หนงั สือเรียนสาระทกั ษะการดาเนินชีวติ
รายวชิ า ศิลปศึกษา
(ทช31003)
ระดบั มัธยมศึกษาตอนปลาย
(ฉบบั ปรับปรุง พ.ศ. 2560)
หลกั สูตรการศึกษานอกระบบระดบั การศึกษาข้นั พ้นื ฐาน
พทุ ธศกั ราช 2551
สานกั งานส่งเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศยั
สานกั งานปลดั กระทรวงศึกษาธิการ
กระทรวงศึกษาธิการ
ห้ามจาหน่าย
หนงั สือเรียนเล่มน้ีจดั พิมพด์ ว้ ยเงินงบประมาณแผน่ ดินเพ่ือการศึกษาตลอดชีวติ สาหรับประชาชน
ลิขสิทธ์ิเป็นของ สานกั งาน กศน. สานกั งานปลดั กระทรวงศึกษาธิการ
เอกสารทางวชิ าการลาดบั ท่ี 17/2555
หนงั สือเรียนสาระทกั ษะการดาเนินชีวติ
รายวชิ า ศิลปศึกษา (ทช31003)
ระดบั มัธยมศึกษาตอนปลาย
ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2560
ลิขสิทธ์ิเป็นของ สานกั งาน กศน. สานกั งานปลดั กระทรวงศึกษาธิการ
เอกสารทางวชิ าการลาดบั ท่ี 17/2555
คํานาํ
ก ร ะ ท ร ว ง ศึ ก ษ า ธิ ก า ร ไ ด ป ร ะ ก า ศ ใ ช ห ลั ก สู ต ร ก า ร ศึ ก ษ า น อ ก ร ะ บ บ ร ะ ดั บ ก า ร ศึ ก ษ า ขั้ น พ้ื น ฐ า น
พุทธศักราช 2551 เมอ่ื วนั ท่ี 18 กันยายน พ.ศ. 2551 แทนหลักเกณฑและวิธีการจัดการศึกษานอกโรงเรียนตาม
หลักสูตรการศึกษาข้ันพื้นฐาน พุทธศักราช 2544 ซึ่งเปนหลักสูตรที่พัฒนาข้ึนตามหลักปรัชญาและความเชื่อ
พื้นฐานในการจัดการศึกษานอกโรงเรียนที่มีกลุมเปาหมายเปนผูใหญมีการเรียนรูและสั่งสมความรูและ
ประสบการณอยา งตอ เนือ่ ง
ในปงบประมาณ 2554 กระทรวงศึกษาธิการไดกําหนดแผนยุทธศาสตรในการขับเคล่ือนนโยบาย
ทางการศึกษาเพ่ือเพิม่ ศกั ยภาพและขดี ความสามารถในการแขง ขันใหประชาชนไดม อี าชพี ทส่ี ามารถสรางรายได
ท่มี ่งั คง่ั และมน่ั คง เปนบคุ ลากรทม่ี ีวินัย เปย มไปดวยคุณธรรมและจรยิ ธรรม และมีจติ สํานกึ รับผิดชอบตอตนเอง
และผูอื่น สํานักงาน กศน. จึงไดพิจารณาทบทวนหลักการ จุดหมาย มาตรฐาน ผลการเรียนรูท่ีคาดหวัง และ
เนื้อหาสาระ ท้ัง 5 กลุมสาระการเรียนรู ของหลักสูตรการศึกษานอกระบบระดับการศึกษา ขั้นพื้นฐาน
พุทธศักราช 2551 ใหมีความสอดคลองตอบสนองนโยบายกระทรวงศึกษาธิการ ซึ่งสงผลใหตองปรับปรุง
หนงั สอื เรยี น โดยการเพ่ิมและสอดแทรกเน้ือหาสาระเก่ียวกับอาชีพ คุณธรรม จริยธรรมและการเตรียมพรอม
เพื่อเขาสูประชาคมอาเซียน ในรายวิชาท่ีมีความเก่ียวของสัมพันธกัน แตยังคงหลักการและวิธีการเดิมในการ
พัฒนาหนงั สือทีใ่ หผ เู รียนศึกษาคนควาความรูดวยตนเอง ปฏิบัติกิจกรรม ทําแบบฝกหัด เพ่ือทดสอบความรู
ความเขาใจ มกี ารอภิปรายแลกเปลีย่ นเรยี นรูกับกลุม หรือศึกษาเพิ่มเติมจากภูมิปญญาทองถ่ิน แหลงการเรียนรู
และสือ่ อน่ื
การปรับปรุงหนังสือเรียนในครั้งน้ี ไดรับความรวมมืออยางดียิ่งจากผูทรงคุณวุฒิในแตละสาขาวิชา
และผูเก่ยี วของในการจัดการเรยี นการสอนทศี่ กึ ษาคนควา รวบรวมขอ มูลองคความรูจากส่ือตาง ๆ มาเรียบเรียง
เนอื้ หาใหครบถว นสอดคลองกับมาตรฐาน ผลการเรียนรูท่ีคาดหวัง ตัวช้ีวัดและกรอบเน้ือหาสาระของรายวิชา
สาํ นกั งาน กศน.ขอขอบคุณผูมีสวนเกี่ยวของทุกทานไว ณ โอกาสนี้ และหวังวาหนังสือเรียน ชุดนี้จะเปน
ประโยชนแกผ ูเรยี น ครู ผสู อน และผเู กี่ยวของในทุกระดับ หากมีขอเสนอแนะประการใด สํานักงาน กศน. ขอ
นอมรบั ดวยความขอบคุณยิง่
สารบญั หนา
คาํ นํา 1
คําแนะนาํ การใชห นังสือเรยี น 2
โครงสรางรายวชิ า 12
บทที่ 1 ทัศนศลิ ป 21
23
เรอ่ื งที่ 1 จุด เสน สี แสง เงา รปู รา ง และรปู ทรง 27
เรื่องท่ี 2 ทัศนศลิ ปสากล 30
เรอ่ื งท่ี 3 การวิพากษว จิ ารณงานทัศนศลิ ป 32
เรื่องท่ี 4 ความงามตามธรรมชาติ
เรอ่ื งที่ 5 ความงามตามทศั นศลิ ปสากล 35
เรื่องท่ี 6 ธรรมชาติกับทัศนศลิ ป 36
เรื่องที่ 7 ความคดิ สรา งสรรค การตกแตง รางกาย ที่อยอู าศัย 37
44
บทท่ี 2 ดนตรี 49
เรื่องที่ 1 ดนตรีสากล
เรอื่ งที่ 2 ดนตรสี ากลประเภทตาง ๆ 53
เรอ่ื งท่ี 3 คณุ คา ความไพเราะของเพลงสากล 54
เรอ่ื งที่ 4 ประวตั ภิ ูมปิ ญ ญาทางดนตรสี ากล 57
60
บทท่ี 3 นาฏศลิ ป 75
เรอ่ื งที่ 1 นาฎยนยิ าม 76
เรอ่ื งท่ี 2 สุนทรยี ะทางนาฏศิลป 80
เรอ่ื งท่ี 3 นาฏศิลปสากลเพ่ือนบา นของไทย 85
เรอ่ื งท่ี 4 ละครที่ไดร บั อิทธพิ ลของวัฒนธรรมตะวนั ตก
เรอ่ื งที่ 5 ประเภทของละคร
เรื่องท่ี 6 ละครกับภูมปิ ญญาสากล
เรอ่ื งที่ 7 ประวัติความเปนมาและววิ ฒั นาการของลลี าศสากล
บทท่ี 4 การออกแบบกบั แนวทางการประกอบอาชพี 87
ลักษณะเฉพาะของอาชีพดา นการออกแบบแตล ะสาขา 87
งานมณั ฑนากรหรือนกั ออกแบบตกแตง 87
นกั ออกแบบเครอื่ งเฟอรนิเจอร 89
นกั ออกแบบเส้อื ผา แฟชั่น 91
96
บรรณาณุกรม 97
คณะผจู ดั ทํา
คําแนะนาํ การใชห นงั สือเรยี น
หนังสือเรียนสาระการดําเนินชีวิต รายวิชา ศิลปศึกษา (ทช31003) เปนหนังสือเรียนท่ีจัดทําข้ึน สําหรับ
ผูเรยี นท่เี ปน นักศกึ ษานอกระบบ
ในการศกึ ษาหนังสือเรียนสาระการดาํ เนินชวี ิต รายวชิ า ศลิ ปศึกษา ผูเรยี นควรปฏบิ ตั ดิ งั น้ี
1. ศึกษาโครงสรา งรายวิชาใหเ ขา ใจในหวั ขอสาระสําคญั ผลการเรียนรูทค่ี าดหวงั และขอบขายเน้ือหา
ของรายวชิ านั้น ๆ โดยละเอยี ด
2. ศึกษารายละเอียดเนอื้ หาของแตละบทอยางละเอียด ทํากิจกรรมตามท่ีกําหนด และทําความเขาใจ
ในเน้อื หานั้นใหมใ หเ ขา ใจ กอ นที่จะศกึ ษาเร่อื งตอ ๆ ไป
3. ปฏิบัติกจิ กรรมทา ยเร่ืองของแตละเรอ่ื ง เพอื่ เปนการสรุปความรู ความเขา ใจของเนือ้ หาในเรื่องนั้น ๆ
อกี ครัง้ และการปฏิบัตกิ จิ กรรมของแตละเนื้อหา แตละเร่ือง ผูเรียนสามารถนําไปตรวจสอบกับครูและเพ่ือน ๆ
ท่รี ว มเรยี นในรายวชิ าและระดับเดียวกันได
4. หนังสือเรียนเลมน้ีมี 4 บท
บทที่ 1 ทศั นศลิ ป
เรื่องที่ 1 จุด เสน สี แสง เงา รปู รา ง รูปทรง
เรอ่ื งที่ 2 ทัศนศลิ ปสากล
เรอ่ื งท่ี 3 การวิพากษว จิ ารณงานทัศนศิลป
เร่ืองท่ี 4 ความงามตามธรรมชาติ
เรื่องท่ี 5 ความงามตามทัศนศิลปส ากล
เรอ่ื งที่ 6 ธรรมชาตกิ ับทศั นศิลป
เรอื่ งที่ 7 ความคิดสรางสรรค การตกแตงรางกาย และท่อี ยูอาศัย
บทท่ี 2 ดนตรี
เร่อื งท่ี 1 ดนตรีสากล
เรอื่ งท่ี 2 ดนตรีสากลประเภทตา ง ๆ
เรอ่ื งที่ 3 คุณคาความไพเราะของเพลงสากล
เรอื่ งท่ี 4 ประวัติภูมปิ ญญาทางดนตรีสากล
บทท่ี 3 นาฏศลิ ป
เรื่องท่ี 1 นาฎยนยิ าม
เร่ืองท่ี 2 สุนทรยี ะทางนาฏศลิ ป
เรอ่ื งที่ 3 นาฏศิลปสากลเพอ่ื นบา นของไทย
เร่อื งที่ 4 ละครท่ไี ดร บั อทิ ธพิ ลของวัฒนธรรมตะวนั ตก
เร่อื งที่ 5 ประเภทของละคร
เรอ่ื งท่ี 6 ละครกับภมู ิปญ ญาสากล
เรอ่ื งท่ี 7 ลลี าศสากล
บทท่ี 4 การออกแบบกบั แนวทางการประกอบอาชพี
ลกั ษณะเฉพาะของอาชีพดานการออกแบบแตล ะสาขา
งานมัณฑนากรหรอื นกั ออกแบบตกแตง
นกั ออกแบบเคร่ืองเฟอรนิเจอร
นกั ออกแบบเสอ้ื ผาแฟชนั่
โครงสรา งรายวชิ าศลิ ปศกึ ษา
ระดบั มัธยมศึกษาตอนปลาย
(ทช31003)
สาระสําคัญ
รู เขาใจ มีคุณธรรม จริยธรรม เห็นคุณคาความงาม ความไพเราะ ของธรรมชาติสิ่งแวดลอม
ทางทัศนศลิ ป ดนตรี และนาฎศลิ ปส ากล สามารถวเิ คราะห วพิ ากษ วจิ ารณ ไดอ ยางเหมาะสม
ผลการเรยี นรทู ค่ี าดหวงั
อธิบายความหมาย ความสําคญั ความเปน มา ของทศั นศลิ ปส ากล ดนตรีสากล และนาฎศลิ ปสากล เขา ใจ
ถึงตนกําเนดิ ภูมิปญญาและการอนุรักษ
ขอบขายเนอ้ื หา
บทท่ี 1 ทศั นศลิ ป
เรอ่ื งท่ี 1 จุด เสน สี แสง เงา รูปราง รูปทรง
เรื่องท่ี 2 ทศั นศลิ ปส ากล
เรอ่ื งที่ 3 การวิพากษว จิ ารณง านทัศนศิลป
เรอ่ื งท่ี 4 ความงามตามธรรมชาติ
เรื่องที่ 5 ความงามตามทศั นศลิ ปสากล
เรอ่ื งที่ 6 ธรรมชาตกิ บั ทศั นศิลป
เร่ืองท่ี 7 ความคดิ สรางสรรค การตกแตงรางกาย และท่อี ยูอาศัย
บทท่ี 2 ดนตรี
เรอ่ื งท่ี 1 ดนตรีสากล
เรื่องที่ 2 ดนตรีสากลประเภทตาง ๆ
เรื่องท่ี 3 คุณคาความไพเราะของเพลงสากล
เรอื่ งที่ 4 ประวัตภิ ูมิปญ ญาทางดนตรสี ากล
บทท่ี 3 นาฏศิลป
เรอ่ื งที่ 1 นาฏยนยิ าม
เรอ่ื งท่ี 2 สุนทรียะทางนาฏศิลป
เรอื่ งท่ี 3 นาฏศลิ ปสากลเพอื่ นบานของไทย
เรื่องท่ี 4 ละครทไ่ี ดรบั อิทธิพลของวฒั นธรรมตะวนั ตก
เรื่องท่ี 5 ประเภทของละคร
เรอ่ื งที่ 6 ละครกบั ภูมปิ ญ ญาสากล
เรอ่ื งที่ 7 ลลี าศสากล
บทท่ี 4 การออกแบบกบั แนวทางการประกอบอาชพี
ลกั ษณะเฉพาะของอาชพี ดานการออกแบบแตละสาขา
งานมัณฑนากรหรอื นกั ออกแบบตกแตง
นกั ออกแบบเครือ่ งเฟอรนิเจอร
นักออกแบบเสอ้ื ผาแฟชน่ั
1
บทที่ 1
ทัศนศิลป
สาระสําคญั
ศกึ ษาเรียนรู เขาใจ เหน็ คณุ คาความงาม ของทศั นศิลป และสามารถวพิ ากษ วจิ ารณไ ดอ ยา งเหมาะสม
ผลการเรยี นรูทีค่ าดหวัง
อธิบายความหมาย ความสาํ คัญ ความเปนมา ของทัศนศลิ ปส ากล เขา ใจถึงตน กําเนดิ ภูมปิ ญ ญาและการ
อนรุ กั ษ
ขอบขา ยเนื้อหา
เรื่องท่ี 1 จุด เสน สี แสง เงา รูปรา ง รปู ทรง
เร่ืองที่ 2 ทศั นศลิ ปสากล
เรอ่ื งท่ี 3 การวพิ ากษว จิ ารณง านทศั นศิลป
เรอื่ งท่ี 4 ความงามตามธรรมชาติ
เรอ่ื งที่ 5 ความงามตามทัศนศิลปสากล
เร่อื งท่ี 6 ธรรมชาติกับทัศนศลิ ป
เรอ่ื งที่ 7 ความคดิ สรา งสรรค การตกแตงรางกาย และทอี่ ยอู าศยั
2
เร่อื งที่ 1 จุด เสน สี แสงเงา รปู ราง รปู ทรง
จดุ ………………………………………
คือ องคป ระกอบทเี่ ลก็ ทสี่ ุด จดุ เปน ส่งิ ทส่ี ามารถบอกตําแหนงและทิศทางโดยการนําจุดมาเรียงตอ กนั ให
เปนเสน การรวมกนั ของจดุ จะเกิดนํ้าหนกั ที่ใหป ริมาตรแกร ูปทรง เปนตน
เสน
หมายถึง จุดหลายๆจุดท่ีเรียงชิดติดกันเปนแนวยาว โดยการลากเสนจากจุดหนึ่งไปยังอีกจุดหน่ึง
ในทิศทางท่แี ตกตางกัน จะเปน ทศิ มุม 45 องศา 90 องศา 180 องศาหรือมมุ ใดๆ การสลบั ทศิ ทางของเสนที่ลากทํา
ใหเกดิ เปนลกั ษณะตาง ๆ ในทางศลิ ปะเสน มหี ลายชนิดดวยกนั โดยจาํ แนกออกไดเ ปน ลักษณะใหญๆ คือ เสนตั้ง
เสน นอน เสน เฉยี ง เสนโคง เสนหยัก เสน ซกิ แซก
ความรูส กึ ทมี่ ตี อเสน
เสนเปนองคประกอบพน้ื ฐานทสี่ าํ คัญในการสรางสรรค เสนสามารถแสดงใหเกิดความหมายของภาพ
และใหความรสู ึกไดตามลักษณะของเสน เสน ทเ่ี ปนพ้ืนฐาน ไดแ ก เสนตรงและเสน โคง
จากเสนตรงและเสนโคง สามารถนาํ มาสรา งใหเ กิดเปน เสนใหม ๆ ทใี่ หความรูสึกที่แตกตางกันออกไป
ไดด งั นี้
เสน ต้งั ใหค วามรสู ึกแขง็ แรง สูงเดน สงา งาม นาเกรงขาม
3
เสน นอน ใหค วามรูส กึ สงบราบเรยี บ กวางขวาง การพักผอ น หยดุ นงิ่
เสนแนวเฉยี ง ใหค วามรสู กึ ไมป ลอดภยั ไมม่นั คง ไมหยุดนิง่
เสน ตัดกัน ใหความรูสกึ ประสานกัน แข็งแรง
เสนโคง ใหความรูสึกออ นโยน นุมนวล
เสน คด ใหความรสู กึ เคลื่อนไหว ไหลเลอื่ น ราเริง ตอ เนือ่ ง
เสน ประ ใหค วามรสู กึ ขาดหาย ลึกลับ ไมสมบรูณ แสดงสวนทม่ี องไมเ หน็
เสน ขด ใหความรูสกึ หมุนเวียนมนึ งง
เสนหยกั ใหความรูส ึกขัดแยง นากลัว ตน่ื เตน แปลกตา
4
นกั ออกแบบนาํ เอาความรูสึกท่มี ตี อเสนท่แี ตกตา งกนั มาใชใ นงานศลิ ปะประยุกต โดยใชเสนมาเปล่ียน
รปู รา งของตัวอกั ษร เพอื่ ใหเ กดิ ความรสู ึกเคล่ือนไหวและทําใหส่ือความหมายไดดยี ิ่งขนึ้
สี
ทฤษฎสี ี หมายถงึ หลักวชิ าในเรื่องของสที ่สี ามารถมองเหน็ ไดด วยตา และเมอื่ สามรอยกวาปทผ่ี านมา
ไอแซก นวิ ตนั ไดค นพบวาแสงสีขาวจาก ดวงอาทติ ยเมื่อหกั เห ผา นแทง แกวสามเหล่ยี ม (prism) แสงสขี าวจะ
กระจายออกเปนสรี งุ เรยี กวา สเปคตรัม มี 7 สี ไดแก มว ง คราม นาํ้ เงนิ เขยี ว เหลอื ง สม แดง และไดกาํ หนดให
เปน ทฤษฎีสขี องแสง ความจริงสีรงุ เปนปรากฏการณ ตามธรรมชาตทิ เี่ กดิ ขน้ึ และพบเหน็ กนั บอย ๆ โดยเกดิ จาก
การหักเหของ แสงอาทิตยหรอื แสงสวาง เมอ่ื ผา นละอองนาํ้ ในอากาศและกระทบตอ สายตาใหเหน็ เปนสี มผี ล
ทางดานจิตวิทยา ทางดานอารมณ และความรูส กึ การทไี่ ดเ หน็ สีจากสายตา สายตาจะสง ความรูสึกไปยงั สมองทํา
ใหเกิดความรสู กึ ตางๆ ตามอทิ ธิพลของสี เชน สดช่นื เรารอ น เยือกเย็น หรือตน่ื เตน มนุษยเ ราเกยี่ วของ
กับสตี างๆ อยตู ลอดเวลา เพราะทกุ สิ่งท่อี ยรู อบตัวนน้ั ลวนแตมีสีสนั แตกตางกันมากมาย
นักวิชาการสาขาตางๆ ไดศึกษาคนควาเรื่องสี จนเกิดเปนทฤษฎีสี ตามหลักการของนักวิชาการสาขา
ตาง ๆ เชน
แมส ขี องนักฟส กิ ส หรอื (แมสขี องแสง) (Spectrum Primaries)
เปน สีที่เกดิ จากการผสมกันของคล่นื แสง มี 3 สี คือ
แมสีของนักเคมี (Pigmentary Primaries) คือสีที่ใชในวงการอุตสาหกรรมและวงการศิลปะ หรือ
เรียกอีกอยางหนึ่งวา สีวัตถุธาตุ ท่ีเรากําลังศึกษาอยูในขณะนี้ โดยใชในการเขียนภาพเก่ียวกับพาณิชยศิลป
ภาพโฆษณา ภาพประกอบเรอ่ื งและภาพเขียน ของศลิ ปน ตา ง ๆ ประกอบดว ย
5
สีขั้นท่ี 1 (Primary Color) คือ แมส ีพ้นื ฐาน มี 3 สี ไดแก
1. สีเหลอื ง (Yellow) สแี ดง
2. สีแดง (Red)
3. สีน้ําเงนิ (Blue)
สีน้ําเงิน สีเหลือง
สีขนั้ ท่ี 2 (Secondary color)
คอื สที ่ีเกดิ จากสขี นั้ ท่ี 1 หรอื แมส ีผสมกนั ในอัตราสว นทีเ่ ทา กัน จะทําใหเ กดิ สใี หม 3 สี ไดแ ก
1. สสี ม (Orange) เกิดจาก สีแดง (Red) ผสมกบั สีเหลอื ง (Yellow)
2. สีมวง (Violet) เกดิ จาก สแี ดง (Red) ผสมกับสีนา้ํ เงิน (Blue)
3. สเี ขียว (Green) เกดิ จาก สีเหลือง (Yellow) ผสมกบั สนี าํ้ เงิน (Blue)
สีสม
สีมว ง สีเขียว
สีข้นั ท่ี 3 (Intermediate Color)
คือสที ่เี กิดจากการผสมกนั ระหวา งแมส ีกับสีข้นั ท่ี 2 จะเกิดสขี ั้นที่ 3 ข้ึนอกี 6 สี ไดแก
1. สีนา้ํ เงนิ มว ง ( Violet-blue) เกดิ จาก สีน้ําเงิน (Blue) ผสมสีมวง (Violet)
2. สเี ขียวนา้ํ เงิน ( Blue-green) เกดิ จาก สีนาํ้ เงิน (Blue) ผสมสีเขยี ว (Green)
3. สเี หลืองเขยี ว ( Green-yellow)เกดิ จาก สเี หลอื ง(Yellow) ผสมกบั สีเขยี ว (Green)
4. สสี มเหลือง ( Yellow-orange)เกิดจาก สเี หลอื ง (Yellow) ผสมกับสสี ม (Orange)
5. สีแดงสม ( Orange-red) เกิดจาก สแี ดง (Red) ผสมกบั สสี ม (Orange)
6. สีมวงแดง ( Red-violet) เกดิ จาก สแี ดง (Red) ผสมกับสีมว ง (Violet)
6
สีมวงแดง สีแดงสม
สีนํ้าเงินมว ง สีสมเหลือง
สีเขียวนาํ้ เงนิ สีเหลืองเขยี ว
เราสามารถผสมสเี กิดขึ้นใหมไดอีกมากมายหลายรอยสีดวยวิธีการเดียวกันนี้ ตามคุณลักษณะของสีท่ีจะกลาว
ตอไป
จะเห็นไดว า สที ง้ั 3 ขั้นตามทฤษฎสี ดี ังกลาว มีผลทําใหเราสามารถนํามาใชเปนหลักในการเลือกสรรสี
สาํ หรับงานสรางสรรคข องเราได ซ่ึงงานออกแบบมิไดถูกจํากัดดวยกรอบความคิดของทฤษฎีตามหลักวิชาการ
เทา นั้น แตเ ราสามารถคิดออกนอกกรอบแหงทฤษฎีน้ัน ๆ ได เทาที่มันสมองของเราจะเคนความคิดสรางสรรค
ออกมาได
ภาพวงจรสี 12 สี
7
คณุ ลกั ษณะของสมี ี 3 ประการ คือ
1. สีแท หรือความเปนสี (Hue) หมายถึง สีที่อยูในวงจรสีธรรมชาติ ทั้ง 12 สี (ดูภาพสี 12 สีในวงจรสี
ประกอบ) สี ทเ่ี ราเหน็ อยูทุกวนั นแ้ี บง เปน 2 วรรณะ โดยแบง วงจรสีออกเปน 2 สวน จากสีเหลืองวนไปถึงสีมวง คอื
1. สีวรรณะรอน (Warm Color) ใหความรูสึกรุนแรง รอน ตื่นเตน ประกอบดวย สีเหลือง
สเี หลืองสม สสี ม สแี ดงสม สีแดง สมี ว งแดง สมี วง
2. สีวรรณะเย็น (Cool Color) ใหความรูสึกเย็น สงบ สบายตาประกอบดวย สีเหลือง
สีเขยี วเหลือง สีเขยี ว สีนาํ้ เงินเขียว สีนาํ้ เงิน สีมวงนํา้ เงิน สีมว ง เราจะเหน็ วา สีเหลือง และสมี ว ง เปน สีท่ีอยูไดทั้ง
2 วรรณะ คอื สกี ลางทเ่ี ปน ไดทง้ั สีรอ น และสเี ยน็
2. ความจัดของสี (Intensity) หมายถึง ความสด หรอื ความบริสุทธิ์ของสีใดสีหน่ึง และสีท่ีถูกผสมดวย
สีดําจนหมนลง ความจัดหรือความบริสุทธ์ิจะลดลงความจัดของสีจะเรียงลําดับจากจัดท่ีสุด ไปจนหมนท่ีสุด
ไดหลายลาํ ดับ ดวยการคอยๆ เพิ่มปริมาณของสีดาํ ทีผ่ สมเขา ไปทลี ะนอ ยจนถงึ ลาํ ดับท่ีความจัดของสีมีนอยที่สุด
คอื เกือบเปน สดี ํา
3. น้ําหนักของสี (Values) หมายถึง สีที่สดใส (Brightness) สีกลาง (Grayness) สีทึบ(Darkness) ของ
สแี ตล ะสี สที ุกสีจะมีนํา้ หนกั ในตวั เอง ถา เราผสมสขี าวเขา ไปในสใี ดสหี น่ึง สีน้ันจะสวางขนึ้ หรอื มีนํ้าหนักออน
ลงถาเพิ่มสีขาวเขาไปทีละนอยๆ ตามลําดับเราจะไดน้ําหนักของสีท่ีเรียงลําดับจากแกสุดไปจนถึงออนสุด
นํ้าหนักออนแกของสี เกิดจากการผสมดวยสีขาว เทา และดํานํ้าหนักของสีจะลดลงดวยการใชสีขาวผสม
(tint) ซึ่งจะทําให เกดิ ความรูสกึ นมุ นวล ออนหวาน สบายตา นํา้ หนกั ของสีจะเพิ่มข้ึนปานกลางดวยการใชสีเทา
ผสม (tone) ซงึ่ จะทําใหค วามเขมของสีลดลง เกิดความรูสึก ที่สงบ ราบเรียบ และน้ําหนักของสีจะเพิ่มข้ึนมาก
ขน้ึ นดว ยการใชสดี าํ ผสม (shade) ซง่ึ จะทําใหค วามเขม ของสลี ดความสดใสลง เกดิ ความรูสกึ ขรมึ ลกึ ลบั น้าํ หนัก
ของสียังหมายถึงการเรียงลําดับนํ้าหนักของสีแทดวยกันเอง โดยเปรียบเทียบน้ําหนักออนแกกับสีขาว - ดํา
เราสามารถเปรยี บเทียบระหวางภาพสีกับภาพขาวดําไดอยางชัดเจนและเม่ือเรานําภาพสีที่เราเห็นวามีสีแดงอยู
หลายคา ต้งั แตอ อน กลาง แก ไปถายเอกสารขาว - ดํา เมื่อนํามาดูจะพบวา สีแดงจะมีนํ้าหนักออน แกต้ังแตขาว
เทา ดาํ น่ันเปนเพราะวาสีแดงมีนา้ํ หนกั ของสีแตกตา งกันน่นั เอง
สตี า งๆ ท่ีเราสัมผสั ดวยสายตา จะทําใหเ กิดความรูส กึ ขนึ้ ภายในตอเรา ทนั ทีที่เรามองเห็นสี ไมวาจะเปน
การแตง กาย บานทีอ่ ยูอาศัย เคร่ืองใชตา งๆ แลว เราจะทาํ อยา งไร จงึ จะใชสีไดอยางเหมาะสม และสอดคลองกับ
หลกั จิตวิทยา เราจะตองเขา ใจวาสใี ดใหค วามรสู กึ ตอมนุษยอยา งไร ซ่ึงความรูส ึกทเ่ี กีย่ วกบั สีสามารถจาํ แนกออก
ไดด งั นี้
สีแดง ใหความรูสึกรอน รุนแรง กระตุน ทาทาย เคลื่อนไหว ต่ืนเตน เราใจ มีพลัง ความอุดมสมบูรณ
ความม่งั คงั่ ความรัก ความสําคัญ และอันตรายจะทําใหเ กดิ ความอุดมสมบรู ณเ ปนตน
8
สสี ม ใหค วามรูสึก รอน อบอุน สดใส มีชีวิตชีวา วัยรุน ความคึกคะนอง และการปลดปลอย สีเหลือง
ใหความรูสึก แจม ใส ราเรงิ เบกิ บานสดช่ืน ชวี ติ ใหม ความสุกสวาง สีเขียว ใหความรูสึก งอกงาม สดชื่น สงบ
เงยี บรม รืน่ รม เย็น การพกั ผอน การผอนคลายธรรมชาติ ความปลอดภัย ปกติ ความสุข ความสุขุม เยอื กเย็น
สีเขียวแก ใหความรูสึก เศราใจ แกชรา สีนํ้าเงิน ใหความรูสึกสงบ สุขุม สุภาพ หนักแนน เครงขรึม
เอาการเอางาน ละเอยี ด รอบคอบ สงา งาม มศี ักด์ิศรี สงู ศกั ดิ์ เปนระเบียบถอ มตน
สีฟา ใหค วามรูสึก ปลอดโปรง โลงกวาง โปรงใส สะอาด ปลอดภัย ความสวาง ลมหายใจ ความเปน
อิสระเสรภี าพ การชว ยเหลือ
สคี ราม จะทําใหเ กิดความรูส ึกสงบ
สีมวง ใหความรูสึก มีเสนห นาติดตาม เรนลับ ซอนเรนมีอํานาจ มีพลังแฝงอยู ความรัก ความเศรา
ความผดิ หวัง ความสงบ ความสงู ศกั ดิ์
สีนํ้าตาล ใหความรสู ึกเกา หนกั สงบเงยี บ
สีขาว ใหความรูสึกบรสิ ทุ ธิ์ สะอาด ใหม สดใส
สดี ํา ใหค วามรูสกึ หนัก หดหู เศรา ใจ ทึบตัน
สีชมพู ใหความรูสึก อบอุน ออนโยน นุมนวล ออนหวาน ความรัก เอาใจใส วัยรุน หนุมสาว นารัก
ความสดใส
สเี ขียว จะทาํ ใหเ กดิ ความรสู ึกกระชมุ กระชวย เปนหนุมสาว
สีเทา ใหความรูสึก เศรา อาลัย ทอแท ความลึกลับ ความหดหู ความชรา ความสงบ ความเงียบ
สุภาพสุขุม ถอมตน
สที อง ใหความรูสึก ความหรูหรา โออ า มีราคา สงู คา สงิ่ สาํ คัญ ความเจรญิ รุงเรอื ง ความสุข ความม่ังคั่ง
ความราํ่ รวย การแผกระจาย
จากความรูสึกดังกลาว เราสามารถนําไปประยุกตใชในชีวิตประจําวันไดในทุกเร่ือง และเมื่อตองการ
สรางผลงาน ท่เี ก่ยี วกบั การใชสี เพอ่ื ท่ีจะไดผ ลงานท่ีตรงตามความตอ งการในการส่ือความหมาย และจะชวยลด
ปญหาในการตัดสนิ ใจท่ีจะเลอื กใชสตี างๆได เชน
1. ใชในการแสดงเวลาของบรรยากาศในภาพเขยี น เพราะสีบรรยากาศในภาพเขียนนน้ั ๆ จะแสดงใหรวู า
เปน ภาพตอนเชา ตอนกลางวัน หรือตอนบา ย เปนตน
2. ในดา นการคา คอื ทาํ ใหสนิ คาสวยงาม นา ซ้ือหา นอกจากนี้ยงั ใชกบั งานโฆษณา เชน โปสเตอรตางๆ
ชวยใหจ ําหนา ยสนิ คา ไดม ากข้ึน
3. ในดานประสิทธิภาพของการทํางาน เชน โรงงานอุตสาหกรรม ถาทาสีสถานที่ทํางานใหถูกหลัก
จิตวิทยา จะเปนทางหน่ึงท่ีชวยสรางบรรยากาศใหนาทํางาน คนงานจะทํางานมากขึ้น มีประสิทธิภาพในการ
ทํางานสูงขน้ึ
4. ในดานการตกแตงสีของหอง และสขี องเฟอรนิเจอร ชวยแกปญหาเร่ืองความสวางของหอง รวมทั้ง
ความสุขในการใชหอง ถาเปนโรงเรียน เด็กจะเรียนไดผลดีขึ้น ถาเปนโรงพยาบาลคนไขจะหายเร็วขึ้น
9
นกั สรา งสรรคงานออกแบบจะเปน ผทู ีเ่ กย่ี วของกบั การใชสีโดยตรง มัณฑนากรจะคิดคนสีขึ้นมาเพ่ือใชในงาน
ตกแตง คนออกแบบฉากเวทีการแสดงจะคิดคน สีเกย่ี วกับแสง จติ รกรกจ็ ะคดิ คนสขี ้ึนมาระบายใหเหมาะสมกับ
ความคิด และจินตนาการของตน แลว ตวั เราจะคดิ คนสขี ้นึ มาเพอ่ื ความงาม ความสุข สําหรับเรามิไดหรือสีท่ีใช
สาํ หรบั การออกแบบนน้ั ถาเราจะใชใหเ กิดความสวยงามตรงตามความตองการของเรา มีหลักในการใชกวางๆ
อยู 2 ประการ คอื การใชสกี ลมกลนื กัน และ การใชสตี ดั กนั
1. การใชส กี ลมกลนื กนั
การใชสีใหก ลมกลนื กนั เปนการใชส ีหรือน้ําหนกั ของสีใหใกลเ คยี งกัน หรือคลา ยคลงึ กัน เชน การใชสี
แบบเอกรงค เปน การใชสีสีเดยี วท่ีมีนํา้ หนกั ออนแกหลายลาํ ดบั
การใชส ีขางเคยี ง เปนการใชสีที่เคียงกัน 2 – 3 สี ในวงสี เชน สีแดง สีสมแดง และสีมวงแดง การใชสี
ใกลเคยี ง เปนการใชส ีทอ่ี ยเู รียงกันในวงสไี มเกิน 5 สี ตลอดจนการใชสีวรรณะรอนและวรรณะเย็น (warm tone
colors and cool tone colors) ดงั ไดกลาวมาแลว
2. การใชส ตี ัดกัน สีตัดกนั คือสีที่อยูตรงขา มกนั ในวงจรสี (ดภู าพวงจรสี ดา นซายมือประกอบ) การใชสี
ใหตดั กนั มีความจําเปน มาก ในงานออกแบบ เพราะชวยใหเ กิดความนา สนใจในทนั ทีที่พบเห็น สีตัดกนั อยาง
แทจริงมี อยดู ว ยกนั 6 คสู ี คอื
1. สีเหลือง ตรงขา มกบั สีมว ง เหลือง มวง
2. สสี ม ตรงขา มกบั สีนํา้ เงนิ สม นาํ้ เงิน
3. สีแดง ตรงขามกับ สเี ขยี ว แดง เขียว
4. สีเหลอื งสม ตรงขา มกับ สีมว งนํ้าเงนิ เหลอื งสม มว งน้าํ เงิน
5. สสี ม แดง ตรงขา มกบั นํ้าเงินเขยี ว สม แดง น้ําเงินเขยี ว
6. สีมวงแดง ตรงขามกับ สเี หลอื งเขียว มวงแดง เหลืองเขยี ว
ในงานออกแบบ หรอื การจดั ภาพ หากเรารจู กั ใชส ใี หมีสภาพโดยรวมเปนวรรณะรอน หรือวรรณะเย็น
เราจะ สามารถควบคุม และสรางสรรคผ ลงานใหเ กดิ ความประสานกลมกลนื งดงามไดงา ยขึ้น เพราะสีมีอิทธิพล
ตอ มวล ปริมาตร และชอ งวาง สีมคี ณุ สมบตั ทิ ี่ทําใหเ กดิ ความกลมกลืน หรือขัดแยงได สีสามารถขับเนนใหเกิด
จดุ เดน และการรวมกันใหเ กิดเปน หนวยเดยี วกนั ได เราในฐานะผใู ชสีตอ งนาํ หลกั การตา งๆ ของสไี ปประยุกตใ ช
ใหสอดคลอ ง กบั เปา หมายในงานของเรา เพราะสีมผี ลตอ การออกแบบ คอื
10
1. สรา งความรูส กึ สใี หค วามรูสึกตอผูพบเหน็ แตกตา งกนั ไป ทั้งนีข้ นึ้ อยูกบั ประสบการณ และภูมิหลัง
ของแตล ะคน สบี างสีสามารถรักษาบาํ บดั โรคจิตบางชนิดได การใชส ภี ายใน หรือภายนอกอาคาร จะมีผลในการ
สรางบรรยากาศได
2. สรางความนาสนใจ สีมีอิทธิพลตองานศิลปะการออกแบบ จะชวยสรางความประทับใจ และ
ความนา สนใจเปน อนั ดบั แรกที่พบเหน็
3. สบี อกสัญลกั ษณข องวตั ถุ ซึ่งเกดิ จากประสบการณ หรือภูมิหลัง เชน สีแดงสัญลักษณของไฟ หรือ
อนั ตราย สเี ขียวสัญลักษณแ ทนพืช หรือความปลอดภยั เปนตน
4. สีชวยใหเกิดการรับรู และจดจํา งานศิลปะการออกแบบตองการใหผูพบเห็นเกิดการจดจํา
ในรปู แบบ และผลงาน หรือเกิดความประทบั ใจ การใชส ีจะตองสะดดุ ตา และมีเอกภาพ
แสงและเงา
แสงและเงา หมายถงึ แสงท่สี องมากระทบพ้นื ผวิ ทม่ี สี อี อนแกแ ละพน้ื ผวิ สงู ต่ํา โคงนูนเรียบหรือขรุขระ
ทําใหปรากฏแสงและเงาแตกตา งกนั
ตัวกาํ หนดระดับของคานํ้าหนกั ความเขมของเงาจะข้ึนอยกู บั ความเขม ของแสง ในท่ีท่ีมีแสงสวางมาก
เงาจะเขมขึ้นและในทท่ี ม่ี ีแสงสวา งนอ ย เงาจะไมชัดเจน ในทีท่ ่ไี มมแี สงสวา งจะไมมเี งา และเงาจะอยูในทางตรง
ขา มกับแสงเสมอ คาน้าํ หนกั ของแสงและเงาทเ่ี กิดบนวัตถสุ ามารถจําแนกเปนลกั ษณะทตี่ า ง ๆ ไดด ังน้ี
1. บริเวณแสงสวางจดั (Hi-light) เปนบรเิ วณทอี่ ยูใกลแหลง กาํ เนดิ แสงมากท่ีสุดจะมีความสวางมาก
ทส่ี ดุ วตั ถทุ ่ีมผี วิ มันวาวจะสะทอ นแหลง กําเนดิ แสงออกมาใหเห็นไดชดั
2. บรเิ วณแสงสวา ง (Light) เปนบรเิ วณท่ีไดร ับแสงสวา ง รองลงมาจากบรเิ วณแสงสวางจัด เนื่องจาก
อยหู า งจากแหลง กําเนิดแสงออกมา และเร่มิ มคี านํ้าหนักออน ๆ
3. บริเวณเงา (Shade) เปนบริเวณทไี่ มไดร ับแสงสวาง หรอื เปน บรเิ วณที่ถกู บดบงั จากแสงสวา ง ซงึ่ จะ
มคี าน้ําหนักเขมมากขึ้นกวา บรเิ วณแสงสวาง
4. บรเิ วณเงาเขม จัด (Hi-Shade) เปนบริเวณท่ีอยหู างจากแหลง กําเนิดแสงมากท่ีสุด หรือ เปนบริเวณ
ท่ถี กู บดบังหลาย ๆ ชัน้ จะมีคานา้ํ หนักท่ีเขม มากไปจนถึงเขม ท่ีสดุ
5. บริเวณเงาตกทอด เปน บรเิ วณของพืน้ หลังที่เงาของวัตถุทาบลงไป เปน บรเิ วณเงาที่อยูภายนอกวัตถุ
และจะมีความเขม ของคาน้ําหนกั ขึน้ อยูกับความเขมของเงา นา้ํ หนกั ของพื้นหลัง ทศิ ทางและระยะของเงา
ความสาํ คญั ของคา นํา้ หนัก
1. ใหค วามแตกตา งระหวางรปู และพนื้ หรือรปู ทรงกับทว่ี าง
2. ใหค วามรสู ึกเคล่ือนไหว
3. ใหความรูสกึ เปน 2 มติ ิ แกรปู รา ง และความเปน 3 มติ แิ กร ปู ทรง
4. ทําใหเกดิ ระยะความต้ืน - ลึก และระยะใกล - ไกลของภาพ
5. ทําใหเ กิดความกลมกลนื ประสานกนั ของภาพ
11
กจิ กรรม
1. ใหน ักศึกษาใชเสนแบบตางๆตามแบบเรียนมาประกอบเปนภาพตามจนิ ตนาการ
ลงในกระดาษเปลา ขนาด A4 จากนน้ั นํามาแสดงผลงานและแลกเปลย่ี นกนั ชมและวจิ ารณ
กนั ในชน้ั เรียน
2. นําผลงานจากขอ1 เก็บในแฟม สะสมผลงาน
12
เร่ืองที่ 2 ทศั นศลิ ปสากล
ความหมายของศลิ ปะและทัศนศิลป
ศิลปะหมายถึง ผลแหงความคิดสรางสรรคของมนุษยที่แสดงออกมาในรูปลักษณตางๆใหปรากฏ
ซึ่งความสุนทรียภาพ ความประทับใจ หรือความสะเทือนอารมณ ตามประสบการณ รสนิยม และทักษะของ
บคุ คลแตล ะคนนอกจากน้ียงั มนี กั ปราชญ นกั การศกึ ษา ทา นผูรู ไดใหความหมายของศิลปะแตกตางกันออกไป
เชน การเลียนแบบธรรมชาติ การแสดงออกของบุคลกิ ภาพทางอารมณของมนษุ ย
ความสมั พนั ธระหวา งศิลปะกบั มนุษย
การสรางสรรคทางศิลปะของมนุษยเปนกิจกรรมในการพัฒนาสติปญญาและอารมณที่มีมาตั้งแตสมัย
โบราณตง้ั แตยุคหนิ หรอื ประมาณ 4,000 - 5,000 ปลว งมาแลว นบั ต้ังแตม นษุ ยอาศัยอยูในถาํ้ เพิงผา ดํารงชีวิตดวย
การลาสัตวแ ละหาของปาเปนอาหาร โดยมากศลิ ปะจะเปนภาพวาด ซ่ึงปรากฏตามผนังถํ้าตางๆ เชน ภาพวัวไบ
ซัน ที่ถา้ํ อลั ตาริมา ในประเทศสเปน ภาพสตั วช นิดตาง ๆ ทถี่ ้ําลาสโคซ ในประเทศฝร่ังเศส สําหรับประเทศไทย
ทพ่ี บเห็น เชนผาแตม จงั หวดั อุบลราชธานี ภาชนะเครื่องปนดนิ เผา ทบ่ี านเชียง จงั หวดั อดุ รธานี
13
ประเภทของงานทศั นศลิ ป สามารถแบง ออกเปน 4 ประเภท คอื
1. จิตรกรรม
2. ประตมิ ากรรม
3. สถาปต ยกรรม
4. ภาพพิมพ
งานจิตรกรรม เปนงานศิลปะที่แสดงออกดวยการวาด ระบายสี และการจัดองคประกอบความงาม
เพ่อื ใหเ กดิ ภาพ 2 มิติ ไมมีความลึกหรอื นนู หนา จติ รกรรมเปนแขนงหน่ึงของทัศนศิลป ผูทํางานดานจิตรกรรม
จะเรยี กวา จติ รกร
จอหน แคนาเดย (John Canaday) ไดใหความหมายของจติ รกรรมไววา จิตรกรรม คือ การระบายชั้นของ
สีลงบนพน้ื ระนาบรองรับเปน การจดั รวมกันของรูปทรง และ สีที่เกิดข้ึนจากการเตรียมการของศิลปนแตละคน
ในการเขียนภาพนั้น พจนานุกรมศัพท อธิบายวา เปนการสรางงานทัศนศิลปบนพื้นระนาบรองรับ ดวยการ
ลากปาย ขดี ขดู วัสดจุ ิตรกรรมลงบนพ้นื ระนาบรองรับ
ภาพจติ รกรรมที่เกา แกทส่ี ุดทเ่ี ปนทรี่ ูจกั อยูทถ่ี ํา้ Chauvet ในประเทศฝร่ังเศส ซึ่งนักประวตั ศิ าสตรบ างคน
อางวามอี ายรุ าว 32,000 ปเ ปน ภาพท่ีสลกั และระบายสดี ว ยโคลนแดงและสียอมดํา แสดงรูปมา แรด สิงโต ควาย
แมมมอธ หรือมนษุ ยท่ีกาํ ลังลา สัตว
จติ รกรรม สามารถจําแนกไดตามลักษณะผลงาน และ วัสดุอุปกรณการสรางสรรคเปน 2 ประเภท คือ
ภาพวาด และ ภาพเขยี น
14
จิตรกรรมภาพวาด (Drawing) เปนศัพททัศนศิลป คือ ภาพวาดเสน หรือบางทานอาจเรียกดวยคําทับ
ศัพทว า ดรออง้ิ ปจ จุบันไดมีการนําอุปกรณ และเทคโนโลยีท่ีใชในการเขียนภาพและวาดภาพ ที่กาวหนาและ
ทนั สมยั มากมาใช ผูเ ขียนภาพจึงอาจจะใชอ ปุ กรณตางๆมาใชในการเขียนภาพ ภาพวาดในส่ือส่ิงพิมพ สามารถ
แบงออกไดเปน 2 ประเภท คอื ภาพวาดลายเสน และ การตนู
จิตรกรรมภาพเขียน (Painting) ภาพเขยี นเปน การสรางงาน 2 มิติบนพื้นระนาบดวยสีหลายสี เชน สีน้ํา
สนี า้ํ มัน สฝี นุ สชี อลค หรือสอี ะคริลคิ ซ่งึ ผลงานทางดา นจติ รกรรมภาพเขยี นของสแี ตละชนดิ จะมคี วามแตกตาง
กัน เชน
1. การเขียนภาพสนี ํา้ (Color Painting)
2. การเขยี นภาพสนี า้ํ มัน (Oil Painting)
15
3. การเขียนภาพสอี ะคริลิค (Acrylic Painting)
งานประตมิ ากรรม เปนผลงานดานศลิ ปทีแ่ สดงออกดวยการสรางรูปทรง 3 มิติ ท่ีมีปริมาตร มีนํ้าหนัก
และกินเนื้อท่ีในอากาศ โดยการใชวัสดุชนิดตาง ๆ วัสดุท่ีใชสรางสรรคงานประติมากรรม จะเปนตัวกําหนด
วิธีการสรางผลงาน ความงามของงานประตมิ ากรรม ทาํ ได 4 วธิ ี คือ
1. การปน (Casting) เปนการสรา งรูปทรง 3 มิติ จากวสั ดุ ท่ีมีความเหนียว ออนตัว และยึดจับตัวกันไดดี
วัสดุท่นี ิยมนาํ มาใชป น ไดแก ดนิ เหนียว ดนิ น้ํามัน ปนู แปง ขี้ผงึ้ กระดาษ หรือ ข้เี ลื่อยผสมกาว เปนตน
2. การแกะสลัก (Carving) เปนการสรา งรปู ทรง 3 มิติ จากวัสดุที่ แขง็ เปราะ โดยอาศัย เคร่ืองมือ วัสดุ
ทนี่ ยิ มนํามาแกะ ไดแก ไม หนิ กระจก แกว ปนู ปลาสเตอร เปนตน
งานแกะสลักไม
16
3. การหลอ (Molding) การสรางรูปผลงานท่ีมีทรง 3 มิติ จากวัสดุท่ีหลอมตัวไดและกลับแข็งตัวได
โดยอาศัยแมพิมพ ซ่ึงสามารถทําใหเกิดผลงานท่ีเหมือนกันทุกประการตั้งแต 2 ช้ิน ขึ้นไป วัสดุที่นิยมนํามา
ใชห ลอ ไดแ ก โลหะ ปนู แกว ข้ีผง้ึ เรซ่ิน พลาสตกิ ฯลฯ
4. การประกอบข้ึนรูป (Construction) การสรางผลงานท่ีมีรูปทรง 3 มิติ โดยการนําวัสดุตาง ๆ มา
ประกอบเขาดว ยกนั และยดึ ตดิ กนั ดว ยวสั ดตุ า ง ๆ การเลอื กวธิ กี ารสรางสรรคง านประตมิ ากรรม ขึน้ อยูกับวัสดุท่ี
ตอ งการใชใ นงานประตมิ ากรรม ไมว าจะสรา งขนึ้ โดยวธิ ีใด ผลงานทางดานประติมากรรม จะมอี ยู 3 ลักษณะ คอื
แบบนนู ตํ่า แบบนนู สูง และแบบลอยตวั ผูสรา งสรรคงานประติมากรรม เรียกวา ประตมิ ากร
ประเภทของงานประติมากรรม
1. ประตมิ ากรรมแบบนนู ตา่ํ (Bas Relief) เปนรูปปนที่นนู ขึ้นมาจากพ้ืนหรอื มพี ้ืนหลงั รองรบั มองเห็น
ไดชัดเจนเพียงดานเดียว คอื ดา นหนา มคี วามสงู จากพ้ืนไมถ งึ ครง่ึ หนงึ่ ของรูปจริง ไดแกรูปนูนบนเหรียญรูปนูน
ท่ีใชป ระดบั ตกแตงภาชนะ รูปนูนทใ่ี ชป ระดับตกแตงบรเิ วณฐานอนุสาวรยี หรอื พระเครื่องบางองค
2. ประตมิ ากรรมแบบนูนสูง ( High Relief ) เปนรปู ปน แบบตา ง ๆ มลี ักษณะเชนเดียวกับแบบ นูนตํ่า
แตมีความสูงจากพื้นตั้งแตคร่ึงหน่ึงของรูปจริงขึ้นไป ทําใหเห็นลวดลายท่ีลึก ชัดเจน และ และเหมือนจริง
มากกวาแบบนูนแตใ ชงานแบบเดียวกบั แบบนนู ตํา่
3. ประตมิ ากรรมแบบลอยตัว ( Round Relief ) เปนรูปปน แบบตาง ๆ ท่ีมองเห็นไดรอบดานหรือ ต้ังแต 4
ดา นข้ึนไป ไดแก ภาชนะตา ง ๆ รปู เคารพตาง ๆ พระพุทธรปู เทวรูป รูปตามคตินิยม รูปบคุ คลสาํ คัญ รปู สัตว ฯลฯ
17
สถาปต ยกรรม (Architecture) หมายถึง การออกแบบผลงานทางทัศนศิลปที่เปนการกอสรางสิ่งตาง ๆ
คนทั่วไปอยูอาศัยไดแ ละอยูอ าศัยไมไ ด เชน สถปู เจดยี อนสุ าวรีย บา นเรือนตา ง ๆ เปนตน นอกจากนี้ยังรวมถึง
การกําหนดผังบริเวณตาง ๆ เพ่ือใหเกิดความสวยงามและเปนประโยชนแกการใชสอยตามตองการงาน
สถาปตยกรรมเปนแหลงรวมของงานศิลปะทางกายภาพเกือบทุกชนิด และมักมีรูปแบบแสดงเอกลักษณของ
สงั คมนั้น ๆ ในชวงเวลาน้ัน ๆ เราแบง ลกั ษณะงานของสถาปตยกรรมออกไดเ ปน 3 แขนง ดงั น้คี ือ
1. สถาปตยกรรมออกแบบกอ สรา ง เชน การออกแบบสรา งตกึ อาคาร บานเรือน เปน ตน
2. ภูมสิ ถาปตย เชน การออกแบบวางผัง จดั บรเิ วณ วางผังปลกู ตนไม จดั สวน เปนตน
3. สถาปตยกรรมผังเมือง ไดแก การออกแบบบริเวณเมืองใหมีระเบียบ มีความสะอาด และถูกหลัก
สขุ าภิบาล เราเรียกผสู รางงานสถาปต ยกรรมวา สถาปนกิ
องคป ระกอบสาํ คัญของสถาปตยกรรม
จุดสนใจและความหมายของศาสตรทางสถาปต ยกรรมนัน้ ไดเ ปล่ยี นแปลงไปตามยุคสมัย
บทความ De Architectura ของวิทรูเวียส ซึ่งเปนบทความเก่ียวกับสถาปตยกรรม ที่เกาแกที่สุด
ท่ีเราคน พบ ไดก ลาวไวว า สถาปต ยกรรมตอ งประกอบดว ยองคประกอบสามสวนหลักๆ ทผี่ สมผสานกนั อยางลง
ตวั และสมดุล อนั ไดแ ก
ความงาม (Venustas) หมายถงึ สดั สว นและองคป ระกอบ การจดั วางทว่ี าง สี วัสดุและพ้ืนผิวของอาคาร
ทผี่ สมผสานลงตวั ทย่ี กระดับจติ ใจของผไู ดย ลหรือเยยี่ มเยือนสถานทีน่ น้ั ๆ
ความม่ันคงแข็งแรง (Firmitas) และประโยชนใชสอย (Utilitas) หมายถึง การสนองประโยขนและ
การบรรลปุ ระโยชนแหงเจตนา รวมถึงปรัชญาของสถานท่นี นั้ ๆ
18
สถาปตยกรรมตะวนั ตก
ตัวอยางเชน บานเรือน โบสถ วิหาร ปราสาท ราชวัง ซ่ึงมีท้ังสถาปตยกรรมแบบโบราณ เชน กอธิก
ไบแซนไทน จนถึงสถาปต ยกรรมสมยั ใหม
ศิลปะภาพพมิ พ ( Printmaking)
ภาพพมิ พ โดยความหมายของคํายอมเปนท่ีเขาใจชัดเจนแลววา หมายถึงรูปภาพท่ีสรางข้ึนมา โดยวิธี
การพิมพ แตสําหรับคนไทยสวนใหญเม่ือพูดถึงภาพพิมพอาจจะยังไมเปนที่รูจักวาภาพพิมพ คืออะไรกันแน
เพราะคําๆนี้เปนคําใหมที่เพ่งิ เริ่มใชกนั มาประมาณเม่ือ 30 ป มานเ้ี อง
โดยความหมายของคาํ เพียงอยา งเดียว อาจจะชวนใหเขาใจสับสนไปถึงรูปภาพทีพ่ ิมพดว ยกรรมวิธี
การพมิ พทางอตุ สาหกรรม เชน โปสเตอร ภาพพิมพทจ่ี ําลองจากภาพถาย หรือภาพจําลองจิตรกรรมอนั ทีจ่ ริง
คาํ วา ภาพพิมพ เปน ศพั ทเฉพาะทางศลิ ปะที่ หมายถงึ ผลงานวจิ ิตรศิลปท ่ีจดั อยใู นประเภท ทศั นศิลป เชน
เดยี วกนั กับจิตรกรรมและประติมากรรม
ภาพพิมพท ั่วไป มลี ักษณะเชน เดยี วกับจติ รกรรมและภาพถา ย คอื ตวั อยา งผลงานมเี พียง 2 มิติ สวนมิติท่ี
3 คอื ความลึกทจ่ี ะเกิดขึ้นจากการใชภ าษาเฉพาะของทัศนศิลป อันไดแก เสน สี นํ้าหนัก และพื้นผิว สรางใหดู
ลวงตาลึกเขาไปในระนาบ 2 มติ ิของผิวภาพ แตภ าพพมิ พมีลักษณะเฉพาะท่ีแตกตางจากจิตรกรรมตรงกรรมวิธี
การสรางผลงาน ที่ผลงานจิตรกรรมน้ันศิลปนจะเปนผูสรางสรรคขีดเขียน หรือวาดภาพระบายสีลงไปบน
ผืนผาใบ หรือกระดาษ โดยสรางออกมาเปนภาพทันที แตการสรางผลงานภาพพิมพศิลปนตองสรางแมพิมพ
ขน้ึ มาเปน สอื่ กอน แลวจงึ ผา นกระบวนการพิมพ ถายทอดออกมาเปน ภาพทต่ี องการได
กรรมวิธีในการสรางผลงานดวยการพิมพนี้เอง ท่ีทําใหศิลปนสามารถสรางผลงานที่เปนตนแบบ
(Original) ที่เหมือนๆกันไดหลายชิ้น เชนเดียวกับผลงานประติมากรรมประเภทท่ีปนดวยดินแลวทําแมพิมพ
หลอ ผลงานชน้ิ น้นั ใหเปนวัสดุถาวร เชน ทองเหลือง หรือสําริด ทุกช้ินท่ีหลอออกมาถือวาเปนผลงานตนแบบ
มิใชผ ลงานจําลอง (Reproduction) ท้ังนี้เพราะวาภาพพิมพน้ันก็มิใชผลงานจําลองจากตนแบบท่ีเปนจิตรกรรม
หรือวาดเสน แตภาพพิมพเปนผลงานสรางสรรคที่ศิลปนมีทั้งเจตนาและความเชี่ยวชาญในการใชคุณลักษณ
พเิ ศษเฉพาะของเทคนคิ วธิ ีการทางภาพพิมพแตละชนิดมาใชในการถายทอดจินตนาการ ความคิด และอารมณ
19
ความรสู ึกออกมาในผลงานไดโดยตรง แตกตางกับการท่ีนําเอาผลงานจิตรกรรมที่สรางสําเร็จไวแลวมาจําลอง
เปน ภาพโดยผา นกระบวนการทางการพมิ พ
ในการพมิ พผลงานแตละช้ิน ศิลปนจะจํากัดจํานวนพิมพตามหลักเกณฑสากล ท่ีศิลปสมาคมระหวาง
ชาติ ซ่ึงไทยกเ็ ปนสมาชิกอยดู วย ไดก ําหนดไวโดยศลิ ปน ผสู รา งผลงานจะเขียนกํากับไวที่ดานซายของภาพเชน
3/30 เลข 3 ตัวหนาหมายถึงภาพท่ี 3 สวนเลข 30 ตัวหลังหมายถึงจํานวนที่พิมพท้ังหมด ในภาพพิมพบางชิ้น
ศลิ ปน อาจเซน็ คาํ วา A/P ไวแทนตวั เลขจํานวนพิมพ A/P นี้ยอมาจาก Artist's Proof ซ่ึงหมายความวา ภาพ ๆ นี้
เปนภาพที่พมิ พขน้ึ มา หลงั จากทศ่ี ิลปนไดมกี ารทดลองแกไ ข จนไดค ุณภาพสมบูรณตามท่ีตองการ จึงเซ็นรบั รอง
ไวหลังจากพิมพ A/P ครบตามจํานวน 10% ของจํานวนพิมพท้ังหมด จึงจะเริ่มพิมพใหครบตามจํานวนเต็ม
ท่กี าํ หนดไว หลังจากน้นั ศิลปน จะทําลาย แมพ ิมพท ิ้งดว ยการขดู ขีด หรือวิธีการอื่นๆ โดยจะพิมพภาพสุดทายนี้
ไวเพ่ือเปนหลักฐาน เรยี กวา Cancellation Proof สดุ ทายศิลปนจะเซ็นท้ังหมายเลขจํานวนพิมพ วันเดือนป และ
ลายเซ็นของศิลปน เองไวดา นลา งขวาของภาพเพ่ือเปนการรับรองคุณภาพดวยทุกชิ้น จํานวนพิมพนี้อาจจะมาก
หรอื นอ ยขน้ึ อยูกบั ความนิยมของ “ ตลาด ” และปจ จยั อนื่ ๆอีกหลายประการ
สําหรับศิลปนไทยสวนใหญจะจํากัดจํานวนพิมพไวคอนขางต่ําประมาณ 5-10 ภาพ ตอผลงาน 1 ชิ้น
กฎเกณฑท ่ศี ลิ ปนทว่ั โลกถือปฏิบัตกิ ันเปน หลักสากลนี้ยอ มเปน การรกั ษามาตรฐานของภาพพิมพไว อันเปนการ
สง เสริมภาพพมิ พใหแ พรห ลายและเปนทีย่ อมรับกันโดยท่วั ไป
รูปแบบของศลิ ปะภาพพมิ พในดานเทคนิค
1. กรรมวิธีการพิมพผ ิวนนู (Relief Process)
2. กรรมวธิ ีการพมิ พรอ งลึก (Intaglio Process )
3. กรรมวธิ ีการพมิ พพืน้ ราบ (Planography Process
4. กรรมวธิ กี ารพมิ พผ า นชองฉลุ (Serigraphy)
5. กรรมวธิ ีการพิมพเ ทคนิคผสม (Mixed Tecniques)
6. การพมิ พว ิธพี นื้ ฐาน (Basic Printing)
20
รูปแบบของศลิ ปะภาพพิมพในทางทฤษฎีสุนทรยี ศาสตร
1. รปู แบบแสดงความเปน จริง (Figuration Form)
2. รูปแบบผันแปรความเปนจรงิ (Semi - Figuration Form)
3. รปู แบบสญั ลกั ษณ (Symbolic Form)
4. รูปแบบทปี่ ราศจากเนอ้ื หา (Non - Figuration Form)
ความสาํ คัญของเนอื้ หา
1. กระบวนการสรา งแมพ มิ พ ในงานศิลปะภาพพิมพ มีหลายลักษณะและแตละลักษณะจะมีความเปน
เอกลักษณเ ฉพาะของเทคนิค ซึ่งแตละเทคนิคสามารถตอบสนองเน้อื หาในทางศลิ ปะไดต ามผลของเทคนคิ นน้ั ๆ
เชน กรรมวิธกี ารพมิ พรองลกึ สามารถถายทอดเน้อื หาในเรอ่ื งพ้นื ผิว (TEXTURE) ไดอยางมปี ระสทิ ธิภาพทส่ี ุด
2. ในทฤษฎที างสุนทรยี ศาสตรท าํ ใหแยกแยะถึงรปู แบบในทางศิลปะในแบบตา ง ๆ เพ่ือใหท ราบถึง
วิธีการแสดงออกในรูปแบบตาง ๆ ของศิลปนได
กิจกรรม
1. ใหน ักศกึ ษาทดลองเขียนภาพจิตรกรรมดวยสีน้าํ หรือสีตา ง ๆ ในการเขยี นภาพระบายสี โดยอาจเปน
ภาพทวิ ทศั น ภาพผกั หรือผลไมก็ได
2. ใหน ักศกึ ษานําดนิ เหนยี วหรอื ดนิ นาํ้ มันมาปน เปนรปู คน สตั ว หรือผลไม โดยมสี ว นสูงไมต่ํากวา
20 เซนตเิ มตร
3. ใหนาํ ผลงานจากขอ 1และขอ 2 มาแสดงในชัน้ เรยี นและใหอ าจารยแ ละเพื่อนนกั ศกึ ษารว มกนั อภปิ ราย
21
เรือ่ งท่ี 3 การวพิ ากษว จิ ารณง านทศั นศิลป
ความหมาย
การวเิ คราะหงานศลิ ปะ หมายถึง การพจิ ารณาแยกแยะศึกษาองคป ระกอบของผลงานศิลปะออก
เปน สวน ๆ ทลี ะประเด็น ทงั้ ในดานทัศนธาตุ องคประกอบศลิ ป และความสมั พันธตา งๆในดานเทคนคิ กรรมวธิ ี
การสรางสรรคผ ลงาน เพ่อื นาํ ขอมลู ทีไ่ ดม าประเมินผลงานศลิ ปะ แตละชนิ้ วา มคี ุณคา ทางดานความงาม ทางดาน
สาระและทางดา นอารมณ และความรสู ึกอยา งไร
การวจิ ารณงานศลิ ปะ หมายถึง การแสดงออกทางดา นความคดิ เห็นตอผลงานทางศลิ ปะทศ่ี ิลปน
สรา งสรรคข้ึน โดยผวู จิ ารณใ หค วามคดิ เหน็ ตามหลักเกณฑและหลักการของศิลปะ ทง้ั ในดา นสุนทรียศาสตร
และสาระอน่ื ๆ ดว ยการตชิ ม เพ่ือใหไดข อคดิ นาํ ไปปรับปรงุ พัฒนาผลงานศลิ ปะ หรือใชเปน ขอมูลในการ
ประเมนิ ตัดสินผลงาน เปรยี บเทียบใหเ หน็ คณุ คาในผลงานศลิ ปะชิน้ น้นั ๆ
คุณสมบัติของนกั วจิ ารณ
1. ควรมคี วามรเู กีย่ วกบั ศลิ ปะท้งั ศลิ ปะประจาํ ชาติและศลิ ปะสากล
2. ควรมคี วามรูเก่ยี วกับประวตั ศิ าสตรศิลปะ
3. ควรมคี วามรเู กยี่ วกบั สนุ ทรียศาสตร ชว ยใหร ูแงม ุมของความงาม
4. ตอ งมีวิสัยทศั นกวา งขวาง และไมคลอยตามคนอนื่
5. กลา ทีจ่ ะแสดงออกท้งั ท่ีเปนไปตามหลกั วชิ าการและตามความรูสึกและประสบการณ
22
ทฤษฎีการสรา งงานศิลปะ จดั เปน 4 ลักษณะ ดังนี้
1. นิยมการเลียนแบบ (Imitationalism Theory) เปน การเห็นความงามในธรรมชาตแิ ลวเลยี นแบบไวให
เหมือนทง้ั รปู ราง รูปทรง สีสัน ฯลฯ
2. นิยมสรางรูปทรงท่ีสวยงาม (Formalism Theory) เปนการสรางสรรครูปทรงใหมใหสวยงามดวย
ทัศนธาตุ (เสน รปู ราง รูปทรง สี นาํ้ หนกั พน้ื ผิว บรเิ วณวา ง) และเทคนคิ วธิ กี ารตา งๆ
3. นิยมแสดงอารมณ (Emotional Theory) เปน การสรา งงานใหด ูมคี วามรสู ึกตางๆ ทัง้ ท่เี ปน อารมณอัน
เนอ่ื งมาจากเรื่องราวและอารมณของศลิ ปนที่ถา ยทอดลงไปในชิ้นงาน
4. นิยมแสดงจนิ ตนาการ (Imagination Theory) เปน งานที่แสดงภาพจินตนาการ แสดงความคิดฝนที่
แตกตางไปจากธรรมชาตแิ ละส่งิ ท่ีพบเหน็ อยูเปน ประจาํ
แนวทางการวเิ คราะหแ ละประเมินคณุ คา ของงานศลิ ปะ
การวเิ คราะหแ ละการประเมนิ คุณคา ของงานศิลปะโดยท่ัวไปจะพจิ ารณาจาก 3 ดา น ไดแ ก
1. ดานความงาม
เปนการวิเคราะหและประเมินคุณคาในดานทักษะฝมือ การใชทัศนธาตุทางศิลปะ และการจัด
องคประกอบศิลปวา ผลงานช้ินนแ้ี สดงออกทางความงามของศลิ ปะไดอ ยา งเหมาะสมสวยงามและสงผลตอผู
ดใู หเ กดิ ความชืน่ ชมในสนุ ทรยี ภาพเพียงใด ลักษณะการแสดงออกทางความงามของศิลปะจะมีหลากหลาย
แตกตางกันออกไปตามรูปแบบของยุคสมัย ผูวิเคราะหและประเมินคุณคาจึงตองศึกษาใหมีความรู ความ
เขา ใจทางดานศลิ ปะใหมากที่สดุ
2. ดานสาระ
การวเิ คราะหและประเมนิ คุณคาของผลงานศลิ ปะแตล ะช้นิ วามีลักษณะสง เสริมคุณธรรม จริยธรรม
ตลอดจนจุดประสงคตางๆ ทางจิตวิทยาวาใหสาระอะไรกับผูชมบาง ซ่ึงอาจเปนสาระเก่ียวกับธรรมชาติ
สงั คม ศาสนา การเมือง ปญญา ความคดิ จนิ ตนาการ และความฝน เชน
3. ดา นอารมณความรสู ึก
เปน การคดิ วิเคราะหและประเมินคณุ คา ในดานคณุ สมบัตทิ ีส่ ามารถกระตุนอารมณค วามรูส ึกและ
ส่อื ความหมายไดอ ยางลกึ ซ้ึงของผลงาน ซง่ึ เปนผลจากการใชเ ทคนคิ ทแี่ สดงออกถงึ ความคดิ พลงั ความรูส กึ
ในการสรา งสรรคข องศิลปน ทีเ่ ปนผูสราง
23
เรือ่ งที่ 4 ความงามตามธรรมชาติ
ธรรมชาติ (Natural) หมายถึง ส่ิงท่ีปรากฏใหเห็นตามวัฏจักรของระบบสุริยะ โดยท่ีมนุษยมิไดเปน
ผสู รรคสรางขึน้ เชน กลางวนั กลางคืน เดือนมืด เดือนเพ็ญ ภูเขา นํ้าตก ถือวาเปนธรรมชาติ หรือปรากฏการณ
ทางธรรมชาติ ตามความหมายทางพจนานุกรมของนักปราชญทางศิลปไดใหความหมายอยางกวางขวางตาม
แนวทางหรือทศั นะสว นตัวไวดังนี้ คอื ศลิ ปะ(ART) คาํ น้ี ตามแนวสากล มาจากคําวา ARTI และ ARTE ซ่ึงเปน
คาํ ทน่ี ยิ มใชก ันในสมัยฟน ฟศู ลิ ปวิทยา คําวา ARTI น้นั หมายถึง กลุม ชา งฝม ือในศตวรรษที่ 14, 15 และ 16 สวน
คําวา ARTE หมายถงึ ฝมือ ซ่ึงรวมถึง ความรูของการใชวัสดุของศิลปนดวย เชน การผสมสีสําหรับลงพ้ืน การ
เขียนภาพสีน้ํามันหรือการเตรียม และการใชวัสดุอ่ืน ศิลปะ ตามความหมายของพจนานุกรมไทยฉบับ
ราชบัณฑิตยสถานสถาน พ.ศ. 2493 ไดอธิบายไววาศิลป (สิน ละ ปะ) น. หมายถึง ฝมือทางการชาง การแสดง
ออกมาใหปรากฏขึ้นไดอ ยา งนาพึงชม และเกิดอารมณสะเทือนใจ ศาสตราจารยศ ลิ ป พีระศรี ใหค วามหมายไววา
ศิลปะ หมายถึง งานที่ตองใชความพยายามดวยฝมือและความคิด เชน ตัดเส้ือ สรางเครื่องเรือน ปลูกตนไม
เปนตน และเมื่อกลา วถึง งานทางวจิ ติ รศลิ ป (Fine Arts) หมายถงึ งานอนั เปน ความพากเพียรของมนุษย นอกจาก
ตองใชความพยายามดวยมือดวยความคิด แลวตองมีการพวยพุงแหงพุทธิปญญาและจิตออกมาดวย
(INTELLECTURL AND SPIRITUAL EMANATION)ศิลปะ ตามความหมายของพจนานุกรมศัพทศิลปะ
องั กฤษ ไทย ฉบับราชบณั ฑิตสถาน พ.ศ.2530 ไดอธิบายไววา ART ศิลปะ คือ ผลแหงความคิดสรางสรรคของ
มนุษยที่แสดงออกในรูปลักษณตางๆ ใหปรากฏซ่ึงสุนทรียภาพ ความประทับใจ หรือความสะเทือนอารมณ
ตามอัจฉริยภาพพุทธิปญญา ประสบการณ รสนิยมและทักษะของแตละคน เพื่อความพอใจ ความรื่นรมย
ขนบธรรมเนียมจารีตประเพณี หรอื ความเช่อื ในลทั ธศิ าสนา”
องคประกอบท่ีสาํ คญั ในงานศลิ ปะ
1. รูปแบบ (FORM) ในงานศิลปะ หมายถึง รูปรางลักษณะท่ีศิลปนถายทอดออกมาใหปรากฏเปน
รูปธรรมในงานศลิ ปะ อาจแบง ออกไดเปน 3 ชนิด คือ1.1 รูปแบบธรรมชาติ (NATURAL FORM) ไดแก นํ้าตก
ภูผา ตนไม ลําธาร กลางวัน กลางคืน ทองฟา ทะเล 1.2 รูปแบบเรขาคณิต (GEOMETRIC FORM) ไดแก
สเ่ี หลี่ยม สามเหล่ยี ม วงกลม ทรงกระบอก 1.3 รปู แบบนามธรรม (ABSTRACT FORM) ไดแก รูปแบบที่ศิลปน
ไดสรางสรรคข้ึนมาเอง โดยอิสระ หรืออาจตัดทอน (DISTROTION) ธรรมชาติ ใหเหลือเปนเพียงสัญลักษณ
(SYMBOL) ที่ส่อื ความหมายเฉพาะตวั ของศลิ ปน ซงึ่ รูปแบบทกี่ ลาวมาขา งตน ศิลปน สามารถท่ีจะเลอื กสรรนาํ มา
สรางเปนงานศลิ ปะ ตามความรูส กึ ทปี่ ระทับใจหรอื พงึ พอใจในสวนตัวของศลิ ปน
2. เนื้อหา (CONTENT) หมายถึง การสะทอนเร่ืองราวลงไปในรูปแบบดังกลาว เชน กลางวัน
กลางคนื ความรัก การเปลี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจ การเมอื ง และคณุ คา ทางการจดั องคประกอบทางศิลปะ เปนตน
3. เทคนคิ (TECHNIQUE) หมายถึง ขบวนการเลือกสรรวัสดุ ตลอดจนวธิ กี ารสรางสรรค นํามาสราง
ศลิ ปะช้นิ นน้ั ๆ เชน สนี าํ้ มัน สีชอลก สนี ้ํา ในงานจติ รกรรม หรอื ไม เหลก็ หนิ ในงานประตมิ ากรรมเปนตน
24
4. สุนทรียศาสตร (AESTHETICAL ELEMENTS) ซึ่งมี 3 อยาง คือ ความงาม (BEAUTY)
ความแปลกหแู ปลกตา (PICTURESQUENESS) และความนา ท่ึง (SUBLIMITY) ซงึ่ ศิลปกรรมช้ินหน่ึงอาจมีทั้ง
ความงามและความนา ทง่ึ ผสมกนั ก็ได เชน พระพุทธรูปสมัยสุโขทัย อาจมีทั้งความงามและความนาทึ่งรวมอยู
ดวยกัน การท่ีคนใดคนหน่ึงมีสุนทรียะธาตุในความสํานึก เรียกวา มีประสบการณทางสุนทรียศาสตร
(AESTHETHICAL EXPERIENCE) ซ่ึงจะตอ งอาศยั การเพาะบม ทั้งในดานทฤษฎี ตลอดจนการใหความสนใจ
เอาใจใสรับรูตอการเคลื่อนไหวของวงการศิลปะโดยสมํ่าเสมอ เชน การชมนิทรรศการท่ีจัดข้ึนในหอศิลป
เปน ตน เม่ือกลา วถึง งานศลิ ปกรรมและองคประกอบ ที่สําคญั ในงานศลิ ปะแลวหากจะยอ นรอยจากความเปนมา
ในอดตี จนถึงปจ จุบนั แลว พอจะแยกประเภทการสรา งสรรคข องศิลปน ออกไดเ ปน 3 กลุมดงั น้ี
1. กลุม ท่ยี ดึ รปู ธรรม (REALISTIC) หมายถงึ กลมุ ที่ยดึ รปู แบบที่เปนจริงในธรรมชาติมาเปน
หลกั ในการสรา งงานศลิ ปะ สรางสรรคอ อกมาใหมลี กั ษณะคลา ยกบั กลองถา ยภาพ หรอื ตัดทอนบางสิ่งออกเพียง
เล็กนอย ซ่ึงกลุมนี้ไดพยายามแกปญหาใหกับผูดูท่ีไมมีประสบการณทางศิลปะและสามารถสื่อความหมาย
ระหวา งศิลปะกับผูดูไดง ายกวาการสรา งสรรคผ ลงานในลกั ษณะอนื่ ๆ
2. กลุมนามธรรม (ABSTRACT) หมายถึง กลุมที่ยึดแนวทางการสรางงานที่ตรงขามกับ
กลุม รูปธรรม ซึง่ ศลิ ปนกลมุ นี้มุงทีจ่ ะสรา งรูปทรง (FORM) ขึ้นมาใหมโดยท่ไี มอาศัยรูปทรงทางธรรมชาติ หรือ
หากนําธรรมชาติมาเปน ขอ มูลในการสรางสรรคก็จะใชวิธีลดตัดทอน (DISTORTION) จนในที่สุดจะเหลือแต
โครงสรางทเ่ี ปน เพยี งสญั ญาลักษณ และเชนงานศลิ ปะของ มอนเดยี น (MONDIAN)
3. กลุมกึ่งนามธรรม (SEMI-ABSTRACT) เปนกลุมอยูกึ่งกลางระหวางกลุมรูปธรรม
(REALISTIC) และกลุมนามธรรม (ABSTRACT) หมายถึง กลุมท่ีสรางงานทางศิลปะโดยใชวิธีลดตัดทอน
(DISTORTION) รายละเอียดทมี่ ใี นธรรมชาตใิ หป รากฏออกมาเปนรูปแบบทางศิลปะ เพื่อผลทางองคประกอบ
(COMPOSITION) หรือผลของการแสดงออก แตยังมีโครงสรางอันบงบอกถึงที่มาแตไมชัดเจน ซ่ึงเปนผลที
ผูเขียนไดกลาวนําในเบื้องตนจากการแบงกลุมการสรางสรรคของศิลปนทั้ง 3 กลุม ท่ีกลาวมาแลวนั้น
25
มีนักวิชาการทางศิลปะไดเปรียบเทียบเพื่อความเขาใจ คือ กลุมรูปธรรม (REALISTIC) เปรียบเสมือนการคัด
ลายมือแบบตัวบรรจง กลุมนามธรรม (ABSTRACT) เปรียบเสมือนลายเซ็น กลุมก่ึงนามธรรม (SEMI-
ABSTRACT) เปรยี บเสมือนลายมอื หวดั
มนุษยก ับศลิ ปะ
หากกลาวถงึ ผลงานศิลปะทําไมจะตองกลาวถึงแตเพียงส่ิงที่มนุษยสรางข้ึนมาเทาน้ัน จอมปลวกรังผ้ึง
หรอื รงั นกกระจาบ กน็ า ทีจ่ ะเปน สถาปต ยกรรมช้ินเยี่ยม ทเ่ี กดิ จากสัตวตา งๆ เหลา น้ัน หากเราจะมาทําความเขาใจ
ถงึ ท่ีมาของการสรา งกพ็ อจะแยกออกไดเ ปน 2 ประเดน็ ประเดน็ ที่ 1 ทําไมจอมปลวก รงั ผึ้ง หรือรงั นกกระจาบ
สรางขึ้นมาจึงไมเ รยี กวา งานศิลปะ ประเด็นที่ 2 ทาํ ไมสงิ่ ทีม่ นษุ ยสรางสรรคขึน้ มาถึงเรียกวา เปน ศิลปะ
จากประเด็นที่ 1 เราพอจะสามารถวิเคราะหถึงสาเหตุท่ีเราไมเรียกวา เปนผลงานศิลปะเพราะปลวก ผ้ึง
และนกกระจาบสรา งรงั หรอื จอมปลวกขนึ้ มาดวยเหตุผลของสัญชาตญาณท่ีตองการความปลอดภัย ซึ่งมีอยูใน
ตวั ของสตั วทกุ ชนิด ที่จําเปน ตอ งสรางข้นึ มาเพื่อปองกนั ภัยจากสัตวรายตา งๆ ตลอดจนภัยธรรมชาติ เชน ฝนตก
แดดออก เปนตน หรืออาจตองการความอบอุน สวนเหตุผลอีกประการหน่ึง คือจอมปลวก รังผึ้ง หรือรังนก
กระจาบน้ัน ไมมีการพัฒนาในเรื่องรูปแบบ ไมมีการสรางสรรคใหปรากฏรูปลักษณแปลกใหมข้ึนมา ยังคง
เปนอยแู บบเดมิ และตลอดไป จงึ ไมเ รยี กวา เปนผลงานศิลปะ แตใ นทางปจจบุ ัน หากมนษุ ยนํารงั นกกระจาบหรือ
รังผึ้งมาจดั วางเพอ่ื ประกอบกบั แนวคิดสรา งสรรคเฉพาะตน เราก็อาจจัดไดว า เปน งานศลิ ปะ เพราะเกิดแรงจูงใจ
ภายในของศลิ ปน (Intrinsic Value) ท่เี ห็นคุณคา ของความงามตามธรรมชาตินาํ มาเปน สือ่ ในการสรา งสรรค
ประเด็นที่ 2 ทําไมส่ิงที่มนุษยสรางสรรคขึ้นมาถึงเรียกวา ศิลปะ หากกลาวถึงประเด็นน้ี ก็มีเหตุผล
อยหู ลายประการซง่ึ พอจะกลา วถึงพอสงั เขป ดงั น้ี
1. มนษุ ยส รา งงานศิลปะข้ึนมาโดยมีจุดประสงคหรือจุดมุงหมายในการสรา ง เชน ชาวอียิปต (EGYPT)
สรางมาสตาบา (MASTABA) ซึ่งมีรูปรางคลายมาหินสําหรับนั่งเปนรูปส่ีเหล่ียมแทงสูงขางบนเปนพื้นที่ราบ
มมุ ทง้ั สี่เอียงลาดมาท่ฐี านเลก็ นอย มาสตาบาสรางดวยหินขนาดใหญ เปนที่ฝงศพขุนนาง หรือผูรํ่ารวยซึ่งตอมา
พัฒนามาเปน การสรา งพีระมดิ (PYRAMID) เพื่อบรรจศุ พของกษตั รยิ หรอื ฟาโรห (PHARAOH) มกี ารอาบนํา้ ยา
ศพหรือรักษาศพไมใหเนาเปอยโดยทําเปนมัมม่ี (MUMMY) บรรจุไวภายใน เพ่ือรอวิญญาณกลับคืนสูราง
ตามความเช่ือเรอ่ื งการเกิดใหมของชาวอียิปตการกอสรางพุทธสถานเชน สรางวัด สรางพระอุโบสถ พระวิหาร
ศาลาการเปรยี ญ ในพุทธศาสนา มีจุดประสงค เพื่อใชเปนที่ประกอบพิธีกรรมทางศาสนา เพื่อเปนที่พํานักของ
สงฆ ตลอดจนใชเ ปนทเี่ ผยแพรศาสนา
2. มีการสรางเพื่อพัฒนารูปแบบโดยไมสิ้นสุด จะเห็นไดจาก มนุษยสมัยกอนประวัติศาสตร
(PRE HISTORICAL PERIOD) ไดห ลบภัยธรรมชาติ ตลอดจนสตั วรายเขาไปอาศยั อยูในถา้ํ เมอ่ื มคี วามเขาใจใน
ปรากฏการณอันเกิดขึ้นจากธรรมชาติและประดิษฐเคร่ืองมือเพ่ือใชเปนที่อยูอาศัยจนในสมัยตอมามีการ
พัฒนาการสรา งรูปแบบอาคารบานเรอื นในรปู แบบตา งๆ ตามความเปล่ยี นแปลงของวัฒนธรรม และความเจริญ
ทางเทคโนโลยี มกี ารใชค อนกรตี เสริมเหล็กและวสั ดุสมัยใหมเขามาชวยในการกอสรางอาคาร บานเรือน และ
26
สิ่งกอสรางตางๆ ตลอดจนมีการพัฒนารูปแบบทางสถาปตยกรรมใหกลมกลืนกับธรรมชาติแวดลอม เชน
สถาปตยกรรม “THE KAUF MANN HOUSE” ของแฟรงค ลอยด ไรท ทรี่ ัฐเพนซิลวาเนีย สหรัฐอเมรกิ า
3. ความตองการทางกายภาพท่ีเปนปฐมภูมิของมนุษยทุกเช้ือชาติและเผาพันธ เพ่ือนํามาซึ่งความ
สะดวกสบายในการดําเนินชีวิตในสังคมปจจุบัน ดังจะเห็นไดจากเคร่ืองอุปโภค บริโภคตลอดจนเครื่องใช
ไมสอยตา งๆ ซ่งึ เปนผลติ ผลทีเ่ กิดจากความคิดสรา งสรรคข องมนษุ ยท ง้ั ส้ิน ในทางศลิ ปะก็เชนเดยี วกนั ศิลปน จะ
ไมจําเจอยูกับงานศิลปะที่มีรูปแบบเกาๆ หรือสรางงานรูปแบบเดิมซ้ําๆ กันแตจะคิดคนรูปแบบ เนื้อหา หรือ
เทคนคิ ท่ีแปลกใหมใหกับตัวเอง เพ่อื พฒั นาการสรา งงานศิลปะรปู แบบเฉพาะตนอยางมลี าํ ดับขั้นตอน เพอ่ื งา ยแก
การเขาใจจงึ ขอใหผูอ า นทาํ ความเขาใจเกยี่ วกับการสรา งสรรคในทางศลิ ปะเสียกอน
กจิ กรรม
ใหนักศึกษาตอบคําถามตอ ไปน้ี
1. อธบิ ายความหมายของ”ธรรมชาต”ิ
2. องคป ระกอบทางศลิ ปะประกอบดว ยอะไรบาง
3. เหตุใดมนุษยถ งึ เปนผูสรา งงานศิลปะเทาน้ัน
27
เรอื่ งท่ี 5 ความงามตามทศั นศลิ ปส ากล
การรบั รูความงามทางศลิ ปะ
สําหรับการรับรูความงามทางศิลปะของมนุษยนั้น สามารถรับรูได 2 ทาง คือ ทางสายตาจากการ
มองเหน็ และทางหูจากการไดยิน ซึ่งแบงได 3 รูปแบบดังน้ี
1. ทัศนศิลป (Visual Art) เปนงานศิลปะท่ีรับสัมผัสความงามไดดวยสายตา จากการมองเห็น
งานศลิ ปะสวนใหญจ ะเปนงานทัศนศิลป ทั้งสิ้น ไดแก จิตรกรรม ประติมากรรม สถาปตยกรรม มัณฑนศิลป
อตุ สาหกรรมศลิ ป พาณิชยศลิ ป
2. โสตศิลป (Audio Art) เปน งานศิลปะท่รี บั สัมผัสความงามไดดว ยหู จากการฟง เสยี ง งานศิลปะ ทีจ่ ัด
อยูในประเภทโสตศิลป ไดแ ก ดนตรี และ วรรณกรรม
3. โสตทศั นศิลป (Audiovisual Art) เปน งานศลิ ปะทรี่ บั สัมผัสความงามทางศิลปะไดทั้งสองทาง คือ
จากการมองเห็นและจากการฟง งานศิลปะประเภทนี้ไดแ ก ศิลปะการแสดงนาฏศลิ ป การละคร การภาพยนตร
ววิ ฒั นาการของทัศนศลิ ปสากล
ศลิ ปะของชาติตา งๆ ในซกี โลกตะวนั ตกมลี ักษณะใกลเคียงกัน จึงพัฒนาขึ้นเปนศิลปะสากล ความเช่ือ
มีอิทธิพลตอพฤติกรรมมนุษยทั้งความคิด การแสดงออก และการดําเนินชีวิต โดยเฉพาะในงานศิลปกรรม
มรี ปู แบบความงามหลายแบบ ที่เกดิ จากพลงั แหงความศรัทธา จากความเชอ่ื ถอื ในเรื่องตางๆ
รูปแบบความงามอันเน่ืองมาจากความเชื่อถือ จะปรากฏเปนความงามตามความคิดของชางในยุคนั้น
ผสมกับฝม อื และเคร่อื งมือทย่ี ังไมค อยมคี ณุ ภาพมากนกั ทาํ ใหงานจิตรกรรมในยุคกอนประวัติศาสตรดูไมคอย
งามมากนกั ในสายตาของคนปจ จบุ ัน
1. ศลิ ปะสมัยกลาง (Medieval Arts)
ทศั นศิลปอ นั เน่ืองมาจากคริสตศ าสนา
ความเช่ือในสมยั กลาง ซง่ึ เปน ชวงเวลาท่ีศาสนาคริสตเ จริญรุง เรืองถึงขดี สดุ มีอิทธพิ ลตอการดําเนนิ ชีวิต
และการสรางสรรคงานศิลปกรรมของชาวตะวันตก โดยมีความเช่ือวาความงามเปนส่ิงท่ีพระเจาสรางขึ้นมา
โดยผานทางศิลปน เพื่อเปนการแสดงถึงความศรัทธาอยางย่ิงในพระเจา ศิลปนตองสรางผลงาน โดยแสดงถึง
เรอื่ งราวของพระคริสต พระสาวก ความเชื่ออันนมี้ ีผลตอทศั นศลิ ป ดงั น้ี
สถาปตยกรรม เชน โบสถสมัยกอธิค เปนสถาปตยกรรมที่มีลักษณะสูงชลูด และสวนที่สูงท่ีสุดของ
โบสถจ ะเปนท่ตี ้งั ของกางเขนอันศักดิ์สิทธ์ิ เพื่อใชเปนท่ีติดตอกับพระเจาบนสรวงสวรรค มีการแตงเพลงและ
รองกันอยูในโบสถ Notre Dame อยูท่ีกรุงปารีส ประเทศฝร่ังเศส ซึ่งเปนโบสถท่ีสรางแบบกอธิค
ท่ีพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว รัชกาลที่ 5 ไดทรงโปรดใหถายแบบแลวนํามาสรางไวที่วัดนิเวศ
ธรรมประวตั ิ บางปะอิน จงั หวัดพระนครศรีอยุธยา
28
จิตรกรรม กแ็ สดงเน้อื หาของครสิ ตศาสนา รวมไปถงึ ทศั นศลิ ปแขนงอ่ืนๆ ดว ย
2. ศิลปะไบเซนไทร (Bizentine)
ความเช่ือยุคแรกแหงศิลปะเพื่อคริสตศาสนา เมื่ออาณาจักรโรมันลมสลายลงในยุโรปไดแยกเปน
ประเทศตา งๆและเปนชวงทคี่ าํ สอนของศาสนาคริสต ไดรับความเช่ือถือและใชเปนแนวทางในการดําเนินชีวิต
ของประชาชน โดยเฉพาะในยุคสมัยไบเซนไทร ซึ่งถือวาเปนอาณาจักรแหงแรกของคริสตศาสนา ศิลปนและ
ชา งทกุ สาขาทาํ งานใหแ กศ าสนา หรือทาํ งานเพ่อื สง เสรมิ ความศรทั ธาแหง ครสิ ตศ าสนา
สถาปตยกรรม สรางโบสถ วหิ าร เพอ่ื เปนสัญลักษณ และสถานทปี่ ฏบิ ัตพิ ธิ ีกรรมตา งๆ
ประติมากรรม มีการแกะสลักรปู พระครสิ ตและสาวกดว ยไม หิน และภาพประดบั หนิ สที เ่ี รยี กวา โมเสก
สถาปตยกรรมแบบไบเซนไทร
29
3. ฟน ฟศู ิลปวทิ ยา (Renaissanee)
ความเชื่อเน่ืองจากอาณาจกั รไบเซนไทร เปน ยคุ ของการฟนฟูศิลปวิทยา (Renaissame) หมายถึง การนํา
กลับมาอีกคร้ังหนึ่ง เนื่องจากไดมีการคนพบซากเมืองของพวกกรีกและโรมันทําใหศิลปนหันกลับมานิยม
ความงามตามแนวคดิ ของกรกี และโรมันอกี ครง้ั หนึ่ง
กิจกรรม
ใหน กั ศึกษาตอบคําถามตอไปนี้
1. การรับรูความงามทางศลิ ปะของมนุษยน ้ัน สามารถรับรไู ด กี่ทาง และแบง เปน กรี่ ูปแบบอะไรบา ง
2. ความเช่อื ในการสรา งผลงานของศิลปะสมัยกลาง (Medieval Arts) มคี วามเชื่อเกี่ยวกบั อะไร
3. ชางในสมัยศิลปะไบเซนไทร (Bizentine) ทํางานเพอื่ ใคร
4. ฟนฟูศลิ ปวิทยา (Renaissanee) หมายถงึ อะไร
30
เร่ืองที่ 6 ธรรมชาติกับทัศนศิลป
มนษุ ยเ ปนสวนหนงึ่ ของธรรมชาติ
ธรรมชาติ สามารถบอกถึงประสบการณ และส่ิงตางๆท่ีผานมาในอดีตได ซ่ึงถือวา “ธรรมชาติ” เปน
“ครู” ของมนษุ ย
เม่อื มนุษยมคี วามคิดสรางสรรค มนษุ ยกจ็ ะพจิ ารณาสง่ิ ตางๆจากธรรมชาตทิ ีต่ นมสี วนรวมอยู แลว นาํ มา
ดัดแปลงสรางสรรคใหม โดยพยายามเลือกหาวิธีการอันเหมาะสมตามทักษะและความชํานาญที่ตนมีอยู
เพื่อสรางเปนผลงานของตนขนึ้ ใหม
มนุษยอาศัยธรรมชาติในการดํารงชีวิต ผลผลิตสวนใหญท่ีใชในการดํารงชีวิตเกือบท้ังหมดก็มาจาก
ธรรมชาติทั้งสิน้ วสั ดุจากธรรมชาตทิ ม่ี นุษยนาํ มาสรางสรรคประกอบดวย
1. พืช
2. หิน กรวด
3. ทราย
4. ดนิ
การนาํ ธรรมชาตมิ าออกแบบผสมผสานกบั งานศิลปะ
(ผลงานจากถนนคนเดนิ ดอทคอม/เชียงใหม)
31
กิจกรรม
ใหน กั ศกึ ษา นาํ ส่งิ ที่เกดิ จากธรรมชาติ มาออกแบบสรางสรรค ใหเ ปน เคร่ืองประดับ
ตกแตงรา งกาย โดยใชว ธิ ที างศลิ ปะเขามาชว ย
32
เรอื่ งที่ 7 ความคิดสรางสรรค การตกแตง รางกาย ทอี่ ยอู าศยั และ
ผลติ ภัณฑ
มนษุ ยม ีความคดิ สรางสรรคอยตู ลอดเวลา ตามแตประสบการณม ากนอยของแตล ะบคุ คล การออกแบบ
เปนสว นหนึง่ ของความคดิ สรางสรรคทางศลิ ปะของมนุษย
1. ออกแบบตกแตงท่ีอยูอาศัย เปนการออกแบบทุกอยางภายในและบริเวณรอบบานใหสวยงาม
สะดวกแกการใชส อย โดยใชว สั ดุท่มี อี ยหู รือจัดหามาโดยใชหลักองคป ระกอบศิลป
2. ออกแบบใหก ับรางกาย เปน การออกแบบรา งกายและสงิ่ ตกแตงรางกายใหสวยงาม เหมาะสม และ
ถูกใจ เชนการออกแบบทรงผม เสื้อผา เคร่ืองประดับ การใชเครื่องสําอาง โดยอาศัยหลักการทางศิลปะ
และความคิดสรางสรรค
3. ออกแบบผลิตภัณฑ หมายถึง ความคิดสรางสรรคเกี่ยวกับรูปรางลักษณะภายนอกของผลิตภัณฑ
เพื่อใหเกดิ รูปแบบทแี่ ปลกใหมและเปน จุดสนใจในธุรกจิ ดา นอตุ สาหกรรม
4. ออกแบบสํานักงาน การจัดหอ งทาํ งาน โตะ สาํ นกั งาน เกาอี้ ในและนอกสถานท่ที ํางานทไี่ ดรับการ
ออกแบบและสรา งสรรคใ หน า ทํางาน ตลอดจนสะดวกในการใชส อย ซ่งึ แบง การออกแบบไดเ ปน 2 ประเภทคือ
4.1 ออกแบบตกแตงภายใน ไดแกการออกแบบตกแตงภายในอาคารทุกประเภททั้งหมด เชน
การออกแบบตกแตง ภายในบา น ภายในสํานักงาน ภายในอาคารสาธารณะ แมนกระท่ังการออกแบบตกแตง
ภายในยานพาหนะ เปน ตน
การออกแบบตกแตงภายในทีพ่ ักอาศยั
33
การออกแบบตกแตง หนา รานคา
การออกแบบตกแตงภายในสาํ นกั งาน
การออกแบบตกแตง ภายในยานพาหนะ
34
4.2 การออกแบบตกแตงภายนอก ไดแก การออกแบบตกแตงสวนและบริเวณภายนอกอาคาร
รวมทั้งการออกแบบภูมทิ ศั นใ นสว นพ้นื ทสี่ าธารณะ เชน สวนสาธารณะ ถนน สะพาน ฯลฯ
การออกแบบตกแตง สวนขนาดใหญ
การออกแบบสวนในบา นโดยใชวัสดหุ ิน
ตน ไม และนํ้ารวมกัน
การออกแบบสวนในบา นโดยเลยี นแบบธรรมชาติ
กา รต กแ ต งภ าย นอ ก โด ยก า ร
จดั สวนทเี่ กาะกลางถนน
กจิ กรรม
1. ใหนกั ศึกษาจดั ออกแบบภายใน หรอื ภายนอกในมุม ใดมมุ หน่ึงในบานตนเอง
แลว ถายรูปมาเพือ่ รวมกนั อภิปรายหนาชนั้ เรยี น โดยมอี าจารยและเพอื่ นนกั ศกึ ษารวมอภิปราย
2. เกบ็ ภาพถายทีจ่ ัดออกแบบไวในแฟมสะสมงานของตนเอง
35
บทท่ี 2
ดนตรี
สาระสาํ คัญ
ความหมาย ความสําคัญ ความเปนมา ววิ ฒั นาการรปู แบบเทคนิค วิธกี ารของดนตรีประเภทตา งๆ คณุ คา
ความงาม ความไพเราะของดนตรสี ากล
ผลการเรียนรทู ่คี าดหวัง
อธบิ ายความหมาย ความสําคญั ความเปน มา ของดนตรสี ากล เขาใจถงึ ตน กาํ เนิด ภมู ิปญ ญา และการ
ถายทอดสบื ตอ กนั มา
ขอบขายเน้ือหา
เรอ่ื งที่ 1 ดนตรีสากล
เรอื่ งที่ 2 ดนตรสี ากลประเภทตา ง ๆ
เรอื่ งท่ี 3 คุณคาความไพเราะของเพลงสากล
เรือ่ งที่ 4 ประวัติภมู ิปญ ญาทางดนตรีสากล
36
เรอ่ื งที่ 1 ดนตรสี ากล
ดนตรีเกิดขึ้นมาในโลกพรอมๆกับมนุษยเรานั่นเอง ในยุคแรกๆมนุษยอาศัยอยูในปา ในถํ้า และใน
โพรงไม แตม นุษยก็รูจกั การรอ งราํ ทาํ เพลงตามธรรมชาติ เชน รจู ักปรบมือ เคาะหิน เคาะไม เปาปาก เปาเขา
และการเปลงเสียงรอง เชน การรอ งราํ ทาํ เพลงเพ่ือออนวอนพระเจาใหชวยเพื่อพนภัย บันดาลความสุขความ
อุดมสมบรู ณตา งๆใหแ กต น หรอื เปน การบชู าแสดงความขอบคณุ พระเจา ท่ีบันดาลใหต นมคี วามสขุ ความสบาย
ในระยะแรก ดนตรีมีเพียงเสียงเดียวและแนวเดียวเทาน้ันเรียกวา Melody ไมมีการประสานเสียง
จนถึงศตวรรษท่ี 12 มนุษยเราเรม่ิ รูจ กั การใชเสยี งตา งๆมาประสานกันอยา งงายๆ เกดิ เปน ดนตรหี ลายเสียงขน้ึ มา
ยุคตางๆของดนตรี
นกั ปราชญท างดนตรีไดแบง ดนตรีออกเปนยคุ ตางๆดงั นี้
1. Polyphonic Perio( ค.ศ. 1200-1650 ) ยุคน้ีเปนยุคแรก วิวัฒนาการมาเร่ือยๆ จนมีแบบฉบับและ
หลักวิชาการดนตรีขน้ึ วงดนตรีอาชีพตามโบสถ ตามบานเจา นาย และมีโรงเรยี นสอนดนตรี
2. Baroque Period ( ค.ศ. 1650-1750 ) ยุคนี้วิชาดนตรีไดเปนปกแผน มีแบบแผนการเจริญดาน
นาฏดรุ ิยางค มากขน้ึ มโี รงเรียนสอนเก่ียวกบั อุปรากร ( โอเปรา) เกิดขึ้น มีนักดนตรีเอกของโลก 2 ทานคือ
J.S. Bach และ G.H. Handen
3. Classical Period ( ค.ศ. 1750-1820 ) ยุคนี้เปนยุคที่ดนตรีเริ่มเขาสูยุคใหม มีความรุงเรืองมากขึ้น
มนี กั ดนตรีเอก 3 ทา นคอื Haydn Gluck และMozart
4. Romantic Period ( ค.ศ. 1820-1900 ) ยุคนม้ี กี ารใชเสียงดนตรีท่ีเนนถึงอารมณอยางเดนชัดเปนยุค
ที่ดนตรเี จริญถึงขดี สุดเรียกวา ยุคทองของดนตรี นกั ดนตรีเชน Beetoven และคนอืน่ อกี มากมาย
5. Modern Period ( ค.ศ. 1900-ปจจุบัน ) เปนยุคท่ีดนตรีเปล่ียนแปลงไปมาก ดนตรีประเภทแจส
(Jazz) กลบั มามอี ทิ ธิพลมากขึน้ เรอ่ื ยๆจนถึงปจ จบุ ันขนบธรรมเนียมประเพณีของแตละชาติ ศาสนา โดยเฉพาะ
ทางดนตรีตะวันตก นับวามีความสัมพันธใกลชิดกับศาสนามาก บทเพลงที่เกี่ยวกับศาสนาหรือเรียกวา
เพลงวัดนั้น ไดแ ตง ข้นึ อยางถกู หลักเกณฑ ตามหลักวชิ าการดนตรี ผูแตง เพลงวดั ตองมีความรคู วามสามารถสงู
เพราะตอ งแตง ขึน้ ใหสามารถโนม นา วจติ ใจผูฟ ง ใหน ิยมเลอ่ื มใสในศาสนามากข้ึน ดังนนั้ บทเพลงสวดในศาสนา
คริสตจ ึงมเี สยี งดนตรปี ระโคมประกอบการสวดมนต เมือ่ มบี ทเพลงเกย่ี วกับศาสนามากข้นึ เพื่อเปน การปองกนั
การลืมจงึ ไดมีผูประดษิ ฐสัญลกั ษณตา งๆแทนทาํ นอง เมื่อประมาณ ค.ศ. 1000 สัญลักษณดังกลาวคือ ตัวโนต
( Note ) นั่นเอง โนตเพลงท่ีใชในหลักวิชาดนตรีเบื้องตนเปนเสียงโด เร มี น้ัน เปนคําสวดในภาษาละติน
จึงกลา วไดวาวชิ าดนตรีมีจุดกาํ เนิดมาจากวดั หรือศาสนา ซง่ึ ในยโุ รปน้ันถอื วาเพลงเก่ียวกับศาสนาน้ันเปนเพลง
ชนั้ สูงสุดวงดนตรที ีเ่ กิดข้ึนในศตวรรษตนๆจนถึงปจจุบัน จะมีลักษณะแตกตางกันออกไป เครื่องดนตรีที่ใช
37
บรรเลงก็มีจํานวนและชนิดแตกตางกันตามสมัยนิยม ลักษณะการผสมวงจะแตกตางกันไป เม่ือผสมวงดวย
เคร่อื งดนตรีทตี่ า งชนิดกัน หรอื จํานวนของผบู รรเลงท่ีตา งกนั กจ็ ะมชี ่ือเรยี กวงดนตรีตา งกนั
เรอื่ งท่ี 2 ดนตรสี ากลประเภทตางๆ
เพลงประเภทตา งๆ แบง ตามลักษณะของวงดนตรีสากลได 6 ประเภท ดังนี้
1. เพลงทบี่ รรเลงโดยวงออรเคสตรา ( Orchestra ) มีดังนี้
- ซิมโฟนี่ (Symphony) หมายถึงการบรรเลงเพลงโซนาตา ( Sonata) ทั้งวง คําวา Sonata หมายถึง
เพลงเด่ียวของเครื่องดนตรีชนิดตางๆ เชนเพลงของไวโอลิน เรียกวา Violin Sonata เคร่ืองดนตรีชนิดอื่น ๆ
กเ็ ชน เดยี วกนั การนําเอาเพลง โซนาตาของเครื่องดนตรีหลายๆชนดิ มาบรรเลงพรอมกันเรยี กวา ซิมโฟน่ี
- คอนเซอรโต ( Concerto) คือเพลงผสมระหวางโซนาตากับซิมโฟนี่ แทนที่จะมีเพลงเด่ียว
แตอ ยางเดยี ว หรอื บรรเลงพรอ มๆกันไปในขณะเดียวกัน เครอื่ งดนตรีทแ่ี สดงการเด่ียวนน้ั สว นมากใชไ วโอลนิ
หรอื เปยโน
- เพลงเบด็ เตล็ด เปน เพลงที่แตง ขึ้นบรรเลงเบ็ดเตลด็ ไมมีเนอ้ื รอ ง
วงออรเคสตรา
2. เพลงทบ่ี รรเลงโดยวงแชมเบอรม ิวสิค ( Chamber Music ) เปนเพลงสัน้ ๆ ตองการแสดงลวดลาย
ของการบรรเลงและการประสานเสียง ใชเคร่ืองดนตรปี ระเภทเครอื่ งสาย คอื ไวโอลนิ วิโอลา และเชลโล
38
วงแชมเบอรม วิ สิค
3. สาํ หรบั เดยี่ ว เพลงประเภทนี้แตงขนึ้ สาํ หรบั เครอื่ งดนตรชี ิน้ เดียวเรียกวา เพลง โซนาตา
4. โอราทอรโิ อ (Oratorio) และแคนตาตา (Cantata) เปนเพลงสําหรับศาสนาใชรองในโบสถ จัดเปน
โอเปรา แบบหนึ่ง แตเปน เร่ืองเกย่ี วกับศาสนา
วงโอราทอรโิ อ
5. โอเปรา (Opera) หมายถึง เพลงท่ีใชประกอบการแสดงละครท่ีมีการรองโตตอบกันตลอดเรื่อง
เพลงประเภทน้ใี ชในวงดนตรีวงใหญบรรเลงประกอบ
39
ละคร Opera ที่ดังที่สุดเรอ่ื งหน่งึ ของโลกคือเรอ่ื ง The Phantom of the Opera
6. เพลงทขี่ ับรอ งโดยทัว่ ไป เชน เพลงที่รองเดี่ยว รองหมู หรือรองประสานเสียงในวงออรเคสตรา
วงคอมโบ ( Combo) หรอื วงชาโดว (Shadow ) ซ่งึ นิยมฟงกันทั้งจากแผนเสยี งและจากวงดนตรที ่บี รรเลงกนั อยู
โดยท่วั ไป
ประเภทของเครอ่ื งดนตรสี ากล
เคร่ืองดนตรีสากลมีมากมายหลายประเภท แบงตามหลักในการทําเสียงหรือวิธีการบรรเลง
เปน 5 ประเภท ดังน้ี
1. เคร่อื งสาย
เคร่อื งดนตรปี ระเภทนี้ ทําใหเ กิดเสยี งโดยการทาํ ใหสายสั่นสะเทือน โดยสายที่ใชจะเปนสายโลหะหรือ
สายเอ็น เครื่องดนตรีประเภทเคร่อื งสาย แบง ตามวิธีการเลน เปน 2 จาํ พวก คอื
1) เคร่ืองดีด ไดแ ก กีตาร แบนโจ ฮารป
แบนโจ
40
2) เคร่ืองสี ไดแก ไวโอลิน วิโอลา
วโิ อลา
2. เครือ่ งเปา ลมไม
เคร่ืองดนตรปี ระเภทนีแ้ บงตามวธิ ที าํ ใหเกิดเสยี งเปน 2 ประเภท คอื
1) จาํ พวกเปาลมผานชองลม ไดแ ก เรคอรเดอร ปคโคโล ฟลตุ
ปคโคโล