้นหาและช่วยเหลือ ผู้ประสบภัยทางทะเล ค.ศ. 1979
(1979 International Convention on Maritime Search and Rescue : 1979 SAR)
- อนุสัญญาระหว่างประเทศว่าด้วยการปราบปรามการกระทา ท่ีผิดกฎหมายต่อความปลอดภัยของ
ก า ร เดิ น เรื อ ค .ศ . 1988 (Convention for the Suppression of Unlawful Acts against the Safety of
Maritime Navigation : 1988 SUA)
ปัจจุบัน IMO เป็นหน่วยงานที่มีบทบาทในการ แก้ปัญหาโจรสลัดในน่านน้าโซมาเลีย โดยผลักดัน
ให้ อานาจประเทศต่าง ๆ เข้าไปจัดการกับปัญหาโจรสลัดในน่านน้าโซมาเลียได้ และพยายามกระตุ้นให้ประเทศ
ต่าง ๆ ส่งกองเรือรบและเครื่องบินรบเข้าลาดตระเวน ในบริเวณน่าน น้าที่คาดว่ามีกาลังของโจรสลัดโซมาเลีย
ปฏิบัตกิ ารอยู่
โดยเฉพาะเส้นทางเดินเรือบริเวณอ่าวเอเดน ซึ่งเป็นเส้นทางหลักในการขนส่ง น้ามันทางทะเล
ระหว่างตะวันออกกลางไปยังภูมิภาคอ่ืนทั่วโลก เพื่อรักษาความปลอดภัยให้กับเรือที่ผ่านไปยังบริเวณนั้น รวมทั้ง
แนะนาการปฏบิ ตั ิเพ่ือใหป้ ลอดภัยจากการถกู ยดึ หรือปล้นเรือ ตลอดจนการปฏบิ ตั ิเม่ือต้องเผชญิ กบั กลมุ่ โจรสลดั ด้วย
การประชุมสมัชชาสมัยสามัญของ IMO จัดเป็นประจาทุก 2 ปี เพื่อให้ ประเทศสมาชิกให้ความ
เห็นชอบแผนงาน ยทุ ธศาสตร์ งบประมาณ การตัดสินใจ ดา้ นการเงิน และการเลือกต้ังประเทศสมาชิกคณะมนตรีเพ่ือ
ทาหน้าท่กี ากบั ดูแลงาน ของ IMO แทนสมัชชาในชว่ งระหวา่ งสมัยการประชุม สว่ นคณะมนตรเี ปน็ องค์กร บริหารงาน
ของ IMO ประกอบด้วยสมาชิก จานวน 40 ประเทศ ทไี่ ดร้ ับเลือกต้งั จากสมชั ชา โดยแบ่งออกเป็น
กลุ่ม A ประเทศท่ีมีผลประโยชน์มากท่ีสุดในการให้บรกิ ารด้านการเดินเรือระหว่าง ประเทศ จานวน
10 ประเทศ
กลุ่ม B ประเทศท่ีมีผลประโยชน์มากที่สุดด้านการค้าทางทะเลระหว่างประเทศ จานวน 10 ประเทศ
และ
กลุ่ม C ประเทศทม่ี ผี ลประโยชน์เปน็ พิเศษด้านการขนส่งทางทะเลหรือการเดินเรือ และเปน็ ตัวแทน
ของภูมิภาคต่างๆ ทั่วโลก จานวน 20 ประเทศ อยู่ในวาระคราวละ 2 ปี สาหรับปี 2561-2562 ประเทศไทยได้รับ
เลือกตั้งเป็นสมาชิกคณะมนตรี IMO กลมุ่ C อกี วาระหนึ่ง นับเป็นสมัยที่ 7 ทีไ่ ด้รบั การเลือกต้ังติดตอ่ กัน ซ่ึงจะช่วยให้
ประเทศไทยมีบทบาทในการกาหนดนโยบาย ตลอดจนการกากับดูแลการดาเนินงาน ของ IMO ในเรื่องโครงสร้าง
องค์กร งบประมาณ บุคลากร มีบทบาทในเร่ือง การกาหนดมาตรฐานด้านความปลอดภัยและส่ิงแวดล้อมทางทะเล
ทราบทิศทาง และแนวโน้มการดาเนินงานของ IMO อันจะนาไปสู่การเตรียมความพร้อมภายใน ประเทศเพื่อรองรับ
ต่อไป และท่ีสาคัญคือ ช่วยให้ประเทศไทยมีบทบาทในการ กาหนดทิศทางการใช้ประโยชน์จากความร่วมมือทาง
228
วชิ าการของ IMO ในการยกระดับบคุ ลากรพาณิชยนาวบี นเรือของไทยใหส้ ามารถรกั ษามาตรฐาน ของกองเรือพาณิชย์
ไทยใหไ้ ดม้ าตรฐานสากล อนั จะชว่ ยใหเ้ รอื ไทยสามารถทาการค้า และเข้าเทยี บท่าเรอื ต่าง ๆ ได้ท่ัวโลก
3.องคก์ ำรอำหำรและเกษตรแห่ง สหประชำชำติ (Food and Agriculture Organization
of the United Nations : FAO)
เป็นองค์การชานาญการพิเศษ (Specialize agency) ในเครือขององค์การสหประชาชาติ ซ่ึงได้รับ
การจัดต้ังขึ้นตาม คาเสนอแนะของ United Nations Conference on Food and Agriculture ในปี ค.ศ. 1943 ใน
สหรัฐอเมริกาโดยสนับสนุนให้ ประเทศสมาชิกพร้อมใจกันในการดาเนินงานขจัดความหิวโหย และยากจน ภายหลัง
การยุติของสงครามโลกครั้งท่ี 2 ต่อมา FAO ได้เล็งเห็นถึงบทบาทของการประมงในการเพ่ิมพูลอาหารโปรตีน ให้กับ
ประชากรโลก จึงได้มีการจัดต้ังองคก์ รประมง ระดับภูมิภาคขน้ึ ในหลายภูมิภาคของโลก เชน่ ในภมู ิภาคอินโดแปซฟิ ิก
มสี ภาการประมงแหง่ ภมู ิภาคอนิ โดแปซิฟกิ (The Indo Pacific Fisheries Council) ในปี ค.ศ. 1948 ซงึ่ ในปัจจุบัน
เป็น The Asia Pacific Fisheries Commission ในปี ค.ศ. 1982
ประเทศสมาชิกขององค์การสหประชาชาติได้บรรลุข้อตกลง ในการจัดทากฎหมายทะเลและเปิด
โอกาสใหป้ ระเทศสมาชกิ ลงนาม เขา้ เป็นภาคี FAO ได้มีบทบาทสาคัญในการกระตุ้นให้ประเทศต่าง ๆ ดาเนินการตาม
ข้อตกลงว่าด้วยกฎหมายทะเลแห่งสหประชาชาติ อาทิ ได้จัดให้มีการประชุมระดับโลกว่าด้วยการจัดการและพัฒนา
การประมงในปี ค.ศ. 1984 ซึ่งข้อเสนอแนะท่ีได้จากการประชุมครั้งนี้ ก็ให้เกิดผลสืบเน่ืองในการพัฒนาการประมง
ท่ียง่ั ยืน อาทิ การกาหนดจรรยาบรรณในการดาเนินการของการจดั การประมง การปฏบิ ัติ การประมง การพัฒนา
เพาะเลี้ยงสัตว์น้า การแปรรูปสัตว์น้า ภายหลัง การจับและการค้า ฯลฯ เพื่อความม่ันคงด้านอาหารและความ
ปลอดภัย ของการใช้ผลผลิตเป็นอาหารจากทะเล FAO ยังได้มีบทบาทสาคัญ ในการวางระเบียบแบบแผนในการทา
การประมง อาทิ แผนดาเนินงานสากลหรอื ขอ้ ตกลงในการจัดการและบริหารการประมงแบบยังยนื
4. สหภำพยโุ รป (European Union : EU)
เป็นการรวมกลุ่มทางเศรษฐกิจและการเมืองของประเทศในยุโรป ประกอบด้วยประเทศสมาชิก 28
ประเทศ ปัจจุบนั สหภาพยุโรปได้ให้ความสาคัญกับการรกั ษาความมนั่ คงและความปลอดภัยของเสน้ ทางเดินเรือเป็น
อย่างมาก โดยเฉพาะเส้นทางในมหาสมุทรอินเดียและทะเลเมดิเตอร์เรเนียน ซ่ึงเป็นเส้นทางเดินเรือสู่ยุโรปท่ีมี
ความสาคัญต่อ EU ทังด้านความมั่นคงและเศรษฐกิจและเมื่อเกิดปัญหาความไร้เสถียรภาพทางการเมืองในโซมาเลีย
และปัญหาโจรสลัด สหภาพยุโรปจึงสนับสนุนข้อมติของคณะมนตรีความม่ันคงแห่งสหประชาชาติ ที่ 1838 (ค.ศ.
2009) และ 1846 (ค.ศ. 2009) อย่างเต็มที่ โดยได้จัดตั้งกองกาลังทางทะเล European Union Naval Force
Somalia (EU NAVFOR) ข้ึน ภายใต้กรอบนโยบายร่วม ด้านความมันคงและการป้องกันยุโรป (European Security
and Defence Policy : ESDP) โดย EU NAVFOR มภี ารกจิ สาคญั ได้แก่
1. คุ้มกันกองเรือของโครงการอาหารโลกท่ีปฏิบัติภารกิจเก่ียวกับ ความช่วยเหลือด้านมนุษยธรรม
ไปยังโซมาเลีย
229
2. คุ้มกนั และรกั ษาความปลอดภยั เสน้ ทางเดินเรือบริเวณอา่ วเอเดน และชายฝ่ั งโซมาเลยี
3. ปราบปรามขบวนการโจรสลัด โดยอาณัติของ EU NAVFOR ครอบคลุมถึงการจับกุมโจรสลัด/
ผู้ต้องสงสัย การยึดเรือโจรสลัด/เรือท่ีถูกโจรสลัดยึดครอง รวมทั้งสินค้าบนเรือ โดยจะส่งตัวบุคคลท่ีถูกจับกุม ไป
ดาเนินคดใี นประเทศสมาชิกหรือทปี่ ระเทศเคนยา ซง่ึ สหภาพยุโรปมีข้อตกลงอยู่ มพี ้ืนท่ปี ฏิบัตกิ าร ครอบคลมุ บรเิ วณ
อ่าวเอเดน แนวชายฝั่งโซมาเลีย ตอนใต้ของทะเลแดง พ้ืนที่บางส่วนของทะเลแดง และหมู่เกาะเซเชลส์ นอกจากน้ัน
ยังปฏิบัติภารกิจ ลาดตระเวนร่วมกับประเทศ/กลุ่มอื่น ได้แก่ กองเรือ เฉพาะกิจผสม 151 (กองกาลังเฉพาะกิจของ
UN) NATO รัสเซยี อนิ เดีย ญ่ีปนุ่ และจีน
5. สมำคมประชำชำติแหง่ เอเชยี ตะวันออกเฉยี งใต้ หรือ อำเซียน (Association of South
East Asian Nations : ASEAN)
เป็นกรอบความร่วมมือที่สาคัญในระดับภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ประกอบด้วย 3 เสาหลัก
ดังน้ี
1. ประชาคมการเมืองและความม่ันคง (ASEAN PoliticalSecurity Community : APSC)
2. ประชาคมเศรษฐกจิ (ASEAN Economic Community : AEC)
3. ประชาคมสงั คมและวัฒนธรรม (ASEAN Socio - Cultural Community : ASCC)
ประเทศไทยได้ดาเนินนโยบายเพื่อรักษาและส่งเสริมการใช้ประโยชน์จากทะเลให้มากยิ่งข้ึน ผ่าน
การขบั เคลอื่ นจากหน่วยงานทเี่ กีย่ วข้องภายในประเทศ และดาเนินนโยบาย ส่งเสริมความร่วมมือทางทะเลในอาเซียน
ผา่ นกรอบและกลไกตา่ ง ๆ ดงั นี้
แผนงำนกำรจดั ตั้งประชำคม (ASEAN Blueprint)
ซ่ึงในส่วนที่เก่ียวข้องกับทะเลได้รับการบรรจุไว้ในแผนงาน ประชาคมการเมืองและความม่ันคง
อ าเซี ย น 2025 (ASEAN Political - Security Community Blueprint 2025) เพื่ อ ส่ งเส ริ ม ค ว าม ม่ั น ค ง
ความปลอดภัยการบังคับใช้กฎหมายทางทะเลในภูมิภาค การต่อต้านอาชญากรรมข้ามชาติ การค้ามนุษย์
การกระทา อันเป็นโจรสลัด การทาการประมงผิดกฎหมาย ขาดการรายงาน และไร้การควบคุม และการอนุรักษ์และ
ปกปอ้ งสิ่งแวดลอ้ มทางทะเล
5.1 การประชุมอาเซียนว่าด้วยความร่วมมือด้านการเมืองและความม่ันคงในภูมิภาคเอเชีย แปซิฟิก
(ASEAN Regional Forum : ARF) เป็นผลสืบเนอ่ื งมาจากมติของที่ประชุม สดุ ยอดอาเซยี น คร้ังท่ี 4 โดยผนู้ ารัฐบาล
ของประเทศสมาชิกอาเซียนได้ประกาศ เจตนารมณ์ท่ีจะแสวงหาเวทีในการนา รัฐสมาชิกเข้ามาร่วมมือในกรอบความ
ร่วมมือ ทางด้านความมั่นคง และส่งเสริมการหารือ ด้านความมั่นคงกับประเทศคู่เจรจา ปัจจุบัน ARF มีประเทศท่ี
เข้าร่วม 26 ประเทศ กับ 1 กลุ่ม ประกอบด้วย สมาชิกอาเซียน ได้แก่ บรูไน กัมพูชา อินโดนีเซีย ลาว มาเลเซีย
เมียนมา ฟิลิปปินส์ สิงคโปร์ ไทย และเวียดนาม ประเทศคู่เจรจาของอาเซียน (Dialogue Partners) ได้แก่ ญี่ปุ่น
เกาหลีใต้ สหรัฐอเมริกา แคนาดา ออสเตรเลีย นิวซีแลนด์ อินเดีย จีน รัสเซีย และสหภาพยุโรป โดยการขยาย
230
กรอบการหารอื ที่มีอยู่แล้วระหว่างอาเซียนกับคเู่ จรจา ARF เป็นเวทีท่ีปรึกษาหารือ เก่ยี วกับประเด็นทางการเมืองและ
ความม่ันคง มุ่งที่จะส่งเสริมความไว้เน้ือเชื่อใจ ความร่วมมือ และความสัมพันธ์อันดีระหว่างประเทศ ผู้เข้าร่วม
รวมทั้งพัฒนาแนวทางการดาเนินการ ทางการทูตเชิงป้องกันมุ่งป้องกันการเกิดและขยายตัวของความขัดแย้ง
นอกจากน้ี ยังมีกิจกรรมอย่างเป็นทางการท่ีเกี่ยวกับ ความมั่นคงทางทะเลโดยเฉพาะ อาทิ การประชุม ASEAN
Regional Forum Inter-Sessional Meeting on Maritime Security (ARF ISM on MS) มีวัตถุประสงค์เพื่อหารือ
เกี่ยวกับ ความม่ันคงทางทะเล ความปลอดภัยใน การเดินเรือ สภาพแวดล้อมและการพัฒนาที่ ยั่งยืนทางทะเล
ตามแผนงานความมัน่ คง ทางทะเลในกรอบ ARF
5.2 การประชุมหารืออาเซียนว่าด้วย ประเด็นทางทะเล (ASEAN Maritime Forum : AMF)
เป็นการประชุมเพื่อส่งเสริมความร่วมมือระหว่างกลไกความร่วมมือทางทะเลของอาเซียน เพ่ือดาเนินการต่อประเด็น
ทางทะเลอย่างครอบคลุม นอกจากเป็นความร่วมมือภายในสมาชิก อาเซียนแล้ว ยังได้พิจารณาการประชุมหารือ
อาเซียน ว่าด้วย ประเด็นทางทะเลแบบขยาย (Expanded ASEAN Maritime Forum : EAMF) ซ่ึงเป็นการจัดการ
ประชุมในรูปแบบลาดับ ขั้นท่ี 1.5 (Track 1.5 Maritime Forum) โดยเป็นการใช้กลไกของการประชุม AMF ท่ีมีอยู่
ให้มี ปฏิสัมพันธ์กับประเทศนอกภูมิภาคในกรอบการประชุมสุดยอดเอเชียตะวันออก (East Asia Summit : EAS)
ดว้ ย การประชุมจะแบ่งออกเป็น 2 ส่วน คือ (1) การประชุม AMF สาหรับประเทศ สมาชิกอาเซียน 10 ประเทศ และ
(2) การประชุมในรูปแบบ Track 1.5 ซึ่งจะประกอบด้วย ประเทศสมาชิกอาเซียน 10 ประเทศ กับประเทศนอก
ภูมิภาคในกรอบ EAS อาทิ เกาหลใี ต้ ญป่ี นุ่ สหรัฐฯ รสั เซีย อนิ เดีย ออสเตรเลยี และนวิ ซแี ลนด์
6. อำเซม ( Asia-Europe Meeting : ASEM)
เป็นข้อริเร่ิมของสิงคโปร์และฝรั่งเศส เพื่อให้ ASEM เป็นเวทีสร้างความคุ้นเคย และให้มีการหารือ
แลกเปล่ยี น ข้อคิดเห็น อย่างกว้าง ๆ ในเรอื่ งท่ีสนใจรว่ มกัน เพอ่ื ปูทางให้เกิดความร่วมมือระหว่าง เอเชยี -ยุโรป ท้ังใน
ด้าน การเมือง เศรษฐกจิ สงั คม และวัฒนธรรม ซ่ึงถือเป็น 3 เสาหลัก (pillar)
ปัจจุบันมีสมาชิกท้ังหมด 51 ประเทศ ประกอบด้วยทวีปยุโรป 31 ประเทศ (ออสเตรีย เบลเยียม
เดนมาร์ก ฟินแลนด์ ฝรั่งเศส เยอรมนี กรีซ อิตาลี ไอร์แลนด์ ลักเซมเบิร์ก เนเธอร์แลนด์ โปรตุเกส สเปน สวีเดน
สหราชอาณาจักร ลัตเวีย ลิทัวเนีย มัลตา บัลแกเรีย โครเอเชีย ไซปรัส นอร์เวย์ สาธารณรัฐเช็ก เอสโตเนีย โปแลนด์
โรมาเนีย รัสเซีย สโลวาเกีย สโลวีเนยี ฮังการี และ สวิสเซอร์แลนด์)
ทวีปเอเชีย 18 ประเทศ (อาเซียน 10 ประเทศ รวมทั้ง จีน ญี่ปุ่น อินเดีย เกาหลีใต้ บังกลาเทศ
มองโกเลีย ปากีสถาน คาซัคสถาน) ทวีปออสเตรเลีย 2 ประเทศ (ออสเตรเลีย และนิวซีแลนด์) และ 2 องค์กร
ระหวา่ งประเทศ ได้แก่ สานกั เลขาธกิ ารอาเซียน (ASEAN Secretariat) และสหภาพยโุ รป (European Union)
กลไกการดาเนินงานของอาเซม จะดาเนินไปบนหลักการของความสมัครใจ ของประเทศสมาชิก
และมีลักษณะที่ไม่เป็น ทางการจนเกินไป รวมท้ังไม่พยายามจัดตั้ง องค์กรถาวรใด ๆ มารองรับการดาเนินการ
ในกรอบอาเซม ดังน้ัน ASEM จึงไม่มีสานักเลขาธิการ แต่ประสานงานผ่านประเทศ ผู้ประสานงาน (ASEM
231
Coordinators) ปี 2560 ประเทศผู้ประสานงานฝ่ายยุโรป ได้แก่ EU และประเทศมอลตา และฝ่ายเอเชีย ได้แก่
ประเทศเมียนมาและนิวซีแลนด์ ท่ีผ่านมา ASEM ให้ความสาคัญกับประเด็นปัญหา โจรสลัดโซมาเลียเป็นอย่างมาก
และได้จัด การประชุมเกี่ยวกับประเด็นดังกล่าวถึง 2 คร้ัง เม่ือ พ.ศ. 2553 โดยมีวัตถุประสงค์เพ่ือสร้างความร่วมมือ
กบั ประเทศสมาชิกฝ่ายเอเชยี ในการปอ้ งกันและแก้ไขปญั หาโจรสลดั ร่วมกนั
การประชุมอาเซมมีกาหนดจัดประชุม ทุก 2 ปี มีความสาคัญ คือ เป็นเวทีที่ผู้นาประเทศเอเชียและ
ยุโรปได้มาพบปะหารือกันในประเด็นที่อยู่ในความสนใจของท้ังสองฝ่าย มีการแลกเปล่ียนข้อคิดเห็นระหว่างกัน
เก่ียวกับ สถานการณ์ระหว่างประเทศและในภูมิภาค เพื่อนาไปสู่การเสริมสร้างความเข้าใจอันดี ระหว่างกัน ซึ่งจะ
ช่วยเพ่ิมพูนและกระชบั ความรว่ มมอื ระหวา่ งเอเชียกับยุโรปตอ่ ไป
7. ควำมรเิ ร่ิมแห่งอำ่ วเบงกอลสำหรับ ควำมร่วมมือหลำกหลำยสำขำทำง วชิ ำกำรและเศรษฐกจิ
( Bay of Bengal Initiative for Multi - Sectoral Technical and Economic Cooperation ห รื อ
BIMSTEC)
กรอบความร่วมมือทางวิชาการและเศรษฐกิจ ระหวา่ ง 7 ประเทศ ในอ่าวเบงกอล ได้แก่ บังกลาเทศ
อินเดีย เมียนมา ศรีลังกา ไทย ภูฏาน และเนปาล เกิดจากการริเริ่มของไทยเมื่อปี 2540 ครอบคลุม พื้นที่ซ่ึงมี
ประชากรรวม ประมาณ 1,500 ล้านคน เป็นกรอบความร่วมมือท่ีเชื่อมเอเชียใต้เข้ากับเอเชีย ตะวันออกเฉียงใต้ และ
เป็นกลไกทีไ่ ทยสามารถ ขยายความสัมพนั ธ์กับประเทศในภูมิภาคเอเชียใต้ ซงึ่ เปน็ แหล่งวัตถดุ บิ และทรพั ยากรท่ีสาคญั
ท้งั นี้ กลุ่มประเทศ BIMSTEC ถือได้ว่าเปน็ ตลาดท่ีมีศักยภาพ แต่ปัจจุบัน ยังมีการค้าการลงทุน และ
การเดินทางติดต่อระหว่างกันค่อนข้างน้อย ทาให้ ยังมีโอกาสในการที่จะส่งเสริมความร่วมมือ ระหว่างกันได้อีกมาก
โดยเฉพาะอย่างยิง่ ในด้านการค้าการลงทุน โดยประเทศ สมาชิกได้ให้สัตยาบันในกรอบความ ตกลงเขตการค้าเสรี
BIMSTEC แล้ว ทังนี้ สาหรับประเทศไทยแล้ว BIMSTEC จะช่วยประสานนโยบาย Look West ของไทย เข้ากับ
นโยบาย Act East ของอนิ เดีย
8.ควำมร่วมมือในกำรลำดตระเวนในชอ่ งแคบมะละกำ (Malacca Straits Patrol : MSP)
เป็นความร่วมมือของรัฐชายฝ่ังช่องแคบมะละกา ประกอบด้วย ประเทศไทย มาเลเซีย อินโดนีเซีย
และสิงคโปร์ ในการร่วมกันส่งเรือและอากาศยานไปลาดตระเวนใน ช่องแคบมะละกา เพ่ือรักษาความปลอดภัยและ
ความม่ันคง รวมท้ังเพ่ือแสดงถึงความเป็นเจ้าของและความรับผิดชอบของ รัฐชายฝ่ังช่องแคบมะละกา ในการดูแล
รักษาความปลอดภยั ของชอ่ งแคบ
232
9.ควำมตกลงว่ำดว้ ยควำมรว่ มมือระดับภูมิภำคเพอ่ื กำรต่อตำ้ นกำรกระทำอนั เปน็ โจรสลดั และ
กำรปล้นเรือโดยใช้อำวุธในเอเชีย (Regional Cooperation Agreement on Combating Piracy and
Armed Robbery against Ships in Asia : ReCAAP)
เป็นข้อตกลงท่ีริเริ่มโดยประเทศญ่ีปุ่น ซ่ึงมีเป้าหมายที่จะเพิ่มพูนความร่วมมือระหว่าง ประเทศ
สมาชิก ซึ่งปัจจุบันมีทั้งประเทศสมาชิก ในภูมิภาคเอเชียและนอกภูมิภาค เพ่ือส่งเสริม การแบ่งปันข้อมูลเก่ียวกับ
โจรสลดั และก่อตั้งศนู ย์แลกเปลยี่ นขอ้ มูล (Information Sharing Center : ISC)
10.ศูนยพ์ ฒั นำกำรประมงแหง่ เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ (Southeast Asian Fisheries
Development Center : SEAFDEC)
เป็นองค์กรประมงระดับภูมิภาค ซึ่งจัดตั้งข้ึนตามคาเสนอแนะของที่ประชุม ระดับรัฐมนตรีว่าด้วย
การพัฒนาเศรษฐกิจในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ซ่ึงมีข้ึน ณ กรุงโตเกียว ประเทศญ่ีปุ่น ในปี ค.ศ. 1967
วัตถปุ ระสงคข์ องศูนยฯ์ เมื่อเร่ิมจัดต้ังขึ้น เพื่อเพ่ิมผลผลิตให้เป็นประโยชนต์ ่อประเทศ เหลา่ นั้น ทั้งทางด้านเศรษฐกิจ
และสังคม SEAFDEC ได้ดาเนินการและขยายขอบเขต ของแผนปฏิบัติการตามวิวัฒนาการของการ ประมงโลกมา
มากกว่า 50 ปี และเมื่อเร็ว ๆ นี้ ได้มีการปรับ mandate ของศูนย์ฯ ให้สอดคล้อง ต่อความต้องการของประเทศ
สมาชิก กล่าวคือ การมีความพยายามร่วมกัน ในการดาเนินงาน เพ่ือให้ประเทศสมาชิกได้รบั ผลประโยชน์ อย่างย่งั ยืน
จากการประมง การเพาะเลี้ยง สัตว์น้า เพื่อความอยู่ดีกินดี และความมั่นคง ทางอาหารของประเทศสมาชิกในภูมิภาค
เอเชีย ตะวนั ออกเฉยี งใต้
ในปัจจุบันประเทศสมาชิกทั้งหมด ของสมาคมประชาชาติแห่งเอเชียตะวันออก เฉียงใต้ (ASEAN)
เป็นสมาชิกของ SEAFDEC ใน 2 ทศวรรษท่ีผ่านมา องค์กรทั้ง 2 ได้ร่วมมือมากขึ้น ซ่ึงร่วมกันจัดทาสัมมนา ระดับ
ภูมิภาค 2 ครั้ง คือ ในปี ค.ศ. 2001 เรื่อง “Fish for the People” และในปี ค.ศ. 2011 เร่ือง “Fish for the
People 2020: Adaptation to a Changing Environment” ซึ่ งผ ล ก า ร ป ร ะ ชุ ม ข อ งสั ม ม น า ทั้ ง 2 เรื่ อ ง
ได้วางแนวทางในการดาเนนิ งานของ SEAFDEC ใน ศตวรรษท่ี 21
ความร่วมมือระหว่างประเทศที่รวมถึง กฎหมายและหน่วยงานทางทะเลดังได้กล่าว ข้างต้น จะเป็น
เครื่องมือในการควบคุมความประพฤติของบุคคลให้ต้องปฏิบัติตาม รวมท้ังส่งเสริมให้ สภาพความเป็นอยู่ในสังคมมี
ความผาสุก และ ประเทศชาติมีความเจริญรุ่งเรือง ม่ันคง ม่ังคั่ง และย่ังยืน ท้ังในระดับชาติและภูมิภาค ทั้งนี้ เพื่อให้
ผ้ใู ช้ทะเลได้มีความรคู้ วามเข้าใจ และเคารพและปฏิบัติตามกฎหมายทางทะเล ทัง้ ทีเ่ ป็นกฎหมายระหว่างประเทศและ
กฎหมาย ภายในประเทศ ไดท้ ราบและนาไปใชก้ ารปฏิบัติ และเผยแพร่ความร้ใู หก้ บั ผู้ทเี่ กีย่ วข้องตอ่ ไป
233
หนว่ ยท่ี 6
หนำ้ ท่ขี องคนไทยในกำรปกป้องทะเลไทยและผลประโยชน์ของชำตทิ ำงทะเล
ผลกำรเรยี นรู้
1. บอกแนวทางการปกปอ้ งดูแลและการใช้ประโยชนจ์ ากทะเล
2. อธบิ ายหลักการในการบูรณาการการทางานรว่ มกันของทุกภาคสว่ นในการปกป้องทะเลไทยและ
ผลประโยชนข์ องชาตทิ างทะเล
3. มคี วามรคู้ วามเขา้ ใจในหน้าทขี่ องการเป็นเจ้าของทะเลในการการปกปอ้ งทะเลไทยและผลประโยชน์
ทางทะเล
สำระกำรเรยี นรู้
1. การปกปอ้ งดูแลและการใช้ประโยชน์จากทะเล
2. หน้าทใี่ นการเปน็ เจ้าของทะเล
234
เรอ่ื งท่ี 1 การปกปอ้ งดแู ลและการใช้ประโยชน์จากทะเลในภาคและประเทศไทย
ควำมตระหนกั ในหน้ำท่ขี องคนไทยในกำรปกป้องทะเลไทยและผลประโยชน์ของชำติทำงทะเล
ด้วยลกั ษณะภูมศิ าสตรท์ างทะเล ผนื ท้องทะเลทมี่ คี วามหลากหลายทาง ชีวภาพ และตาแหน่งท่ีต้ัง
ทางภูมิศาสตร์ เป็นสะพานเชื่อมต่อสองมหาสมุทร เข้าด้วยกัน ทาให้ขอบเขตทางทะเลของภูมิภาคเอเชีย โดยเฉพาะ
ของประเทศไทย มีความสาคัญอย่างมากในเชิงภูมิรัฐศาสตร์ ทังในบทบาทของการเป็นแหล่งท่องเท่ียว ระดับ
นานาชาติ การเป็นแหล่งทรัพยากรธรรมชาติท่ีอุดมสมบูรณ์ของภูมิภาค รวมทั้งการเป็นจุดยุทธศาสตร์เช่ือมโยง
เส้นทางการเดินเรือที่สาคัญของโลก ส่งผลให้ชาติมหาอานาจมุ่งท่ีจะแผ่ขยายอิทธิพลเข้ามาในพ้ืนท่ี ก่อให้เกิด ความ
ส่ันคลอนต่อเสถียรภาพความมั่นคงทางทะเลในภูมิภาค ดังปรากฏเห็นเดน่ ชัดกรณีสถานการณ์ความขัดแย้งในทะเล
จีนใต้ ความพยายามเข้ามามีบทบาทในการลาดตระเวนในช่องแคบมะละกา และแรงงานบังคับด้านการทาการ
ประมงทะเล เป็นต้น ประกอบกับความไม่ชัดเจนและความซบั ซ้อนในการกาหนดเขตแดน ทางทะเลระหว่างประเทศ
จงึ มีการอ้างสทิ ธิทับซอ้ นและการแย่งชิงผลประโยชน์ ในพน้ื ท่ีทางทะเลระหวา่ งกนั ซึ่งได้กลายเป็นปัจจัยหลักทผ่ี ลกั ดัน
ให้ประเทศต่าง ๆ ในภูมิภาครวมถึงประเทศไทยเสริมสร้างกาลังทางเรือกันอย่างต่อเน่ือง เพ่ือธารง และรักษาไว้ซ่ึง
อธิปไตยและผลประโยชนข์ องชาตทิ างทะเลของตน
นอกจากนี้ ประเทศไทยยังต้องเผชิญกับปัญหาและความท้าทายทางทะเล ทั้งในด้านการประมง
ด้านการขนส่งและพาณิชยนาวี ด้านการท่องเที่ยวและนันทนาการทางทะเล ด้านพลังงาน และด้านอื่น ๆ ซ่ึงส่งผล
กระทบต่อผลประโยชน์ ของชาติทางทะเล จนก่อให้เกิดความเส่ือมโทรมของทรัพยากรสัตว์น้าทะเล การทาการ
ประมงผิดกฎหมาย การหลบหนีเข้าเมืองผิดกฎหมายและการค้ามนุษย์ น้ามันรัวในทะเล การลักลอบขนส่งสิ่งผิด
กฎหมาย การก่อการร้ายและการกระทา อันเป็นโจรสลัด ความเส่ือมโทรมของแหล่งท่องเท่ียวทางทะเล ขยะทะเล
ความเสี่ยงด้านส่ิงแวดล้อมจากกิจการปิโตรเลียมในทะเล ภัยพิบัติทางทะเล และ การกัดเซาะชายฝ่ั ง แต่ประการ
สาคญั คอื “การบริหารจัดการการแสวงหาประโยชน์ จากทรัพยากรธรรมชาติจากทะเลอย่างขาดความรับผิดชอบและ
การควบคุม” ท่ีส่งผลให้ระบบนิเวศและส่ิงแวดล้อมทางทะเลได้รับผลกระทบอย่างรุนแรงและ กว้างขวาง ซึ่งได้
กลายเปน็ ปญั หาสาคัญระดบั โลก จนนาไปส่กู ารที่ประเทศต่าง ๆ ท่วั โลกรวมกวา่ 190 ประเทศ เหน็ พอ้ งต้องกนั ในการ
กาหนดวาระการพัฒนาที่ ยั่งยืน ค.ศ. 2030 ซ่ึงเป็นทิศทางหลักในการพัฒนาของโลกหลัง ค.ศ. 2015 ที่เชื่อมโยงมิติ
ของการพัฒนาด้านเศรษฐกิจและสังคมท่ีต้องคานึงถึงการปกป้อง ดูแล รักษา และฟื้นฟูสิงแวดล้อม ภายใต้เป้าหมาย
การพฒั นาท่ีย่ังยนื (Sustainable Development Goals : SDGs)
235
เร่อื งท่ี 2 หน้ำทีใ่ นกำรเปน็ เจ้ำของทะเล
กำรดแู ลทรัพยำกรทำงทะเลให้คงควำมสมบูรณ์และเกดิ กำรใชป้ ระโยชน์อย่ำงย่ังยืน
วาระการพัฒนาท่ียั่งยืนของโลก ค.ศ. 2030 ได้ก้าหนดทิศทางการรักษาและบริหารจัดการ
ทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดล้อมอย่างบูรณาการ โดยมีเป้าหมายการพัฒนาที่ย่ังยืน ประกอบด้วย 17 เป้าหมาย
และ 169 เปา้ ประสงค์ ซ่งึ มีเปา้ หมายหลกั ท่ีเกยี่ วขอ้ งกับ การปกปอ้ งดูแลทะเล คือ
เป้าหมายท่ี 14 การใช้ประโยชน์จากมหาสมุทรและทรัพยากร ทางทะเล : อนุรักษ์และใช้ประโยชน์
จากมหาสมุทรและทรพั ยากร ทางทะเล เพ่ือการพัฒนาอย่างยง่ั ยนื จ้านวน 10 เป้าประสงค์ อาทิ เปา้ ประสงค์
14.1 ภายในปี พ.ศ. 2568 ป้องกันและลดมลพิษทาง ทะเลทุกประเภท โดยเฉพาะ
จากกิจกรรมบนแผน่ ดนิ รวมถงึ ขยะทะเลและมลพิษ ของสารอาหาร และเป้า ประสงค์
14.2 ภายในปี พ.ศ. 2563 บริหารจัดการและปกป้อง ระบบนิเวศทางทะเลและชายฝ่ัง
อย่างย่ังยืนเพื่อหลีกเล่ียง ผลกระทบเชิงลบท่ีมีนัยส้าคัญ รวมถึงเสริมสร้างภูมิต้านทาน และปฏิบัติการฟื้นฟูเพื่อความ
อุดมสมบรู ณ์ และการมผี ลิตภาพของมหาสมทุ ร
นอกจากน้ี ยังมี เป้าหมายที่ 13 การรับมือการเปลี่ยนแปลง สภาพภูมิอากาศ : ด้าเนินมาตรการ
เร่งด่วนเพื่อรับมือ กับการเปลี่ยนแปลงสภาพ ภูมิอากาศ และผลกระทบซึ่ง เกี่ยวข้องกับการอนุรักษ์ทะเล จากภาวะ
โลกร้อนรวมอยูด่ ้วย
ท้ังน้ี เป้าหมายและเป้าประสงค์ข้างต้น ก้าลังกลายเป็นส่วนส้าคัญในการก้าหนด ทิศทางการพัฒนา
ประเทศไทยในอนาคต โดยเฉพาะอยา่ งย่ิงในเร่อื งการสร้างหลักประกัน ในการอนุรกั ษ์และใช้ประโยชน์จากมหาสมุทร
และทะเล การใช้ทรัพยากรอย่างมีประสิทธิภาพ การลดการเกิดของเสีย การมีรูปแบบการผลิตและบริโภคที่ยั่งยืน
การปกป้องและฟ้ืนฟู ระบบนิเวศอย่างยั่งยืน การหยุดย้ัง การสูญเสียความหลากหลายทางชีวภาพ การบริหารจัด
การเมืองอย่างย่ังยืนที่ ลดผลกระทบทางลบต่อสิ่งแวดล้อม และ การด้าเนินการอย่างเร่งด่วน เพื่อต่อสู้ กับการ
เปล่ียนแปลงสภาพภมู ิอากาศและ ผลกระทบท่เี กดิ ขนึ้ โดยมเี ปา้ หมายเพอื่ ใหท้ ะเลไทย
1. ทรัพยากรธรรมชาติ ทางทะเลได้รับการรักษา ฟ้ืนฟูให้มีความสมบูรณ์และ ย่ังยืน เป็นฐานการ
พฒั นาประเทศทางเศรษฐกิจ และสังคมที่เป็นมิตร กับส่ิงแวดลอ้ ม
2. ทรัพยากรธรรมชาติ ทางทะเลได้รับการดูแล รักษาอย่างเป็นระบบและมี ประสิทธิภาพ เพ่ือลด
มลพษิ และ ผลกระทบต่อสขุ ภาพ ประชาชนและ ระบบนเิ วศ
3. เกิดความสมดุล ระหว่างการอนุรักษ์และการใช้ประโยชน์ ลดความขัดแย้ง ของการพัฒนาที่ใช้
ฐานทรัพยากรธรรมชาติทางทะเล บรรเทาผลกระทบตอ่ ส่งิ แวดลอ้ มและ ลดภยั พิบัติ ทางธรรมชาติ
4. มีระบบและหน่วยงานบริหารจัดการ ทรัพยากรธรรมชาติทางทะเล ที่มีประสิทธิภาพและเป็น
เอกภาพ บนพื้นฐานของการมีส่วนร่วมของ ทุกภาคส่วน ลดความเหล่ือมล้า สร้างความ เป็นธรรม สอดคล้องกับ
ยทุ ธศาสตรช์ าติ กฎหมาย ข้อตกลงระหว่างประเทศต่าง ๆ ที่ประเทศไทยเป็นภาคีสมาชกิ โดยยดึ ถือผลประโยชนข์ อง
ประเทศเปน็ สา้ คญั
236
ควำมตระหนักในหน้ำท่ขี องคนไทยในกำรปกป้องทะเลไทยและผลประโยชน์ของชำติทำงทะเล
รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2560 ได้กาหนดหน้าที่พ้ืนฐานของรัฐ ท่ีจะต้องจัดให้มี
การพิทักษ์รักษาไว้ซึ่งสถาบัน พระมหากษัตริย์ เอกราช อธิปไตย บูรณภาพ แห่งอาณาเขตและเขตท่ีประเทศไทยมี
สิทธิ อธิปไตย เกียรติภูมิ และผลประโยชน์ของชาติ ความม่ันคงของรัฐ และความสงบเรียบร้อยของประชาชน การ
ดูแลให้มีการปฏิบัติตามและบังคับ ใช้กฎหมายอย่างเคร่งครัด และการอนุรักษ์ คุ้มครอง บารุงรักษา ฟ้ืนฟู บริหาร
จัดการ และใช้หรือ จัดให้มีการใช้ประโยชน์จากทรัพยากรธรรมชาติ สิ่งแวดล้อม และความหลากหลายทางชีวภาพ
ให้เกิดประโยชน์อย่างสมดุลและยั่งยืน โดยระมัดระวังให้เกิดผลกระทบต่อประชาชน ชุมชน ส่ิงแวดล้อม และความ
หลากหลายทางชวี ภาพน้อยท่ีสดุ นอกจากน้ี ประเด็นทางทะเลไดถ้ กู บรรจุไวใ้ นยทุ ธศาสตร์ชาติ (พ.ศ. 2561 - 2580)
และแผนที่สาคัญอ่ืน ๆ อาทิ แผนแม่บทภายใต้ยุทธศาสตร์ชาติ แผนการปฏิรูปประเทศ แผนพัฒนาเศรษฐกิจและ
สังคมแห่งชาติ และนโยบาย และแผนระดับชาติว่าด้วยความม่ันคงแห่งชาติ ซึ่งมีแผนความม่ันคงแห่งชาติทางทะเล
(พ.ศ. 2558 – 2564) เปน็ แผนเฉพาะเรอื่ ง
ในฐานะพลเมืองผู้ใช้ประโยชน์และได้ผลประโยชน์จากทะเลท้ังทางตรงและทางอ้อม สมควร
ท่ีจะต้องสนับสนุนหน่วยงานภาครัฐในการ ดาเนินการดังกล่าวข้างต้น หรืออาจริเริมกรอบแนวคิด ่ ในการดาเนินงาน
อ่ืน ๆ โดยมตี ัวอย่างแนวทางการปฏบิ ตั ิ ดังน้ี
1. สนับสนุนภารกิจของหน่วยงานราชการที่ทาหน้าที่ ปกป้องอธิปไตยและรักษาผลประโยชน์
ของชาตทิ างทะเล
2. ชว่ ยเหลือราชการเมอ่ื ไดร้ บั การร้องขอ อาทิ การใหค้ วามช่วยเหลอื เจ้าหน้าที่รฐั ขณะปฏิบัตหิ นา้ ท่ี
ช่วยเหลือผูป้ ระสบภยั พิบัตทิ างทะเล หรือการให้ข้อมูลขา่ วสาร ทางทะเลท่เี ปน็ ประโยชนต์ อ่ ทางราชการ
3. เคารพกฎหมาย เคารพสิทธิและเสรีภาพของ ผู้อื่น เคารพหลักความเสมอภาค ยึดม่ันในความ
ถกู ต้อง และมคี วามรับผดิ ชอบตอ่ สงั คม ในทกุ กจิ กรรมที่เกย่ี วข้องกับทะเลและชายฝั่ง
4. ศกึ ษา ทาความเขา้ ใจ และ ปฏิบตั ิตามกฎหมายทางทะเล โดยเครง่ ครดั
5. เรยี นรู้ เผยแพร่ และสร้างความตระหนักรู้เก่ียวกับ ผลประโยชน์ของชาติทางทะเลและการรักษา
ไวซ้ ง่ึ ผลประโยชน์ฯ ดงั กล่าวในทกุ ภาคสว่ น
6. ลดการใช้พลังงานเช้ือเพลิง หรือปรับเปล่ียนกิจวัตรประจาวัน เพ่ือลดปริมาณคาร์บอนฟุตพรินท์
ซง่ึ เป็นสาเหตุสาคญั ทาให้ อณุ หภมู ิของมหาสมุทรสูงข้ึน ทะเลเปน็ กรด และระดับออกซิเจน ในทะเลลดลง
7. เลือกบริโภคอาหารทะเลหรืออาหารประเภทอื่น ท่ีไม่ส่งผลกระทบต่อความยั่งยืนของระบบนิเวศ
และสิง่ แวดลอ้ มทางทะเล
8. ลดปริมาณการใช้พลาสติกเนื่องจากขยะบนบกส่วนใหญ่ สุดท้ายจะกลายเป็นขยะทะเล และขยะ
พลาสติก ซ่ึงยอ่ ยสลายยากจะกลายเป็นสิ่งแปลกปลอมที่ทารา้ ยสัตว์ทะเลปีละจานวนมาก
237
9. ไมท่ ้ิงขยะในทะเลและบริเวณชายฝ่งั รวมท้ังเก็บขยะและทาความสะอาดชายหาดทุกครั้งเม่ือเสร็จ
สนิ้ กิจกรรมต่าง ๆ ทางทะเล
10. ลดการใช้สารเคมีไม่ว่าจะเป็นเครื่องสาอาง หรือผลิตภัณฑ์ทาความสะอาด เพราะสารเคมี
อันตรายเหลา่ นี้ สดุ ท้ายจะไหลลงสู่มหาสมุทร ของโลก
11. สนับสนุนการวิจัยและพัฒนานวัตกรรมใหม่ ๆ เพื่อใช้ ประโยชน์จากทะเลไม่ทาร้ายระบบนิเวศ
และ เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม เช่น เคร่ืองมือประมงท่ีใช้ ในการจับสัตว์น้าท่ีไม่ทาลายสิงแวดล้อมหรือสัตว์น้าวัยอ่อน
เฉพาะกลุ่มเปา้ หมาย การทาเหมืองแร่ หรอื สารวจปโิ ตรเลียมในทะเลทีไ่ ม่ทาลายสิงแวดล้อม ฯลฯ
12. ไม่สนับสนุนกิจกรรมที่ทาลายระบบนิเวศและ สิงแวดล้อมทางทะเล อาทิ การซ้ือขาย
เคร่ืองประดับจากสตั วท์ ะเล ปะการัง หรือการเลย้ี งสตั วท์ ะเล หายากในตปู้ ลา
13. รณรงค์และสนบั สนนุ กิจกรรมการอนุรักษ์ ทะเลในทุกภาคส่วนให้เห็นผลเป็นรปู ธรรม ทช่ี ดั เจน
14. แจง้ เหตดุ ว่ นเหตุรา้ ยทางทะเล หมายเลขโทรศพั ท์ 1696
15. สร้างความรูส้ ึกรัก หวงแหน และ เปน็ เจ้าของทะเลร่วมกัน
238
บรรณานกุ รม
กรมประชาสัมพันธ์. ศูนย์ข้อมูลอาเซยี น. AEC Blue Print. [ออนไลน]์ . สบื ค้นไดจ้ าก
http://www.aseanthai.net/ewt_news.php?nid=6385&filename=index หรือ
http://asean.org/wp-content/uploads/archive/5187-10.pdf
กรมประมง. กองนโยบายและยุทธศาสตร์พฒั นาการประมง. กลุ่มเศรษฐกิจการประมง. สถานการณ์ดา้ นเศรษฐกจิ
การประมงปี 2560 และแนวโน้มปี 2561. (2561). [รูปแบบสารสนเทศอิเล็กทรอนิกส]์ สบื คน้ จาก
https://www.fisheries.go.th/strategy/UserFiles/files/16-2-61.pdf
กรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝงั่ . (2564, 10 ธนั วาคม). ปะการัง. (ออนไลน์). แหล่งที่มา :
http://www.dmcr.go.th/stationsG/17. 10 ธันวาคม 2564.
กรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝง่ั . (2564, 17 ธันวาคม). ปะการงั . (ออนไลน)์ . แหลง่ ที่มา :
http://www.dmcr.go.th/stationsG/17. 17 ธันวาคม 2564.
กรมเจา้ ท่า. สานักแผนงาน. กลุม่ สถิตวิ ิเคราะห.์ สถิติการขนส่งสินคา้ ทางน้าบริเวณเมืองท่าชายทะเล ปี พ.ศ. 2559
ปงี บประมาณ 2560. (2561, มกราคม). [รูปแบบสารสนเทศอเิ ล็กทรอนกิ ส]์ รายงานประจาปีงบประมาณ
2560
กรมเจ้าทา่ . สานักมาตรฐานเรือ. อนสุ ัญญาระหว่างประเทศ (CONVENTIONS) เกี่ยวข้องกบั IMO ทไ่ี ทยเปน็ ภาคี
กระทรวงการต่างประเทศ. กรมองค์การระหว่างประเทศ.สหประชาชาติ. [เวบ็ บล็อก] สบื ค้นไดจ้ าก
http://www.mfa.go.th/thai_inter_ org/th/organize
กระทรวงการต่างประเทศ. อาเซียนไฮไลท์ 2554. [ออนไลน์]. สืบคน้ ไดจ้ าก
http://www.mfa.go.th/asean/contents/files/asean-media-center-20121203-180844-
334785.pdf
กระทรวงทรัพยากรธรรมชาตแิ ละส่งิ แวดลอ้ ม. กรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝ่งั . สถานการณด์ ้านทรัพยากร
ทางทะเลและชายฝ่งั และการกดั เซาะชายฝ่งั ของประเทศไทย พ.ศ. 2560. (2561,สิงหาคม) [รูปแบบ
สารสนเทศอิเลก็ ทรอนิกส์] สบื คน้ จาก https://www.dmcr.go.th/detailLib/4050
กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิง่ แวดล้อม. กรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝง่ั . รายงานสถานการณ์ด้าน
ทรพั ยากรทางทะเลและชายฝั่งและการกัดเซาะชายฝง่ั ของประเทศไทย พ.ศ. 256๓.พมิ พค์ ร้ังที่ 1 พ.ศ.
2565 สว่ นเลขานุการคณะกรรมการนโยบายและแผนบริหารจดั การทรพั ยากรทางทะเลและชายฝ่งั แห่งชาติ
กองยุทธศาสตร์และแผนงาน กรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและ
ส่ิงแวดลอ้ ม.
กองทัพเรือ. กรมอทุ กศาสตร์. โปรแกรมภมู สิ ารสนเทศ. พ้ืนท่ที างทะเลของประเทศไทย [โปรแกรมคอมพิวเตอร]์
คณะอนุกรรมการจัดการความรู้เพื่อผลประโยชนแ์ หง่ ชาตทิ างทะเล (อจชล.) สานักงานสภาความม่นั คงแหง่ ชาติ
(สมช.) สานักนายกรฐั มนตรี. ทะเลและมหาสมุทร และผลประโยชนข์ องชาติทางทะเล. กนั ยายน
พ.ศ. 2562
239
หนังสืออนสุ ญั ญาสหประชาชาติว่าดว้ ยกฎหมายทะเล ค.ศ.1982. (2548). กรุงเทพฯ : กรมสนธิสญั ญาและ
กฎหมาย กระทรวงการตา่ งประเทศ.
แผนความมนั่ คงแหง่ ชาติทางทะเล พ.ศ.2558 – 2564. (2558). กรุงเทพฯ: สานักงานสภาความมั่นคงแห่งชาต.ิ
แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสงั คมแห่งชาติ ฉบับท่ีสบิ สอง พ.ศ. 2560 – 2564. (2559). กรุงเทพฯ : สานักงาน
คณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกจิ และสังคมแห่งชาติ.
240
241
242
The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
เนื้อหาวิชาเขตทางทะเล ม.1-3และ กศน.ระดับมัธยมศึกษาตอนต้น
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search