เอกสารประกอบการสอน การปกครองของไทย ส32202

เอกสารประกอบการสอน การปกครองของไทย ส32202

สรปุ

รูปแบบการปกครองสามารถถูกแบ่งเป็น 2 ประเภทซึ่งต้ังอยู่บนขั้วท่ีอยู่ตรงกันข้ามกันคือ
ประชาธิปไตยและเผด็จการ ในแต่ละประเทศจะมีรูปแบบการปกครองอยู่ระหว่าง 2 ข้ัวในจุดท่ี
แตกต่างกันออกไป โดยมีตัวบ่งชี้คือ สิทธิและเสรีภาพของประชาชน และอานาจของรัฐลักษณะของ
ประชาธิปไตยเสรีนิยมได้แก่ มีการเลือกตั้งที่โปร่งใส บริสุทธิ์และยุติธรรมรัฐบาลถูกจากัดอานาจโดย
รัฐธรรมนูญที่ถูกร่างโดยตัวแทนของประชาชน ประชาชนรวมถึงชนกลุ่มน้อย เช่นผู้หญิง พวกรักร่วม
เพศ คนสีผิวมีสิทธิในการดารงชีวิตเท่าเทียมกับคนกลุ่มอ่ืนและมีเสรีภาพอย่างเต็มที่ในการแสดงออก
ด้านความคิด ฯลฯ ในขณะท่ีการปกครองท่ีค่อนไปทางเผด็จการอย่างเช่นประชาธิปไตยเทียม
เผด็จการอานาจนยิ มนัน้ ขาดคุณสมบัตเิ หล่านั้นเผดจ็ การอานาจนยิ มถูกแบ่งออกเป็น เผดจ็ การอานาจ
นิยมแบบทหาร สาหรับเผด็จการอานาจนิยมแบบพรรคการเมืองผูกขาด เผด็จการอานาจนิยมแบบ
ระบบราชการผูกขาดอานาจสาหรับเผด็จการอานาจนิยมเชิงแข่งขันนั้นมีลักษณะท่ีคล้ายกับ
ประชาธิปไตยเช่นมีการแข่งขันกันแต่ยังคงมีลักษณะแบบเผด็จการไว้อย่างเช่นการผูกขาดของกลุ่ม
ทางอานาจส่วนเผด็จการแบบเบ็ดเสร็จมีความบกพร่องทางประชาธิปไตยแต่เน้นไปที่เรื่องของ
อุดมการณ์และเรื่องอานาจสูงกว่าเผด็จการแบบอานาจนยิ ม

นอกจากนี้รัฐต่างๆ ยังต้องเผชิญกับภาวะเปล่ียนผ่านของรูปแบบการปกครองในลักษณะที่
แตกต่างกันโดยเฉพาะประเทศเยอรมันที่มีการเปลี่ยนรูปแบบการปกครองสูงมากในศตวรรษท่ี 20
การเปลีย่ นผา่ นยงั ของรูปแบบการปกครองสามารถแบ่งตามจุดต่าง ๆ ได้แก่

1) ประเทศที่ประชาธปิ ไตยมั่นคงได้แกป่ ระเทศทางตะวันตกเช่นนอร์เวย์และสหรฐั อเมริกาซึ่ง
มีความซบั ซอ้ นของประชาธิปไตย

2) กระบวนการจรรโลงประชาธปิ ไตยก็คือการเปลยี่ นเป็นประชาธิปไตยซึ่งเป็นได้ทง้ั ค่อยเป็น
ค่อยไปและอย่างรวดเร็ว

3) ภาวะถดถอยความเป็นประชาธปิ ไตยกค็ ือการเปล่ยี นไปทางด้านเผดจ็ การซ่ึงเป็นไดท้ ั้งค่อย
เป็นค่อยไปและอยา่ งรวดเรว็

4) ภาวะประชาธิปไตยหรือเผด็จการที่ไม่ม่ันคง คือประเทศซ่ึงเปลี่ยนรูปแบบการปกครองได้
ง่ายเพราะสถาบันทางการเมืองขาดความมั่นคงตัวอย่างของประชาธปิ ไตยท่ีไม่ม่ันคงได้แก่รัสเซยี ส่วน
ตัวอย่างของเผด็จการท่ีไม่มนั่ คงได้แกป่ ากีสถาน

5) เผด็จการที่ม่ันคงคือการเป็นเผด็จการอย่างยาวนานและมีการพัฒนาประชาธิปไตยเพียง
เลก็ นอ้ ย ตัวอยา่ งไดแ้ กจ่ ีน ลาว หลายประเทศในตะวนั ออกกลางและแอฟริกา นอกจากนย้ี งั มีลักษณะ
การปกครองทีบ่ ง่ ชี้ความเปน็ เผด็จการอนั ได้แก่

1) ธนาธิปไตย ทมี่ เี งินเป็นเร่ืองสาคญั ในการปกครอง
2) เทคโนเครซี ที่เนน้ ให้ผเู้ ชยี่ วชาญปกครองประเทศ
3) เทวาธิปไตย ทีใ่ ห้ความสาคัญแกศ่ าสนาและนักบวชตอ่ การเมือง
4) เคลพโตเครซี ทผี่ ปู้ กครองมงุ่ เนน้ การกอบโกยปลน้ สะดมประเทศ
5) รฐั แห่งอาชญากร ทผี่ นู้ ารฐั มคี วามสมั พันธก์ ับองค์กรอาชญากร และ
6) รฐั สอดส่อง ทรี่ ัฐมุ่งเน้นการสะกดรอยตามหรือจับตาดูพลเมอื ง

นายพชิ าภพ ศรีทองมาศ ครูวิทยฐานะชานาญการพเิ ศษ โรงเรยี นเบญจมราชูทศิ 211

บทท่ี 8 การมสี ว่ นรว่ มทางการเมอื ง

เอกสารประกอบการสอน การปกครองของไทย ส32202

บทท่ี 8
การมีสว่ นรว่ มทางการเมือง

การมีส่วนร่วมทางการเมือง (Political Participation) เป็นลักษณะสาคัญของความสัมพันธ์
ระหว่างมนุษย์กับการเมืองและการปกครอง การมีส่วนร่วมทางการเมือง หมายถึง การท่ีประชาชน
หรือกลมุ่ ผลประโยชน์กลุ่มใดกลมุ่ หนึ่งเข้าไปเก่ยี วขอ้ งกับกจิ กรรม ซึ่งสามารถมบี ทบาทหรืออิทธิพลต่อ
การเลอื กนักการเมือง รวมไปถึงนโยบายหรือการบรหิ ารงานของรฐั

ปัจจุบัน การมีส่วนร่วมทางการเมืองของประชาชนเพิ่มจานวนข้ึน จากการขยายตัวของ
ชนช้ันกลาง ซ่ึงมีการศึกษาสูงและมีฐานะการเงินที่ดีกว่าเดิม คนเหล่าน้ันจึงมีโอกาสในการ
เสพข่าวสารและติดต่อระหว่างกัน ผ่านเทคโนโลยีที่แพร่หลายไปทั่วโลก โดยเฉพาะสังคมออนไลน์
(Social media)

1. ประเภทของการมสี ่วนร่วมทางการเมือง
กิจกรรมของประชาชนในการมีสว่ นรว่ มทางการเมืองมีความหลากหลายแต่สามารถแบง่ ออก

ได้เปน็ 2 ประเภทใหญ่ ๆ ดังน้ี
1. การมีส่วนรว่ มอยา่ งเป็นแบบแผน (Conventional Participation)
หมายถึง การมีส่วนร่วมทางการเมืองท่ีรัฐมีความเต็มใจในการส่งเสริม สนับสนุน เพราะ

สามารถกาหนดและควบคุมผ่านกฎหมายกับสถาบันต่าง ๆ ได้อย่างเช่น การลงคะแนนเสียงเลือกต้ัง
การลงประชามติ การเข้าร่วมเป็นสมาชิกพรรคการเมือง การลงสมัครเป็นนักการเมืองการบริจาคเงิน
ให้กับพรรคการเมือง การเขียนบทความทางการเมือง การเสวนาหรอื แสดงความคิดเห็นทางการเมอื ง
การสง่ ฏกี า หรือเสนอความเห็นใหก้ บั รัฐบาล ฯลฯ

2. การมสี ่วนรว่ มอยา่ งไม่เป็นแบบแผน (Unconventional Participation)
หมายถึง การมีส่วนร่วมทางการเมืองท่ีรัฐไม่ส่งเสริม หรือสนับสนุนเท่าไรนักเพราะเป็นการ
บั่นทอนเสถียรภาพของรัฐ อย่างเช่น การเดินขบวนประท้วง การวิจารณ์โจมตีรัฐบาลการนัดหยุดงาน
และอาจเลยขอบเขตไปสู่การกระทาท่ีผิดกฎหมาย อย่างเช่น การจลาจล การก่ออาชญากรรมใน
รูปแบบต่าง ๆ ตง้ั แตก่ ารทาลายป้ายหาเสียง การกอ่ การร้าย การปองรา้ ยชีวติ ผู้นา ฯลฯ

การมีสว่ นร่วมทางการเมอื งกับกิจกรรมที่ผดิ กฎหมาย
การมีส่วนร่วมทางการเมืองอย่างไม่เป็นแบบแผน กับกิจกรรมที่ผิดกฎหมายน้ันในหลาย

ประเทศมีความไม่ชัดเจน เช่นเร่ืองการเดินขบวนประท้วง ซึ่งเป็นท่ีถกเถียงกันว่าระดับใดท่ีเหมาะสม
เพราะระดับของการประท้วงในแต่ละคร้ัง จะมีการเพิ่มและลดระดับความรุนแรงไปตามสถานการณ์
การประท้วงอาจจะสงบและคลี่คลายไป เมื่อความประสงค์ของผู้ประท้วงได้รับการตอบสนองใน
ระดับหน่ึง หากไม่ได้รับการตอบสนอง การประท้วงอาจจะเพ่ิมระดับของการกดดนั รัฐบาลข้ึนเรื่อย ๆ
ซ่ึงนาไปสู่ความเสียหาย และความเดือดร้อนของสาธารณชนอย่างเชน่ การละทิ้งงานเป็นเวลานานของ
ชนช้ันแรงงาน หรือการประท้วงปิดถนนของเกษตรกรถึงแม้ว่ารัฐบาลในหลายประเทศ จะถือว่าการ

นายพิชาภพ ศรที องมาศ ครวู ิทยฐานะชานาญการพเิ ศษ โรงเรยี นเบญจมราชูทิศ 227

เอกสารประกอบการสอน การปกครองของไทย ส32202

กระทาเช่นนั้นผิดกฎหมาย เพราะบ่ันทอนความม่ันคงของรัฐ แต่คนเหล่านั้นอาจอ้างถึง การด้ือแพ่ง
ทางสังคม (Civil Disobedience) อันหมายถึงการปฏเิ สธไม่ยอมปฏบิ ัติตามกฎหมาย หรือคาสั่งของ
รัฐบาลทต่ี นถือว่าขาดความชอบธรรม

เช่นเดียวกับการแสดงความคิดเห็นทางการเมืองในด้านต่าง ๆ เช่นการเขียนบทความ การ
กล่าวคาปราศรัย หรือแสดงความเห็นทางเว็บไซต์ ซึ่งผู้แสดงออกอาจเห็นว่าเกิดจากความบริสุทธ์ิใจ
หรือสิทธิและเสรีภาพในการแสดงออก แต่เมื่อกลายเป็นเรื่องคดีความในศาลอาจตัดสินว่าเป็นการ
ใสร่ า้ ยป้ายสี หรือการปลุกระดมให้เกดิ ความวนุ่ วายและความเกลียดชังระหว่างเชื้อ ชาติ ศาสนา และ
ชนช้นั ทีแ่ ตกต่างกัน

การไมม่ สี ่วนร่วมทางการเมือง (Nonparticipation)
การไม่มีส่วนร่วมทางการเมือง หมายถึง การไม่เก่ียวข้องกับกิจกรรมใด ๆ ทางการเมืองเลย

ไม่ว่าอย่างเป็นแบบแผนหรือไม่เป็นแบบแผน มีคนจานวนมากเลือกที่จะใช้ชีวิตไปวัน ๆ โดยไม่เข้า
เก่ียวข้องกับการเมืองเลย ไม่ว่าอย่างเป็นแบบแผนหรือไม่เป็นแบบแผนการไม่มีส่วนร่วมทางการเมือง
ยังเกิดขึ้นได้แม้แต่ประชาชนในประเทศประชาธิปไตยอันมีสาเหตุหลายประการ เช่น คนเหล่าน้ันรสู้ ึก
แปลกแยกกับการเมือง หรือมีความรู้เพียงเล็กน้อยเกี่ยวกับการเมือง หรือไม่มีความสนใจต่อการเมือง
แมแ้ ต่นอ้ ย

อย่างไรก็ตามหากพิจารณาให้ดี การไม่มีส่วนร่วมทางการเมืองก็คือการมีส่วนร่วมทางการ
เมือง อีกรูปแบบหนึ่งเพราะการไม่เข้าไปเก่ียวข้องกับกิจกรรมทางการเมือง ไม่ว่าวิธีใดก็ตาม ก็คือ
การบ่งบอกเป็นนัยว่าจายอมต่อการปฏิบัติในทุกรูปแบบจากรัฐ ซ่ึงเป็นสิ่งท่ีรัฐต้องการเพราะถือได้ว่า
หากนาเสนอนโยบายใดแล้วประชาชนนิ่งเฉย กถ็ อื ว่าประชาชนไดแ้ สดงการยอมรับไปแล้ว

เทคโนโลยแี ละการแสดงออกทางการเมอื ง
เทคโนโลยี มบี ทบาทอย่างสาคัญในการแสดงออกทางการเมืองของประชาชน ในอดีตที่สื่อยัง

ถูกผูกขาดอยู่กับโทรทัศน์ วิทยุ และหนังสือพิมพ์ ประชาชนมีโอกาสในการแสดงออกทางการเมืองท่ี
จากัด เพราะต้องใช้งบประมาณสูงและเวลามาก ท่ีสาคัญรัฐยังสามารถผูกขาดส่ือเหล่าน้ันได้อย่าง
ง่ายดาย และสามารถถ่ายทอดหรือโฆษณาชวนเช่อื อุดมการณ์ หรือเชิดชูบุคคลสาคัญแก่ประชาชนได้
ในด้านเดียว แต่เมื่อระบบอินเทอร์เน็ตเข้ามามีอิทธิพล อย่างเช่นในโลกปัจจุบัน ประชาชนโดยเฉพาะ
ชนชนั้ กลางรนุ่ ใหม่มีพื้นที่ในการแสดงความคดิ เหน็ พดู คยุ หรือถกเถียงกนั ทางการเมืองร่วมกนั ได้ง่าย
และสะดวกขึน้ โดยไมจ่ าเป็นต้องมาพบปะกันเหมือนในอดีต โดยมีการส่อื สารผ่านเว็บไซต์ เชน่ บลอ็ ค
เฟซบุค ทวิตเตอร์ และยูทูบ อันนาไปสู่การประดิษฐ์ศัพท์ภาษาอังกฤษใหม่ เช่น จากคาว่า Citizen
(พลเมือง) เป็น Netizen (พลเมืองเครือข่าย) หรือประชาชนซึ่งมีปฏิสัมพันธ์ต่อกันอย่างต่อเน่ืองผ่าน
ทางชมุ ชนในโลกออนไลน์

ปรากฏการณเ์ ช่นน้ี มีสว่ นช่วยให้มวลชนในหลายประเทศ สามารถร่วมชุมนุมประทว้ งรัฐบาล
ดังท่ีเรียกว่า การเมืองบนท้องถนน (Street politics) ได้มากยิ่งข้ึน จนนาไปสู่เหตุการณ์การเปลี่ยน
สาคัญของโลก โดยมีจุดเร่ิมต้นที่ชัดเจนท่ีสุด คือ การลุกฮือที่อาหรับ (Arab Spring) ในปี 2011
อันมีอทิ ธิพลถึงการประท้วงครั้งใหญ่ในส่วนอนื่ ๆ ของโลกเชน่ การประทว้ งของคนอเมริกนั ตอ่

นายพิชาภพ ศรีทองมาศ ครวู ทิ ยฐานะชานาญการพเิ ศษ โรงเรยี นเบญจมราชูทศิ 228

เอกสารประกอบการสอน การปกครองของไทย ส32202

ระบบทนุ นิยม ดังทเ่ี รียกว่า การยึดวอลสตรีท (Occupy Wall Street) รวมไปถงึ การประทว้ งครั้งใหญ่
ในรัสเซีย ตุรกี และบราซิล ช่วงปี 2011-2013 ซ่ึงผู้นาการประท้วงได้พูดคุย ชักจูง และนัดแนะเวลา
พร้อมสถานท่ีในการประท้วงต่อประชาชนผ่านสื่อทางโซเชียลมีเดีย อย่างเช่น เฟซบุ๊ค และ ทวิต
เตอร์ อยา่ งไรกต็ ามเทคโนโลยีดงั กล่าว ยงั เปน็ สว่ นชว่ ยให้มกี ารดาเนนิ กิจกรรมท่ผี ิดกฎหมายอย่างเช่น
เครือข่ายผู้ก่อการร้ายใช้สื่อทางอินเทอร์เน็ต หรือการส่งข้อความผ่านโทรศัพท์มือถือในการติดต่อนัด
หมายกัน เช่นเดียวกับกลุ่มผู้ก่อจลาจลในเมืองต่าง ๆ ทั่วยุโรป ก็ใช้วิธีเดียวกันหรือ อีกกรณีหนึ่งคือ
การที่ผู้เชี่ยวชาญเก่ียวกับคอมพิวเตอร์ อาจใช้การเจาะหรือการแฮกเข้าไปในระบบคอมพิวเตอร์ของ
หน่วยราชการ เพื่อก่อกวนให้ระบบเกิดความเสียหายช่ัวคราว โดยผู้แฮกได้แสดงเจตจานงเพ่ือแสดง
ความไมเ่ ห็นด้วยกับนโยบาย หรอื รปู แบบของรฐั บาล

ดังน้ัน รัฐในยุคใหม่ก็จะหาทางออกกฎหมายในการควบคุมหรือสอดส่องการแสดงออกทาง
การเมืองทางอินเทอร์เน็ต โดยอ้างเหตผุ ลเร่ืองความม่นั คงของรัฐ เช่นการป้องกันการก่อการร้าย หรอื
การล้มล้างรัฐบาล รวมไปถงึ การลว่ งละเมดิ ศลี ธรรมอันดงี ามของประชาชน และกฎหมายนกี้ ็ได้รับการ
สนับสนุนจากเสียงส่วนใหญ่ของประชาชนเพราะหวาดกลัวในเรื่องความปลอดภัยของประเทศชาติ
มากกวา่ เสรภี าพในการแสดงออกทางการเมือง

2. กรณีศกึ ษา : การมสี ว่ นร่วมทางการเมอื ง
ประเทศกรณีศกึ ษา ไดแ้ ก่ องั กฤษ ฝรั่งเศส และรัสเซีย ซ่ึงมีการมีส่วนร่วมทางการเมือง ที่

โดดเดน่ และซบั ซอ้ นอย่างมาก

องั กฤษ
ในประวัติศาสตร์ท่ีผ่านมา อังกฤษเป็นประเทศท่ีเน้นการมีส่วนร่วมของประชาชนอย่างเป็น

แบบแผน อาจเพราะบรรยากาศทางการเมอื งท่เี ปน็ อนรุ ักษ์นิยม ปราศจากการปฏวิ ัติคร้ังใหญ่ เหมือน
ฝร่ังเศส การเลือกต้ังในแต่ละครั้งอยู่ในเกณฑ์ค่อนข้างสูง แม้ว่าจะตกลงบ้างเพราะความเสื่อมศรัทธา
ต่อนักการเมืองและรัฐบาล อย่างไรก็ตามการมีส่วนร่วมอย่างไม่เป็นแบบแผน อย่างเช่น การประท้วง
ก็ยังคงมีอยู่พอสมควร และทวีความเข้มข้นมากขึ้นตามกระแสการเมืองของโลก อย่างเช่น ใน
ขบวนการต่อต้านสงครามเวียดนาม เมื่อทศวรรษที่ 70 และทศวรรษท่ี 80 ชนช้ันแรงงานโดยเฉพาะ
คนงานในเหมืองแร่ ได้ก่อการประท้วงเพราะไม่พอใจท่ีนายกรัฐมนตรี มาร์กาเร็ต แทชเชอร์ ส่ังปิด
เหมืองท่ัวประเทศ รวมไปถึงการเดินขบวนประท้วงอาวธุ นวิ เคลียร์ ดังเช่นในเดือนตุลาคม ปี 1983 ท่ี
มีคนอังกฤษกว่า 300,000 คน ได้รวมตัวกันท่ีสวนไฮด์ ปราก กรุงลอนดอน อันถือได้ว่าเป็นการ
ประทว้ งอาวธุ นวิ เคลียร์ครง้ั ใหญท่ ี่สดุ ในประวัติศาสตรอ์ ังกฤษ

นอกจากน้ี อังกฤษยังประสบพบกับปัญหาจากกลุ่มผู้ก่อการร้าย เพื่ออิสรภาพแห่งไอร์แลนด์
(IRA) ซึ่งมีความต้องการจะแยกไอร์แลนด์เหนือออกจากสหราชอาณาจักรและเข้าร่วมกับสาธารณรัฐ
ไอร์แลนด์ ในปี 2006 กลุ่มผู้ก่อการร้ายเพ่ืออิสรภาพแห่งไอร์แลนด์ได้เจรจาสงบศึกกับรัฐบาลอังกฤษ
ภายใต้การนาของ นายโทนี แบลร์ และยุติกิจกรรมการก่อการร้ายไปโดยส้ินเชิง คงไว้แต่พรรค
การเมืองแนวชาตินิยม อย่างกลุ่มซิน เฟน ซึ่งมีฐานเสียงอยู่ในไอร์แลนด์เหนือ อย่างไรก็ตามเม่ือ
ปี 2005 และปี 2011 อังกฤษยังต้องพบกับการมีส่วนร่วมแบบผิดกฎหมาย เช่น การจลาจล การเผา

นายพชิ าภพ ศรที องมาศ ครวู ทิ ยฐานะชานาญการพเิ ศษ โรงเรยี นเบญจมราชูทศิ 229

เอกสารประกอบการสอน การปกครองของไทย ส32202

ทาลายและปล้นสะดมทรัพย์สินตามจุดต่าง ๆ ของประเทศโดยกลุ่มคน ซึ่งจานวนมากเป็นวัยรุ่นสีผิว
และอยู่ในชนชั้นกรรมกร อันสะท้อนถึงความเลื่อมล้าทางชนชั้นในสังคมอังกฤษ โดยเฉพาะลูกหลาน
ของชนชาติอ่ืน ท่ีอพยพมาอยู่ในอังกฤษต้ังแต่หลังสงครามโลกคร้ังที่ 2 ซึ่งด้อยโอกาสทางสังคมและ
เศรษฐกจิ รวมไปถึงมุมมองของคนองั กฤษ ทีเ่ ห็นว่ารัฐบาลและตารวจเปน็ เผด็จการอานาจนยิ ม

ฝร่งั เศส
ฝร่ังเศสมีความแตกต่างจากอังกฤษ คือมักมีความวุ่นวาย หรือการเปลี่ยนแปลงทางการเมือง

ครั้งใหญ่อยู่เสมอ ดังเช่น การปฏิวัติเมื่อปี 1789 ฝรั่งเศสเต็มไปด้วยการมีส่วนร่วมทางการเมืองของ
ประชาชน ทั้งเป็นแบบแผนและไม่เป็นแบบแผน กรุงปารีสจึงมีพ้ืนที่มากมายไม่ว่าผับหรือร้านกาแฟ
สาหรับพลเมืองได้ถกเถียง พูดคุย หรือปลุกระดมทางการเมืองสาหรับนักการเมือง และนักคิด ที่มี
แนวคิดแตกต่างกัน ต้ังแต่หัวรุนแรงจนไปถึงหัวค่อนกลางผู้นาของอิหร่าน คือ อายะตุลลอฮ์ โคมัยนี
ไดใ้ ช้เวลาหลายปสี าหรับการลภ้ี ยั ในกรงุ ปารีสเพ่ือเผยแพร่และปลุกระดมทางการเมือง การประทว้ งใน
ศตวรรษที่ 20 ซ่ึงทรงพลังที่สุดของฝร่ังเศส คือ การประท้วงคร้ังใหญ่ในปี 1968 ท่ีนักศึกษา คนงาน
โรงงาน สมาชิกพรรคคอมมิวนิสต์ และสังคมนิยมกลุ่มอนาธิปไตย พร้อมกันประท้วงหยุดงานและเข้า
ยึดครองโรงงานและมหาวิทยาลัยทั่วประเทศ เพราะไม่พอใจนโยบายการแก้ปัญหาเศรษฐกิจ และ
ความเป็นเผด็จการของรัฐบาลของ ชาร์ลส์ เดอโกล รวมไปถึงการที่รัฐบาลสนับสนุนการทาสงคราม
เวยี ดนามของสหรฐั อเมริกา

ในปัจจุบนั สหภาพแรงงานฝรง่ั เศส ยงั คงมีบทบาทในการนาคนงานประท้วงเพอ่ื เรยี กร้องการ
เพ่ิมค่าจ้างและสวัสดิการ ซ่ึงมักจะได้รับการสนับสนุนจากสาธารณชนซ่ึงยังคงยึดม่ันต่อคาขวัญของ
การปฏิวตั ฝิ รั่งเศส คอื เสรีภาพ ความเสมอภาค และภราดรภาพอย่างไรก็ตาม การประท้วงมกั ประสบ
ความสาเร็จในการเรียกร้องต่อภาครัฐมากกว่าภาคเอกชนด้วยสาเหตุเพราะ รัฐบาลของฝรั่งเศสมี
ความอ่อนไหวทางการเมืองมากกว่าภาคเอกชนสาหรับการมีกิจกรรมที่ผิดกฎหมายนั้น ฝร่ังเศสได้พบ
ปัญหาของการจลาจลของกลุ่มวัยรุ่นสีผิวเช่นเดียวกับอังกฤษในลักษณะเดียว เวลาเดียวกัน คือ
ปี 2005 และ 2011 อันสะท้อนให้เห็นว่าสภาพสังคมและเศรษฐกิจของฝรั่งเศส และอังกฤษร่วมสมัย
นัน้ มลี ักษณะไม่แตกตา่ งกนั มากนัก

รสั เซยี
ในช่วงที่รัสเซียเป็นส่วนหน่ึงของ สหภาพโซเวียต ผู้นา คือ เลนินและสตาลิน เปล่ียนให้

ประเทศกลายเป็นรัฐเผด็จการแบบเบ็ดเสร็จ โดยการใช้ความรุนแรง เช่น การสังหารหรือส่งชนช้ัน
กลางและชาวนาท่ีมีแนวคิดแตกต่าง หรือต่อต้านนโยบายของพรรคคอมมิวนิสต์ไปเข้าค่ายกักกัน
พรรคคอมมิวนิสต์ยังต้องการให้ประชาชนมีส่วนร่วมทางการเมือง คือ แสดงความคิดเห็น และปฏิบัติ
ตามอดุ มการณ์ท่ีตนวางไว้ ผ่านการโฆษณาชวนเช่ือ เชน่ การปฏวิ ัตวิ ัฒนธรรมของรฐั รวมไปถึงการใช้
ตารวจลับ และค่ายกักกันดังกล่าว แม้ว่าในยุคหลังสตาลิน บรรยากาศทางการเมืองจะผ่อนคลายข้ึน
และประชาชนมีเสรีภาพในการใช้ชีวิตมากกว่าเดิม เม่ือ มิคาอิล กอร์บาชอฟ ได้ปฏิรูปประเทศ โดย
นโยบายเปเรสตรอยกา ท่ีสนับสนุนระบบตลาดเสรี และ กลาสนอสตท์ เี่ ปิดใหม้ กี ารแสดงออกและ การ
มีส่วนร่วมต่อการเมืองของประชาชนในด้านต่าง ๆ โดยเฉพาะด้านการเมือง มีการอนุญาตให้พรรค

นายพชิ าภพ ศรที องมาศ ครวู ิทยฐานะชานาญการพเิ ศษ โรงเรยี นเบญจมราชทู ศิ 230

เอกสารประกอบการสอน การปกครองของไทย ส32202

การเมืองสามารถลงแข่งขันกับพรรคคอมมิวนิสต์ แต่พรรคคอมมิวนิสต์ก็ยังสามารถเอาชนะในการ
เลือกต้ัง ในปี 1988 ได้ แต่ได้นาไปสู่การล่มสลายของพรรคคอมมิวนิสต์ในภายหลังในยุคของ
สหพันธรัฐรัสเซีย ประชาชนซ่ึงไม่เคยประสบกับการมีส่วนร่วมทางการเมืองอย่างเป็นแบบแผน ได้
แสดงความกระตือรือร้น โดยเฉพาะการไปลงคะแนนเสยี งเลือกตัง้ ประธานาธบิ ดี ในช่วงต้นทศวรรษ ท่ี
90 แต่ด้วยความวุ่นวายอันเกิดจากการปฏิรูปประเทศไปสู่ระบบตลาดเสรี ท่ีก่อให้เกิดปัญหาทาง
เศรษฐกจิ และสังคม และการทาตวั เป็นเผดจ็ การแบบคืบคลานของ บอริส เยลตซ์ ิน ทาให้ชาวรัสเซียมี
ส่วนร่วมทางการเมืองในทุกด้านน้อยลง เพราะหมดความศรัทธาว่า พลังของมวลชนจะสามารถ
กาหนดหรือเปล่ียนแปลงประเทศได้เมื่อ วลาดีมีร์ ปูติน ข้ึนมาดารงตาแหน่งประธานาธิบดีในปี 2000
จึง ได้พยายามกระตุ้นให้ประชาชนไปใชส้ ทิ ธใิ นการเลือกต้ังให้มากขึ้น ซึ่งค่อนข้างประสบความสาเรจ็
เพราะภาพพจน์ที่ดีของปตู ิน แต่ตะวนั ตกกลับมองว่าขาดความน่าเชอื่ ถอื เพราะเตม็ ไปด้วยการโกงการ
เลือกตั้ง ขาดความโปร่งใสของพรรคที่เป็นแกนนาของรัฐบาล อันทาให้ชาวรัสเซียหันมามีส่วนร่วม
ทางการเมืองอย่างไม่เป็นแบบแผน คือ การประท้วงมากขึ้นในเวลาต่อมา โดยเฉพาะตอนที่ ปูติน
สามารถชนะ ได้เป็นประธานาธิบดีอีกสมัย ในปี 2011 การประท้วงซ่ึงมีจานวนผู้ประท้วงมากท่ีสดุ คือ
วนั ท่ี 4 กุมภาพันธ์ ปี 2012 มจี านวนผ้ปู ระท้วงมากกวา่ 120,000 คน

ปัจจุบัน ปูติน สามารถจากัดการมีส่วนร่วมเหล่านี้ได้ โดยใช้วิธีควบคุมสื่อ และใช้สภาดูมา
ซ่ึงเขามีอทิ ธิพลอยอู่ อกกฎหมายจากดั สทิ ธิในการประทว้ ง และยังพยายามควบคมุ และลดทอนองค์กร
ไม่แสวงหาผลกาไร ท่ีรับทุนจากต่างประเทศก่อนหน้าน้ี รัสเซียพบปัญหากับการมีส่วนร่วมทางการ
เมืองแบบผิดกฎหมาย ก็คือการก่อการร้ายจากกลุ่มแบ่งแยกดินแดนเชชเนีย อย่างต่อเนื่อง เช่น การ
เข้ายึดโรงละครดูโบฟสกา อันส่งผลให้มีผู้เสียชีวิตเป็นจานวนมาก ในปี 2002 รวมไปถึงการยึด
โรงเรียนเบสลัน ในปี 2004 เหตุการณ์เหล่าน้ี ยังทาให้ ปูติน ใช้เป็นข้ออ้างในการจากัดการมีส่วนร่วม
ทางการเมอื งของประชาชน โดยขอ้ อา้ งว่าเพื่อป้องกันการก่อการรา้ ย

จากการเปรียบเทยี บประเทศกรณศี กึ ษา สามารถสรุปโดยสงั เขปดงั ต่อไปน้ี
1. ประเทศทป่ี กครองโดยเผด็จการ จะปดิ กั้นตอ่ การมีส่วนรว่ มทางการเมืองของประชาชนใน
ทุกด้าน โดยเฉพาะการต่อต้านรัฐบาล ส่วนประเทศประชาธิปไตยเปิดกว้างกว่าประเทศเผด็จการ แต่
ประเทศท้ัง 2 รูปแบบไม่สามารถยอมรับกิจกรรมที่ผิดกฎหมายโดยเฉพาะอย่างย่ิงการทาลาย
เสถียรภาพของประเทศ หรือการโค่นลม้ รัฐบาล
2. ภาวะโลกาภิวัฒน์ โดยเฉพาะความเจริญทางเทคโนโลยี มผี ลให้การมสี ว่ นรว่ มทางการเมือง
ของประชาชน ไมว่ า่ ในประเทศที่เป็นประชาธิปไตย หรอื เผดจ็ การ มีชอ่ งทางและประสทิ ธิภาพมากขึ้น
อันส่งผลต่อเสถียรภาพของรัฐบาล ไม่ว่าเป็นเผด็จการหรือประชาธิปไตยดังนั้น ประเทศท่ีมีการ
ปกครองท้ัง 2 รูปแบบ ก็พยายามเข้าควบคุมประชาชนในด้านเหล่านี้แม้ประเทศแบบประชาธิปไตย
อาจจะมีพน้ื ที่ใหก้ ับประชาชนมากกว่าเผดจ็ การอยู่บ้าง

นายพิชาภพ ศรีทองมาศ ครวู ิทยฐานะชานาญการพเิ ศษ โรงเรยี นเบญจมราชูทิศ 231

เอกสารประกอบการสอน การปกครองของไทย ส32202

สรุป

การมีส่วนร่วมทางการเมือง หมายถึง การที่ประชาชนหรือกลุ่มผลประโยชนก์ ลุ่มใดกลุ่มหนง่ึ
เข้าไปเกี่ยวข้องกับกิจกรรม ซ่ึงสามารถมีบทบาทหรืออิทธิพลต่อการเลือกนักการเมืองรวมไปถึง
นโยบายหรือการบริหารงานของรฐั การมสี ่วนร่วมทางการเมือง มี 2 ประเภท คอื

1. การมีสว่ นรว่ มอย่างเป็นแบบแผน อนั หมายถงึ การมสี ่วนร่วมทางการเมืองท่ีรฐั มีความเต็ม
ใจในการสง่ เสรมิ สนับสนนุ เพราะสามารถกาหนดและควบคุมผา่ นกฎหมายกับสถาบนั ตา่ ง ๆ ได้

2. การมีส่วนร่วมอย่างไม่เป็นแบบแผน อันหมายถึง การมีส่วนร่วมทางการเมืองท่ีรัฐไม่
ส่งเสริมหรือสนับสนุนเท่าไรนัก เพราะเป็นการบั่นทอนเสถียรภาพของรัฐ การมีส่วนร่วมอย่างไม่เป็น
แบบแผนกับกิจกรรมท่ีผิดกฎหมายมีความไม่ชัดเจน เพราะผู้ประท้วงต้องเพิ่มความเข้มข้นของการ
ประท้วงไปจนถึงระดับท่ีผิดกฎหมาย แต่ก็ยังอ้างถึงความถูกต้องชอบธรรมเช่น ผ่านการด้ือแพ่งทาง
สังคมหรือเร่ืองของเสรีภาพในการแสดงออกสาหรับเทคโนโลยีน้ัน มีบทบาทสาคัญในการแสดงออก
ทางการเมืองของประชาชนโดยการสร้างพน้ื ที่ใหป้ ระชาชนแสดงความเหน็ ทางการเมอื งร่วมกัน ได้งา่ ย
กว่าเดิมและยังช่วยให้ประชาชนจานวนมาก สามารถนัดแนะในการชุมนุมประท้วง ดังเหตุการณ์
สาคัญ ไมว่ ่าการลกุ ฮือท่ีอาหรบั หรอื การประทว้ งในประเทศต่าง ๆ ภายหลงั จากนนั้ แตเ่ ทคโนโลยกี ็ได้
กลายเป็นปัจจัยที่ทาให้ประชาชนบางกลุ่มรว่ มกนั ก่อกิจกรรมท่ีผิดกฎหมาย อย่างเชน่ การจลาจล การ
เผาทาลายสถานที่ต่าง ๆ นอกจากนี้ ผู้เช่ียวชาญทางคอมพิวเตอร์ยังแสดงความคิดเห็นทางการเมือง
โดยการเข้าไปก่อกวน หรือทาลายระบบคอมพิวเตอร์ของราชการเพียงช่ัวคราว ประเทศกรณีศึกษา
อย่างเช่น อังกฤษ มีบรรยากาศทางการเมืองแบบอนุรักษ์นิยมท่ีเนน้ การมีส่วนร่วมอย่างเป็นแบบแผน
แต่ต่อมาประชาชนก็มีส่วนร่วมอย่างไม่เป็นแบบแผนมากขึ้น เช่นการประท้วงสงครามเวียดนาม การ
ละทิ้งงานของคนงานเหมือง และการประท้วงอาวุธนิวเคลียร์ อังกฤษ ยังพบกับกิจกรรมผิดกฎหมาย
เช่น การก่อการร้ายจากกลุ่มแบ่งแยกดินแดนไอร์แลนด์ และการก่อจลาจลจากพวกผิวสี ที่อยู่ในชน
ชั้นกรรมกร สาหรับฝร่ังเศสนั้น เต็มไปด้วยการมีส่วนร่วม ทั้งเป็นแบบแผนและไม่เป็นแบบแผน และ
เป็นประเทศซึ่งเปิดเสรีภาพในการแสดงออกทางการเมือง ฝรั่งเศส จึงมีการประท้วงอยู่บ่อยครั้ง
ดังเช่น การประท้วงคร้ังใหญ่ในปี 1968 รวมไปถึงการประท้วงของกลุ่มสหภาพแรงงานในปัจจุบัน
ฝร่ังเศสยังพบกับกิจกรรมท่ีผิดกฎหมาย คือ การก่อการจลาจลเหมือนอังกฤษสาหรับรัสเซีย ในช่วง
เป็นส่วนหน่ึงของสหภาพโซเวียต รัฐได้กดข่ีและใช้ความรุนแรงในการบังคับให้ประชาชนมีส่วนร่วม
ทางการเมืองดังท่ีรัฐต้องการ ภายหลังการล่มสลายของสหภาพโซเวียต ประชาชนรัสเซียมีความ
กระตือรือร้นทางการเมืองมากขึ้น แต่ก็ต้องลดลงเพราะความเป็นเผด็จการของประธานาธิบดีบอริส
เยลต์ซิน ภายหลังจาก วลาดีมีร์ ปูติน ข้ึนมีอานาจคนรัสเซียจานวนมากได้มา มีส่วนร่วมทางการ
เมอื งอยา่ งไม่เปน็ แบบแผน อย่างเช่น การประท้วงเพราะไม่พอใจการปกครองแบบเผดจ็ การของ ปตู นิ
ซ่ึงพยายามจากัดการมีส่วนร่วมทางการเมืองของคนรัสเซีย ซึ่งยิ่งทวีมากข้ึนเม่ือรัสเซียพบกับการก่อ
การร้ายจากกลุ่มแบ่งแยกดินแดนเช่น การเข้ายึดท้ังโรงละคร และโรงเรียน อันเป็นเหตุให้ปูตินมี
อานาจมากข้นึ

นายพิชาภพ ศรีทองมาศ ครูวทิ ยฐานะชานาญการพเิ ศษ โรงเรยี นเบญจมราชทู ิศ 232

บทท่ี 9 องคก์ รตามกฎหมายรัฐธรรมนญู

เอกสารประกอบการสอน การปกครองของไทย ส32202

บทที่ 9
องค์กรตามกฎหมายรฐั ธรรมนูญ

1. ความหมายและความสาคญั ของรัฐธรรมนูญและองค์กรตามรฐั ธรรมนูญ
นับต้ังแต่ประเทศไทยได้เปล่ียนแปลงการปกครองจากระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์มาเป็น

ระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์เป็นประมุข เม่ือวันท่ี 24 มิถุนายน พ.ศ.2475 เป็นต้นมา
ได้มีการประกาศใช้ รัฐธรรมนูญอันเป็นกฎหมายสูงสุดในการปกครองประเทศ นับต้ังแต่
“พระราชบัญญัติธรรมนูญการปกครองแผ่นดินสยามชั่วคราว พุทธศักราช 2475 ซ่ึงเป็นฉบับแรก
จนกระท่ังถึง“รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2560” ซ่ึงเป็นฉบับปัจจุบัน นับแล้ว
ประเทศไทยมีรฐั ธรรมนูญ 20 ฉบบั ในเวลาประมาณ 85 ปี (โดยเฉล่ยี ประมาณ 4 ปี กวา่ ๆ)

รัฐธรรมนูญ คือ กฎหมายสูงสุดของรัฐ เป็นกฎหมายแม่บทของกฎหมายท้ังหลายในรัฐ
กฎหมายใดที่ขัดแย้งกับรัฐธรรมนูญต้องถือเป็นโมฆะ กฎหมายทั้งหมดในรัฐจาเป็นต้องเป็นไปตาม
แนวทางของกฎหมายรัฐธรรมนูญ โดยทั่วไปกฎหมายรัฐธรรมนูญจะบัญญัติว่าด้วย รูปของรัฐ การ
แบ่งแยกอานาจอธิปไตย สิทธิและหน้าท่ีของประชาชน รูปของรัฐบาลระเบียบแบบแผนของการ
ปกครอง ซึง่ อาจแสดงลักษณะสาคญั ของรฐั ธรรมนูญดังนี้

1. รัฐธรรมนูญเป็นกฎหมายสูงสุดของประเทศ เน่ืองจากเป็นกฎหมายพ้ืนฐานหรือหลักของ
กฎหมายทง้ั หมดของรฐั โดยทีก่ ฎหมายใดจะขัดหรือแย้งกบั รัฐธรรมนูญไม่ได้ (ถอื เปน็ โมฆะ)

2. รัฐธรรมนูญเป็นกฎหมายท่ีกาหนดหลักการเกี่ยวกับการจัดระเบียบการปกครอง โดยจะ
วางรูปแบบและโครงสร้างของรัฐบาล การใช้อานาจการปกครอง การแบ่งแยกอานาจ และกาหนด
ความสัมพันธ์ระหว่างองค์กรผู้ใช้อานาจ ของ องค์กรต่าง ๆ ไม่ว่าจะเป็น รัฐสภา คณะรัฐมนตรี ศาล
เชน่ ม. 1 ประเทศไทยเป็นราชอาณาจักรอันหนง่ึ อันเดียวกนั จะแบง่ แยกมไิ ด้

3. รัฐธรรมนูญเป็นกฎหมายที่ประกันสิทธิและเสรีภาพของประชาชน จะกาหนดเนื้อหาและ
การค้มุ ครองสิทธแิ ละเสรภี าพข้นั มูลฐานของบุคคลและเอกชน และกาหนดขอบเขตของรฐั เพื่อป้องกัน
การละเมิดต่อสิทธิเสรีภาพ หมวด สิทธิและเสรีภาพ เช่น ม. 25 สิทธิและเสรภี าพของปวงชนชาวไทย
นอกจากท่ีบัญญัติคุ้มครองไว้เป็นการเฉพาะ ในรัฐธรรมนูญแล้ว การใดที่มิได้ห้ามหรือจากัดไว้ใน
รัฐธรรมนูญหรือในกฎหมายอ่ืน บุคคลย่อมมีสิทธิและเสรีภาพที่จะทาการน้ันได้และได้รับความ
คุ้มครองตามรัฐธรรมนูญการใช้อานาจโดยองค์กรของรัฐทุกองค์กร ต้องคานึงถึงศักดิ์ศรีความเป็น
มนษุ ย์ สิทธิและเสรีภาพตามบทบัญญัตแิ ห่งรัฐธรรมนญู

นอกจากรัฐธรรมนูญจะกาหนดโครงสร้างในการปกครองประเทศ สิทธิและเสรีภาพของ
ประชาชนแล้ว ในรัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2560 ยังได้กาหนดให้มี องค์กรตามรัฐธรรมนูญ (Organs under
the constitution) ซ่ึงหมายถึง องค์กรของรัฐท่ีได้รับมอบหมายให้ดาเนินการเกี่ยวกับภารกิจของรัฐ
ตามบทบัญญัติแห่งรัฐธรรมนูญและกฎหมายโดยองค์กรของรัฐท่ีมีฐานะพิเศษซึ่งจะมีหลักประกันให้
สามารถปฏิบัติภารกิจที่ได้โดยอิสระ ปลอดพ้น จากการแทรกแซงขององค์กรของรัฐอื่นหรือสถาบัน
ทางการเมืองอ่ืนๆ รวมทั้งอยู่เหนือกระแสและการกดดันใดๆ ที่เกิดข้ึนภายในสังคม ซ่ึงองค์กรตาม
รฐั ธรรมนูญจะมีความสาคัญตอ่ การการพัฒนาประเทศ ดังนี้

นายพิชาภพ ศรที องมาศ ครวู ิทยฐานะชานาญการพเิ ศษ โรงเรยี นเบญจมราชูทศิ 245

เอกสารประกอบการสอน การปกครองของไทย ส32202

1. จาเป็นท่ีต้องมีองค์กรที่คุ้มครองสิทธิเสรีภาพของประชาชนและเพื่อเยียวยาปัญหาของ
ประชาชนจากการใชอ้ านาจรัฐหรือการกระทาของบคุ คลและการคุ้มครองสิทธมิ นุษยชน เนื่องจากการ
ใช้ วิธีการในทางศาลอาจมีข้อจากัดบางประการ เช่น ระยะเวลาในการพิจารณาพิพากษาคดีของศาล
รวมไปถึงคา่ ใชจ้ า่ ยที่เกย่ี วกับการฟ้องร้องและการดาเนนิ คดีในศาล

2. มีความจาเปน็ ต้องมกี ลไกตรวจสอบเก่ยี วกับความสจุ ริตในการใช้อานาจรฐั และตรวจสอบ
เก่ียวกบั การใชอ้ านาจรฐั

3. มีความจาเป็นต้องมีกลไกในการควบคุมตรวจสอบท่ีจะลดและขจัดการซื้อเสียงและเปิด
โอกาสใหค้ นดี มีคุณภาพ คณุ ธรรมเขา้ สรู่ ะบบการเมือง

4. มีความจาเป็นต้องมีกลไกในการเสริมสร้างระบบการเมืองและพรรคการเมืองที่มี
เสถียรภาพและประสิทธภิ าพ

5. มีความจาเป็นต้องมีกลไกที่มีความเป็นอิสระและเป็นกลาง สามารถดารงความยุติธรรมใน
การปฏบิ ตั หิ นา้ ท่ี

จากประเดน็ ความสาคญั ดงั กลา่ ว ภายใต้ รัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2560 ได้กาหนดองคก์ รอิสระตาม
รัฐธรรมนญู ข้นึ มาทัง้ ส้ิน 5 องคก์ ร ดงั นี้

- คณะกรรมการการเลอื กตัง้
- ผู้ตรวจการแผ่นดนิ
- คณะกรรมการป้องกันและปราบปรามการทจุ ริตแหง่ ชาติ
- คณะกรรมการตรวจเงนิ แผน่ ดนิ
- คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ
องค์กรอิสระเป็นองค์กรที่จัดตั้งข้ึนให้มีความอิสระในการปฏิบัติหน้าท่ี ให้เป็นไปตาม
รัฐธรรมนูญและกฎหมาย การปฏิบัติหน้าท่ีและการใช้อานาจขององค์กรอิสระต้องเป็นไปโดยสุจริต
เท่ียงธรรม กลา้ หาญและปราศจากอคตทิ ัง้ ปวงในการใช้ดุลพนิ ิจ
ผู้ดารงตาแหนง่ ในองคก์ รอสิ ระต้องมีคุณสมบัตแิ ละไม่มีลกั ษณะต้องห้ามท่ัวไปดังต่อไปนี้ดว้ ย
(1) มอี ายไุ ม่ต่ากวา่ สีส่ ิบหา้ ปี แตไ่ มเ่ กินเจ็ดสบิ ปี
(2) มีคุณสมบัติ

(2.1) มีสัญชาติไทยโดยการเกิด
(2.2) สาเรจ็ การศึกษาไม่ตา่ กวา่ ปริญญาตรีหรอื เทียบเท่า
(2.3) มคี วามซ่อื สตั ย์สจุ รติ เปน็ ทีป่ ระจักษ์
(2.4) มสี ขุ ภาพที่สามารถปฏิบัติหนา้ ที่ไดอ้ ยา่ งมีประสิทธิภาพ
(3) ไมม่ ลี กั ษณะต้องห้ามดงั นี้
(3.1) เป็นหรือเคยเป็นตุลาการศาลรัฐธรรมนูญหรือผู้ดารงตาแหน่งในองค์กร
อสิ ระใด
(3.2) ติดยาเสพติดให้โทษ
(3.3) เป็นบุคคลลม้ ละลายหรือเคยเป็นบคุ คลลม้ ละลายทุจริต
(3.4) เปน็ เจา้ ของหรอื ผู้ถือหนุ้ ในกิจการหนังสอื พิมพ์หรือสื่อมวลชนใด ๆ
(3.5) เป็นบคุ คลผูม้ ลี กั ษณะต้องหา้ มมิให้ใช้สิทธิเลือกต้งั

นายพชิ าภพ ศรที องมาศ ครูวทิ ยฐานะชานาญการพเิ ศษ โรงเรยี นเบญจมราชทู ศิ 246

เอกสารประกอบการสอน การปกครองของไทย ส32202

(3.6) อยู่ระหว่างถูกระงับการใช้สิทธิสมัครรับเลือกตั้งเป็นการชั่วคราวหรือถูกเพิก
ถอนสิทธิสมัครรบั เลือกตง้ั

(3.7) ต้องคาพพิ ากษาใหจ้ าคกุ และถกู คุมขงั อยโู่ ดยหมายของศาล
(3.8) เคยได้รับโทษจาคุกโดยได้พ้นโทษมายังไม่ถึงสิบปีนับถึงวันเลือกต้ัง เว้นแต่ใน
ความผิดอันไดก้ ระทาโดยประมาทหรอื ความผิดลหโุ ทษ
(3.9) เคยถูกส่ังให้พน้ จากราชการ หน่วยงานของรัฐ หรือรัฐวสิ าหกิจเพราะทุจริตต่อ
หนา้ ท่ีหรอื ถือว่ากระทาการทจุ รติ หรอื ประพฤติมิชอบในวงราชการ
(3.10) เคยต้องคาพิพากษาหรือคาสั่งของศาลอันถึงท่ีสุดให้ทรัพย์สินตกเป็นของ
แผ่นดินเพราะร่ารวยผิดปกติ หรือเคยต้องคาพิพากษาอันถึงท่ีสุดให้ลงโทษจาคุกเพราะกระทา
ความผิดตามกฎหมายวา่ ด้วยการป้องกันและปราบปรามการทุจรติ
(3.11) เคยตอ้ งคา พพิ ากษาอันถึงทส่ี ดุ วา่ กระทา ความผดิ ต่อตาแหนง่ หนา้ ที่ราชการ
หรือตอ่ ตาแหนง่ หนา้ ที่ในการยุตธิ รรม หรอื กระทาความผดิ ตามกฎหมายว่าดว้ ยความผิดของพนักงาน
ในองค์การหรอื หนว่ ยงานของรฐั หรอื ความผดิ เกยี่ วกบั ทรพั ย์ทก่ี ระทาโดยทุจรติ ตามประมวลกฎหมาย
อาญาความผิดตามกฎหมายว่าด้วยการกู้ยืมเงินท่ีเป็นการฉ้อโกงประชาชน กฎหมายว่าด้วยยาเสพตดิ
ในความผิดฐานเป็นผู้ผลิต นาเข้า ส่งออก หรือผู้ค้า กฎหมายว่าด้วยการพนันในความผิดฐานเป็น
เจ้ามือหรือเจ้าสานักกฎหมายว่าด้วยการป้องกันและปราบปรามการค้ามนุษย์ หรือกฎหมายว่าด้วย
การป้องกนั และปราบปรามการฟอกเงินในความผดิ ฐานฟอกเงนิ
(3.12) เคยตอ้ งคาพิพากษาอนั ถึงท่ีสดุ วา่ กระทาการอนั เปน็ การทุจรติ ในการเลอื กตงั้
(3.13) อย่ใู นระหวา่ งต้องหา้ มมใิ หด้ ารงตาแหน่งทางการเมอื ง
(3.14) เคยพ้นจากตาแหน่งเพราะเหตถุ ูกเพิกถอนสิทธิสมัครรับเลือกต้ังไม่วา่ ในกรณี
ใด ผู้น้ันไม่มีสิทธิสมัครรับเลือกตั้งหรือสมัครรับเลือกเป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร สมาชิกวุฒิสภา
สมาชิกสภาทอ้ งถ่ินหรอื ผบู้ ริหารท้องถ่ินตลอดไป และไม่มสี ิทธดิ ารงตาแหนง่ ทางการเมอื งใด ๆ
(3.15) เคยได้รับโทษจาคุกโดยคาพิพากษาถึงที่สุดให้จาคุก เว้นแต่ในความผิดอันได้
กระทาโดยประมาทหรอื ความผดิ ลหโุ ทษ
(3.16) เป็นหรือเคยเป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร สมาชิกวุฒิสภา ข้าราชการการเมือง
หรอื สมาชกิ สภาทอ้ งถนิ่ หรอื ผ้บู รหิ ารท้องถน่ิ ในระยะสบิ ปกี อ่ นเข้ารบั การคดั เลอื กหรือสรรหา
(3.17) เป็นหรือเคยเป็นสมาชิกหรือผู้ดารงตาแหน่งอื่นของพรรคการเมืองในระยะ
สิบปกี อ่ นเข้ารบั การคดั เลอื กหรือสรรหา
(3.18) เปน็ ข้าราชการซ่งึ มีตาแหน่งหรอื เงินเดือนประจา
(3.19) เป็นพนักงานหรือลูกจ้างของหน่วยงานของรัฐ รัฐวิสาหกิจ หรือราชการส่วน
ทอ้ งถิน่ หรอื กรรมการหรอื ทป่ี รกึ ษาของหน่วยงานของรฐั หรอื รัฐวสิ าหกจิ
(3.20) เป็นผู้ดารงตาแหน่งใดในห้างหุ้นส่วนบริษัท หรือองค์กรท่ีดาเนินธุรกิจโดยมุ่ง
หาผลกาไรหรือรายได้มาแบ่งปันกัน หรือเปน็ ลกู จ้างของบคุ คลใด
(3.20) เป็นผปู้ ระกอบวิชาชีพอสิ ระ
(3.21) มีพฤติการณ์อันเป็นการฝ่าฝืนหรือไม่ปฏบิ ัติตามมาตรฐานทางจริยธรรมอยา่ ง
รา้ ยแรง

นายพิชาภพ ศรีทองมาศ ครวู ิทยฐานะชานาญการพเิ ศษ โรงเรยี นเบญจมราชทู ิศ 247

เอกสารประกอบการสอน การปกครองของไทย ส32202

2. คณะกรรมการการเลือกตัง้
คณะกรรมการการเลือกต้ังมีบทบาทท่ีสาคัญในการจัดให้มีการเลือกต้ังสมาชิกสภาผู้แทน

ราษฎร, สมาชิกวุฒิสภา, สมาชิกสภาท้องถิ่นและผู้บริหารท้องถ่ิน รวมท้ังการออกเสียงประชามติให้
เป็นไปโดยสุจริตและเท่ียงธรรม ดังน้ันจึงต้องมีกลไกให้มีการได้มาซึ่งกรรมการการเลือกต้ังท่ีมี
ความสามารถและมีความเป็นกลางทางการเมือง ท้ังยังต้องมีการคุ้มครองผู้เสียหายจากการใช้อานาจ
ของ ก.ก.ต. โดยมีหลกั การสาคัญดังน้ี

องคป์ ระกอบของคณะกรรมการการเลือกตั้ง
คณะกรรมการการเลือกตั้งประกอบด้วยกรรมการจานวนเจ็ดคนซึ่งพระมหากษัตริย์ทรง

แตง่ ต้งั ตามคาแนะนาของวฒุ ิสภา จากบุคคลดงั ต่อไปน้ี
(1) ผู้มีความรู้ความเช่ียวชาญในสาขาวิชาการต่าง ๆ ที่จะยังประโยชน์แก่การบริหารและ

จัดการการเลือกต้ังให้เป็นไปโดยสุจริตและเที่ยงธรรม และมีความซ่ือสัตย์สุจริตเป็นท่ีประจักษ์ ซึ่ง
ไดร้ ับการสรรหาจากคณะกรรมการสรรหา จานวนหา้ คน

(2) ผู้มีความรู้ ความเชี่ยวชาญ และประสบการณ์ด้านกฎหมาย มีความซื่อสัตย์สุจริตเป็นท่ี
ประจักษ์และเคยดารงตาแหนง่ ไม่ตา่ กวา่ อธิบดีผู้พิพากษา หรือตาแหน่งไมต่ ่ากว่าอธิบดีอัยการมาแล้ว
เป็นเวลาไม่น้อยกว่าหา้ ปี ซงึ่ ได้รบั การคัดเลอื กจากที่ประชุมใหญ่ศาลฎีกา จานวนสองคน

ผู้ซ่งึ จะไดร้ บั การสรรหาเปน็ กรรมการการเลอื กตัง้ ตาม (1) ต้องมีคณุ สมบตั ติ ามมาตรา ๒๓๒
(2) (3) (4) (5) (6) หรอื (7) หรือเปน็ ผู้ทางานหรือเคยทางานในภาคประชาสังคมมาแล้วเป็นเวลา
ไมน่ อ้ ยกวา่ ยีส่ ิบปี ทง้ั น้ี ตามที่คณะกรรมการสรรหาประกาศกาหนด

กรรมการการเลือกต้ังมีวาระการดารงตาแหน่งเจ็ดปีนับแต่วันท่ีพระมหากษัตริย์ทรงแต่งตั้ง
และให้ดารงตาแหน่งได้เพียงวาระเดยี ว

ในระหว่างทก่ี รรมการการเลือกตั้งพ้นจากตาแหนง่ ก่อนวาระ และยังไม่มีการแตง่ ตั้งกรรมการ
การเลือกตั้งแทนตาแหน่งที่ว่าง ให้คณะกรรมการการเลือกตั้งเท่าที่เหลืออยู่ปฏิบัติหน้าที่ต่อไปได้ แต่
ถ้ามกี รรมการการเลอื กตัง้ เหลืออยูไ่ ม่ถึงสคี่ นให้กระทาได้แตเ่ ฉพาะการทจ่ี าเปน็ อนั ไม่อาจหลกี เลีย่ งได้

คณะกรรมการการเลอื กตั้งมีหน้าท่แี ละอานาจ ดงั ต่อไปนี้
(1) จัดหรือดาเนินการให้มีการจัดการเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร การเลือกสมาชิก
วุฒิสภาการเลอื กตงั้ สมาชิกสภาทอ้ งถิน่ และผบู้ ริหารท้องถ่นิ และการออกเสยี งประชามติ
(2) ควบคุมดูแลการเลือกตั้งและการเลือกตาม (1) ให้เป็นไปโดยสุจริตและเท่ียงธรรมและ
ควบคมุ ดแู ลการออกเสยี งประชามตใิ หเ้ ป็นไปโดยชอบด้วยกฎหมาย เพ่อื การน้ี ใหม้ อี านาจสืบสวน
หรือไต่สวนไดต้ ามที่จาเป็นหรือทีเ่ ห็นสมควร
(3) เมอ่ื ผลการสบื สวนหรือไต่สวนตาม (2) หรือเมอื่ พบเห็นการกระทาที่มีเหตุอันควรสงสัยว่า
การเลือกต้ังหรือการเลือกตาม (1) มิได้เป็นไปโดยสุจริตหรือเที่ยงธรรม หรือการออกเสียงประชามติ
เป็นไปโดยมิชอบด้วยกฎหมาย ให้มีอานาจสั่งระงับ ยับย้ัง แก้ไขเปลี่ยนแปลงหรือยกเลิกการเลือกตั้ง

นายพิชาภพ ศรที องมาศ ครูวิทยฐานะชานาญการพเิ ศษ โรงเรยี นเบญจมราชทู ศิ 248

เอกสารประกอบการสอน การปกครองของไทย ส32202

หรือการเลือก หรือการออกเสียงประชามติ และส่ังให้ดาเนินการเลือกต้ัง เลือก หรือออกเสียง
ประชามติใหม่ในหน่วยเลือกตั้งบางหน่วย หรือทกุ หน่วย

(4) สัง่ ระงบั การใช้สิทธิสมัครรับเลอื กต้ังของผสู้ มคั รรบั เลือกตั้งหรือผู้สมคั รรบั เลอื กตาม (๑)
ไว้เป็นการช่ัวคราวเป็นระยะเวลาไม่เกินหน่ึงปี เม่ือมีหลักฐานอันควรเช่ือได้ว่าผู้นั้นกระทาการหรือรู้
เห็นกับการกระทาของบุคคลอ่ืน ที่มีลักษณะเป็นการทุจริต หรือทาให้การเลือกต้ังหรือการเลือกมิได้
เปน็ ไปโดยสจุ ริตหรือเที่ยงธรรม

(5) ดูแลการดาเนนิ งานของพรรคการเมอื งให้เป็นไปตามกฎหมาย
(6) หน้าท่ีและอานาจอื่นตามรัฐธรรมนูญหรือกฎหมายในการสืบสวนหรือไต่สวนตาม (2)
คณะกรรมการการเลือกต้ังจะมอบหมายให้กรรมการการเลือกต้ังแต่ละคนดาเนินการ หรือมอบหมาย
ให้คณะบุคคลดาเนินการภายใต้การกากับของกรรมการการเลือกต้ังตามหลักเกณฑ์และวิธีการท่ี
คณะกรรมการการเลอื กตั้งกาหนดกไ็ ด้
การใช้อานาจตาม (3) ให้กรรมการการเลือกต้ังแต่ละคนซ่ึงพบเห็นการกระทาความผิดมี
อานาจกระทาได้สาหรับหน่วยเลือกตั้งหรือเขตเลือกต้ังที่พบเห็นการกระทาความผิด ทั้งน้ี ตาม
หลกั เกณฑ์วิธีการ และเง่ือนไขทค่ี ณะกรรมการการเลือกตง้ั กาหนด

3. ผ้ตู รวจการแผน่ ดิน

ผู้ตรวจการแผ่นดิน (Ombudsman) เป็นสถาบันท่ีให้ประชาชนนาความทุกข์ของตนท่ีได้รับ
ความไม่เป็นธรรมจากการปฏิบัติหน้าที่ของเจ้าหน้าท่ีของรัฐมาร้องเรียน โดยผู้ตรวจการแผ่นดินจะมี
หน้าท่ีตรวจสอบและทารายงานเสนอให้มีการแก้ไขโดยหน่วยงานของรัฐ หากหน่วยงานของรัฐไม่
ปฏิบัติตาม ผู้ตรวจการแผ่นดินก็ไม่มีอานาจส่ังการตรวจการแผ่นดินตาม ในรัฐธรรมนูญฉบับท่ี 16
พ.ศ. 2540 ใช้ชื่อว่า “ผู้ตรวจการแผ่นดินของรัฐสภา” แต่จากการใช้ช่ือว่าผู้ตรวจการแผ่นดินขอ

รัฐสภานั้น ทาให้มีความรู้สึกว่าไม่ได้ใกล้ชิดกับประชาชนเท่าท่ีควรนอกจากน้ี การเปล่ียนชื่อ เพื่อให้
สอดคล้องกับอานาจหน้าท่ีของผู้ตรวจการแผ่นดินท่ีให้อานาจของผู้ตรวจการแผ่นดินที่สามารถเสนอ
เรือ่ งต่อศาลรัฐธรรมนูญหรือศาลปกครองได้ จึงทาการเปล่ยี นชอ่ื เพ่อื ใหม้ คี วามเหมาะสม

ผู้ตรวจการแผ่นดินมีจานวนสามคนซ่ึงพระมหากษัตริย์ทรงแต่งต้ังตามคาแนะนาของวุฒสิ ภา
จากผู้ซึ่งไดร้ ับการสรรหาโดยคณะกรรมการสรรหา

ผู้ซ่ึงได้รับการสรรหาต้องเป็นผู้มีความซ่ือสัตย์สุจริตเป็นท่ีประจักษ์ และมีความรู้ ความ
เชี่ยวชาญและประสบการณ์เก่ียวกับการบริหารราชการแผ่นดินไม่ต่ากว่าอธิบดีหรือหัวหน้าส่วน
ราชการท่ีเทียบเท่าหรือหัวหน้าหน่วยงานของรัฐที่เทียบได้ไม่ต่ากว่ากรมตามท่ีคณะกรรมการสรรหา
ประกาศกาหนด โดยต้องดารงตาแหน่งดังกล่าวเป็นเวลาไม่น้อยกว่าห้าปี จานวนสองคน และเป็นผู้มี
ประสบการณ์ในการดาเนนิ กจิ การอนั เปน็ สาธารณะมาแล้วไม่นอ้ ยกวา่ ย่สี ิบปี จานวนหน่ึงคน

ผ้ตู รวจการแผน่ ดนิ มีวาระการดารงตาแหนง่ เจ็ดปีนับแต่วันที่พระมหากษัตริยท์ รงแตง่ ต้ัง และ
ใหด้ ารงตาแหน่งไดเ้ พยี งวาระเดียว

นายพชิ าภพ ศรที องมาศ ครูวทิ ยฐานะชานาญการพเิ ศษ โรงเรยี นเบญจมราชทู ิศ 249

เอกสารประกอบการสอน การปกครองของไทย ส32202

ผู้ตรวจการแผ่นดินมหี น้าทแ่ี ละอานาจ ดงั ตอ่ ไปนี้
(1) เสนอแนะต่อหนว่ ยงานของรัฐทเ่ี ก่ียวข้องเพ่ือใหม้ ีการปรบั ปรุงกฎหมาย กฎ ขอ้ บังคบั
ระเบียบ หรือคาสั่ง หรือข้ันตอนการปฏิบัติงานใด ๆ บรรดาท่ีก่อให้เกิดความเดือดร้อนหรือความไม่
เปน็ ธรรมแก่ประชาชน หรอื เป็นภาระแกป่ ระชาชนโดยไม่จาเปน็ หรือเกินสมควรแกเ่ หตุ
(2) แสวงหาข้อเท็จจริงเมื่อเห็นว่ามีผู้ได้รับความเดือดร้อนหรือความไม่เป็นธรรมอัน
เน่ืองมาจากการไม่ปฏิบัติตามกฎหมายหรือปฏิบัตินอกเหนือหน้าท่ีและอานาจตามกฎหมายของ
หน่วยงานของรฐั หรือเจ้าหนา้ ท่ีของรัฐ เพ่ือเสนอแนะต่อหน่วยงานของรัฐท่ีเกี่ยวข้องให้ขจัดหรือระงับ
ความเดือดร้อนหรอื ความไม่เป็นธรรมนัน้
(3) เสนอต่อคณะรฐั มนตรีใหท้ ราบถงึ การทหี่ น่วยงานของรัฐยงั มไิ ด้ปฏบิ ัติให้ถกู ต้องครบถ้วน
ตามหมวด ๕ หน้าที่ของรัฐในกรณีท่ีหน่วยงานของรัฐที่เก่ียวข้องไม่ดาเนินการตามข้อเสนอแนะของ
ผู้ตรวจการแผ่นดินตาม(1) หรือ (2) โดยไม่มีเหตุผลอันสมควร ให้ผู้ตรวจการแผ่นดินแจ้งให้
คณะรฐั มนตรที ราบเพื่อพจิ ารณาสัง่ การตามท่เี หน็ สมควรต่อไป

4. คณะกรรมการปอ้ งกนั และปราบปรามการทุจริตแห่งชาติ
คณะกรรมการป้องกันและปราบปรามการทุจริตแห่งชาติ (ป.ป.ช.)เป็นองค์กรท่ีมีหน้าท่ีใน

การตรวจสอบการทุจริตและการประพฤติมิชอบรวมถึงการร่ารวยผิดปรกติของผู้ดารงตาแหน่งทาง
การเมอื งหรือขา้ ราชการประจาในตาแหน่งสงู ซึ่งถอื เปน็ องค์กรตรวจสอบทส่ี าคัญทที่ างานในเชิงรกุ
ดังน้ันจึงจาเป็นที่จะต้องกาหนดให้ ป.ป.ช. เป็นองค์กรอิสระตามรัฐธรรมนูญเพ่ือให้สามารถปฏิบัติ
หน้าท่ีได้อย่างอิสระอีกทั้งยังจะต้องเป็นอิสระที่แท้จริงโดยได้กาหนดให้มีคณะกรรมการสรรหาท่ีเป็น
กลางและกาหนดคุณสมบัติของผู้ท่ีจะได้รับการสรรหาให้สูง เพ่ือให้สามารถปฏิบัติหน้าที่ได้อย่างมี
ประสทิ ธิภาพและถูกการเมอื งแทรกแซงไดย้ าก

คณะกรรมการป้องกันและปราบปรามการทุจริตแห่งชาติประกอบด้วยกรรมการจานวน
เก้าคน ซึ่งพระมหากษัตริย์ทรงแต่งตั้งตามคาแนะนาของวุฒิสภาจากผู้ซ่ึงได้รับการสรรหาโดย
คณะกรรมการสรรหา

ผูซ้ ่งึ ไดร้ ับการสรรหาตอ้ งเป็นผมู้ ีความซ่ือสัตยส์ จุ ริตเปน็ ทีป่ ระจักษ์ มคี วามรู้ ความเช่ียวชาญ
และประสบการณ์ด้านกฎหมาย บัญชี เศรษฐศาสตร์ การบริหารราชการแผ่นดิน หรือการอ่ืนใดอัน
เป็นประโยชน์ต่อการป้องกันและปราบปรามการทุจริต และต้องมีคุณสมบัติอย่างหน่ึงอย่างใด
ดังต่อไปนด้ี ้วย

(1) รับราชการหรือเคยรับราชการในตาแหน่งไม่ต่ากว่าอธิบดีผู้พิพากษา อธิบดีศาลปกครอง
ชัน้ ต้นตลุ าการพระธรรมนูญหวั หนา้ ศาลทหารกลาง หรอื อธบิ ดอี ัยการมาแล้วไม่นอ้ ยกว่าห้าปี

(2) รับราชการหรือเคยรับราชการในตาแหน่งไม่ต่ากว่าอธิบดีหรือหัวหน้าส่วนราชการท่ี
เทียบเทา่ มาแล้วไม่นอ้ ยกว่าห้าปี

(3) เป็นหรือเคยเป็นผดู้ ารงตาแหนง่ ผบู้ รหิ ารสูงสุดของรัฐวสิ าหกิจ หรือหน่วยงานอน่ื ของรฐั
ท่ไี มเ่ ป็นสว่ นราชการหรือรฐั วิสาหกิจมาแลว้ ไมน่ ้อยกว่าหา้ ปี

(4) ดารงตาแหน่งหรือเคยดารงตาแหน่งศาสตราจารย์ของมหาวิทยาลัยในประเทศไทย
มาแลว้ ไม่นอ้ ยกว่าห้าปี และยงั มีผลงานทางวชิ าการเป็นทปี่ ระจักษ์

นายพชิ าภพ ศรที องมาศ ครูวทิ ยฐานะชานาญการพเิ ศษ โรงเรยี นเบญจมราชทู ิศ 250

เอกสารประกอบการสอน การปกครองของไทย ส32202

(5) เป็นหรือเคยเป็นผู้ประกอบวิชาชีพท่ีมีกฎหมายรับรองการประกอบวิชาชีพโดยประกอบ
วิชาชีพอย่างสม่าเสมอและต่อเน่ืองมาเป็นเวลาไม่น้อยกว่าย่ีสิบปีนับถึงวันที่ได้รับการเสนอชื่อ และ
ไดร้ บั การรับรองการประกอบวชิ าชีพจากองค์กรวชิ าชีพนัน้

(6) เป็นผมู้ คี วามรู้ความชานาญและประสบการณท์ างดา้ นการบริหาร การเงนิ การคลัง
การบัญชี หรือการบริหารกิจการวิสาหกิจในระดับไม่ต่ากว่าผู้บริหารระดับสูงของบริษัทมหาชนจากดั
มาแลว้ ไมน่ ้อยกวา่ สิบปี

(7) เคยเป็นผู้ดารงตาแหน่งตาม (1) (2) (3) (4) หรือ (6) รวมกันไม่น้อยกว่าสิบปี การนับ
ระยะเวลาตามวรรคสอง ใหน้ บั ถึงวันที่ไดร้ ับการเสนอชื่อหรอื วันสมคั รเข้ารบั การสรรหาแลว้ แตก่ รณี

กรรมการป้องกันและปราบปรามการทุจริตแห่งชาติมีวาระการดารงตาแหน่งเจ็ดปี นับแต่
วนั ทีพ่ ระมหากษัตริยท์ รงแตง่ ตงั้ และใหด้ ารงตาแหนง่ ไดเ้ พยี งวาระเดียว

ในระหว่างท่ีกรรมการป้องกันและปราบปรามการทจุ ริตแห่งชาติพ้นจากตาแหนง่ ก่อนวาระ
และยงั ไมม่ กี ารแตง่ ตงั้ กรรมการแทนตาแหนง่ ท่ีวา่ ง ใหก้ รรมการเท่าทเี่ หลืออยู่ปฏบิ ัติหนา้ ทีต่ อ่ ไปได้
เวน้ แตจ่ ะมกี รรมการเหลืออย่ไู มถ่ ึงหา้ คน

คณะกรรมการป้องกนั และปราบปรามการทุจริตแหง่ ชาติ มหี นา้ ท่ีและอานาจดังต่อไปน้ี
(1) ไต่สวนและมีความเห็นกรณีมีการกล่าวหาว่าผู้ดารงตาแหน่งทางการเมือง ตุลาการ
ศาลรัฐธรรมนูญ ผู้ดารงตาแหน่งในองค์กรอิสระ หรอื ผวู้ า่ การตรวจเงินแผ่นดนิ ผู้ใดมพี ฤตกิ ารณ์รา่ รวย
ผิดปกติ ทุจริตต่อหน้าที่ หรือจงใจปฏิบัติหน้าท่ีหรือใช้อานาจขัดต่อบทบัญญัติแห่งรัฐธรรมนูญหรือ
กฎหมายหรือฝ่าฝืนหรือไม่ปฏิบัติตามมาตรฐานทางจริยธรรมอย่างร้ายแรง เพ่ือดาเนินการต่อไปตาม
รฐั ธรรมนญู หรอื ตามพระราชบัญญตั ิประกอบรฐั ธรรมนูญว่าด้วยการปอ้ งกนั และปราบปรามการทุจรติ
(2) ไต่สวนและวินจิ ฉยั วา่ เจ้าหน้าทีข่ องรฐั ร่ารวยผดิ ปกติ กระทาความผดิ ฐานทุจริตต่อหน้าที่
หรือกระทาความผิดต่อตาแหน่งหน้าท่ีราชการ หรือความผิดต่อตาแหน่งหน้าท่ีในการยุติธรรม
เพื่อดาเนินการต่อไปตามพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยการป้องกันและปราบปรามการ
ทุจรติ
(3) กาหนดใหผ้ ้ดู ารงตาแหน่งทางการเมือง ตุลาการศาลรัฐธรรมนญู ผูด้ ารงตาแหน่ง ใน
องคก์ รอิสระ ผวู้ า่ การตรวจเงินแผ่นดิน และเจา้ หนา้ ทขี่ องรฐั ยน่ื บัญชีทรพั ย์สนิ และหน้ีสินของตน
คู่สมรส และบุตรท่ียังไม่บรรลุนิติภาวะ รวมท้ังตรวจสอบและเปิดเผยผลการตรวจสอบทรัพย์สินและ
หน้ีสินของบุคคลดังกล่าว ทั้งนี้ ตามพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยการป้องกันและ
ปราบปรามการทุจรติ
(4) หน้าที่และอานาจอื่นที่บัญญัติไว้ในรัฐธรรมนูญหรือกฎหมายในการปฏิบัติหน้าท่ีตาม (1)
(2) และ (3) ใหเ้ ปน็ หนา้ ทข่ี องคณะกรรมการป้องกนั และปราบปรามการทจุ รติ แห่งชาติทจ่ี ะต้องจัดให้
มีมาตรการหรือแนวทางท่ีจะทาให้การปฏิบัติหน้าที่มีประสิทธิภาพเกิดความรวดเร็ว สุจริต และ
เท่ียงธรรม ในกรณีจาเป็นจะมอบหมายให้หน่วยงานของรัฐท่ีมีหน้าที่และอานาจเก่ียวข้องกับการ
ป้องกันและปราบปรามการทุจริตดาเนินการแทนในเร่ืองท่ีมิใช่เป็นความผิดร้ายแรงหรือท่ีเป็นการ

นายพิชาภพ ศรีทองมาศ ครูวทิ ยฐานะชานาญการพเิ ศษ โรงเรยี นเบญจมราชูทศิ 251

เอกสารประกอบการสอน การปกครองของไทย ส32202

กระทาของเจ้าหน้าท่ีของรัฐบางระดับหรือกาหนดให้พนักงานเจ้าหน้าที่ของหน่วยธุรการของ
คณะกรรมการป้องกันและปราบปรามการทุจริตแห่งชาติเป็นผู้ดาเนินการสอบสวนหรือไต่สวน
เบอ้ื งตน้ ตามหลักเกณฑ์ วิธีการ และเง่อื นไขท่ีบญั ญตั ิไว้ในพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วย
การปอ้ งกันและปราบปรามการทุจริตก็ได้

5. คณะกรรมการตรวจเงนิ แผ่นดิน
โดยหลกั แลว้ คณะกรรมการตรวจเงินแผ่นดิน (ค.ต.ง.) มอี านาจหนา้ ที่ในการตรวจสอบการใช้

เงินของภาครฐั อย่างเป็นอสิ ระให้คาปรกึ ษาและให้ข้อเสนอแนะในเร่ืองการเงิน
คณะกรรมการตรวจเงินแผ่นดินประกอบด้วยกรรมการจานวนเจ็ดคนซ่ึงพระมหากษัตริย์ทรง

แตง่ ตงั้ ตามคาแนะนาของวฒุ สิ ภา จากผู้ซึ่งไดร้ ับการสรรหาโดยคณะกรรมการสรรหา

ผซู้ ่งึ ไดร้ บั การสรรหาตอ้ งเป็นผู้มีความซอ่ื สตั ย์สุจริตเปน็ ท่ีประจกั ษ์ มคี วามรู้ ความเชี่ยวชาญ
และประสบการณ์เกยี่ วกบั การตรวจเงนิ แผ่นดิน กฎหมาย การบญั ชี การตรวจสอบภายใน การเงนิ การ
คลงั และด้านอ่นื ทเ่ี ปน็ ประโยชนต์ อ่ การตรวจเงินแผ่นดนิ ทัง้ น้ี เปน็ เวลาไมน่ อ้ ยกว่าสิบปี

กรรมการตรวจเงินแผน่ ดนิ มีวาระการดารงตาแหน่งเจด็ ปีนับแต่วันที่พระมหากษัตรยิ ์ ทรง
แตง่ ตัง้ และใหด้ ารงตาแหน่งไดเ้ พียงวาระเดยี ว

คณะกรรมการตรวจเงินแผ่นดนิ มีหน้าที่และอานาจ ดังต่อไปน้ี
(1) วางนโยบายการตรวจเงินแผน่ ดิน
(2) กาหนดหลกั เกณฑ์มาตรฐานเกยี่ วกบั การตรวจเงินแผน่ ดิน
(3) กากบั การตรวจเงนิ แผ่นดนิ ใหเ้ ป็นไปตาม (1) และ (2) และกฎหมายว่าดว้ ยวนิ ัยการเงิน
การคลงั ของรฐั
(4) ให้คาปรึกษา แนะนา หรือเสนอแนะเกี่ยวกับการใช้จ่ายเงินแผ่นดินให้เป็นไปตาม
กฎหมายว่าด้วยวินัยการเงินการคลังของรัฐ รวมท้ังการให้คาแนะนาแก่หน่วยงานของรัฐในการแก้ไข
ข้อบกพรอ่ งเกี่ยวกับการใช้จ่ายเงนิ แผ่นดิน
(5) สัง่ ลงโทษทางปกครองกรณีมกี ารกระทาผิดกฎหมายว่าด้วยวินัยการเงินการคลงั ของรัฐ
การดาเนินการตามวรรคหน่ึง ให้เป็นไปตามพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยการตรวจเงิน
แผ่นดนิ
ผู้ถูกส่งั ลงโทษตาม (5) อาจอุทธรณต์ ่อศาลปกครองสูงสุดได้ภายในเกา้ สบิ วันนบั แต่วันที่ได้รับ
คาสัง่ ในการพิจารณาของศาลปกครองสูงสุดต้องคานึงถงึ นโยบายการตรวจเงนิ แผน่ ดินและหลักเกณฑ์
มาตรฐานเก่ยี วกับการตรวจเงินแผ่นดิน

นายพิชาภพ ศรที องมาศ ครวู ิทยฐานะชานาญการพเิ ศษ โรงเรยี นเบญจมราชทู ศิ 252

เอกสารประกอบการสอน การปกครองของไทย ส32202

6. คณะกรรมการสทิ ธิมนุษยชนแห่งชาติ

คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ ได้จัดตั้งขึ้นมาเน่ืองจากการท่ีประเทศไทยต้องอยู่

ภายใตส้ งั คมโลกซ่ึงได้มีกฎเกณฑ์และแนวทางในการปฏิบัติร่วมกันน่นั คือ “กฎหมายระหว่างประเทศ”

โดยเฉพาะในเร่ืองสิทธิมนุษยชน ไม่ว่าจะเป็นในเรื่อง สิทธิ เสรีภาพ ดังน้ันในรัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2560

จงึ ได้จดั ตงั้ คณะกรรมการสทิ ธิมนุษยชนแหง่ ชาติ เพ่อื ทาการดแู ลในเร่อื งสทิ ธมิ นุษยชนในดยี ง่ิ ข้ึน

คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแหง่ ชาติ ประกอบด้วยกรรมการจานวนเจ็ดคน ซง่ึ

พระมหากษัตริยท์ รงแต่งต้งั ตามคาแนะนาของวุฒิสภาจากผู้ซึ่งไดร้ ับการสรรหา

ผู้ซ่ึงได้รับการสรรหาต้องมีความรู้และประสบการณ์ด้านการคุ้มครองสิทธิและเสรีภาพของ

ประชาชนเปน็ กลางทางการเมอื ง และมีความซอ่ื สัตย์สุจริตเปน็ ทป่ี ระจักษ์

กรรมการสิทธิมนษุ ยชนแห่งชาติมวี าระการดารงตาแหนง่ เจ็ดปีนับแตว่ ันที่พระมหากษัตรยิ ์

ทรงแตง่ ตั้ง และใหด้ ารงตาแหน่งได้เพียงวาระเดียว

คุณสมบัติ ลักษณะต้องห้าม การสรรหา และการพ้นจากตาแหน่งของคณะกรรมการสิทธิ

มนุษยชนแห่งชาติ ให้เป็นไปตามพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยคณะกรรมการสิทธิ

มนุษยชนแห่งชาติท้ังนี้ บทบัญญัติเกี่ยวกับการสรรหาต้องกาหนดให้ผู้แทนองค์กรเอกชนด้านสิทธิ

มนษุ ยชนมสี ่วนร่วมในการสรรหาดว้ ย

คณะกรรมการสทิ ธมิ นษุ ยชนแห่งชาติ มหี นา้ ทีแ่ ละอานาจ ดงั ต่อไปนี้

(1) ตรวจสอบและรายงานข้อเท็จจริงที่ถูกต้องเก่ียวกับการละเมิดสิทธิมนุษยชนทุกกรณีโดย

ไม่ล่าช้าและเสนอแนะมาตรการหรือแนวทางท่ีเหมาะสมในการป้องกันหรือแก้ไขการละเมิดสิทธิ

มนุษยชน รวมท้ังการเยียวยาผู้ได้รับความเสียหายจากการละเมิดสิทธิมนุษยชนต่อหน่วยงานของรัฐ

หรือเอกชนที่เก่ยี วขอ้ ง

(2) จัดทารายงานผลการประเมนิ สถานการณด์ า้ นสิทธมิ นุษยชนของประเทศเสนอต่อรฐั สภา

และคณะรัฐมนตรี และเผยแพรต่ ่อประชาชน

(3) เสนอแนะมาตรการหรอื แนวทางในการส่งเสรมิ และคมุ้ ครองสิทธมิ นุษยชนต่อรัฐสภา

คณะรัฐมนตรี และหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง รวมตลอดทั้งการแก้ไขปรับปรุงกฎหมาย กฎ ระเบียบ

หรอื คาสั่งใด ๆ เพ่ือใหส้ อดคลอ้ งกับหลักสิทธมิ นุษยชน

(4) ช้ีแจงและรายงานข้อเทจ็ จรงิ ท่ีถูกต้องโดยไมช่ กั ชา้ ในกรณที ี่มีการรายงานสถานการณ์

เกยี่ วกบั สิทธมิ นุษยชนในประเทศไทยโดยไมถ่ ูกต้องหรอื ไมเ่ ป็นธรรม

(5) สรา้ งเสริมทกุ ภาคสว่ นของสังคมใหต้ ระหนักถึงความสาคัญของสิทธิมนษุ ยชน

(6) หน้าท่ีและอานาจอื่นตามที่กฎหมายบัญญัติเม่ือรับทราบรายงานตาม (1) และ (2) หรือ

ขอ้ เสนอแนะตาม (3) ให้คณะรัฐมนตรีดาเนินการปรบั ปรงุ แก้ไขตามความเหมาะสมโดยเร็ว กรณใี ดไม่

อาจดาเนินการได้หรือต้องใช้เวลาในการดาเนินการให้แจ้งเหตุผลให้คณะกรรมการสิทธิมนุษยชน

แหง่ ชาตทิ ราบโดยไม่ชกั ชา้

ในการปฏิบัติหน้าที่ คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติต้องคานึงถึงความผาสุกของ

ประชาชนชาวไทยและผลประโยชน์ส่วนรวมของชาติเป็นสาคญั ดว้ ย

นายพิชาภพ ศรีทองมาศ ครวู ทิ ยฐานะชานาญการพเิ ศษ โรงเรยี นเบญจมราชทู ิศ 253

เอกสารประกอบการสอน การปกครองของไทย ส32202

บรรณานกุ รม

กลุ ธน ธนาพงศธร. การบริหารรัฐกจิ เปรยี บเทียบ. พิมพ์คร้งั ท่ี 2. กรงุ เทพฯ:
มหาวิทยาลยั ธรรมศาสตร์, 2522.

โกวิทย์ พวงงาม. การปกครองทอ้ งถิ่นไทย. พิมพค์ รั้งท่ี 4. กรงุ เทพฯ: เดอื นตุลา, 2546.
__________. การปกครองท้องถิ่น ว่าด้วยทฤษฎี แนวคดิ และหลักการ, พิมพ์คร้งั ท่ี 8. กรงุ เทพฯ:

เอ็กซเปอรเ์ นท็ , 2555.
คณิน บุญสุวรรณ. รฐั ธรรมนูญไทย. กรงุ เทพฯ: ซีเอ็ดบุ๊ค, 2551.
จุมพล หนิมพานิช. ระบบราชการเปรยี บเทียบ เอกสารการสอนชุดวิชาการบริหารรัฐกิจ

เปรยี บเทียบและการบริหารการพัฒนา หน่วยที่ 1 – 7 . กรุงเทพฯ:
มหาวทิ ยาลยั สุโขทยั ธรรมาธิราช, 2538.
ชูวงศ์ ฉายะบตุ ร. การปกครองทอ้ งถน่ิ ไทย. กรุงเทพฯ: พิฆเนศพริ้นตง้ิ เซน็ เตอร์, 2539.
เชาวนว์ ัศ เสนพงศ์. การเมืองการปกครองไทย. กรงุ เทพมหานคร : มหาวทิ ยาลยั รามคาแหง, 2547.
ณัชชาภทั ร อุ่นตรงจิตร. รฐั ศาสตร์. กรงุ เทพมหานคร : จฬุ าลงกรณ์มหาวทิ ยาลัย, 2547.
ตระกูล มชี ยั . การกระจายอานาจ. กรงุ เทพฯ: บริษทั สขุ ุมและบุตรจากัด, 2538.
ธเนศวร์ เจรญิ เมอื ง. พลเมืองกบั ท้องถ่ินเขม้ แข็ง. กรงุ เทพมหานคร : คบไฟ, 2549.
__________. รฐั ศาสตร์ท่ยี ังมลี มหายใจ. กรงุ เทพมหานคร : พริ าบ, 2537.
บฆู อรี ยีหมะ. ความรเู้ บื้องต้นทางรัฐศาสตร์. สงขลา : สามลดา, 2550.
ปธาน สุวรรณมงคล. การปกครองทอ้ งถนิ่ ไทย. กรงุ เทพมหานคร : 2547.
ประหยดั หงส์ทองคา. การกระจายอานาจ: หลักการและองค์ประกอบที่น่าพจิ ารณา. เทศาภิบาล.
ม.ป.พ., 2537.
__________. การปกครองท้องถ่ินของไทย, กรุงเทพฯ: ไทยวัฒนาพานิช, 2526.
ผสุ ดี สัตยมานะ. การบริหารรัฐกจิ . พมิ พค์ รั้งท่ี 3. กรงุ เทพฯ: มงคลการพิมพ์, 2517.
พิทยา บวรวฒั นา. รฐั ประศาสนศาสตร์:ทฤษฎแี ละแนวทางการศกึ ษา (ค.ศ.1970 – 1980). พิมพ์
ครง้ั ท่ี 6. กรงุ เทพฯ: สานักพิมพจ์ ุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, 2541
พรชัย เทพปัญญา และคณะ. การปกครองท้องถ่นิ เปรียบเทียบ. กรงุ เทพฯ: สมั พันธ์พาณิชย์, 2527.
พรศกั ด์ิ ผอ่ งแผ้ว, รัฐศาสตร์ พัฒนาการและแนวการศึกษา. กรงุ เทพมหานคร: โรงพมิ พ์ศรอี นันต์,
2524.
มหาวทิ ยาลัยมหาจฬุ าลงกรณราชวิทยาลัย, การเมอื งกับการปกครองของไทย. กรงุ เทพมหานคร:
โรงพมิ พม์ หาจุฬาลงกรราชวิทยาลยั , 2553.
มานิต จุมปา. คาอธบิ ายรฐั ธรรมนญู แหง่ ราชอาณาจกั รไทย พุทธศกั ราช 2550 (เล่ม 1). กรงุ เทพฯ:
สานกั พมิ พ์จฬุ าลงกรณ์มหาวิทยาลัย, 2555.
__________. คาอธิบายรฐั ธรรมนูญแหง่ ราชอาณาจกั รไทย พุทธศกั ราช 2550 (เลม่ 2).
กรงุ เทพฯ: สานักพมิ พ์จุฬาลงกรณม์ หาวทิ ยาลยั , 2555.
มงคล สงปรางค.์ ความชอบธรรมทางการเมืองของระบอบทกั ษณิ . การค้นควา้ อสิ ระ ร.ม. (การเมอื ง
และการปกครอง) เชียงใหม่ : มหาวทิ ยาลัยเชียงใหม่, 2551.

นายพชิ าภพ ศรที องมาศ ครวู ิทยฐานะชานาญการพเิ ศษ โรงเรยี นเบญจมราชูทศิ 268

เอกสารประกอบการสอน การปกครองของไทย ส32202

รัฐธรรมนญู แห่งราชอาณาจกั รไทย พทุ ธศกั ราช2560. http://www.ratchakitcha.soc.go.th/
DATA/PDF/2560/A/040/1.PDF : สืบคน้ เมอื่ วันท่ี 10 กรกฎาคม 2560

ลิขิต ธรี ะเวคิน. การเมอื งการปกครองไทย. กรุงเทพมหานคร : มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, 2549.
วรเดช จนั ทรศร. การพัฒนาระบบราชการไทย. พิมพ์ครง้ั ท่ี 5. กรงุ เทพฯ: โครงการตารา สมาคม

มหาวทิ ยาลยั ไทย, 2543.
วิทยาลัยพฒั นาการปกครองท้องถนิ่ . คมู่ ือพลเมืองยุคใหม่. นนทบุรี : เอ.พ.ี กราฟิค ดีไซน์ และ

การพมิ พ์, 2552.
วิศิษฐ์ ทวเี ศรษฐ และคณะ. การเมอื งและการปกครองไทย. กรงุ เทพมหานคร : ภาควชิ าการปกครอง

คณะรฐั ศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยรามคาแหง, 2550.
สมาน รงั สิโยกฤษฏ์. การปฏริ ูปภาคราชการ: แนวคิดและยุทธศาสตร์. พมิ พ์ครง้ั ที่ 3. กรงุ เทพฯ:

สวัสดิการสานักงาน ก.พ., 2545.
สุขุม นวลสกลุ และวิศิษบ์ ทวีเศรษฐ, การเมืองการปกครองไทย. กรงุ เทพมหานคร: สานักพมิ พ์

รามคาแหง, 2541.
สพุ จน์ บญุ วเิ ศษ. หลกั รัฐศาสตร์. กรงุ เทพมหานคร : เอม็ .ที.เพรส, 2537.
เสกสรร ประเสริฐกุล. การเมืองภาคประชาชนในระบอบประชาธปิ ไตย. กรุงเทพมหานคร :

อมรนิ ทร์,2548.
สมบตั ิ ธารงธญั วงศ์. การเมอื งการปกครองไทย: พ.ศ.1762 – 2500. กรุงเทพมหานคร :

เสมาธรรม, 2547.
_________. การเมอื ง: แนวความคดิ และการพฒั นา. กรุงเทพมหานคร: สนุ ทรออฟเซ็ท, 2537.
สัมฤทธิ์ ยศสมศักด.ิ์ หลกั รัฐประศาสนศาสตร์. พิมพค์ รง้ั ท่ี 2. กรงุ เทพฯ, 25387.
__________. พลเมอื งกับท้องถิน่ เข้มแข็ง. กรุงเทพมหานคร : คบไฟ, 2549.
สนธิ เตชานันท.์ พ้นื ฐานทางรัฐศาสตร์. กรุงเทพมหานคร : มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์, 2550.
อมร รักษาสัตย์. การเมืองการปกครองไทย ตามรัฐธรรมนูญฉบับประชาชน. กรุงเทพมหานคร :

ว.ี เจ.พริ้นติง้ , 2544.

นายพชิ าภพ ศรีทองมาศ ครวู ทิ ยฐานะชานาญการพเิ ศษ โรงเรยี นเบญจมราชูทศิ 269

เอกสารประกอบการสอน การปกครองของไทย ส32202

ภาคผนวก
รัฐธรรมนูญแหง่ ราชอาณาจกั รไทยพทุ ธศกั ราช 2560

นายพิชาภพ ศรีทองมาศ ครูวิทยฐานะชานาญการพเิ ศษ โรงเรยี นเบญจมราชทู ศิ 270

การปกครองของไทย ส32202

ระดบั มัธยมศึกษาตอนปลาย

เอกสารประกอบการสอนเล่มนี้แบ่งเน้ือหาออกเป็น 9 บท ประกอบด้วย บททั่วไปเก่ียวกับการเมือง
การปกครองของไทยประวัติศาสตร์การเมืองการปกครองของไทย สถาบันทางการเมืองและการปกครองไทย
การเลือกต้ัง การบริหารราชการแผ่นดิน การปกครองส่วนท้องถ่ิน รูปแบบการปกครอง การมีส่วนร่วม
ทางการเมือง องค์กรตามกฎหมายรัฐธรรมนูญ โดยผรู้ วบรวมได้จัดทาขึ้นอย่างละเอยี ดและเป็นระบบเพื่อให้
เห็นความเช่ือมโยงของพัฒนาการทางการเมืองการปกครอง จึงเหมาะสาหรับนักเรียนที่จะศึกษาในเวลา
จากัดและผู้ศึกษาท่ีมีความสนใจการปกครองของไทย จะได้มีความรู้พ้ืนฐานเพียงพอท่ีจะไปศึกษาค้นคว้า
เพม่ิ เตมิ ความต้องการไดส้ ะดวกยง่ิ ข้นึ

นายพิชาภพ ศรที องมาศ ครูวิทยฐานะชานาญการพิเศษ

ปจั จุบนั เป็นครู กลุ่มสาระสังคมศึกษาศาสนาและวฒั นธรรมโรงเรียนเบญจมราชูทศิ
ครูผสู้ อน ระดบั มธั ยมศกึ ษาปที ี่ 3 รายวิชาประวัตศิ าสตร์
รายวิชาการปกครองของไทย ระดับชั้นมัธยมศึกษาปท ี่ 5
รายวิชากฎหมายที่ประชาชนควรรู้ ระดบั ช้นั มัธยมศึกษาปีท่ี 5
ครูทป่ี รึกษาชมรมกฎหมาย B.M. LAW