กนกนคร

มีราชดรุณีศรีศักดิ์ กจู กั จดั ใหไ้ ปขอ
สมพงศส์ มเผา่ เหล่ากอ คงยอทรามวยั ใหพ้ ลัน๕๔

ได้สาวสะใภ้ใสศรีดงั มนี ้ำใจใฝ่ฝนั
จกั สบจติ ตส์ ุขทกุ วนั แม่นมน่ั สมมาดปราศร้อน ฯ
๏ ทรงเดชเกศกษตั ร์ตรสั สงั่ เขาฟงั คำองค์ทรงศร

จดั ทตู พูดไวให้จร สอื่ สู่ภูธรจิตรรถ
ขอองค์อรรคราชชาดา คือเพญ็ เผน่ ฟา้ ปรากฎ
เษกสองครองคตู่ รูยศ กำหนดการในไมช่ ้า ฯ
๏ ปางทา้ วธรรมราชเรอื งรตั น์ ดำรสั สัง่ ไปให้หา
องคร์ าชโอรสเจา้ มา ราชาออกอัตถต์ รสั พลัน ฯ

ทา้ วธรรมราชตรัสว่า
๏ ดรู าอมรสิงห์ยิ่งยศ โอรสผู้เลิศรังสรรค์
เจา้ ไรช้ ายาลาวณั ย์ รว่ มน้องครองกนั ฉนั ทติ
ทรงลักษณ์ศกั ดิ์เลศิ เชดิ หนา้ แกลว้ กลา้ สมวงศ์ทรงกิตต์ิ

สมควรมคี ชู่ ชู ิด โดยหวงั ดังจิตต์บดิ า
พ่อตรกึ นึกในใจมนั่ จักสรรสมบุญสณุ หา๕๕

นางหนงึ่ ซ่ึงเปนชาดา จิตรรถราชาธิบดี
โศภาอ่าองค์นงลักษณ์ สมศกั ดสิ์ มทรงพงศส์ ีห์
สมปองสองราชธานี เปนแผ่นปัฐพเี ดยี วกัน ฯ

๏ เม่อื น้นั ยพุ ราชฤทธิ์เลศิ เฉิดฉัน
ยนิ ตรสั บิตุรงค์ทรงธรรม์ เธอพลันกม้ กราบทลู ไป ฯ

พระอมรสิงหท์ ูลวา่
๏ ข้าแต่พระมหาราชา วาจาภบู าลขานไข
การุญคุณลบภพไตร หาไหนจักเหมอื นฤามี
ขา้ น้มี ีค่อู ยู่แล้ว คอื พระขรรคแ์ กว้ ชัยศรี
ไป่คิดใคร่หานารี ภูมจี งทราบบทมาลย์ ฯ

ทา้ วธรรมราชตรัสว่า
๏ ดูราลกู เราเผา่ ขัตยิ ์ เจา้ ตรัสไมเ่ ปนแก่นสาร
วาจาน่ารกำรำคาญ ชายชาญเหตไุ ฉนไร้คดิ
เจ้าลูกคนเดยี วของพอ่ จำต่อเผา่ พงศ์ทรงสทิ ธิ์

ไมค่ ิดมคี ชู่ ชู ิด เหมอื นจติ ต์จักสลดั ตัดวงศ์
เผา่ ราชแหล่งน้ีจกั สูญ ประยูรยบั ยยุ่ ผุยผง
อยาขนื ยนื คำจำนง เจ้าจงตรกึ ไตรใหด้ ี ฯ
๏ เมอ่ื น้นั องค์พระอมรสงิ ห์เรืองศรี

ยินพระบดิ าพาที อญั ชลนี รราชเรอื งชยั
ห่อนรับคำพระบติ ุรงค์ หอ่ นขัดคำองค์อดิศัย
บังคมก้มลาคลาไคล คนื ไปสทู่ ีศ่ ยั ยา ฯ
๏ ปางทา้ วธรรมราชรงั สรรค์ สามวนั รับสั่งใหห้ า
องค์ราชโอรสเข้ามา พลางมีวาจาตรัสซกั
อมรสิงห์ยืนคำรำ่ ไป ภวู นยั พกั ตรน์ ่ิวกริว้ หนัก

พระนราธบิ ดีชีช้ กั ท้งั รักทง้ั ร้อนถอนใจ

ทา้ วธรรมราชตรสั วา่
๏ ดูกอ่ นกุมารหาญด้อื เจา้ ถือเยย่ี งแยบแบบไหน

คิดความตามเลศเหตุไร จักไมช่ ่ืนชมรมณี๕๖
จกั เสียคำตผู พู้ ่อ สง่ ขา่ วกลา่ วขอโฉมศรี

ลกู สาวทา้ วพญาธานี ทรงสทิ ธฤ์ิ ทธีเกรยี งไกร
เจา้ ดื้อคือเจ้าจะริ ส่อรา้ วสาวอริเร่ืองใหญ่

บา้ นเมอื งเคืองเขญ็ เป็นไป เพราะใจเจ้าถือดื้อดงึ ฯ
พระอมรสงิ ห์ทลู ว่า

๏ ขา้ แต่บิตุรงค์ทรงภู แมน้ กษตั รยศ์ ตั รูจถู่ ึง
เพียบพยหู่ ผ์ คู้ นพลองึ ไปพ่ งึ ร้อนจติ ตบ์ ดิ า
ข้านี้แกลว้ กล้าอาวุธ ชาญสุดเชิงศกึ ศกึ ษา

ไพรนี นี่ ันกันมา ลูกยาฤายอ่ ต่อฤทธิ์ ฯ
ท้าวธรรมราชตรสั ว่า

๏ ดกู อ่ นกุมารชาญศกึ หาญฮกึ รณรงคท์ รงอิทธิ์
เศกิ กลา้ มาแวดแปดทิศ เจ้าคิดไป่กริ่งชงิ ชยั
ร้ดู อกเจา้ ทรงฤทธี ขอ้ น้ันไมม่ ีสงสยั
หอ่ นคิดยำเยงเกรงใคร ศัตรผู ใู้ ดไป่รอ
แต่เจา้ จงรำลึกวา่ คำขา้ ซึ่งไปสขู่ อ

เลอะเลื่อนเหมอื นปดคดงอ อันพอ่ เปน็ ใหญใ่ นดิน
กลา่ วแลว้ แคลว้ ขอ้ สัญญา เสื่อมเสยี ยิง่ กวา่ เสยี สนิ
อ้ือฉาวกลา่ วไปใครยนิ จักนินทาทว่ั ชว่ั จริง ฯ

พระอมรสิงห์ทลู วา่
๏ อ้าพระธรณินทร์ปน่ิ เกศทรงเดชเกรยี งไกรใหญ่ย่ิง

ใครกลา้ กลา่ วหาญคา้ นติง ลกู รกั จกั ชงิ ชีพมนั
ผู้อาจนินทาวา่ รา้ ย จกั วายชนม์มว้ ยดว้ ยขรรค์
แมน้ ดามาดืน่ หมื่นพัน เศียรมนั จักขาดดาษดา ฯ

ท้าวธรรมราชตรัสว่า
๏ อ้าเจา้ เฉาจิตต์คิดต้ืน ใครอน่ื ห่อนเหน็ เช่นวา่
คนกล่าวข่าวฉนิ นินทา จักเทยี่ วเคย่ี วฆ่าดังฤา
อย่าทำกำเรบิ เอบิ จติ ต์ เหมิ คดิ คำนงึ ดึงดอ้ื
พอ่ กลา่ วเจ้าห่อนผ่อนปรอื ไดช้ ่ือว่าช่วั มวั มนท์ ฯ

พระอมรสิงห์ทลู ว่า
ขา้ แต่พระองค์วงศร์ าม ข้าเคยทำตามทกุ หน
ครง้ั น้ีอาภัพอับจน ทรงพลจงโปรดปรานี
ขา้ มนี างหนึง่ ในจติ ต์ เป็นนติ ย์นกึ หามารศรี
นางอนื่ หมืน่ หนา้ นารี ลูกไซรไ้ ม่มีใจรกั ฯ

๏ เมอื่ นั้น พระนราธริ าชเลอศกั ดิ์
ยินคำพระดนุชสทุ ธลกั ษณ์เห็นจกั สมใจไปแ่ คล้ว
ตรสั วา่ อ้าเจา้ เอารส ยงยศฦๅชากลา้ แกล้ว
นางไหนฉายเฉิดเพรศิ แพร้ว ลกู แก้วตรึกไตรใครช่ ดิ

ตำแหนง่ แหลง่ ไหนใตห้ ลา้ ราชาธบิ ดมี ีกติ ต์ิ
ลูกสาวทา้ วใดในทศิ จงแถลงแจ้งจติ ต์บดิ า ฯ

พระอมรสงิ ห์ทลู ว่า
๏ ข้าแตพ่ ระชนกภวู นยั ทรงชัยตรสั ตง้ั ปญั หา
เหลอื รตู้ ูจนปญั ญา จิตตข์ า้ เหน็ ยากหลากแท้
สองเดอื นต่อคร้งั ขา้ ฝนั เห็นน้องผอ่ งพรรณเพ็ญแข

ลกั ษณล์ ำ้ น้ำนวลยวนแด ยิ่งแลยิง่ ล้ำอำไพ
เรอื จันทร์อันกลิ่นกลบท่วั สระบัวศรีส่องผ่องใส
อันองคน์ งรามทรามวัย เนาในเรือนวลชวนชม
พายเงินงามเงาเพราพราย นวลฉายยึดด้ามงามสม
เรอื นอ้ ยลอยลำขำคม บวั ฉมชลู ้อมหอ้ มเรอื
งามพักตรเ์ พยี งไหนไมเ่ ห็นรูปทรงนงเพญ็ งามเหลอื
ใครส่ งิ องิ แอบแนบเนอื้ หอ่ นเบ่ือตาพศิ ติดตา
นงรามนามไรไม่แจ้ง ตำแหนง่ สรวงสรรชนั้ หลา้
ฤาแหลง่ แหง่ ใดใต้ฟา้ ลกู ยาห่อนแจง้ ใจตู
ชั่งจิตต์เช่อื ใจในฝนั นางน้นั นึกเห็นเปน็ คู่

จกั สถติ ทิศใดในภูเหลือรเู้ หลอื คดิ ติดตาม
นกึ มัน่ วนั ใดวันหนงึ่ นางซ่ึงงามลบภพสาม

คงสูค่ สู่ ิงจริงตาม ในความซง่ึ ฝนั น้นั แท้
ข้าคอยยพุ ยงองค์นั้น แม่นม่นั เป็นคู่รแู้ น่
หญิงอืน่ หมื่นแสนแมน่ แด ถงึ แม้มาใกลไ้ มช่ ม ฯ
๏ เม่อื นัน้ อวนนิ ทร์ยินห่อนเห็นสม
สรวลเยย้ เหวยเจ้าเมางม โสมมมึนเมอเผลอมัว

นางไหนเสาวภาคหลากเหลอื ลอยเรือโศภาหาผัว
งามท่วั กลวั้ ทองทง้ั ตวั แหวกบวั มือกวกั พักตร์พร้ิง
แมน้ เจ้าฝันเหน็ เชน่ ว่า เป็นบ้าเพราะเขลาเข้าสงิ

เฉาเหลือเชือ่ เลน่ เปน็ จรงิ ไป่กริง่ เกรงผ้ไู ยไพ
หรอื หลอกออกมาวา่ ฝัน หมายม่นั ใหพ้ วงหลงใหล

กล่าวคำกล้ำความตามใจ หวังไม่ตามจติ ตบ์ ิดา
หากเจา้ เฉาเช่ือความฝัน เช่นนนั้ จริงจังดงั วา่
เจา้ จงปลงเปลย่ี นศรทั ธา มิฉะนน้ั เปนบา้ เปนแท้
หากเจ้าลวงพ่อล่อหลอก จักบอกจงเชอ่ื ใจแน่
เปลี่ยนคดิ เถดิ เจ้าเบาแด หลอกพ่อล่อแมไ่ มด่ ี ฯ
๏ เมอ่ื นั้น อมรสิงห์เคืองขอ้ งหมองศรี
เฉียวฉุนขนุ่ ข้อพาที ทลู นราธบิ ดที นั ใด
ข้าทูลมลู ความตามจรงิ ไปก่ ร่ิงจกั ทรงสงสยั
บดั นที้ ้าวเหน็ เป็นไป ว่าตผู ้ดู นยั ไร้คิด

ลวงพ่อล่อผูม้ คี ุณ ทารณุ ยิง่ สดุ ทจุ รติ
ดูถกู ลกู องคท์ รงฤทธ์ิ แค้นจติ ตม์ าเปน็ เชน่ น้ี
วาจาข้าทลู น้นั ไซร้ ภวู นัยจงทราบบทศรี

จกั เชื่อมิเชอ่ื ตามที ข้านไ้ี ม่เห็นเปน็ ไร
อนั นางซ่งึ ไปส่ขู อ มาตรแม้นแมพ่ อ่ ยกให้

เชญิ พระบติ รุ งคท์ รงชยั เอาไวเ้ ปน็ ราชชายา
ข้าไซร้ไม่มีจำนง ดังซึง่ ท้าวทรงปรารถนา

ใครไ่ ด้ดวงมาลย์กานดา นางในฝันข้าองคเ์ ดียว
หญิงอืน่ หม่ืนแสนแน่นมา หมดในใต้หลา้ ฟ้าเขยี ว
ไม่ขอสู่สมกลมเกลยี ว จักเหน่ียวจักร้งั ฤาตาม ฯ
๏ เม่อื นั้น องคท์ ้าวธรรมราชเรืองสนาม
ยินคำสำนวลลวนลาม วู่วามคอื ไฟไหมฟ้ า้ ฯ

ทา้ วธรรมราชตรัสวา่
๏ พูดจาฉนุ เฉยี วเจยี วสู ดดู ู๋บงั อาจกาจกล้า

หล่กู ูผูเ้ ปนบิดา ไม่เกรงอาญาย่อทอ้
ดหี ละจะไดเ้ หน็ กนั เชอ่ื ฝันยิง่ กวา่ เชอ่ื พอ่
พดู หยาวกล่าวพจนค์ ดงอ ไม่ง้อเหน็ งามตามใจ ฯ
๏ ตรัสพลางเรียกราชตำรวจ สำแดงแรงดวจเสือใหญ่
เชิญพระกุมารชาญชยั ให้ไปทขี่ งั คุมองค์
ตรึกไตรในราชหฤทัย คงไมแ่ คล้วคลาดมาดม่ง
แมน้ สละละพยดลดลง แปรปลงเปลีย่ นปลดพจน์ร้าย
จ่งึ ถอดคนื มาต้งั แต่ง อยใู่ นตำแหน่งเฉดิ ฉาย
เษกสองครองกนั พรรณราย สมหวังดงั หมายไมแ่ คล้ว
ตราบใดดึงด้ือถือฝัน โมหันธ์เหน็ ว่ากลา้ แกลว้
ใฝห่ าโฉมฉายพรายแพรว นางแกว้ ในฝันน้นั ไซร้
ตราบน้นั ไม่ถอดจากจำ ใหม้ ันครวญคร่ำร่ำไห้
มีฝนั เปน็ เพ่อื นเตอื นใจ ทนไดท้ นไปช่างมนั ฯ

๏ เม่อื นั้น อมรสิงห์สุริยว์ งศร์ ังสรรค์

คิดแสนแค้นเจยี นจาบัลย์ บิตุรงค์ทรงธรรม์ฉนั ใด
ตตู ง้ั ใจตรงองค์นาง อยู่หา่ งในแหง่ แหลง่ ไหน

เปน็ คู่รู้แจง้ จริงใจ จึ่งไดเ้ วยี นฝันฉนั นี้ ฯ
๏ อา้ เจา้ เสาวภาคเพ็ญโฉม ดังโสมสอ่ งหล้าราศี

แจ่มลกั ษณ์เลศิ หล้านารี ไม่มีพรรณเพญ็ เช่นนอ้ ง
ลอยกลางอา่ งบัวย่ัวจติ ต์ ทศทศิ หาไหนได้สอง
เรอื จันทร์โศภาทาทอง พายเงินลำยองพงึ ยล
งามบัวชหู อ้ มลอ้ มเฝา้ งามเจ้าแจม่ หอ้ งเวหน
หมายโลมโฉมเฉลาเสาวคนธ์ นิรมลอย่ไู หนไม่รู้
หวังไว้ไม่สมดังปอง คดิ ใคร่ไดน้ ้องครองคู่
อันพระบติ รุ งค์ทรงภู เธอวูว่ ามโกรธโทษกรณ์
คมุ ขังดังไพร่ใจร้าย แสนอายอกเบอื่ เหลอื ถอน
จักลี้หนีออกซอกซอน เดินป่าฝ่าดอนโดยกรรม
สบื ตามทรามวัยในฝนั บุกบัน่ แขงขนื คืนค่ำ
เคราะห์ดีผีหนุนบุญนำ คงสำเรจ็ จิตต์คดิ ปอง ฯ
๏ อมรสิงห์นิ่งนึกตรึกไตร ชำ้ ในอกอดั กลัดหนอง
หงุดหงดิ จติ ตใ์ จไขค้ รอง ขัดข้องขนุ่ ล้ำรำคาญ

เล่าเหตรุ ะหัสใหร้ ู้จึง่ ผคู้ ุมคิดสงสาร
ภักดีศรรี าชกมุ าร ยิง่ กว่าภูบาลนฤบดี
เธอแจง้ จำนงทรงหมาย อบุ ายปลดปลีกหลีกหนี
เขาทำไม่รดู้ ทู ี เหมือนมีใจเผลอเมอมนท์

พระเสดจ็ เตร็จหนีที่ขัง มุ่งตั้งพกั ตรไ์ ปในหน
จรจ่สู ปู่ า่ ฝ่าพน ดน้ั ดน้ หลีกลีห้ นไี ป ฯ
๏ บัดนัน้ ผคู้ ุมแสร้งรงบั หลบั ใหล

รุ่งเช้าป่าวกนั ลั่นไป เธอหนที างไหนไม่รู้
แสร้งค้นด้นหาหน้าต่ืน ร้ายเหลอื เมือ่ คนื ยังอยู่
ทกุ แหล่งแบง่ เทีย่ วเกรยี วกรู เทีย่ วดูเทีย่ วตามหลามกนั ฯ
๏ บา้ งเขา้ เฝ้าพระภวู นาถ องค์ท้าวธรรมราชรงั สรรค์

ทลู ว่าราโชรสอนั คุมไวใ้ นพนั ทศ์ิ าลา๕๗
หายไปในเช้าวันน้ี ภูมจี งโปรดโทษข้า
รอ้ นตวั กลัวราชอาชญา รักษาเธอไวไ้ ม่ดี
แทจ้ รงิ กร่ิงใจไม่ขาด ว่าอาจหลีกเลย่ี งเบีย่ งหนี

ทกุ วารทิวาราตรี ไม่มปี ล่อยปละละเลย
ยุพราชอาจลหี้ นไี ด้ อยู่ ๆ จู่ไปเฉย ๆ
แปลกมากหลากใจไม่เคย ไดเ้ ป็นเชน่ เฉลยน้ไี ซร้
แล้วแตพ่ ระอาญาราช แหง่ พระภูวนาถเป็นใหญ่
จักโปรดโทษการฐานใด ตามแตภ่ ูวนยั ปรานี ฯ
๏ เมอ่ื นัน้ องค์ทา้ วธรรมราชเรืองศรี
ยนิ ข่าวรา้ วจิตตภ์ ูมี มันหนีไปไหนในแดน
แหวดตวาดกราดกร้วิ นิ่วพักตร์ แคน้ นักนา่ โกรธโทษแสน
ควรหน่ั บน่ั หวั มงึ แทน สับใหไ้ ม่แคน้ คอกา

ดูดไู๋ ว้ใจให้เฝา้ ลูกเจา้ เฟ้ียมฟักรกั ษา

ฟัน่ เฟอื นเหมอื นกับหลับตา ควรเฆยี่ นควรฆา่ สาใจ
กจู ักงดโทษโปรดกอ่ น จงรอ้ นรีบฝ่าปา่ ใหญ่
ทุกทศิ ทกุ ทางหา่ งไกล ทกุ ไศละสิ้นดนิ ดอน
ลูกกูอยูไ่ หนในภพ หาจบธานีทีซ่ อ่ น

เท่ยี วตรับทกุ ตรอกซอกซอน รบี จรไว ๆ ไปช่ ้า ฯ
๏ ภูธเรศรอ้ นรนหมน่ ไหม้ หฤทัยรญั จวนหวนหา

เนืองนติ ย์จติ ต์ผูกลูกยา อว่ นอาดรู เศรา้ เนาทรวง ฯ
•••••••••

๏ เมอื่ นัน้ อมรสิงหท์ รงลกั ษณศ์ ักดหิ์ ลวง
หลบล้ีหนีพ้นคนปวง ในดวงแดช้ำลำเค็ญ
ออกจากอละกาธานี ยิง่ ทวที กุ ข์แค้นแสนเขญ็
เปลา่ เปล่ียวเทีย่ วเตา้ เช้าเยน็ ปลอมเปนชายต่ำทำกล
ซอกแซกแหวกไปในเหลา่ ชนเผา่ พงศ์ซามตามหน
ชอกชำ้ ลำบากยากจน ด้ันด้นเดนิ ปา่ หากนิ
เสาะหาโฉมยงนงเยาว์ ผเู้ นาเรอื นอ้ ยลอยสนิ ธ์ุ
สระบัวทัว่ ไปในดิน เธอยนิ รบี ม่งุ ตรงไป
คอยดอู ยรู่ อบขอบหนอง ไป่สบพบนอ้ งผ่องใส
ทรามวัยในฝนั นน้ั ไซร้ หาใครจกั เหมอื นฤามี ฯ
๏ เทย่ี วไปในเมืองทัง้ หลาย ห่อนหนา่ ยนกึ หามารศรี
ทกุ เทศเขตขอบธานี สตั รีใด ๆ ไปค่ ล้าย

วันหน่งึ ถึงเวยี งเกรียงไกร กรุงอนิ ทริ าลัยเฉดิ ฉาย
กินขา่ วป่าวคำกำจาย หาชายรูเ้ ร่อื งเมืองทอง
เสยี งคนเสียงฆอ้ งก้องล่ัน พลั วันยดั เยยี ดเสยี ดถอง
สบื ขอ้ ต่อความถามลอง แซซ่ ้องทว่ั หน้าธานี ฯ
๏ อมรสิงหน์ ิ่งไว้ไม่เอ้อื แสนเบอ่ื เสยี งฆอ้ งกอ้ งม่ี

เบอื่ ยนิ วาจาพาที เบอ่ื นามยนู นี งคราญ
เบือ่ ชนชาวเวยี งเกรียงไกร จกั พดู กบั ใครไป่ขาน
หาใครไม่บ้าสามานย์ ในล้านไม่ถงึ ก่งึ คน
เบ่อื โลกเบอื่ มีชีวิต คดิ ๆ ไม่เห็นเปนผล
จักทรงชีพไปไป่ยล ประโยชนแ์ กต่ นสกั น้อย
ขรรคน์ ้คี มกลา้ สาหัส จกั ตัดเศยี รอาจขาดผลอย
กาลเก่ากองกรรมทำรอย ตามคอยลา้ งผลาญฐานน้ี ฯ

๏ ขรรย์ชกั จักเชอื ดเงือดเง้ือ หมายเม้ือสู่เบื้องเมืองผี
พอแว่วยินฆอ้ งร้องมี คำทีเ่ ปดิ ขา่ วป่าวไป ฯ

๏ เจ้าเอยเจ้าข้า ใครยินอย่าชา้ เรง่ มาเร็วไว ฟงั คำประกาศ ดังราชหฤทยั น้อยคำจำไป สบื ส่อตอ่ กนั ฯ
๏ ชายดมี ีชาติ ควรสคู่ รู่ าช ชาดาลาวณั ย์ เคยเหน็ เมืองทอง งามผอ่ งเพยี งจันทร์ จงเฝ้าเจา้ อนั ทรงสทิ ธิ์ฤทธี ฯ
๏ ท้าวจกั ยอยศ ลือชาปรากฎ เกียรตแิ กวน่ แดนตรี จัดสรรปันให้ ราไชยศวรศรี สารพรรณอันมี แบ่งมอบ
ครอบครอง ฯ

๏ หนง่ี จะประทาน ยุพยงนงคราญ ลักษณล์ ำ้ ลำยอง องคก์ นกเรขา บุบผาผวิ ทอง ประคบั ประคอง เปนค่ชู ูใจ ฯ
๏ ชายดีมชี าติ แจง้ เร่ืองเมอื งมาศ สรู่ าชเรว็ ไว รางวลั อันยงิ่ ทกุ ส่ิงสมใจ กอบโกยโดยนัย ที่ประกาศเอย ฯ

พระอมรสิงหท์ รงคดิ วา่
๏ อ้ากรู ขู้ า่ วป่าวรอ้ ง ทำนองท่ีเขากลา่ วเผย
รอ้ ยครั้งไปผ่ ิดนดิ เลย เราเฉยเพราะเหลือเบอ่ื ยิน

ฟัง ๆ ย้งั ใจไดค้ ดิ กูน้ีชวี ิตจกั วิน่
เหตมุ ีใจจงปลงจินต์ เกลยี ดสิ้นเลือดเนื้อเบ่ือนกั

จักเชือดคอตายวายชพี ไป่ควรดว่ นรีบเรว็ หนกั
ใจปองลองเล่นสักพัก ใครจกั รเู้ ท่าเราทำ

เรอ่ื งที่ตฆี ้องรอ้ งป่าว สบื ขา่ วเวยี งงามความขำ
หาผู้รูเ้ ร่อื งเมืองคำ จดจำมาไดไ้ มม่ ี

แม้นกจู ่เู ข้าเล่าแจ้ง หลกั แหล่งเวียงทองผอ่ งศรี
ใครจักเปน็ ผูร้ ทู้ ี กูนี้กลา่ วบอกหลอกลวง

อาจเสรจ็ สมหวังดงั ใจ จวบไดต้ ำแหน่งเขยหลวง
ใครเลา่ เชาวนล์ น้ ชนปวง จกั ล่วงคัดค้านฐานใด
ได้ยศไดศ้ กั ดิ์หนักหนา ภายนา่ นึกเห็นเป็นใหญ่

อาจยกกองทัพฉับไว คนื ไปอละกาธานี
พระชนกยกเมอื งให้ใคร ทัพใหญ่ฤาย่อทอ้ หนี
จักเข้ารุกโรมโจมตี ไพรีแพ้เราเขา้ ครอง
ส่วนปรัตยบุ ันนัน้ เล่า กเู ชาวน์เชย่ี วแล้วแคล่วคลอ่ ง

ใครจกั ซกั ความถามลอง ทำนองไลเ่ ลียงเสียงเรา
จักหลอกวา่ ไดไ้ ปยล เมืองทองโศภนบนเขา
ลำ้ เลศิ เฉดิ ฉายพรายเพรา ผิวทองผอ่ งเงางามตา
ใคร ๆ กไ็ มเ่ คยเหน็ กอู าจพูดเล่นเชน่ วา่
ซกั ไซรไ้ ปพ่ ร่ันปญั ญา ปัญหาตอบไดไ้ ม่ครา้ ม
หากจกั จับปดกไู ด้ โทษทัณฑอ์ นั ใดไมข่ าม
เหตุเรามจี ติ ตค์ ดิ ความ จกั ฆา่ ตนตามใจตัว

ราชทณั ฑ์ฉันไหนไมว่ ่า ไม่ยงิ่ ไปกวา่ ตดั หวั
บรรดาโทษกรณ์หอ่ นกลวั กจู กั ฆา่ ตวั อยแู่ ล้ว ฯ
๏ ตรองตรกึ นกึ เห็นเช่นนั้น พลางสอดแสงขรรคค์ มแกลว้

พระอมรสงิ หต์ รสั ว่า
๏ อา้ ราชบรุ ุษสุดเหนือ่ ย ตีฆอ้ งร้องเร่อื ยไปไหน

เมืองช่อื เวยี งคำอำไพ ขา้ ได้ไปสูอ่ ยู่นาน
เรว็ มาพาตูไปเฝ้า ทลู เจ้าตามขา่ วกล่าวขาน
เสื้อผา้ แพรแพรวแกว้ กาญจน์ ประทานต่างๆ รางวลั ฯ
๏ บดั นั้น ราชบรุ ษุ ยินดีขมีขมนั
พาองค์อมรสงิ หไ์ ปพลัน สพู่ ระโรงอันโอฬาร
ทูลท้าวชัยทตั ภูมี วา่ ชายหนมุ่ นี้กล้าหาญ
เปนผู้รเู้ ร่ืองเมืองกาญน์ จงทราบบทมาลย์ภมู ี ฯ
๏ เมือ่ นน้ั องค์ทา้ วชยั ทัตเทียมสีห์

ภูวนัยไดย้ ินยนิ ดี สมทีท่ รงถวิลจินดา

พศิ องค์อมรสิงหพ์ ริง้ พกั ตร์ทว่ งทีมีศกั ด์ิหนกั หนา
แตไ่ ฉนเปื้อนดำต่ำชา้ เสือ้ ผา้ คร่ำเครอะเปรอะนัก

จักพาหาองคน์ งราม ไตถ่ ามโฉมยงทรงศักดิ์
นงเพ็ญเห็นชอบสอบซัก จึงจกั รูค้ วามตามการณ์ ฯ
ทา้ วชัยทตั พาพระอมรสิงห์ไปยงั พระราชธิดาแลตรัสว่า
๏ อ้าเจา้ เพราพกั ตร์ศกั ดิ์ศรี ชายน้มี ีข่าวกลา่ วขาน

ทราบเร่ืองเมืองคำชำนาญ นงคราญจงุ่ ฟงั ดังจง
ไถค่ วามถามถอ้ ยดูเถิด โชคเชดิ ชใู จใช่หลง
สอบซกั หลกั อนั มน่ั คง อาจตรงตามฝันกนั ดา ฯ

๏ เมื่อนั้น โฉมยงองคก์ นกเรขา
ยินคำดำรสั ราชา วนิดาน่งิ เพ่งเล็งพศิ
ชายน้ีลกั ษณะประจักษ์ เหมือนจักร้จู กั แจง้ จติ ต์
เคยเหน็ หนใดในทศิ ย่งิ คดิ ยง่ิ หลากหฤทยั
ตัวตอู ย่ยู งั วังนี้ เคยเหน็ ชายน้ีท่ีไหน
โอกาสปราศแท้แนใ่ จ ไป่ไดเ้ คยพบสบพักตร์
แตต่ รู ู้สึกนึกเหน็ เหมือนเชน่ วา่ ผู้รจู้ กั
รูปรา่ งหน้าตานา่ รัก ทึกทกั หฤทัยใคร่รู้
จำจักซกั ถามความลอง เมืองทองอย่ไู หนในผลู
แม้นเปนคคู่ รองของตู อาจรู้เรว็ พลันทันใจ ฯ

นางกนกเรขาตรัสวา่
๏ ดูราบรุ ษุ ผดุ ผอ่ ง เมอื งทองอยูแ่ หล่งแห่งไหน

ท่านไดเ้ ดินด้นหนใด มีพยานฐานไหนใคร่ยิน
อนั กนกธานนี ไ้ี ซร้อยู่ไหนอ้างวา้ งกลางสนิ ธ์ุ
ปัจฉมิ ฤาว่าปราจนิ ทักษิณฤาเหนอื เมอ้ื ไป

ท่านจงชีแ้ จงแจง้ ความ เมอื งงามไพจติ รทศิ ไหน
แผนทีช่ ท้ี างอย่างไร จริงใจจงแถลงแจ้งความ ฯ

๏ เมื่อนั้น อมรสิงห์กมุ ารชาญสนาม
เห็นราชบงั อรงอนงาม วับหวามใจป่วนอว่ นทรวง
โศภาอาภรณอ์ ่อนช้อย ดงั ยอ้ ยจากแคว้นแดนสรวง

ผิวทองผอ่ งเหน็ เพ็ญยวง นางปวงงามใกล้ไม่มี
งามกรรณงามแก้มแย้มยม้ิ พกั ตร์พริม้ เพราองค์ทรงศรี

งามพระนยั นานารี รงั สีย่งิ จันทร์วนั เพญ็
รสั มสี นี ลิ สิน้ ภพ มานพหนมุ่ ไหนได้เห็น

จะรทมหฤทยั ไมเ่ ว้น คือเปนทาสนางอยา่ งกู
พระรูปพระราชกานดา ดคู นุ้ กับตาเราอยู่
เคยเหน็ เคยชมโฉมตรู ฤาไรไมร่ ้เู มอ่ื ไร
กไู ซร้ไม่อาจไดเ้ ห็น รูปทรงนงเพ็ญที่ไหน
แปลกจติ ตค์ ิดมาคดิ ไป คดิ ไม่ตกหนอท้อคดิ

นกึ เหน็ เปน็ นางในฝัน นวลจนั ทร์อำไพไพจติ ร
เสาวภาคโศภานา่ พิศ เรือขำลำนดิ นางเนา
ไป่เคยเห็นเนตรเหตุว่า ไป่เคยเหน็ หน้านวลเจา้
จ่งึ ไมส่ ามารถคาดเดา นยั นานงเยาว์อย่างไร

รัศมสี ีนลิ อย่างนี้ ฤาเนตรดรุณีอย่างไหน
เหลอื คิดเหลือขัดอดั ใจ หฤทยั ทกึ ๆ ตรกึ ตรอง
ยนิ ถ้อยยุพยงทรงถาม คิดขามใจขน่ หมน่ หมอง
รงั เกยี จเคียดคำทำนอง ซง่ึ ปองจักกล่าวข่าวเทจ็
จกั ทูลคำใดใช่สัตย์ อึดอดั หอ่ นทำสำเร็จ
ขนื่ ขมอมปดคดเคล็ด พงึ เข็ดพงึ จำรำคาญ
นางกษัตรต์ รสั เตือนเหมอื นกบั ยพุ ยงทรงสับดว้ ยขวาน

อกั อ่วนป่วนปน่ั พรัน่ นาน จึ่งมีพจมานทูลไป
พระอมรสงิ ห์ทลู นางว่า

๏ อา้ องค์พระราชดรณุ ี ขา้ นห้ี ่อนแนท่ างไหน
เมอื งหนง่ึ ซง่ึ ข้าคลาไคล ดำเนินใกล้ไกลไปจ่ ำ
เวลาช้าเร็วฤาทราบ ทลี่ ุม่ ทราบเดินร่ำ
ใต้เหนอื เหลอื บอกชอกชำ้ บนบกในน้ำลืมเลอะ
ทิศไหนทางไหนไมร่ ู้ ใจตูหลงเลือนเป้ือนเปรอะ
ดวงจิตต์ผดิ เผลอเซ่อเซอะ งะเงอะโง่เห็นเช่นนี้
เลือน ๆ เหมอื นได้ไปถึง เมืองหนง่ึ เปน็ ทองผอ่ งศรี

สงิ่ อนื่ จำไดไ้ ม่มี เทวีจุ่งแจ้งใจนาง ฯ
๏ เมอ่ื นัน้ ยพุ ยงทรงแค้นแสนหมาง
ฟังบอกหลอกเล่นเปน็ ทาง ปราศสตั ยข์ ดั ขวางในคอ
พูดไม่เตม็ ปากหลากเหลอื บ้าเบอ้ื เช่นนม้ี หี นอ
ย้อนยอกหลอกเล่นเห็นพอ มาลอ่ หมายราชนารี

เราน้ีสพิ วงหลงใหล คดิ ไปว่าทรงศักดศ์ิ รี
นกึ เหน็ เป็นเหลา่ เผา่ ดี ผูม้ ียศดอ้ มปลอมมา

ช่างเป็นไปได้ใจตู นกึ เหน็ เชน่ รจู้ ักหนา้
รูปร่างอย่างนนั้ มนั่ ตา เหมือนว่าเคยพบเนือง ๆ
พลาดผดิ จิตต์เราเฉาโฉด ประโยชน์เปล่าปลดหมดเรือ่ ง
เจ็บแสบแปลบแสนแคน้ เคอื ง เปน็ เคร่อื งคนหยามลามเลยี

เผลอจิตตพ์ ูดจาพาที ยอ่ มเห็นท็ ีเ่ ส่ือมเสีย
อนั ชนชาตชิ ั่วปัวเปีย เหมือนเหย้ี ขึน้ เรือนเปื้อนพลัน

ครู่หนงึ่ นางแสนแคน้ เขญ็ อกี ครกู่ ลบั เห็นเปน็ ขัน
สำรวลหวลตรสั อัตถอ์ ัน เยย้ หยันคำปดคดงอ ฯ

นางกนกเรขาตรัสว่า
๏ ดรู าบรุ ุษสดุ เปรือ่ ง พดู จาเปน็ เรอ่ื งเจยี วหนอ
ผ้าเสอ้ื เหลือคล้ำกำรอ ลวงล่อเลอะเลื่อนเหมอื นตม

น่าเชอื่ จรงิ หนอข้อเล่า ฟงั เล่าคำเท็จเข็ดขม
จกั กลืนข่ืนเหลอื เบอ่ื อม มุสาโสมมเช่นน้ี

แมน่ ยำจำได้ไปถึง เมืองหนึง่ งามทองผ่องศรี
ส่งิ อนื่ จำได้ไม่มี วิถีทางไหนไมร่ ู้

ทางใกลท้ างไกลไปท่ ราบ ทลี่ มุ่ ทรี่ าบในผลู
หนเหนือหนใต้ไมด่ ู เมอื งอยู่ทศิ ไหนไมเ่ ดา
เรื่องราวไพเราะนกั หนา นา่ ฟังวาจาของเจ้า
โสมมขมคำกำเดา มวั เมาโมห์มนทข์ น้ แคน้

น่ีแนะ่ จักแนะให้แจ้ง ซึ่งแหลง่ เมืองทองผอ่ งแสน
เวยี งตรอู ยูใ่ กลใ้ นแดน แวน่ แควน้ ความปดคดเคา้

กรงุ ทองผอ่ งพรรณนั้นไซร้ อย่ใู นมุสาของเจา้
เล่าเรือ่ งเมอื งคำลำเนา เหน็ เงาสอ่ งงามความเท็จ

มุ่งหนา้ มาลอ่ ทั้งทีผูกเทจ็ ไม่ดเี ดย่ี วเด็จ
ควรปดใหป้ ลอดลอดเล็ด มีเคล็ดมีขอ้ ต่อกนั
อึง่ อ่างอยา่ งน้ีมีหน้า เขา้ มาลวงเล่นเห็นขนั
เจ้าไซรต้ ่ำชา้ สามญั กำเรบิ เสิบสันแสนร้าย ฯ
๏ ตรสั พลางนางผนิ พกั ตรท์ ูล พระชนกนเรสรู ทรงฉาย
มานพนี้ไซรไ้ รอ้ าย เปน็ ชายชวั่ ช้ามาลวง
ขอพระบติ รุ งค์จงไล่ ให้ไปเสียนอกวังหลวง
หนา้ ขลาดหวาดหวนั่ พร่นั ทรวง จาบจว้ งมาบอกหลอกเรา
โทษทณั ฑฟ์ ่นั เฝือเหลือเตบิ กำเริบสด ๆ ปดเจา้

ยินดใี นช่วั มวั เมา โฉดเฉาพดู จาสามานย์
จักฆ่ากเ็ สียคมดาบ เป็นบาปไม่มีแก่นสาร
พระจงอวยชีพเปน็ ทาน อยา่ ลงโทษการฐานใด
ขบั ไสไปจากวังหลวง ชนปวงทราบพลนั หมน่ั ไส้
ปล่อยเขาคนเดยี วเที่ยวไป หาใครจกั คบฤามี ฯ

๏ เมือ่ นั้น พระมหากษตั ร์เรืองศรี
ยินคำสภุ คาพาที ภบู ดดี ำรัสส่ังพลัน

ให้เรยี กตำรวจมาจับ ไลข่ บั อมรสงิ หร์ ังสรรค์

มอื หนักผลักไล่ไสกณั ฐ์ แลน่ ถลนั ถลารบี ถบี ไกล ฯ
๏ เมือ่ นัน้ อมรสิงหใ์ จส่ันหวน่ั ไหว

เซซวนหวนหันปั่นไป เขาเสอื กเขาไสไลท่ ุบ
แลน่ ออกนอกวังยงั มี ชนหลามตามตีตุบ ๆ
หลบล้หี นีลอบหมอบฟบุ บน่ อบุ อิบโกรธโทษตน

ถกู ผู้ดูถกู ทุกท่ี ไลต่ บรมุ ตที ุกหน
จักตอ่ จักสูห้ ม่คู น ใครเลยจักทนฝมี อื
คดิ ไปไป่ควรโกรธเขา เขาข่มเหงเราผิดหรือ
ข่นุ ขดั อดั ใจไฟฮอื เสยี ช่อื เปือกปนมลทิน
คิดไปใครจ่ กั ชักขรรค์ ไล่ห่นั หัวราษฎรข์ าดว่นิ
กดี ธรรมทใี่ นใจจนิ ต์ เราคดิ ผดิ สน้ิ ทกุ เค้า ฯ
๏ นึกองคอ์ รไทยใสศรี นึกหนา้ นารีหล่อเหลา
นกึ ขนงนงรามงามเงา นกึ เนตร์นงเยาว์เพราพราย
งามจริงยงิ่ คนบนดนิ รศั มีสนี ิลเฉดิ ฉาย
แสงส่องผ่องลำ้ กำจาย อบั อายคนั ธินกลน่ิ ฟา้
นยั นายามยมิ้ พริ้มเพรา เนตร์เจา้ ยามโกรธโรจนห์ ล้า
ยามหมางนางเมนิ เพลนิ ตาใจขา้ ราวดบั วับไป ฯ
๏ อมรสิงห์ยิง่ คิดย่งิ ขุ่น หมกม่นุ ดังเพลิงเรงิ ไหม้
หลบคนดน้ ทางห่างไกล เจ็บใจเจบ็ อกฟกจรงิ
ไปถึงซ่งึ สระระบอื เรยี กชอ่ื ว่าสระผสี งิ
เปน็ นามอันเหมาะเพราะพริ้ง ชายหญิงมาโดดนำ้ ตาย ฯ

๏ สันธยาสายัณห์พลันเหน็ ศศพนิ ท์ุผ่องเพ็ญภลู ฉาย
สอ่ งแจ้งแสงจนั ทรพ์ รรณพราย งามคลา้ ยแสงเนตรนารี

ศศธรสที องมองหนา้ นยั นาสีนลิ ผนิ หนี
เพราะเรากล่าวไปไป่ดี มารศรอี างขนางหมางเทจ็
หมายใจใครโ่ ลมโฉมฉาย ใจหมายห่อนทำสำเร็จ
อบุ ายหมายปลอดลอดเลด็ ผลเผล็ดเป็นอน่ื ขน่ื แคน้
เคราะห์กรรมทำไวใ้ นก้ี ตามมมี าเหน็บเจ็บแสน
เทพเจา้ เนาเบ้ืองเมอื งแมนเธอแคน้ ขง้ึ เคียดเกลยี ดชัง
เทย่ี วเสาะนางส้ินถน่ิ ภพ ครั้นสบห่อนสมใจหวัง

อกผ่าวราวแยกแตกพงั จกั ยังชีพไปไยกู
คดิ ถอ้ ยยพุ ยงทรงหยาว คอื หลาวเสียบแสร้งแทงหู

นกึ เนตรนวลแขแลดู อดสูทเี่ ย้ยมายา
จักอย่ไู ปไยใชเ่ ร่อื ง เปน็ เครือ่ งอบั อายขายหน้า
พงศเ์ ผา่ เหล่าเลศิ เกิดมา ชัว่ ชา้ เสยี ชาตปิ ราศคณุ

จำจกั โจนในสระนี้ จงผีเอ้อื เฟ้อื เกอ้ื หนนุ
พาสโู่ ลกหนา้ การญุ ตามบุญตามกรรมทำมา ฯ

๏ อมรสงิ หน์ ิง่ คดิ สกั ครู่ เดินสสู่ ระพลางตง้ั ทา่
พอจักโจนลงคงคา แว่วยนิ วาจาปา่ วไป ฯ
๏ เจ้าเอยเจ้าขา้ ใครยินอยา่ ชา้ เรง่ มาเร็วไว ฟังคำประกาศ ดงั ราชหฤทัย ถ้อยคำจำไป สบื สอ่ ต่อกัน ฯ
๏ ชายดมี ชี าติ ควรสู่ครู่ าช ชาดาลาวัณย์ เคยเห็นเมอื งทอง งามผอ่ งเพยี งจันทร์ จงเฝา้ เจ้าอนั ทรงสิทธิ์ฤทธี ฯ
๏ ทา้ วจักยอยศ ลอื ชาปรากฎ เกยี รตแิ กวน่ แดนตรี จดั สรรปันให้ ราไชศวรศรี สารพรรณอันมี แบง่ มอบครอบครอง

๏ หนึง่ จะประทาน ยพุ ยงนงคราญ ลกั ษณล์ ้ำลำยอง องค์กนกเรขา บุบผาผวิ ทอง ประคบั ประคอง เปนค่ชู ใู จ ฯ
๏ ชายดมี ีชาติ แจง้ เรอื งเมอื งมาศ สรู่ าชเรว็ ไว รางวัลอันยง่ิ ทกุ ส่ิงสมใจ กอบโกยโดยนยั ทปี่ ระกาศเอย ฯ

๏ อมรสงิ หน์ ิง่ นึกตรึกซ้ำ ถอ้ ยคำทเ่ี ขากล่าวเผย
หวนนึกนงรามทรามเชย จกั เลยไร้คอู่ ยเู่ ดียว
เวยี งไรใครจรหอ่ นได้ เราไซร้ชายชาตฉิ ลาดเฉลยี ว
นำ้ ใจเสาะย่ิงจริงเจียว ไม่เทีย่ วเสาะหาธานี
ชวั่ หนักจกั ฆา่ ตัวตาย เช่นชายขขี้ ลาดบัดสี

อันราชชาดานารี พาทีหมน่ิ เรากล่าวเทจ็
จกั เพียรจนพบเมืองมาศ มุ่งเสาะเหมาะอาจสำเรจ็
เทยี่ วสบื เทย่ี วสอดลอดเลด็ ผลเผลด็ สมใจไม่ช้า ฯ
๏ ตรึกไตรในแดแน่แลว้ ทรงชกั ขรรค์แก้วคมกลา้

กลดั แกวง่ โยนไปในฟา้ ตกยังพสธุ าทนั ใด
ปลายขรรคช์ ้ีไปทกั ษณิ เธอผนิ พกั ตร์ทางข้างใต้
ดมุ่ ด้นั เดนิ ดงพงไพร มุง่ ใจจกั ค้นจนมรณ์ ฯ

•••••••••

๏ ดังภมรจรชมบุบผา จากผกาสู่ผกาเร่รอ่ น
พระเสดจ็ องคเ์ ดียวเท่ยี วจร จากนครส่นู ครซอนเดิน
สบื เสาะเลาะทางพลางถาม ทกุ คามทุกเขตเทศเขนิ

บกุ ชัฏลดั ไพรไตเ่ นนิ แถวเถนิ ภธู รดอนดิน๕๘
รอ้ ยวันพันคนื ขนื เต้า ค่ำเช้าบนั่ บุกทุกถนิ่

เวยี งทองทศิ ไหนใครย่ ิน ชนสน้ิ ถามใครไป่รู้
เดินทางพลางนกึ ตรึกตรอง เราท่องเทย่ี วไปในผลู
๕๙ทุกราษฎรล์ ดเลี้ยวเที่ยวดู หาผทู้ ราบเรื่องเมืองทอง

ไมม่ ีท่ีใครจกั แจง้ ซง่ึ แหล่งเวียงสดุ ผดุ ผอ่ ง
มาตร์แมน้ มเี มอื งเรืองรอง ดงั ขา่ วปา่ วรอ้ งนนั้ ไซร้
ห่อนใช่ในเขตมานษุ เท่ยี วสุดไป่สบพบได้

นอกจากปกั ษนิ บนิ ไกล เห็นไม่มีผู้รทู้ าง ฯ
๏ ตรึกพลางพระพลันผนั พักตร์ เข้าส่สู ำนกั เสอื สาง

ปา่ ใหญ่ไม้สูงยูงยาง แมก้ ลางวนั มดื ชืดช้ือ
เสียงสิงห์ขรึม ๆ ครมึ ครางเสยี งช้างคอื แตรแปร๋ปรอ๋ื

แซกซอกชอกชำ้ ชำงือ ด่มุ ดื้อดงึ ดนั ด้ันเดนิ
คำ่ คืนขนื ไปในปา่ ต้งั หนา้ ในแถวแนวเถิน

เจบ็ เนือ้ เหลือนบั ยบั เยิน หมายเดินม่งุ ด้นหนชฏั
แสงจันทรด์ ้นั เมฆรำไร ไม้ใหญย่ อดเย่ียมเทยี มฉัตร
ยางยงู สูงร่มลมพัด โบกบัตรบงั พรรณจนั ทร

พื้นดนิ จักเดนิ ฤาเห็น มดื เชน่ ในถำ้ สิงขร๖๐
ค่อยกา้ วคอ่ ยยา่ งพลางจร ลุ่ม ๆ ดอน ๆ เดนิ ไป ฯ
๏ บดั เดยี๋ วเหน็ แสงแปลบปลาบ แวบวาบอยขู่ า้ งทางใหญ่

พระชงักชกั ขรรค์ทันใด ยนื นิง่ กร่งิ ไม่ไหวตงิ
มีผแู้ ลบล้ินยาวมา จนสบนาสาอมรสิงห์

เห็นคน ๆ แรกแปลกจริง ยนื น่งิ อยู่ใตไ้ มโ้ ต

แต่งกายเปน็ เพศโยคี พระกุมารเกดิ มีโมโห
ฤาษชี เี กเ๊ ฉโก แลบลิน้ ปลิ้นโรห่ ลอกกนั

เธอยนื ขนื ใจไมก่ ร้วิ พกั ตร์น่ิวข่มจิตต์คดิ ขนั
เราจำทำดตี ่อมนั หวังถามความอนั ใครร่ ู้

พระอมรสงิ หต์ รัสถามวา่
๏ ดรู าอาจารยฌานเช่ียว ทา่ นเที่ยวไปไหนในผลู
กลางคนื มดื แทแ้ ลดู แผน่ ภูจกั เหน็ หอ่ นมี

ทา่ นบำเพญ็ พรตในไพร เปน็ สุขหรอื ไรฤาษี
กองบุญหนนุ กรรมทำดี โยคพี รตแกลว้ แผ้วภยั ฯ

โยคกี ล่าววา่
๏ ดรู ามานษุ สุดกลา้ ต้งั หน้าเดนิ ด้นหนไหน
กลางคืนมดื จริงกร่งิ ใจ ปา่ ใหญส่ ิงห์เสอื เหลือร้าย
ประสงค์สิ่งใดในดง ไพรพงภยั หลากมากหลาย
ไมร่ กั ษาตัวกลัวตาย ตน้ ปลายเหตุผลกลใด ฯ

พระอมรสิงหต์ รสั ว่า
๏ อา้ อาจารย์ผ้รู ูธ้ รรม์ ข้าบน่ั บกุ มาปา่ ใหญ่
สบื เร่ืองเมอื งคำอำไพ หาผูร้ ู้ในไพรแวง
ตวั ทา่ นชาญผลูรทู้ าง อยู่บ้างหรอื ไรใครแ่ จ้ง
ตเู ดินดงดอนอ่อนแรง โปรดแถลงให้รลู้ ่ทู าง ฯ

โยคีกล่าววา่

๏ ดูราชายชาญหาญกลา้ เดินปา่ ขัดข้องหมองหมาง
สืบเร่ืองเมืองคำสำอาง โลกกวา้ งเทยี่ วไปไปพ่ บ

เมอื งทองส่องงามสามหล้ายากหาคนได้ไปสบ
น้อยนักนอ้ ยหนามานพ เคยพบไม่มีกคี่ น
ยากหนกั จกั ไดไ้ ปลุ เวียงสุวรรณในไพรสณฑ์
ใครถึงเมืองคำอำพน น้อยตนทีไ่ ด้กลับมา
จักไปใหจ้ นดลเมือง เป็นเร่อื งยากย่งิ จริงหนา
เสอื สีห์ผีเสือ้ นานา แมวหมาเทา่ ชา้ งอยา่ งโต
เหลอื บยุงบ้งุ รนิ้ กินเลอื ด ราวเชอื ดด้วยมีดกรดี โหว่
ใครเดียวเทยี่ วเรเ่ ซโซ มนั โหก่ ันล้อมตอมกนิ
จักกลา่ วโพยภัยในป่า มากนกั มากหนาทาหิน๖๑
ภัยหอ้ ยภัยเหินเดินดนิ ภยั บินภัยบา่ งตา่ งรา้ ย ฯ

พระอมรสงิ หก์ ล่าววา่
๖๒๏ อ้าวนัสถายีมพี รต ภยั ปา่ ปรากฎมากหลาย
ข้าไมร่ กั ตวั กลวั ตาย มาดหมายส่เู มืองเรืองรอง

ลำบากยากใจไม่วา่ บุกปา่ ฝ่าทุ่งมุ่งจอ้ ง
โปรดด้วยช่วยชเี้ วียงทอง ท่านคล่องใจรูล้ ทู่ าง ฯ

โยคีตอบว่า

๏ ดูรามานุษสทุ ธลักษณ์ เราไซร้ใช่จกั ขดั ขวาง
มงุ่ เมอ้ื เมอื งคำสำอาง ไพรกวา้ งลาดเลาเรารู้

ปญั ญาข้าน้มี ีคา่ ไมน่ า่ ไขข้อต่อสู
แม้นเจ้ามีใจใหต้ ู บอกตามความรขู้ องเรา
จงเอาความร้มู าแลก ความรู้แปลก ๆ ของเจา้
วิชชาขา้ ไซรใ้ ชเ่ ดา มเี คา้ มเี คล็ดเขบ็จขบวน ฯ

พระอมรสิงหต์ รัสวา่
๏ ความรอู้ ันใดใครแ่ จ้ง จกั แถลงโดยดีถ่ีถว้ น
ใครถ่ ามเชิญถามตามควร เลิศลว้ นความรู้ตูล้น ฯ

โยคีกล่าววา่
๏ อา้ สูผ้มู ่ันปญั ญา ตูข้าขอถามสามหน๖๓

ผู้มีปรชี าอย่าจน จงค้นคำตอบสอบทาน
ที่หนึ่งคือทางแหง่ โลก สุขโศกอย่างไรใหข้ าน
ทส่ี องทางหญงิ มงิ่ มาลย์ สำราญฤาเศรา้ เลา่ ความ
ทสี่ ามนามทางนริ พาณ จงทา่ นอย่าพรางทางสาม
แมน้ เจา้ เล่าบอกออกตาม ข้อเค้าเราถามน้ไี ซร้
หมายมุ่งกรุงทองผ่องพิศ เราจกั ชีท้ ศิ บอกให้
สู่อย่าอาวรณ์ร้อนใจ ความร้แู ลกไดด้ ังจนิ ต์

ท่ีหน่งึ ทางโลกอย่างไร เจา้ จงวา่ ไปท้ังสนิ้
เมือ่ ตรู ู้คดีท่ยี ิน สมหวังดังถวลิ สิ้นความ
วิถีท่ีท่านคำนึง จกั บอกใหห้ นง่ึ ในสาม

อย่าคิดบิดเบือนเงื่อนงาม เราถามเรง่ ตอบชอบที ฯ
๏ เมือ่ น้ัน อมรสิงหน์ งิ่ ฟังฤาษี
ยินคำสำนวนโยคี อ้ายนเี่ ห็นไดใ้ ช่คน

รากษสปดโป้โอหงั กฟู งั รูแ้ นแ่ ต่ตน้
มุง่ รา้ ยหมายหลอกออกกลเวทมนตไ์ ม่พรน่ั ปัญญา

กูจกั อดใจไว้กอ่ น ยอกยอ้ นแก้กนั ปญั หา
ตริตรึกนกึ ในไปมา พลางมีวาจาตอบไป ฯ

พระอมรสงิ หต์ รัสว่า
๏ อ้ามหามุนีมเี ดช อุปเทศปัญญาหาไหน
ท่านตั้งปัญหามาไซร้ โตใหญ่ยากเขม้ เต็มที
จกั บอกออกเบ้ืองเมืองงามเอาแลกถึงสามวถิ ี
ขา้ จกั ชักความตามมี ขอเชิญโยคีตรบั ฟงั ฯ

นทิ านแสดงวิถีแห่งโลก
๏ ปางหลังยังมวี ดั ใหญ่ คือเทวาลัยริมฝ่ัง๖๔
ชำรุดซดุ รวนจวนพัง ฝูงคัง้ คาวอย่มู ากมาย
ในบริเวณวดั นั้นไซร้ เกลอื่ นกลน่ ผลไม้เหลือหลาย
คงั้ คาวแสนสนกุ สุขกาย ไป่วายอม่ิ หนำสำราญ
หอ่ นตอ้ งทอ่ งเท่ยี วหากนิ นอกถิน่ คือเทวสถาน
โสมมบม่ บ้าช้านาน ซมซานเซ่อซา่ หน้าเซอะ
เหตุไม่เคยออกนอกแหล่ง จึงแสดงโงง่ ำหยำเหยอะ
ความคิดติดงนั ตนั เงอะ เลอะเทอะเต็มทขี ีค้ ร้าน ฯ

๏ วันหนึง่ ในเมอ่ื คราวฝน มยี ายแกค่ นหนึง่ จ้าน
เดินรบี หลบฝนลนลาน เข้าเทวสถานทันใด
มีนกเค้าแมวตัวหนงึ่ มาถึงท่เี ทวาศยั

รบี ลีห้ นฝี นเข้าไป กับยายแกไ่ ซร้พร้อมกนั
ฝา่ ยฝงู คั้งคาวกราวบนิ โผผินริกรวั ตัวส่นั
ยิง่ บนิ ยิง่ เหนอื่ ยเม่ือยพลัน พากนั เกาะอยดู่ เู ดา
ไปม่ ีอนั ตรายบงั เกดิ แตกต่ืนเปดิ เตลิดเปลา่ ๆ
ปราศภัยในภมู ิล์ ำเนา บนั เทาอกสัน่ ขวัญบนิ
เกาะย้อยหอ้ ยหัวเป็นราว คง้ั คาวคิดในใจถวิล
สองนค้ี ือใครใคร่ยิน คดิ พลางต่างบนิ ลงมา

ถึงที่ยายแกแ่ กน่ังจึง่ คั้งคาวเข้าไปหา
ย่อยอบนอบน้อมบชู า พลางมวี าจาถามไป ฯ
๏ ขา้ แต่ทา่ นผชู้ ศู ักด์ิ ประจักษป์ รากฎยศใหญ่

ท่านน้มี ีชอ่ื คือใครเปน็ อะไรจงแถลงแจ้งจรงิ
พวกเราเอาเปนที่พ่ึง หวงั สงึ สขุ ลว้ นถว้ นสิง่
ฟังคำรำ่ วอนออ้ นอิง เถดิ ทา่ นผยู้ ่ิงกรณุ า ฯ
๏ จักกลา่ วข้างฝา่ ยยายเฒา่ เห็นค้งั คาวเข้าไปหา
ยอบย่อขอความเมตตา ยายเจ้ามายาตอบไป ฯ

๏ ดรู าฝงู เจ้าเหล่านี้ อย่นู ่ีหัวโตโงใ่ หญ่
ใคร่ร้กู หู รอื คอื ใคร บอกใหจ้ งฟงั ดังจนิ ต์
๖๕๏ กคู ือพระบรมพรหมี นามสรสั วดีทรงศลิ ป์

นกนนั้ คือมยูรภูลพนิ ธุ์ โบกบินเปน็ ยานผา่ นฟา้ ฯ
๏ คอยอยูค่ รหู่ น่ึงฝนหาย จึง่ ยายผู้สดุ มุสา

ออกจากวดั รา้ งพลางคลา ไคลตามมรรคาตอ่ ไป
ส่วนนกเค้าแมวนนั้ เลา่ เหน็ วดั เปน็ เย่าโตใหญ่

มดื ๆ ชดื ช้นื ชนื่ ใจ จึงอย่อู าศัยตอ่ มา
ฝ่ายฝูงค้างคาวน้ันไซร้ ภักดีมใี จหรรษา
แวดลอ้ มพร้อมกันบชู า คดิ วา่ นกยงู สูงยศ ฯ
๏ วนั หนง่ึ มีมยูรภูลศรี แวววามงามฉวีสีสด
บนิ กรายหลายแหลง่ แรงลด หมายปลดปลิดเหนอ่ื ยเมอื่ ยลา้
จงึ สู่ซมุ้ หกั พกั อยู่ ประตวู ัดร้างข้างหนา้
ค้ังคาวแปลกใจใครมา เข้าหาพลางถามความไป ฯ
๏ ขา้ แตท่ า่ นผชู้ ศู รี งามฉวคี ือทองผ่องใส
เราเหน็ หนแรกแปลกใจ ท่านน้ีเป็นอะไรใครย่ นิ
เรอื งอรา่ มงามแทแ้ ลเลิศ แพรวเพรศิ เพราพริง้ ยง่ิ สนิ้
เราเหน็ เปน็ ใหญ่ในดิน ใจถวิลใคร่ถามนามใด ฯ
๖๖๏ ปางศิขนิ ยินคง้ั คาวถาม ตอบความใหส้ ้ินสงสยั
จักบอกสเู จา้ เขา้ ใจ กไู ซร้นกยงู สูงลกั ษณ์
พาหนะพระสรสั วดี เทวเี ลศิ รบือฦๅศกั ดิ์
รูปลำ้ สำอางนางรัก จงเจ้าประจักษ์ใจปวง ฯ
๏ ค้ังคาวหวั เราะเยาะเยย้ เจา้ เอย๋ กำเริบใหญห่ ลวง
ปวดหูกเู บ่อื เหลือตวง จาบจ้วงใจบาปอยาบชา้

อวดบา้ ว่าเป็นนกยูง ลกั ษณ์สูงเลศิ ศกั ดิ์หนักหนา
พูดไดไ้ มอ่ ายวาจา คดิ วา่ พวกเราเขลานกั
โน่นแน่ะคือมยูรภูลศรี ใช่นกอปั รีอปั ลกั ษณ์
เธอไซรโ้ ศภาน่ารัก เกาะพักอยู่ซ้มุ มมุ นั้น ฯ
๏ นกยูงยนิ ข้อคำหยาว ค้ังคาวหลงเสมอเพอ้ ฝนั
สงบจิตตค์ ดิ ตอบไปพลนั นกนน้ั ใชศ่ ิขศี รบี วรณ์
คอื นกเคา้ แมวดอกเจา้ หลงเชื่อเปล่า ๆ น่าสรวล
เจ้าอย่าฟังคำสำนวน ขอ้ คดปดปรวนแปรคดิ
กมู ีแววกนกนกยงู จงฝงู เจา้ ฟังชั่งจิตต์
รปู ข้าอา่ โอ่โศภติ ลมื ตาดูนิดคงรู้ ฯ
๏ คั้งคาวตอบว่าอย่าปด โกหกสดๆเจียวสู
พระสรัสวดศี รตี รู เธอตรสั บอกกูวานซนื
วา่ โน่นคือยูงสงู ศักดิ์ เองจักมาปดคดขืน
หวงั ใหก้ ูเชือ่ เหลอื กลนื ขมขื่นคำเท็จเผด็ ลิน้ ฯ
๏ นกยงู ไดฟ้ ังค้งั คาว ดงึ ดื้อออื้ ฉาวกลา่ วฉนิ
โผจากวัดรา้ งพลางบนิ สูถ่ ่ินสำนกั พักกาย
ไปเ่ หน็ เปนคณุ ประโยชน์ จักแกค้ วามโฉดให้หาย
สัตว์ดื้อถอื ตนจนตาย ไมว่ ายโง่เขลาเมามนั ท์ ฯ
๏ ฝา่ ยฝงู คงั้ คาวนนั้ ไซร้ หฤทยั ปรีเปรมเหมหรรษ์
เข้าไปนบนอ้ มพรอ้ มกนั อภวิ ันทนไ์ หว้เจ้าเค้าแมว

เพราะคิดว่ายงู สงู ศกั ด์ิ ทรงลกั ษณเ์ ลศิ เหลอื เช้อื แถว

ปัญญาไมม่ วี แี่ วว คลาดแคลว้ เพราะเขลาเบาใจ ฯ
พระอมรสิงหเ์ ลา่ มาเพียงน้ีจงึ ตรัสต่อไปวา่
๏ ดูราโยคีมีญาณจงท่านทราบข้อคำไข
ท่ีหนงึ่ ทางโลกอย่างไร มีนยั ดงั เราเล่านี้ ฯ
โยคตี อบว่า

๏ อ้าท่านผู้ฉลาดปราดเปรอื่ ง เล่าเรื่องเห็นความตามท่ี
แจม่ แจ้งแจงขอ้ พอดี วาทเี กลย้ี งเกลาเลาความ
วถิ ีทีท่ ่านคำนงึ จักบอกใหห้ นึ่งในสาม
ทา่ นจงมง่ ใจไปตาม เขตคามขา้ บอกบัดน้ี ฯ

๏ พดู พลางจำแลงแปลงตน เปน็ พัง้ พอนด้นดินหนี
แลบล้ินวง่ิ เฉลยี งเลย่ี งล้ี เขา้ โพรงอนั มรี ิมทาง ฯ
๏ เมอื่ น้นั อมรสิงหน์ ่ิงคิดจิตตห์ มาง
อ้ายนีม่ ันทำอำพราง แปลงเล่นเช่นอย่างโยคี
แลบลน้ิ ปล้ินตาทำหลอก เป็นพง้ั พอนซอกดินหนี
ในรูอยู่ข้างทางน้ี ฤาษีพั้งพอนซอ่ นตัว ฯ
๏ พระกมุ ารแลดูรดู ิน เด๋ียวยนิ โยคีแยม้ หัว
แอบอยู่ขา้ งหลงั บงั ตัว ยนื ยวั่ หวั รอ่ งองนั
ยุพราชแลพกั ตรน์ ักสทิ ธ์ แค้นจติ ตม์ ันเลน่ เห็นขนั
เราไซร้ไม่รเู้ ท่าทัน จงึ่ มันหลอกลอ้ พอใจ
ควรเราเอาใจไวก้ อ่ น มันจกั ยกั ย้อนเพียงไหน
ตรึกถอ้ ยตรสั ถามความไป เหตุไฉนท่านเลน่ เชน่ น้ี

บอกขา้ วา่ แลกความรู้ ไหนเลา่ ท่านผู้ฤาษี
อย่าเสยี สัญญาพาที มนุ จี งแจ้งแหลง่ ทาง ฯ

โยคีตอบว่า
๏ ดูราบรุ ุษสทุ ธลกั ษณ์ เราไซร้ใชจ่ กั ขดั ขวาง
ทา่ นน้มี ีคำอำพราง พดู อยา่ งปฤษณาพาที๖๗
เราจงึ่ ตอบชนิดปฤษณา กิริยาบอกบวรณถ์ ว้ นถ่ี
สใู คร่ดลเมอื งเรืองมี วิถีแถวเถินเนนิ ใด
จงกล่าวชแี้ จงแจง้ จริง ว่าทางแหง่ หญงิ อย่างไหน
เจ้าให้ความร้ตู ไู ซร้ จักให้ความรสู้ กู่ ัน ฯ

๏ เม่อื นัน้ อมรสิงหน์ ิ่งขุ่นหนุ หัน
สงบจติ ตค์ ดิ ตอบไปพลัน อำพรางอย่างนัน้ ตามที

เราจักช้ีแพรง่ แห่งหญงิ ทุกส่ิงสำแดงแจ้งที่
เชิญสดับตรับฟังดงั มี คะดีโดยอยา่ งอ้างอิง ฯ

นทิ านแสดงวถิ ีแห่งหญงิ
๏ ปางหลังยงั มดี าบส ทรงพรตเด็ดเด่ยี วเช่ยี วย่งิ

แรงเริงเพลงิ ฌานนานจรงิ เผาผงิ ข้ึนไปในฟ้า
แสนสรวงปวงอมรรอ้ นสิน้ จงึ องคอ์ มรินทรป์ น่ิ หลา้
๖๘เสกสรา้ งแกล้งจดั อจั ฉรา ลงมายว่ั ยวนชวนชม

ฤาษีหูป่าตาเถิน เพลดิ เพลินใจจรงิ สิงสม
ส้วมกอดสอดเกยี้ วเกลยี วกลม อารมณ์รา่ นเรา้ เมามวั

ครัน้ ตาดาบสหมดฤทธิ์ นางปลดิ ตนพรากจากผัว

ลูกหญงิ ทง้ิ ไวแ้ ทนตวั เถรขรัวเล้ียงดูอยู่ดง ฯ
๏ วนั หนึง่ โยคมี จี ิตต์ หวนคดิ ทไี่ ดใ้ หลหลง

เสยี ตบะสละผลหนยง จกั คงคนื ไดไ้ ป่มี
เสยี ดายความเพียรเจียรกาล สมาธิสมาทานถงึ ท่ี

เหตทุ ี่มีเมยี เสียที ความดีทำไว้ไร้คณุ ๖๙
นางงามตามมาลา้ งผลาญ บรรดาลใจเสียวเฉียวฉุน

เร่ารอ้ นราคะเหลือเจือจนุ ชุลมุนในจิตตพ์ ิษนกั
เพราะมนี ัยนาเป็นเหตุ ดวงเนตรคุณโหดโทษหนกั

แม้นไมเ่ ห็นองค์นงลกั ษณ์ ไหนจกั มาเป็นเชน่ น้ี
ติดใจในทรงองค์นาง หลงรูปหลงร่างมารศรี
แมน้ เนตรเราไซรไ้ มม่ ี จักเหน็ นารอี ย่างไร
แคน้ นักจกั ษุเปน็ เหตุ จงึ ควักดวงเนตรสองใส
สิ้นหว่ งบว่ งกามตามนัย สบื สำรวมใจโยคี ฯ
๏ ฝ่ายดนุชบุตรนี ริ มล เสาวภาคโศภนเพ็ญศรี
นางสิน้ ดนิ ฟ้าธาตรี ไมม่ ีจักเปรียบเทียบทนั

ลำเภาเพราทรงองค์อร อรชรชเู ชดิ เฉิดฉัน
งามพกั ตรพ์ นดิ าลาวัณย์ งามกรรณเกศเกล้าเกลากร
แต่เยาวต์ ราบใหญใ่ นเถอ่ื นปราศเพื่อนพดู ฟังสง่ั สอน

นอกจากดาบสบดิ ร ใครพบบงั อรฤามี
เสยี ดายความงามทรามวัยเนตรใครฤาส่องเห็นศรี

แมช้ นกผูเ้ ปน็ โยคี ห่อนเห็นดรุณนี งเพ็ญ

เหมอื นเพช็ ร์ตกสมุทสุดลึกเหลือนกึ ว่าใครไดเ้ ห็น
แลเหลยี วเปลย่ี วเปล่าเชา้ เย็น งามเด่นอยดู่ งองคเ์ ดยี ว ฯ

๏ วนั หนึ่งมกี ามาเห็น นงเพ็ญทใี่ นไพรเขยี ว
ศรที รงนงรามงามเจยี ว งามเดย่ี วอยอู่ รณั ยก์ นั ดาร
กาเฒ่าเข้าไปใกล้นาง พิศพลางกลา่ วคำฉำ่ หวาน
ดูราโฉมยงนงคราญ เยาว์มาลยง์ ามจรงิ ย่ิงคน

ขา้ ไซร้ได้เทีย่ วทกุ แหลง่ ได้เหน็ ทกุ แหง่ ทุกหน
จักหาดรณุ นี ิรมล ทรงภาคโศภนเพียงนี้

ไมม่ ใี นแควน้ แดนใด แข่งงามทรามวยั ไขศรี
โฉมเฉลาเสาวภาคพรรณี นารใี นโลกฤาแมน้

นงรามงามพบูอยู่ป่า นึกน่าเสยี ดายสดุ แสน
มาตรแมน้ โฉมตรูสูแ่ ดน แว่นแควน้ จอมกษตั รฉ์ ตั รชยั

นางจักเปน็ ขวัญกันดา แห่งพระราชาเป็นใหญ่
เกยี รตเิ์ ลื่องเดื่องรัว่ ท่วั ไป อรไทยจงจำคำตู
เดินห่างทางนี้ฤานาน ถึงยา่ นมานุษในผลู

หมรู่ าชมาดโลมโฉมตรู จักกรูกินหลามตามตอม
เหมอื นผ้ึงบินหอ้ มลอ้ มหา บุบผาคันธนิ กลิ่นหอม
หนุม่ ๆ คลมุ้ คลัง่ หวังออม หมายถนอมเหมือนมณีศรีเรอื้ ง

อย่นู ่มี ีผดู้ หู รอื อยกู่ รุงฟงุ้ ชือ่ ลือเลือ่ ง
เชิญเถดิ ทรามวัยไปเมอื ง เป็นเครอ่ื งเชิดชตู รยู ศ
จักได้เปน็ ศรีวังราช ชนปวงเปน็ ทาสนางหมด

อยู่ป่าอารัณย์รันทด อยู่กรงุ ปรากฎเกียรตฟิ์ ุ้ง ฯ
นางยินกะถากาเฒา่ โฉมเจ้าเฉาจติ ต์คิดยงุ่
อกทกึ นึกใครไ่ ปกรุง หมายทงุ่ มงุ่ ทางหวา่ งเนิน
หวนคดิ บิดาอาทร บงั อรเคยี ดแค้นแสนเขิน
ขัดใจทจ่ี ิตต์คิดเพลนิ จักเดินดน้ ปา่ หาเมอื ง
ทง้ิ ชนกตกไร้ในป่า เรงิ รา่ ใจตัวมัวเฟือ่ ง
คิดไปใจว่นุ ขุ่นเคือง เป็นเรอื่ งท่ีจติ ต์คดิ เลว
นางกลา่ วแกก่ าวา่

๏ ดรู ากาดำอำมหติ ความคดิ นา่ แค้นแสนเหลว
พดู เลน่ เปน็ บาปปลาบเปลว เลวเปวเลอะเปอ้ื นเชอื นแช

แมน้ ชนกตกไร้ในปา่ ตวั ข้าไปร้างห่างแห
ใครเล่าจกั อย่ดู แู ล คนแก่ลำบากยากล้ำ
ใครจกั ตักนำ้ ตำข้าว เก็บฟนื กองเฝ้าเชา้ คำ่

ใครจักปฏิบัตจิ ดั ทำ จักค้ำจักชดู ูแล
น้ำใจเจ้าสดุ ทจุ รติ เราไซรไ้ ม่คดิ แยแส
เบอ่ื ฟังวาจากาแก ช่วั แทจ้ งไปใหพ้ น้ ฯ
๏ พูดพลางนางทง้ิ ก่งิ ไม้ ขับไลก่ าผินบนิ ดน้

จากป่าสู่ยังรงั ตน บนต้นไมใ้ หญใ่ นกรุง ฯ
๏ ฝา่ ยนางลูกสาวฤาษี รับใชโ้ ยคตี ้มหงุ

ใฝ่เฝ้าเช้าคำ่ บำรุงมาดมุ่งปฏบิ ัตบิ ิดา
จวบจนชนมายุเจา้ แกเ่ ฒ่าอา้ งว้างกลางป่า

ม้วยมุดสดุ ปราณนานมา นยั นาชนใดไปย่ ล ฯ
พระอมรสิงหเ์ ล่ามาเพียงนีจ้ ึงตรัสต่อไปว่า
๏ ดรู าโยคีมพี รต กำหนดอุปเทศเหตุผล

อนั ทางนางลว้ นถว้ นตน มีนัยดงั ยุบลกล่าวน้ี ฯ
โยคตี อบวา่

๏ ดูรามานษุ สุดเปรอะ เลอะเทอะเหลอื ทนป่นปี้
เราถามวิถีนารี ท่านบอกวิถนี ิรพาณ

ถามโน่นบอกน่ดี ีหนอ เราไซรใ้ คร่ขอถามทา่ น
สใู คร่ทราบเร่อื งเมืองกาญจน์ จักเดนิ โดยย่านทางใด

แมน้ ข้าบอกเรอื งเมืองเงิน โดยเลินเลอ่ คำรำ่ ไข
เจ้าจกั เห็นทางอย่างไร จักเชอ่ื หรือไมใ่ ครร่ ู้ ฯ

พระอมรสิงห์ตอบว่า
๏ ดูราฤาษีชีเฉา คำเราใช่บอกหลอกสู
นางใดในดินสิน้ ภู ยอ่ มเปน็ เช่นตูกล่าวไว้
ทรมาทารกำจำกลืน ประโยชน์ผูอ้ ่นื จักได้
ตนเองยอมสละสะใจ หลงใหลทกุ นางอย่างนี้ ฯ

โยคกี ล่าววา่
๏ เจ้าถามตามจิตตค์ ิดไว้ เราไม่ดื้อดงึ ถึงที่
สชู าญปญั ญาพาที ยนิ ดีแลกเร่ืองเมอื งงาม
อันทางทใี่ คร่ใจปอง จักบอกใหส้ องในสาม
เจา้ จงม่งใจไปตาม ขอ้ ความข้าบอกบดั นี้ ฯ

๏ พดู พลางโยคีหนตี วั เปน็ ค้ังคาวหวั เราะร่ี
แลบลน้ิ เปดิ ปกี หลีกล้ี บนิ หนีหายไปไม่ชา้ ฯ
๏ ฝา่ ยพระอมรสงิ ห์น่ิงอง้ึ แขงขืนยืนตลึงในป่า

ครหู่ นง่ึ จงึ่ โยคีมา หวั รอ่ ร่า ๆ หลงั เธอ
ยุพราชเหลยี วหน้าวา่ ขาน เห็นว่าอาจารย์จักเผลอ
หลงตนลืมตวั มัวเมอ เหลอ ๆ หัวรอ่ งอไป
ไหนเล่าจักแจง้ แหล่งหน เวยี งคำโศภนอยไู่ หน
อยา่ เสยี สัญญาว่าไว้ บอกไปเถิดหนาอาจารย์

โยคตี อบวา่
๏ เจ้าเอยอยา่ ใจไวนกั ไมพ่ ักเปน็ ไฟไขขาน

จงแจง้ วถิ นี ริ พาณดงั ทา่ นสญั ญาวา่ ไว้
๗๐เวียงไรใหญโ่ ตโศภติ เราจกั ช้ีทศิ บอกให้
จักแลกความรตู้ ไู ซร้ จงแสดงแจ้งไปจนครบ ฯ

๏ เมือ่ นั้น อมรสิงหร์ ้เู ช่นเห็นจบ
อ้ายนีย่ อกย้อนซอ้ นซบ แสแสร้งแตลงตลบเหมือนลงิ

เราจักซักความสามคร้ัง โดยหวงั คู่ครองน้องหญิง
แม้นมันบอกแหลง่ แจง้ จรงิ จักยงิ่ ประโยชนโ์ รจน์เรื้อง ฯ

พระอมรสงิ ห์ตรสั ว่า
๏ ทา่ นผู้ปัญญาเปน็ ทรพั ย์ เชญิ สดบั ตูแสดงแจ้งเรื่อง
เพ่อื แลกความรูส้ ู่เมอื ง อนั เรืองรุ่งอร่ามงามทอง

นทิ านแสดงวถิ ีนิรพาณ

ปางหลังยังมกี รุงกษตั ร์ สมบตั ิบรบิ ูรณภ์ ูลผอง
ปราสาทราชฐานกาญจนก์ อง แก้วก่องงามก่ำกำไร

พระคลังดังทิพยส์ มบตั ิ สารพัดมาศมณศี รใี ส
สุรางคน์ างสนมกรมใน ไฉไลแลล้ำนำ้ นวล
อุทยานซ่านซาบนาสา บบุ ผากลนิ่ กลบอบสวน
เสาวรสสดล้ำรำยวน แลล้วนงามลำ้ ลำยอง
เสนาคณามาตย์ชาตเิ ชอื้ คนเสือภูลพลทํ ั้งผอง
ทวยราษฎรร์ งุ่ เรอื งเนืองนอง หาเทียบเปรยี บสองฤาแมน้ ฯ
๏ แต่พระนราธิปราชา เธอทรงพระชราย่ิงแสน
ความสขุ แห่งราชขาดแคลน ฤาแกว่นกำลังวงั ชา
วันหน่ึงทา้ วเย่ียมพระแกร แลไปในลานดา้ นหนา้
ปวงชนกล่นไกลไปมา ท้าวนิง่ ทศั นาดูไป
เหน็ เดก็ หนึง่ ลากเกวยี นเล็ก เกวยี นหักจึ่งเดก็ รอ้ งไห้
นฤบดมี รี าชหฤทยั รำลกึ ท่ีไดเ้ คยเปน็
คร้ังเมอื่ พระองคย์ งั เด็ก เคยลากเกวยี นเลก็ วิ่งเล่น
เกวียนหักเธอกำลำเค็ญ โหยหวนครวญเห็นเช่นน้ี
คำนึงถงึ เมื่อยงั เล็ก เปน็ เด็กไรท้ กุ ข์สขุ ี
บัดนี้ความชรายายี ผาสุกไมม่ เี สยี แล้ว
คิดใครเ่ ปน็ เดก็ อกี ครั้ง เนื้อหนังนวลลอองผอ่ งแผว้
แมน้ คืนรูปกายพรายแพรว เหมือนแก้วหายไปไดค้ นื
เดือดใจใคร่กลับเปน็ หนมุ่ กลดั กล้มุ เกินแรงแขงขืน

แสนยากบากบนั่ กลน้ั กลืน ทา้ วอ้ืนออกอัตถ์ตรสั ไป ฯ

พระราชาทรงเปล่งอุทานวา่
๏ อา้ อุมาบดีตรเี นตร เรืองณรงค์ทรงเดชอดิศัย
ทรงศูลศกั ดศ์ิ รมี ีชัย ฤทธไิ กรเข็ดขามสามแดน
โปรดขา้ ผ้ชู ราภาพแลว้ คลาดแคลว้ สรรพสุขทุกข์แสน
ความแก่ลำบากยากแค้น ขอความหนมุ่ แทนเถดิ พระ

ใคร่คนื วยั ปฐมสมจติ ต์ ดว้ ยฤทธพ์ิ ระศลุ ีอศี ะ
ขอความอิ่มเอมเปรมะ พระศิวะจงโปรดข้าน้อย ฯ
๏ ปางพระอศิ วรทรงยนิ พระนราธบิ ดินทร์กลา่ วถ้อย
๗๑จงึ่ เสด็จโดยแดแตด่ อย เลื่อนลอยอยหู่ นา้ ราชา
ตรัสว่าอ้าพระอะธิป เก้าสิบเกา้ ครง้ั แล้วหนา

ทกุ ชาติท่ที า่ นเกดิ มา ทา่ นมปี ราถนาเล่หน์ ้ี
เราไดอ้ วยตามทกุ ครั้ง ทา่ นลืมความหลงั ดงั กี้

ทุกครั้งเปน็ ดังครงั้ น้ี จู้จี้รำพึงรึงรุม
ตอ่ เฒ่าเคราครำ่ ปรำปรา จึ่งเห็นราคาความหนมุ่

เช่นน้ไี ด้ทุกขช์ กุ ชมุ ปญั ญาสุขุมฤามี ฯ
พระราชาทูลว่า

อ้าองค์พระวศิ วนาถ ขา้ บาทกม้ เกล้าเกศี
๗๒ขอพึ่งพระองคท์ รงตรี ขา้ มีกรรมก่อสอ่ ทกุ ข์
อนั ทางนิรพาณฐานใด โปรดแสดงแจง้ ใจให้สขุ

พระจงอุปถัมภ์ทำนุก ข้าบคุ คลเขลาเบาคดิ ฯ
พระอิศวรตรสั วา่

๏ ดรู าพระนราธิบดี เธอมีความฟุ้งยุ่งจิตต์
อันพระนริ พาณโศภิต เราไมใ่ ห้ทศิ อวยทาง

รู้ได้ใช่ดว้ ยเวลา รูเ้ พราะวชิ ชาเปดิ กว้าง
ทา่ นจงสนใจไปพลาง ทราบได้ในรวางชีวติ
ถึงแม้แกเ่ ฒา่ เท่าท่าน ไมน่ านจะหลบั ดับจติ ต์
ไป่พงึ หมดหมายหนา่ ยคิด เวลานอ้ ยนดิ ยังมี
ทา่ นอาจทราบสทิ ธ์ิวิชชา กอ่ นคลาไคลเบอื้ งเมอื งผี

จงจำคำเราเทา่ นี้ ตรองไตรใ่ ห้ดีเถดิ ทา้ ว ฯ
๏ ตรสั พลางพระวศิ วนาถ คนื สไู่ กลาสผาขาว
ปางองค์นฤบาลรานรา้ ว ปว่ นปนั่ ใจราวเพลิงรอ้ น
รำลึกตรึกราชชาดา ขวญั ตาบติ ุรงค์ทรงศร
ท้าวเสด็จเยยี่ มองคบ์ ังอร หวงั วายคลายร้อนรนทรวง
เพอนิ มงี พู ษิ ฤทธกิ์ ลา้ กดั องค์วนิดาลูกหลวง
ขวญั อนงค์ปลงชนม์คนปวง ไป่ล่วงทลู ราชบดิ า
เพราะเกรงทา้ วเธอจักโศก เกดิ โรครงึ เร้าเจ้าหล้า
ฝา่ ยองค์พระชนกราชา เหน็ ราชกานดาดวงเพญ็
หฤทัยเธอรกำอำ้ องึ คำนงึ นวลแขแลเหน็
แมลงวนั ตวั ดำลำเคญ็ ไตเ่ ลน่ บนโอษฐ์บงั อร
องค์พระภวู ไนยไดค้ ดิ ความรสู้ ู่จิตตอ์ ดิศร

สิ้นอยากเปน็ หนมุ่ รุมรอ้ น ภธู รเหนอ่ื ยหน่ายวายคดิ
๗๓๏ แดเผด็จเสด็จลงคงคา ต้ังหน้าล้างบาปปราบปลิด

บม่ ตบะบำเพญ็ เปน็ นติ ย์ ขม่ จิตตป์ ลงใจในพรต
จวบจนแม่น้ำคงคา พาศพราชาดาบส

ลอยชลวนเช่ยี วเล้ียวลด สูส่ มุทสดุ บถบรรยาย ฯ
พระอมรสิงห์ตรัสต่อไปว่า

๏ ดูราโยคีมเี ชาวน์ คำเราใชแ่ กลง้ แสร้งหมาย
อันทางมรรคผลตน้ ปลาย เหลือหลายลึกลับซับซ้อน
เราไซร้ไดแ้ สดงแจ้งเร่อื ง อย่าเย้ืองยักยอกหลอกหลอน
ทศิ ไหนเวยี งคำกำจร ตวู อนใหบ้ อกออกไป ฯ

๏ บดั นน้ั โยคชี เี ก๊ แสรง้ เสยกั ยอกหลอกให้
วิถีท่ีสมัคจกั ไป อย่ใู กลจ้ งดูตูชี้

พูดพลางแลบลน้ิ ปลิ้นยน่ื จกั แปลงเปนอน่ื หลกี หนี
อมรสิงหน์ งิ่ ดรู ู้ที ทรงขรรคฤ์ ทธฟี าดไป

ถกู ลน้ิ รากษสขาดกลาง มนั โลดโกรธพางเพลิงไหม้
กายใหญ่กำยำกำไร ปากใหญ่แยกเขีย้ วเค้ียวฟนั

กล่าวว่าดรู ามานษุ เองสดุ กำเริบเสบิ สนั
มามึงกับกูสกู้ ัน จักหั่นหัวเล่นเปนชิ้น

อวดกล้าอาวธุ คมหนัก มากจู ะหกั ให้สนิ้
เหตุใดเอาขรรคฟ์ ันลนิ้ กูกนิ พอ่ มงึ เมื่อไร ฯ

๏ เม่ือนั้น ยพุ ราชฤาพรนั่ หวน่ั ไหว

ตอบว่ามึงนี้ผไี พร จักขู่กูให้หลงกลัว
ล้นิ ยาวโกหกพล่อย ๆ ตดั ใหเ้ หลือน้อยยงั ชว่ั
เจา้ มาพัลวนั พนั พวั กูจักตัดหวั บดั น้ี ฯ
๏ ตรัสพลางแกวง่ ขรรค์ครรชติ รากษสเกรงฤทธห์ิ ลกี หน๗ี ๔
ออกห่างพลางกล่าววาที ดแี ล้วจักได้เห็นกัน

กูน้ีเปนใหญใ่ นปา่ มึงมาอวดแรงแขงขัน
คงได้แก้แค้นแทนทัน จกั พ้นมอื นั้นฤามี
พวกพอ้ งของกูอยู่ทว่ั เองกลัวจงเองเร่งหนี
พูดพลางหายพลนั ทนั ที หัวเราะเยาะม่ีลอยไป ฯ
๏ เม่อื นน้ั ยพุ ราชเรืองฤทธ์อิ ดศิ ยั
แขงขนื ยนื นึกตรึกไตร อ้ายนต่ี ัวภยั ใชน่ ้อย
พดู พล้วิ ชิวหากลา้ หาญ ฉาดฉานม่ฉี าวกลา่ วถ้อย
แนวไพรในพงดงดอย มนั คอยทำรา้ ยหลายทาง
ฤทธ์ิมนั ฉันใดไม่พรนั่ แต่ตอ้ งป้องกนั มนั บา้ ง
อยุดยั้งฟงั ภยั ไปพลาง ผกี ลางดงดนื่ หมื่นพรรค์ ฯ
๏ ทรงแสงขรรคท์ รงยงยา่ ง ตามทางไต่แถวแนวสัณฑ์
ไม้ใหญย่ อดเย่ียมเทยี มกัน แสงจนั ทรส์ ีผอ่ งส่องพื้น
เหมอื นพรมปูลาดบาทพระ พรมเงินงามรดะผนื ๆ
แสงโพยมโสมสวา่ งกลางคนื ดาวดน่ื ดกหอ้ มลอ้ มจนั ทร์
โสมสอ่ งแสงเดือนเหมอื นพิศ พระกุมารชาญฤทธร์ิ งั สรรค์
๗๕ยพุ ราชยาตร์ไปในวนั ในสวรรคเ์ นตรแขแลชม

ดำเนนิ เพลนิ นึกตรกึ หา องค์กนกเรขาสวยสม
ระออุ รุ ะระบม นางตรสั ตัดคมคอื ตาว
จบั ปดคดคำจำได้ไยไพพิษแม้นแหลนหลาว

เนตรนางปางโกรธโรจน์ราว ไฟขาวเริงแรงแสงร้อน
เคราะห์กรรมทำใหไ้ ปเฝา้ นงเยาว์เพอื่ บอกหลอกหลอน

นางกรวิ้ นิว่ โกรธโทษกรณ์ ขับไล่ไสต้อนตามทณั ฑ์
จักแกต้ ัวใหมใ่ ห้สม อารมณท์ ่ีหมายผายผนั
ไม่พบเมอื งทองผ่องพรรณ์ ไมห่ ันหนา้ ตสู ู่นาง ฯ
๏ ตรึกพลางย่างยาตร์บาทเหยยี บ ลัดเลยี บรกุ ขไ์ สวไพรฉวาง
บุกป่าผา่ เดนิ เมลิ ทาง เห็นสว่างแสงจันทรด์ ั้นพฤกษ์
ช่องว่างหวา่ งไม้ใหญ่ลำ้ ยลนำ้ แผน่ กว้างกลางดึก

ศศธรสีทองสอ่ งทึก ดลู กึ เดอื นไรใสซึ้ง
พระสดดุ อยุดอยดู่ ูสระ พลางพระแขงขนื ยนื ขึง
เงาอไรในนำ้ รำพึง เธอตลงึ แลเห็นเป็นนาง
สาวฟ้ามาอยขู่ อบสระ ยังอุระให้เต้นเผน่ ผาง
แจ่มเจิดเลศิ ลำ้ สำอาง รางชางไฉไลใคร่ชิด
สำเนียงเพยี งพณิ ไพเราะ แสนเสนาะนางขับจบั จติ ต์
พระยั้งฟังนางพลางพศิ งามจริตคมขำรำฟ้อน
กรดี หตั ถ์ดดั กรอ่อนองค์ ยพุ ยงร่ายเรยี งเอยี งอ้อน

เพลนิ ดเู พลนิ ฟงั บังอร ภูธรยืนตลงึ อึง้ พศิ
ยกั ษิณผี ไี พรใดหนอ รูปล่อลามลวนยวนจิตต์

นกึ น่าสนทิ สนมชมชิด งามจรติ กริ ยิ านา่ รกั ฯ
๏ บดั น้นั นางพบสบเนตร อมรสิงหท์ รงเดชสงู ศกั ด์ิ
อยดุ ฟ้อนอยดุ ขับตรบั พัก พลางกวกั หัตถ์งามทรามวัย

นางกล่าววา่
๏ ดรู ามานษุ สุทธชาติ ท่านมาดหมายดน้ หนไหน

สวยสมคมขำอำไพ ใกล้ ๆ เถิดเจา้ เข้ามา
ข้าฟอ้ นคนเดยี วเปล่ียวนกั เชิญพกั ในเถอื่ นเพ่ือนขา้

คขู่ บั ค่เู ล่นเจรจา ดกี วา่ ท่องเท่ยี วเดียวดาย
หน่ึงข้าขอถามความขำ ใคร่จำใครฟ่ ังดังหมาย
เชิญนง่ั ใกลก้ ันบรรยาย อย่าคายข่นุ ขอ้ งหมองเมนิ ฯ
๏ อมรสงิ หพ์ ศิ วงสงสัย นไ่ี ฉนแกลว้ กลา้ ป่าเถิน

สะกดใจไมพ่ วงหลงเพลนิ ดำเนินเขา้ หานารี
สาวนอ้ ยนวลลออฉอเลาะ เหมาะเจาะหมดจดสดศรี
๗๖๏ ช่วงโชติโรจน์ร่วงท่วงที มายายายยี วั่ เย้า
เอนอิงพิงพฤกษน์ ึกย้ิม พักตร์อมิ่ เอมแอรม่ แชลม่ เฉลา
หตั ถ์ขาวทา้ วสเอวองค์เยาว์ สองเตา้ เต่งตั้งดงั บวั

ทรงฤทธ์พิ ิศนางพลางคดิ งามชนิดน้ไี ซร้ใช่ช่ัว
บุตรีผีป่าน่ากลวั พนั พัวเป็นภัยใหญ่นกั

ยงิ่ กว่าบดิ าหา้ เท่า เพราะเย้ายวนยีดหี นกั
เนตรคมนมขาวสาวยักษ์ นัยนาน่ารักเลศิ แลว้
เราไซร้ได้เคยเห็นเนตร สีนลิ วเิ ศษยิง่ แกว้

เสมอเปน็ เกราะกน้ั กันแนวภัยเนตรนแ้ี คลว้ คลาศไป
หวั ใจกูมาตรป์ ราศเกราะ คงจกั ถูกเจาะแผลใหญ่
คิดพลางพระองค์ทรงชัย เขา้ ใกล้ยนื อยดู่ ูนาง

๏ บัดน้ันนางงามทรามวยั แขไขขำคมสมรา่ ง
เขา้ ใกล้หนอ่ กษตั รห์ ัตถ์วาง บนหวา่ งทรวงองคท์ รงฤทธิ์

แหงนหนา้ ดเู นตรนรนาถ ผุดผาดพรรณภ์ วลยวนจิตต์
กลอ่ มเกลาเสาวภาคโศภติ นัยนาคอื กฤชฤทธ์ริ ้าย ฯ

นางกลา่ วว่า
๏ ดูรามานุษสุทธลกั ษณ์ ข้าซกั จงทา่ นขานขยาย
ตูเปล่าใจเปลีย่ วเดยี วดาย ไร้สหายร้องรำสำราญ
ข้าเปนเผ่าพงศ์วงกวา้ ง แหง่ นางทติ สิ ิริสานติ์๗๗
ไปเ่ คยส้องสบพบพาน ใครใดในยา่ นไพรพน
อยากทราบความงามตามจริง แหง่ หญิงทกุ แหล่งแห่งหน
ใครเ่ ทียบเปรียบความงามตน มีคนใดบา้ งอยา่ งตู
ทา่ นจงแจง้ ความตามคดิ อย่าปิดอยา่ ปดหดหู่
เคยเหน็ นยั นาน่าดู ดุจตาแหง่ ตูบ้างฤา ฯ
๏ พระฟังนางงามถามถอ้ ย เธอคอ่ ยกลบไกล่ไขสอื
อันแก้วแพร้วพรรณ์บรรลือ ขน้ึ ชอื่ ลือชาวา่ ดี
ย่อมมีก่ายกองกอ่ งเก็จ ล้วนเมล็ดเลิศรงุ้ รังสี

แต่จักหาไหนไมม่ ีเหมอื นมณีทรงฤทธ์ิวษิ ณุ
อันได้จากทอ้ งพระสมทุ แสนสุดรุจเิ รขเอกอุ

งามคอื ศศพินท์อุ ินทุ วชิ ชโุ ชตชิ ว่ งดวงรตั น์ ฯ
๏ นางฟงั คัง่ แคน้ ขุน่ ข้อง ทบื เท้าปอ่ ง ๆ ปัด ๆ
กล้มุ กลัดอัดอึดฮดึ ฮัด สบงิ้ สบัดแสนงอนค้อนควัก
บดั เดย๋ี วอยุดยืนฝืนจิตต์ ตีสนิทดีถนดั หตั ถก์ วัก
สอยสยายมวยองคน์ งลักษณ์ งามผมสมพกั ตรล์ ำพอง
มวยลยุ่ ผมตกดกดน่ื ดำคือกลางคนื ยามสอง
เนตรนางหว่างเผ้าเพ็ญทอง คอื สองดาวสงา่ ราตรี
ย้ิมพลางนางมพี จมาน อา้ ทา่ นผูเ้ ย่ียมเทียมสีห์

แม้วา่ นยั นานารี ยังมีงามกว่าข้าไซร้
แตผ่ มคมขำของขา้ ใครจกั งามกวา่ ไมไ่ ด้
ทา่ นคดิ คดั คา้ นฐานใด เหน็ ไมม่ ีขอ้ คำองิ
จงเรง่ รับรองคลองธรรม กลา่ วคำสุภาพต่อหญงิ
วา่ ผมขา้ เลิศเพรศิ พรง้ิ งามยิง่ นางใดในดนิ ฯ

พระอมรสิงห์ตรัสวา่
๏ ดรู านงเยาว์เสาวภาค ใชอ่ ยากอุดตริตฉิ ิน
๗๘อันเจ้าเผ้าผอ่ งโศภนิ งามส้นิ ทุกเส้นเห็นชดั
จกั เปรียบพงึ เปรียบเทียบฟา้ แสนสง่างามศักดนิ์ กั ษตั ร๗์ ๙
พิศดาวพราวเด่นเพ็ญพฒั น์ เฉกรตั น์รุ้งโรจนโ์ ชติช้ี

แตส่ มุทรสุดใหญใ่ สซงึ้ ลึกด่งึ ดูหมดสดสี
งามทเลเวลาราตรี จำรสั รัศมดี ารา

เงาฟ้ามาอยูใ่ นนำ้ งามล้ำแลเล่ห์เวหา
ยังแถมความงามธรรมดา แหง่ สาครดว้ ยชว่ ยงาม ฯ
๏ นางฟงั เคืองขัดปดั ป่อง ทา่ นพรอ้ งถ้อยพล่ำสำ่ สาม
ไมช่ มผมข้าว่างาม กลา่ วความพาดพิงอิงเท็จ
ชิชะเฉลียวฉลาดปราดเปร่ือง นา่ เคอื งนึกแคน้ แสนเขด็
ใจแห้งแขงดอ้ื คอื เพ็ชร์ อาจเผดจ็ หฤทยั ไมตรี

พูดพลางแขงขืนยืนอึ้ง หน้าบ้งึ แดงบ่นสมศรี
บดั เดีย๋ วเปลี่ยนหนา้ นารี ทำทเี อยี งฉออ้ นวอนวงิ
พิงพลางนางเอาเผา้ หอม พาดห้อมห่มพระอมรสงิ ห์
พระสมั ผัสผมฉมจริง เกศหญิงกลบกล้ัวทัว่ องค๘์ ๐
๘๑เหมือนบาศพระอนงคท์ รงคลอ้ งตดิ ต้องหฤทัยใหลหลง
บ่มรกั ฝกั ใฝ่ใจจง อำนาจพระอนงค์ทรงยงั ๘๒
อมรสิงห์นิ่งขืนฝนื หกั บาศงามความรกั ฤาขลัง
นางวอนวาจาน่าฟัง คอื คลงั ดนตรีวณี า ฯ๘๓

นางแทตยก์ ล่าววา่
๘๔๏ อ้าภมรออ่ นเขลาเบาราค เหลอื ยากผกายอ้ ยห้อยหา

คดิ แสนแคน้ สดุ บุษบา เกดิ มาเพ่อื ภ่ชู ูชม
พบภู่ผู้ประหมา่ ราคะ ลอยละเริศร้างห่างสม
หลีกเลี่ยงเอยี งอายงายงม อารมณ์ลุย่ เหลอื เบือ่ จริง

ปะลาภไปร่ วู้ ่าลาภ โดยสภาพพงึ ภู่สสู่ งิ
น่าทีพ่ ีภ่ มรวอนวิง อ้อนอิงองค์อนชุ บุษบา

๘๕มธุกรหย่อนในหน้าท่ี ไม่มีหฤทัยใฝห่ า
บบุ ผาอาภัพอบั ภา วชะนา่ กงั วลผลกรรม๘๖
เรณชู สู คุ นธ์กล่นกล้ัว ยวนยว่ั ให้มธุปอุปถัมภ์๘๗
มธุกรจรจากตรากตรำ ชอกช้ำอา้ งวา้ งปางมรณ์
สงสารมาลยผ์ กาหนา้ โศก รุมโรครกั เร้อื เหลอื ถอน
ในยามปัจจุบนั อนั ร้อน เชิญภมรมั่วเคลา้ เสาวคนธ์ ฯ

พระอมรสงิ หต์ รสั ว่า
๏ อา้ เจา้ เยาวมาลยห์ วานถ้อย สาวนอ้ ยกลา่ วไยไรผ้ ล

ตูฤาคือเต้าเต็มชลเต็มแลว้ ต้องลน้ เลยไป
เจียนมว้ ยดว้ ยเสนห่ น์ างหนงึ่ ไปพ่ ึงชมช่ืนอ่นื ได้
เดนิ ดงม่งปา่ ฝา่ ไพร หวงั ไดท้ ราบเรื่องเมอื งทอง

เจ้ารูผ้ ลดู งจงแจง้ ยา่ นแหลง่ อยา่ สลัดขัดข้อง
แมน้ สบอารมณ์สมปอง คณุ ของเจา้ ไซรไ้ ปว่ าย ฯ
๏ บัดนั้นนางแทตย์แปรดเสียง ดูดู๋สูเลยี่ งเบี่ยงบ่าย

เจ้ามีใจม่งจงรา้ ย ยักยา้ ยยอ้ นยอกหลอกเรา
บญุ ญาพาทีดหี นัก เดย๋ี วจักประจักษ์เจยี วเจ้า

อนั เมืองเรืองอร่ามงามเงา ข้าไม่ให้เจา้ ไปพบ
ชายอะไรเช่นน้ีมีบา้ ง ชชิ า่ งแชเชือนเกล่ือนกลบ

พูดจาบา้ เบอื้ เบอ่ื คบ บัดซบแสนเข็นเช่นนี้

หญิงชวนยวนชื่นรน่ื รส กลับหดหวั ปลีกหลีกหนี
เจบ็ ใจใคร่เวียนเฆี่ยนตี อยากขย้ีดว้ ยบาทราดเกลือ ฯ
๏ พูดพลางนางพรำ่ ร่ำไห้ ชลนัยนน์ องหลากมากเหลือ
ไหลตรงลงสระคละเจอื เหมอื นนำ้ ลำเหนอื หลากมา

ทันใดไหลทน้ ลน้ หนอง เรว็ นองเนอื่ งไปในป่า
เด๋ยี วใจในพน้ื พสธุ า กลายเปน็ เชน่ มหาสาคร
อมรสงิ ห์นิ่งตลงึ อง้ึ คิด ทุกทิศเปน็ ลลอกฉอกฉอน
เหลยี วเนตรดนู งองค์อร นางหลอนลอยฉิวปลิวไป
เย้ยยวั่ หัวเราะเยาะหยนั กอ้ งล่ันราวปา่ ฟ้าไหว

อมรสงิ หน์ ิง่ คิดอดิ ใจ นำ้ ใกลถ้ งึ อกตกตลึง
เหลยี วเหลือบแลเขมน้ เห็นรุกข์ เธอบุกลยุ ชลจนถึง

ปีนพลางพมึ พำรำพงึ สำนึงก่ิงไมใ้ บบงั
ตรึกว่าธรรมดานารี ยอ่ มมีชลนยั นไ์ หลหลั่ง
ยามอัดขดั ใจไม่ยั้ง แค้นคงั่ ขุน่ คร่ำนำ้ ตา

แต่ว่าชลเนตรเลศนี้ ทกุ ที่ทว่ มไปในปา่
๘๘เล่ห์ลกึ ทึกใหญ่ไหลมา แลเหน็ เช่นมหาสาคร
นำ้ หลากๆแท้แน่ว่า มายานางนนั้ มนั หลอน

มนั แคน้ กขู ดั ตดั รอน งอ้ งอนเราไม่ไยดี
หากกูได้มาอาศัย บนคา่ คบไม้ใหญน่ ่ี
จ่งึ พ้นชลภยั ไดม้ ี ชวี ีไวก้ อ่ นผอ่ นปรน

ดูหมอกคลุมนำ้ สำอาง จันทรส์ วา่ งวารมี ีผล

เหมือนข่ายเงินงามอำพน คลุมบนแผ่นพน้ื ไพฑรู ย์
คิดเหน็ เช่นเศยี รศวิ ะ คอื พระผูท้ รงตรศี ูล
เหล่าพฤกษ์คอื ผมสมบรู ณ์ นองน้ำจำรญู ลานตา
๘๙น้ำคอื คงคามาหลง เวยี นวงอยูใ่ นเกศา

๙๐ตามเร่ืองโบราณนานมา ครูบาอาจารย์ทา่ นแสดง
อนั เราเนาบนตน้ ไม้ น้ำใกลข้ ้ึนมานา่ แสยง

จำต้องปีนตอ่ พอแรง หวงั แสวงความรอดปลอดภัย ฯ
๏ พลางพระไตต่ ีนปีนพฤกษ์ ยามดึกนำ้ มากหลากไหล

ยง่ิ ปนี ยง่ิ ดน้ ต้นไม้น้ำใหญค่ รึน ๆ ขน้ึ ตาม
เหลียวดูผลใู ดไปเ่ หน็ นอกจากจันทรเ์ พญ็ เปน็ สาม
กบั รุกขแ์ ลนำ้ คำราม เป็นคล่นื ครนื ครามงามฟู

ย่ิงปนี ย่ิงนำ้ ตามพระ เสยี งละลอกเหลือเบือ่ หู
พระอ่อนกำลังยงั้ ดู นกึ ว่านา่ กูจะม้วย

เวน้ แตว่ ิษณเุ ปน็ เจา้ บันดาลเปน็ เตา่ มาช่วย๙๑
พระไมอ่ ปุ ถัมภ์อำนวย จกั มว้ ยชพี ลม่ จมนำ้

ดทู ึกนึกในใจครา้ ม ฉนากฉลามโลมาคลาคล่ำ
ยง่ิ ปีนย่ิงฟกอกชำ้ กองกรรมเกนิ เพลิงเริงรา้ ว ฯ

๏ ไตต่ ลอดยอดพฤกษน์ กึ พรั่น พอตวนั ร่งุ สางหว่างหาว
๙๒รำไพไขกลบลบดาว ออ้ื ฉาวปกั ษมี ่เี กรียว
พระก้มพกั ตร์ตรดู ูนำ้ ยงิ ซำ้ อกส่นั ขวัญเสยี ว

เม่ือก้นี ำ้ มากหลากเจียว เดีย๋ วเดยี วแหง้ ลดหมดลง

อนั ตน้ ไม้ใหญใ่ บหนา เปน็ ผานา่ คดิ พศิ วง
เม่ือกี้ปนี ไมใ้ จจง จกั ลง ๆ ไดไ้ มแ่ คลง

พฤกษห์ ายกลายเปนผาเงือ้ ม เหมอื นเออื้ มถงึ ฟา้ นา่ แสยง
จักไตล่ งดินสิน้ แรง ผาแขงชนั ด่ิงกร่ิงภัย
เลห่ ก์ ลนางนนั้ มนั ล่อ นยั นาเป็นท่อทกึ ใหญ่
เราลห้ี นีชลซนไป นำ้ ไล่รีบดน้ ดลพฤกษ์
มันใช้มายาพาให้ เห็นเขาเปน็ ไมใ้ นดกึ

ปนี รุกขร์ ีบลหี้ นีทึก พฤกษใ์ หญ่ใชพ่ ฤกษใ์ บบาน
ดนิ แห้งเราเห็นเปน็ นำ้ ผาลำ้ เราเหน็ เปน็ ศาล๙๓
ตอ่ รงุ่ แสงตวนั บรรดาล ใหม้ ายามารหมดมวญ

เราจง่ึ รสู้ ึกนึกเหน็ ความเป็นอันแปลกแผกผวน
อยู่ยอดผาชันรัญจวน จักสงวนชพี ไฉนไมร่ ู้
ผวิ หมายปา่ ยปีนตนี ล่นื คงหกตกพน้ื แผ่นผลู
แม้นเม้ียนเศียรมุดคดุ คู้ ยง้ั อยู่ยงั ยอดเขาน้ี
ไม่มอี าหารธารนำ้ จะรกำกองเขญ็ เปน็ ผี

เหลอื รเู้ หลือกชู้ วี ี กรรมกก้ี ีดกงั้ รังแก ฯ
๏ จนตวนั ผนั ผายบ่ายคลอ่ ย พระลห้อยหานางหา่ งแห

คำนงึ เนตรนลิ ด้นิ แด ดวงแขคอื พบชู รู กั
หวังไดส้ มส่อู ยูส่ อง แนบน้องขวัญอนงคท์ รงศักดิ์
ยง่ิ โศกยิง่ แสนแค้นนัก หมายพกั ตร์มุง่ เพียรเวยี นค้น
เวียงตรอู ยไู่ หนในโลก ทกุ โกรกทว่ั กรอกซอกหน