วิชาศิลปศึกษา

41

2) จาํ พวกเปา ลมผานล้ิน ไดแก คลารเิ น็ต แซกโซโฟน

คลาริเน็ต

3. เครือ่ งเปา โลหะ
เคร่ืองดนตรีประเภทนี้ ทําใหเกิดเสียงไดโดยการเปาลมใหผานริมฝปากไปปะทะกับชองท่ีเปา
ไดแ ก ทรัมเปต ทรอมโบน เปนตน

ทรัมเปต

42
4. เคร่อื งดนตรปี ระเภทคียบ อรด
เครื่องดนตรปี ระเภทน้เี ลน โดยใชน วิ้ กดลงบนลมิ่ นิว้ ของเครือ่ งดนตรี ไดแก เปยโน เมโลเดียน คียบอรด
ไฟฟา อิเล็คโทน

เมโลเดียน
5. เครอ่ื งดนตรีประเภทเคร่ืองตี แบงเปน 2 กลมุ คอื

5.1) เครื่องตปี ระเภททาํ นอง ไดแก ไซโลไฟน เบลไลรา ระฆังราว

เบลไลรา
5.2) เคร่อื งตีประเภททําจังหวะ ไดแก กลองทิมปานี กลองใหญ กลองแต็ก ทอมบา กลองชุด ฉาบ กรับ ลูก
แซก

กลองทิมปานี

43

กิจกรรม
ใหนักศกึ ษาแบงกลมุ และรว มกันสืบคน หาเครื่องดนตรสี ากลทกุ ประเภทๆ ละ 2-3 ชนิด

แลว เกบ็ รวบรวม ไวในแฟมสะสมงาน

44

เร่อื งท่ี 3 คุณคา ความไพเราะของเพลงสากล

ดนตรีเปนสือ่ สนุ ทรยี ศาสตรท่ีมคี วามละเอยี ด ประณีต มีความสําคัญอยางยิ่งตอมนุษย ท้ังทางกาย และ
ทางจิต เมื่อเราไดยินเสียงดนตรีที่มีความสงบ ก็จะทําใหจิตสงบ อารมณดี หากไดยินเสียงเพลงท่ีใหความ
บนั เทิงใจ ก็จะเกิดอารมณทีส่ ดใส ทง้ั นเี้ พราะดนตรีเปนสอ่ื สนุ ทรียท่สี รางความสุข ความบันเทิงใจใหแกมนุษย
เปนเครื่องบําบัดความเครยี ด สรางสมาธิ กลอมเกลาจติ ใจใหสุขมุ เยือกเย็น อารมณดี โดยที่ไมตองเสียเวลาหรือ
เสียเงนิ ซอ้ื หาแตอ ยา งใด ดนตรีจงึ มคี ุณคา ตอ มนุษยม ากมาย ดังเชน เสาวนีย สังฆโสภณ กลาววา จากงานวิจยั ของ
ตางประเทศ ทําใหเราทราบวา ดนตรีมีผลตอการทํางานของระบบประสาท ระบบกลามเนื้อ และสภาพจิตใจ
ทาํ ใหสมองหล่ังสารแหงความสขุ เพอ่ื บรรเทาอาการเจ็บปวด ทาํ ใหเกิดสติ ความรูส ึกนึกคิดทด่ี ี และนาํ มาใชใ น
เร่ืองการคลายความเครียด ลดความวิตกกังวล ลดความกลัว บรรเทาอาการเจ็บปวด เพิ่มกําลัง และการ
เคลอ่ื นไหวของรา งกาย โดยนิยมใชในงานฟน ฟูสขุ ภาพคนท่ัวไป พฒั นาคุณภาพชีวิต ฟนฟูสมรรถภาพคนพิการ
ผูปวยโรคจติ และเดก็ มีความตองการเปน พิเศษ เพราะดนตรเี ปนศลิ ปะท่อี าศยั เสียงเพื่อการถายทอดอารมณไปสู
ผูฟง เปน ศลิ ปะที่งายตอการสมั ผสั กอ ใหเกดิ ความสขุ ความปต ิพอใจแกมนษุ ยไ ด

กลา ววา ดนตรเี ปน ภาษาสากล เพราะเปน สอ่ื ความรูสึกของชนทุกชาติได ดังน้ัน คนท่ีโชคดีมีประสาท
รบั ฟงเปน ปกติ ก็สามารถหาความสุขจากการฟงดนตรีได เมื่อเราไดฟงเพลงที่มีจังหวะ และทํานองที่ราบเรียบ
นมุ นวล จะทําใหเ กิดความรสู กึ ผอนคลายความตึงเครยี ด ดวยเหตุน้ี เม่ือเราไดฟงดนตรี ที่เลือกสรรแลว จะชวย
ทาํ ใหเรามีสุขภาพจติ ท่ีดี อนั มผี ลดีตอสุขภาพรางกาย ดนตรีจึงเปรียบเสมือน ยารักษาโรค การที่มีเสียงดนตรี
รอบบา น เปรยี บเสมือนมอี าหารและวติ ามิน ทช่ี ว ยทาํ ใหค นเรามสี ุขภาพแข็งแรง

คุณประโยชนของดนตรีที่มีตอมนุษย ซึ่งสวนใหญมักจะกลาวถึงดนตรีมีผลตอสภาวะทางรางกาย
แตค วามเปนจรงิ แลว ดนตรเี ปน เรอ่ื งของ “จติ ” แลว สงผลดีมาสู “กาย” ดงั นน้ั จงึ ไมแปลกอะไร ท่ีเรามักจะไดยิน
วา ดนตรีชวยกลอมเกลาจิตใจ ทําใหคนอารมณดี ไมเครียด คลายปวด ฯลฯ เพราะดนตรีเปนส่ือสุนทรียะ
ท่ถี ายทอดโดยใชเ สียงดนตรีเปน สอ่ื สุดทา ยของการบรรยายเร่ือง “สนุ ทรยี ศาสตร ทางดนตรี” จึงสรุปเปนขอคิด
จากการศึกษาในเร่ืองของความงามในเสียงดนตรี ผูเสพ ควรเลือกวาจะเสพเพียงแค “เปนผูเสพ” หรือจะเปน
“ผูไดรบั ประโยชนจากการเสพ” เพราะดนตรีนั้นงามโดยใชเสียงเปนสื่อ แตข้ันตอนสําคัญในการถายทอดคือ
นักดนตรถี า ยทอดโดยใช “จติ ” ผฟู งรับสอื่ โดยใช “จติ ” เปนตวั รับรรู ับสัมผสั อารมณต าง ๆ ผลจากการรบั สัมผัส
ดว ยจติ นัน้ เพลงทีส่ งบ ราบเรยี บ จติ กจ็ ะวา ง (สญู ญตา) ทาํ ใหจ ิตขณะนนั้ ปราศจาก “กิเลส” ผูฟงจึงรูสึกสบายใจ
คลายความวิตกกังวล คลายความเศรา คลายความเจ็บปวด ผูฟงเกิดสมาธิ จึงเปนผลใหสมองทํางานไดอยางมี
ประสิทธิภาพ

45

องคประกอบของดนตรสี ากล
ดนตรไี มว า จะเปน ของชาตใิ ด ภาษาใด ลว นมีพืน้ ฐานมาจากสวนตางๆ เหลานี้ทั้งสิ้น ความแตกตางใน

รายละเอียดของแตละสวน ของแตละวัฒนธรรม โดยวัฒนธรรมของแตละสังคมจะเปนปจจัยท่ีกําหนดให
ตรงตามรสนยิ มของแตละวัฒนธรรม จนเปนผลใหสามารถแยกแยะดนตรีของชาติหน่ึงแตกตางจากดนตรีของ
อีกชาตหิ นึ่งได
องคป ระกอบของดนตรีสากล ประกอบดว ย

1. เสยี ง (Tone)
คีตกวีผูสรางสรรคดนตรี เปนผูใชเสียงในการสรางสรรคและผลิตงานศิลปะเพ่ือรับใชสังคม
ผูสรางสรรคด นตรีสามารถสรางเสียงทห่ี ลากหลายโดยอาศยั วิธีการผลิตเสียงเปนปจจยั กําหนด เชน การดีด การสี
การตี การเปาเสยี งทเี่ กดิ จากการสั่นสะเทือนของอากาศทเี่ ปน ไปอยา งสมาํ่ เสมอ สวนเสยี งอกึ ทึกหรอื เสยี งรบกวน
(Noise) เกดิ จากการสน่ั สะเทือนของอากาศท่ีไมสม่ําเสมอ ลักษณะความแตกตางของเสียงข้ึนอยูกับคุณสมบัติ
สาํ คญั 4 ประการ คือ ระดบั เสยี ง ความยาวของเสียง ความเขมของเสียง และคุณภาพของเสยี ง

1.1 ระดับเสยี ง (Pitch) หมายถึง ระดับของความสูง-ต่าํ ของเสียง ซ่ึงเกิดจากการจํานวนความถ่ี
ของการสั่นสะเทือน กลาวคือ ถาเสียงท่ีมีความถ่ีสูง ลักษณะการสั่นสะเทือนเร็ว จะสงผลใหมีระดับเสียงสูง
แตถ า หากเสียงมีความถีต่ าํ่ ลักษณะการสน่ั สะเทือนชาจะสงผลใหม ีระดบั เสียงตา่ํ

1.2 ความส้นั -ยาวของเสียง (Duration) หมายถงึ คณุ สมบัตทิ ่เี ก่ียวกบั ความยาว-สนั้ ของเสยี ง ซึ่ง
เปนคณุ สมบตั ทิ สี่ ําคญั อยา งยง่ิ ของการกาํ หนดลีลา จังหวะ ในดนตรีตะวนั ตก การกําหนดความสั้น-ยาวของเสียง
สามารถแสดงใหเหน็ ไดจากลกั ษณะของตวั โนต เชน โนต ตวั กลม ตวั ขาว และตัวดํา เปนตน สําหรับดนตรีของ
ไทยนั้น แตเดิมมิไดใชระบบการบันทึกโนตเปนหลัก แตอยางไรก็ตาม การสรางความยาว-สั้นของเสียง
อาจสังเกตไดจากลีลาการกรอระนาดเอก ฆองวง ในกรณีของซออาจแสดงออกมาในลักษณะของการลาก
คันชกั ยาวๆ

1.3 ความเขม ของเสยี ง (Intensity) ความเขมของเสียงเกี่ยวของกับนํ้าหนักของความหนักเบา
ของเสยี ง ความเขม ของเสยี งจะเปนคุณสมบัติท่ีกอ ประโยชนใ นการเกอ้ื หนนุ เสยี งใหมีลีลาจงั หวะท่ีสมบูรณ

1.4 คณุ ภาพของเสียง (Quality) เกิดจากคณุ ภาพของแหลงกาํ เนดิ เสยี งที่แตกตางกัน ปจจัยที่ทํา
ใหค ุณภาพของเสยี งเกดิ ความแตกตางกนั นน้ั เกิดจากหลายสาเหตุ เชน วิธกี ารผลติ เสียง รปู ทรงของแหลงกําเนิด
เสยี ง และวสั ดุที่ใชท ําแหลงกําเนิดเสียง ปจจัยเหลานี้กอใหเกิดลักษณะคุณภาพของเสียง ซ่ึงเปนหลักสําคัญให
ผูฟ งสามารถแยกแยะสสี ันของเสียง (Tone Color) ระหวางเครือ่ งดนตรเี ครอื่ งหนึง่ กับเครื่องหน่ึงไดอ ยางชดั เจน

46

2. พืน้ ฐานจังหวะ (Element of Time)
เปนศิลปะของการจัดระเบียบเสียงที่เกี่ยวของกับความชาเร็ว ความหนักเบาและความสั้น-ยาว
องคประกอบเหลาน้ีหากนํามารอยเรียงปะติดปะตอเขาดวยกันตามหลักวิชาการเชิงดนตรีแลว สามารถท่ีจะ
สรางสรรคใหเกิดลีลาจังหวะอันหลากหลาย ในเชิงจิตวิทยา อิทธิพลของจังหวะที่มีผลตอผูฟงจะปรากฏพบ
ในลักษณะของการตอบสนองเชิงกายภาพ เชน ฟง เพลงแลวแสดงอาการกระดิกนิว้ ปรบมอื รว มไปดวย
3. ทํานอง (Melody)
ทํานองเปนการจัดระเบียบของเสียงที่เกี่ยวของกับความสูง-ต่ํา ความสั้น-ยาว และความดัง-เบา
คณุ สมบัติเหลา น้ีเม่อื นํามาปฏบิ ัติอยา งตอเนอื่ งบนพน้ื ฐานของความชา -เรว็ จะเปน องคประกอบของดนตรีท่ีผูฟง
สามารถทําความเขาใจไดงา ยท่สี ดุ
ในเชงิ จิตวิทยา ทาํ นองจะกระตุน ผูฟงในสวนของสติปญญา ทํานองจะมีสวนสําคัญในการสรางความ
ประทับใจ จดจํา และแยกแยะความแตกตา งระหวา งเพลงหนง่ึ กับอีกเพลงหนึง่
4. พืน้ ผวิ ของเสียง (Texture)
“พื้นผิว” เปนคําท่ีใชอยูท่ัวไปในวิชาการดานวิจิตรศิลป หมายถึง ลักษณะพ้ืนผิวของส่ิงตางๆ เชน
พ้นื ผวิ ของวัสดุทม่ี ีลกั ษณะขรขุ ระ หรอื เกล้ียงเกลา ซ่ึงอาจจะทําจากวสั ดุทต่ี างกนั
ในเชิงดนตรนี ัน้ “พืน้ ผิว” หมายถงึ ลกั ษณะหรอื รูปแบบของเสียงท้งั ท่ปี ระสานสมั พนั ธแ ละไมประสาน
สัมพันธ โดยอาจจะเปนการนําเสียงมาบรรเลงซอนกันหรือพรอมกัน ซ่ึงอาจพบทั้งในแนวตั้งและแนวนอน
ตามกระบวนการประพันธเพลง ผลรวมของเสียงหรือแนวทั้งหมดเหลาน้ัน จัดเปนพ้ืนผิวตามนัยของดนตรี
ท้งั สนิ้ ลกั ษณะรูปแบบพ้ืนผวิ ของเสยี งมีอยหู ลายรปู แบบ ดังนี้

4.1 Monophonic Texture เปน ลกั ษณะพนื้ ผิวของเสยี งทมี่ แี นวทํานองเดียว ไมม เี สียงประสาน
พื้นผวิ เสียงในลักษณะนี้ถอื เปนรปู แบบการใชแ นวเสียงของดนตรีในยคุ แรกๆ ของดนตรีในทกุ วฒั นธรรม

4.2 Polyphonic Texture เปนลักษณะพ้ืนผิวของเสียงที่ประกอบดวยแนวทํานองตั้งแต
สองแนวทํานองข้ึนไป โดยแตละแนวมีความเดนและเปนอิสระจากกัน ในขณะที่ทุกแนวสามารถประสาน
กลมกลืนไปดวยกัน

ลักษณะแนวเสียงประสานในรูปของ Polyphonic Texture มีวิวัฒนาการมาจากเพลงชานท
(Chant) ซึ่งมีพ้ืนผิวเสียงในลักษณะของเพลงทํานองเดียว (Monophonic Texture) ภายหลังไดมีการเพิ่มแนว
ขับรองเขาไปอกี หน่ึงแนว แนวทเ่ี พิ่มเขา ไปใหมน จี้ ะใชระยะขน้ั คู 4 และคู 5 และดําเนินไปในทางเดียวกับเพลง
ชานทเดิม การดําเนินทํานองในลักษณะนี้เรียกวา “ออรกานุม” (Orgonum) นับไดวาเปนยุคเริ่มตนของ
การประสานเสียงแบบ Polyphonic Texture หลงั จากคริสตศตวรรษที่ 14 เปนตนมา แนวทํานองประเภทนี้ไดมี
การพัฒนากาวหนา ไปมาก ซึง่ เปน ระยะเวลาทก่ี ารสอดทํานอง (Counterpoint) ไดเ ขา ไปมบี ทบาทเพ่ิมมากขึ้นใน
การตกแตงพ้นื ผวิ ของแนวทาํ นองแบบ Polyphonic Texture

47

4.3 Homophonic Texture เปน ลักษณะพ้ืนผิวของเสียง ที่ประสานดวยแนวทํานองแนวเดียว
โดยมี กลมุ เสยี ง (Chords) ทําหนาทีส่ นับสนนุ ในคีตนพิ นธป ระเภทน้ี แนวทาํ นองมกั จะเคล่ือนทใี่ นระดับเสยี งสงู
ทสี่ ุดในบรรดากลมุ เสียงดวยกนั ในบางโอกาสแนวทํานองอาจจะเคลื่อนที่ในระดับเสียงตํ่าไดเชนกัน ถึงแมวา
คตี นิพนธป ระเภทนี้จะมแี นวทาํ นองที่เดนเพียงทํานองเดียวก็ตาม แตกลุมเสียง (Chords) ที่ทําหนาที่สนับสนุน
นนั้ มคี วามสําคัญทไ่ี มน อยไปกวา แนวทํานอง การเคลื่อนท่ขี องแนวทาํ นองจะเคลื่อนไปในแนวนอน ในขณะที่
กลมุ เสียงสนับสนุนจะเคลื่อนไปในแนวต้ัง

4.4 Heterophonic Texture เปนรูปแบบของแนวเสียงท่ีมีทํานองหลายทํานอง แตละแนว
มีความสาํ คญั เทากนั ทุกแนว คาํ วา Heteros เปน ภาษากรีก หมายถึงแตกตางหลากหลาย ลักษณะการผสมผสาน
ของแนวทํานองในลักษณะน้ี เปนรูปแบบการประสานเสยี ง

5. สีสันของเสียง (Tone Color)
“สีสันของเสยี ง” หมายถึง คุณลกั ษณะของเสียงทีก่ าํ เนิดจากแหลงเสียงท่ีแตกตางกัน แหลงกําเนิดเสียง
ดังกลา ว เปนไดท ้งั ท่ีเปน เสยี งรอ งของมนุษยแ ละเครอื่ งดนตรชี นิดตา งๆ ความแตกตา งของเสยี งรองมนุษย ไมวา
จะเปนระหวางเพศชายกับเพศหญิง หรือระหวางเพศเดียวกัน ซ่ึงลวนแลวแตมีพื้นฐานของการแตกตาง
ทางดานสรรี ะ เชน หลอดเสยี งและกลองเสียง เปน ตน
ในสวนท่ีเก่ียวของกับเคร่ืองดนตรีน้ัน ความหลากหลายดานสีสันของเสียง ประกอบดวยปจจัยท่ี
แตกตา งกันหลายประการ เชน วธิ กี ารบรรเลง วัสดุที่ใชทําเคร่ืองดนตรี รวมท้ังรูปทรง และขนาด ปจจัยเหลานี้
ลว นสงผลโดยตรงตอ สีสันของเสียงเคร่อื งดนตรี ทาํ ใหเ กิดคุณลักษณะของเสียงท่ีแตกตางกนั ออกไป

5.1 วิธีการบรรเลง โดยวิธีดีด สี ตี และเปา วิธีการผลิตเสียงดังกลาวลวนเปนปจจัยใหเคร่ือง
ดนตรมี คี ณุ ลักษณะของเสียงท่ีตา งกัน

5.2 วัสดุที่ใชท ําเคร่ืองดนตรี วัสดุที่ใชทําเครอ่ื งดนตรขี องแตล ะวัฒนธรรมจะใชวัสดุท่ีแตกตาง
กนั ไปตามสภาพแวดลอมของสงั คมและยคุ สมยั นับเปนปจจัยทีส่ าํ คัญประการหนึง่ ทส่ี ง ผลใหเ กดิ ความแตกตาง
ในดา นสีสันของเสียง

5.3 ขนาดและรูปทรง เคร่อื งดนตรีท่ีมีรูปทรงและขนาดที่แตกตางกัน จะเปนปจจัยที่สงผลให
เกิดความแตกตางกันในดานของเสยี งในลักษณะทีม่ คี วามสัมพนั ธกัน

6. คตี ลักษณ (Forms)
คีตลักษณห รือรูปแบบของเพลง เปรยี บเสมอื นกรอบทไ่ี ดห ลอมรวมเอาจังหวะ ทํานอง พ้ืนผิว และสีสัน
ของเสียงใหเคล่อื นทีไ่ ปในทิศทางเดยี วกัน เพลงทีม่ ีขนาดสั้น-ยาว วนกลบั ไปมา ลว นเปนสาระสาํ คัญของ
คตี ลักษณทั้งสิน้
ดนตรมี ีธรรมชาตทิ แ่ี ตกตางไปจากศลิ ปะแขนงอน่ื ๆ ซึ่งพอจะสรปุ ไดดงั นี้
1. ดนตรีเปนสื่อทางอารมณทสี่ ัมผสั ไดดวยหู กลาวคือ หูนับเปนอวัยวะสําคัญที่ทําใหคนเราสามารถ
สัมผสั กับดนตรีได ผทู หี่ หู นวกยอมไมส ามารถทราบไดว า เสียงดนตรีนนั้ เปน อยางไร

48

2. ดนตรีเปนสวนหน่ึงของวัฒนธรรม กลาวคือ กลุมชนตาง ๆ จะมีวัฒนธรรมของตนเอง และ
วฒั นธรรมนเี้ องท่ที าํ ใหค นในกลุมชนนัน้ มีความพอใจและซาบซง้ึ ในดนตรีลักษณะหนึ่งซ่ึงอาจแตกตางไปจาก
คนในอีกวัฒนธรรมหน่ึง ตัวอยางเชน คนไทยเราซึ่งเคยชินกับดนตรีพื้นเมืองไทยและดนตรีสากล เม่ือไปฟง
ดนตรีพื้นเมอื งของอนิ เดยี ก็อาจไมรูสึกซาบซ้ึงแตอ ยางใด แมจ ะมคี นอินเดียคอยบอกเราวาดนตรีของเขาไพเราะ
เพราะพริ้งมากกต็ าม เปนตน

3. ดนตรีเปนเร่ืองของสุนทรียศาสตรวาดวยความไพเราะ ความไพเราะของดนตรีเปนเร่ืองท่ีทุกคน
สามารถซาบซง้ึ ไดและเกดิ ขนึ้ เม่ือใดกไ็ ด กับทุกคน ทุกระดบั ทุกชนชัน้ ตามประสบการณข องแตละบคุ คล

4. ดนตรีเปนเรื่องของการแสดงออกทางอารมณ เสียงดนตรีจะออกมาอยางไรน้ันข้ึนอยูกับเจาของ
อารมณที่จะชว ยถา ยทอดออกมาเปน เสียง ดังน้ันเสียงของดนตรีอาจกลาวไดวาอยูที่อารมณของผูประพันธเพลง
ท่ีจะใสอารมณลงไปในเพลงตามที่ตนตองการ ผูบรรเลงเพลงก็ถายทอดอารมณจากบทประพันธลงบน
เครื่องดนตรี ผลที่กระทบตอผูที่ฟงก็คือ เสียงดนตรีท่ีประกอบขึ้นดวยอารมณของผูประพันธผสมกับ
ความสามารถของนักดนตรีทจี่ ะถา ยทอดไดถ งึ อารมณห รอื มคี วามไพเราะมากนอ ยเพียงใด

5. ดนตรีเปนทั้งระบบวิชาความรูและศิลปะในขณะเดียวกัน กลาวคือ ความรูเก่ียวกับดนตรีนั้น
เปน เรื่องเกย่ี วกบั เสียงและการจดั ระบบเสียงใหเ ปน ทว งทํานองและจงั หวะ ซึ่งคนเรายอมจะศึกษาเรียนรู “ความรู
ท่ีเก่ยี วกับดนตรี” นี้ก็ได โดยการทอง จํา อาน ฟง รวมท้ังการลอกเลยี นจากคนอืน่ หรอื การคดิ หาเหตผุ ลเอาเองได
แตผทู ี่ไดเ รยี นรจู ะมี “ความรเู กย่ี วกบั ดนตรี” ก็อาจไมสามารถเขาถึงความไพเราะหรือซาบซ้ึงในดนตรีไดเสมอ
ไป เพราะการเขาถึงดนตรีเปนเร่ืองของศิลปะ เพียงแตผูที่มีความรูเก่ียวกับดนตรีน้ันจะสามารถเขาถึงความ
ไพเราะของดนตรีไดง า ยข้นึ
กิจกรรม

- ใหผูเรียนรวมกลุมและจัดหาเพลงท่ีมีจังหวะชาและเร็วนํามาเปดใหฟงในชั้นเรียน และบอกเลา
ความรสู กึ ของตนในแตล ะเพลงใหท กุ คนฟง

- ใหผเู รยี นรวมกลุมหาเพลงบรรเลงสากลนาํ มาเปด และแตล ะคนเขยี นถงึ ความรสู ึกและจนิ ตนาการจาก
เพลงนั้น

49

เร่ืองท่ี 4 ประวตั ภิ มู ิปญญาทางดนตรสี ากล

ดนตรีสากลมกี ารพัฒนามายาวนาน และเกอื บทงั้ หมดเปน การพฒั นาจากฝงทวีปยุโรป จะมีการพัฒนา
ในยคุ หลงั ๆที่ดนตรีสากลมีการพฒั นาสงู ในฝง ทวปี อเมริกาเหนือ สามารถแบง การพัฒนาออกเปนชวงยุค ดังนี้

1. ดนตรีคลาสสกิ ยุโรปยุคกลาง (Medieval European Music พ.ศ. 1019 - พ.ศ. 1943) ดนตรคี ลาสสกิ
ยุโรปยุคกลาง หรือ ดนตรียุคกลาง เปนดนตรีที่ถือวาเปนจุดกําเนิดของดนตรีคลาสสิก เร่ิมตนเมื่อประมาณป
พ.ศ. 1019 (ค.ศ. 476) ซ่ึงเปนปของการลมสลายของจักรวรรดิโรมัน ดนตรีในยุคนี้มีจุดประสงคเพ่ือประกอบ
พธิ ีกรรมทเี่ กยี่ วขอ งกับศาสนา โดยมีตนกําเนดิ มาจากดนตรีของยคุ กรีกโบราณ

ดนตรคี ลาสสกิ ของยุโรปยุคกลาง
2. ดนตรียุคเรเนสซองส (Renaissance Music พ.ศ. 1943 - พ.ศ. 2143) เร่ิมการนับเมอ่ื ประมาณป พ.ศ.
1943 (ค.ศ. 1400) เมื่อเร่ิมมีการเปล่ียนแปลงศิลปะ และฟนฟูศิลปะโบราณยุคโรมันและกรีก แตดนตรียังคง
เนนหนกั ไปทางศาสนา เพยี งแตเรมิ่ มกี ารใชเ ครื่องดนตรที ่หี ลากหลายข้ึน

ดนตรยี คุ เรเนสซองส

50
3. ดนตรียุคบาโรค (Baroque Music พ.ศ. 2143 - พ.ศ. 2293) ยุคนี้เริ่มข้ึนเมื่อมีการกําเนิดอุปรากร
ในประเทศฝรั่งเศสเม่ือป พ.ศ. 2143 (ค.ศ. 1600) และ สิ้นสุดลงเม่ือ โยฮันน เซบาสเทียน บาค เสียชีวิตลงในป
พ.ศ. 2293 (ค.ศ. 1750) แตบ างครง้ั กน็ บั วาสนิ้ สุดลงในป พ.ศ. 2273 (ค.ศ. 1730)ในยุคท่ีเริ่มมีการเลนดนตรีเพื่อ
การฟงในหมูชนชั้นสูงมากข้ึน เคร่ืองดนตรีประเภทออรแกนไดรับความนิยมแตเนนหนักไปทางศาสนา นัก
ดนตรีท่ีมชี ื่อเสยี งในยุคนี้ เชน บาค ววิ ลั ดิ เปน ตน

ดนตรยี คุ บาโรค
4. ดนตรียคุ คลาสสิค (Classical Period Music พ.ศ. 2293 - พ.ศ. 2363) เปนยุคท่ีมีการเปล่ียนแปลง
กฏเกณฑ แบบแผน รูปแบบและหลักในการเลนดนตรีอยางชัดเจน ศูนยกลางของดนตรียุคน้ีคือประเทศ
ออสเตรีย ท่ีกรุงเวียนนา และเมอื งมานไฮม( Mannheim) นกั ดนตรีทีม่ ชี อื่ เสียงในยุคน้ี ไดแก โมซารท เปน ตน

ดนตรยี คุ คลาสสคิ

51
5. ดนตรียุคโรแมนติค (Romantic Music พ.ศ. 2363 - พ.ศ. 2443) เปนยุคที่เร่ิมมีการแทรกของ
อารมณเ พลง ซึง่ ตา งจากยคุ กอ นๆซึง่ ยังไมมกี ารใสอารมณในทํานอง นักดนตรที ่มี ชี ื่อเสยี งในยคุ น้ี เชน เบโธเฟน
ชูเบิรต โชแปง ไชคอฟสกี เปนตน

ลุดวกิ ฟาน เบโธเฟน
6. ดนตรียุคศตวรรษท่ี 20 (20th Century Calssical Music พ.ศ. 2443 - พ.ศ. 2543) นักดนตรี
เร่มิ แสวงหาแนวดนตรี ท่ีไมขึน้ กับแนวดนตรีในยุคกอนๆ จังหวะในแตละหองเริ่มแปลกไปกวาเดิม ไมมีโนต
สําคญั เกิดใหม ระยะหางระหวางเสียงกับเสียงเริ่มลดนอยลง ไรทวงทํานองเพลง นักดนตรีบางกลุมหันไปยึด
ดนตรีแนวเดมิ ซึ่งเรยี กวา แบบนีโอคลาสสิก (Neoclassic) นักดนตรีท่ีมีชื่อเสียงในยุคนี้ เชน อิกอร เฟโดโรวิช
สตราวนิ สกี เปนตน

อกิ อร เฟโดโรวชิ สตราวนิ สกี

52

7. ดนตรยี คุ ปจ จบุ นั (ชวงทศวรรษหลงั ของครสิ ตศตวรรษท่ี 20 - ปจ จบุ นั )
ยคุ ของดนตรีปอ ป (pop music)

- ยุค 50 เพลงรอ็ กแอนดโ รลลไ ดรบั ความนยิ ม มีศิลปน ที่ไดรบั ความนิยมอยา งเอลวสิ เพรสลยี 
- ยุค 60 เปนยุคของทีนไอดอลอยาง วงเดอะบีทเทิลส เดอะบีชบอยส คลิฟ ริชารด โรลลิ่ง สโตน
แซนดี ชอว เปน ตน
- ยุค 70 เปนยุคของดนตรีดิสโก มีศิลปนอยาง แอบบา บีจีส และยังมีดนตรีประเภทคันทรีท่ีไดรับ
ความนิยมอยาง เดอะ อีเกิลส หรือดนตรีปอปที่ไดรับอิทธิพลจากร็อกอยาง เดอะ คารเพ็นเทอรส,ร็อด สจวต,
แครี ไซมอ น แฌร เปน ตน
- ยุค 80 มีศิลปนปอปที่ไดรับความนิยมอยาง ไมเคิล แจ็คสัน, มาดอนนา, ทิฟฟานี, เจเน็ท แจ็คสัน,
ฟล คอลลนิ ส แวม ลกั ษณะดนตรจี ะมกี ารใสดนตรีสังเคราะหเขาไป เพลงในยุคนี้สวนใหญจะเปนเพลงเตนรํา
และยังมอี ทิ ธิพลถงึ ทางดานแฟชน่ั ดว ย
- ยุค 90 เร่ิมไดอิทธิพลจากเพลงแนวอารแอนดบี เชน มารายห แครี,เดสทินี ไชลด,บอยซ ทู เม็น,
เอ็น โวค, ทีแอลซี ในยุคน้ียังมีวงบอยแบนดที่ไดรับความนิยมอยาง นิว คิดส ออน เดอะบล็อก, เทค แดท,
แบ็คสตรีท บอยส
- ยุค 2000 มีศิลปนที่ประสบความสําเร็จอยาง บริทยนี สเปยร, คริสตินา อากีเลรา, บียอนเซ,
แบล็ค อายด พสี , จสั ติน ทิมเบอรเ ลค สว นเทรนดปอ ปอืน่ เชนแนว ปอป-พังค อยางวง ซิมเปล แพลน เอฟริล ลาวีน
รวมถงึ การเกิดรายการสุดฮติ อเมรกิ ัน ไอดอลทีส่ รางศิลปนอยา ง เคลลี่ คลารกสัน และ เคลย ไอเคน แนวเพลงปอป
และอารแอนดบีเรม่ิ รวมกนั มีลกั ษณะเพลงปอ ปทเ่ี พมิ่ ความเปนอารแ อนดบมี ากข้ึนอยาง เนลลี เฟอรตาโด ริฮานนา,
จสั ติน ทิมเบอรเลค เปนตน

กจิ กรรม
ใหผ ูเรียนสบื คน ประวัตนิ กั ดนตรสี ากล ทง้ั ในประเทศไทย และสากล เขียนเปนรายงาน

ไมตาํ่ กวา5 หนากระดาษ ขนาดA4 จากนัน้ ใหน าํ มารายงานหนาชัน้ เรยี น แลว นาํ เกบ็ รายงานน้ัน
ในแฟมสะสมงาน

53

บทท่ี 3
นาฏศลิ ป

สาระสาํ คัญ

เขาใจและเห็นคุณคาทางนาฏศิลป สามารถวิเคราะห วิพากษวิจารณ ถายทอดความรูสึก ความคิด
อยางอสิ ระ ช่นื ชมและประยุกตใชในชีวติ ประจําวัน

ผลการเรียนรทู ี่คาดหวงั

อธิบายความหมาย ความสําคญั ความเปนมาของนาฎยนิยาม สุนทรียะทางนาฎศิลป เขาใจถึงประเภท
ของนาฎศิลปแขนงตาง ๆ ภูมิปญ ญา

ขอบขา ยเน้อื หา

เรื่องท่ี 1 นาฏยนยิ าม
เรื่องท่ี 2 สนุ ทรียะทางนาฏศลิ ป
เรื่องที่ 3 นาฏศลิ ปส ากลเพ่อื นบานของไทย
เร่อื งที่ 4 ละครท่ไี ดรบั อิทธพิ ลของวัฒนธรรมตะวนั ตก
เร่ืองท่ี 5 ประเภทของละคร
เรื่องที่ 6 ละครกับภมู ิปญ ญาสากล

54

เรอ่ื งที่ 1 นาฏยนิยาม

นาฏยนิยาม หมายถึง คําอธิบาย คําจํากัดความ ขอบเขต บทบาท และรูปลักษณของนาฏศิลป ซ่ึงลวน
แสดงความหมายของนาฏยศิลปท่ีหลากหลาย อันเปนเครื่องบงช้ีวานาฏยศิลปมีความสําคัญ เก่ียวของกับชีวิต
และสงั คมมาตงั้ แตอ ดีตกาล

นยิ าม
ในสวนนี้เปน การกลาวถึง ความหมายของนาฏยศลิ ป หรอื การฟอ นราํ ทปี่ ราชญแ ละนกั วิชาการสาํ คัญได

พยายามอธบิ ายคําวา นาฏยศิลป ไวในแงมุมตาง ๆ ดังน้ี
สมเด็จพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระยาดํารงราชานุภาพ ทรงอธิบายถึงกําเนิดและวิวัฒนาการของ

นาฏยศลิ ปทผี่ กู พนั กับมนุษย ดงั นี้
“การฟอนรําเปนประเพณีของมนุษยทุกชาติทุกภาษา ไมเลือกวาจะอยู ณ ประเทศถิ่นสถานท่ีใด

ในพิภพนี้ อยาวา แตม นษุ ยเ ลย ถึงแมสตั วเ ดรัจฉานก็มีวิธีฟอน เชน สุนัข ไกกา เวลาใดสบอารมณ มันก็จะเตน
โลดกรดี กรายทํากริ ิยาทาทางไดตาง ๆ ก็คือการฟอนรําตามวิสัยสัตวน้ันเอง ปราชญแหงการฟอนรําจึงเล็งเห็น
การฟอนรําน้ีมูลรากเกิดแตวิสัยสัตวเม่ือเวทนาเสวยอารมณ จะเปนสุขเวทนาก็ตามหรือทุกขเวทนาก็ตาม
ถาเสวยอารมณแรงกลาไมกล้ันไวได ก็แลนออกมาเปนกิริยาใหเห็นปรากฏยกเปนนิทัศนอุทาหรณดังเชน
ธรรมดาทารก เวลาอารมณเ สวยสขุ เวทนากเ็ ตน แรง เตน แฉง สนุกสนาน ถาอารมณเสวยทุกขเวทนาก็ดิ้นโดยให
แสดงกริ ยิ าปรากฏออกใหรวู า อารมณเ ปนอยา งไร ยิง่ เติบโตรูเดียงสาข้ึนเพียงไร กิริยาท่ีอารมณเลนออกมาก็ยิ่ง
มากมายหลายอยางออกไป จนถึงกิริยาที่แสดงความกําหนัดยินดีในอารมณ และกิริยาซึ่งแสดงความอาฆาต
โกรธแคน เปน ตน กริ ยิ าอนั เกดิ แตเ วทนาเสวยอารมณน ี้นบั เปนขน้ั ตน ของการฟอ นรํา

ตอมาอีกขั้นหน่ึงเกิดแตคนทั้งหลายรูความหมายของกิริยาตาง ๆ เชน กลาวมาก็ใชกิริยาเหลานั้นเปน
ภาษาอนั หนึง่ เม่อื ประสงคจะแสดงใหป รากฏแกผูอืน่ โดยใจจริงกด็ ี หรือโดยมายาเชน ในเวลาเลน หวั ก็ดี วา ตนมี
อารมณอยางไร ก็แสดงกิริยาอนั เปน เคร่อื งหมายอารมณอยางนั้น เปนตนวาถาแสดงความเสนหา ก็ทํา กิริยาย้ิม
แยมกรดี กราย จะแสดงความรื่นเริงบันเทิงใจก็ขับรองฟอนรํา จําขูใหผูอ่ืนกลัวก็ทําหนาตาถมึงทึงแลโลดเตน
คกุ คาม จงึ เกดิ แบบแผนทาทางที่แสดงอารมณตาง ๆ อันเปนตนของกระบวนฟอนรําขึ้นดวยประการน้ีนับเปน
ขัน้ ท่สี อง

อนั ประเพณกี ารฟอนรําจะเปนสาํ หรบั ฝก หัดพวกท่ีประกอบการหาเล้ียงชีพดวยรําเตน เชน โขนละคร
เทานั้นหามิได แตเดิมมายอมเปนประเพณีสําหรับบุคคลทุกช้ันบรรดาศักด์ิและมีที่ใชไปจนถึงการยุทธและ
การพธิ ีตา ง ๆ หลายอยา ง จะยกตัวอยางแตประเพณีการฟอนรําที่มีมาในสยามประเทศของเรานี้ ดังเชนในตํารา
คชศาสตร ซ่ึงนับถือวาเปนวิชาช้ันสูงสําหรับการรณรงคสงครามแตโบราณ ใครหัดข่ีชางชนก็ตองหัดฟอนรํา
ใหเปนสงาราศีดวยแมพระเจาแผนดินก็ตองฝกหัด มีตัวอยางมาจนถึงรัชกาลท่ี 5 เมื่อพระบาทสมเด็จฯ
พระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว ทรงศึกษาวิชาคชศาสตรตอสมเด็จพระเจาบรมวงศเธอ เจาฟากรมพระยาบําราบ

55

ปรปกษ ก็ไดทรงหัดฟอ นรํา ไดยินเคยทรงราํ พระแสงขอบนคอชา งพระท่ีนัง่ เปน พทุ ธบชู าเมื่อครง้ั เสดจ็ พระพทุ ธบาท
ตามโบราณราชประเพณี เมือปวอก พ.ศ. 2414 การฟอ นราํ ในกระบวนยุทธอยางอ่ืน เชน ตีกระบี่กระบองก็เปน
วิชาที่เจานายตองทรงฝกหัดมาแตกอน สวนกระบวนฟอนรําในการพิธี ยังมีตัวอยางทางหัวเมืองมณฑล
ภาคพายัพ ถาเวลามงี านบญุ ใหทานเปน การใหญก็เปนประเพณีท่ีเจานายตั้งแตเจาผูครองนครลงมาที่จะฟอนรํา
เปน การแสดงโสมนัสศรทั ธาในบญุ ทาน เจา นายฝายหญิงก็ยอมหัดฟอนรําและมีเวลาที่จะหัดฟอนรําในการพิธี
บางอยางจนทกุ วันนี้ ประเพณตี า ง ๆ ดังกลาวมา สอใหเห็นวาแตโบราณยอมถือวาการฟอนรําเปนสวนหนึ่งใน
การศกึ ษา ซึ่งสมควรจะฝกหดั เปนสามญั ทวั่ มุกทุกช้นั บรรดาศักดสิ์ ืบมา

การทีฝ่ กหัดคนแตบ างจําพวกใหฟอนรํา ดงั เชน ระบาํ หรือละครนัน้ คงเกิดแตป ระสงคจะใครดูกระบวน
ฟอ นราํ วา จะงามไดถ ึงท่สี ดุ เพยี งไร จึงเลอื กสรรคนแตบางเหลาฝกฝนใหชาํ นิชํานาญเฉพาะการฟอนรํา สําหรับ
แสดงแกคนทงั้ หลายใหเ หน็ วา การฟอ นรําอาจจะงามไดถ ึงเพียงน้นั เมอื่ สามารถฝกหดั ไดส มประสงคก็เปน ที่ตอง
ตาตดิ ใจคนทัง้ หลาย จึงเกิดมนี กั ราํ ข้นึ เปน พวกทีห่ นึ่งตางหาก แตทีจ่ ริงวชิ าฟอนรําก็มแี บบแผนอนั เดียวกับที่เปน
สามญั แกคนทัง้ หลายทุกช้นั บรรดาศกั ดนิ์ นั่ เอง”1

ราชบัณฑิตยสถาน ไดใหความหมายของนาฏยศิลปไวกวาง ๆ ตลอดจนกําหนดการออกเสียงไวใน
พจนานกุ รมฉบบั เฉลมิ พระเกียรติ พ.ศ. 2530 ดงั นี้
“นาฏ, นาฏ – [นาด, นาตะ – นาดตะ-] น. นางละคร, นางฟอนรํา, ไทยใชห มายถึง

หญิงสาวสวย
เชน นางนาฏ นุชนาฏ (ป.; ส.)
นาฏกรรม [นาดตะกาํ ] น. การละคร, การฟอ นรํา.
นาฏดนตรี [นาดตะดนตรี] น. ลิเก.
นาฏศิลป [นาดตะสนิ ] น. ศิลปะแหงการละครหรือการฟอนรํา.
นาฏก [นาตะกะ (หลกั ), นาดตะกะ (นยิ ม)] น. ผฟู อ นรํา. (ป.; ส.)
นาฏย [นาดตะยะ-] ว. เก่ียวกับการฟอนรํา, เกี่ยวกับการแสดงละคร (ส.)
นาฏยเวที น. พืน้ ที่แสดงละครล ฉาก.
นาฏยศาลา น. หอ งฟอนรํา, โรงละคร
นาฏยศาสตร น. วิชาฟอ นราํ , วชิ าแสดงละคร” 2

หมายเหตุ

1 สมเดจ็ พระเจาบรมวงศเธอ กรมพระยาดํารงราชานภุ าพ, “ประวัตกิ ารฟอ นราํ .” ใน การละครไทย อางถงึ ใน หนงั สอื อา นประกอบคาํ
บรรยายวชิ าพ้ืนฐานอารยธรรมไทยตอนดนตรแี ละนาฏศลิ ปไ ทย.มหาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตร (พระนคร : โรงพิมพมหาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตร, 2515) ,
หนา 12 -14.

2 พจนานกุ รมฉบับเฉลิมพระเกยี รติ พ.ศ. 2530. พิมพครง้ั ท่ี 3 (กรงุ เทพฯ : ไทยวัฒนาพานชิ , 2531), หนา 279.

56

ธนิต อยโู พธิ์ ไดอธบิ ายความหมายของนาฏยศิลปดงั ทปี่ รากฏในคัมภรี อ ินเดยี ไวด ังนี้
“คําวา “นาฏย” ตามคมั ภรี อภิธานปั ปทปี ก าและสูจิ ทา นใหวเิ คราะหศัพทวา “นฏสเสตนตินาฏย” ความ
วา ศลิ ปะของผูฟอ นผูราํ เรียกวา นาฏย และใหอรรถาธิบายวา “นจจ วาทิต คีต อิท ตุริยติก นาฏยนาเมนุจจเต”
แปลวา การฟอ นราํ การบรรเลง (ดนตรี) การขบั รอง หมวด 3 แหงตุริยะน้ี ทาน (รวม) เรียกโดยช่ือวา นาฏย ซึ่ง
ตามน้ีทานจะเห็นไดวา คําวา นาฏะ หรือนาฏยะ น้ัน การขับรอง 1 หรือพูดอยางงาย ๆ ก็วาคํา “นาฏย” น้ันมี
ความหมายรวมทั้งฟอนรําขับรองและประโคมดนตรีดวย ไมใชมีความหมายแตเฉพาะศิลปฟอนรําอยางเดียว
ดงั ทบี่ างทานเขา ใจกนั แมจ ะใชคําวาหมวด 3 แหงตุรยิ ะหรอื ตุรยิ ะ 3 อยาง แสดงใหเหน็ วาใชคาํ “ตรุ ยิ ะ” หมายถึง
เครื่องตีเครือ่ งเปา แตแปลงกันวา “ดนตรี” กไ็ ด นว่ี า ตามรปู ศัพท แททจ่ี ริงแมในวิธีการปฏิบัติศิลปนจะรับระบํา
ราํ ฟอนไปโดยไมม ีดนตรีและขับรอ งประกอบเร่อื งและใหจงั หวะไปดว ยน้ันยอ มเปนไปไมไดและไมเปนศิลปะ
ทส่ี มบูรณ ถาขาดดนตรีและขบั รองเสยี แลว แมในสว นศิลปะของการฟอ นราํ เองกไ็ มส มบูรณในตัวของมัน พระ
ภรตมนุ ี ซงึ่ ศลิ ปนทางโขนละครพากนั ทาํ ศรีษะของทานกราบไหวบ ูชา เรียกกันวา “ศรีษะฤๅษี” นั้น มีตํานานวา
ทา นเปน ปรมาจารยแหงศลิ ปะทางโขนละครฟอนรํามาแตโบราณ เม่ือทานไดแตงคัมภีรนาฏยศาสตรข้ึนไว ก็มี
อยูหลายบริเฉทหรือหลายบทในคัมภีรนาฏยศาสตรน้ัน ท่ีทานไดกลาวถึงและวางกฎเกณฑในทางดนตรีและ
ขบั รอ งไวด ว ย และทานศารงคเทพผูแตงคัมภีรสังคีตรัตนากรอันเปนคัมภีรที่วาดวยการดนตรีอีกทานหนึ่งเลา
กป็ รากฏวาทานไดว างหลักเกณฑและอธิบายศลิ ปะทางการละครฟอ นรําไวมากมายในคมั ภรี น ้นั เปนอันวา ศลิ ปะ
3 ประการ คือฟอนราํ 1 ดนตรี 1 ขบั รอง 1 เหลานตี้ า งตองประกอบอาศยั กัน คาํ วา นาฏยะ จึงมคี วามหมายรวมเอา
ศลิ ปะ 3 อยางนนั้ ไวในศพั ทเ ดียวกนั ”

57

เรื่องท่ี 2 สนุ ทรยี ะทางนาฏศลิ ป

ความหมายสุนทรยี ะทางนาฏศลิ ป
สุนทรียะ (Aesthetic) หมายถงึ ความเกีย่ วเน่อื งกับส่งิ สวยงาม รูปลกั ษณะอนั ประกอบดว ยความสวยงาม

(พจนานุกรมฉบับเฉลมิ พระเกียรติ พ.ศ. 2530 : 541)
นอกจากนยี้ งั มีผใู หความหมายของคําวา “สนุ ทรยี ะ” ไวต า ง ๆ กัน ดังน้ี
*หลวงวจิ ิตรวาทการ ไดอธิบายความหมายไววา ความรูส กึ ธรรมดาของคนเรา ซึ่งรูจักคุณคาของวัตถุที่

งามความเปน ระเบยี บเรียบรอยของเสียงและถอยคาํ ไพเราะ ความรูสกึ ความงามที่เปนสุนทรียภาพนี้ยอมเปนไป
ตามอุปนิสัยการอบรมและการศึกษาของบุคคล ซึ่งรวมเรียนวา รส (Taste) ซ่ึงความรูสึกนี้จะแตกตางกันไป
ขึ้นอยูกับการฝกฝนปรนปรือในการอาน การฟง และการพินิจดูส่ิงท่ีงดงามไมวาจะเปนธรรมชาติหรือศิลปะ
(หลวงวิจิตรวาทการ 2515 : 7 – 12)

*อารี สทุ ธพิ นั ธุ ไดใหแนวคดิ เกีย่ วกับ “สนุ ทรียศาสตร” ไว 2 ประการ ดังน้ี
1. วชิ าทีศ่ ึกษาเกี่ยวกบั ความรูสกึ ท่ีเกิดขน้ึ จากการรับรขู องมนุษย ซึ่งทําใหมนุษยเกิดความเบิกบานใจ
อิ่มเอมโดยไมห วังผลตอบแทน
2. วชิ าทศ่ี ึกษาเกย่ี วกับวิชาที่มนุษยสรางขึ้นทุกแขนง นําขอมูลมาจัดลําดับเพ่ือนเสนอแนะใหเห็นคุณคา
ซาบซ้ึงในสิ่งท่ีแอบแฝงซอนเรน เพื่อสรางความนิยมชมชื่นรวมกัน ตามลักษณะรูปแบบของผลงานนั้น ๆ
(อารี สทุ ธิพันธ,ุ 2534 : 82)
ความหมายของคาํ วา “สุนทรยี ะ” หมายถึง ความรูสึกของบุคคลที่มีความซาบซ้ึง และเห็นคุณคาในสิ่ง
ดีงาม และไพเราะจากสิง่ ทเี่ กิดขน้ึ ตามธรรมชาติ หรอื อาจเปนสิง่ ท่ีมนุษยประดิษฐขน้ึ ดว ยความประณีต ซ่งึ มนุษย
สมั ผัสและรับรไู ดดว ยวธิ ีการตาง ๆ จนเกิดความพึงพอใจ ความประทับใจและทําใหเกดิ ความสุขจากสิ่งท่ีตนได
พบเหน็ และสมั ผสั
ความหมายของคาํ วา “นาฏศลิ ป” หมายถงึ ศลิ ปะแหง การละครหรือการฟอ นราํ (พจนานุกรมฉบับเฉลิม
พระเกยี รติ พ.ศ. 2534 : 279) นอกจากนย้ี งั มผี ใู หความหมายของคาํ วา “นาฏศลิ ป” ไวตา ง ๆ กนั ดงั น้ี
*ธนติ อยโู พธ์ิ ไดแปลคําวา “นาฏศิลป” ไวว า คือความช่ําชองในการละครฟอ นรําดว ยมีความเหน็ วาผูท่ี
มศี ิลปะทีเ่ รยี กวา ศลิ ปน จะตอ งเปน ผมู ีฝม ือมีความชาํ่ ชองชํานาญในภาคปฏิบตั ใิ หด ีจริง ๆ (ธนติ อยูโพธ์ิ 2516 : 1)
ความหมายของคําวา “นาฏศิลป” ท่ีไดกลาวมาน้ัน สรุปไดวา หมายถึงศิลปะในการฟอนรําที่มนุษย
ประดษิ ฐข ้นึ จากธรรมชาติและจากความคํานงึ ดวยความประณตี งดงาม มีความวิจิตรบรรจง นาฏศิลป นอกจาก
จะหมายถึงทา ทางแสดงการฟอ นราํ แลว ยงั ประกอบดว ยการขับรองท่ีเรียกวา คีตศิลปและการบรรเลงดนตรีคือ
“ดุรยิ างคศลิ ป” เพอื่ ใหศ ิลปะการฟอนรําน้นั งดงามประทบั ใจ
“สุนทรียะทางนาฏศลิ ปส ากล” จึงหมายถึง ความวจิ ิตรงดงามของการแสดงนาฏศิลปสากล ซ่ึงประกอบ
ไปดวย ระบํา รํา ฟอน ละคร อันมีลีลาทารําและการเคล่ือนไหวที่ประกอบดนตรี บทรองตามลักษณะและ
ชนิดของการแสดงแตล ะประเภท

58

พื้นฐานความเปน มาของนาฏศลิ ปไทย
นาฏศิลปมีรูปแบบการแสดงทแ่ี ตกตา งกัน ทัง้ ทีเ่ ปนการแสดงในรูปแบบของการฟอนรําและการแสดง

ในรูปแบบของละคร แตล ะประเภทจงึ แตกตางกัน ดงั น้ี
1. นาฏศิลปที่แสดงในรูปแบบของการฟอนรํา เกิดจากสัญชาตญาณด้ังเดิมของมนษุ ยหรือสัตวทั้งหลาย

ในโลก เมือ่ มคี วามสุขหรอื ความทกุ ขก็แสดงกิริยาอาการออกมาตามอารมณและความรูสึกน้ัน ๆ โดยแสดงออก
ดวยกิริยาทาทางเคล่ือนไหว มือ เทา สีหนา และดวงตาที่เปนไปตามธรรมชาติ รากฐานการเกิดนาฏศิลปใน
รปู แบบของการฟอ นราํ พฒั นาข้ึนมาเปน ลาํ ดับ ดงั น้ี

1.1 เพื่อใชเ ปนพธิ ีกรรมทางศาสนา มนษุ ยเ ชอื่ วา มีผดู ลบนั ดาลใหเกิดความวิบตั ิตาง ๆ หรือเช่ือวามี
ผทู ่สี ามารถบันดาลความสําเรจ็ ความเจริญรุงเรอื งใหกับชวี ติ ของตน ซึ่งอาจเปนเทพเจาหรือปศาจตามความเชื่อ
ของแตละคนจงึ มีการเตน ราํ หรอื ฟอนรํา เพื่อเปนการออ นวอนหรือบูชาตอ ผูท่ตี นเชื่อวา มีอํานาจดังกลาว

สมเดจ็ กรมพระยาดํารงราชานภุ าพฯ ไดอธิบายในหนังสือตําราฟอนรําวา ชาติโบราณทุกชนิด
ถือการเตนรําหรือฟอนรําเปนประจําชีวิตของทุกคน และยังถือวาการฟอนรําเปนพิธีกรรมทางศาสนาดวย
สําหรบั ประเทศอนิ เดยี น้ันมตี าํ ราฟอนราํ ฝกสอนมาแตโ บราณกาล เรยี กวา “คมั ภีรนาฏศลิ ปศ าสตร”

1.2 เพื่อใชในการตอสูและการทําสงคราม เชน ตําราคชศาสตร เปนวิชาชั้นสูง สําหรับการทํา
สงครามในสมัยโบราณ ผูท่ีจะทําสงครามบนหลังชางจําเปนตองฝกหัดฟอนรําใหเปนที่สงางามดวย แมแต
พระเจา แผน ดนิ กต็ อ งทรงฝก หดั การฟอ นรําบนหลังชา งในการทําสงครามเชน กัน

1.3 เพือ่ ความสนุกสนานร่นื เริง การพกั ผอ นหยอนใจเปน ความตองการของมนุษย ในเวลาวางจาก
การทํางานก็จะหาส่ิงที่จะทําใหตนและพรรคพวกไดรับความสนุกสนานเพลิดเพลินคลายความเหน็ดเหนื่อย
เน่อื งจากการรองราํ ทําเพลงเปน ธรรมชาตทิ ม่ี อี ยใู นตวั ของมนุษยทุกคน ดังนน้ั จงึ มีการรวมกลุมกันรองเพลงและ
รา ยรําไปตามความพอใจของพวกตน ซ่ึงอาจมีเนื้อรอ งทม่ี ีสาํ เนียงภาษาของแตละทองถ่ิน และทวงทํานองเพลง
ทเ่ี ปน ไปตามจังหวะประกอบทารายรําแบบงาย ๆ ซึ่งไดพัฒนาตอมาจนเกิดเปนการแสดงนาฏศิลปรูปแบบของ
การฟอนราํ ของแตละทอ งถนิ่ เรียกวา “ราํ พนื้ เมือง”

2. นาฏศิลปท่ีแสดงในรูปแบบของละคร มีรากฐานมาจากความตองการของมนุษยท่ีจะถายทอด
ประสบการณหรอื เหตุการณที่เกิดขึ้นเกี่ยวกับมนุษยท่ีเปนความประทับใจ ซ่ึงสมควรแกการจดจํา หรืออาจมี
วัตถุประสงคเพื่อประโยชนในการเผยแพรศาสนาและสอนศีลธรรม เพราะการสรางในรูปแบบของละคร
เปน วธิ กี ารที่งา ยตอ ความเขาใจแตยากทจ่ี ะใชการเผยแพรแ ละอบรมส่งั สอนดวยวิธกี ารอื่น จงึ มีการสรา งเร่ืองราว
หรือบันทึกเหตุการณอันนาประทับใจและมีคุณคาน้ันไวเปนประวัติศาสตรในรูปแบบของการแสดงละคร
เพราะเช่ือวา การแสดงละครเปนวิธีหนึ่งของการสอนคตธิ รรม โดยบุคลาธษิ ฐานในเชงิ อุปมาอปุ มยั

อาจกลาวไดวารากฐานการเกิดของนาฏศิลปไทยตามขอสันนิษฐานที่ไดกลาวมาน้ันท้ังการแสดงใน
รปู แบบของการฟอ นรํา และการแสดงในรูปแบบของการละครไดพัฒนาข้ึนตามลําดับ จนกลายเปนแบบแผน
ของการแสดงนาฏศิลปไ ทยท่ีมีความเปน เอกลักษณเดน ชัด

59

คําถามตรวจสอบความเขา ใจ
1. หลวงวจิ ิตรวาทการ ใหค วามมุงหมายของสุนทรียะวาอยา งไร
2. อารี สทุ ธิพนั ธุ ใหแนวคิดเก่ยี วกับความหมาย ของคําวา “สุนทรยี ศาสตร” ไวก่ีประเภท อะไรบาง
3. “สวนสาํ คัญสว นใหญของนาฏศลิ ปอ ยูท่กี ารละครเปน สาํ คญั ” เปน คาํ อธิบายของใคร
4. “สนุ ทรียะทางนาฏศิลปสากล” หมายถงึ อะไรในทัศนะคติของนักเรียน
5. ผูช มนาฏศลิ ปสากลจะตองมคี วามรูค วามเขา ใจเร่ืองอะไรบาง
6. นาฏศลิ ปท่ีแสดงในรูปแบบของการฟอ นรํามขี อ สันนษิ ฐานวา เกิดมาจากอะไร

60

เรอื่ งที่ 3 นาฏศิลปส ากลเพอื่ นบานของไทย

ประเทศในกลุมทวีปเอเชีย ซ่ึงมีวัฒนธรรมประจําชาติ ท่ีแสดงความเปนเอกลักษณ ตลอดท้ังเปน
สอื่ สมั พันธอ ันดีกับชาติตาง ๆ ลักษณะของนาฏศิลปของชาติเพื่อนบานไมวาจะเปนประเทศพมา ลาว กัมพูชา
มาเลเชยี จนี ธิเบต เกาหลี และญ่ปี ุน มักจะเนนในเร่ืองลลี าความสวยงามเกือบทุกเรื่อง ไมเนนจังหวะการใชเทา
มากนัก ซงึ่ แตกตา งจากนาฏศลิ ปข องตะวันตกท่มี กั จะเนนหนักในลลี าจงั หวะทร่ี ุกเรา ประกอบการเตนที่รวดเร็ว
และคลองแคลว นาฏศิลปของชาติเพอ่ื นบา นทีค่ วรเรยี นรูไดแก ประเทศดงั ตอ ไปนี้

1. นาฏศลิ ปประเทศพมา
2. นาฏศิลปป ระเทศลาว
3. นาฏศลิ ปป ระเทศกัมพชู า (เขมร)
4. นาฏศลิ ปประเทศมาเลเชีย
5. นาฏศลิ ปป ระเทศอินโดนีเซีย
6. นาฏศลิ ปประเทศอนิ เดยี
7. นาฏศลิ ปประเทศจีน
8. นาฏศลิ ปประเทศทเิ บต
9. นาฏศลิ ปป ระเทศเกาหลี
10. นาฏศิลปประเทศญีป่ นุ

นาฏศิลปประเทศพมา
หลังจากกรงุ ศรีอยธุ ยาแตกครงั้ ที่ 2 พมาไดร บั อทิ ธพิ ลนาฏศลิ ปไ ปจากไทย กอ นหนาน้นี าฏศลิ ปข องพมา

เปน แบบพื้นเมอื งมากกวา ทจ่ี ะไดรับอทิ ธิพลมาจากภายนอกประเทศเหมือนประเทศอื่นๆ นาฏศิลปพมาเร่ิมตน
จากพิธีการทางศาสนา ตอ มาเมอ่ื พมา ติดตอ กับอนิ เดียและจนี ทารา ยราํ ของสองชาติดังกลาวกม็ ีอิทธิพลแทรกซึม
ในนาฏศิลปพน้ื เมืองของพมา แตท า รายรําเดิมของพมา นนั้ มีความเปนเอกลักษณของตัวเอง ไมมีความเก่ียวของ
กับเรื่องรามายณะหรือมหาภารตะเหมือนประเทศเอเชยี อน่ื ๆ

นาฏศิลปและการละครในพมา นั้น แบง ไดเ ปน 3 ยุค คอื
1. ยคุ กอนนบั ถอื พระพุทธศาสนา เปนยคุ ของการนับถอื ผี การฟอนรําเปนไปในการทรงเจาเขาผี บูชาผี
และบรรพบุรษุ ทล่ี วงลับ ตอ มาก็มีการฟอ นราํ ในงานพธิ ตี า งๆเชน โกนจุก เปน ตน
2. ยคุ นบั ถือพระพทุ ธศาสนา พมานบั ถอื พระพทุ ธศาสนาหลงั ป พ.ศ. 1559 ในสมยั นีก้ ารฟอ นราํ เพอ่ื บูชา
ผกี ย็ งั มีอยู และการฟอนรํากลายเปน สว นหนึง่ ของการบูชาในพระพุทธศาสนาดว ย

หลังป พ.ศ. 1800 เกิดมีการละครแบบหน่งึ เรยี กวา “นิพัทข่ิน” เปนละครเร แสดงเรื่องพุทธประวัติเพ่ือ
เผยแพรความรใู นพระพุทธศาสนา เพอื่ ใหช าวบา นเขาใจไดงา ย

61

3. ยุคอิทธิพลละครไทย หลังเสียกรุงศรีอยุธยาแกพมา ในป พ.ศ. 2310 ชาวไทยถูกกวาดตอนไปเปน
เชลยจาํ นวนมาก พวกละครและดนตรีถูกนาํ เขา ไปไวใ นพระราชสํานกั จงึ เกดิ ความนยิ มละครแบบไทยข้ึน ละคร
แบบพมายุคนเ้ี รียกวา “โยธยาสตั คยี” หรือละครแบบโยธยา ทาราํ ดนตรี และเรื่องทแี่ สดงรวมทั้งภาษาทีใ่ ชก็เปน
ของไทย มีการแสดงอยู 2 เรือ่ ง คือ รามเกยี รต์ิ เลน แบบโขน และอเิ หนา เลนแบบละครใน

ในป พ.ศ. 2328 เมียวดี ขาราชการสํานักพมาไดคิดละครแบบใหมขึ้นชื่อเร่ือง “อีนอง” ซ่ึงมีลักษณะ
ใกลเคียง กับอิเหนามาก ที่แปลกออกไปคือ ตัวละครของเร่ืองมีลักษณะเปนมนุษยธรรมดาสามัญท่ีมีกิเลส
มีความดคี วามชัว่ ละครเรือ่ งน้เี ปนแรงบันดาลใจใหเ กิดละครในแนวนีข้ นึ้ อกี หลายเรื่อง

ตอมาละครในพระราชสาํ นกั เส่ือมความนยิ มลง เมื่อกลายเปนของชาวบานก็คอ ยๆ เสอื่ มลงจนกลายเปน
ของนา รงั เกียจเหยยี ดหยาม แตละครแบบนิพทั ขิ่นกลับเฟองฟขู ึ้น แตมกี ารลดมาตรฐานลงจนกลายเปน จําอวด

เมอื่ ประเทศพมาตกเปนเมอื งขึ้นของอังกฤษแลว ในป พ.ศ. 2428 ละครหลวงและละครพื้นเมืองซบเซา
ตอมามกี ารนําละครทน่ี าํ แบบอยางมาจากองั กฤษเขาแทนท่ี ถงึ สมัยปจจุบันละครคูบานคูเมืองของพมาหาชมได
ยากและรกั ษาของเดิมไวไมคอยจะได ไมม กี ารฟนฟกู นั เนอื่ งจากบา นเมอื งไมอ ยูในสภาพสงบสุข
นาฏศลิ ปประเทศลาว

ลาวเปน ประเทศหนึง่ ทมี่ ีโรงเรยี นศิลปะดนตรแี หง ชาติ กอกําเนิดมาตงั้ แตป พ.ศ. 2501 โดย Blanchat de
la Broche และเจาเสถียนนะ จําปาสัก ขึ้นกับกระทรวงศึกษาธิการ การสอนหนักไปแนวทางพ้ืนบาน (ศิลปะ
ประจาํ ชาต)ิ ภายหลังการปฏิวัติ พ.ศ. 2518 ไดเ ขารวมกับโรงเรียนศิลปะดนตรีของเทาประเสิด สีสาน มีช่ือใหม
วา “โรงเรียนศิลปะดนตรีแหง ชาต”ิ ขึ้นอยูกบั กระทรวงแถลงขาวและวัฒนธรรม มีครู 52 คน นักเรียน 110 คน
เรียนจบไดประกาศนียบัตรชั้นกลาง ผูมีความสามารถดานใดเปนพิเศษจะไดรับการสงเสริมใหเรียนตอใน
ตา งประเทศ หรือทําหนา ทเี่ ปน ครหู รือนักแสดงตอ ไป วชิ าท่เี ปด สอนมีนาฏศิลป ดนตรี ขบั รอ ง นาฏศิลปจะสอน
ทั้งท่ีเปนพื้นบาน ระบําชนเผา และนาฏศิลปสากล ดนตรี การขับรองก็เชนกัน สอนท้ังในแนวพ้ืนฐานและ
แนวสากล
นาฏศิลปป ระเทศกัมพชู า (เขมร)

นาฏศิลปเขมรนับไดวาเปนนาฏศิลปช้ันสูง (Classical Dance) มีตนกําเนิดมาจากที่ใดยังไมมีขอสรุป
ผูเชี่ยวชาญบางกลาววามาจากอินเดียเมื่อตนคริสตศตวรรษ แตบางทานกลาววามีข้ึนในดินแดนเขมร-มอญ
สมยั ดกึ ดาํ บรรพ หากจะศึกษาขอความจากศิลาจารึกก็จะเห็นไดวา นาฏศิลปช้ันสูงน้ีมีขึ้นมาประมาณ 1,000 ป
แลว คือ เม่อื ศตวรรษท่ี 7 จากศลิ าจารกึ ในพระตะบอง

เมือ่ ศตวรรษท่ี 10 จากศลิ าจารกึ ในลพบุรี
เม่ือศตวรรษท่ี 11 จากศิลาจารึกในสะดอกกอกธม
เมือ่ ศตวรรษท่ี 12 จากศิลาจารกึ ในปราสาทตาพรหม
ตามความเชือ่ ของศาสนาพราหม นาฏศลิ ปช ้นั สูงตองไดม าจากการรายรําของเทพธิดาไพรฟาท้ังหลายท่ี
ราํ รา ยถวายเทพเจา เมอื งแมน

62

แตสําหรับกรมศิลปากรเขมร สมัยกอนนั้นเคยเปนกรมละครประจําสํานักหรือเรียกวา “ละครใน”
พระบรมราชวังซงึ่ เปน พระราชทรัพยสวนพระองคของพระเจาแผน ดินทุกพระองค

ตอมา “ละครใน” พระบรมมหาราชวังของเขมร ไดถูกเปล่ียนชื่อมาเปนกรมศิลปากร และในโอกาส
เดียวกันกเ็ ปน ทรัพยส ินของชาตทิ ม่ี ีบทบาทสําคญั ทางดา นวฒั นธรรม ทําหนา ที่แสดงทัว่ ๆ ไปในตา งประเทศ

ในปจจุบนั กรมศลิ ปากรและนาฏศลิ ปช น้ั สูง ไดร บั ความนยิ มยกยองขนึ้ มาก ซง่ึ นับไดวาเปน สมบตั ลิ ้ําคา
ของชาติ

นาฏศลิ ปเ ขมรที่ควรรูจ กั
1. ประเภทของละครเขมร แบงออกไดดงั นี้
1.1 ละครเขมรโบราณ เปนละครด้ังเดิม ผูแสดงเปนหญิงลวน ตอมาผูแสดงหญิงไดรับคัดเลือกโดย
พระเจาแผน ดินใหเ ปน นางสนม ครสู อนจึงหนอี อกจากเมืองไปอยตู ามชนบท ตอมาพระเจาแผนดินจึงดูแลเรื่อง
การละครและไดโอนเขามาเปนของหลวง จึงเปลย่ี นช่ือวา “ละครหลวง” (Lakhaon Luong)
1.2 ละครที่เรียกวา Lakhaon Khaol เปนละครซ่ึงเกิดจากการสรางสรรคงานละครข้ึนใหมของบรรดา
ครผู สู อนระดบั อาวโุ สท่ีหนีไปอยใู นชนบท การแสดงจะใชผูชายแสดงลว น
1.3 Sbek Thom แปลวา หนงั ใหญ เปนการแสดงทใ่ี ชเงาของตัวหนุ ซึ่งแกะสลกั บนหนัง
2. ประเภทของการรา ยรํา แยกออกเปน 2 ประเภท ดังนี้
2.1 นาฏศลิ ปราชสํานักเชน

1) รําศิรพิ รชยั เปน การรา ยรําเพื่อประสิทธพิ รชยั
2) ระบําเทพบันเทิง เปนระบําของบรรดาเทพธดิ าท้งั หลาย
3) ระบาํ รามสรู กับเมขลา เปน ระบาํ เก่ียวกบั ตํานานของเมขลากับรามสูร
4) ระบาํ อรชนุ มังกร พระอรชุนนําบริวารเหาะเทย่ี วชมตามหาดทรายไดพบมณีเมขลาทก่ี าํ ลัง

เลน นํ้าอยกู ็รว มมอื กันราํ ระบาํ มงั กร
5) ระบํายี่เก แพรหลายมากในเขมร เพลงและการรา ยราํ เปนสว นประกอบสาํ คญั ของการแสดง

กอนการแสดงมักมกี ารขบั รอ งระลกึ ถงึ “เจนิ”
6) ระบาํ มติ รภาพ เปนระบําแสดงไมตรีจติ อนั บรสิ ุทธิ์ตอประชาชาตไิ ทย
2.2 นาฏศลิ ปพ นื้ เมอื ง เชน
1) ระบําสากบันเทงิ จะแสดงหลังจากการเก็บเกย่ี วเสร็จเรยี บรอย
2) ระบํากรบั บันเทิง ระบาํ ชุดนแ้ี สดงถึงความสนิทสนมในจติ ใจอนั บรสิ ทุ ธ์ขิ องหนุม สาวลกู ทงุ
3) ระบาํ กะลาบนั เทงิ ตามริมนา้ํ โขงในประเทศกัมพูชาชาวบานนยิ มระบาํ กะลามากในพธิ มี งคล
สมรส
4) ระบําจับปลา เปนระบําที่ประดิษฐขึ้นมาใหมโดยนักศึกษากรมศิลปากร หลังจากที่ไดดู
ชาวบานจับปลาตามทองนา
(ทมี่ า : สุมติ ร เทพวงษ, 2541 : 156-278)

63

นาฏศิลปม าเลเชีย
เปนนาฏศิลปท่ีมีลักษณะคลายกับนาฏศิลปชวา ซันตน และบาหลีมาก นาฏศิลปซันตนและบาหลี

กไ็ ดร บั อิทธพิ ลมาจากมาเลเชีย ซงึ่ ไดร ับอทิ ธพิ ลตกทอดมาจากพวกพราหมณข องอนิ เดียอกี ทีหนง่ึ ตอ มาภายหลัง
นาฏศลิ ปบ าหลี จะเปน ระบบอสิ ลามมากกวา อนิ เดีย เดิมมาเลเซียไดรับหนังตะลุงมาจากชวา และไดรับอิทธิพล
บางสว นมาจากอุปรากรจนี มลี ะครบงั สวนั เทา นน้ั ท่เี ปนของมาเลเซียเอง

ในราวพุทธศตวรรษที่ 19 ถึง 20 ชวามีอิทธิพลและครอบครองมาเลเซียตอนใตท่ีเปนเมืองข้ึนของ
สลุ ตานมายาปาหติ แหงชวา ทม่ี ะละกาน้นั เปน ตลาดขายเครอ่ื งเทศที่ใหญท่ีสุดของชวา ชาวมาเลเซียใชภาษาพูด
ถงึ 3 ภาษา คือมลายู ชวา และภาษาจีน ซง่ึ มที ัง้ แตจ ๋วิ ฮกเกีย้ น และกวางตุง

ชาวมาเลเซียรับหนังตะลุงจากชวา แตก็ไดดัดแปลงจนเปนของมาเลเซียไป รวมท้ังภาษาพูดมาเลเซีย
อีกดว ย

นาฏศลิ ปม าเลเชียท่คี วรรูจัก
1. ละครบังสวนั ของมาเลเซยี เปน ละครทีส่ ันนษิ ฐานไดวาจะเกิดข้นึ ในศตวรรษปจจุบันนี้ เรื่องที่แสดง
มักนยิ มนาํ มาจากประวัตศิ าสตรมาเลเซีย ละครบงั สวนั ยังมีหลายคณะ ปจจบุ นั น้ีเหลอื อยู 2 คณะ
ละครบังสวนั เปนละครพดู ท่ีมีการรอ งเพลงรา ยราํ สลับกนั ไป ผูแ สดงมีท้งั ชายและหญงิ เนอ้ื เร่ืองตดั ตอน
มาจากประวตั ศิ าสตรของอาหรับและมาเลเซยี ปจ จบุ นั มกั ใชเ ร่ืองในชีวติ ประจําวันของสังคมแสดง เวลาตัวละคร
รองเพลงมีดนตรีคลอ สมัยกอนใชเคร่ืองดนตรีพ้ืนเมือง สมัยน้ีใชเปยโน กลอง กีตาร ไวโอลิน แซกโซโฟน
เปนตน ไมม ลี กู คอู อกมารองเพลง การรา ยรํามีมาผสมบาง แตไ มมีความสําคัญมากนัก ตัวละครแตงตัวตามสมัย
และฐานะของตัวละครในเรื่องนนั้ ๆ ถา เปน ประวตั ศิ าสตรก ็จะแตง ตัวมากแบบพระมหากษัตริย และจะแตงหนา
แตพองามจากธรรมชาติ แสดงบนเวที เวทีทําเปนยกพื้น ซ่ึงสรางช่ัวคราว มีการชักฉากและมีหลืบ แสดงเวลา
กลางคนื และใชเวลาแสดงเรือ่ งละ 3-5 ช่วั โมง
2. เมโนราทหรือมโนหรา คือ นาฏศิลปท่ีจัดวาเปนละครรํา ผูแสดงจะตองรายรําออกทาทางตรงตาม
บทบาท ลีลาการรําออนชอยสวยงาม ละครรําแบบน้ีจะพบท่ีรัฐกลันตันโดยเฉพาะเทานั้นท่ีอ่ืนหาดูไดยาก
ตามประวตั ิศาสตรก ลา วกันวา ละครรําแบบน้ีมีมาต้ังแตสมัยอาณาจักรลิกอร (Ligor) ประมาณ 2,000 ปมาแลว
การเจรจา การรอ งบทในเวลาแสดงใชภาษามาเล ตัวละครเมโนราทใชผูชายแสดงท้ังหมด การแตงกายของตัว
ละครจะมีลักษณะแปลก คอื มีการใสหนา กากรปู ทรงแปลก ๆ หนา กากนัน้ ทาสีสนั ฉูดฉาดบาดตาเปนรูปหนาคน
หนายักษ หนาปศ าจ หนา มนุษยน ั้นมีสีซดี ๆ แลดนู า กลัว เวลาแสดงสวมหนา กากเตนเขาจังหวะดนตรี ตัวละคร
คลา ยโขน นิยมแสดงเรอ่ื งจักรๆวงศๆ สวนละครพนื้ บาน เคร่ืองดนตรีท่บี รรเลงในระหวางการแสดงคือ กลอง 2
หนาและกลองหนา เดียว นอกจาน้ันมีฆองราว ฆอ งวง ขลุย ป
3. แมกยอง (Magyong) มีลักษณะการแสดงเปนเรื่องราวแบบละคร คลายโนราห และหนังตะลุง
ของไทย แมกยองเปนศิลปะพ้ืนเมืองท่ีมีชื่อในหมูชาวกลันตัน ตรังกานู การแสดง จะมีผูหญิงกลุมหน่ึง
เรยี กวา Jong Dondang จะออกมาเตน รําเบกิ โรง หลังจากน้นั ก็เรมิ่ ซึ่งเรื่องท่จี ะแสดงจะเก่ียวกับวรรณคดี

64

4. การแสดงประเภทการรายรํา
4.1 ระบําซาปน เปน การแสดงฟอ นราํ หมู ซง่ึ เปน ศลิ ปะพ้ืนเมืองของมาเลเซียโบราณ
4.2 ระบําดรดตั เปน การเตน รําพืน้ เมือง ชุดนเ้ี ปน การเตน ในเทศกาลประเพณีทางศาสนา
4.3 ระบําอาชัค เปน การราํ อวยพรทีเ่ กา แกในราชสาํ นักของมาเลเซยี ในโอกาสท่ีตอนรบั ราชอันตุกะ
4.4 ระบําอัสรี เปนนาฏศิลปชั้นสูงในราชสํานักมาเลเซีย ซ่ึงแสดงออกถึงการเก้ียวพาราสี
อยา งสนกุ สนานของหนุม สาวมาเลเซยี
4.5 ระบาํ สมุ าชาว เปนนาฏศลิ ปพืน้ เมอื งของชาวมาเลเซียตะวันออก ไดแก แถบซาบาร การแสดงชุดน้ี
ชาวพนื้ เมอื งกําลงั รน่ื เริงกนั ในฤดกู าลเกบ็ เก่ยี วขา ว
4.6 วา วบหุ ลนั (ระบาํ วาวรูปพระจันทร) สําหรับการแสดงชุดนี้เปนการประดิษฐทาทาง และลีลาใหดู
คลายกบั วาว
4.7 จงอีหนาย เปนการรืน่ เรงิ ของชาวมาเลเซียหลังจากเก็บเกี่ยวจะชวยกันสีขาวและฝดขาวซ่ึงจะเรียก
ระบาํ นีว้ าระบาํ ฝด ขาว
4.8 เคนยาลัง เปนนาฏศิลปพ้ืนเมืองของชาวซาบารในมาเลเชียตะวันออก การแสดงชุดนี้เปนลีลาการ
แสดงท่คี ลายกบั การบนิ ของนกเงือก
4.9 ทดงุ ซะจี หรือระบาํ ฝาชี
4.10 โจเก็ต เปน นาฏศลิ ปพ ืน้ เมืองที่ชาวมาเลเซยี นยิ มเตนกันท่วั ๆไปเชนเดยี วกบั รําวงของไทย
4.11 ยาลาดัน เปนการแสดงท่ีไดรับอิทธิพลมาจากพอคาชาวอาหรับ ลีลาทาทางบางตอนคลายกับ
ภาพยนตรอาหรบั ราตรี
4.12 อีนัง จีนา คือ ระบําสไบของชาวมาเลเซีย ปกติหญิงสาวชาวมาเลเซียจะมีสไบคลุมศรีษะเมื่อถึง
คราวสนกุ สนานกจ็ ะนาํ สไบนี้ออกมารา ยรํา
4.13 การเดย่ี วแอคโคเดยี นและขับรองเพลง “คาตาวา ลากี” ซึ่งแปลเปนไทยไดวามาสนุกเฮฮา เพลงน้ี
นยิ มขับรอ งกนั แถบมะละกา
4.14 ลิลิน หรือระบาํ เทียนของมาเลเซีย
4.15 เดมปรุง (ระบาํ กะลา) เมื่อเสร็จจากการเก็บเก่ียว ชาวมาเลยจะมีงานร่ืนเริง บางก็ขูดมะพราวและ
ตาํ นา้ํ พรกิ จงึ นํากะลามะพรา วมาเคาะประกอบจงั หวะกนั อยางสนกุ สนาน

65

นาฏศิลปประเทศอินโดนเี ซีย
นาฏศิลปประเทศอินโดนีเซียทค่ี วรรจู ัก
1. นาฏศลิ ปชวา แบงไดด ังนี้
1.1 แบบยอกยาการตา คอื การแสดงแบบอยางของชาวชวาสว นกลางจะสอนใหนักเรียนรูจักนาฏยศัพท

ของชวาเสียกอน (Ragam-Ragam) และจะสอนรําจากงายไปหายากตามขั้นตอน การใชผาจะใชผาพันเอว
เรอ่ื งของดนตรจี ะดังและมที าํ นองกับเสน แบงจงั หวะมาก

1.2 แบบซรู าการต า เปน การแสดงสว นกลาง การเรยี นการสอนเหมือนกับยอกยาการตา แตทารําแปลก
ไปเล็กนอย การใชผ าก็จะใชผา แพรพาดไหล ดนตรจี ะมที วงทํานองนุมนวลและราบเรียบ เสน แบงจังหวะมนี อ ย

2. นาฏศิลปซุนดา ศิลปะของชาวซุนดาหนักไปทางใชผา (Sumpun) ซ่ึงมีลีลาเคลื่อนไหวไดสวยงาม
ในการรําซนุ ดาท่ีเปนมาตรฐานที่ช่ืนชอบในปจจุบันในชุมชนตะวันตกเฉพาะ และในชุมชนอินโดนีเซียท่ัวไป
คอื ราํ เดวี (Deve), เลยาปน (Leyapon), โตเปง ราวานา (Topang Ravana), กวนจารัน (Kontjaran), อันจาสมารา
(Anchasmara), แซมบา (Samba), เคน็ ดทิ (Kendit), บิราจงุ (Birajung) และ เรลาตี (Relate) นอกจากน้ียังมีศิลปะ
ท่บี คุ คลทัว่ ไปจะนยิ มมาก คอื ราํ ไจปง (Jainpong)

การเรียนการสอนเหมอื นแบบ Yogyakarta คอื สอนใหรจู กั นาฏยศัพทตา งๆ สอนใหรูจักเดิน รูจักใชผา
แลว จงึ เร่มิ สอนจากงายไปหายาก

3. นาฏศิลปบาหลี นาฏศลิ ปบ าหลีไดพัฒนาแตกตางไปจากชวา โดยมีลักษณะเราใจ มีชีวิตชีวามากวา
สวนวงมโหรี (Gamelan) ก็จะมีจงั หวะความหนกั แนน และเสียงดงั มากกวาชวากลางทม่ี ีทวงทํานองชาออนโยน
สิง่ สาํ คัญของบาหลีจะเก่ียวกับศาสนาเปน สวนใหญ ใชแสดงในพธิ ีทางศาสนาซึง่ มอี ยูทัว่ ไปของเกาะบาหลี

การสอนนาฏศิลปแตเดิมของบาหลีเปนไปในทางตรงกัน ครูจะตองจัดทาทาง แขน ขา มือ นิ้ว
ของลกู ศิษย จนกระทัง่ ลูกศิษยส ามารถเรยี นไดค ลอ งแคลวข้ึนใจเหมือนกบั การเลียนแบบ ซ่ึงวิธีการสอนนี้ยังคง
ใชอ ยจู นกระท่งั ปจจุบนั ท้ังในเมอื งและชนบท สําหรับผทู ่เี รมิ่ หัดใหมจะตองผานหลักสูตรการใชกลามเน้ือออน
หัดงา ย ซงึ่ เกีย่ วกบั การเคล่อื นไหว รา ยรํา การกมตัว มุมฉาก การเหยียด งอแขน เปนตน ตอมาผูฝกจะเริ่มสอน
นาฏศิลปแบบงายๆ เพื่อใหเหมาะสมกับผูเริ่มฝก เชน Pendet Dance ของนาฏศิลปบาหลี สําหรับเด็กหญิง
ตัวเล็กๆและจะสอนนาฏศลิ ปแบบยากข้ึนเรือ่ ยๆไปจนถึง Legong Kraton
นาฏศลิ ปอ ินเดีย

ในอดีตการฟอนรําของอินเดียมีลักษณะที่เกี่ยวของกับการบูชาพระศาสนา และการแสดงออกของ
อารมณมนุษย การเกิดการฟอนราํ ของอนิ เดยี น้ันไดหลักฐานมาจากรูปปน สาวกําลังราํ ทําดว ยโลหะสาํ รดิ เทคนิค
ของนาฏศิลปอนิ เดยี จะเกี่ยวพนั กับการใชรางกายทัง้ หมด จากกลามเน้ือดวงตา ตลอดจนแขน ขา ลําตัว มือ เทา
และใบหนา

66

การจดั แบงนาฏศลิ ปของอินเดียนัน้ จะมอี ยู 2 ลักษณะ คอื
1. นาฏศลิ ปแ บบคลาสสกิ
2. นาฏศิลปแ บบพน้ื เมือง
นาฏศิลปแ บบคลาสสิก
นาฏศลิ ปแบบคลาสสกิ มีอยู 4 ประเภท คอื ภารตนาฏยัม (Pharata Natyam) คาธะคาลี (Kathakali) คาธัค
(Kathak) และมณีบรุ ี (Manipuri) นาฏศลิ ปคลาสสิกท้งั หมดมี 3 ลักษณะ อยา งทีเ่ หมอื นกันคือ
1.1 นาฏยะ (Natya) นาฏศลิ ปนไดร บั การสงเสรมิ เหมอื นในละคร จากเวทีและฉากซง่ึ สง ผลอันงามเลศิ
1.2 นริทยะ (Nritya) นาฏศิลปนจะถายทอดหรือแปลนิยายเรื่องหนึ่ง ตามธรรมดามักจะเปนเร่ืองของ
วรี บุรุษจากโคลง-กาพย
1.3 นริทตะ (Nrita) เปนนาฏศิลปที่บริสุทธิ์ประกอบดวยลีลาการเคล่ือนไหวของรางกายแตอยางเดียว
เพอ่ื มผี ลเปน เคร่ืองตกแตงประดับเกียรติยศและความงาม
นาฏศิลปค ลาสสกิ ท้งั หมดมีส่งิ เหมือนกันคือ ลีลาช้ันปฐมตัณฑวะกับลาสยะ ซ่ึงเปนส่ือแสดงศูนยรวม
แหงศรัทธาของหลกั คิดแหงปรชั ญาฮินดู
“ตณั ฑวะ” หลักธรรมของเพศชายเปนเสมอื นการเสนอแนะความเปน วีรบรุ ษุ แขง็ แกรง กลา หาญ
“ลาสยะ” หลกั ธรรมขนั้ ปฐมของเพศหญงิ คอื ความออ นโยน นมุ นวล งามสงา สมเกียรติ (ลกั ษณะพเิ ศษ
ของนาฏศลิ ปค ลาสสิกของอินเดยี คือ การแสดงตามหลกั การไดท งั้ เพศชายและเพศหญิง)
นาฏศลิ ปคลาสสกิ ทคี่ วรรจู กั
1. ภารตนาฏยมั (Pharata Natyam) ภารตนาฏยัมเปนการฟอ นราํ ผูหญิงเพียงคนเดยี ว ซ่งึ ถือกําเนดิ มาใน
โบถว ิหาร เพอ่ื อุทศิ ตนทําการสกั การะดวยจิตวิญญาณ มีการเคลื่อนไหวที่สวยงาม แสดงทาทางแทนคําพูดและ
ดนตรี
2. คาธคั (Kathak) หรือ กถกั คาธัคเปนนาฏศิลปของภาคเหนือซ่ึงมีสไตลการเตนระบําเด่ียวเปนสวน
ใหญอยา งหนงึ่ คาธัคไมเ หมือนภารตนาฏยัม โดยทม่ี ปี ระเพณีนยิ มการเตน ระบําทั้ง 2 เพศ คือชายและ หญิง และ
เปน การผสมผสานระหวาความศักด์สิ ิทธ์ิของศาสนา และของฆราวาสนอกวดั แหลงกาํ เนดิ ของ “คาธัค” เปนการ
สวดหรือการทอ งอาขยาน เพื่อสกั การะหรอื การแสดงดวยทาทางของคาธคั คารา หรือมีผูเลานิยายเก่ียวกับโบสถ
วิหาร ในเขตบราจของรัฐอุตตรประเทศ พ้ืนที่เมืองมะธุระ วิรินทราวัน อันเปนสถานท่ีซึ่งเชื่อถือกันวา
พระกฤษณะไดประสูตทิ ี่น่นั ดว ยเหตนุ ้ชี ือ่ นาฏศิลปแ บบนี้ก็คือ “บะราชราอัส”
3. มณีบุรี (Manipuri) หรือ มณีปูร ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือของอินเดีย แวดลอมไปดวยเทือกเขา
เปนหบุ เขาอนั สวยงามของ “มณปี ูร” นาฏศลิ ปของมณีปูรส ว นใหญจ ะมีลักษณะเพอื่ บชู าสักการะทว งทาของลีลา
ฟอ นราํ อนั สงา งาม พืน้ รองเทา ท่แี ตะอยางแผว เบาและความละเมียดละไมของมือที่รายรําไปมา ทําใหนาฏสิลป
ของมณีปรุ ีแยกออกจากโครงสรา งทางเลขาคณติ (ประกอบดวยเสน ตรงและวงกลม) ของภารตนาฏยมั และมีลลี า
ตามระยะยาวอยางมคี ณุ ภาพของ “คาธคั ”

67

4. โอดิสสิ (Odissi) รัฐ “โอริสสา” อยูบนชายฝงทะเลดานตะวันออก เปนแหลงกําเนิดของรูปแบบ
นาฏศลิ ป “โอดสิ ส”ิ เปนทร่ี ูจักกันวาเตม็ ไปดวยความรูสึกทางอารมณสูง และมีทวงทํานองโคลงอันราเริง ลีลา
การเคลือ่ นไหวรายรํา มคี วามแตกตา งอยา งเหน็ ไดชัด จากระบบแผนนาฏศิลปคลาสสิกอ่ืนๆในอินเดยี

5. คูชิปูดี (Kuchipudi) รูปแบบนาฏศิลปท่ีงดงามล้ําเลิศน้ีไดชื่อมาจากหมูบานชนบทในรัฐอันตร
ประเทศ อันเปนถ่ินท่ีไดกอกําเนิดของนาฏศิลปแบบนี้ เหมือนกับแบบของการละครฟอนรําดวยเรื่องราวทาง
ศาสนา

6. คาธะคาลี (Kathakali) หรือกถกฬิ นาฏศิลปในแบบอินเดียท่ีสําคัญมากท่ีสุดก็คือ คาธะคาลีจากรัฐ
เคราลา (ในภาคใตของอนิ เดีย) เปน นาฏศลิ ปท ่ีไดรวมสว นประกอบของระบาํ บัลเลต อปุ กรณ ละครใบและละคร
โบราณแสดงอภินิหาร และปาฏิหาริยของปวงเทพ ท้ังยังเปนการฝกซอมพิธีการทางศาสนาในการเพาะกาย
อกี ดว ย

7. ยัคชากานา บายาลาตะ ยคั ซากานาเปนรูปแบบนาฏศิลปการละคร มีลลี าการเคลอ่ื นไหวอันหนักแนน
และมีคาํ พรรณนาเปนบทกวีจากมหากาพยอนิ เดีย ซ่ึงนาฏศลิ ปอ ินเดียไดแสดงและถายทอดใหไดเหน็ และซาบซ่งึ
ในยคั ซากานา (Yokshagana) ไมเ พยี งแตจ ะมีดนตรี และการกาวตามจังหวะฟอนรําเปน ของตนเองเทาน้นั แตก าร
แตงหนาและเคร่ืองแตงกายแบบ อาฮาระยะ อภินะยะ ไดรับพิจารณาลงความเห็นโดยผูเช่ียวชาญบางทานวา
หรูหรางดงามและสดใสยิง่ กวา คาธะคาลี

8. ชะฮู (Chhau) ชะฮเู ปนนาฏศลิ ปท่ีผสมผสานระหวา งคลาสสิกแทกับระบําพื้นเมืองทั้งหมด ซึ่งไมได
เปนของถ่ินใดๆ โดยเฉพาะ หากแตเปน นาฏศิลปอันยงิ่ ใหญข อง 3 รัฐ คอื รฐั พหิ าร รัฐโอรสิ สา และรัฐเบงกอล
นาฏศิลปจนี

นาฏศิลปจีนพัฒนามาจากการฟอนรํามาตั้งแตโบราณ มีหลักฐานเก่ียวกับระบําตางๆ ท่ีเกิดข้ึนของ
นาฏศลิ ปจ นี ดังนี้

1. สมยั ราชวงศซง ถงึ ราชวงศโ จวตะวันตก มีระบาํ เสาอู ระบําอูอู ปรากฏขึน้ เปน ระบําที่มุงแสดงความดี
ความชอบของผูปกครองฝา ยบุน และฝา ยบขู องราชการสมยั นัน้

2. สมัยปลายราชวงศโจวตะวันตก มีคณะแสดงเรียกวา “อิว” มาจากพวกผูดี หรือเจาครองแควนได
รวบรวมจดั ตั้งเปน คณะข้ึน แบง เปน ชางอวิ คือนกั แสดงฝายหญิงแสดงการรองรํา และไผอิว คือคณะนักแสดง
ฝายชาย แสดงทาํ นองชวนขนั และเสยี ดสี

3. สมัยราชวงศฮั่น ไดมีการแลกเปล่ียนทางเศรษฐกิจและวัฒนธรรมกับชนชาติตางๆ ทําใหเกิดการ
แสดงตางๆขึ้น คือ ไปซ ี คือละครผสมผสานของศิลปะนานาชาติ และเจ่ียวต่ีซี่ คือ ละครผูกเปนเร่ือง มีลักษณะ
ผสมระหวา งการฟอนราํ กับกายกรรม

4. สมยั ราชวงศจนิ้ ราชวงศใต- เหนอื ถึงปลายสมัยราชวงศสุย การแลกเปล่ียนผสมผสานในดานระบํา
ดนตรีของชนชาติตา งๆไดพฒั นาไปอีกขน้ั หน่งึ

68

5. ราชวงศถงั เปน สมัยทีศ่ ลิ ปวฒั นธรรมยุคศกั ดนิ าของจีนเจริญรุงเรืองอยางเตม็ ท่ี มีหลายสิ่งที่เกดิ ขึน้ ใน
สมัยน้ไี ดแก

5.1 เปยนเหวินหรือสูเจียง เปนนิยายท่ีใชภาษางายๆมาเลาเปนนิทานทางศาสนาดวยภาพที่เขาใจงาย
หลังจากนั้นมกี ารขับรอ งและเจรจา

5.2 ฉวนฉ่ี เปนนยิ ายประเภทความเรียง โครงเรือ่ งแปลก เร่ืองราวซับซอ น
5.3 เกออูส้ี เปนศิลปะการแสดงที่มีบทรอง เจรจา แตงหนา แตงตัว อุปกรณเสริมบนเวที ฉาก
การบรรเลงเพลง คนพากย เปน ตน
5.4 ซันจุนสี้ เปนการผลัดกันซักถามโตตอบสลับกันไปของตัวละคร 2 ตัว คือ “ซันจุน” และ “ชางถู”
โครงเร่อื ง เปน แบบงา ยๆ มดี นกนั สดๆ เอาการตลกเสยี ดสเี ปนสาํ คัญ
6. สมัยราชวงศซง ศิลปะวรรณคดีเจริญรุงเรืองมาก พรอมท้ังมีสิ่งตางๆเกิดข้ึนไดแก การแสดง
ดงั ตอ ไปน้ี
6.1 ฮวา เปนหรอื หนังสือบอกเลา เปน วรรณคดพี ้นื เมืองทเี่ กิดขึน้
6.2 หวาเสอ คือ ยานมหรสพทเี่ กดิ ข้ึนตามเมอื งตา งๆ
6.3 ซูฮยุ คอื นักแตงบทละคร ซ่งึ เกดิ ข้นึ ในสมัยน้ี
6.4 ละคร “จา จ้วิ ” ภาคเหนอื หรืองิว้ เหนือ แบงออกเปน 2 ประเภท คือ ประเภทบทเจรจาเปนหลักและ
ประเภทรองราํ เปน หลัก ซง่ึ ก็คือ อปุ รากร
6.5 ละครหลานล้หี รือง้ิวใต ประยุกตศิลปะขบั รอ งกบั เลา นทิ านพื้นบา นเขา ดว ยกัน
7. สมัยราชวงศหยวน เปนสมัยท่ีละครหนานล้ีเร่ิมแพรหลาย และไดรับความนิยมจนละครจาจิ้ว
ตองปรับรายการแสดงเปนหนานล้ี ละครหนานลี้นับเปนวิวัฒนาการของการสรางรูปแบบการแสดงงิ้วที่
เปน เอกลักษณของจนี ทงั้ ยังสง ผลสะทอนใหแ กง วิ้ ในสมัยหลังเปน อยา งมาก
การแสดงงิว้ ในปจ จบุ ัน งว้ิ มบี ทบาทในสังคมของจีนโดยทั่วไป โดยเฉพาะคนไทยเชื้อสายจีนอาศัยอยู
ทกุ จังหวัด ประเภทของงวิ้ ท่ีแสดงในปจจุบนั พอจะแบง ออกเปนประเภทตางๆได เชน
1) จิงจวี้ หรือ ผิงจวี้ หรอื งว้ิ งวั กัง เปน งว้ิ ชน้ั สงู เปนแมบ ทของงิ้วอนื่ ๆ
2) ง้วิ แตจวิ๋ หรอื ไปจื้อซ่ี ผูแ สดงมีทัง้ เด็กและผูใหญ เปน ที่นิยมท่สี ุดในปจจุบนั
3) งว้ิ ไหหลํา ใชบทพดู จีนไหหลํา การแสดงคลา ยงิ้วงวั กงั
4) ง้วิ กวางตุง ใชบทเจรจาเปนจนี กวางตงุ มักแสดงตามศาลเจา
ลกั ษณะของงวิ้ งว้ิ ทีค่ นไทยสวนใหญไ ดพบเห็นในปจจบุ ันเปนประจํานน้ั มีลักษณะหลายอยา ง ดงั น้ี
1) มกั นยิ มแสดงตามหนา ศาลเจาตา งๆ ในงานเทศกาลของแตล ะทอ งถ่นิ น้นั ๆ ที่จดั ข้นึ โดยคนจีน
2) แนวความคิดนน้ั เปนการผสานความคิดของลัทธเิ ตา และแนวคําสอนของขงจอ้ื
3) เนนเร่ืองความสัมพนั ธในครอบครวั หนา ทท่ี ี่มตี อ กัน
4) เนนเร่ืองความสาํ คญั ของสังคมทีม่ ีเหนอื บุคคล
5) ถอื ความสขุ เปนรางวลั ของชวี ติ ความตายเปนการชําระลางบาป

69

6) ตัวละครเอกตองตาย ฉากสุดทายผูทาํ ผดิ จะไดรบั โทษ
7) ถือวาฉากตายเปน ฉาก Climax ของเรอื่ ง
8) จะตองลงดว ยขอ คดิ สอนใจ
9) ชนดิ ของละครมีทงั้ โศกปนสขุ
10) ผูหญงิ มกั ตกเปน เหยื่อของเคราะหกรรม
11) ใชผ ชู ายแสดงบทผูหญิงสมยั โบราณ ปจ จบุ ันใชชายจริงหญงิ แท
ผูแ สดง ง้ิวโบราณน้ันกาํ หนดตวั แสดงงว้ิ ไวต า ง ๆ กนั คือ
1) เชิง คอื พระเอก
2) ตา น คือ นางเอก
3) โฉว หรอื เพลาท่วิ คอื ตัวตลก
4) จ้ิงหรอื อูเมียน (หนา ดาํ ) คอื ตัวผูรา ย เชน โจโฉ
5) เมอะหรือเมอะหนี หรอื โอชา รบั บทพวกคนแก
6) จา หรอื โชวเกยี่ ะ ตัวประกอบเบด็ เตล็ด เชน พลทหาร คนใช เปน ตน
นาฏศลิ ปท ิเบต
นาฏศลิ ปทิเบตนนั้ การรา ยรําจะเก่ยี วพันกับพธิ บี วงสรวงเจา เซน วิญญาณ หรือพธิ ีกรรมทางพุทธศาสนา
ทิเบต มักจะแสดงเปนเร่ืองราวตามตํานานโบราณที่มีมาแตอดีต โดยจะแสดงในสถานที่ศักด์ิสิทธ์ิ เชน ในวัด
เปนตน ในการแสดงจะมีการรา ยราํ ตามจงั หวะเสยี งดนตรี ผแู สดงจะสวมหนากาก สมมติตามเร่ืองราวท่ีบอกไว
ผูแ สดงตองฝก มาพเิ ศษ หากเกิดความผดิ พลาดจะทาํ ใหความขลังของพิธีขาดไป พิธีสําคัญ เชน พิธีลาซัม ท่ีเปน
วธิ ีบชู ายัญทจ่ี ัดขนึ้ ในบรเิ วณหนาวดั เนื่องในงานสงทายปเกาตอนรับปใหม พิธีดังกลาวนี้อาจพูดไดวาเปนการ
รายรําบูชายัญดวยการเลนแบบโขน และเตนรําสวมหนากาก ตรงกลางที่แสดงจะมีรูปปนมนุษยทําดวยแปง
ขา วบารเลย กระดาษ หรอื หนงั ยคั (ววั ท่มี ีขนดก) การทาํ พิธีบชู ายญั ถือวาเปน การทําใหภ ตู ผปี ศ าจเกดิ ความพอใจ
ไมม ารบกวน และวญิ ญาณจะไดไปสูสวรรค อาจกลาวไดวาเปนการขับไลภูตผีปศาจ หรือกําจัดความช่ัวรายที่
ผานมาในปเ กา เพื่อเริม่ ตน ชวี ิตใหมดวยความสุข
ในการแสดงจะมีผูรวมแสดง 2 กลุม กลุมหน่ึงสวมหมวกทรงสูง ซ่ึงเรียกช่ือวา นักเตนหมวกดํา และ
อกี กลมุ หนึ่งเปนตัวละครทตี่ อ งสวมหนา กาก กลุมทสี่ วมหนา กากกม็ ีผูที่แสดงเปนพญายม ซึ่งสวมหนากากเปน
รูปหัววัวมีเขา ผูแสดงเปนวิญญาณของปศาจก็สวมหนากากรูปกะโหลก เปนตน ตัวละครจะแตงกายดวยชุด
ผา ไหมอยางดจี ากจีน
การรายรําหรือการแสดงละครในงานพิธีอ่ืนๆ มักจะเปนการแสดงเร่ืองราวตามตํานานพุทธประวัติ
เกียรติประวัติของผูนําศาสนาในทิเบต ตํานานวีรบุรุษ วีรสตรี ตลอดจนกระทั่งนักบุญผูศักด์ิสิทธ์ิ
ทรงอทิ ธปิ าฏหิ ารยิ ในอดีตการแสดงดังกลา วเปน ท่นี ยิ มของชาวทิเบตในทั่วไป ตางถือวาหากใครไดชมก็พลอย
ไดรบั กุศลผลบญุ ในพิธีหรอื มคี วามเปน สริ ิมงคลแกตนเอง ดวยเหตุนี้จึงกลาวไดวาเปนการชมดวยความเคารพ
เล่ือมใส

70

นาฏศิลปเกาหลี
วิวัฒนาการของนาฏศิลปเกาหลีก็ทํานองเดียวกับของชาติอื่นๆมักจะเริ่มและดัดแปลงใหเปนระบํา

ปลุกใจในสงครามเพ่ือใหกําลังใจแกนักรบ หรือไมก็เปนพิธีทางพุทธศาสนา หรือมิฉะน้ันก็เปนการรองรํา
ทําเพลงในหมูชนช้ันกรรมมาชีพ หรือแสดงกันเปนหมู นาฏศิลปในราชสํานักนั้นก็มีมาแตโบราณกาล
เชนเดียวกัน นาฏศิลปเกาหลีสมบูรณตามแบบฉบับทางการละครที่สุดและเปนพิธีรีตรอง ไดแก ละครสวม
หนากาก

ลักษณะของนาฏศลิ ปเ กาหลี
ลี ล า อั น ง ด ง า ม อ อ น ช อ ย ข อ ง น า ฏ ศิ ล ป เ ก า ห ลี อ ยู ที่ ก า ร เ ค ลื่ อ น ไ ห ว ร า ง ก า ย แ ล ะ เ อ ว เ ป น สํ า คั ญ
ตามหลกั ทฤษฎี นาฏศิลปเกาหลมี ี 2 แบบ คือ
1. แบบแสดงออกซ่งึ ความรน่ื เรงิ โอบออมอารี และความออ นไหวของอารมณ
2. แบบพธิ กี าร ซ่ึงดดั แปลงมาจากวฒั นธรรมและประเพณีทางพทุ ธศาสนา
จดุ เดนของนาฏศิลปเกาหลีมีลักษณะคลายนาฏศิลปสเปนผูแสดงเคล่ือนไหวทั้งสวนบนและสวนลาง
ของรางกาย
นาฏศลิ ปเ กาหลีท่ีควรรูจัก
1.ละครสวมหนากาก เนื้อเร่ืองมักคลายคลึงกัน ลีลาการแสดงน้ันนําเอานาฏศิลปแบบตางๆ
มาปะติดปะตอกนั
2. ระบาํ แมม ด เปน นาฏศลิ ปอีกแบบหนึ่ง และการรองรําทาํ เพลงแบบลูกทุงนั้นกม็ ีชวี ิตชวี าอยางย่งิ
3. ระบําบวงสรวงในพิธีและระบําประกอบดนตรีที่ใชในพิธีราชสํานักซึ่งประกอบดวยบรรยากาศอัน
งดงามตระการตานาชมมาก
นาฏศิลปญ ี่ปุน
ประวตั ิของละครญีป่ ุนเร่ิมตนประมาณศตวรรษท่ี 7 แบบแผนการแสดงตางๆ ที่ปรากฏอยูในครั้งยังมี
เหลืออยู และปรากฏชัดเจนแสดงสมัยปจจุบันนี้ ไดแก ละครโนะ ละครคาบูกิ ปูงักกุ ละครหุนบุนระกุ ละคร
ชมิ ปะ และละครทาคาราสุกะ
การกาํ เนิดของละครญปี่ ุนกลาวกนั วา มกี าํ เนิดมาจากพ้ืนเมืองเปนปฐมกลาวคือ วิวัฒนาการมาจากการ
แสดงระบําบูชาเทพเจาแหงภเู ขาไฟ และตอมาญ่ปี ุนไดร บั แบบแผนการแสดงมาจากประเทศจีน โดยไดรับผาน
ประเทศเกาหลีชวงหนงึ่
นาฏศลิ ปญี่ปนุ ทีค่ วรรูจัก
1.ละครโนะ เปน ละครแบบโบราณ มกี ฎเกณฑแ ละระเบียบแบบแผนในการแสดงมากมาย ในปจ จุบันถือ
เปนศิลปะชน้ั สูงประจําชาติของญีป่ นุ ทตี่ อ งอนรุ กั ษเ อาไว
ในป พ.ศ. 2473 วงการละครโนะของญ่ีปุนไดมีการเคล่ือนไหวท่ีจะทําใหละครประเภทน้ีทันสมัยข้ึน
โดยจุดประสงคเ พื่อประยกุ ตก ารเขยี นบทละครใหมๆที่มีเนื้อเรอ่ื งทท่ี ันสมยั ข้ึน และใชภาษาปจจุบัน รวมทั้งให
ผูแสดงสวมเสื้อผาแบบทันสมัยนิยมดวย และยังมีส่ิงใหมๆ ท่ีนํามาเพ่ิมเติมดวยก็คือ ใหมีการรองอุปรากร

71

การเลน ดนตรรี าชสํานักงะงักกุ และการใชเ คร่อื งดนตรีประเภทเคร่ืองสาย ซ่ึงละครแบบประยุกตใหมน้ีเรียกวา
“ชนิ ชากโุ น”

บทละครโนะ ทางดานบทละครโนะน้ันมีช่ือเรียกวา “อูไท” (บทเพลงโนะ โดยแสดงในแบบของ
การรอ ง) อไู ทน้ไี ดห ลีกตอ การใชคําพูดที่เพอเจอฟุมเฟอยอยางที่ดี แตจะแสดงออกดวยทํานองอันไพเราะที่ใช
ประกอบกบั บทรองที่ไดก ลนั่ กรองจนสละสลวยแลว

บทละครโนะทง้ั อดีตและปจจบุ นั มีอยูประมาณ 1,700 เรอื่ ง แตน ําออกแสดงอยา งจริงจัง 40 เร่ืองเทาน้ัน
เน้อื เรื่องก็มีเรอ่ื งราวตางๆกัน โดยเปนนิยายเกีย่ วกับนกั รบ หรอื เร่ืองความเศราของผูหญิงซ่ึงเปนนางเอกในเร่ือง
และตามแบบฉบับของการแสดง

ลกั ษณะของละครโนะ
1) ยเู งน-โนะ ผูแสดงเปน ตวั เอก (ชเิ ตะ) ของละครยูเงน-โนะ จะแสดงบทของบุคคลผูท่ีละจากโลกนี้ไป
แลวหรือแสดงบทตามความคิดฝน โดยเคาจะปรากฏตัวข้ึนในหมูบานชนบทหรือสถานที่เกิดเหตุการณนั้นๆ
และมีการแสดงเด่ยี วเปน แบบเรื่องราวในอดีต
2) เงนไซ-โนะ ผแู สดงเปนตัวเอก (ชเิ ตะ) ของละคร เงนไซ-โนะ จะแสดงบทบาทของบุคคลที่มีตัวตน
จรงิ ๆ ซง่ึ โครงเรอ่ื งของละครนัน้ ไมไ ดสรา งขึน้ มาในโลกของการคิดฝน
เวทีละครโนะ เวทีแสดงละครโนะมีรูปส่ีเหล่ียมจัตุรัส ยาวประมาณดานละ5.4เมตรมีเสามุมละตน
พน้ื เวทแี ละหลงั คาทาํ ดว ยไมส นญ่ปี ุน ซึ่งวัสดุกอสรางที่เห็นสะดุดตาของเวที คือ ระเบียงทางเดินท่ียื่นจากเวที
ทางขวามือตรงไปยงั ดา นหลงั ของเวที สว นฝาผนังทางดา นหลังเวทีละครโนะ เปนฉากเล่ือนดวยไมสนญ่ีปุนและ
บนฉากก็จะเขยี นภาพตน สนอยา งสวยงามในแบบศิลปะอันมีชอื่ วา โรงเรยี นคาโนะ
ตามประวตั กิ ลา ววา เวทลี ะครโนะ เกา แกท สี่ ดุ ทย่ี ังคงมีเหลอื อยู คอื เวทลี ะครโนะภาคเหนือ ซ่ึงสรางข้ึน
ในป พ.ศ. 2124 ทบ่ี รเิ วณวัดนิชิออน งันจิ เมอื งเกียวโต และไดรบั การยกยอ งวา เปน สมบตั ทิ างวฒั นธรรมของชาติ
เครื่องดนตรี เคร่ืองดนตรีท่ีใชประกอบในการแสดงละครโนะน้ัน ใชเพียงเครื่องดนตรีชนิดเคาะ
ทีจ่ ะเปน บางชิ้นเทา นน้ั เชนกลองขนาดเลก็ (โคทสึซมึ ิ) กลองมอื ขนาดใหญ (โอสซึ ึม)ิ และกลองตี (ไตโกะ) และ
เครอื่ งเปา มีชนิดเดียว คอื ขลยุ (ฟเู อะ)
2. ละครคาบูกิ เปนละครอกี แบบหนงึ่ ของญ่ปี ุน ที่ไดรบั ความนิยมมากกวาละครโนะ มีลักษณะเปนการ
เช่ือมประสานความบันเทิงจากมหรสพของยุคเกาเขากับยุคปจจุบันคําวา “คาบูกิ” หมายถึง การผสมผสาน
ระหวา งโอเปรา บลั เลต และละคร ซ่งึ มีทัง้ การรอง การราํ และการแสดงละคร
ลกั ษณะพเิ ศษของละครคาบกู ิ
1) ฮานามิชิ แปลวา “ทางดอกไม” เปนสะพานไมกวางราว 4 ฟุตอยูทางซายของเวที ยื่นมาทางท่ีนั่งของ
คนดไู ปจนถึงแถวหลงั สดุ เวลาตัวละครเดนิ เขา มาหรือออกไปทางสะพานนี้
2) คู โร โง แปลวา นโิ กร จะแตงตวั ชดุ ดํา มีหนาท่คี อยชว ยเหลือผูแสดงในดา นตางๆ เชน การยกเกา อ้ีให
ผูแสดง หรือทาํ หนา ที่เปน คนบอกบทใหผ แู สดงดว ย
3) โอ ยา มา หรือ โอนนะกะตะ ใชเรยี กตัวละครท่แี สดงบทผหู ญิง

72

4) “คิ” ใชเ รียกผูเคาะไม ไมท เ่ี คาะหนาประมาณ 3 นิ้ว ยาวราว 1 ฟุต
5) หนาโรง ละครคาบกู ิท่ีขึ้นช่ือจะตองแขวนปายบอกนามผูแสดง และตราประจําตระกูลของผูนั้นไว
ดว ยหนาโรง
3. บูงกั กุ ลกั ษณะการแสดงเปนการแสดงที่มีลักษณะเปนการรายรําที่แตกตางจากการรายรําของญ่ีปุน
แบบอ่ืน คือ
1) บูงักกุ จะเนนไปในทางรายรําลวนๆ มากกวาที่จะเนนเนื้อหาของบทละคร ซึ่งถือวามีความสําคัญ
นอยกวาการรายรํา
2) ทา รําบูงักกุ จะเนน สวนสัดอันกลมกลืน ไมเฉพาะในการรําคู แมในการรําเด่ียวก็มีหลักเกณฑแบบ
เดียวกัน
สถานท่แี สดง ธรรมเนียมของบูงกั กทุ ีจ่ ะตอ งแสดงบนเวทกี ลางแจง ในสนามของคฤหาสนใหญๆ หรือ
วิหารหรอื วัด ตัวเวทีทาสีขาวน้ันมีผาไหมยกดอกสีเขียว รูปส่ีเหลี่ยมจัตุรัสดานละ 18 ฟุต ปูอยูตรงกลางเปนท่ี
รายรํามีบันไดขัดมันสีดําทั้งดานหนาและดานหลังของเวที สําหรับเวทีตามแบบฉบับที่ถูกตอง จะตองมี
กลองใหญ

2 ใบตั้งอยูดา นหลงั ของเวที แตละใบประดับลวดลาย มีสแี ดงเพลิง มเี สน ผา นศูนยกลางประมาณ 4 ฟุต
บทละคร บทละครของบงู กั กุมีอยูป ระมาณ 60 เรื่องซ่ึงรับชวงตอมาตั้งแตสมัยโบราณ สามารถแบงได

เปน 2 ประเภทใหญต ามวัตถุประสงค คือ
1) ตามแบบฉบับการรายรําของทองถ่ินท่ีเช่ือกันวาเปนตนกําเนิดของบทละคร ซ่ึงแบงออกเปน

2 ประเภท คอื
- ประเภทที่เรยี กวา “ซาไม” หรอื การราํ ซาย ซึ่งรวมแบบรา ยราํ จากจนี อนิ เดยี
- ประเภททเ่ี รยี กวา “อุไม” หรือแบบการราํ ขวา ซ่งึ รวมแบบการรายราํ แบบเกาหลีและแบบอ่นื ๆ

2) ตามวตั ถปุ ระสงคของการแสดงซ่งึ แบงประเภทรา ยราํ ออกเปน 4 ประเภท คอื
- แบบบไุ ม หรอื การรายรําในพิธีตา งๆ การรายราํ “ซนุ เดกะ” ก็รวมอยูดว ย
- แบบบูไม หรือการรายราํ นักรบ การราํ บท “ไบโร” รวมอยูใ นแบบนี้ดวย
- แบบฮาชริ ไิ บ หรอื การรา ยราํ ว่ิง และรวมบทราํ ไซมากซุ า และรนั เรียวโอะไวดว ย
- แบบโดบุ หรอื การรา ยรําสาํ หรับเด็กมกี ารรําซา ย “รันเรียวโอะ” รวมอยดู วย

4. ละครหุนบุนระกุ กําเนิดของละครหุนบุนระกุ นับยอนหลังไปถึงศตวรรษท่ี 16 แบบฉบับที่เปนอยู
ในปจจุบันไดพัฒนาขึ้นในศตวรรษที่ 18 การแสดงละครหุนบุนระกุมีเปนประจําท่ีโรงละครบุนระกุชา
ในนครโอซากา และมีการแสดงในโตเกียวเปนคร้ังคราว ตัวหุนประณีตงดงามมีขนาดคร่ึงหนึ่งขององคจริง
ผทู ี่ควบคุมใหหนุ เคลอ่ื นไหวในทาตางๆ นัน้ มถี งึ 3 คน การแสดงหุนมีการบรรยายและดนตรีซามิเซนประกอบ
ทาํ ใหเ กดิ ภาพแสดงอารมณแ ละความรูสึกของมนุษย

73

5. ละครชมิ ปะ คือละครที่ทาํ หนา ที่เปน ประหนึ่งสะพานเช่อื มระหวางละครสมัยเกาและละครสมัยใหม
ชมิ ปะนก้ี อ กาํ เนิดข้ึนในตอนปลายศตวรรษที่ 19 และมีลักษณะด้ังเดิมคลายคาบูกิ เชน แตเดิมใชตัวแสดงเปน
ชายลวน แตปจจุบันมีแผนการแสดงตามธรรมชาติ โดยปกติแสดงถึงความเปนอยูของชาวบานคนธรรมดา
และตวั แสดงมีทั้งชายและหญงิ

6. ละครทาคาราสุกะ เปนละครสมัยใหมแบบเฉลิมไทย แตมีระบํามากมายหลายชุดและรองเพลง
สลบั เร่ืองชนิดนี้ เรยี กวา ทาคาราสุกะ ประชาชนนิยมดกู ันมาก เพราะมักเปนเรื่องตลก ตัวระบําแตละตัวมาจาก
ผหู ญงิ นับพัน ละครทาคาราสุกะนอ้ี าจจะแสดงเปนเรื่องญป่ี นุ ลวน หรอื เปน เร่ืองฝรง่ั แตงตัวแบบตะวันตก
คาํ ถามตรวจสอบความเขาใจ

1. ลกั ษณะพิเศษของนาฏศิลปและการละครในประเทศพมา คืออะไร
2. ละครเรของพมา ที่แสดงเรอ่ื งพทุ ธประวัตเิ รียกวาอะไร
3. ละครแบบพมาท่ีเรยี กวา “โยธยาสตั คยี” ไดรบั อิทธิพลมาจากประเทศใด
4. ใครเปน ผูกอ กําเนดิ สถาบันการศกึ ษานาฏศลิ ปแ ละดนตรีของประเทศลาว
5. ตามความเชอ่ื ของศาสนาพรามณนาฏศิลปชัน้ สงู ตองมาจากอะไร
6. “ละครใน” พระบรมหาราชวังของเขมร ไดถกู เปล่ยี นชื่อเปนอะไร
7. ละคร Lakhaon Khaol เกิดจากการสรา งสรรคงานละครขึ้นใหมโดยใคร
8. อธบิ ายความหมาย “การราํ ศริ ิพรชยั ” ของเขมรมาโดยสังเขป
9. ระบําของเขมรที่แสดงถงึ ความสนทิ ใจอันบริสทุ ธิ์ของหนุมสาวลกู ทงุ เรียกวาอะไร
10. ละครบังสวันของมาเลเซียเปนละครประเภทใด
11. มโนราหของมาเลเซยี เหมือนและแตกตางกับละครนอกของไทยอยา งไร
12. กีตารแ บบอาระเบยี นมีลกั ษณะและวธิ ีการเลน อยา งไร
13. เครื่องดนตรที ่ใี ชบรรเลงในการเตน ราํ โรดตั มีอะไรบาง
14. การแสดงทน่ี ยิ มแสดงกนั ในงานมงคลสมรสของชาวมาเลยคอื การแสดงอะไร
15. เพลง “คาตาวา ลาก”ี ของมาเลเซียมคี วามหมายในภาษาไทยวา อะไร
16. การสอนแบบยอกยาการตาของอนิ โดนเี ซยี คอื การสอนลกั ษณะใด
17. การใชผ าพันแบบยอกยาการต ากบั แบบซูราการตาแตกตางกนั อยางไร
18. นาฏศลิ ปแบบสดุ ทายที่ยากท่ีสุดของบาหลีคืออะไร
19. “วายัง” ของอนิ โดนีเซียเปน การแสดงลักษณะแบบใด
20. การแสดงหนังคนเปน “วายัง” ลกั ษณะใด
21. หลกั ฐานการเกดิ ฟอนรําของอนิ เดยี คอื อะไร
22. นาฏศลิ ปคลาสสกิ ของอนิ เดยี ทง้ั หมดมี 3 อยา งทเ่ี หมอื นกนั คอื อะไรบาง
23. อธบิ ายความหมายของ “ตณั ฑวะ” และ “ลาสยะ” ในอนิ เดีย

74

24. นาฏศิลป “คาธคั ” ของอินเดยี มีแหลงกาํ เนิดมาจากอะไร
25. จงั หวะการเตน ระบาํ หมนุ ตัวรวดเรว็ ดุจสายฟา แลบเรยี กวา อะไร
26. นาฏศิลปอ ินเดียในแบบละครท่ีสาํ คัญมากที่สุดคอื อะไร
27. ระบาํ ที่มุง แสดงความดีความชอบของผูปกครองฝายบุนและฝา ยบขู องขาราชการคือระบาํ อะไร
28. ศลิ ปวฒั นธรรมยคุ ศกั ดนิ าของจีนเจริญรุงเรืองอยางเต็มท่ีในสมยั ใด
29. วรรณคดปี ากเปลาของจนี เรยี กวา อะไร
30. งว้ิ ชั้นสงู ที่เปน แมบ ทของง้วิ อืน่ ๆคืออะไร
31. เพราะอะไรจงึ หามนาํ ปูทะเล ลูกหมา ลกู แมว ขึ้นไปบนเวทแี สดงง้ิว
32. พธิ ลี าซัมของทเิ บตมีลักษณะอยางไร
33. นาฏศิลปเกาหลีสมบรู ณตามแบบฉบบั ทางการละครและเปน พธิ ีรตี องทสี่ ดุ คอื อะไร
34. จุดเดน ของนาฏศลิ ปเกหลมี ีลักษณะคลา ยนาฏศลิ ปสเปนอยา งไร
35. ละครญ่ีปุนมกี ําเนดิ มาจากอะไร
36. ละครโนะ แบบประยุกตใ หมเรยี กวาอะไร
37. ประโยชนสาํ คญั ของ “ทางดอกไม” ในละครคาบูกคิ อื อะไร
38. ใครเปนผใู หกาํ เนดิ ละครคาบกู ิ
39. บทละครของบูงักกุแบบใดแตง ข้ึนใหเดก็ ราํ โดยเฉพาะ
40. ละครสมัยใหมแ บบเฉลมิ ไทย แตม ีระบาํ มากมายหลายชดุ และรองสลับเรือ่ งเรียกวา อะไร

75

เร่อื งท่ี 4 ละครทไ่ี ดร ับอทิ ธิพลของวัฒนธรรมตะวันตก

ในสมัยรัชกาลที่ 5 วัฒนธรรมทางนาฏศิลปของตะวันตกไดกระจายแพรหลายเขามาในประเทศไทย
ทําใหเ กดิ ละครแบบตางๆ ข้นึ เชน ละครดกึ ดําบรรพ ดังท่ีไดกลาวไปบางแลวในตอนตน แตละครดึกดําบรรพ
ยังคงใชท า รําของไทยเปน หลกั และถอื ไดวาเปนนาฏศิลปของไทยอยางสมบูรณ สวนละครที่นําแบบอยางของ
ตะวนั ตกมาแสดงคือละครทไี่ มใชท ารําเลย ใชแตกิริยาทาทางของคนธรรมดาสามัญท่ีปฏิบัติกันอยูในชีวิตจริง
เทา นน้ั ไดแก

1. ละครรอง เปนละครที่ใชทาทางแบบสามัญธรรมดา ไมมีการรายรํา แสดงบนเวที และมีการเปลี่ยน
ฉากตามทอ งเร่ือง ละครรอ งแบง เปน 2 ประเภท คอื

1) ละครรองลวนๆ การดําเนินเร่ืองใชเพลงรองตลอดเร่ือง ไมมีคําพูด ละครรองลวนๆ เชนบทละคร
เร่อื งสาวิตรี พระราชนิพนธใ นพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาเจาอยูหวั เปน ตน

2) ละครรองสลับพูด การดําเนินเรื่องมีท้ังรองและพูด แตยึดถือการรองเปนสําคัญ การพูดเปนเพียง
สอดแทรกและบทพูดทบทวนบทที่รองจบไปแลวเทานั้น ละครรองประเภทนี้ไดรับความนิยมและรูจักกัน
แพรห ลาย ดังน้นั เมือ่ กลา วถงึ ละครรองมักจะหมายถงึ ละครรองสลับพูดกนั เปน สว นใหญ ละครรองสลับพูด เชน
สาวเครอื ฟา ตกุ ตายอดรกั เปนตน

2.ละครพดู เปนละครท่ใี ชศ ลิ ปะในการพูดดําเนินเรอ่ื ง เปนละครแบบใหมทสี่ มเดจ็ พระบรมโอรสาธิราช
เจาฟามหาวชริ าวธุ สยามมงกฎุ ราชกมุ าร ทรงเปน ผูใหกาํ เนิด ในสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว
ละครพดู จะแบงได 2 ประเภท คือ

1) ละครพูดลวนๆ ดาํ เนินเรื่องดวยวธิ กี ารพูด ตัวละครแสดงทาทางตามธรรมชาติประกอบบทบาทไป
ตามเน้อื เรือ่ ง เปนละครที่ไดรับความนยิ มจนทกุ วันน้ี เพราะแสดงไดงายแบบสามัญชน ตัวละครไมตองใชเวลา
ฝกฝนเปนเวลานานๆเหมือนละครรํา ไมตองมีดนตรีหรือการรองเพลง แตมีฉากและเปลี่ยนฉากตามทองเรื่อง
เรอ่ื งทีน่ ํามาแสดงอาจแตง ขึน้ หรือดัดแปลงมาจากตา งประเทศกไ็ ด

2) ละครพูดสลบั ลํา ลาํ หมายถึง ลํานําหรือเพลง ละครพูดสลับลําจะดําเนินเรื่องดวยการพูดและมีการ
รอ งเพลงแทรกบาง เชน ใหตัวละครรองเพื่อแสดงอารมณของเร่ืองหรือตัวละคร ซ่ึงหากตองการตัดเพลงออก
จะตองไมเสียเร่ือง และเมอ่ื ตดั ออกก็เปนเพียงละครพูดธรรมดา เรื่องที่ใชแสดง เชน เรื่องปลอยแก ของนายบัว
ทองอิน พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาเจาอยูหัวทรงพระราชนิพนธบทรองแทรก โดยใชพระนามแฝงวา
“ศรอี ยุธยา”

76

เรอ่ื งที่ 5 ประเภทของละคร

ละครสามารถแบงเปน 2 ประเภทใหญๆ คอื ละครสากล และละครไทย

ละครสากล
ละครสากลแบง ออกเปนประเภทไดด งั น้ี

1. ละครประเภทโศกนาฎกรรม (Tragedy) เปน วรรณกรรมการละครท่เี กา แกทส่ี ดุ และมคี ุณคา สูงสดุ ใน
เชงิ ศลิ ปะและวรรณคดี ละครประเภทนถ้ี ือกําเนิดขนึ้ ในประเทศกรซี และพัฒนาไปสูค วามสมบูรณภายใตการนํา
ของ เอสดิลุส (Aeschylus,525-456 B.C.) โซโปคลีส (Sophocles, 496-406 B.C.) และยูริพิดีส (Euripides,484-
406 B.C.)เปนละครท่ีพยายามตอบปญหาหรือตั้งคําถามท่ีสําคัญๆ เก่ียวกับชีวิตท่ีตองนํามาใหผูชมตองขบคิด
เชน ชีวติ คืออะไร มนุษยคืออะไร อะไรผิด อะไรถูก อะไรจริง ภายใตจ กั รวาลทีเ่ ตม็ ไปดวยความเรนลับ ละคร
ประเภทน้ถี อื กําเนดิ จากพธิ ีทางศาสนา จึงนับวาเปน ละครทีม่ คี วามใกลช ิดกบั ศาสนาอยมู าก แมในปจจุบันละคร
แทรจิดี ท่ีมีความสมบูรณยังสามารถใหความรูสึกสูงสง และความบริสุทธิ์ทางจิตใจไดดวยการช้ีชวนแกม
บงั คับให มองปญหาสาํ คัญ ๆ ของชวี ติ ทําใหไดต ระหนักถึงคุณ คาของความเปนมนุษย กลาเผชิญความจริง
เก่ยี วกบั ตนเองและโลก และมองเหน็ ความสําคญั ของการดํารงชีวิตอยางมีคณุ คาสมกับทไ่ี ดเ กิดมาเปนมนษุ ย

ลกั ษณะสําคญั ของละครประเภทโศกนาฎกรรม
1. ตองเปนเรอ่ื งทีแ่ สดงถงึ ความทกุ ขทรมานของมนษุ ย และจบลงดว ยความหายนะของตวั เอก
2. ตวั เอกของแทรจดิ จี ะตอ งมีความยิง่ ใหญเ หนือคนทั่วๆไป แตในขณะเดียวกันก็จะตองมีขอบกพรอง
หรอื ขอ ผดิ พลาดท่เี ปนสาเหตุของความหายนะท่ีไดร บั
3. ฉากตา งๆทแ่ี สดงถงึ ความทรมานของมนุษยจะตองมีผลทําใหเกิดความสงสาร และความกลัวอันจะ
นาํ ไปสคู วามเขา ใจชวี ติ
4. มีความเปน เลศิ ในเชิงศิลปะและวรรณคดี
5. ไดค วามรสู กึ อนั สูงกวา หรือความรสู ึกผองแผว จริงใจ และการชําระลา งจิตใจจนบรสิ ทุ ธ์ิ
2. ละครประเภทตลกขบขัน ตามหลักของทฤษฎีการละครที่เปนที่ยอมรับกันโดยทั่วไปนั้นมักจะถือวา
ละครประเภทตลกขบขนั แยกออกเปน 2 ประเภทใหญๆ คอื
1) ละครตลกชนิดโปกฮา (Farce) ใหความตลกขบขันจากเร่ืองราวหรือเหตุการณที่เหลือเช่ือเปนการ
แสดงทรี่ วดเรว็ และเอะอะตึงตงั
2) ละครตลกทมี่ ีลกั ษณะเปน วรรณกรรม (Comedy) บางเร่อื งเปนวรรณกรรมชั้นสูงท่ีนับเปนวรรณคดี
อมตะของโลก เชน สขุ นาฎกรรม (Romantic Comedy) ของเชกสเปยร (Shakespeare) ละครตลกประเภทเสียดสี
(Satiric Comedy) ของโมลิแยร (Moliire) และตลกประเภทความคิด (Comedy of Ideas) ของจอรจ เบอรนารด
ชอว (George Bernard Shaw) เปนตน ละครคอมเมดีมีหลายประเภท ดงั น้ี

77

- สุขนาฏกรรม (Romantic Comedy) ละครคอมมาดีประเภทนี้ถือเปนวรรณกรรมชั้นสูง เชน สุข
นาฎกรรมของวิลเลี่ยม เชกเสปยร เรื่อง เวนิชวานิช (The Merchants of Venice) ตามใจทาน (As You Like It)
และทเวลฟร ไนท (Twlfth Night) เปนตน ละครประเภทนี้นิยมแสดงในเรื่องราวท่ีเต็มไปดวยจินตนาการและ
ความคิดสรางสรรค แตก็เปนเรื่องราวที่นาเช่ือสมเหตุสมผล ตัวละครประกอบดวยพระเอกนางเอกท่ีมีความ
สวยงามตามอุดมคติ พูดจาดวยภาษาที่ไพเราะเพราะพร้ิง และมักจะตองพบกับอุปสรรคเก่ียวกับความรักใน
ตอนตน แตเร่อื งก็จบลงดว ยความสุข ซ่ึงมักจะเปนพิธีแตงงานหรือเฉลิมฉลองที่สดช่ืนร่ืนเริง บทบาทสําคัญที่
ดึงดูดความสนใจและเรียกเสียงหัวเราะจากคนดูในละครประเภทสุขนาฏกรรมนี้ มักไปตกอยูกับตัวละคร
ทม่ี ลี กั ษณะเปนตัวตลกอยางแทจ ริงซงึ่ ไมใ ชตัวพระเอก หรอื นางเอก ตัวตลกเหลานี้รวมถึงตัวตลกอาชีพ (Clown)
ที่มหี นาทท่ี าํ ใหคนหวั เราะดว ยคาํ พดู ทคี่ มคายเสยี ดสี หรอื การกระทําทต่ี ลกโปกฮา

- ละครตลกชั้นสงู (Hight Comedy) หรอื ตลกผูดี (Comedy of Manners) เปน ละครทล่ี อเลยี นเสียดสีชีวิต
ในสังคม เฉพาะอยางยิ่งในสังคมชั้นสูง ซึ่งมีกฎเกณฑขอบังคับมากมาย ความสนุกสนานขบขันของผูชม
เกิดจากการทีไ่ ดเหน็ วธิ กี ารอนั แยบยลตางๆ ที่ตวั ละครในเรื่องนํามาใชเพ่ือหลกี เล่ียงกฎขอ บงั คับของสงั คม

- ละครตลกประเภทเสียดสี (Satiric Comedy) ละครตลกประเภทน้ีมีลักษณะใกลเคียงกับตลกช้ันสูง
แตเนน การเสียดสโี จมตีวิธีการท่ีรุนแรงกวา ในขณะท่ีละครตลกช้นั สงู มงุ ลอเลยี นพฤติกรรมของคนในวงสังคม
ช้นั สงู ละครตลกเสียดสีจะมุงโจมตีขอบกพรองของมนุษยโดยท่ัวไป ไมจํากัดวาจะตองอยูในแวดวงสังคมใด
ละครตลกประเภทน้ีมุงทจ่ี ะแกไขส่ิงบกพรองในตัวมนุษยและสงั คม ดวยการนําขอบกพรองดังกลาวมาเยาะเยย
ถากถางใหเปนเรื่องขบขันและนาละอาย เพ่ือท่ีวาเม่ือไดดูละครประเภทนี้แลวผูชมจะไดมองเห็นขอบกพรอง
ของตนเกดิ ความละอายใจ และพยายามปรบั ปรงุ แกไ ขตอไป

- ละครตลกประกอบความคิด (Comedy Ideas) ละครตลกประเภทนี้ใชวิธีลอเลียนเสียดสี แตเนนการ
นําเอาความคิดความเช่ือของมนุษยท่ีผิดพลาดบกพรองหรือลาสมัย มาเปนจุดที่ทําใหผูชมหัวเราะ
โดยมีวัตถุประสงคท่ีจะทําใหผ ชู มกลบั ไปคิดแกไขขอบกพรองในความคิดความเช่ือของตนเองและของสังคม
โดยสวนรวม จงึ เรยี กละครประเภทน้ีอกี อยา งหนงึ่ วา “ละครตลกระดับสมอง (Intellectual Comedy) ซง่ึ จัดอยูใน
ระดบั วรรณกรรมเชนกัน นักเขยี นทีเ่ ปนผูนําในการประพนั ธล ะครตลกน้ี ไดแ ก จอรจ เบอรนารด ซอร (George
Bernard Shaw)

- ละครตลกประเภทสถานการณ (Situation Comedy) ละครตลกประเภทน้ีมักเกิดจากเรื่องราวที่สับสน
อลเวงประเภทผดิ ฝาผดิ ตัว ซึ่งสวนใหญเปนเร่ืองบังเอิญแทบท้ังสิ้น ลักษณะของการแสดงก็มักจะออกทาออก
ทางมากกวาตลกช้ันสงู

- ละครตลกประเภทโครมคราม (Slapstick Comedy) ละครตลกประเภทน้ีมีลักษณะเอะอะตึงตัง มักมี
การแสดงประเภทว่งิ ไลจ ับกัน และการตีก็มกั จะทาํ ใหเกดิ เสยี งอกึ ทกึ ครกึ โครมมากวา ทจี่ ะทําใหใหใ ครเจบ็ จรงิ ๆ
ละครประเภทนมี้ ีความแตกตางจากคอเมดชี น้ั สูงมาก และมคี วามใกลเ คียงไปทางละครฟารส มากกวา

78

- ละครรกั กระจุมกระจิ๋ม (Sentimental Comdy) และละครตลกเคลาน้ําตา (Tearful Comedy) ละครตลก
ประเภทน้ี จดั อยใู นประเภทละครเรงิ รมยท่ีเขยี นขึ้น เพ่อื ใหถ ูกใจตลาดเชน เดียวกับละครชวี ิตประเภทเมโลดรามา
(Melodrama) และมลี ักษณะใกลเคยี งไปทางเมโลดรามามากกวาคอมเมดี เพราะผูเขียนใหความเห็นอกเหน็ ใจกับ
ตวั เอกมาก ผิดกับลกั ษณะของการเขียนประเภทคอมมาดี ซงึ่ มกั จะลอ เลยี น หรือเสียดสโี ดยปราศจากความเหน็ ใจ
และความตลกของตวั เอก และความตลกของตวั เอกมักจะนาเอ็นดู สวนใหญแ ลว ตลกมักจะมาจากตัวคนใชหรือ
เพื่อนฝงู ของพระเอกนางเอกมากกวา

3. ละครอิงนิยาย (Romance) เปนเรื่องราวท่ีมนุษยใฝฝนจะไดพบมากกวาที่จะไดพบจริงๆ
ในชีวิตประจําวัน ละครประเภทน้ีมีลักษณะท่ีหลีกไปจากชีวิตจริงไปสูชีวิตในอุดมคติ รูปแบบของละคร
โรมานซน ยิ มการสรางสรรคอยา งมสี าระเตม็ ทโี ดยไมยึดถือกฎเกณฑใดๆ ผูเขียนบทละครสามารถวางโครงเรื่อง
โดยนําเหตุการณมาตอกันเปนตอนๆ ในดานภาพและเสียงและมักเปนบทท่ีนําไปจัดแสดงดวยฉาก แสง สี
และเครือ่ งแตงกายท่ีงดงามตระการตา สวนในดานการแสดง ละครโรมานซนิยมใชการเคล่ือนไหวท่ีนุมนวล
คลองแคลว งดงาม และไมพยายามลอกเลยี นการกระทําท่ีใกลเ คยี งกับชีวติ จริงจนเกินไป อาจใชลลี าทสี่ รา งสรรค
ขึน้ ใหมีความงดงามมากกวาชวี ติ จริงและเปนสัญลกั ษณของส่งิ ทต่ี อ งการจะสือ่ ตอผชู ม

4. ละครประเภทเริงรมย (Melodrama) หมายถงึ ละครทีถ่ อื ความสําคญั ของโครงเร่ือง (Plot) หรือความ
สนกุ สนานของการดําเนินเร่ืองเปนสําคัญ ตัวละครมีความสําคัญลองลงมา จึงใชตัวละครเปนเครื่องมือในการ
เลาเรื่อง ที่สนุกสนาน และเพื่อใหเขาใจงาย ติดตามทองเร่ืองไดงาย จึงนิยมใชตัวละครประเภท “ตายตัว”
(Typed Characters) เชนพระเอก นางเอก ผูร า ย เปน ตน

5. ละครสมยั ใหม (Modern drama) มแี นวทางดงั นี้
1) ละครสมัยใหมแนว “เหมือนชีวิตหรือเปนธรรมชาติ” (Realism/Naturalism) หมายถึง ละคร
สมัยใหมที่พยายามมองชีวิตดวยความเปนกลาง แลวสะทอนภาพออกมาในรูปของละครตามความเปนจริง
โดยไมเสรมิ แตง หรือบิดเบอื น ตลอดจนใชว ธิ กี ารจดั เสนอท่ีทําใหล ะครมคี วามใกลเ คยี งกับชวี ติ มากทส่ี ดุ
การเรม่ิ ตนละครยุคสมัยใหม ในราวปลายศตวรรษท่ี 19 บรรดาผูนําในดานละครสมัยใหมตางก็พากัน
เรียกวา “ละครคือชีวิต” (Theatre is life itself) และการแสดงละครท่ีถูกตองคือการนําเอา “แผนภาพชีวิต”
(Slice of Life) ท่ีเหมือนจริงทกุ ประการมาวางบนเวทีโดยไมมกี ารดดั แปลง
2) ละครสมัยใหมแนว “ตอตานชีวิตจริง” (Anti-realism) เกิดข้ึนเม่ือราวปลายคริสตศตวรรษที่ 19
มหี ลายแนวดงั น้ี
- ละครแนวสัญลักษณ (Symbolism) เปนละครที่ใชสัญลักษณในการนําเสนอความเปนจริงแทนที่จะ
หลอกภาพที่เหมือนมาแสดงแตอางเดียว แตจะอวดอางวา “ความจริง” ท่ีเสนอโดยใชสัญลักษณท่ีลึกซึ้งกวา
ความจรงิ ทไี่ ดม าจากการลอกเลยี นแบบธรรมชาตโิ ดยใชท้งั การสัมผัส นอกจากจะคัดคานการลอกแบบชีวิตจริง
มาใชในการประพันธแลว ยังคัดคานการสรางฉากท่ีเหมือนจริง ตลอดจนการเนนรายละเอียดและการใช
ขอปลกี ยอ ยเกย่ี วกับกาลเวลาและสถานทใี่ นการเสนอละครมากเกินไป นิยมใชฉาก เคร่ืองแตงกายที่ดูเปนกลางๆ

79

ไมจําเพาะเจาะจงวาเปนยุคใด แตจะเนนการใชอารมณ บรรยากาศ และทําใหฉาก แสง สี เคร่ืองแตงกายเปน
สัญลกั ษณ

- ละครแนวโรแมนติก (Romantic) หรือโรแมนติซิสม (Romantism) สมัยใหม เปนละครที่สะทอนให
เห็นจินตนาการ ความใฝฝ น และอุดมคติที่มีอยูในตัวมนุษย แทนท่ีจะใหเห็นแตอํานาจฝายตํ่าหรือตกเปนทาส
ของสง่ิ แวดลอม

- ละครแนวเอกสเพรสชนั่ นสิ ม (Expressionism) เปนละครที่เสาะแสวงหาความจริงสวนลึกของสมอง
และจติ ใจมนุษย ซง่ึ อาจจะไมเ หมอื นกับความจรงิ ทีเ่ ห็นหรือจับตองได ฉากในละครบางครงั้ จงึ มลี กั ษณะบดู เบย้ี ว
และมขี นาดแตกตา งไปจากความเปน จรงิ มาก คือ เปน ภาพทถ่ี กู บิดเบอื นไปตามความรสู กึ นึกคิดหรืออารมณของ
ตัวละคร ละครประเภทนีไ้ มใชการแสดงแบบเหมอื นชีวติ หรือเปน ธรรมชาติ แตอ าจใหต วั ละครใสหนากากหรือ
เคลือ่ นไหวแบบหุนยนต หรือแสดงการเคลือ่ นไหวแบบอน่ื ๆท่เี หน็ วาเหมาะสม

- ละครแนวเอพิค (Epic) เปนละครท่ีมีอิสระในดานลีลาการแสดง บทเจรจา และเทคนิคของการจัด
เสนอท่ีทําใหดูหางไกลจากแนวเหมือนชีวิต แตยังคงเสนอเร่ืองราวที่ติดตามได มีเหตุผลตามสมควรและมี
ภาพสะทอนเกีย่ วกบั โลกและมนษุ ยเ สนอตอผชู ม แบรโทลท เบรซท นักเขียนชาวเยอรมันเปนคนสําคัญที่สุดที่
ทําใหละครแนวเอพิคไดรับความนิยมแพรห ลายทว่ั โลก

- ละครแนวแอบเสิรด (Absurd) เปนละครที่มีแนวการนําเสนอแบบตลกขบขันดวยลีลาของจําอวด
แบบเกาแก แตเนอ้ื หาสาระแสดงใหเ หน็ ความสบั สนวนุ วายของโลก ความวางเปลาไรจุดหมายของชีวิต การใช
ภาษามกั แสดงใหเห็นความบกพรองและการเส่ือมคาของภาษา จนถึงขนาดที่วาภาษาในโลกปจจุบันน้ันใชส่ือ
ความหมายแทบไมไ ดเ ลย การดลู ะครแนวแอบเสิรด จึงคลายกับการดูภาพเขียนประเภทแอบเสิรด จึงคลายกับ
การดภู าพเขยี นประเภทแอบสแทรคท (Abstract) คอื ผูดจู ะตองตีความหมายทุกอยางดวยตนเอง นําเอาความคิด
ความรูสึกและประสบการณของตนเขามามีสวนในการ “เขาถึง” ดังนั้นผูชมแตละคนจึงอาจแปลความหมาย
ที่ไดรับจากการดูละครแอบเสิรดเร่ืองเดียวกันแตกตางกันไปขึ้นอยูกับจินตนาการ ภูมิหลัง และเจตคติของ
แตละคน
การจัดการแสดงละคร

การจดั การแสดงละคร หมายถึง การนําบทละครหรือเร่ืองราวท่ีมีอยูมาจัดเสนอในรูปของการแสดง
ณ สถานทีใ่ ดทหี่ นึง่ ซงึ่ อาจจะเปน โรงละครหรอื สถานท่ีทส่ี ามารถจดั แสดงใหผชู มชมได

ผชู มละคร คือ ผรู ับรคู ุณคาของละครและมปี ฏิกิริยาตอบโตตอคณุ คา นัน้ ๆ โดยการนาํ ไปกลอมเกลานสิ ยั
ใจคอ รสนิยม หรอื เจตคติของตนเองที่มตี อสง่ิ ตางๆในชีวติ ในขณะเดยี วกันผูชมคอื ผทู วี่ ิจารณการละคร ปฏิกริ ิยา
ของผชู มทม่ี ตี อ ละครจงึ มีอทิ ธพิ ลตอ ผสู รา งสรรคล ะครเปนอยา งมาก

80

เรื่องที่ 6 ละครกับภูมปิ ญ ญาสากล

สมาคมการละครเพื่อการศึกษาของประเทศสหรัฐอเมริกา (American Alliance for -Theatre and
Education) ไดใหค ํานยิ ามของละครสรางสรรคไ วว า

ละครสรางสรรค (Creative Drama) หมายถึง รูปแบบของละครชนิดหนึ่งที่เกิดจากการดนสด
(Improvisation) การไมพ ยายามอวดผชู ม (Nonexhibitional) การใชกระบวนการเรียนรู (Process-centered) โดยมี
ผูนําชวยช้ีนําใหผูรวมกิจกรรมไดใชจินตนาการเพ่ือเลนบทบาทสมมติและเพื่อสะทอนถึงประสบการณของ
มนุษย ผนู าํ มหี นา ทช่ี วยเหลือและแนะนําใหผ ูรว มกจิ กรรมน้ันสํารวจขอมูล พัฒนาวิธีการแสดงออกเพื่อสื่อสาร
ความคดิ และความรูสึกโดยการใชละครซึ่งเกิดจากการดนสดดวยทาทางและคําพูด เพ่ือท่ีจะคนหาความหมาย
หรือสัจธรรมอันเกี่ยวกบั ประสบการณช วี ติ

กจิ กรรมในละครสรางสรรคเปน กระบวนการ (Process) ที่มขี นั้ ตอนทาํ กิจกรรมโดยผูรวมกิจกรรมเปน
ศูนยกลางนั้น มักจะเร่ิมตนจากส่ิงที่ผูเรียนมีความรูหรือ คุนเคยอยูแลว จากนั้นผูนําจึงจะจัดประสบการณ
เช่ือมโยงจากส่ิงท่ีผูรวมกิจกรรมรูจักอยูแลวไปสูการเรียนใหมๆ ที่กวางขึ้นและลึกซ้ึงขึ้น และมุงหวังท่ีจะ
พัฒนาการทาํ งานของสมองท้งั สองซกี ไปอยา งสมดลุ

โดยภาพรวมละครสรางสรรคมักจะเร่ิมดวยการใชประสบการณจากประสาทสัมผัสท้ัง 5 (Sensory
Recall) การใชความทรงจํา (Memory Recall) นําไปสูจินตนาการ (Imagination) และความคิดสรางสรรค
(Creativity) ซ่ึงนําไปสูการสวมบทบาทสมมติ (Role Play) ภายใตสถานการณและกติกาที่ตกลงรวมกัน
กอใหเ กดิ การแสดงในแบบดน สด ซ่งึ ตองใชจนิ ตนาการผนวกกบั การใชปฏิภาณ จนกระทั่งนําไปสูความเขาใจ
ในสถานการณนั้นๆ มากขึน้ ในทสี่ ุดกระบวนการประเมินผลในตอนทายนัน้ กช็ วยใหผ ูร ว มกิจกรรมไดใชทักษะ
การคิดวิเคราะหอยางมีวิจารณญาณและไมวาเปาหมายในการจัดกิจกรรมและละครสรางสรรคในแตละคร้ัง
จะเปนอยา งไรก็ตาม สิง่ หนง่ึ ท่ผี ูนํากจิ กรรมควรจะตองทํากอนเร่ิมกิจกรรมในข้ันตอนแรกคือ การเตรียมความ
พรอม (Warm-up) รางกายและสมาธิใหกับผูรวมกิจกรรม การเตรียมรางกายและจิตใจเปนข้ันตอนสําคัญมาก
กอนท่ีจะเร่ิมกิจกรรมหลักอื่นๆ ผูนําไมควรมองขามความสําคัญของขั้นตอนน้ี ตัวอยางกิจกรรมการเตรียม
ความพรอ ม เชน การเดิน การวิ่งเบาๆ การยดื เสนยืดสายแบบงายๆหรือเปนการเลนเกมสตางๆ เม่ือเตรียมความ
พรอ มอบอนุ รา งกายเสร็จแลว จะตามดว ยกระบวนการตอไปนี้ คือ กิจกรรมจูงใจ (Motivation) กิจกรรมเตรียม
ทกั ษะละคร (Predrama) และกิจกรรมละคร (Drama Playing) และการประเมินผล (Evaluation) ซงึ่ มรี ายละเอียด
ดังนี้

1.กจิ กรรมจูงใจ (Motivation) หมายถึงการใชคําถามหรือสื่อประเภทตางๆในการกระตุนความสนใจ
ของผรู ว มกิจกรรมเพอื่ ใหผ รู วมกิจกรรมเกดิ ความตองการท่ีจะเรียนรหู รอื ทาํ ความเขา ใจกับประเด็นท่ีไดถูกหยิบ
ยกข้ึนมา ขน้ั ตอนในในการสรา งแรงจูงใจนี้อาจจะเร่ิมตนดวยการถามคําถามทเี่ รา ปฏิกริ ยิ าตอบสนอง เพอ่ื ดงึ ใหผ ู
รวมกิจกรรมมีสวนเริ่มตั้งแตแรกเริ่ม จากนั้นผูนํากิจกรรมอาจจะนําเสนอขอมูลท่ีจะจําเปนตอการแสดงใน
ชวงทาย “ขอมูล” ที่วานี้ หมายถึง สื่อท่ีสะทอนใหเห็นถึงประเด็นที่จะนําไปสูการอภิปราย หรือการเรียนรู

81

ตามเปาหมายที่ไดวางไว สื่อที่วานี้มีหลายรูปแบบ เชน เกมส นิทาน บทกวี บทเพลง วีดีทัศน บทสัมภาษณ
ขาวสาร บทความ เรือ่ งสน้ั ภาพจําลอง แผนผัง เปนตน ผนู าํ ตองพจิ ารณาตามความเหมาะสมเองวา จะใชขอมลู ใด
เวลาเทา ไร และอยา งไร เพอื่ เปนการปูพน้ื ฐานและสรา งแรงจงู ใจในการแสวงหาคําตอบใหกับผูรวมกิจกรรมให
มากทส่ี ุด

กิจกรรมจงู ใจ แบง ออกเปน 3 ประเภท คอื
1) การเคล่ือนไหว (Movement and Game) ไดแกทาใบ (Pantomime) การเคลื่อนไหวสรางสรรค
(Creative Movement) การเลนเกมส (Game) การทําทาทางการเคล่ือนไหวประกอบจังหวะดนตรี หรือเพลง
(Movement with music and song)
2) การใชภ าษา (Language or Word Games) ไดแก การถามคําถามการเลานิทาน (Story Telling) ดวย
เทคนิคตางๆ การรอ งเพลง (Song) การอานบทกลอน คําสภุ าษติ คาํ รอ งในการละเลน และการไขปริศนาคําทาย
(Riddles)
3) การใชสือ่ ตางๆ เชน ใชหุน สิง่ พิมพ ภาพเขยี น ถา ยภาพ แผน พบั เปนตน
2. กิจกรรมเตรียมทักษะละคร (Per-drama) กอนที่จะไปถึงข้ันตอนการแสดงละครนั้นผูนํากิจกรรม
ควรวางแผนไวว า จะใหผ รู ว มกจิ กรรมเตรียมตวั ในเรื่องใดบาง เชน เตรียมพรอมรางกาย การทําความเขาใจกับ
ละครที่จะแสดง การจดั เตรยี มพืน้ ทสี่ าํ หรบั แสดง การคดั เลือกผแู สดง ตลอดจนการฝกซอมบทบาทในบางตอน
ตามความจําเปน การที่ผูนํากิจกรรมจะเตรียมความพรอมกับผูรวมกิจกรรมอยางไรบางน้ัน จําเปนตอง
จนิ ตนาการไปลว งหนา ใหเห็นภาพของการแสดงละครในหอ งทาํ กิจกรรมนนั้ ภายในระยะเวลาและองคป ระกอบ
ทางเทคนิคท่ีจาํ กดั เพอ่ื จะไดแ สดงละครทีใ่ ชด น สดไดอ ยา งมีประสิทธภิ าพและบรรลเุ ปา หมายทป่ี ระสงค
3. กจิ กรรมละคร (Drama Playing) เมอ่ื มกี ารเตรียมความพรอมมาพอสมควรแลว ผูรวมกิจกรรมก็จะมี
ความม่ันใจและความพรอมท่ีจะแสดง ผูนํากิจกรรมควรสรางบรรยากาศท่ีปลอดภัย อบอุนเปนกันเอง
เพื่อที่จะใหทั้งผูแสดงและผูชมซึ่งเปนผูมารวมดวยกันน้ัน สามารถทุมเทสมาธิใหกับละครที่กําลังจะเกิดข้ึน
ภายในหอ งทาํ กิจกรรม ในการแสดงละครสรางสรรคผ ูนาํ กิจกรรมควรมีความเขาใจที่ถูกตองวาการแสดงละคร
สรางสรรคนัน้ ไมใชก ารแสดงละครเวที ดงั นั้น จึงไมจาํ เปน ตอ งกังวลเกี่ยวกับความสมบูรณแบบของการแสดง
แตจําเปนตองเขาใจวาการแสดงแตละครั้งจะนําไปสูเปาหมายและวัตถุประสงคที่ต้ังไดอยางไร ตัวอยางเชน
การนําเรื่องหนูนอยหมวกแดงมาเปนแรงจูงใจในการทําละคร ผูนํากิจกรรมอาจตองใหผูรวมกิจกรรมพัฒนา
ทกั ษะการพดู ดนสด โดยกระทําภายใตโ ครงเรือ่ งท่งี ายและตวั ละครที่ไมซับซอน ในการแสดงละครจึงอาจใหผู
รว มกจิ กรรมแสดงโดยตลอดทงั้ เร่ือง เพ่ือให เปนการฝก ฝนทกั ษะการดนสด แตถ าหากเรอื่ งหรอื นทิ านทนี่ าํ มาใช
เปนแรงจูงใจท่ีมีความยาวมาก ก็อาจจะเปนอุปสรรคตอการแสดงภายในเวลาที่จํากัดได ดังนั้น ผูนํากิจกรรม
อาจจะเลอื กแสดงเฉพาะบางตอนโดยเฉพาะตอนท่กี ระตนุ ใหเ กดิ การดนสดท่มี ีคณุ ภาพ กลาวคือ เปนการดน สดท่ี
นาํ ไปสูป ระเดน็ การพูดคุย อภปิ รายในชวงตอ ไปได

82

จะเห็นไดวา ผูนาํ กิจกรรมจะตองรูจกั จินตนาการและเลือกเฟนวาจะใหผูรวมกิจกรรมแสดงละครเรื่อง
อะไรตอนไหนเพื่อทจี่ ะนําไปสูก ารประเมินผลทีม่ คี ณุ ภาพ แตในการแสดงออกอยางไรนั้นผูนํากิจกรรมควรจะ
ปลอยใหผูแสดงมีอิสรภาพในการแสดงโดยไมจําเปนตองเขาไปกํากับการแสดงมากจนเกินความจําเปน
แตอาจจะทําหนา ทค่ี ลา ยกับกรรมการการแสดงละครมากกวา เพื่อทจ่ี ะดูวาผรู ว มกจิ กรรมไดใหความรวมมือใน
การทํากิจกรรมน้นั ตามกตกิ าท่ตี กลงกนั ไวไดหรอื ไม

ประโยชนของการสรา งสรรค
ประโยชนข องละครสรางสรรคม ีมากมาย โดยจะกลา วแบบกวา งๆ ไดดงั น้ี
1. ละครสรางสรรคพ ัฒนาจนิ ตนาการและความคดิ สรางสรรค จนิ ตนาการเปน จดุ เร่มิ ตน ท่ีสําคญั กอนจะ
ไปถึงขน้ั ตอนของการลงมอื ทํา จนิ ตนาการ คือ ความสามารถในการขา มพน ขอบเขตและสภาวะแหงปจจุบันคือ
ความสามารถที่จะมองเห็นตวั เองในสถานการณใ หมๆ หรือมองเหน็ ตวั เองในชวี ิตของผอู ่นื ความคิดสรางสรรค
หมายถึง ความคดิ หรือการกระทาํ ในส่งิ ทีใ่ หมโดยไมซ าํ้ แบบหรอื เลียนแบบใคร
ในระยะแรกเร่ิมของการฝกใชจินตนาการนั้นผูรวมกิจกรรมควรจะเร่ิมตนจินตนาการในสิ่งท่ีตนเอง
มปี ระสบการณมากอน โดยเฉพาะอยางยิ่งประสบการณจากการใชประสาทสัมผัสทั้ง 5 จะชวยใหเกิดจินตภาพ
ซง่ึ เปน บอเกิดแหงการขยายจินตนาการใหกวางไกลและลึกซ้ึงในลําดับตอๆไป การเลนบทบาทสมมติจึงเปน
สวนหน่งึ ของการฝกพฒั นาจินตนาการและความคิดสรา งสรรค
2. ละครสรางสรรคพัฒนาทักษะการคิด การคิดเปน ทําเปน และการแกปญหาเปน เปนกระบวนการ
ซึ่งเปนเครอื่ งมือสาํ คญั ในการเรยี นรูของผูรวมกจิ กรรมทุกคน ดังนน้ั การสอนกระบวนการคิดจงึ เปน ส่ิงจําเปนที่
ผูนํากิจกรรมทุกคนตองเขาใจ เนื่องจากกระบวนการของละครสรางสรรคน้ันตองอาศัยทักษะในการถาม
อยางสรางสรรคจ ากผูนํากิจกรรม กระบวนการคิดมักจะเกิดขึ้นเม่ือผูรวมกิจกรรมถูกถามดวยคําถามท่ีชวนคิด
ซ่ึงเปนคําถามท่ีทําใหเกิดการแสวงหาคําตอบ กระบวนการคิดในละครสรางสรรคเกิดขึ้นอยูแทบตลอดเวลา
ความซับซอนหรือระดับของการคิดน้ันขึ้นอยูกับลักษณะของกิจกรรมและลักษณะของคําถาม ตัวอยางเชน
หลงั จากท่ผี นู ํากจิ กรรมเลนนิทานใหผรู ว มกิจกรรมฟงเรียบรอ ยแลว ผนู ํากจิ กรรมอาจจะใหผรู วมกจิ กรรมลองคดิ
หาวธิ ีการในการนํานิทานมาจัดแสดงเปน ละครภายในเวลาทีก่ ําหนด หลงั จากน้นั อาจมีคําถามท่ชี วนคดิ ทเ่ี กยี่ วกบั
ละครที่แสดงจบไปแลว เพื่อใหผูรวมกิจกรรมรูจักการคิดในหลายลักษณะ เชน คิดคลอง คิดหลากหลาย
คดิ ละเอยี ด คิดอยา งมเี หตผุ ล คิดถกู ทาง คดิ กวา ง คิดลกึ ซง้ึ คิดไกล เปน ตน
3. ละครสรา งสรรคพัฒนาทักษะของการส่ือสารกับผูอ่ืน กิจกรรมของละครสรางสรรคสวนใหญเปน
กิจกรรมท่ีอาศัยทักษะของการเคล่ือนไหว การพูด การอาน โดยการกระทําเปนกลุม ทุกๆ ขั้นตอนในการ
วางแผนของกลุม ทุกคน จะตองระดมความคิด ระดมสมอง และรับฟงความคิดเห็นของผูอ่ืน มีการเสนอ
ความคิดเห็น สรางขอตกลงรวมกันเพ่ือนําเสนอออกมาเปนช้ินงานที่จะสื่อสารกับทุกคน ในหองกิจกรรม
และภายในกระบวนการแสดงละครสรางสรรค น้นั ผสู วมบทบาทสมมติก็ตองตั้งใจฟงตัวละครอื่น ๆ เพื่อท่ีจะ
สามารถตอบโตดว ยการดนสดได

83

4. ละครสรางสรรคพัฒนาทักษะทางสังคม ทุกคร้ังที่ผูรวมกิจกรรมทํางานรวมเปนกลุม การเรียนรู
เกยี่ วกบั สมาชิกในกลุม ยอ มเกิดขน้ึ โดยธรรมชาติ โดยเร่มิ เรียนรทู ่ีจะเปดใจใหกวา ง รบั ฟงความคิดเห็นของผูอ่ืน
และรจู กั ท่จี ะเปน ผูเ สยี สละหรอื เปน ผูใ หแกก ลมุ เพ่อื ผลของงานทีด่ ี กระบวนการกลมุ ทําใหสมาชิกในกลุมเขาใจ
ความหมายของการพ่ึงพาซึ่งกันและกัน

5. ละครสรางสรรคพัฒนาการมองคุณคา เชิงบวกในตนเอง เน่อื งจากกระบวนการของละครสรางสรรค
นัน้ ใหโอกาสผรู วมกิจกรรมทุกคนมีสวนรวม นับตั้งแตการแสดงความคิดเห็น การวางแผน การมีปฏิสัมพันธ
และการไดแสดงออกอยา งเปนตวั ของตวั เองภายใตบ รรยากาศทีป่ ลอดภัยและเปนกนั เอง ผนวกกับปฏกิ ิรยิ าในแง
บวกคําชืน่ ชม การใหกําลังใจซึ่งกันและกัน ทําใหผูรวมกิจกรรมเกิดความรูสึกที่ดีเก่ียวกับตัวเอง พัฒนาการท่ี
เกี่ยวกับการมองเหน็ คุณคาของตนน้ันเปนพน้ื ฐานสาํ คัญของความม่นั คงในจิตใจและตอ บุคลิกภาพบคุ คลผูนนั้

6. ละครสรางสรรคพัฒนาการรับรูและสรางความเขาใจถึงสภาพความเปนจริงในสังคม และชวยให
ตระหนักถึงปญหาที่มีอยูในสังคม การไดลองสวมบทบาทเปนตัวละครตางๆรวมทั้งการไดชมตัวละครที่มี
ตัวละครมาปรากฏอยูอยางมีชีวิตชีวานั้น ทําใหผูรวมกิจกรรมนั้นมีโอกาสเขาไปอยูในสถานการณเดียวกับ
ตัวละคร บอยคร้ังท่ีผูเขารวมกิจกรรมจําเปนตองคํานึงถึงเหตุผลที่ตัวละครตัดสินใจกระทําส่ิงใดสิ่งหนึ่งหรือ
เหตผุ ลที่ตวั ละครแสดงทาทางลักษณะใดลักษณะหนึ่ง ทําใหผูรวมกิจกรรมรูและเขาใจในสภาพของตัวละคร
ลึกซง้ึ ดวยตนเอง

7. ละครสรางสรรคพัฒนาทักษะในการใชรางกายและการใชภาษา เกมสและกิจกรรมของละคร
สรา งสรรคนัน้ มักจะเปน แรงจงู ใจที่ดี ซ่งึ ชวยใหผ ูรว มกจิ กรรมเกิดความตอ งการท่จี ะแสดงออกดว ยรางกายและ
ดวยการใชภ าษาที่ถกู ตอ งชัดเจนภายใตก ารเลน บทบาทสมมติที่สนกุ สนานและปลอดภัย เปนโอกาสท่ีดีที่ทําให
ผูนาํ และผรู ว มกจิ กรรมไดม ีโอกาสเห็นความสามารถที่มีอยใู นตัวของผูรวมกจิ กรรมทุกคน

8. ละครสรา งสรรคพ ฒั นาทกั ษะการอาน กิจกรรมสวนใหญของละครสรางสรรคมักจะมีจุดเริ่มตนมา
จาก นิทาน คํากลอน บทกวี เรื่องสั้น หรือสารคดี ฯลฯ เร่ืองราวที่ถูกจินตนาการแลวกลายมาเปนละคร
สรา งสรรคน้นั มกั จะสรา งความประทบั ใจทดี่ ใี หกับผูร ว มกจิ กรรม เมอ่ื ผรู วมกจิ กรรมมปี ระสบการณเกย่ี วกับการ
อานท่ีดี ประสบการณน้ันก็จะเปนการปลกู ฝงนิสยั รักการอา นไดอ ีกทางหนึง่

9. ละครสรา งสรรคเปนจดุ เริมตน ไปสูความเขา ใจในศิลปะของการละคร ถึงแมว า ละครสรา งสรรคไมได
มีจุดมงุ หมายท่จี ะฝกใหผรู วมกิจกรรมไปเปนนักแสดง อีกท้ังบรรยากาศในการจัดกิจกรรมละครสรางสรรคนั้น
จะแตกตางจากบรรยากาศในการแสดงละครเวที ซ่ึงละครเวทีจะมุงเนนที่ภาพรวมของการเปนละคร แตละคร
สรา งสรรคม งุ เนน ท่กี ระบวนการเรียนรขู องผรู ว มกิจกรรม แตก ารแสดงละครสรา งสรรคยังมีลักษณะบางสวนที่
เหมือนกบั ละครเวที คือละครสรางสรรคเสนอบรรยากาศของการสมมติที่อยูบนพ้ืนฐานของขอตกลงรวมกัน
การแสดงละครสรางสรรคท่เี กดิ ขึ้น จงึ มลี ักษณะของ “โลกสมมต”ิ ท่ีใหความเช่ืออยางจริงใจกับผูชม ผูท่ีน่ังชม
ละครสรา งสรรคก ็จะไดเ รียนรูบทบาทของการชมที่ดี บทบาทของการเปน นกั แสดงที่ดี และเรียนรถู ึงบทบาทท่ีดี
ดว ย การเรยี นรูเหลานลี้ วนเปน พน้ื ฐานอนั สาํ คัญตอความเขาใจในศลิ ปะของละคร

84

10. ละครสรางสรรคพ ฒั นาจิตใจใหละเอียดออนและสรา งเสรมิ จริยธรรมในจิตใจ การท่ีผูรวมกิจกรรม
ไดม โี อกาสใชก จิ กรรมตา งๆในละครสรา งสรรคเพอื่ ท่ีจะเขาใจถงึ ประสบการณจากประสาทสัมผัสท้ัง 5 การใช
จนิ ตนาการทดแทนความรูสึกของตวั เองดวยความรสู ึกของผอู น่ื การทําสมาธเิ พือ่ การเคลอ่ื นไหวอนั ละเอยี ดออน
เหลาน้ี ลว นแตเปน การสรางความละเอยี ดออ นใหกับจติ ใจไปทีละนอ ย และนาํ ไปสูวุฒภิ าวะทางอารมณและทาง
ความคดิ ไดในที่สุด

11. ละครสรางสรรคเปนเทคนคิ การสอนในศาสตรอนื่ ๆ การเรียนรูจากละครสรางสรรคเปนการเรียนรู
ผา นประสบการณ จงึ นบั วา เปนวิธีการเรียนรูที่ไดผลดี เพราะทําใหผูเรียนหรือผูรวมกิจกรรมมีสวนรวม โดยมี
จินตนาการความรคู วามเขาใจ และความรูสึกของตนเปนศูนยกลาง วิธีการเรียนรูแบบน้ีจึงเปนวิธีการเรียนรูท่ี
ยั่งยืน ซึ่งครูสามารถนําเอาวิธีการของละครสรางสรรคมาเปนเทคนิคในการเรียนการสอนโดยนําหนวย
การเรยี นรทู เี่ กิดขึ้นไปขยายผลตอเนือ่ งเขา สูเนอ้ื หาวิชาอน่ื ๆไดอกี ดว ย

คาํ ถามตรวจสอบความเขาใจ
1. ละครสรางสรรคห มายถึงอะไร
2. กจิ กรรมจูงใจหมายถึงอะไร
3. กิจกรรมจูงใจมกี ี่ประเภทอะไรบาง
4. กิจกรรมการเตรียมทกั ษะละครของผูน ํากจิ กรรมตอ งทําอยา งไร
5. กจิ กรรมละครมกี ารจดั การอยา งไรอธบิ ายมาพอเขา ใจ
6. จดุ หมายของการทาํ ละครสรางสรรคตา งจากการสรางละครเวทีอยางไร
7. จนิ ตนาการคืออะไร
8. ความคดิ สรางสรรคค อื อะไร
9. ละครสรางสรรคมปี ระโยชนใ นดา นใดบา งอธบิ ายมาพอเขาใจ

85

เรื่องท่ี 7 ประวตั คิ วามเปนมาและวิวฒั นาการของลลี าศสากล

1. ประวัตคิ วามเปนมาของลีลาศสากล
การลีลาศมีพื้นฐานมาจากการเตนรําพ้ืนเมือง ซึ่งชนแตละชาติแตละเผา ใชในการพิธีกรรม

ตา ง ๆ แตจากความเปน มาไมม ีหลกั ฐานบง บอกวา การลีลาศเกิดข้ึนเม่ือใด และจากการไมมีหลักฐานบงบอกวา
การลลี าศเกดิ ขนึ้ เมือ่ ใด และจากการคนพบหลกั ฐานการผนังถํ้าไดพบวามนุษยมีการเตนรํามาเปนเวลา 5,000 ป
มาแลว แตเปนการเตนรําเพ่ือเปนการประกอบกิจกรรมพิธีทางศาสนา หรือความเช่ือตาง ๆ จึงกลาวไดวา
การลลี าศหรอื การเตนราํ นาจะเกิดขึ้นมาพรอมกับมนุษยนั่นเอง และไดมีวิวัฒนาการมาเร่ือย ๆ ตามวัฒนธรรม
ประเพณี และความเปนอยูข องชนชาตติ าง ๆ เชน การเตนรําพื้นเมอื งของชาติตา ง ๆ ที่ไดมีการพัฒนารูปแบบให
เปนทามาตรฐานมากขนึ้ จนเปนรปู แบบสากลนยิ ม หรือการลลี าศในปจจุบนั นั่นเอง

2. ประเภทของลลี าศ
ลลี าศแบงไดเปน 2 ประเภท คือ

2.1 การลีลาศทเ่ี ปน จังหวะมาตรฐานสากลนยิ ม แบงเปน 2 รูปแบบ คอื
1. การลีลาศแบบบอลรมู (Ballroom หรือ Standard) มี 5 จงั หวะไดแ ก

1) วอลซ (Waltz)
2) แทงโก (Tango)
3) สโลว ฟอกซท รอท (Slow Foxtrot)
4) เวยี นนีสวอลซ (Viennese Waltz)
5) ควกิ สเตป็ (Quick Step)
2. การลีลาศแบบละติน – อเมริกา (Latin-Amarican) เปนท่ีนิยมแพรหลายเน่ืองจากเปนจังหวะที่
สนุกสนาน คึกคัก และในบางจังหวะสามารถเตนได โดยไมมีพ้ืนท่ีกวางนัก การลีลาศ และลาติน-อเมริกา
มจี งั หวะทเี่ ปนมาตรฐาน 5 จงั หวะคือ
1) ชา ชา ชา (Cha Cha Cha)
2) แซมบา (Samba)
3) ควิ บนิ รัมบา (Cuban Rumba)
4) พาโซโดเบล (Paso Doble)
5) จังหวะไจวฟ (Jive)

86

3. การลีลาศแบบไมเปนมาตรฐานหรือการลีสาศเพ่ือเขาสงั คม มกี ารพฒั นามาจากการเตนระบําพนื้ เมือง
มอี ยู 5 รปู แบบคอื

1) แบบละตนิ -อมเริกา เปนแบบลลี าศเพ่ือการเขา สังคมและสนกุ สนาน มีจังหวะตางๆดังน้ี เชน
จังหวะ แมมโบ (Merenque) อารเ จนตินา แทงโก (Argentina Tango)

2) แบบอเมรกิ นั สไตล เปนการเตน แบบบอลรมู และละตนิ เชน เดยี วกับ จังหวะมาตรฐาน แตมี
วิธีหรอื เทคนิคในการเตนที่แตกตา งไปบางตามความนิยมของชาวอเมริกัน นอกจากนี้จังหวะที่ชาวอเมริกันใช
เตนในงานตา งๆ เชน จงั หวะ ร็อกแอนดโรล (Rock & Roll) และจังหวะสวงิ (Swing)

3) แบบโอลดไ ทมแ ดนซ เปนลักษณะลีลาศ ทมี่ วี ิวัฒนาการมาจากการเตนราํ แบบโบราณท่ีนิยม
ใชเตนตามงานเล้ียงสังสรรค โดยจะจับเปนคู แตเวลาเตนจะเตนพรอมกันทุกคู ไปเปนรูปแบบวงกลมโดย
ใชจงั หวะหลายๆจังหวะในการเตน เชน สวิง วอลช (Swing Waltz) เปนตน

87

บทท่ี 4
การออกแบบกบั แนวทางการประกอบอาชีพ

การออกแบบทางศิลปะสามารถนําไปประยุกตใชในการประกอบอาชีพไดหลายสาขา ดังน้ี
งานมัณฑนากร หรือนักออกแบบตกแตง (Interior-Decorator) นักออกแบบเคร่ืองเฟอรนิเจอร นักออกแบบ
เครอื่ งเรอื น (Furniture Designer) และนักออกแบบเสื้อผาแฟชัน่ (Fashion-Designer) เปนตน
ลกั ษณะเฉพาะของอาชีพดานการออกแบบแตล ะสาขา

1. งานมัณฑนากรหรือนักออกแบบตกแตง(Interior-Decorator) ทํางานเก่ียวกับการออกแบบและ
ตกแตงภายในอาคารสาํ นกั งาน อาคารอยูอาศัย และบา นเรอื น ใหเ ปนไปตามความตองการของลูกคา

2. นักออกแบบเคร่ืองเฟอรนิเจอร(Furniture-Designer)ทําหนาท่ีออกแบบและสรางแบบเครื่อง
เฟอรน เิ จอรหรือเครอ่ื งเรือนประเภทตา งๆเพ่ือนํามาผลิตเปนเชิงอุตสาหกรรม และเชิงพาณิชยกรรมโดยการใช
วสั ดุท่แี ตกตางกนั นาํ มาผสมผสานกนั เพอ่ื ใหเกิดความสวยงามและประโยชนใ ชสอย

3. นักออกแบบเสือ้ ผาแฟชัน่ (Fashion-Designer) ทําหนาทสี่ รา งสรรคก ารออกแบบสิ่งทอเสอ้ื ผา รวมทั้ง
การออกแบบเนื้อผา หรือลายผาสวยงามเหมาะกับแฟช่ันแตละยุคสมัยใหแกบุคคล และวิธีการตัดเย็บหรือ
ผลิตเสื้อผาสาํ เร็จรปู ในทางอุตสาหกรรมและมีการพฒั นาเพือ่ ใหม ีการแขงขนั กับตลาดตา งประเทศได

1. งานมัณฑนากรหรือนกั อออกแบบตกแตง (Interior - Decorator)

ลักษณะของงานทที่ ํา
มัณฑนากรเปนผูออกแบบการตกแตงภายในสถานที่อยูอาศัยหรือสถานที่ทํางาน ตองทํางานตาม

ขน้ั ตอน และกาํ หนดเวลาชิ้นผลงานตา งๆรว มกับผวู า จา งดงั นี้

88

1. บันทึกรายละเอียดความตองการของลูกคาเพ่ือออกแบบใหสรางสรรคท่ีสุดและเปนท่ีสะดุดตา
ประทบั ใจและไดรสนยิ มตรงตามความตองการของลกู คา

2. ศึกษาโครงสรา งของงาน จัดดาํ เนินการออกแบบตกแตง คาํ นวณแบบ ประมาณราคา และเลือกวัสดุ
ตกแตง ทีม่ คี ุณภาพเหมาะสม และใหป ระโยชนสูงสดุ กบั ลกู คา และใหต รงเปาหมายและประโยชนใชสอย

3. สงแบบที่วาดและเสนองบประมาณใหลกู คาพิจารณา
4. เม่อื ผา นการแกไขดดั แปลงแบบใหสมบรู ณแ ลว จงึ สงแบบใหกบั ชา งตางๆเชน ชางไม หรือชา งเชื่อม
เหล็กใหท ํางานตามโครงสรา งทีอ่ อกแบบไว
5. ปฏิบตั ิงาน และประสานงานกบั ระบบและหนว ยงานท่เี กี่ยวของ
6. ใหคําปรกึ ษาแนะนําแกชางเพ่อื ใหการออกแบบเปน ไปตามเงอ่ื นไขสัญญา
สภาพการจางงาน
มณั ฑนากรท่ีรับราชการจะไดรบั เงินเดอื นตามวฒุ ิการศึกษาถาทํางานกับภาคเอกชนจะไดรับ เงินเดือน
ข้นั ตน อยรู ะหวาง15,000 - 20,000 บาทข้นึ อยูกับฝมือและประสบการณในการฝกงาน ขณะท่ีกําลังศึกษาอยูและ
ไดรับสวัสดิการตามที่กฎหมายแรงงานกําหนด และสิทธิประโยชนอ ่นื เชน โบนสั ขึน้ อยูกบั ผลประกอบการ
สภาพการทาํ งาน
การปฏบิ ตั งิ านการออกแบบ สวนมากตองทํางานท้ังในและนอกสํานักงาน เชน ในอาคาร ในสถานที่
กําลังตกแตง อาจตอ งใชค อมพิวเตอรแ ละโปรแกรมชว ยในการออกแบบ
คุณสมบัตขิ องผปู ระกอบอาชพี
ผปู ระกอบอาชพี มณั ฑนากรหรอื นกั ออกแบบตกแตง ตองมคี ุณสมบัตดิ ังน้ี
1. มีคุณวุฒิการศึกษาระดับปริญญาตรี คณะสถาปตยกรรมศาสตร สาขาตกแตงภายใน หรือ
มีประสบการณใ นดา นการออกแบบตกแตงสงู มากอน
2. มคี วามคดิ สรางสรรค ผลิตผลงานทไ่ี มเ หมือนใคร เปน คนมคี วามละเอยี ดรอบคอบ
3. มีความสามารถในการรูจกั ประยกุ ตใชว สั ดทุ มี่ ีในประเทศ เพื่อแสดงเอกลกั ษณและประโยชน ใชสอย
สงู สุด
4. มที กั ษะในการใชโ ปรแกรมคอมพิวเตอรในการชวยวาดรูปหรอื ออกแบบหรือมคี วามสามารถในการ
เขยี นภาพหรือออกแบบสงู
5. มรี ะเบยี บวนิ ัยเขาใจถงึ การบริการทางธุรกิจ
6. มมี นษุ ยสัมพันธท่ีดี ใหค วามรว มมือกบั ทีมงานดี และมคี วามสามารถในการประสานงาน
7. มวี สิ ัยทศั นก วา งไกลและปรับปรุงความรูค วามสามารถอยูต ลอดเวลา
8. รแู หลง ขอมลู หรอื แหลง ผลิตและจาํ หนายวัตถุดบิ เพอ่ื ซ้ือหาวัตถดุ ิบมาใชในผลงาน
9. ออกแบบตกแตงภายในอาคารบานเรือนใหถูกหลักและตรงตามความตองการของผูบริโภค และ
เพอ่ื ความปลอดภัย ประหยดั เหมาะสมกับภาวะสงั คมและเศรษฐกิจในยุค

89

โอกาสในการมีงานทํา
สภาพเศรษฐกจิ ในปจจุบนั ทาํ ใหอุตสาหกรรมวงการกอ สรางและอสงั หารมิ ทรพั ยไดรับผลกระทบมาก

ในการจดั หาเงินมาดาํ เนินการลงทุนทางดา นกอสราง ทําใหมัณฑนากรสะดุดไประยะหนึ่งแตผูประกอบอาชีพ
มัณฑนากรพยามเปลี่ยนวกิ ฤตใหเปนโอกาส คอื ใชความรูค วามสามารถ และประสบการณเปลี่ยนไปออกแบบ
เฟอรน เิ จอร ของเลน อุปกรณการออกกําลังกายเพ่ือสุขภาพ และผลิตภัณฑเครื่องใชตางๆเพ่ือเจาะตลาดลูกคา
กลมุ เปา หมายเฉพาะ
โอกาสความกาวหนาในอาชพี

ในภาครัฐบาลผูที่ปฏิบัติในหนาท่ีนี้จะไดรับการเลื่อนตําแหนงและขั้นตามความสามารถถาพยายาม
ปรบั พฒั นาฝม ือ และสรา งสรรคผ ลงานตําแหนงอาจเลอ่ื นถึงผูอํานวยการของหนวยงานที่ตนสังกัดอยูประกอบ
อาชีพสวนตัวในการออกแบบทําสินคาพรีเมี่ยม (สินคาทั่วๆไป มีไวสําหรับแจกเพื่อสมนาคุณลูกคา ในวาระ
ตางๆ เชนปใหม , ครบรอบวันกอต้ัง , ประชาสัมพันธสินคาใหมๆ และโอกาสอื่นๆ) สินคาที่ระลึก ผูท่ีจะ
ประกอบอาชีพมัณฑนากรที่ตองการความกาวหนา ควรศึกษาตอจนมีวุฒิการศึกษาอยางนอยปริญาตรีใน
สาขาศิลปกรรม มณั ฑณศลิ ป หรือสถาปต ยกรรม
อาชพี ที่เก่ียวเนื่อง

นกั ออกแบบเฟอรนิเจอร หรอื อุปกรณตางๆ นกั ออกแบบกราฟฟค ครู -อาจารย ในคณะสถาปตยกรรม
ของสถาบนั การศกึ ษาตางๆ

2. นักออกแบบเครื่องเฟอรน เิ จอร (Furniture - Designer)

เกาอี้ผลงานออกแบบของ Chishen Chiu นกั ออกแบบเฟอรน เิ จอรจ าก Flexiblelove

ลักษณะของงานทที่ าํ
ผปู ระกอบอาชพี นกั ออกแบบเครอ่ื งเฟอรนิเจอรจะปฏบิ ัตงิ านตามขัน้ ตอน ดังน้ี
1. ออกแบบผลิตภณั ฑ โดยอาจใชก ราฟฟค คอมพิวเตอรเขาชวยในการออกแบบ เพ่ือใหภ าพออกมามีมิติ

และสมบรู ณแ บบเสนอผูว า จา งหรอื ลกู คา พิจารณา

90

2. สรางแบบจําลองและทดลองทําผลิตภัณฑตนแบบโดยผสมผสานวัสดุทองถ่ินท่ีแตกตางกันซ่ึง
มคี วามแข็งแรงและทนทานโดยคํานึงถึงประโยชนใชสอยสูงสดุ และตรวจสอบการทดลองใช

3. เขียนเทคนิควธิ ีการประกอบแบบ ระบบพิกดั พรอ มท้ังขน้ั ตอนในการปฏบิ ัติในโรงงาน
4. ประมาณการตนทุนคา ใชจา ย เพอื่ ใหม รี าคายอมเยาสาํ หรบั ผูใช
สภาพการจา งงาน
ผปู ระกอบอาชีพนักออกแบบเคร่ืองเฟอรนิเจอร ที่มีความสามารถจะไดรับคาตอบแทนเปน เงินเดือน
ประมาณเดือนละ 6,000 - 10,000 บาทตามความสามารถและวุฒิทางการศึกษา มีสวัสดิการอยางนอยตาม
กฎหมายแรงงาน สว นโบนัสและผลประโยชนอยา งอนื่ ขึน้ อยกู ับผลกาํ ไรของผปู ระกอบการ
ผปู ระกอบอาชีพนักออกแบบเคร่อื งเฟอรน ิเจอรโดยปกติทํางานวันละ 8 ช่ัวโมง หรือสัปดาหละ 40 - 48
ช่ัวโมง อาจตองทํางานลวงเวลาวันเสาร วนั อาทิตย และวันหยุด เมื่อมีความจาํ เปนเรงดวน
สภาพการทํางาน
สถานที่ทาํ งานจะเหมือนสาํ นักงานออกแบบท่ัวไปที่มีบรรยากาศของการสรางสรรคงาน นักออกแบบ
เครอ่ื งเฟอรน ิเจอรจะตอ งตดิ ตามดคู วามเรยี บรอ ยของงานตน แบบในโรงงานท่ีผลติ
คณุ สมบตั ิของผูประกอบอาชพี
ผทู ่ีประกอบอาชพี นักออกแบบเครือ่ งเฟอรน ิเจอรค วรมีคุณสมบัติดงั นี้
1. มคี วามสามารถในการวาดภาพแสดงรปู รา ง (Perspective) หรือใชคอมพิวเตอรช วยในการออกแบบ
2. มีความรแู ละเขาใจในจติ วิทยาอุตสาหกรรม
3. สามารถเดินทางไปตา งจังหวดั หรือออกพื้นทีไ่ ด
4. มีความเขาใจในวัสดุท่นี ํามาผสมผสานประยุกตใชออกแบบไดเ ปน อยา งดี โดยใหเขา กบั ทองถน่ิ และ

แสดงถึงเอกลกั ษณข องทอ งถิ่นนน้ั ไดอ ยา งดี
5. สนใจความเคลื่อนไหวของงานออกแบบตางๆ และมีความคิดริเริ่มสรางสรรคเพ่ือสรางผลิตภัณฑ

นวัตกรรมใหก ับวงการอตุ สาหกรรม
6. มีระเบียบวินยั และความรบั ผิดชอบสงู
โอกาสในการมีงานทาํ
สําหรับผูประกอบอาชีพนักออกแบบเครื่องเฟอรนิเจอรท่ีมีความสามารถในการริเริ่มสรางสรรคเม่ือ
ทํางานในองคกรธุรกิจเอกชนอยูระยะหน่ึงจะออกมาประกอบอาชีพอิสระเปดกิจการธุรกิจของตนเอง
เพ่ือออกแบบผลิตภณั ฑท ี่แปลกใหมใ หต รงกับกลุมเปา หมายที่วางไวซ่งึ จะทํารายไดดีเพราะผูวาจางจะเปนผูที่มี
ฐานะ นักออกแบบเคร่ืองเฟอรนิเจอรจึงเปนอาชีพท่ีไมมีการตกงาน ถามีไฟในการทํางานควรเปดโลกทัศน
ใหกวาง สนใจคนควาหาขอมูล เพิ่มเติมและสรางสัมพันธกับองคกรและลูกคาในเชิงธุรกิจ แนวโนม
ในตลาดแรงงานอยใู นระดับปานกลาง
สวนมากผูประกอบอาชีพนักออกแบบเครื่องเฟอรนิเจอรมักจะศึกษาตอในสาขาตกแตงภายในซ่ึงมี
วชิ าการออกแบบเครือ่ งเรอื นทาํ ใหม ีโอกาสเลือกทํางานประเภทนีไ้ ดกวางขวางข้ึน