สมโภชสมณศักดิ์ "พระธรรมวชิรสิทธาจารย์ (ละเอียด สุทนฺตมหาเถร)

80  คุณบิดามารดา สุดพรรณนามหาศาล ภรรยาร้องขอชีวิตว่า จงเอาแต่เครื่องประดับไปเถิด อย่าฆ่าฉันเลย โจรบอกว่าต้องฆ่าเพราะว่าหากปล่อยเธอๆ ก็ต้องไปแจ้งทางการ ในนาที วิกฤตที่โจรจะฆ่าเธอนั้นเธอตั้งสติรวบรวมขวัญกำลังใจ เข้าทำนองว่า สติมาปัญญาเกิด สติเตลิดมักเกิดปัญหา เธอนึกในใจว่า พ่อแม่ให้ปัญญา แก่เรามาหากไม่ได้ใช้ในวันนี้ก็ต้องตายเป็นแน่ คิดไปมาจึงคิดอุบายขึ้น ในใจ เธอพูดกับโจรว่า ก่อนที่จะตายไป ฉันในฐานะภรรยาขอบูชาสามี เป็นครั้งสุดท้าย การไหว้ผู้ใหญ่ตามประเพณีอินเดีย ผู้หญิงจะโค้งตัวลงเอามือแตะ เท้าของผู้ใหญ่แล้วเอามือมาแตะที่หน้าผากของตน อย่างนี้เรียกว่าเคารพ สูงสุด มีอยู่ครั้งหนึ่งนายกรัฐมนตรีของอินเดีย ชื่อว่าราชีพ คานธีไปหา เสียงที่รัฐทมิฬนาดู ทางภาคใต้ของอินเดีย ซึ่งพวกทมิฬสนับสนุนคน ทมิฬในศรีลังกาให้รบกับชาวพุทธ ราชีพ คานธีสั่งยุติไม่ให้พวกทมิฬไป ช่วยรบกับชาวพุทธในศรีลังกา คนทมิฬโกรธแค้นนายกรัฐมนตรีมาก จน เกิดการวางแผนฆ่านายกรัฐมนตรีโดยให้ผู้หญิงคนหนึ่งแต่งชุดส่าหรี เดินเข้าไปขอทำความเคารพท่านนายกรัฐมนตรีโดยการโค้งตัวลงเอามือ แตะเท้าราชีพแล้วมาแตะที่หน้าผากตัวเธอเอง แต่ว่าที่สะเอวของเธอ มีระเบิดพลีชีพ ตั้งกลไกชนิดที่ว่าถ้าโค้งตัวระเบิดจะทำ งานทันทีพอ ผู้หญิงโค้งตัวลงเท่านั้นมือเธอยังไม่ทันถึงเท้านายกรัฐมนตรีราชีพ เกิด ระเบิดตูมทันทีราชีพตายคาที่  ในเรื่องนี้ก็เหมือนกัน ภรรยาก้มตัวลงเพื่อที่จะทำความเคารพ โค้งตัวลงเอามือแตะเท้าสามีที่เป็นโจร แต่เธอฉลาด ถ้าแตะข้างหน้า

รวมคำ สอนเรื่องแม่และปาฐกถาของ ๔ ปราชญ์ร่วมสมัย 81 ผลักเขาลงเหวคงไม่สำ เร็จ เธอเดินวนรอบตัวโจร พอมาถึงด้านหลังโจร เธอก็ได้โอกาสผลักโจรตกลงเหวไป เทวดาที่สิงสถิตอยู่บนยอดเขานั้นเห็นเหตุการณ์โดยตลอดได้กล่าว ชมสตรีว่า “น หิ สพฺเพสุาเนสุ ปุริโส โหติ ปณฺฑิโต” เป็นต้น แปล ความว่า ”บุรุษจะเป็นบัณฑิตในที่ทุกสถานก็หาไม่ แม้สตรีผู้มีปัญญาเห็น ประจักษ์ ก็เป็นบัณฑิตได้ในที่นั้นๆ„ เมื่อฆ่าสามีตายแล้ว ภรรยานางนั้นนึกในใจว่าถ้ากลับบ้านพ่อแม่ คงสมนํ้าหน้าจึงหนีไปบวชเป็นปริพาชิกาในศาสนาอื่น โต้วาทีเก่งมาก จน กระทั่งมาโต้วาทีกับพระสารีบุตรแล้วหันมานับถือพระพุทธศาสนา เธอ ได้ฟังธรรมจากพระพุทธเจ้าสั้นๆ ว่า ”ขันธ์อายตนะและธาตุทั้งหลาย ไม่งาม เป็นอนิจจัง ทุกขัง อนัตตา„ ฟังเพียงเท่านี้ เธอก็ได้ดวงตาเห็น ธรรมแล้วบวชเป็นภิกษุณีได้ชื่อในพระศาสนาว่ากุลฑลเกสีเถรีเมื่อบวช แล้วเจริญวิปัสสนาโดยพิจารณาเห็นนํ้าล้างเท้าที่ขาดสายไปก็หยั่งเห็น พระไตรลักษณ์คือหยั่งรู้ว่าชีวิตไม่เที่ยง เป็นทุกข์ไม่มีแก่นสารแล้วสำ เร็จ เป็นพระอรหันต์ พระพุทธเจ้าทรงยกย่องเธอให้เป็นเอตทัคคะผู้เลิศ ในการบรรลุธรรมเร็วที่สุดในบรรดาภิกษุณีทั้งหลาย รวมความว่า ผู้หญิง มิได้ฉลาดแต่ในทางโลก หากแต่ยังฉลาด ในทางธรรมด้วยสมัยนี้ผู้หญิงเก่งช่วยสอนธรรมะก็มีมากมาย ครั้งหนึ่ง นางโสมาภิกษุณีไปนั่งกรรมฐานอยู่ในป่า มารมาบอกว่า ท่านเป็นผู้หญิงมาอยู่ในป่าทำ ไม การนั่งกรรมฐานเพื่อบรรลุเป็นพระอรหันต์ เป็นเรื่องของผู้ชาย ผู้หญิงมีปัญญาแค่สองนิ้วจะทำอะไรได้

82  คุณบิดามารดา สุดพรรณนามหาศาล การใช้คำว่าปัญญาแค่สองนิ้วแสดงว่าดูถูกกันมากๆ คนไทยเรียกว่า มีปัญญาแค่หางอึ่ง คำว่า ปัญญาสองนิ้ว ของคนอินเดียหมายความว่า ผู้หญิงต้องรับใช้ครอบครัวไม่ได้เรียนหนังสือ ไม่ได้ออกไปไหน เช้า ขึ้นมาก็หุงข้าว เย็นก็หุงข้าว เวลาตั้งเตาหุงข้าวเดือดปุดๆ เวลาจะยก หม้อข้าวลงจากเตา ต้องรู้ก่อนว่าข้าวสุกหรือยัง เธอก็เอาทัพพีไปตักข้าว ที่ค่อนข้างพอง เมล็ดแล้วเอานิ้วสองนิ้วบี้ดูว่าสุกหรือยัง คนโบราณทำ อย่างนั้นถ้าหากว่าสุกก็ใช้ได้ไม่สุกก็หุงต่อไปอีก เขาบอกว่าผู้หญิงสมัยนั้น ฉลาดแค่เอานิ้ว ๒ นิ้วบี้ข้าวสุกตรวจดูว่าสุกหรือเปล่า ทำอย่างอื่นไม่เป็น  เพราะฉะนั้น มารจึงบอกว่า นางโสมาภิกษุณีมีปัญญาแค่ ๒ นิ้ว จะมานั่งกรรมฐานในป่าทำ ไม นางโสมาภิกษุณีตอบว่า เมื่อจิตตั้งมั่นเป็น สมาธิปัญญาญาณกำลังแล่นความเป็นหญิงจะเป็นอุปสรรคอะไรได้ ความเป็นหญิงไม่เป็นอุปสรรคในการปฏิบัติธรรม เรียกว่าเป็น หญิงก็ดีเป็นชายก็ดีฟังเทศน์ฟังธรรมบรรลุมรรคผลได้เหมือนกัน ทั้งนั้น พระพุทธเจ้าจึงทรงอนุญาตให้มีภิกษุภิกษุณี อุบาสก อุบาสิกา เป็นพุทธบริษัทในพระพุทธศาสนา แม้ภิกษุณีจะสูญไปจากประเทศไทย เราก็มีแม่ชีปฏิบัติดีปฏิบัติชอบ นำคนบริจาคสร้างวัดวาอาราม ผู้หญิง ก็ตามผู้ชายก็ตามปฏิบัติธรรมแล้วสามารถบรรลุมรรคผลได้เท่ากัน มีปัญญาทั้งทางโลกทั้งทางธรรมเท่าเทียมกัน  สมัยนี้เราต้องพัฒนาสตรีด้วยการให้โอกาสรับการศึกษาธรรม ปฏิบัติธรรม เผยแผ่ธรรมและปกป้องคุ้มครองพระพุทธศาสนา นี่ เรียกว่าสร้างโอกาสให้สตรีช่วยสืบต่ออายุพระพุทธศาสนา นอกจากสตรี จะเป็นเช่นนางวิสาขาที่ช่วยอุปถัมภ์บำ รุงวัดวาอารามแล้ว ก็ยังสามารถ

รวมคำ สอนเรื่องแม่และปาฐกถาของ ๔ ปราชญ์ร่วมสมัย 83 ที่จะปฏิบัติธรรม บรรลุธรรมและสอนธรรมได้ผู้หญิงจึงมิได้ด้อยกว่า บุรุษ ดังที่พระพุทธเจ้าได้ตรัสกับพระเจ้าปเสนทิโกศลว่า อิตฺถีปิหิ เอกจฺจิยา เสยฺยา เป็นต้น แปลความว่า แม้ผู้หญิงบางคนก็ประเสริฐกว่า บุรุษ ดังพรรณนามา เทศนาปริโยสาเน ในอวสานเป็นที่สุดแห่งพระธรรมเทศนานี้  ขอกุศลบารมีที่เกิดจากธัมมัสสวนมัยคือการฟังธรรม คุณแห่งพระ ศรีรัตนตรัย อานุภาพแห่งหลวงพ่อพระประธานในพระอุโบสถ หลวงพ่อ พุทธนาค พระบรมสารีริกธาตุ จงมารวมกันเป็นตบะ เดชะ พลวปัจจัย ถวายเป็นพระราชกุศลแด่สมเด็จพระนางเจ้าพระบรมราชินีนาถ ขอให้ ทรงพระเกษมสำราญ สถิตเป็นพระแม่มิ่งขวัญของพสกนิกรชาวไทย ตลอดจิรัฏฐิติกาล เจริญพระราชสิริสวัสดิ์พิพัฒนมงคลพระชนมสุข ทุกประการ ขอบารมีธรรมของพระองค์ปกแผ่ไพศาลให้พสกนิกรชาวไทย เจริญงอกงามไพบูลย์ยิ่งๆ ขึ้นไปในร่มธรรมในองค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ปรารถนาสิ่งใดที่ชอบประกอบด้วยธรรม ขอให้ความปรารถนา เหล่านั้น จงพลันสำ เร็จ สมมโนรถมุ่งมาดปรารถนาทุกประการ รับประทานแสดงพระธรรมเทศนา ในอิตถีคุณกถา พอสมควร แก่เวลา ขอสมมุติยุติลงคงไว้แต่เพียงเท่านี้  เอวํ ก็มีด้วยประการฉะนี้.ฯ

84  คุณบิดามารดา สุดพรรณนามหาศาล

ท่านพระเถรานุเถระ และว่าที่พระธรรมกถึกทุกรูป ท่่านทั้้�งหลายคงสัังเกตเห็็นว่่า เมื่ ่� อผมขึ้้�นมาบนเวทีี ผมได้้ไปกราบ พระรััตนตรััยที่่�โต๊๊ะหมู่่�บููชา แล้้วมากราบที่่�ภาพของบุุรพาจารย์์ทั้้�งสามรููป ซึ่่�งเป็็นที่่�เคารพนัับถืือว่่าเป็็นปรมาจารย์์ของนัักเทศน์์วััดประยุุรวงศาวาส รููปแรกคืือเจ้้าประคุุณสมเด็็จพระพุุทธโฆษาจารย์์ (จี่่� อิินฺฺทสรมหาเถร ป.ธ.๙) เจ้้าอาวาสวััดประยุุรวงศาวาส รููปที่่� ๓ เป็็นพระธรรมกถึึก ที่่มี�ีเทศนาโวหารดีี เป็นผู้้มี ็ลีีลาการเทศน์อย่่ ์างสาลิกิาป้อน้เหยื่อ ่� สมััยที่่�ได้รั้บั พระราชทานเลื่ ่� อนสมณศัักดิ์์�เป็็นพระราชาคณะชั้้�นเทพที่่�พระเทพโมลีี ได้้รัับสร้้อยนามว่่า ”มหาธรรมกถึึก„ ดัังปรากฏในราชทิินนามเต็็มว่่า ”พระเทพโมลีี ตรีปิีิฎกธรา มหาธรรมกถึึกคณฤศร บวรสัังฆาราม คามวาสีี„ เจ้้าประคุุณสมเด็็จฯ เป็็นผู้้วางแบบแผนการเทศน์์ลีีลาสาลิิกาป้้อนเหยื่ ่� อ ให้้กัับสำำนัักของเรา หลักการและวิธีการเทศน์* พระพรหมบััณฑิิต (ประยููร ธมฺฺมจิิตฺฺโต) *พระพรหมบัณฑิต (ประยูร ธมฺมจิตฺโต ป.ธ.๙) ศาสตราจารย์ ราชบัณฑิตกิตติมศักดิ์ บรรยายแก่ผู้เข้ารับการอบรมพระนักเทศน์ ณ วัดประยุรวงศาวาสวรวิหาร เมื่อวันที่ ๒๑ สิงหาคม พ.ศ.๒๕๕๕

86  คุณบิดามารดา สุดพรรณนามหาศาล รููปที่่�สองคืือพระเดชพระคุุณพระพุุทธวรญาณ (มงคล วิิโรจนมหาเถร ป.ธ.๕) เจ้้าอาวาสวััดประยุุรวงศาวาสรููปที่่� ๑๓ พระเดชพระคุุณฯ เป็็นรองสมเด็็จพระราชาคณะ เป็็นผู้้จััดให้้มีีการอบรมหลัักสููตรวิิชา การเทศนาขึ้้�น ในสมััยที่่�พระเดชพระคุุณฯ เป็็นเจ้้าอาวาสวััดประยุุรวงศาวาส มีีเจ้้าอาวาสมาถึึงตััวผมนัับเป็็นรููปที่่� ๑๔ รููปที่่�สามคืือพระครููพิิศาลธรรมโกศล (สุุพจน์์) ท่่านเป็็นเจ้้าของ นามปากกา หลวงตา-แพรเยื่ ่� อไม้้ ผู้้เขีียนนิิยายธรรมะและหนัังสืือเรื่ ่� องสั้้�น ธรรมะชุุด หลวงตา ถืือว่่าเป็็นพระสงฆ์์รููปแรกที่่�วงการภาพยนตร์์นำำบท ประพัันธ์์ไปทำำเป็็นภาพยนตร์์ ชื่่�อเรื่ ่� องว่่า หลวงตา แสดงนำำ โดย ล้้อต๊๊อก ผู้้สร้้างภาพยนตร์์มาติิดต่่อพระครููพิิศาลธรรมโกศล (หลวงตา แพร-เยื่ ่� อไม้้) ท่่านก็็อิิดออดไม่่อยากให้้เอาไปสร้้าง ท่่านบอกว่่า ไม่่รู้้ว่่า ให้้ไปสร้้างภาพยนตร์์แล้้วหลวงตาในเรื่ ่� องจะเป็็นล้้อต๊๊อก หรืือว่่าล้้อต๊๊อก จะเป็็นหลวงตา ถ้้าหลวงตาเป็็นล้้อต๊๊อกคืือกลายเป็็นตััวตลก เพราะคน แสดงเป็็นดาราตลก แต่่ถ้้าล้้อต๊๊อกแสดงเป็็นหลวงตาแล้้วเข้้าถึึงบทบาท เหมืือนกัับในหนัังสืือจะเป็็นเรื่ ่� องที่่�น่่านิิยม ผลออกมาสร้้างถึึง ๒ ภาค เพราะล้้อต๊๊อกแสดงเป็็นหลวงตาได้้ดีีมากๆ จนได้้รัับรางวััลตุ๊๊กตาทอง ในบทบาทของหลวงตา เพราะฉะนั้้�น นัักเทศน์์วััดประยููรฯ ทำำ ได้้หลากหลาย ในยุุคก่่อนนี้้� ขึ้้�นธรรมาสน์์จัับคััมภีีร์์เทศน์์ มาในยุุคหลวงตา-แพรเยื่ ่� อไม้้เขีียนบทละคร บทภาพยนตร์์ มาในยุุคสมััยใหม่่ ยุุคไอทีีมีีคอมพิิวเตอร์์นำำเสนอ และ พััฒนารููปแบบหลากหลาย เทศน์์ได้้ทั้้�งภาษาไทยและภาษาอัังกฤษ ออกไป

รวมคำ สอนเรื่องแม่และปาฐกถาของ ๔ ปราชญ์ร่วมสมัย 87 เทศน์์กัันทั่่�วโลก แต่่ไม่่ว่่าจะไปเทศน์์ที่่�ไหนต้้องมีีหลัักการเทศนา จะทิ้้�ง หลัักการเทศนาไม่่ได้้ วิธีการอาจจะหลากหลายรูปแบบและต่างกันตามลีลา แต่หลักการ เทศนาหรือการสอนธรรมะต้องมีเหมือนกนั ทิงไม้ ไ่ด้ ถ้าทิงหลั้กการเทศนา การเทศน์แม้จะสนุกแต่อาจจะเป็นตลกคาเฟ่ ท่านอาจจะเทศน์ได้น่าสนใจ แต่ไม่มีใครศรัทธา ก็ไม่ต่างจากสอนหนังสือในโรงเรียนทั่วไป ถ้าหากท่าน สอนพุทธประวัติได้สนุก แต่คนไม่ได้ศรัทธาในพระพุทธเจ้าเพิ่มขึ้น ท่านก็ ไม่ต่างจากครูสอนวิชาประวัติศาสตร์ เพราะฉะนั้้�นการเทศนาจึึงมีีหลัักการเป็็นสำำคััญ เนื่ ่� องจากการเรีียน ฝึึกเทศน์์ของท่่านทั้้�งหลายเป็็นเรื่ ่� องที่่�จะต้้องนำำเอาไปใช้้ เป็็นการเรีียนเพื่ ่� อ ฝึึกปฏิิบััติิ ท่่านจะต้้องจำำหลัักการวิิธีีการให้้ได้้ก่่อน เพราะพวกท่่านไม่่ได้้ มาเรีียนสัักแต่่ว่่า รู้้ไว้้ใช่่ว่่าใส่่บ่่าแบกหาม ท่่านเรีียนเหมืือนกัับคนสอบ ใบขัับขี่่�รถยนต์์ ต้้องรู้้กฎจราจร รู้้วิิธีีขัับรถตามทฤษฎีี จากนั้้�นต้้องไปหััด ขัับรถจริิงๆ ที่่�ถนนใหญ่่ จดบันทึก การทีท่า่นทังหลายมีวัตถุ้ประสงคซึ่ ์งตาง่จากการเรียนธรรมดา ทา่น ต้องจดจำและนำเอาไปปฏิบัติ เมื่อเขาบอกให้ฝกึทา่นต้องฝกึ แต่การจะฝกึ ท่านต้องจดจำให้ได้ จำไว้ดีกว่าจด แต่ถ้าจำไม่หมดจดไว้ดีกว่าจำ นักเทศน์ต้องเป็นนักจดบันทึก จะจดใส่กระดาษ บันทึกลงใน ไอแพดหรือไอโฟน หรือคอมพิวเตอร์ก็ได้ จดจำคำพูดคมๆของผู้ บรรยาย เพราะกว่าผู้บรรยายแต่ละท่านจะไปค้นคว้าหาข้อมูลได้ต้อง

88  คุณบิดามารดา สุดพรรณนามหาศาล ใช้เวลาสั่งสมข้อมูลนานมาก วิทยากรแต่ละท่านที่มาพูดให้ท่านฟังจะ ถ่ายทอดจากประสบการณ์ชีวิตที่ได้ค้นคว้ามาและผ่านการเจียระไนความ คิดจนตกผลึกมาให้พวกเรา ถ้าเราไปค้นคว้าเองอาจจะต้องใช้เวลาเป็น สิบปี แต่เราได้นักเทศน์สุดยอดมาบรรยายให้ท่านฟัง ถ่ายทอดวิทยายุทธ์ ให้ ท่านมีหน้าที่บันทึกจดจำองค์ความรู้ที่วิทยากรนำมาถ่ายทอด ไม่ได้ หมายความว่าท่านจะเลียนแบบวิทยากรทุกประเด็น เลียนแบบได้เฉพาะ เรื่องของการตีความหรือลีลาท่วงทำนองที่เข้ากับเราได้ หลักการพูดและหลักการเทศน์ก็เหมือนกัน คือเวลาท่านพูดให้ คนฟังจำนวนมาก ท่านต้องพูดให้ชัดถ้อยชัดคำกว่าที่คุยกันปกติ พูดช้า ลงนิดหนึ่งเพราะเทคโนโลยีคือไมโครโฟนต้องการเวลาลำเลียงเสียงท่าน ไปหาผู้ฟัง เพราะเสียงเคลื่อนที่ช้ากว่าแสง ท่านเห็นภาพผมก็จริงแต่กว่า เสียงจะวิงผ่า่นสายไปถึงพวกทา่นมันกนิเวลา ทา่ นจึงต้องพูดให้ช้าและชัด พูดเปนจ็ ังหวะจะโคนเนน้ย้ำเมื่อควรเนน้ย้ำสงเหลิ่า่นเี้ปนศ็ ิลปะทีท่า่นจะต้อง ฝึกฝน แม้กระทั่งกำหนดให้ปากของเราอยู่ห่างจากไมโครโฟนประมาณ ๑ ฝ่ามือ ทุุกท่่านที่่�เข้้ามาฝึึกฝนในหลัักสููตรวิิชาการเทศนาของวััดประยุุรวงศาวาส ถืือได้้ว่่าท่่านเป็็นศิิษย์์มีีครููต้้องเดิินตามหลัักที่่�บุุรพาจารย์์ ได้้วางไว้้เป็็นแบบอย่่าง ศิิษย์์มีีครููเหมืือนงููมีีพิิษ ศิิษย์์ไม่่มีีครููเหมืือนงูู ไม่มีพิษ ศรีปีราชญ์์แต่่งโคลงได้้ไพเราะเพราะพริ้้�ง เมื่อ ่� เขาจะถููกประหารชีีวิิต ยัังคิิดถึึงครููปรมาจารย์์ของโคลงสี่่�สุุภาพคืือศรปราชญ์์ ปรมาจารย์์ของ

รวมคำ สอนเรื่องแม่และปาฐกถาของ ๔ ปราชญ์ร่วมสมัย 89 กลอนแปดคืือสุุนทรภู่่� เมื่ ่� อจะถููกประหารชีีวิิต ศรีีปราชญ์์ได้้ฝากโคลงบท สุุดท้้ายในชีีวิิตก่่อนที่่�จะตายว่่า ธรณีน ี่ นี้ เป็นพยาน เราก็ศิษย์มีอาจารย ์ หนึ่งบ้าง เราผิดท่านประหาร เราชอบ เราบ่ผิดท่านมล้าง ดาบน ี้คืนสนอง ท่่านทั้้�งหลายเป็็นศิิษย์์มีีครููมีีอาจารย์์ เมื่ ่� อขึ้้�นธรรมาสน์์ต้้องตั้้�งนะโม เพื่ ่� อไหว้้ครูู พระพุุทธเจ้้าเป็็นบรมครููของนัักเทศน์์ เพราะฉะนั้้�นที่่�นี่่�เรา ให้้ความสำำคััญแก่่การไหว้้ครููการไหว้้ครููในการเทศน์์ก็็คืือการตั้้�งนะโม ๕ ชั้้�น รุ่่�นก่่อนๆเห็็นฝึึกตั้้�งนะโมตั้้�งหลายสััปดาห์์กว่่าจะไหว้ครูู้เป็น็บางคน เวลาขึ้้�นธรรมาสน์์ยัังไหว้้ครููไม่่เป็็นตั้้�งนะโมยัังไม่่ถููก ท่่านฟัังผมข้้างล่่าง เหมืือนกัับจะตั้้�งนะโมได้้ง่่ายๆ แต่่พอขึ้้�นเวทีีจริิงกลัับไหว้้ครููคืือตั้้�งนะโม ๕ ชั้้�นไม่่เป็็น ดัังนั้้�น ในพรรษา ๓ เดืือนนี้้� ถ้้าทุุกรููปตั้้�งนะโม ๕ ชั้้�นได้้ ถูกต้องถือว่าเรียนสำเร็จไปแล้วคร ึ่งหลักสูตร พระครููพิิศาลธรรมโกศลหรืือหลวงตา แพรเยื่ ่� อไม้้ พำำนัักอยู่่�ที่่�กุุฏิิ คณะ ๙ วััดประยุุรวงศาวาส ผมอยู่่�คณะเดีียวกัันกัับท่่าน ผมสัังเกตเห็็น ห้้องสมุุดส่่วนตััวของท่่านมีีหนัังสืือเต็็มไปหมด สมััยก่่อนไม่่ได้้พิิมพ์์ หนัังสืือธรรมะมากมายเหมืือนปััจจุุบัันนี้้� หนัังสืือธรรมะกี่่�เล่่มๆท่่าน ซื้้�อหมด หลวงตาจะบัันทึึกย่่อเรื่ ่� องที่่�ท่่านอ่่าน จดคำำคมต่่างๆ ลงในสมุุด ไดอารี่่� นี่่คืือตั�ัวอย่่างของนักัเทศน์ที่่์ทำ�บัำ ันทึึกช่่วยจำำ

90  คุณบิดามารดา สุดพรรณนามหาศาล เมื่ ่�อท่่านทั้้�งหลายนั่่�งฟัังวิิทยากร ควรจดบัันทึึกไปด้้วย ท่่านจะได้้ ทั้้�งฟัังและเขีียน ตาดููภาพ หููฟัังเสีียง มืือยัังเขีียนบัันทึึก ทำำ ให้้เรื่ ่� องเข้้าถึึง สมองได้ง่่ ้าย เหมืือนกับจัารึึกลงในแผ่่นศิิลา ฟัังอย่่างเดีียวเหมืือนจารึึกลง ในรอยทราย ตาดููหููฟัังพร้้อมกัันเหมืือนจารึึกในแผ่่นไม้้ แต่่ถ้้าตาดููหููฟััง พร้้อมกัับเขีียนบัันทึึกไปด้้วยก็็เหมืือนจารึึกลงในแผ่่นศิิลา แต่่ข้้อสำำคััญ อย่่าไปตั้้�งหน้้าตั้้�งตาจดบันทึึกจน ั ฟัังไม่่รู้้เรื่อ ่� ง ท่่านฟัังให้้เข้้าใจแล้้วเขีียนสรุปุ เนื้้อ�หาสำคัำ ัญก็็พอ เมื่อ ่� ได้ยิ้นคำิคำมดีีๆ ให้รี้บจดี ไว้้ ผมเรีียนรู้้วิธีิกีารค้นคว้้ ้า หาความรู้้และจดบันทึึกจ ัากหลวงตา หนึ่่�งในหลายวิธีิกีารเก็บ็เพชรที่่�ผมได้้ แบบมาจากหลวงตาแพรเยื่ ่� อไม้้ การจดบันทึกคือการเก็บเพชร ถามว่าอะไรคือเพชร ตอบว่าสิ่งที่ วิทยากรบรรยายถวายความร้ใูนวิชาตางๆ ตล่อดหลักสูตร นั่นคือเพชรและ ท่านต้องเก็บเพชรด้วยการบันทึกจดจำดังมีเรื่องเล่าว่า มีกองคาราวานเดินทางไปด้วยเกวียนบ้างม้าบ้าง เดินทางข้ามดิน แดนกันดาร หัวหน้ากองเกวียนพาคนกลุ่มนี้เดินทาง เขาเรียกว่าคนเผ่า เร่ร่อนไปที่ไหนก็ตั้งหลักปักฐาน พอไม่มีน้ำก็ไปเรื่อย แล้วเขาจะมีสิ่งที่ มัดใจให้เกดิเอกภาพเกดคิวามสามัคคี ภาษาสมัยนเรียี้กวา่ความปรองดอง เขาจะนบัถือบูชาเทพเจ้า ตกตอนเย็นทุกคนต้องมารวมกนัทำพิธีไหว้เทพเจ้า มีการสวดมนต์ตามแบบของพวกเขา จนกระทั่งค่ำวันหนึ่ง ขณะกำลัง สวดมนต์ได้ยินเสียงพายุอื้ออึงพัดมา ฝุ่นฟุ้งตลบ หัวหน้าเผ่าบอกว่า ”เทพเจ้าปรากฏองค์แล้ว ตั้งใจฟัง ท่านกำลังจะบอกขุมทรัพย์ให้พวกเรา จะได้รวยกันเสียที„

รวมคำ สอนเรื่องแม่และปาฐกถาของ ๔ ปราชญ์ร่วมสมัย 91 ทุุกคนพนมมืือรอฟััง ฉัับพลัันก็็มีีเสีียงดัังก้้องมาจากฝุ่่นที่่�ฟุ้้งเป็็น ลมหมุุนติ้้�วนั้้�นว่่า ”สููทั้้�งหลายฟัังให้้ดีีและจงจำำ ไว้้ว่่าพรุ่่�งนี้้�เดิินทางไปพบ ก้้อนกรวดที่่�ใดก็็ตาม จงเก็็บใส่่กระเป๋๋าที่่�ติิดกัับอานม้้าแล้้วสููเจ้้าจะทั้้�งดีีใจ และเสีียใจ„ เทพเจ้้าพููดเป็็นปริิศนาอย่่างนี้้�แล้้วก็็หายไป คนทั้้�งหลายพากัันผิิดหวัังว่่าแทนที่่�เทพเจ้้าจะบอกขุุมทรััพย์์ให้้ กลัับบอกให้้เก็็บก้้อนกรวดใส่่กระเป๋๋า วัันรุ่่�งขึ้้�น พวกเขาพากัันเดิินทางไปเห็็นก้้อนกรวดระหว่่างทาง ก็็เก็็บบ้้างไม่่เก็็บบ้้าง ตกเย็็นไปตั้้�งกระโจมรัับประทานอาหารและสวดมน ต์์บููชาเทพเจ้้า หััวหน้้าเผ่่านึึกได้้ว่่าเมื่ ่� อวานเทพเจ้้าสั่่�งให้้เราเก็็บก้้อนกรวด จึึงถา มขึ้้�นว่่าใครเก็็บก้้อนกรวดมาบ้้าง พวกผู้้ชายเอากระเป๋๋ามาวางไว้้แล้้วล้้วง เข้้าไปภายในกระเป๋๋า ใช้มืือกำ ้ สิ่่ ำ �งที่่�เข้้าใจว่่าเป็นก้็อนก้รวดออกมาแล้้วแบมืือ อวดกััน พอแบมืือออกมาเท่่านั้้�น ก็็ดีีใจจนเนื้้�อเต้้นเมื่ ่� อเห็็นแสงแวววาว ท่่ามกลางแสงไฟ แท้้ที่่�จริิง สิ่่�งที่่�เข้้าใจว่่าเป็็นก้้อนกรวดนั้้�นก็็คืือเพชร พวกเขาดีีใจที่่�เห็็นก้้อนกรวดกลายเป็็นเพชร แต่่เสีียใจที่่�เก็็บมา น้้อยไปหน่่อย

92  คุณบิดามารดา สุดพรรณนามหาศาล เตรียมตัวให้พร้อม พวกเราบางคนที่่�เรีียนวิิชาการเทศนาที่่�วััดประยุุรวงศาวาส ฟัังบ้้าง จดบ้้างอย่่างเสีียไม่่ได้้ เพราะนึึกว่่าเก็บก้็อนก้รวด พอถึึงเวลาจะใช้้เทศน์จริ์ ิง จึึงรู้้ว่่าสิ่่�งที่่�เราจดบัันทึึกมานั้้�นมีีค่่าดัังเพชร เราเสีียใจที่่จดบั�นทึึก ัมาน้อ้ยไป หน่่อย ดัังนั้้�น เพื่ ่� อมิิให้้เสีียใจภายหลััง เราจะต้้องตั้้�งใจเก็็บก้้อนกรวดซึ่่�ง วัันหนึ่่�งจะกลายเป็็นเพชร นี่่�คืือการเตรีียมพร้้อมในการเรีียนหลัักสููตร วิิชาการเทศนา เพราะว่่าในการเทศน์์นั้้�นท่่านจะต้้องเตรีียมตััวพร้้อมเสมอ สมดัังภาษิิตที่่ว่่ �า ”จะปลููกพืชต้ื ้องเตรีียมดิิน จะกิินต้้องเตรีียมอาหาร จะเทศนาว่่าการก็ ็ ต้้องเตรีียมตััว” ผมขอเตืือนนัักเทศน์์มืือใหม่่หััดขัับทั้้�งหลายว่่า อย่่าเทศน์์โดยไม่่มีี การเตรีียมตััวเป็็นอัันขาด เพราะว่่า ถ้้าไม่่เตรีียมตััวและไม่่เรีียบเรีียง ความคดก่อน ิเทศน์ การเทศนขอ์งทา่นจะไมรา่บรื่น รวบรัดและตรงประเดน็ หากไม่เตรียมตัวให้ดีก็จะเหมือนขี่ม้าเลียบค่าย คือ ตั้งหัวข้อแบบหนึ่ง แต่อธิบายไปคนละเรื่อง เช่น เขาให้เทศน์เรื่องน้ำท่วมกลับไปพูดเรื่อง ฝนแล้งการเทศน์โดยไม่เตรียมตัวทำให้นักเทศน์ตกธรรมาสน์กันมามาก ต่อมากแล้ว ถ้าท่านเทศน์โดยไม่เตรียมตัวก็เหมือนครูที่ไม่เตรียมการสอน ซึ่งทำให้ผู้ฟังเสียเวลาเปล่า ท่านต้องให้ผู้ฟังรู้สึกคุ้มค่ากับเวลาที่เสียไป จำไว้ว่า การเทศน์โดยไม่เตรียมตัวเป็นการดูถูกสติปัญญาของผู้ฟัง ดังนั้น ก่อนจะเทศน์ เราต้องเตรียมเรื่องให้ถูกกับงาน

รวมคำ สอนเรื่องแม่และปาฐกถาของ ๔ ปราชญ์ร่วมสมัย 93 เมื่ ่� อวาน ผมไปเทศน์์งานศพที่่�วััดเทพศิิริินทราวาส ก่่อนเทศน์์ ผมอ่่านประวััติิของผู้้วายชนม์์พบว่่า เขามีีอายุุ ๑๐๑ ปีี เป็็นเจ้้าของบริิษััท อ้้วยอัันโอสถ ผมได้้หััวข้้อเทศน์์ทัันทีี นั่่�นคืือเรื่ ่� องธรรมะที่่�ทำำ ให้้คนอายุยืืนุ ได้้แก่่อิิทธิบิาท ๔ ผมอธิบิายว่่าอิิทธิบิาท ๔ ทำำให้คนอ้ายุยืืนุได้้อย่่างไร นี่่�คืือ การเตรีียมเรื่ ่� อง ประเด็นต่่อ ็มาคืือการเตรีียมใจการเป็นนั็กัเทศน์์ไม่่ใช่่ว่่าเราจะเทศน์์ ได้ดี้ทุีกครัุ้้�ง นักร้ัอ้งที่่ร้�อ้งเพลงดีีไม่่ได้้หมายความว่่าจะร้อ้งดีทุีกุเวทีี บางเวทีี เขาไม่่มีีอารมณ์์ร้้อง การร้้องเพลงจึึงไม่่ดีีเท่่าที่่�ควร การเตรียมใจหมายถึงเราสร้างอารมณ์ร่วมกับเรื่องที่กำลังพูด เวลา ที่เราพูดเรื่องอะไรก็ตาม เราต้องมีอารมณ์ตามนั้นด้วย ถ้าพูดเรื่องสนุก ทา่นต้องมีอารมณ์ขนั ถ้าเล่าเรื่องน่ากลัว เราจะต้องใส่อารมณ์คล้อยตาม ความน่ากลัวด้วย ไม่ใช่เล่าทื่อๆ ปีีนี้้�เป็็นปีีพุุทธชยัันตีีฉลอง ๒๖๐๐ ปีี แห่่งการตรััสรู้้ขององค์์สมเด็็จ พระสััมมาสััมพระพุุทธเจ้้า เราต้้องเล่่าเหตุุการณ์์ที่่�พระพุุทธองค์์สู้้กัับ พระยามารใต้้ต้้นโพธิ์์�ด้้วยความศรััทธาเต็็มเปื่่�ยมในหััวใจของเรา นอกจากนี้การเตรียมใจยังหมายถึงการทำใจให้มีสมาธิหนักแน่น ไม่เกิดประหม่าเมื่อขึ้นธรรมาสน์ บางท่านลงทุนเสกคาถาเท่าที่จะนึกหา มาได้ก่อนขึ้นธรรมาสน์ทุกครั้ง แท้ที่จริง การตัง้นะโมนั่นแหละเปนก็ ารเตรียมใจอยาง่ดีเพราะนะโม เป็นการไหว้ครู ถ้าเราตั้งนะโมได้หนักแน่น ใจของเราจะเป็นสมาธิตั้งแต่ เริ่มต้น การเริ่มต้นที่ดีเท่ากับสำเร็จไปแล้วคร ึ่ งหนึ่ง

94  คุณบิดามารดา สุดพรรณนามหาศาล ครั้งหนึ่ง เจ้าหน้าที่สำนักพระราชวังมานิมนต์ผมให้ไปเทศน์ถวาย หน้าพระที่นั่งในงานสมเด็จย่า ณ พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท เจ้าหน้าที่ บอกผมให้เทศน์ดังๆ เพราะเจ้านายอยากฟังเทศน์ นักเทศน์พอขึ้นเทศน์ หน้าพระที่นั่งมักจะตกประหม่าจนเสียงแหบหายไปหมด พอผมขึ้นธรรมาสน์แล้วตัง้นะโม ๕ ชั้นจบ ผมร้ตัววูางา่นนผมไ ี้ปรอด เพราะหลังตัง้นะโมจบ ผมหายประหมา เม่ ื่อเทศนจบ์ ผมเอาเทปบนัทึกเสียง มาเปดฟิ ัง ลูกศษิย์ถามวา ท่ ำไมตัง้นะโมมีลูกคอรว่นเชียว ผมฟังเสียงแล้ว บอกเขาว่า นี่ไม่ใช่ลูกคอ แต่เป็นเสียงสั่น แต่พอตั้งนะโมครบสามจบแล้ว เสียงหายสั่นการเทศน์ก็ดำเนินไปด้วยดี นักเทศน์สมัยก่อนถือว่านะโมเป็นบทไหว้ครูสมัยโบราณยังไม่มี ไมโครโฟน พระครูโวทานธรรมาจารย ์ อดีตเจ้าอาวาสวัดดาวดึงษาราม ตั้งนะโมเสียงดังมาก ญาติโยมที่กำลังตำหมากคุยกันพากันเงียบทันที เพราะเสียงทา่นกดัแก้วห ถูงึขนาดสุนัขที่นอนอยู่ใต้ธรรมาสน์ลุกขึ้นสะบัดหู เดินหนีไปเลย เพราะฉะนั้นนักเทศน์ที่ดีต้องเตรียมเรื่อง เตรียมตัวและเตรียมใจ ในเรื่องการเตรียมตัว ขอยกเดมอสเธนิส (Demosthenes) มาเป็น ตัวอยาง เ่ดมอสเธนสิเปนน็กัพูดดังระดบัโลก มีชีวิตเมื่อสองพันปี มาแล้ว เขาเป็นยอดนักพูดของกรีก เดมอสเธนิสเป็นคนพูดติดอ่าง แต่กลายเปน็ นักพูดดังของโลก ครั้งแรกเขาพูดในที่ชุมนุมชน คนฟังหัวเราะเยาะเพราะ เขาพูดติดอ่าง ยิ่งคนหัวเราะ เขายิ่งพูดติดอ่าง ผลก็คือตกม้าตาย เขา ไม่กล้าพูดในที่สาธารณะไปอีกนาน

รวมคำ สอนเรื่องแม่และปาฐกถาของ ๔ ปราชญ์ร่วมสมัย 95 ต่่อมา เดมอสเธนิิสเตรีียมตััวให้้พร้้อมด้้วยการฝึึกซ้้อมอย่่างหนััก เหมืือนนัักกีีฬาสมััยนี้้�ที่่�เก็็บตััวฝึึกซ้้อมก่่อนเข้้าแข่่งขัันกีีฬาโอลิิมปิิก เขาเลือกชายทะเลเป็นที่เก็บตัวอาศัยอยู่ในถ้ำชายทะเลแล้วฝึกพูด อย่างเดียว จุดอ่อนของเขาคือพูดติดอ่าง เขาแก้ด้วยการนำก้อนกรวดมา อมไว้ใต้ลิ้นเพื่อคุมประสาทลิ้น เวลาพูดต้องระวังไม่ให้ก้อนกรวดหาย เข้าไปในลำคอ เขาใช้ก้อนกรวดคุมประสาทลิ้นไม่ให้พูดติดอ่าง เขา จนิตนาการให้คลื่นที่ซดกัระทบฝงเหม่ั ือนกบคนั โหฮา และเ่ขาต้องตะโกนสู้ เสียงคลื่น ในช่วงเก็บตัวเตรียมพร้อมนี้ เขาโกนศีรษะคร ึ่ งหนึ่งเพื่อคุม ตัวเองไม่ให้ออกไปไหน อีีกตััวอย่่างของการเตรีียมตััวคืือไผ่่ในประเทศจีีน หน่่อของไผ่่นี้้� ขึ้้�นโดดเดี่่�ยว ไม่่เป็็นกอ คนจีีนเรีียกว่่าไผ่่เมาซููฝรั่่�งเรีียกว่่าไผ่่โมโซ่่ เป็็น ไผ่่ยัักษ์์ใหญ่่ที่่�สุุดในโลก ไผ่่เมาซููนี่่�แปลกมาก ปลููก ๕ ปีี สููงนิิดเดีียว คนแก่่ไม่่อยากปลููกแต่่คนหนุ่่�มสาวชอบปลููก เพราะหลัังจาก ปีีไผ่่นี้้�จะโต วัันละ ๒ ฟุุตครึ่่�ง สููงเต็็มที่่�ถึึง ๗๕ ฟุุต ภายใน ๖ สััปดาห์์ หลัังจากที่่�สููงถึึง ๗๕ ฟุุตแล้้ว มัันจะไม่่สููงอีีกต่่อไปแต่่จะขยายออกเป็็นปล้้องใหญ่่มาก นักพฤกษศาสตร์สงสัยว่า ทำไม ๕ ปีแรกไผ่จึงไม่โต พอขุดลงไปดู รากใต้ดินจึงรู้ว่า ตอน ๕ ปีแรก ไผ่โตอยู่ใต้ดิน รากมันงอกอยู่ใต้ดินเพื่อ เตรียมพร้อมในการดูดซับอาหาร รากวงเป็นขนด ถ้ายืดขยายออกไปจะ ยาวเป็นกิโลเมตร นี่แสดงว่าไผ่เตรียมพร้อมในการดูดซับอาหาร เมื่อถึง เวลาครบ ๕ ปีจึงดูดซับอาหารจนโตพรวดพราด ขงจื้้�อสอนว่่า ”อย่่าห่่วงว่่าคนไม่่รู้้ว่่าท่่านเก่่งหรืือมีีความสามารถ หรืือไม่่ ห่่วงแต่่ว่่าสัักวัันหนึ่่�งเมื่ ่� อคนเขายกย่่องท่่านให้้โอกาสท่่าน ท่่าน

96  คุณบิดามารดา สุดพรรณนามหาศาล มีีความเก่่งและความสามารถสมกัับที่่�เขายกย่่องท่่านหรืือเปล่่า„ นี่่�คืือ เตรีียมตััวให้้พร้้อม ธรรมะกำ มือเดียว ขอพูดเพิ่มเติมเกี่ยวกับการเตรียมเรื่อง เราจะเทศน์คร ึ่ งชั่วโมง ควรจะมีีเนื้้�อหาอะไรบ้้าง อย่่าอััดข้้อมููลมากจนผู้้ฟัังหููอื้้�อตาลายไปหมด หลัักการเตรีียมเรื่ ่� องเทศน์์มีีอยู่่�ว่่า ไม่่เทศน์์ทุุกเรื่ ่� องที่่�เรารู้้ต้้องเทศน์์เรื่ ่� อง ที่่�เขาควรรู้้ซึ่่�งเหมาะแก่่ผู้้ฟััง ทุกท่านคงเคยได้ยินเรื่องธรรมะกำมือเดียว สมััยหนึ่่�งพระพุุทธเจ้้าเสด็็จไปที่่�ป่่าประดู่่�ลายพร้้อมกัับพระสงฆ์์ จำำนวนมาก พระองค์์ประทัับนั่่�งในป่่าใต้้ต้้นประดู่่�ลายแล้้วหยิิบใบไม้้ขึ้้�นมา กำำมืือหนึ่่�งแล้้วถามว่่า ”ภิิกษุุทั้้�งหลาย ใบไม้้ในกำำมืือของเรากัับใบไม้้ในป่่า อัันไหนมากกว่่ากััน„ ภิกษุิ ทัุ้้�งหลายกราบทููลว่่า ”ใบไม้้ในกำมืือขอ ำงพระองค์น้์อ้ยกว่่า ใบไม้้ ในป่่ามากกว่่า„ พระพุุทธเจ้้าตรััสต่่อไปว่่า ”ภิิกษุุทั้้�งหลาย ใบไม้้ในป่่ามากกว่่าใบไม้้ ในกำำมืือของเรา ข้้อนี้้�เหมืือนกัับความรู้้ที่่�เราตรััสรู้้เป็็นสััพพััญญููมากมาย มหาศาลประดุุจดัังใบไม้้ในป่่าทั้้�งป่่า แต่่ธรรมที่่�เรานำำมาสอนเธอทั้้�งหลาย น้้อยนิิดประดุุจดัังใบไม้้กำำมืือเดีียวเท่่านั้้�น เราไม่่ได้้สอนทั้้�งหมดที่่�เรา ตรัสรู้้ ัเป็นสั็ ัพพััญญู เราูสอนเฉพาะที่่�เป็น็ ไปเพื่อ ่� เบื่อ ่� หน่่าย เพื่อค ่� ลายกำำหนัดั เพื่อดั ่� บทุักข์ุ์ เพื่อนิ ่� ิพพาน เพื่อป่� ระโยชน์์แก่่เธอทั้้�งหลายเท่่านั้้�น„

รวมคำ สอนเรื่องแม่และปาฐกถาของ ๔ ปราชญ์ร่วมสมัย 97 ในอีีกที่่�หนึ่่�ง พระพุุทธเจ้้าตรััสว่่า ”อนุุราธะ อดีีตก็็ดีี ปััจจุุบัันก็็ดีี เราสอนอยู่่�เรื่อ ่� งเดีียวเท่่านั้้น�คืือเรื่อ ่� งทุกข์ุกั์บคัวามดับทุักข์ุ์„ นั่่นคืือ�ตรัสสอนั เรื่ ่� องอริิยสััจ ๔ เท่่านั้้�น พระพุุทธเจ้้าสอนธรรมะกำำมืือเดีียวคืืออริิยสััจ ๔ ตลอดเวลา ๔๕ พรรษา ในทำำนองเดีียวกััน เราไม่่เทศน์ ์ ทุุกเรื่่�องที่่�เรารู้้ แต่่เทศน์์เรื่่�องที่่�เขา อยากรู้้หรืือควรรู้้ นักัเทศน์บ์างท่่านเทศน์ทุ์กุเรื่อ ่� งที่่�ตนรู้้เพราะอยากอวดภููมิรู้้จนคน ิ ฟััง ตามไม่่ทััน เขาบ่่นว่่าผู้้ฟัังโง่่ มีีของดีีไม่่รู้้คุุณค่่า เหมืือนสีีซอให้้ควายฟััง ใครก็็ตามที่่�พููดอย่่างนี้้�แสดงว่่า สีีซอไม่่เป็็นถ้้าสีีซอเป็็นควายต้้องฟััง นักสีัซอคนีหนึ่่�งไปนั่่�งซ้อ้มสีซออยู่ีริ่� ิมคันนัา มีคีวายเล็็มหญ้้าอยู่่�ใกล้้ๆ ตััวหนึ่่�ง เขาคิิดว่่าสีีซอแล้้วควายไม่่ฟัังจริิงหรืือ เราก็็มืือสีีซออัันดัับ ๑ ของ แผ่่นดิิน ลองสีีซอให้้ควายฟัังสัักหน่่อย เขาเริ่่�มสีีซอเป็็นเพลงเขมรไล่่ควาย ควายก็็ไม่่สนใจ เขาสีีเป็็นเพลง อะไรต่่อมิิอะไร ควายยัังกิินหญ้้าเฉยอยู่่� พอเขาสีีซอให้้เป็็นเสีียงยุุงร้้อง ควายกระดิิกหููไล่่ยุุง เขาสีีเป็็นเสีียงสุุนััขกััดกััน เสีียงง่่องแง่่งๆ ควายเบิ่่�งมองเพราะกลััว ลููกหลง เขาสีีซอเป็็นเสีียงลููกแหง่่ร้้อง ควายหยุุดกิินหญ้้าหัันมาเบิ่่�งดููเขานึึกว่่า ใครเอาลููกของมัันซ่่อนไว้้แถวนั้้�น

98  คุณบิดามารดา สุดพรรณนามหาศาล นี่่�แหละคืือศิิลปะแห่่งการสีีซอให้้เป็็น ถ้้าสีีซอเป็็น ควายจะฟััง ถ้้า ใครสซอี แล้วควายไม่ฟัง ต้องมาเรียนหลักสูตรวิชาการเทศนาที่น หลั ี่กสูตร นี้มีชื่อว่า หลักสูตรสีซอให้ควายฟัง นักัเทศน์ที่่์ดี�ต้ีอ้งเทศน์สอนคน์ ได้ทุ้กุระดับั เด็ก็ ฟัังรู้้เรื่อ ่� ง ผู้้ใหญ่่หรืือ นัักการเมืืองฟัังได้้หมด พระพุุทธเจ้้าเทศน์์สอนคนตั้้�งแต่่ชาวไร่่ชาวนาจนถึึง พระราชามหากษััตริิย์์ ดัังที่่�ชาวนาคนหนึ่่�งพบพระพุุทธเจ้้ากำำลัังบิิณฑบาต ก็็กล่่าวว่่า ”พระองค์์ควรทำำนาจะได้้มีีข้้าวเสวย„ พระพุทธเจ้าตรัสตอบว่า ”เราก็เป็นชาวนาเหมือนกัน„ ชาวนาถามว่า ”อุปกรณ์ในการทำนาอยู่ที่ไหน„ พระพุุทธเจ้้าตอบว่่า ”หิิริิ อีีสา มโน โยตฺฺตํํ สติิ เม ผาลปาจนํํ„ แปลว่่า ”หิิริิของเราเป็็นงอนไถ ใจเป็็นเชืือกสติิเป็็นผาลและปฏััก„ เป็็นต้้น เมื่อพระพุทธเจ้าเทศนสอนช์าวนาก็ทรงใช้ถ้อยคำสำนวนของชาวนา เราเป็นลูกศิษย์ของพระพุทธเจ้าต้องสามารถเทศน์สอนคนได้ทุกระดับ ถ้าเราเทศน์แล้วคนไม่สนใจฟัง อยาไ่ ปตำหนิผฟู้ัง แสดงวาเราต้ ่องปรับปรุง ตัวเอง ดังภาษิตอุทานธรรมที่ว่า ”ถ้าพูดไปเขาไม่รู้อย่าขู่เขา ว่าโง่เง่างมเงอะเซอะหนักหนา ตัวของเราทำไมไม่โกรธา ว่าพูดจาให้เขาไม่เข้าใจ„

รวมคำ สอนเรื่องแม่และปาฐกถาของ ๔ ปราชญ์ร่วมสมัย 99 มีคนถามผมว่า ถ้าผู้ฟังคละกันมีทั้งเด็กเล็กและผู้ใหญ่ มีทั้งชาวนา จนถึงรัฐมนตรี เราจะพูดอย่างไร คำำตอบมีีอยู่่�ว่่า ถ้้าคนกลุ่่�มไหนมาก ท่่านไม่่อยากให้้คนกลุ่่�มนั้้�น วุ่่�นวาย ท่่านพููดสะกดกลุ่่�มคนที่่�มากที่่�สุุดเอาไว้้ก่่อน กลุ่่�มเล็็กที่่�เหลืือก็็จะ เกรงใจกลุ่่�มใหญ่่พลอยฟัังไปด้้วย แต่่ถ้้ามีีเด็ก็เล็กอยู่็ ่�มากพอควร เราต้อ้งพููด ระดัับที่่�เด็็กเล็็กเข้้าใจแล้้วเด็็กโตจะพลอยฟัังเข้้าใจไปด้้วย ถ้้าเราเน้้นที่่� เด็ก็โตเป็น็หลักั พอเด็ก็เล็ก็ ฟัังไม่่รู้้เรื่อ ่� ง พวกเขาจะก่่อกวนที่่ป�ระชุุมจนเสีีย บรรยากาศ ทางที่่�ดีีควรพููดตรึึงเด็็กเล็็กไว้้ก่่อน มีีคำำถามเกี่่�ยวกัับภาษาที่่�ใช้้แทนตััวเราเอง ในห้้องประชุุมนี้้�มีีทั้้�งพระ ทั้้�งญาติิโยม เราถืือเอาเสีียงส่่วนใหญ่่เป็็นหลััก ในที่่�นี้้�พระมีีมากกว่่า ญาติิโยม ผมใช้้สรรพนามแทนตััวว่่า”ผม„ ถ้้าญาติิโยมเป็็นเสีียงส่่วนมาก ให้้ใช้้สรรพนามแทนตััวว่่า ”อาตมา„ และถ้้าพระและญาติิโยมมีีจำำนวน เท่่ากััน เราใช้้คำำแทนตััวว่่า ”ข้้าพเจ้้า„ เวลาขึ้้�นธรรมาสน์์เทศน์์ ห้้ามเปลี่่�ยนสรรพนามไปตามกลุ่่�มผู้้ฟััง ต้้องใช้้คำำว่่า อาตมภาพ ในทุุกกรณีี ต่่อไปขอพููดถึึงหลัักการเทศนา ผมได้้หลัักการเทศนามาจากคำำสั่่�ง ของพระพุุทธเจ้้าที่่�มีีต่่อพระอรหัันต์์ ๖๐ รููป ในคราวที่่�ส่่งไปประกาศ พระศาสนาครั้้�งแรกประโยคคำำสั่่�งมีีอยู่่�ว่่า ”จรถ ภิิกฺฺขเว จาริกํํ ิ พหุชุนหิติาย พหุชุนสุุขาย โลกานุุกมฺปฺาย„

100  คุณบิดามารดา สุดพรรณนามหาศาล แปลความว่่า ”ภิกษุิ ทัุ้้�งหลาย พวกเธอจงเที่่�ยวจาริกิไปเพื่อป่� ระโยชน์์ แก่่คนเป็็นอัันมาก เพื่ ่� อความสุุขแก่่คนเป็็นอัันมาก เพื่ ่� ออนุุเคราะห์์แก่่ ชาวโลก„ ”เทเสถ ธมฺฺมํํ อาทิิกลฺฺยาณํํ มชฺฺเฌกลฺฺยาณํํปริิโยสานกลฺฺยาณํํ„ แปลความว่่า ”จงแสดงธรรมอัันงามในเบื้้�องต้้น งามในท่่ามกลาง งามในที่่�สุุด„ เป้้าหมายของการเทศน์ก็์คืือ็ เทศน์์ให้้งามในเบื้้อ�งต้น้ งามในท่่ามกลาง และงามในที่่�สุุด คำว่า ”งาม„ แปลมาจากภาษาบาลีว่า ”กัลยาณะ„ สมัยนไมี้ มีใ ่ครชมเทศนาวางาม แต่ ่คนมักชมวา ท่า่นเทศน์ได้ไพเราะ คำว่่ ำา กััลยาณะ เราไม่่ได้้แปลว่่า ”งาม„ อย่่างเดีียว เราแปลว่่า ”ไพเราะ„ ก็็ได้้ เหมืือนคำำภาษาอัังกฤษว่่า beautiful แปลว่่า งามหรืือไพเราะก็็ได้้ เช่่นคำว่่ ำ า beautiful song ไม่่ได้้แปลว่่า ”เพลงงาม„ แต่่แปลว่่า ”เพลงไพเราะ„ รากศััพท์์ภาษาบาลีีกัับภาษาอัังกฤษเป็็นอัันเดีียวกััน คำำว่่ากััลยาณะ จึงเหมือนกับคำว่า beautiful แปลว่าไพเราะก็ได้ ดัังนั้้น� เทศนาจึึงไพเราะในเบื้้อ�งต้น้ ไพเราะในท่่ามกลาง และไพเราะ ในที่่�สุุดการเทศน์์ได้้ไพเราะคืือสุุดยอดของการเทศน์์ การเทศน์์ไพเราะเพราะมีีอุุเทศนิิเทศ และปฏิินิิเทศ เทศน์ไพเราะในเบื้องต้นด้วยอุเทศคือยกหัวข้อขึ้นแสดง

รวมคำ สอนเรื่องแม่และปาฐกถาของ ๔ ปราชญ์ร่วมสมัย 101 เทศน์ไพเราะในท่ามกลาง ด้วยนิเทศคืออธิบายขยายความ เทศน์ไพเราะในที่สุดด้วยปฏินิเทศคือสรุปจบประทับใจ อุเทศ อุเทศประกอยด้วย ๓ ส่วนคือ ๑. ตั้งนะโม ๕ ชั้น ๒. เดินบาลีนิกเขปบท ๓. อารัมภกถาหรืออารัมภบท เมื่อตั้งนะโมได้ถูกต้อง เดินคาถาหรืออ้างพุทธศาสนสุภาษิตได้ ถูกต้อง และมีอารัมภบทถูกต้องชื่อวาไพเราะใ ่นเบี้องต้น ถ้าทา่นทำ ๓ อยาง่ ได้ถูกต้อง เรียกว่าศิษย์มีครู ถ้าท่านทำ ๓ อย่างผิด ผู้รู้บอกว่าท่านเทศน์ ไม่เป็น ตัง้นะโมเทศน์ถูกต้องคือตัง้นะโมห้าชั้นซึ่งหมายถงหยุึด ๕ ครัง้ เวลาให้ศีล เราตัง้นะโม ๓ ชั้นคือ ๓ จบ เราหยุด ๓ ครัง ้ดังนี้ นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส / นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส / นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส // ส่วนการตัง้นะโมเวลาเทศน์ให้หยุด ๕ ครัง เรีย้กวา ่นโม ๕ ชั้นดังนี้ นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสนโม ตสฺส / ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส /

102  คุณบิดามารดา สุดพรรณนามหาศาล นโม ตสฺส ภควโต / อรหโต สมฺมา / สมฺพุทฺธสฺส // พอตั้งนะโมเสร็จอย่าหยุดนาน ให้ว่าบาลีนิกเขปบทต่อไปทันที เช่น อตฺตา หิ อตฺตโนนาโถติ คำสดุท้ายวา ”ติ„ ่นิยมออกเสียงยาวมีลูกคอนดิหน่อยวา ”ติ- ่อิ-อิ„ พอตั้้�งนะโม ๕ ชั้้�นเสร็็จแล้้วให้้ว่่าบาลีีนิิกเขปบทต่่อทัันทีี สมมติว่่ ิาวันนี้้ ั �ผมเทศน์์ฉลองการรับปริ ั ิญญาดุษฎีุบัีัณฑิิตกิิตติิมศักดิ์์ ั� จากมหาวิิทยาลััยแห่่งหนึ่่�ง ผมตั้้�งหััวข้อ้เทศน์์เรื่อ ่� งปััณฑิิตกถา เมื่ ่�อตั้้�งนะโม เสร็็จแล้้วก็็ว่่าบาลีีอุุเทศนิิกเขปบทติิดต่่อกัันว่่า ทิิฏฺฺเ ธมฺฺเม จ โย อตฺฺโถ โย จตฺฺโถ สมฺปฺรายิิโก อตฺฺถาภิิสมยา ธีีโร ปณฺฺฑิิโตติิ ปวุุจฺฺจตีีติิ จากนั้้�นเป็็นอารััมภบทหรืืออารััมภกถา ส่่วนนี้้�นัักเทศน์์ใหม่่ต้้อง ท่่องจำำ ให้้แม่่นยำำเพราะเป็็นแบบดัังต่่อไปนี้้� ”ณ บัดนี้อาตมภาพจักรับประทานแสดงพระธรรมเทศนา ใน ปัณฑิตกถา เพื่อเป็นเครื่องประคับประคองฉลองศรัทธา ประดับปัญญา บารมี เพิม่กศุลบุญราศขอีงทา่นสาธชนุทังหลายผ้้มาูประชุมกนั ณ พระอุโบสถ วัดประยุรวงศาวาสแห่งนี้ ตามสมควรแก่เวลาสืบต่อไป„ ช่วงอารัมภกถาทำเสียงให้ช้าและชัดเจน แต่หลังจากว่าอารัมภกถา ให้ทำเสียงปกติ ไม่ต้องยืดมาก ไม่ต้องไปดัดเสียงมาก แค่ทำเป็นพิธี

รวมคำ สอนเรื่องแม่และปาฐกถาของ ๔ ปราชญ์ร่วมสมัย 103 ตอนต้น ไม่ใช่เทศน์เสียงราบเรียบไปหมด คนฟังจะหลับ ต้องเทศน์ให้มี เสียงสูงต่ำตามท้องเรื่อง เริ่่�มอารััมภบทให้้ช้้าชััดในตอนต้้น เปรีียบเหมืือนรถไฟเริ่่�มเคลื่ ่� อนตััว ออกจากสถานีีหััวลำำ โพง ลากขบวนยาวจึึงออกตััวช้้า พอพ้้นสถานีีความเร็็ว รถไฟจะเพิ่่�มมากขึ้้�นแล้้วไปจบลงอย่่างแช่่มช้้าเมื่ ่�อถึึงสถานีีปลายทาง มีีข้้อสัังเกตว่่านัักเทศน์์ใหม่่มัักออกเสีียงคำำว่่า ”อาตมภาพ„ เป็็น ”อาตมาภาพ„ ซึ่่�งไม่่ถููกต้้องที่่�ถููกต้้องให้้ใช้้คำำว่่า ”อาตมภาพ„ ไม่่นิิยมใช้้ คำำว่่า ”อาตมา„ ในการเทศน์์ ข้อความว่า ”รับประทานแสดงพระธรรมเทศนา„ นั้นเลียนแบบ การเทศน์ถวายเทศนาในวังที่ใช้ข้อความว่า ”รับพระราชทานถวายวิสัชนา พระธรรมเทศนา„ หมายถึง ขอพระราชทานวโรกาสแสดงธรรมถวาย ในทำนองเดียวกัน ข้อความว่า ”รับประทานแสดงพระธรรมเทศนา„ หมายความว่า ขอโอกาสที่จะเทศน์ให้ฟัง เมื่อเช้าผมเทศน์เรื่อง ขนัติกถา ในพระอุโบสถ ผมอารัมภบทวา ่ ”ณ บััดนี้้� อาตมภาพจัักรัับประทานแสดงพระธรรมเทศนาใน ขันติักิถา เพื่อ ่� เป็น็เครื่อ ่� งประคับปัระคองฉลองศรััทธา ประดับปััญญาบารมีี เพิ่่�มกุุศลบุุญราศีีของญาติิโยมพุุทธศาสนิิกชนทั้้�งหลาย ผู้้ขวนขวาย มาบำำเพ็็ญบุุญบำำเพ็็ญกุุศล ณ พระอุุโบสถวััดประยุุรวงศาวาสวรวิิหาร ในวัันนี้้�ซึ่่�งเป็็นวัันพระคืือวัันธััมมััสวนะที่่�ท่่านทั้้�งหลายจะต้้องเข้้าวััด ฟัังธรรม„

104  คุณบิดามารดา สุดพรรณนามหาศาล พอจบอารัมภบท ผมก็นำเข้าสู่นิเทศคือการอธิบายขยายความ ดังต่อไปนี้ ”ในวัันนี้้�มีีผู้้มาร่่วมฟัังเทศน์์ฟัังธรรมมาบำำเพ็็ญกุุศลกัันหลายคณะ เริ่่�มตั้้�งแต่่คณะของสำำนัักเทศกิิจ กรุุงเทพมหานคร มีีท่่านเลขานุุการ สำำนัักเทศกิิจนำำคณะมา ซึ่่�งถืือว่่าเป็็นการปฏิิบััติิราชการนอกสถานที่่� เพราะเหตุุที่่�ว่่าเราชาวพุุทธควรจะได้้มีีการศึึกษาธรรมะ เอาเวลาไหนใน หนึ่่�งสััปดาห์์ไปศึึกษาธรรมะเพราะต้้องปฏิิบััติิราชการ ศาสนาอื่ ่� นให้้คน หยุุดทำำงานในวัันสุุดสััปดาห์์ แล้้วไปโบสถ์์ฟัังธรรมเรีียนธรรมของ ศาสนาเขาในวัันอาทิิตย์์ ศาสนาของเราไม่่ได้้หยุุดในวัันสุุดสััปดาห์์ ญาติิ โยมจึึงไม่่มีีโอกาสเรีียนธรรมะโดยตรง เพราะวัันฟัังธรรม ๘ ค่ำำ� ๑๕ ค่ำำ� มัักจะเป็็นวัันทำำงาน ขออนุุโมทนาเป็็นอย่่างยิ่่�งต่่อส่่วนราชการที่่อยู่�ติ่� ดกัิบั วัดปัระยุุรวงศาวาส คืือสำนัำกัเทศกิจที่่ ิ�ผู้้อำำนวยการอนุุญาตให้้เจ้้าหน้้าที่่�มา ฟัังเทศน์์โดยถืือว่่าเป็็นเวลาปฏิิบััติิราชการ วัันนี้้�ให้้ท่่านทั้้�งหลายได้้รอนิิดหน่่อยเพราะจะฟัังเทศน์์ให้้ดีีต้้อง อดทนถ้้าไม่่อดทนก็็ไม่่ได้้ฟัังเทศน์์ ไม่่อดทนก็็จะไม่่ได้้รัักษาศีีลได้้ครบ ๕ ข้้อ ความอดทนจึึงเป็็นพื้้�นฐานของการทำำความดีี ดัังพระบาลีีที่่�อาตมภา พได้้ยกเป็็นนิิกเขปบทเบื้้�องต้้นว่่า ขัันติิ หิิตสุุขาวหา ความอดทนนำำมาซึ่่�ง ประโยชน์์เกื้้�อกููลและความสุุข„

รวมคำ สอนเรื่องแม่และปาฐกถาของ ๔ ปราชญ์ร่วมสมัย 105 นิเทศดีต้องมี ๔ ส. การเทศน์จะต่างจากปาฐกถาตรงที่ว่าจะต้องพูดช้ากว่าปกตินิดหนึ่ง เน้นมากกว่าปกตินิดหนึ่ง เพราะเป็นความขลังเป็นความศักดิ์สิทธิ์อยู่ใน การเทศน์ และเพราะเป็นเรื่องของธรรมะที่ท่านจะต้องใส่ความรู้สึกในการ เทศน์ ในขั้นตอนนิเทศคืออธิบายขยายความนั้น มีหลักการอยู่ว่า เทศน์ดี ต้องมี ๔ ส. ดังนี้ ๑. สันทัสสนา แจ่มแจ้งเหมือนเห็นด้วยตา ๒. สมาทปนา จูงใจให้เกิดศรัทธานำไปปฏิบัติ ๓. สมุตเตชนา แกล้วกล้าคิดว่าเราก็ทำได้ไม่ยากและน่าทำ ๔. สััมปหัังสนา ร่่าเริิงและบัันเทิิงในธรรม เกิิดธรรมะปีีติิ ปีีติิ ในการฟัังธรรม ฟัังแล้้วเกิิดเบาสบายมีีความสุุข ไม่่เครีียดเหมืือนฟัังไฮปาร์์คทางการเมืือง สมมติว่าเราจะเทศน์เรื่อง จตุพลกถา เราต้องอธิบายขยายความ บาลีนิกเขปบทที่ยกมาไว้ว่า จัตตารีมานิ ภิกขะเว พะลานิ เป็นต้น เริ่มต้น ด้วยการแปลบาลีว่า ”ภิกษุทั้งหลาย พละ ๔ ประการเหล่านี้มีอะไรบ้าง คือ ปัญญาพละ วิริยะพละ อนวัชชพละ และสังคหพละ„ จากนั้นเราจึงอธิบาย ความหมายของคำว่า ”พละ„ และอธิบายแจกแจงพละทั้ง ๔ ประการ การอธิบายต้องยึดหลัก ๔ ส. ของพระพุทธเจ้า คือ สันทัสสนา (แจ่มแจ้ง) สมาทปนา (จูงใจ) สมุตเตชนา (แกล้วกล้า) สัมปหังสนา (ร่าเริง)

106  คุณบิดามารดา สุดพรรณนามหาศาล ๑. สัันทััสสนา (แจ่่มแจ้้ง) เมื่ ่� อคนฟัังเทศน์์ของพระพุุทธเจ้้า จบลงแต่่ละครั้้�งจะมีีผู้้กล่่าวชื่่�นชมในตอนท้้ายว่่า ”อภิิกฺฺกนฺฺตํํ โภ โคตม อภิิกฺฺกนฺฺตํํ โภ โคตม แจ่่มแจ้้งนัักพระโคดมผู้้เจริิญ แจ่่มแจ้้งนััก พระโคดมผู้้เจริิญ เทศนาของพระองค์์นั้้�นเหมืือนกัับหงายของที่่�คว่ำ ำ� จุุดประทีีปในที่่�มืืดบอกทางแก่่คนหลงทาง„ เคยมีีใครชมเราอย่่างนี้้�บ้้างไหม มีีแต่่ชมว่่าดัับประทีีปจนมืืด เกืือบ จะเข้้าใจอยู่่�แล้้วไม่่รู้้พููดอะไร มึึนไปหมด นี่่�เขาเรีียกว่่าไม่่แจ่่มแจ้้ง หลัักใน การเทศน์์ให้คน้เข้้าใจแจ่่มแจ้้งแม้จ้ะเป็น็เรื่อ ่� งยากลึึกซึ้้�ง คืืออย่่าพูดูในเรื่่�อง ที่่�ตััวเองก็็ไม่่เข้้าใจ อย่่าท่่องไปพููด ท่่องพระไตรปิิฎก ท่่องนั่่�นท่่องนี่่�มา ขนาดตััวท่่านเองยัังไม่่รู้้แล้้วจะไปคาดหวัังให้้คนอื่ ่�นรู้้ได้้อย่่างไร ปััญหา ของพวกเราอยู่่�ตรงนี้้� กฎแห่่งกรรม ปฏิิจจสมุุปบาท ตััวท่่านเองเข้้าใจแค่่ไหน ถามจริิงๆ ถ้้าท่่านจะพููดให้้เด็็ก ป.๖ เรื่ ่� องอริิยสััจ ๔ ท่่านเข้้าใจเรื่ ่� องอริิยสััจ ๔ ลึึกซึ้้�ง แค่่ไหนนี่่�แหละที่่�ผมบอกว่่า ถ้้าท่่านจะเทศน์์ ๑ ชั่่�วโมงเรื่ ่� องอริิยสััจ ๔ ท่่าน ต้้องฟัังผู้้เชี่่�ยวชาญนัักเทศน์์ชั้้�นเอกเทศน์์เรื่ ่� องนี้้�มานัับสิิบชั่่�วโมง แต่่ละคน พููดว่่าอย่่างไร อยากจะเขีียนรายงาน ๑ บท ท่่านจะต้้องอ่่านหนัังสืือกี่่�เล่่ม อ่่านให้้เราเองเกิิดความรู้้เรื่ ่� องเกิิดความเข้้าใจแล้้วก็็นำำมาเรีียบเรีียงด้้วย ภาษาของเรา เด็็กสมััยนี้้�เข้้าอิินเตอร์์เน็็ตไปคััดลอกมาทำำรายงาน พอสอบ สััมภาษณ์์ตกม้้าตายไม่่รู้้ว่่ามัันคืืออะไร เพราะฉะนั้้�นอาจารย์์เขาฉลาด เขาไม่่ให้้ใช้้ก๊๊อปปี้้ด้้วยคอมพิิวเตอร์์ ให้้เขีียนด้้วยลายมืือ เพื่ ่� อไม่่ให้้ ไปลอกมาโดยที่่�ตััวเองไม่่รู้้เรื่ ่� อง เวลาท่่านไปลอก ก็็คืือไปท่่องมา ท่่านควร

รวมคำ สอนเรื่องแม่และปาฐกถาของ ๔ ปราชญ์ร่วมสมัย 107 จะอ่่านหนัังสืือหลายๆ เล่่มในเรื่ ่� องเดีียวกััน เรื่ ่� องอริิยสััจ ๔ ท่่านพุุทธทาส เทศน์์ว่่าอย่่างนี้้� พระพรหมคุุณาภรณ์์ ว่่าอย่่างนี้้� พระธรรมโกศาจารย์์ เทศน์์อย่่างนี้้� ตีีความคนละอย่่าง ท่่านจะพููดให้้แจ่่มแจ้้งต้อ้งพููดในเรื่อ ่� งที่่ตั�ัวเองเข้้าใจนี่่คืือป�ระเด็นที่่ ็ � ๑ ท่่านจะเล่่าเรื่ ่� องให้้คนฟัังเห็็นภาพ ถามว่่าท่่านจิินตนาการเห็็น ภาพเองหรืือยััง ท่่านอ่่านเรื่ ่� องพระเทวทััตกลิ้้�งหิินกะจะให้้ทัับพระพุุทธเจ้้า ท่่านอ่่านเพื่ ่� อจะไปเล่่าให้้เด็็กฟััง ไม่่ใช่่ท่่องไปเล่่า ท่่านจะต้้องเล่่าตามที่่�ท่่าน เห็็นในจิินตนาการ คนที่่�คิิดทำำร้้ายคนอื่ ่� นมีีสายตาแสดงอารมณ์์โกรธ ท่่านแสดงสีีหน้้าพระเทวทััตตอนโกรธไปด้้วย เขาเรีียกว่่ามีีจิิตนาการใน การเล่่าเรื่ ่� อง ถ้้าท่่านเล่่าเรื่ ่� องตามตััวหนัังสืือผู้้ฟัังก็็ไม่่เข้้าใจ ผมจะเล่่าเรื่ ่� องอเมริิกาให้้ท่่านฟััง ถ้้าเคยไปอเมริิกามาก่่อนจะเล่่าได้้ เป็็นฉากๆ ถ้้าไม่่เคยไปเราดููเว็็บไซต์์ จนกระทั่่�งเกิิดเห็็นภาพ ถ้้าหากคน ที่่�เห็็นภาพเอามาเล่่า เขาจะพููดได้้มีีน้ำ ำ� หนัักมาก มีีโยมคนหนึ่่�งบอกว่่า วัันนี้้�สั่่�นไปทั้้�งตััวเลย คนเขาฆ่่ากัันให้้เห็็นจน ทานก๋๋วยเตี๋๋ยวไม่่ลง โยมเล่่าว่่ากำำลัังนั่่�งตัักก๋๋วยเตี๋๋ยวทานอยู่่� เพื่ ่� อนสองคนทะเลาะกััน เมาทั้้�งคู่่� เถีียงกัันไปเถีียงกัันมา คนหนึ่่�งวิ่่�งไปคว้้ามีีดปัังตอสัับหมููของ พ่่อค้้าก๋๋วยเตี๋๋ยวเอามาสัับคอเพื่ ่� อนขาด หััวมัันกลิ้้�งลงมาใต้้โต๊๊ะที่่�ผมกำำลััง กิินก๋๋วยเตี๋๋ยว ดวงตายัังเบิิกโพลงจ้้องมาที่่�ผม ผมทานก๋๋วยเตี๋๋ยวไม่่ลง

108  คุณบิดามารดา สุดพรรณนามหาศาล ที่โยมเล่ามา อาตมาก็เห็นภาพจนฉันข้าวไม่ลงเหมือนกัน คนเล่่าไม่่ใช่่นัักเทศน์์เป็็นโยมธรรมดา แต่่เขาเล่่าจากที่่�เขาเห็็น เองรู้้สึึกอกสั่่�นขวััญแขวน ถ้้าท่่านอ่่านก็็ดีีฟัังก็็ดีีแล้้วเกิิดจิินตนาการ ไปด้้วยแล้้วเล่่าต่่อตามที่่�ท่่านเข้้าใจ เหมืือนเรื่ ่� องที่่�เล่่านั้้�นเกิดกัิบตััวท่่านเอง นี่่คืือ�เทศน์์ได้้แจ่่มแจ้้ง ๒. สมาทปนา จููงใจให้้เกิิดศรััทธา บางท่่านเทศน์์ได้้แจ่่มแจ้้ง แต่่ไม่่จููงใจ ในการพููดก็็เหมืือนกััน บางท่่านพููดได้้ชััดเจนแจ่่มแจ้้ง แต่่ว่่า คนไม่่ศรััทธาเพราะภาษาที่่�ใช้้เป็็นเหตุุ เวลาขึ้้�นธรรมาสน์์ท่่านต้อ้งเลืือกสรร ภาษา ท่่านจะพููดคำสบำถคำำหยาบไม่่ได้้ เพราะคนพนมมืือฟัังท่่าน บางท่่านไม่่น่่าศรััทธาเพราะว่่าไม่่ได้้เตรีียมการบ้้านให้้ดีี สมมติิว่่า ไปเทศน์์งานศพ คนตายเป็็นพ่่อชื่่�อนายประเสริิฐ ลููกเป็็นเจ้้าภาพชื่่�อ นายประสาท นัักเทศน์์พููดสลัับกััน งานศพคุุณประเสริิฐเราไปบอกว่่าวัันนี้้� มาเทศน์์งานศพคุุณประสาท เทศน์์อย่่างนี้้�ไม่่น่่าติิดกััณฑ์์เทศน์์ เพราะฉะนั้้น�การจููงใจเป็น็อีีกเรื่อ ่� งหนึ่่�งที่่สำ�คัำ ัญ เทศน์ดี์ชัีดัเจนแจ่่มแจ้้ง แต่่อาจจะไม่่จููงใจให้้เกิดศรัิ ัทธา เคยเห็น็ โฆษกงานวัดัหนึ่่�งพููดน้ำ ำ�ไหลไฟดับั ชัักชวนคนทำำบุุญ ตอนแรกโยมก็็จะควัักเงิินทำำบุุญ ๑๐๐ บาท แต่่พอฟััง ไปฟัังมาลดเงินิลงไปเรื่อ ่� ยๆ พููดอะไรก็็ไม่่รู้้ศรััทธาไม่่เกิดิพููดเก่่งพููดคล่่อง แต่่ไม่่ทำำ ให้้เกิดศรัิ ัทธา นอกจากนี้้� ท่่านต้้องใส่่ความรู้้สึึกในการพููดในการเทศน์์ ผม เล่่าเรื่ ่� องป่่าประดู่่�ลายเมื่ ่� อสัักครู่่�นี้้� เวลาผมเล่่าเรื่ ่� องพระพุุทธเจ้้า ผมจะมีี

รวมคำ สอนเรื่องแม่และปาฐกถาของ ๔ ปราชญ์ร่วมสมัย 109 ความรู้้สึึกซาบซึ้้�ง เวลาผมเล่่าเรื่ ่� องสมเด็็จพุุทธโฆษาจารย์์ (จี่่�) ผมยัังเกิิด ความรู้้สึึกอิิน พอเกิิดความรู้้สึึกอิินในเรื่ ่� องนั้้�นๆ คำำว่่า อิิน มาจากคำำว่่า Internalization ให้้จมหายแล้้วกลายเป็็นเรา สิ่่�งที่่�เราศึึกษากลายเป็็นเนื้้�อ เป็็นตััวเป็็นความรู้้สึึกของเรา เวลาสอนญาติิโยม ถ้้ามีีคนมานิิมนต์์ผมให้้ไปพููดเรื่ ่� องเมืืองไทย ใสสะอาดคืือไม่่มีีคอรััปชั่่�น ผมรัับทัันทีี เพราะโดยส่่วนลึึก ผมแอนตี้้� คอรััปชั่่�น ผมใช้้เงินสร้ิ ้างมหาจุุฬาฯไปไม่่ต่ำกว่่ ำ� า ๒,๐๐๐ ล้้านบาท มีคนีถามว่่า ทำำ ไมสร้้างได้้ถููก ผมตอบในใจว่่าสร้้างได้้ถููกถ้้าไม่่คอรััปชั่่�น ถ้้าคอรััปชั่่�น มีีเงิินเท่่าไร ก็็ไม่่พอ ถ้้าจะสร้้างแบบนี้้�ที่่�ไต้้หวััน ต้้องแพงกว่่าที่่�ไทย ๕ เท่่า เพราะที่่�นั่่�น มีีแผ่่นดิินไหว เสาต้้องใหญ่่กว่่านี้้� ๕ เท่่า สร้้างตึึกที่่�ไต้้หวัันจึึงแพงมหาศาล แต่่พอสร้้างอาคารที่่�เมืืองไทย บางแห่่งเบิิกเงิินหลวงแพงเท่่าที่่�ไต้้หวััน ทั้้�งที่่�ใช้้เสาเล็็กนิิดเดีียว เงิินหายไปไหนหมด ถ้้าเราสร้้างด้้วยเงิินจริิงๆ เราจะพััฒนาประเทศได้้เร็็วกว่่านี้้� อีีกตััวอย่่างหนึ่่�ง ผมได้้พููดชัักชวนให้้ญาติิโยมมาทำำบุุญบริิจาค สร้้างมหาจุุฬาฯเป็นพั็นล้ั ้าน ผมพููดตามความรู้้สึึกว่่า อาตมาจะสร้้างสถานที่่� ให้้พระได้้เรีียนหนัังสืือ พระทั่่�วโลกมาเรีียนกััน ทั้้�งที่่�อาตมาถนััดในการ สอนมากกว่่าการสร้้าง อาตมาจะรีีบสร้้างให้้เสร็็จ ตั้้�งใจว่่าจะทำำหน้้าที่่� ในการเทศน์์ในการสอนมากกว่่าสร้้างถ้้าอยากจะฟัังอาตมาเทศน์์ ให้้รีีบ ช่่วยกัันบริิจาคปรากฏว่่าคนช่่วยบริิจาคกัันยกใหญ่่

110  คุณบิดามารดา สุดพรรณนามหาศาล เมื่ ่� อสร้้างมาจนถึึงครึ่่�งทาง ผมพููดใหม่่ว่่า การสร้้างอนุุสรณ์์สถานไว้้ ในพระศาสนา เป็็นศาสนวััตถุุ เราควรจะมีีส่่วนในการสร้้าง อย่่าช้้านะโยม เพราะใกล้้เสร็็จแล้้ว รีีบบริิจาคเสีียแต่่วัันนี้้� ถ้้าสร้้างเสร็็จแล้้วโยมจะไม่่มีี โอกาส ผมเล่่นตััวเสีียด้้วย ผมไมไ่ด้ไปขออะไรใคร ผมเปนอธ็กิารก็ต้องสร้างอาคารเรียนให้พระ เรียน ผมไม่ได้คิดสร้างอาคารเพื่อนั่นเพื่อนี่ ผมอยากสร้างมหาวิทยาลัย สงฆ์ให้พระเณรเรียนอย่างสง่าผ่าเผย เพื่อว่าจะได้ไม่ต้องไปแอบอาศัยเขา เรียนทีมหาวิทยาลัย่ชาวบ้านแบบข้าวนอกนา ตอนนพระเณรมีมหาวิทยาลัย ี้ พระพุทธศาสนาของตัวเองแล้ว ๓. สมุุตเตชนา แกล้้วกล้้า คำำว่่า แกล้้วกล้้า หมายถึึงว่่าเราต้้อง หาตััวอย่่างที่่�คนอื่ ่� นทำำสำำเร็็จมาแล้้วมาเป็็นตััวอย่่าง เหมืือนวัันนี้้�ผมพููดถึึง คนติิดอ่่างกลายเป็็นนัักพููดระดัับโลกคืือเดมอสเธนิิส ขนาดคนติิดอ่่าง ยัังพููดโด่่งดัังมาถึึงปััจจุุบััน เราไม่่ติิดอ่่างก็็ต้้องทำำ ได้้ ภาษาวิิชาการเรีียกว่่า โมเดลลิ่่�ง คืือต้้องหาตััวแบบที่่�เขาทำำสำำเร็็จมาแล้้วเป็็นตััวอย่่าง ถ้้าเรา จะสอนให้้เด็กทำ็ ำ โน่่นทำนี่่ ำ � เขาไม่่อยากทำำ แต่่ถ้้าเห็น็เพื่อนทำ ่� ำ เด็กจ็ะทำำตาม ๔. สัมปหังสนา ร่าเริง ฟังเทศน์แล้วไม่เครียด มีความสุข สนุกใน การฟังพระเทศน์ มีอารมณ์ขัน ยกนิทานสนุกมาประกอบการเทศน์ ผู้ฟัง เกิดความปีติในธรรม ฟังธรรมแล้วสบายใจเกิดความสุขเกิดศรัทธา ทั้ง ๔ ส. นที้า่นทังหลายต้้องมีในการแสดงธรรม คือ ๑. สันทัสสนา เทศน์ได้แจ่มแจ้งชัดเจนเข้าใจง่าย ๒. สมาทปนา เทศน์จูงใจให้เกิดศรัทธา

รวมคำ สอนเรื่องแม่และปาฐกถาของ ๔ ปราชญ์ร่วมสมัย 111 ๓. สมุุตเตชนา แกล้้วกล้้าในการนำำ ไปปฏิิบััติิ ๔. สััมปหัังสนา ร่่าเริิงบัันเทิิงเบิิกบานในธรรม เทศน์์ทุุกครั้้�งถ้้าได้้ครบ ๔ ส. ถืือว่่าเป็็นสุุดยอดนัักเทศน์์ ถ้้าประเมิินตััวเองแล้้วพบว่่า ได้้ ๔ ส. ให้้เกรด เอ (A) ได้้ ๓ ส. ให้้เกรด บีี (B) ได้้ ๒ ส. ให้้เกรด ซีี (C) ได้้ ๑ ส. ให้้เกรด ดีี (D) ผู้้ไม่่ได้้สััก ส. เดีียว ถืือว่่าสอบตก ให้้ เอฟ (F) ขอแนะนำำ ให้้ไป เอาดีีทางอื่ ่� นอย่่ามาฝืืนเทศน์์ทรมานผู้้ฟัังอยู่่�เลย ทำำอย่่างไรจึึงเทศน์์ให้้ได้้ครบ ๔ ส. ตอนนี้้�เป็็นเรื่ ่� องวิิธีีการเทศน์์ ซึ่่�งมีี ๒ แบบคืือ ๑. แบบธรรมาธิิษฐาน สอนธรรมะล้้วนๆ ไม่่มีีตััวอย่่าง เหมืือน การสอนในอภิิธรรมปิิฎก บางคนชอบธรรมาธิิษฐาน เพราะเป็็นปรััชญา ลึึกซึ้้�ง ๒. แบบบุุคลาธิษิฐาน สอนธรรมะด้้วยตััวอย่่าง เช่่นอ้้างนิิทานชาดก ๕๔๗ เรื่ ่� องมาประกอบ พระสุุตตัันตปิิฎกเป็็นการสอนแบบบุุคลาธิิษฐาน วิิธีีการเทศน์์แบบนี้้�จะทำำ ให้้ได้้ ๔ ส. เตรีียมตััวอย่่างไรจึึงจะทำำ ให้้เทศน์์ได้้แจ่่มแจ้้งและจููงใจ แกล้้วกล้้า และร่่าเริิง

112  คุณบิดามารดา สุดพรรณนามหาศาล สมมติิว่่าท่่านจะเทศน์์เรื่ ่� องปััณฑิิตกถา ก่่อนเทศน์์เรื่ ่� องนี้้�จะต้้องมีี การเตรีียมตััว ไม่่ใช่่อยู่่�ดีีๆก็็ขึ้้�นเทศน์์ทัันทีี นั่่�นคืือท่่านต้้องไปค้้นหาบาลีี นิิกเขปบท เมื่ ่� อได้้บาลีีนิิกเขปบทแล้้วท่่านจะต้้องคิิดเตรีียมตััวในประเด็็น ต่่อไปนี้้� ๑. อรรถาธิบาย ๒. ขยายจำแนก ๓. สอดแทรกภาษิต ๔. ข้อคิดอุปมา ๕. นิทานสาธก ๖. ยกสื่ออุปกรณ์ ในการเทศน์ ๑ ชั่วโมง หรือ ๓๐ นาที ต้องพยายามให้ได้ครบทั้ง ๖ อย่าง อธิบายและขยายจำแนกจะช่วยให้แจ่มแจ้ง สอดแทรกภาษิต จะช่วยให้จูงใจ ข้อคิดอุปมา จะได้ทั้งจูงใจและแจ่มแจ้ง นิทานสาธกจะได้แจ่มแจ้งและร่าเริง ยกสื่ออุปกรณ์ จะทำให้แจ่มแจ้ง อรรถาธิบาย ขยายจำ แนก เวลาท่านเตรียมเรื่องต้องพยายามวางแผนว่าควรจะมีอรรถาธิบาย ขยายจำแนก สอดแทรกภาษิต เป็นต้นในตอนไหน คิดเป็นกี่เปอร์เซ็นต์ ของเวลาที่ใช้เทศน์

รวมคำ สอนเรื่องแม่และปาฐกถาของ ๔ ปราชญ์ร่วมสมัย 113 ตััวอย่่างเช่่น ผมตั้้�งบาลีีเรื่ ่� องบััณฑิิตกถา ผมต้้องนิิยามคำำว่่า บััณฑิิตคืืออะไร แล้้วอธิบิายคำนิำ ิยาม อ่่านมงคลสููตรที่่ว่่ �า อเสวนา จ พาลานํํ ปณฺฺฑิิตานญฺฺจ เสวนา ไม่่คบคนพาล แต่่คบบััณฑิิต คำำว่่าบััณฑิิต แปลว่่าผู้้มีีปััญญา ปััญญาในที่่�นี้้�หมายปััญญาในทางโลกและปััญญาในทางธรรม ขยายจำำแนกอย่่างนี้้�ว่่า บััณฑิิตทางโลกรู้้ปััญญาในทางโลก เขาจบป ริิญญาตรีี ปริิญญาโท และปริิญญาเอก เรีียกว่่า บััณฑิิต มหาบััณฑิิต ดุุษฎีีบััณฑิิต บััณฑิิตในทางโลกคืือรู้้วิิชาการทางโลก บััณฑิิตทางธรรมรู้้สองอย่่างทั้้�งทางโลกและทางธรรม ดัังพระบาลีีที่่� อาตมภาพได้้ยกเป็็นนิิกเขปบทเบื้้�องต้้นว่่า ทิิฏฺฺเ ธมฺฺเม จ โย อตฺฺโถ โย จตฺฺโถ สมฺฺปรายิิโก อตฺฺถาภิิสมยา ธีีโร ปณฺฺฑิิโตติิ ปวุุจฺฺจตีีติิ แปลความว่่า ”ผู้้มีปัีัญญา ท่่านเรีียกว่่าเป็นบั็ ัณฑิิต เพราะถืือเอาอรรถประโยชน์์ ๒ ประการ คืือ ๑. ทิิฏฐธััมมิกัิัตถะ ๒. สััมปรายิกัิัตถะ„ เราขยายจำำแนกต่่อไปว่่าทิิฏฐธััมมิิกััตถะและสััมปรายิิกััตถะมีีความ หมายอย่่างไร ต้้องตีีความ อย่่าไปแปลตรงตััว ทิิฏฐธััมมิิกััตถะ หมายถึึงประโยชน์์ปััจจุุบัันเฉพาะหน้้า สััมปรายิกัิัตถะ หมายถึึงประโยชน์์ระยะยาวหรืือประโยชน์ชั้้์นสูู�ง คำำว่่าประโยชน์์ปััจจุุบัันเฉพาะหน้้าหมายความว่่าอย่่างไร ท่่านจะ ต้้องตีีความ ลาภ ยศ สุุข สรรเสริิญ เงิินทอง เป็็นของเฉพาะหน้้า เป็็น ประโยชน์์เฉพาะหน้้าทัันตาเห็็น

114  คุณบิดามารดา สุดพรรณนามหาศาล สััมปรายิิกััตถะ หมายถึึงประโยชน์์ชั้้�นสููงได้้แก่่สััมปทาซึ่่�งแปลว่่า สมบััติิ มีี ๔ อย่่าง คืือ ศรััทธา ศีีล จาคะ ปััญญา นี่่�เป็็นสมบััติิภายใน เพราะฉะนั้้�น บััณฑิิตต้้องมีีทั้้�งทรััพย์์ภายนอกและทรััพย์์ภายใน ทรััพย์์ภายนอก เช่่นมีีบ้้านอยู่่� มีีคู่่�ครอง มีีของกิินมีีสิินใช้้ บััณฑิิตทางธรรมต้้องมีีประโยชน์์ทั้้�งสองประการนี้้� รู้้จัักคำำว่่า พอเพีียง ดัังที่่�ในหลวงทรงสอนปรััชญาเศรษฐกิิจพอเพีียง เมื่ ่� อระดัับหนึ่่�ง ท่่านได้้ทรััพย์์ภายนอกแล้้ว ท่่านต้้อนำำเอาทรััพย์์ภายนอกนี้้�ไปเจืือจาน คนอื่ ่� นด้้วยทรััพย์์ภายในคืือมีีศรััทธา มีีศีีล มีีจาคะ มีีปััญญา นี่่�คืือขยาย จำำแนก สอดแทรกภาษิต ในการอธิิบายเรื่ ่� องศรััทธา บทกลอนต่่อไปนี้้�บางคนอาจจะนึึกว่่า เป็็นเรื่ ่� องปกติิ คนจะงามงามน้ำ ำ�ใจใช่่ใบหน้้า คนจะสวยสวยจรรยาใช่่ตาหวาน คนจะแก่แก่ความรู้ใช่อยู่นาน คนจะรวยรวยสินทานใช่บ้านโต จะประยุกต์ เกี่ยวกับที่เรื่องที่เทศน์อย่างไร คนจะงามงามน้ำใจใช่ใบหน้า คือมีศรัทธา คนจะสวยสวยจรรยาใช่ตาหวาน คือมีศีล คนจะแก่่แก่่ความรู้้ใช่่อยู่่�นาน คืือมีีปััญญา คนจะรวยรวยสิินทานใช่่บ้้านโต คืือมีีจาคะ

รวมคำ สอนเรื่องแม่และปาฐกถาของ ๔ ปราชญ์ร่วมสมัย 115 สรุปแล้วสมบัติ ๔ เราเทศน์สนับสนุนไปในทางเดียวกันสอดแทรก ภาษิต คนจะสวยสวยจรรยาใช่ตาหวานศีลเปน็เครื่องประดบปัระเสริฐสดุ ดีกว่าอาภรณ์ทั้งหลาย มีเรื่องเลาว่ ามีเทพเ ่จ้าพยากรณ์ผา่นคนทรงวาโ่สคราตีสเปนคน็ฉลาด ที่สุด โสคราตีสบอกว่า ผมไม่ได้ฉลาดที่สุด เทพเจ้าโมเมว่าผมฉลาด ผม จะลองไปโต้วาทีกบคนัฉลาด ถ้าผมแพ้เมื่อไร แสดงวาเทพเ่จ้าพยากรณ์ผิด โสคราตีสไปโต้วาทีกับคนฉลาดทั่วประเทศกรีก เขาชนะตลอด คนไปถามโสคราตีสว่า ทำไมท่านชนะตลอด โสคราตีสตอบว่า หนึ่งเดียวที่ข้าพเจ้ารู้คือรู้ว่าข้าพเจ้าไม่รู้อะไร เมื่อรู้ว่าตัวเองโง่เรื่องไหนก็ไปเพิ่มความรู้ในเรื่องนั้นๆ ท่านจะ ฉลาดขึ้น พระพุุทธเจ้้าตรััสว่่า ”โย พาโล มญฺฺตีี พาลฺฺยํํปณฺฺฑิิโต วาปิิ เตน โส พาโล จ ปณฺฺฑิิตมานีีส เว พาโลติิ วุจฺุ ฺจติ„ แิ ปลความว่่า ”คนโง่่ที่่รู้้ตั�ัวเอง ว่่าโง่่ยัังเป็็นบััณฑิิตได้้บ้้าง แต่่คนโง่่ที่่�คิิดว่่าตััวเองฉลาดแล้้ว โง่่แท้้ๆ„ ใครเทศน์์ไม่่เป็็นแล้้วรู้้ตััวเองว่่าเทศน์์ไม่่ได้้เรื่ ่� องจึึงมาฝึึกเทศน์์ที่่�นี่่� ยัังมีีโอกาสเป็็นนัักเทศน์์ได้้บ้้าง ที่เทศน์ไม่ได้เรื่องแล้วยังฝืนเทศน์โดยไม่มาเรียนที่นี่นับว่าโง่แท้ๆ ใช่ไหม

116  คุณบิดามารดา สุดพรรณนามหาศาล ผมอ้างพุทธภาษิตสนับสนุนมติของผมอย่างนี้ เช่นเดียวกับสามเณรอ้างพุทธภาษิตเมื่อเถียงกับทายก ทายกบอกว่า สัตว์น้ำมากกว่าสัตว์บก สามเณรบอกว่า สัตว์บกมากกว่าสัตว์น้ำ ทายกแย้้งว่่า ”เณรเกิิดเมื่ ่� อวานซืืนจะมารู้้ว่่าสััตว์์บกมากกว่่าสััตว์์น้ำ ำ� ได้้อย่่างไร สััตว์์น้ำ ำ� ต้้องมากกว่่าสััตว์์บก เพราะทะเลกว้้างใหญ่่มาก„ สามเณรตอบว่่า ”โยมอย่่าเถีียงนะ พระพุุทธเจ้้าตรััสว่่า อตฺฺตา หิิ อตฺฺตโน นาโถ แปลว่่า สััตว์์บกมากกว่่าสััตว์์น้ำ ำ� แล„ ทายกไม่่รู้้ภาษาบาลีีจึึงพููดว่่า ”ถ้้าพระพุุทธเจ้้าตรััสไว้้อย่่างนี้้� ผมก็็ ยอมละครัับ„ ทุกวันนี้เรามีปัญหาตรงที่เราเทศน์อัตโนมัติคืออธิบายธรรมเองโดย ไม่อ้างพระพุทธเจ้า เรารู้เรื่องทางโลกทุกเรื่อง แต่ไม่รู้เรื่องที่พระควรรู้คือ พระไตรปิฎก เมื่อไมร่กู้ค็วรยอมรับความโง่ของเราแล้วศึกษาพระไตรปิฎก เพิ่มขึ้นดังที่สมเด็จมหาวีรวงศ์(ติสสะ)แต่งเป็นกลอนว่า โง่ไม่เป็นเป็นใหญ่ยากฝากให้คิด ทางชีวิตจะรุ่งโรจน์ โสตถิผล ต้องรู้โง่ รู้ฉลาดปราดเปรือง่ตน โง่สบิหนดีกว่าเบ่งเก่งเดีย๋วเดียว การฝึึกการพััฒนาตนเองเพื่ ่� อจะเป็็นบััณฑิิตต้้องรู้้ว่่าตััวเองโง่่ ในเรื่ ่� องไหนแล้้วใฝ่่หาความรู้้ในเรื่ ่� องนั้้�น เราก็็เป็็นบััณฑิิตได้้บ้้าง

รวมคำ สอนเรื่องแม่และปาฐกถาของ ๔ ปราชญ์ร่วมสมัย 117 ข้อคิดอุปมา ประเด็็นต่่อมาคืือข้้อคิิดอุุปมา เปรีียบเทีียบให้้เห็็นภาพว่่า บััณฑิิต จะต้้องรู้้ทั้้�งทางโลกและทางธรรม ไม่่ใช่่ว่่ารู้้ธรรมะแล้้วเชย ไม่่มีี ศัักดิ์์�ศรีี พึ่่�งตััวเองก็็ไม่่ได้้ เทศน์์สอนชาวบ้้านแต่่ตััวเองเอาตััวไม่่รอด ทั้้�งประโยชน์์ทางโลกก็็หาไม่่ได้้ ประโยชน์์ทางธรรมก็็หาไม่่ได้้ ดัังที่่� พระพุุทธเจ้้าเปรีียบเทีียบว่่าคนในโลกนี้้�มีี ๓ ประเภท คืือ ๑. อันธจักขุ คนตาบอด ๒. เอกจักขุ คนตาเดียว ๓. ทวิจักขุ คนสองตา มีีเรื่ ่� องเล่่าว่่าพระที่่�วััดเซนแห่่งหนึ่่�งตั้้�งกฎว่่าพระอาคัันตุุกะที่่�จะมา ค้้างที่่�วััดต้้องโต้้วาทีีกัับเจ้้าอาวาส ถ้้าโต้้ชนะเจ้้าอาวาสจึึงจะได้้ที่่�พััก ถ้้าแพ้้ ก็็ไม่่ได้้พััก วัันหนึ่่�ง พระอาคัันตุุกะรููปหนึ่่�งมาขอพัักที่่�วััดคนมาตาม เจ้้าอาวาสไปโต้้วาทีี บัังเอิิญเจ้้าอาวาสไม่่ว่่างจึึงส่่งพระน้อ้งชายไปโต้้วาทีีแทน พระน้อ้งชายไปที่่�โบสถ์์โต้้วาทีกัีบัพระอาคันตุักุะ สักพักัหนึ่่�ง พระอาคันตุักุะ กระหืืดกระหอบมามาบอกลาเจ้้าอาวาสว่่า ”ผมลาละครับั ผมแพ้ครั้บั โต้้วาทีี สู้้พระที่่ท่่ �านส่่งไปไม่่ได้้„ ”นั่่�นแหละน้้องชายของผม ท่่านโต้้กัันอย่่างไร„ เจ้้าอาวาสถาม พระอาคัันตุุกะตอบว่่า ”พอพบหน้้าพระน้้องชายของท่่าน ผมยกนิ้้�ว ให้้หนึ่่�งนิ้้�ว หมายถึึงว่่าในโบสถ์์นี้้�มีีพระพุุทธ พระน้้องชายชููสองนิ้้�ว ตอบมาทันทีั ว่่ ีามีีพระพุุทธก็ต้็อ้งมีีพระธรรม ผมจึึงยกสามนิ้้�ว หมายความว่่า มีีพระพุุทธ มีีพระธรรมก็็ต้้องมีีพระสงฆ์์พระน้้องชายของท่่านฉลาดจริิงๆ

118  คุณบิดามารดา สุดพรรณนามหาศาล ชููกำปั้้น ำ ให้้ผม หมายถึึงว่่า พระพุุทธ พระธรรมและพระสงฆ์์ รวมกันัเป็น็หนึ่่�ง ผมยอมแพ้้จริิงๆ„ สัักพัักหนึ่่�งพระน้้องชายเดิินกระหืืดกระหอบมาหาเจ้้าอาวาส ผู้้เป็็นพระพี่่�ชาย ถามว่่า ”พระบ้้านั่่�นอยู่่�ที่่�ไหน„ เจ้้าอาวาสตอบว่่า ”เขาไปแล้้ว โต้้วาทีีชนะเขาแล้้วทำำ ไมเรีียกเขาว่่า พระบ้้า„ พระน้้องชายตอบว่่า ”ชนะที่่�ไหนเล่่า พอเจอหน้้ากััน มัันยกนิ้้�ว หนึ่่�งนิ้้�ว หาว่่าผมมีีตาข้้างเดีียว ผมอุุตส่่าห์์สะกดอารมณ์์พยายามยกนิ้้�ว สองนิ้้�ว หมายความว่่า ถึึงผมมีีตาเดีียว ท่่านก็็มีีสองตา มัันชูู ๓ นิ้้�ว หมายความว่่า เราสองคนมีีตารวมกันัเป็น็ ๓ ตา ผมโกรธจึึงชููกำปั้้น ำ ใส่่หน้้ามันั พระบ้้าจึึงวิ่่�งหนีีมาทางนี้้�„ ผมกำำลัังพููดเรื่ ่� องคน ๓ ประเภท คืือ คนตาบอด คนตาเดีียว และ คนสองตา คนตาบอดคืือคนที่่�ไม่่มีีความรู้้ในทางโลกและทางธรรม ไม่่ประสบ ความสำำเร็็จในการประกอบอาชีีพ ประโยชน์์ปััจจุุบัันก็็ไม่่ได้้ ประโยชน์์ ทางธรรมก็็ไม่่ได้้ เรีียกว่่าตาบอดสองข้้าง คนตาเดีียวคืือคนที่่�มีีความรู้้ในทางโลก จึึงหาประโยชน์์ปััจจุุบัันได้้ แต่่ไม่่รู้้ธรรมะ คนที่่�สมบููรณ์์คืือคนที่่�มีีตาสองข้้าง คืือคนที่่�มีีความรู้้ทั้้�งทางโลก และทางธรรม

รวมคำ สอนเรื่องแม่และปาฐกถาของ ๔ ปราชญ์ร่วมสมัย 119 นี้้�คืือข้้อคิิดอุุปมา ท่่านพุุทธทาสเปรีียบเทีียบว่่า ชีีวิิตที่่�ดีีเหมืือนการ ไถนาด้้วยควายสองตััว คนสมััยโบราณไถนาด้้วยควาย ๒ตััว ควายตััวหนึ่่�ง เป็็นตััวรู้้ เพราะรู้้ภาษาชาวนา ชาวนาสั่่�งให้้เดิินมัันก็็เดิิน สั่่�งให้้หยุุดมััน ก็็หยุุด แต่่มัันไม่่มีีแรงลากไถ เพราะมัันเป็็นควายแก่่ ชาวนาเอาไปเทีียมคู่่� กัับควายหนุ่่�มมีีแรง ลากไถได้้ แต่่ไม่่รู้้ภาษาชาวนาสั่่�งให้้หยุุดมัันก็็ไม่่ หยุุด ชาวนาจึึงเอาควายแก่่ที่่�รู้้ภาษาชาวนาเทีียมคู่่�กัับตััวแรงคืือควาย หนุ่่�ม พอชาวนาออกคำำสั่่�ง ควายตััวรู้้คืือตััวแก่่ที่่�ไม่่มีีแรงก็็ออกเดิิน มัันก็็กระทบตััวหนุ่่�มให้้เดิินตาม พอชาวนาสั่่�งให้้หยุุด ตััวแก่่ก็็หยุุดและ พาตััวหนุ่่�มหยุุดด้้วย ควายหนุ่่�มเป็็นตััวลากไถตามแต่่ตััวแก่่จะพาไป ชีีวิิต เหมืือนการไถนาด้้วยควายสองตััวคืือตััวรู้้กัับตััวแรง ตััวรู้้หมายถึึงความรู้้ในทางธรรม คอยกำำกัับตััวแรงคืือความรู้้ใน ทางโลก เช่่นวิิทยาศาสตร์์เทคโนโลยีี ถ้้ามีคีวามรู้้ในทางโลกแต่่ไม่่มีธีรรมะ คนอาจจะโกงได้้พิิสดารยิ่่�งขึ้้�น ต้้องเอาธรรมะคืือตััวรู้้ไปกำำกัับตััวแรง จึึงจะเป็็นบััณฑิิตที่่�สมบููรณ์์ บััณฑิิตจึึงต้้องรู้้ทั้้�งทางโลกและทางธรรม เหมืือนการไถนาด้้วยควายสองตััว นี่่คืืออุ�ปุมาเปรีียบเทีียบ นิทานสาธก เทศน์ ์ดีีต้้องมีีนิิทานสาธก นิิทานคืือเรื่ ่� องที่่�เล่่ากัันมา อาจจะเป็็น นิิทานอีีสปก็็ได้้ สาธกคืือยกเหตุุการณ์์เช่่นข่่าวในหน้้าหนัังสืือพิิมพ์์ มาประกอบการเทศน์์ ก่่อนที่่�จะเล่่าเรื่ ่� องเราจะต้้องอธิิบายธรรมก่่อน เช่่น คนเรามัักจะหาแต่่ประโยชน์์ปััจจุุบััน ไม่่สนใจประโยชน์์ระยะยาวก็็คืือ สมบััติิภายใน ผู้้ที่่�รู้้จัักเศรษฐกิิจพอเพีียงมีีสมบััติิภายในคืือศรััทธา ศีีล

120  คุณบิดามารดา สุดพรรณนามหาศาล จาคะ ปััญญา จะมีคีวามสุุขตามอััตภาพ คนอย่่างนี้้น่่ �าสรรเสริิญเป็นบั็ ัณฑิิต ที่่�แท้้จริิง เหมืือนเรื่ ่� องต่่อไปนี้้� เถ้าแก่จากกรุงเทพฯนำกฐินไปทอดต่างจังหวัด พอไปถึงวัด เถ้าแก่ เดินลงไปที่ศาลาท่าน้ำ ซึ่งเป็นศาลาอกแตก เพื่อดูว่าจะพัฒนาอะไรได้ บ้าง เห็นลุงคนหนึ่งนุ่งกางเกงตัวเดียวไม่ใส่เสื้อ นั่งพิงเสาศาลาอยู่ ไม่ทำ อะไร งานทอดกฐินก็ไม่ไปช่วย นั่งเหม่อลอยดูกระแสน้ำ เสียพลังงาน ไม่สร้างสรรค์ เถ้าแก่คิดว่าคนขี้เกียจอย่างนี้ไม่น่าจะอยู่ในโลก เรามา ทอดกฐิน ไม่ไปช่วยจับช่วยทำ มานั่งทอดหุ่ยอยู่ได้ เถ้าแก่กลับไปทอด กฐินบนศาลา หลังจากทำพิธีเสร็จก็เดินกลับมาที่ศาลาท่าน้ำอีก พบว่า ลุงคนนั้นยังนั่งอยู่อย่างนั้นแหละ ไม่รู้ร้อนรู้หนาว เถ้าแก่ทนไม่ได้ก็ถามว่า ”ลุง มานั่งทำอะไร„ แทนที่จะสนใจสนทนา ลุงกลับย้อนวา ” ่ดูเองไมเ่ปน็หรือ„ ”แล้วมานั่งทำอะไร งานการไม่รู้จักทำ„ ลุงย้อนถามว่า ”แล้วงานน่ะ ทำไปทำไม„ ”ทำงานก็จะได้มีเงินน่ะสิ„เถ้าแก่ตอบ ”มีเงินแล้วเป็นอย่างไร„ ”มีเงินจะได้มีความสุขน่ะสิ„ เถ้าแก่ตอบ ”สุขมันเป็นอย่างไรล่ะ„ ลุงถาม ”สุขก็คืออยู่สบายๆ ไม่ต้องทำอะไร„ เถ้าแก่ตอบ ”นี่ไงสุขแล้ว อยู่สบายๆ ไม่ต้องทำอะไร„ ลุงสรุป ลุุงมีีสมบััติิภายใน เราไปหาว่่าเขาขาดโน่่นขาดนี่่� บางทีีเราเข้้าใจผิิด เห็็นนัักปราชญ์์นั่่�งอยู่่�เฉยๆ ก็็ว่่าพวกนี้้�ขี้้�เกีียจ เห็็นพระนั่่�งกััมมััฏฐานก็็ว่่า

รวมคำ สอนเรื่องแม่และปาฐกถาของ ๔ ปราชญ์ร่วมสมัย 121 เป็นก็าฝากสัังคม สมััยหนึ่่�งคอมมิิวนิสต์ิ กล่่ ์าวหาว่่าพระสงฆ์์เป็นก็าฝากสัังคม ไม่่ผลิิตอะไร หารู้้ไม่่ว่่าพระสงฆ์์ผลิิตอริิยทรััพย์คืือส ์มบัติัิภายใน ยกสื่ออุปกรณ์ คำำว่่าสื่ ่� อหมายถึึงเครื่ ่� องช่่วยให้้เกิิดความเข้้าใจ ถ้้าท่่านอธิิบายธรรม ล้้วนๆอย่่างเดีียวย่่อมเป็็นที่่�เข้้าใจได้้ยาก เพราะฉะนั้้�นท่่านต้้องหาอะไร มาเป็็นสื่ ่� อให้้คนเข้้าถึึงธรรม บางท่่านไม่่เข้้าใจว่่าเวลานั่่�งบนธรรมาสน์์จะ ใช้้สื่ ่� อได้้อย่่างไร เมื่ ่�อมืือต้้องประคองคััมภีร์ี์เทศน์์ การใช้้สื่ ่� อบนธรรมาสน์์ เป็็นไปได้้หรืือ มีสำนวนนิยายกำลังภายในอยู่ประโยคหนึ่งว่า ”กระบี่อยู่ที่ใจ„ หมายความว่ายอดฝีมือสามารถใช้สิ่งของทุกอย่างเป็นกระบี่ได้ แม้แต่ กงไม้ ิ่กก็ลายเปนก็ระบฆี่า่คนได้ ในทำนองเดียวกนั สำหรับสดุยอดนกัเทศน์ ไม่มีอะไรที่ใช้เป็นอุปกรณ์สอนธรรมไม่ได้ เวลาไปเทศน์งานศพ อุปกรณ์ในการเทศน์ก็คือโลงศพที่ตั้งอยู่บน ศาลา เราสามารถเทศน์ถึงผู้วายชนม์ที่นอนอยู่ภายในโลงว่า ”ญาติโยมมา วันนี้เพื่อส่งหลวงพ่อเจ้าอาวาสในโลงนั้นเป็นครั้งสุดท้าย ก่อนนี้ ท่านเคย เทศน์สอนญาติโยมอยู่ทุกวันพระ มาถึงวันนี้ท่านนอนนิ่งอยู่ในโลง ตอนนี้ ท่านเทศน์อยู่ตรงนั้นโดยไม่ต้องพูด ฟังให้ดีเถอะ ร่างอันไร้วิญญาณของ หลวงพ่อสอนธรรมะโดยไม่ต้องพูดว่าในที่สุด ชีวิตคนเราก็มาถึงจุดนี้กัน ทุกคน

122  คุณบิดามารดา สุดพรรณนามหาศาล ร่่างที่่�นอนในโลงอยู่่ตรงหน้้า แต่่ก่่อนมาท่่านก็็เป็็นเหมืือนเช่่นฉััน อย่่างที่่�ท่่านนอนอยู่่ไซร้้ในโลงนั้้�น ไม่่ช้้าพลัันฉัันก็็เป็็นเช่่นท่่านเอย เราสอนธรรมคืือมรณสติิแก่่ผู้้ฟัังโดยใช้้โลงที่่�ตั้้�งอยู่่�ตรงหน้้าเป็็นสื่ ่� อ การสอน ยกตััวอย่่างให้้เห็็นต่่อไปว่่า เทีียนที่่�จุุดอยู่่�เบื้้�องหน้้าอาตมภาพนี้้� เรียกว่าเทียนส่องธรรม เวลาพระจะขึ้นธรรมาสน์ เขาจะจุดเทียนส่อง ธรรมก่อน มีหลักจรรยานักเทศน์อยู่ว่า ถ้ายังไม่จุดเทียนส่องธรรม ห้าม พระเทศน์์ขึ้้�นธรรมาสน์์ บางทีีโฆษกไม่่รู้้เรื่ ่� อง นิิมนต์์พระเทศน์์ขึ้้�นธรรมา สน์์ก่่อนจุุดเทีียนส่่องธรรม อย่่างนี้้�ใช้้ไม่่ได้้ ประธานหรืือเจ้้าภาพจุุดเทีียน ส่่องธรรมเมื่อ ่� ไร นักัเทศน์ก์ราบพระประธาน ไหว้้เจ้้าอาวาสแล้้วขึ้้�นธรรมาสน์์ ทันทีั ี เทีียนส่่องธรรมเป็็นอุุปกรณ์์สอนธรรมที่่�ตั้้�งอยู่่�ติิดธรรมาสน์์ เราสามารถเทศน์โดยอ้างถึงเทียนส่องธรรมว่า ”ญาติโยมทังหลาย ้ ชีวิตคนเราเกดิมาก่อนจะจากโลกนไี้ป ต้องฝากความดีไว้กบัโลกนี้บ้าง เทียน ที่จุดอยู่เบื้องหน้าท่านทั้งหลายนี้เป็นเทียนส่องธรรม จุดแล้วทำให้พระ ได้เทศน์ โยมได้ฟังธรรม แต่เทียนบางเล่มจุดแล้วดับไปอย่างไร้คุณค่า เทียนบางเล่มเผาบ้านเผาเมือง ชีวิตคนเราต้องเหมือนเทียนส่องธรรมคือ ดับไปอย่างมีคุณค่าฝากไว้ในโลกนี้ดังคำประพันธ์ที่ว่า “เปลวเทีียนละลายแท่่ง เพื่่�อเปล่่งแสงอัันอำำไพ ชีีวิิตมลายไป เพื่่�ออะไรทิ้้�งไว้้แทน”

รวมคำ สอนเรื่องแม่และปาฐกถาของ ๔ ปราชญ์ร่วมสมัย 123 ในงานทอดผ้้าป่่า มีีต้้นผ้้าป่่าตั้้�งอยู่่�หน้้าธรรมาสน์์ เจ้้าอาวาส นิิมนต์์เราไปเทศน์์เพื่ ่� อระดมทุุนสร้้างศาลา เราก็็บอกว่่า ศาลาหลัังนี้้� เมื่อสร้างเสร็จแล้วไม่ใช่สมบัติของเจ้าอาวาส แต่เป็นสมบัติพระศาสนา ญาติโยมทังหลาย้จะได้มาใชป้ระโยชน์รวม่กนั เพราะฉะนั้น มาช่วยหลวงพ่อ ท่านสร้างศาลาเป็นสมบัติฝากไว้ในพระศาสนากันเถิดช่วยติดต้นผ้าป่าให้ ใบหนากว่านี้ ญาติโยมดูต้นผ้าป่านี้มีธนบัตรประดับอยู่ไม่มาก อาตมภาพเคยได้้ยิินธนบััตรใบละพัันคุุยกัับธนบััตรใบละยี่่�สิิบ แบ้้งค์์ยี่่�สิิบถามแบ้้งค์์พัันว่่าวัันหยุุด ๑๒ สิิงหาคมปีีนี้้�ไปเที่่�ยวที่่�ไหนมา แบงค์์พัันตอบว่่าได้้เข้้าห้้าง ได้้ขึ้้�นเครื่ ่� องบิิน บางทีีก็็ไปต่่างประเทศ ไปถึึง บ่่อนปอยเปต ได้้เที่่�ยวไปทั่่�วหมด แบงค์์ยี่่�สิิบบอกว่่า อิิจฉาจัังเลย พี่่�ไปเที่่�ยวทั่่�วทุุกแห่่ง ผมไม่่ได้้ไป ไหนเลย ได้้แต่่เข้้าวััด วนเวีียนติิดต้้นผ้้าป่่าอยู่่�นี่่�แหละ ญาติโยมทั้งหลาย พาแบงค์พันเข้าวัดติดต้นผ้าป่าบ้างนะ นี่คือการใช้สื่ออุปกรณ์ ไม่มีอะไรที่ใช้สอนธรรมะไม่ได้ ปฏินิเทศ ปฏินิิเทศคืือสรุปจบปุระทับัใจ เมื่อ ่� ได้นิ้ิเทศคืืออธิบิายขยายความมา พอสมควรแก่่เวลาก็ถึึ็งขั้้น�สุุดท้้ายคืือปฏินิิเทศ หมายถึึงสรุปจบุให้ป้ระทับัใจ ท่่านต้้องพยายามโยงธรรมเข้้าหาผู้้ฟััง เมื่ ่� อจะสรุุปจบต้้องสอนให้้น้้อม นำำเอาธรรมะที่่�เราได้้เทศน์์มานี้้�ไปปฏิิบััติิ เขาเรีียกว่่าประยุุกต์์ใช้้ธรรม

124  คุณบิดามารดา สุดพรรณนามหาศาล หรืือถ้้าเราเทศน์์งานศพก็บอกว่่ ็ า ”ธรรมะที่่�พรรณนามาทำำ ให้้อายุุยืืนมีี ๔ ประการ คืือฉัันทะ วิิริิยะ จิิตตะ วิิมัังสา ผู้้ที่่�นอนนิ่่�งอยู่่�ในโลงได้้ถืือปฏิิบััติิ ตามนี้้�จึึงมีีอายุุยืืนถึึง ๑๐๑ ปีี ใครอยากมีีอายุุยืืนก็็จงรัับเอาไปปฏิิบััติิ„ จากนั้น ลงท้ายด้วยการให้พรแก่ผฟู้ัง บทให้พรนี้ควรจะท่องให้ขึ้นใจ ถ้าเป็นการเทศน์ในงานมงคล ควรให้พรในทำนองนี้ว่า “รตนตฺฺตฺฺยานุุภาเวน รตนตฺฺตฺฺยเตชสา ขอเดชานุุภาพแห่่งคุุณ พระศรีีรััตนตรััยและกุุศลผลบุุญที่่�ท่่านทั้้�งหลายได้้บำำเพ็็ญมา จงมารวมกััน เป็็นตบะเดชะ พลวปััจจััย อำำนวยอวยพรให้้ท่่านสาธุุชนทั้้�งหลายจงเจริิญ ด้้วยอายุุ วรรณะ สุุขะ พละ ปฏิิภาณ ธรรมสารสมบัติัิ ธนสารสมบัติัิ ปรารถนา สิ่่�งหนึ่่�งประการใดที่่ชอบป�ระกอบด้้วยธรรม ก็ขอ็ ให้ค้วามปรารถนานั้้น�ๆ จง พลันสำั ำเร็จส็ มมโนรถมุ่่�งมาดปรารถนาทุกปุระการ” ถ้้าเทศน์์ในงานศพ ควรให้้พรว่่า ”อิิมิินา กตปุุญฺฺเน ขออำำนาจกุุศลผลบุุญที่่�คณะท่่านเจ้้าภาพได้้ บำำเพ็็ญไว้้ดีีแล้้วในหมู่่�สงฆ์์ จงมารวมกัันเป็็นตบะเดชะ พลวปััจจััย อุุทิิศ เป็็นส่่วนกุุศลไปให้้ท่่านผู้้วายชนม์์เพื่ ่� อสำำเร็็จเป็็นอิิฏฐวิิบากสุุขสมบััติิทิิพย สมบัติัิในสััมปรายภพ สมดัังเจตนาปรารภของคณะท่่านเจ้้าภาพทุกปุระการ อนึ่่�ง ขออำำนาจกุุศลผลบุุญนี้้�จงเป็็นปฏิิพรย้้อนสนองให้้คณะท่่าน เจ้้าภาพเจริิญด้้วย อายุุ วรรณะ สุุขะ พละ ปฏิิภาณ ธรรมสารสมบััติิ ธนสารสมบััติิ ปรารถนาสิ่่�งใดที่่�ชอบประกอบด้้วยธรรม ก็็ขอให้้ความ ปรารถนานั้้น�ๆ จงพลันสำั ำเร็จส็มความปรารถนาทุกปุระการ„

รวมคำ สอนเรื่องแม่และปาฐกถาของ ๔ ปราชญ์ร่วมสมัย 125 เมื่อ ่� ให้้พรเป็นที่่ ็ �เรีียบร้อ้ยแล้้วก็็ลงท้้ายอย่่างนุ่่�มนวลว่่า ”รับปัระทานแสดงพระธรรมเทศนา ใน...กถา พอสมควรแก่่เวลา ขอสมมติยุิติุิลงคงไว้้แต่่เพีียงเท่่านี้้� เอวััง ก็มี็ด้ี้วยประการฉะนี้้�„

ปัจฉิมปรารภ ในมหามงคลวโรกาสพระราชพิิธีีเฉลิิมพระชนมพรรษา ๒๘ กรกฎาคม ๒๕๖๖ พระบาทสมเด็็จพระวชิิรเกล้้าเจ้้าอยู่่�หััว ผู้้ทรงพระคุุณ อัันประเสริิฐ ทรงพระกรุุณาโปรดพระราชทานเลื่ ่� อนสมณศัักดิ์์� ให้้ พระเดช พระคุุณหลวงพ่่อพระเทพสิิทธิิวิิมล (ละเอีียด สุุทนฺฺตมหาเถร) เจ้้าคณะ ภาค ๑๕ เจ้้าอาวาสวััดคลองวาฬ พระอารามหลวง เป็็นพระราชาคณะ ชั้้�นธรรม ในราชทิินนามที่่� พระธรรมวชิิรสิิทธาจารย์์ ไพศาลธรรมกิิจโกศล วิิมลสัังฆกิจบริิหาร ศาสนภารธุุราทร มหาคณิสสิร บวรสัังฆาราม คามวาสีี ตามที่่�ได้้รัับทราบโดยทั่่�วกัันแล้้ว นั้้�น การนี้้� คณะสงฆ์วั์ดคัลองวาฬ พร้อ้มด้้วยอุบุาสกอุบุาสิกิา และคณะ ศิิษยานุุศิิษย์์ ได้้กำำหนดจััดงานต้้อนรัับและสมโภชสมณศัักดิ์์�ถวาย พระเดชพระคุุณหลวงพ่่อฯ ในวัันเสาร์์ที่่� ๒๙ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๖๖ ณ หอประชุุมสงฆ์์วััดคลองวาฬ พระอารามหลวง อำำเภอเมืืองประจวบคีีรีีขัันธ์์ จัังหวััดประจวบคีีรีีขัันธ์์ โดยมีีพระเดชพระพระคุุณพระราชรััตนวิิสุุทธิ์์� เจ้้าคณะจัังหวััดประจวบคีีรีีขัันธ์์ เจ้้าอาวาสวััดกุุยบุุรีี เป็็นประธานที่่�ปรึึกษา และคณะสงฆ์วั์ดคัลองวาฬ อันปัระกอบด้้วยผู้้ช่่วยเจ้้าอาวาส พระภิกษุิสุงฆ์์ องค์์สามเณร ศิิษย์์วััดร่่วมกัันจััดและรัับผิิดชอบดำำเนิินการ ทั้้�งนี้้� ได้้รัับ เมตตานุุเคราะห์์จากเจ้้าคณะพระสัังฆาธิิการทั้้�งในระดัับเจ้้าคณะจัังหวััด รองเจ้้าคณะจัังหวััด เจ้้าคณะอำำเภอ รองเจ้้าคณะอำำเภอ เจ้้าคณะตำำบล

รวมคำ สอนเรื่องแม่และปาฐกถาของ ๔ ปราชญ์ร่วมสมัย 127 เจ้้าอาวาสผู้้ช่่วยเจ้้าอาวาสวัดัและอารามต่่าง ๆ ในเขตปกครองภาค ๑๕ ทั้้�ง ๔ จัังหวััดคืือจัังหวััดราชบุุรีี เพชรบุุรีี สมุุทรสงคราม และประจวบคีีรีีขัันธ์์ ได้้บริิจาคอุุปถััมภ์์เป็็นเจ้้าภาพ ของที่่�ระลึึก ไทยธรรม และสิ่่�งของบริิวาร ทั้้�งหลายเพื่ ่� อถวาย/แจกให้้ผู้้มาร่่วมงานนี้้� ทางฝ่่ายฆราวาสญาติิโยมอัันมีี ผู้้ว่่าราชการจัังหวัดปัระจวบคีรีขัีันธ์์ เป็นต้็น้เป็นป็ระธานหััวหน้้าส่่วนราชการ และญาติิโยมสาธุชนทัุ้้�งหลาย ได้ร่่ ้วมกันบริัจิาคปัจจัั ัย/ไทยธรรม ดัังปรากฏ รายนามในท้้ายหนัังสืือนี้้�แล้้ว จึึงขอกราบขอบพระคุุณ เจริิญพรขอบคุุณ และอนุุโมทนาไว้้บุุญ ณ โอกาสนี้้� อนึ่่�ง ขอกราบขอบพระคุุณ/อนุุโมทนาเป็็นพิิเศษแก่่ ท่่านพระครูู ประภััศร์์วรพิินิิจ รองเจ้้าคณะจัังหวััดสมุุทรสงคราม เจ้้าอาวาสวััดเทพประสิิทธิ์์�คณาวาส ท่่านพระครููพิิพััฒน์์จริิยาภรณ์์ รองเจ้้าคณะอำำเภอปากท่่อ เจ้้าอาวาสวััดหนองกระทุ่่�มท่่านพระครููปลััดอิิทธิิวััฒน์์ รองเจ้้าคณะอำำเภอ ปากท่่อ เจ้้าอาวาสวััดเบญจคีีรีีนคร ที่่�เป็็นหััวเรี่่�ยวหััวแรงถวายปััจจััยเป็็น เจ้้าภาพและประสานไปยัังเจ้้าคณะพระสัังฆาธิกิารต่่าง ๆ จนเป็น็เหตุุให้้งานนี้้� สำำเร็็จลุุล่่วงไปด้้วยความเรีียบร้้อยดีีทุุกประการ กัับทั้้�งขอเจริิญพรขอบคุุณ ท่่านนายกบุุญเยี่่�ยม วิินิิจ นายกเทศบาลตำำบลคลองวาฬ คุุณพิิมภาชยา จููศิิริิพงษ์์กุุล (เจ้้เล็็กปลาจิ้้�งจั้้�ง) คุุณสุุรดา คล้้ายทอง (แพปลาเจ้้อ้้วน) คุุณสรััญพร (ผู้้ใหญ่่เปิ้้น) ผู้้ใหญ่่ปิิยะพงษ์์ ศรีีสุุภาวดีี (ผู้้ใหญ่่อ้้วน) และ ญาติิโยมคลองวาฬ ได้้ถวายอุุปถััมภ์์ในงานนี้้�อย่่างเต็็มที่่�และเต็็มใจ ขอ ผลานิิสงส์์แห่่งบุุญที่่�ท่่านทั้้�งหลายได้้ร่่วมบำำเพ็็ญในครั้้�งนี้้� จงเป็็นเดชะ

128  คุณบิดามารดา สุดพรรณนามหาศาล พลวปััจจััยส่่งเสริิมสนัับสนุุนให้้ประสบแต่่ความสุุข ความเจริิญด้้วยลาภ ยศ สุุขสรรเสริิญ เจริิญในหน้้าที่่�การงาน ตลอดกาลเป็็นนิิตย์์ เทอญ ฯ พระศรีีปริิยััติิเมธีี (สงวน ปญฺฺาสิิริิ) รองเจ้้าคณะจัังหวััดประจวบคีีรีีขัันธ์์ ผู้้ช่่วยเจ้้าอาวาสวััดคลองวาฬ พระอารามหลวง

รวมคำ สอนเรื่องแม่และปาฐกถาของ ๔ ปราชญ์ร่วมสมัย 129 รายนามผู้อุปถัมภ์ การจัดพิมพ์หนังสือ “คุณบิดามารดา สุดพรรณนามหาศาล” ที่ระลึกในงานฉลองสมณศักดิ์ พระธรรมวชิรสิทธาจารย์ เจ้าคณะภาค ๑๕ ๑. พระเทพปวรเมธีี, รศ.ดร. รองเจ้้าคณะภาค ๑๕ รองอธิิการบดีีฝ่่ายบริิหาร มจร ผู้้ช่่วยเจ้้าอาวาสวััดประยุุรวงศาวาส กรุุงเทพมหานคร ๒. พระเมธีีคุุณาภรณ์์ รองเจ้้าคณะจัังหวััดประจวบคีีรีีขัันธ์์ เจ้้าอาวาสวััดเกาะหลััก พระอารามหลวง จำำนวนเงิิน ๓๕,๐๐๐ บาท ๓. พระศรีีปริิยััติิเมธีี รองเจ้้าคณะจัังหวััดประจวบคีีรีีขัันธ์์ ผู้้ช่่วยเจ้้าอาวาสวัดคัลองวาฬ พระอารามหลวง จำำนวนเงิิน ๓๐,๐๐๐ บาท ๔. พระครููปลััดสุุวััฒนพรหมวุุฒิิคุุณ รองเจ้้าคณะจัังหวััดเพชรบุุรีี เจ้้าอาวาสวััดพลัับพลาชััย จำำนวนเงิิน ๓๕,๐๐๐ บาท ๕. พระศรีีสิิทธิิวิิเทศ ผู้้ช่่วยแม่่กองบาลีีสนามหลวง ผู้้ช่่วยเจ้้าอาวาสวััดมหาพฤฒาราม กรุุงเทพมหานคร จำำนวนเงิิน ๓,๐๐๐ บาท ๖. พระครููสุุธีีธรรมานุุเทศ เลขานุุการเจ้้าคณะภาค ๑๕ ผู้้ช่่วยเจ้้าอาวาสวััดคลองวาฬ พระอารามหลวง จำำนวนเงิิน ๖,๐๐๐ บาท