กนกนคร

มุ่งท่องมองเทีย่ วเทยี วทน แคน้ รคนเคืองรคายหมายเพียร
พงศเ์ ราเผา่ เลิศเชดิ ผู้ ควรรู้มายาพาเหยี ร

เสยี กลจนหลงวงเวยี น นา่ เฆ่ียนนา่ ฆาฏอาตมะ
มายามนั หยอกหลอกหลอน ชลฉ่อนทว่ มทน้ ล้นสระ

๙๔เราไมร่ ้ใู จไทตยะ เปะปะปนี ลห้ี นีนำ้
ผิวกรู เู้ ท่าเค้าเล่ห์ แมท้ เลมายามาคล่ำ

นิง่ ไวใ้ หม้ นั สรรทำ จักซำ้ เตมิ ไดไ้ ปม่ ี๙๕
ได้ยากเพราะเราเบาคดิ เช่ือสนิทโง่ถนดั บดั สี
สดุ แสนแคน้ ขนุ่ มุ่นมี เสียทีเพราะเขลาเท่าน้ัน ฯ
๏ พระทรงกำสรดหมดคดิ น้อยจิตตน์ งั่ เจ่าเหงาพรั่น
ผนิ พบูดไู ปไกลพลัน เห็นวิหคผกผนั โผมา
ลิว่ ๆ ลุยฟา้ มาลบิ นกทพิ ยท์ อ่ งทเลเวหา
สองตัวพัวพันกนั คลา คาบพาอีกพหิ งค์ม่งบิน
อมรสงิ หซ์ บองคท์ รงเรน้ นกเห็นท่ีวา่ งหวา่ งหิน
บินบา่ ยหมายหน้าผานิล วางศพปกั ษินลงไว้ ฯ
๏ ปางพระอมรสิงห์นิง่ ดู เห็นคูห่ งส์เงินงามไข
คาบศพหงสท์ องยองใย มาใกลท้ ่ีองค์ทรงเร้น
เกาะยง้ั ยงั ยอดภูผา เห็นทา่ หงอยเหงาเศร้าเข็ญ
เหน่อื ยหนักพกั รอ้ นผ่อนเย็น คงเขม้นมงุ่ ไปไปช่ ้า ฯ
๏ พระเสด็จแสดงองคท์ รงขาน อ้าท่านสองพิหคนกกลา้
ขนเงินงามเงาเพราตา ย่งิ กว่าปวงสกุณบญุ แรง

ใช่นกธรรมดาขา้ เหน็ คงเปน็ เทพดามาแฝง
ในร่างนกตำ่ จำแลง ถกู แช่งปางหลังดงั ฤา
ข้าใคร่สอบความถามนก สองวหิ คอย่าได้ไขสอื

อันศพหงส์สวุ รรณน้ันคอื ศกนุ มี ชี ื่อฉนั ใด
ท่านมาแตไ่ หนใครท่ ราบ จักคาบกันจสู่ ู่ไหน
จงแถลงใหเ้ ราเขา้ ใจ อยา่ ไดอ้ างขนางพรางนาม ฯ
๏ สกณุ ยินผนิ เห็นมานษุ แสนสดุ สด้งุ จติ ตค์ ดิ ขาม
จวนตัวกลวั เลมิดเกิดความกลา่ วตามจรงิ ใจไปพลนั ฯ

หงส์ทูลว่า
๏ ข้าแต่มานุษสุดกล้า สองข้ามุ่งหมายผายผนั
พาศพพญาหงส์ทรงธรรม์ สดู่ ้าวแดนสวรรค์ชั้นบน
๙๖สระชื่อมานสะสระศรี เป็นท่แี สนสราญบานผล
อันพญาหงส์คำทำงน วายชนม์เม่ือเสดจ็ เตรจ็ บนิ
ถงึ กนกนครอ่อนลา้ เธอถลาปกี หกั ปักหิน
เราเชิญศพพญาสามินทร์ สู่ถน่ิ สระใหญใ่ นฟ้า ฯ

๏ เมือ่ นนั้ องคพ์ ระยพุ ราชชาตกิ ล้า
ยนิ หงสจ์ ำนรรจพ์ รรณนา หตั ถ์ขวาชักขรรคท์ นั ที
ขมีขมันถลันไปใกลน้ ก ก่อนวหิ คพาศพหลบหนี

เงื้อขรรคข์ ทู่ ่าราวี พลางมีวาจาตรัสไป ฯ
พระอมรสงิ หต์ รสั ว่า

๏ ดรู าสองหงสจ์ งรู้ คำตวู า่ วานขานไข

อันเร่ืองเมืองคำอำไพ ขา้ ใคร่แจ้งถนดั ชดั เจน
ประสงค์จงใจใคร่รู้ เล่าสบู่ ตุ รทารหลานเหลน๙๗
ท่านอยา่ หลีกเล่ียงเบีย่ งเบน ข้าเกณฑ์ให้พาข้าไป

คืนสู่เวยี งคำซำ้ กอ่ น จงึ่ ยอ้ นกลับมาผาใหญ่
ศพพญาหงส์ทองยองใย พกั ไวท้ ีน่ ด่ี แี ลว้

จงต้ังวาจาสาบาล ว่าท่านทั้งสองผ่องแผ้ว
จกั พาข้าไปไป่แคล้ว ตามแนวตทู รงบงการ
ผวิ หนคี ลป่ี ีกหลีกหลบ อันศพเจา้ สกุณขนุ ห่าน
จักหั่นบั่นเล่นเปน็ ทาน อาหารแร้งกามาทง้ึ

หมายส่มู านสะสระเลศิ เชอ่ื เถดิ มใิ หไ้ ปถึง
อยา่ ไถลไขสอื ด้อื ดงึ จงคนงึ ช่ังใจให้งาม ฯ

๏ บัดน้นั สองหงสไ์ ด้สดับวบั หวาม
ตรึกตรองถอ่ งแท้แนค่ วาม เหน็ ตามคำทรงบงการ
จกั หมายบ่ายเบยี่ งเลีย่ งล่อย่อท้อถอ้ ยกลา่ วหา้ วหาญ
จึงถวายปฏิญญาสาบาล จกั ทยานพาองคท์ รงภพ
ไปกนกนครก่อนอ่ืน แลว้ คืนกลับมาพาศพ
สแู่ หล่งโดยรบอบนอบนบ ไปต่ ลบแตลงลอ่ ข้อความ ฯ
๏ ทลู พลันสองหงสม์ ง่ หนา้ จากผาพานรินทร์บนิ ข้าม
ป่าเขาเลาท่งุ มุ่งตาม หนเหิรเพลินยามบ่ายคล้อย
งามสองปกั ษนิ บนิ โผน พระโหนคอหงส์ทรงหอ้ ย
ปกี ผสมลมสง่ หงส์ลอย เหมอื นพลอยพ่งุ ไปในฟ้า ฯ

๏ พระทอดทัศนาผาพฤกษ์ ลว้ นพลิ กึ แลหลากจากหลา้
โขดเขาเขยี วชอ่มุ ช่มุ ตา ลานหญ้าแลงามยามเยน็
เหน็ ช้างอย่างหมดู ูตอ้ ย (หมูน้อยดูไกลไป่เหน็ )
เหล่านกผกปีกหลกี เร้น ผนิ เผน่ ผันออกนอกทาง
ถงึ ทเลเวลาสายณั ห์ เห็นมหรรณพไกรใหญ่กวา้ ง
นำ้ นลิ ดิน้ โลดโดดพลาง ครนึ ครางคือคลืน่ ครนื ฟอง
สที เลเลห่ เ์ นตรนวลศรี แต่มขี าดตกบกพรอ่ ง
นิลทเลบ้าเบ้อื เบ่อื มอง เนตรน้องนลิ ปลั่งดังเพ็ญ ฯ
๏ พระเพง่ พกั ตร์ไปในน้ำ เกาะก่ำกนกะพระเหน็
แสงทองสอ่ งอรา่ มยามเย็นคดิ เช่นเวียงสวรรคช์ ้นั ฟา้
แน่พระหฤทยั ใชอ่ ่ืน แช่มชื่นสมกมลด้นหา
หมายพบสบถวลิ จินดา ภายนา่ นกึ เกษมเปรมแด
เกาะกอ่ งสอ่ งศรีดิลก คอื กนกนครเป็นแน่
แสงคำก่ำลว้ นชวนแล รังแกกวนใจใหช้ ม
จงั งงั บังคบั จบั ตา แสนสง่าทรวดทรงสง่ สม
เพลินเพ่งเล็งชล่าอารมณ์ งวยงมจนหัตถ์พลัดพลัน
หลดุ จากคอหงสล์ งฉวิ ลวิ่ ๆ สทู่ เลเหหนั
อากาศปราศกง่ิ ส่ิงอัน จักยันยึดเหนี่ยวเกี่ยวองค์

อดึ เดยี วเจยี วขณะพระหลน่ ด้น ๆ ถึงอุทกตกผลง
กรรมนำกำหนดปลดปลง ไปค่ งชีพไปได้แล้ว

ชูพกั ตร์กวกั ชลด้นน้ำ คลาคลำ่ คลนื่ คนองคล่องแคลว่

จักถึงซง่ึ เมืองเรอื งแพรว้ มาแคล้วเมอื่ ใกลใ้ จนึก
ยง่ิ คดิ ยงิ่ ขอ้ งหมองหมาย จวนตายเจยี วตูรสู้ กึ
๙๘ว่ายทึกนกึ สทกอกทึก ในสมทุ สุดลึกดกึ ลน้
เวยี นว่ายบา่ ยหน้าหาเกาะ จักเหมาะทิศไหนใคร่ดน้
ผวิ เตร่เร่รา่ ยว่ายวน คือยน่ ชีวติ ปลิดปลง ฯ
๏ ตรึกพลางกางกายว่ายแหวก เจยี นแยกชพี ยยุ่ ผุยผง
คลนื่ ชลอพอเพอินเชญิ องค์ เกยตรงเกาะว่างหวา่ งชล
พระเกาะเกาะล่นื คลืน่ ซดั ลมพัดน้ำพราวราวฝน
ยากยง่ิ กลิ้งเกลือกเสือกตนขึ้นบนเกาะนอ้ ยลอยน้ำ
พิปรติ ผดิ แผกแปลกเกาะ จำเพาะโผลช่ ลฝนฉำ่
ลื่นตนี ปนี ตลงิ่ ยงิ ซำ้ ล้มควำ่ ลมหงายหลายครง้ั
ยา่ งเทา้ ก้าวไปใชห่ ิน ใชด่ นิ ไคร่ดนื่ ลื่นขลงั
พระกร่ิงน่งิ ตรับยับยั้ง คล่นื คล่งั ครืนเครงเพลงลม ฯ
๏ บดั นน้ั เกาะเคล่อื นเล่อื นไหว เออไฉนโอนเอยี งเพียงล่ม
พระถวิลจนิ ดาปรารมภ์ เกาะกลมนี้หรือคือปลา
หลังพ้นชลโผลโ่ ตนัก ประจักษ์แจ้งชดั มจั ฉา

ปลาใหญใ่ จดีมมี าชว่ ยข้าเชน่ ชน้ั บลั ลังก์ ฯ
พระอมรสิงห์ตรัสวา่

๏ อา้ พญาปลาใหญ่ไกรเกยี รติ์ อยา่ เคยี ดข้าจู่สหู่ ลัง
มตั สยากลา้ ลำ้ กำลงั จงฟังคำข้าว่าวอน

ขา้ ใคร่ใจจำจำเพาะ สู่เกาะสุกก่องทองก้อน

หมายมุง่ กรุงก่ำกำจร คอื กนกนครขม่ ฟา้
ประจกั ษจ์ กั ลอุ ยู่แล้ว คลาดแคล้วเพราะเปลี้ยเสยี ทา่

ขอพึ่งการุญคณุ ปลา พาข้าสู่เกาะเหมาะนกึ ฯ
๏ บัดนัน้ ปลาใหญไ่ ดย้ นิ หน่อนรินทรก์ ล่าวความยามดึก
คล่ีครบี รบี ไปในทึก ปลาถึกทูลถามความไป ฯ๙๙

ปลาถามว่า
๏ ดูรามานษุ สุดคล่อง ทา่ นท่องทางหลากจากไหน

ประสงค์มง่ สรรอันใด จึงใครถ่ ึงทวีปรบี ร้อน
มีเรือ่ งเบื้องเกา่ เรารู้ แต่สกู ล่าวไขไปก่อน
หนง่ึ ขา้ ใครถ่ ามนามกร อันเป็นเหตุรอ้ นรงึ มา
โฉบตรูอยไู่ หนใครแ่ จ้ง หลักแหลง่ บา้ นเมอื งเรอื งหลา้
แมน้ เขา้ เคา้ ทีม่ มี า จักพาสู่ทวปี รีบไป ฯ

๏ เมื่อนั้น อมรสิงห์ย่งิ ทรงสงสัย
มเี รื่องเบอื้ งหลงั คร้งั ไร กไู มร่ เู้ ลยเคยเปน็
ปลาถามควรเราเล่าบอก จกั หลอกทำไมไมเ่ ห็น
มันเสมอมีปกี หลีกเร้น ลวงเลน่ จกั เลมดิ เกิดความ ฯ

พระอมรสงิ หต์ รัสตอบว่า
๏ ดรู าปลาใหญใ่ จกล้า อันขา้ อกคับวบั หวาม
เพราะเสนห่ ์นวลนงองคง์ าม เหลอื ห้ามเหลอื หกั รกั เรื้อ
ชาดามหาราชชาติสีห์ ชยั ทตั ฤทธเี ทียมเสือ
เสนาคณามาตย์ชาตเิ ช้อื โอบเออื้ เอาภารกานดา

อนั พระยพุ ยงนงราม ทรงนามนางกนกเรขา
เวยี งรามงามสมสมญา อินทิราลัยเกษมเปรมทรพั ย์
ตขู า้ มาเดียวเท่ียวท่อง สืบเรือ่ งเมอื งทองซ้องศพั ท์
อตุ ส่าหฝ์ า่ ดงองคย์ ับ หวังกลับไปถวายรายงาน

ตอ่ ราชนารศี รีภพเพอ่ื สบประสงค์ทรงขาน
อันเรอื่ งเบ้ืองเก่าเบาราณ เชญิ ท่านเล่าสูต่ ฟู ัง ฯ

ปลาตอบว่า
๏ อ้ามานษุ สุดกลา้ สามารถ พจนาตถบ์ อกเบ้อื งเรื่องหลัง

ลาดเลาเคา้ ความตามดงั เรอื่ งดัง้ เดมิ นัน้ อนั มี
ชาติกอ่ นกอบกรรมทำบาป ตกตามความสาปฤาษี

ไดพ้ ่ึงซ่ึงองค์ทรงตรี จ่งึ มคี วามปลอดรอดภยั
ฝา่ ยข้าหนา้ ท่มี อี ยู่ จกั ให้ไปสู่เกาะใหญ่
โองการพระวรุณคณุ ไกร เธอให้ตูมาพาเมือ้ ฯ
พระอมรสงิ หต์ รัสวา่

๏ อ้าพญามจั ฉากลา้ คล่นื ท่านฟนื้ สงสยั ใหญเ่ หลอื
จินดาการุญจนุ เจอื เปน็ เรือเรว็ พาข้าไป

โองการพระวรณุ คุณเลศิ เรอ่ื งเกิดเดิมดั้งครั้งไหน
กรรมกม้ี ีเร่ืองเบื้องไร เหตไุ ฉนทราบถนัดชดั ดี ฯ

ปลาตอบวา่
๑๐๐๏ ขา้ หรือคอื พญามกระ พาหนะพระวรุณเรืองศรี
รูเ้ ร่อื งเบือ้ งหลงั ดงั มี เพราะพระวารุณีวัลลภะ๑๐๑

ทรงสงั สนทนาพาที กบั พระตรีศลุ ีอศี ะ
๑๐๒เดชะพระมหากาละ มอบธรุ ะพระวรณุ บุญฤทธิ์

เม่อื ท่านตกนำ้ คลำ่ คลืน่ ให้ฟ้ืนชพี ชสู ดู่ ติ ถ์
๑๐๓ภาระพระวศิ วชิต มอบตผู ูส้ นทิ นติ ยน์ ้อม
ไมท่ ราบคำสาปใครสาป แมน้ ทราบก็ทราบออ้ ม ๆ
อยา่ โกรธโหดเห้ยี มเกรยี มกรอม อดออมหฤทัยไว้ดู

บัดนต้ี ูพาฝ่าคล่ืน ถงึ ตนื้ ใกล้เกาะเหมาะอยู่
จงละบัลลังกห์ ลังตู ว่ายส่เู กาะทองผ่องพศิ
แมน้ เราเข้าไปใกลห้ นัก เผลอจกั พล้ังตัวกลวั ตดิ
จงสบอารมณ์สมคิด ปลดปลดิ ทุกขเ์ ปลอื้ งเร่ืองร้าย ฯ

๏ เมอื่ นัน้ อมรสงิ ห์เสอื กองค์ทรงวา่ ย
แขงขืนคลน่ื ชลอยอกาย พอพระสุรยิ ์ฉายผายฟา้
เกาะทองกอ่ งแทแ้ ลเหน็ หมายเปน็ ทส่ี ุดอุตสาห์

ดีใจได้แรงแขงมา ถีบถาถงึ ฝง่ั ดังจนิ ต์
อ่อนนกั พักพศิ ปลิดเมื่อย สุดเหนอ่ื ยแสนเหนบ็ เจบ็ สนิ้

อกหอ่ ศอแหบแสบลิน้ พื้นหินเหมอื นฟกู ถกู ใจ
ล้มองคล์ งออ่ นหย่อนเหน่อื ย ลมเฉื่อยชวนรงบั หลับใหล

นานนอนผ่อนองคท์ รงชยั แทบใกล้ฝั่งสมทุ สดุ เย็น
ฝันนาวานอ้ ยลอยสระ ปัทมะแข่งแขแลเหน็
นงรามงามจรงิ ยงิ่ เพญ็ นัง่ เลน่ ในเรือเหนือนำ้
หตั ถข์ าวท้าวคางนางนอ้ ง เนตรจอ้ งอัมพุชสดุ ขำ

รัศมสี ีครามงามล้ำ สอ่ งกลำ้ กลบกลว้ั บัวบาน
บัวขาวพราวน้ำจำรสั รบั รศั มคี รามงามนา่ น
กลายเปน็ บวั นิลกลน่ิ นาน หอมหวานวอนใจใหแ้ ล ฯ
๏ อมรสิงห์นิง่ นิทรป์ ลิดล้าเห็นหน้านวลนอ้ งผ่องแข
ผวาต่นื ฟ้ืนองค์ทรงแล เปลี่ยนแปรไปตามความเปน็
ความหลบั กลบั ดมี ีสุข ความตืน่ ฟ้นื ทุกข์ขกุ เข็ญ
เธอคนึงถงึ นงองค์เพ็ญ พลางเห็นเวยี งทองผ่องแท้

หมายหามาเหน็ เช่นหา บญุ ตาเจยี วตรู ูแ้ น่
ควรเราเขา้ ใกลไ้ ปแล เบาะแสขา่ วสารฐานความ ฯ
๏ เสดจ็ เดินเพลนิ ดูผลมู าศมหาธาตแุ ถวถนนลน้ หลาม๑๐๔

หินทองรองลาดดาดงาม ตกึ รามแลล้วนชวนตา
กำ่ ทองกอ่ งแกว้ แพรวเพรศิ ควรเชิดชเู ร่เวหา
๑๐๕ปราสาทชาตรปู จบู ฟ้า สงู สงา่ เงื้อมเย่ียมเทยี มนค๑๐๖
ปราการกาญจนาภาพรอ้ ยหอคอยคำแนมแกมหยก
๑๐๗หิรัณยศ์ าลามาฬก เบือ่ กนกแพรวพราววาวตา ฯ
๏ เช้าบ่ายรา่ ยเรเ่ ตรเ่ ตร็จ พระเสด็จลดเลย้ี วเที่ยวหา

จนจติ ตค์ ิดค้นคณนา ใฝห่ ามลู เหตุเลศใด
เวียงรา้ งกลางน้ำกำ่ เกจ็ กาญจนเ์ พ็ชร์พลอยมุกด์สกุ ใส
เกาะหม้ายกรุงหมา้ ยหมายใจ หาใครชาวชนพลเมือง

ไมพ่ บสกั ผู้กคู น้ อ้นั อน้ ใจอดหมดเรอื่ ง
ยังมหาปราสาทมาศเร้ือง จกั เยื้องยาตร์ใกล้ไปดู

เข้าได้ควรเราเขา้ ค้น มีคนฤาใครไม่อยู่
เก็บเลม็ เต็มตามความรู้ คนื สยู่ วุ ดีศรภี พ
เพอื่ ถวายรายงานการเที่ยว ลดเลยี้ วซอกซนจนสบ
บ่ันบุกทกุ แห่งแจ้งครบ เจนจบความรูก้ ลู ้น ฯ
๏ เสดจ็ ทอดทศั นาปราสาท ยุพราชเดินเดยี วเท่ียวดน้
งามทวารบานคำอำพน ซมุ้ ปพาฬกาญจนพ์ ้นอำไพ
อฑั ฒจันทรค์ ือจันทร์พรรณแพร้ว สกาวแก้วแกมทองสอ่ งใส๑๐๘
๑๐๙ดสู ดมภ์ชมเดนิ เพลนิ ใจ พน้ื อุไรรับผนงั ฝังนิล
เพดานพศิ ดารกาญจนแ์ กว้ ดารกิ าภาแพรว้ เพริศส้นิ ๑๑๐
ทกุ ห้องอ่องโอโ่ ศภิน ยิ่งถวิลยิง่ พวงสงกา ฯ
๏ รเมียรมองหอ้ งกลางกวา้ งใหญ่ หฤทยั รญั จวนหวนหา
เห็นอาสนม์ าศเอี่ยมเย่ยี มตา อาภาพรรณ์มณมี นี พ
เหนือแทน่ แผน่ กนกปกลาด กลางอาสน์สำอางวางศพ
พระคนึงทัศนาปรารภ มาพบทรากใครในน้ี
เวียงรา้ งวงั รา้ งกลางคล่ืน งามรน่ื มโนรถสดสี
ปราศคนปราศสัตวป์ ฐั พี ซ่งึ มีชวี ติ จิตต์ใจ
ศพนี้ศพเดียวเจียวหนอ เคร่อื งสอ่ สญั ญาว่าได้ -
เคยมรี า่ งกายหายใจ เปน็ ใกลส้ ่งิ มีชวี ิต
ขออภยั ให้ตูดหู น้า เปดิ ผ้าผนื กนกปกปิด
ยลพกั ตรส์ ลกั ทรวงบว่ งพิษ ตกตลงึ อง้ึ จติ ตต์ ิดตา ฯ
๏ เพราะศพซ่ึงพระมาพบ คือศพนางกนกเรขา

ขยีเ้ นตรเหตุเหลอื เชือ่ ตา เปน็ บา้ ฤาฝนั ฉนั ใด
นางอยู่ดี ๆ ที่โน่น เม่ือโนน้ ยุพยงทรงไล่
เราหนีลน้ี อกวังใน หวงั ใจจกั แสวงแหล่งตรี
บกุ ป่าฝ่าทเลเตร่จบ ไฉนศพศรพี ธอู ยูน่ ี่
ขวัญอนงค์องค์สอางอย่างนี้ ไปม่ สี องไดใ้ นภพ ฯ
๏ พระเพ่งเล็งตลงึ อง้ึ อยู่ เหมอื นตปกู รงึ ไวใ้ กล้ศพ
หฤทัยไหม้ฮอื คอื คบ เหลือรบเหลอื สูผ้ ลูกรรม
กำสรดหมดสติตริตรกึ ทอ่ ทึกนัยนาคลาคลำ่
นานน่ิงย่ิงในใจช้ำ จวบค่ำพระตลึงอง้ึ แล ฯ
๏ ค่อย ๆ บรรจงทรงปดิ ภษู ิตคลุมพักตร์เพญ็ แข
ยอ่ งออกนอกห้องหมองแด ท้อแทห้ ฤทัยไขค้ รวญ
ถึงคัน่ บันไดใกลส้ ระ จ่งึ พระผชู้ ำ้ กำสรวล
หยดุ นงั่ ย้งั คนงึ ถงึ นวล รัญจวนเจยี นพรากจากชนม์
เหมอื นเลมอเธอฝันตื่น ๆ เครงคลน่ื ซัดซา่ กาหล
แวว่ คำจำเรียงเสยี งคน เสาะคน้ สบื ขา่ วป่าวรอ้ ง
ยินพยดุ ปุ ดั พัดคล่นื ครืน ๆ โครมครกึ กึกก้อง
๑๑๑เสียงตรงั ค์ดังเยยี่ งเสียงฆ้อง เพรียกพรอ้ งพร่ำปา่ วขา่ วไป

หาผูร้ เู้ ร่อื งเมืองมาศ ครู่ าชนารีศรใี ส
สมบัติขัติยาธปิ ตัย จักให้แบง่ กง่ึ พงึ พอ
เสียงตรงั คฟ์ ังไปใช่คล่ืน ครืน้ ๆ มาเครยี วเจยี วหนอ
เสียงคนเสยี งฆ้องรอ้ งคลอ สอ ๆ กันมาหากู ฯ

๏ ดึกด่นื ตื่นเมอเธอฝนั จนตวนั เยี่ยมหาวเช้าตรู่
พระตน่ื จากฝันผนั ดู ปราสาทมาศตรตู าชม
ตรติ รกึ นกึ ในใจพระ เกษมะหมายไวไ้ มส่ ม
เคล่ือนคลาศปราศเคร่ืองเรอื งรมย์ จำก้มพกั ตรก์ ลับฉับพลัน
สูอ่ นิ ทริ าลัยไกรเกรอื่ ง เล่าเร่ืองวนดิ าอาสัญ
มาพบศพนอ้ งหมองพรรณอศั จรรย์ใจร้าวราวพงั
จกั กลบั กลับไฉนใช่ง่าย หวังว่ายข้ามสมุทสดุ หวัง

จำเปน็ จำกูอยู่ยัง้ น่งิ นงั่ นกึ หาท่าทาง
กายกดู ูรอาลามก สกปรกขุน่ คล้ำดำดา่ ง
จำจักจุ่มองคล์ งล้าง ในอ่างทองคำกำ่ นี้ ฯ
๏ พระเสดจ็ โดดดำชำระ เสยสะเศียรองคท์ รงศรี
ผุดโผโผลจ่ ากวารีพอดยี นิ ขา่ วปา่ วไป ฯ
๏ เจ้าเอยเจา้ ข้า ใครยนิ อย่าชา้ เร่งมาเรว็ ไว ฟังคำประกาศ ดงั ราชหฤทัย ถอยคำจำไป สืบส่อตอ่ กัน ฯ

๏ ชายดมี ีชาติ ควรสูค่ ู่ราช ชาดาลาวัณย์ เคยเห็นเมืองทอง งามผอ่ งเพยี งจนั ทร์ จงเฝา้ เจา้ อนั ทรงสิทธฤ์ิ ทธี ฯ

๏ ทา้ วจกั ยอยศ ลือชาปรากฎ เกียรต์ิแกว่นแดนตรี จดั สรรปันให้ ราไชศวรศรี สารพรรณอันมี แบง่ มอบครอบครอง
ฯ
๏ หนึง่ จะประทาน ยพุ ยงนงคราญ ลกั ษณล์ ้ำลำยอง องค์กนกเรขา บุบผาผวิ ทอง ประคับประคอง เปนคชู่ ูใจ ฯ

๏ ชายดมี ชี าติ แจ้งเรอ่ื งเมอื งมาศ สรู่ าชเรว็ ไว รางวลั อันย่งิ ทุกส่ิงสมใจ กอบโกยโดยนัย ท่ปี ระกาศเอย ฯ

๏ อมรสิงหน์ งิ่ ฟังยง้ั ตรับ ทรงสดับคำข่าวกลา่ วเผย
รา่ ยร้องซอ้ งเสยี งเยี่ยงเคย พระเงยพักตรช์ แง้แลดู
เหน็ คนไปมาคลาคลำ่ เร่รำ่ ล้นหลามตามผลู
ผดิ แผกแปลกใจใคร่รู้ เราอย่เู กาะทองผ่องพรงิ้

อาบในสระคำดำมุด มาผดุ ในสระผสี ิง
กรุงอินทริ าลัยไกลจรงิ คิดกริ่งหฤทยั ใชน่ ้อย
ขยี้เนตรแยงกรรณพรน่ั จติ ต์ วปิ ริตหตู าบา้ ถ่อย
น่ิงฟงั นัง่ มองร่องรอย ยนิ ถอ้ ยคำคนพลเวียง

เต็มหูรแู้ นแ่ ลเห็น ความเป็นอันแทแ้ ซ่เสียง
ยินป่าวกลา่ วซำ้ จำเรียง สำเนยี งพระประสงคบ์ งการ

แห่งทา้ วชยั ทตั ฉัตรเชดิ ยง่ิ เกิดความทรงสงสาร
อนั พระยพุ ยงนงคราญ ส้ินปราณไปแล้วแคล้วรกั
เหตุไฉนยังกลา่ วป่าวร้อง เพรยี กพรอ้ งพลอ่ ย ๆ บอ่ ยหนกั
น่าพวงสงสยั ใจนกั จักซกั สอบความถามดู

พระอมรสิงห์ตรสั ว่า
๏ อ้าราชบรุ ุษอยดุ ก่อน ด่วนย้อนเดนิ ไยในผลู

อันองคย์ ุวดีศรีตรูยังอยแู่ หง่ ใดในดนิ
คำที่ตีฆ้องร้องปา่ ว เปน็ ข่าวจริงจงั ท้ังสนิ้
ฤาเปน็ เช่นใดใคร่ยนิ บอกรบิลไปเถิดเปิดความ
ข้านม้ี ีขา่ วกล่าวชาน หลักฐานตดิ ต่อขอ้ ถาม

อาจแถลงแจง้ เรื่องเมอื งงาม สมตามจอมกษตั ร์ตรัสมา ฯ
๏ บดั นนั้ ราชบรุ ุษได้ฟังกงั ขา

ชายนี้นีใ่ ครไหนมา เสอื้ ผ้าเปยี กน้ำรำคาญ
กริ ยิ าทา่ ทางอย่างกลา้ เจรจาองอาจฉาดฉาน
ควรเราเลา่ ขอ้ ส่อการณ์ ข่าวสารสืบสวนทวนความ ฯ

ราชบุรุษตอบวา่
๏ ดรู าชายชาญหาญกล้า เจรจาปราศทอ้ ขอ้ ถาม
อันพระยพุ ยงนงราม บอกตามลาดเลาเรารู้
เนามหาปราสาทราชฐาน บริวารแวดล้อมพรอ้ มอยู่
นงรามงามฉวศี รีภู ไร้คู่ควรเคียงเรยี งพักตร์
พระบิดาหาผูช้ ูชาติ ชายฉลาดเชาวนเ์ ฉลิมเสรมิ ศกั ดิ์
หวังสองครองกันมน่ั รกั เพ่มิ ภกั ดรี าษฎร์ปราศทกุ ข์
สมบัติจัดสรรปนั ให้ เพอื่ ไดผ้ ดงุ เผดิมเหมิ สขุ
แตจ่ กั อุปถมั ภท์ ำนุก เฉพาะบคุ คลผรู้ คู้ วาม -
ในเรอ่ื งเมอื งทองก่องแกว้ ผอ่ งแพรว้ เพรศิ ลบภพสาม
ชายใดได้เร่อื งเมอื งงาม ทลู ความพระดนชุ บตุ รี
ทรงซกั หลกั พยานฐานเค้า ลาดเลาเลศขบวนถว้ นถี่
จกั ทรงทราบพลันทนั ที ผิวมคี วามสัตยช์ ัดจรงิ
แม้นบอกหลอกลวงบ่วงเท็จ สำเร็จอยา่ หมายร้ายยง่ิ
คอื ปลดชวี ติ ปลิดทิง้ จักกลงิ้ กลางดินส้ินปราณ
แมน้ สูรเู้ ร่อื งเมอื งทอง ทำนองทรงธรรมบ์ รรหาร

จกั ให้ไปสภู่ ูบาล เพอื่ ทา่ นเพ็ดทลู มูลความ ฯ
๏ เม่ือนั้น อมรสงิ ห์กรง่ิ เค้าเขาถาม
จักบอกออกเหตุเขตคาม ไปตามจริงใจไปค่ วร
ตรัสว่าอ้าท่านชาญเชาวน์ ข่าวเราเหลอื แปลกแผกผวน
ใชก่ ล่าวเกลือ่ นกลบทบทวน โดยขบวนปดโปโ้ ลภะ
พูดเท็จเผด็จสตั ย์ขดั ขวาง เปน็ ทางงงโงโ่ มหะ
เขด็ บาปหลาบจำธมั มะ ตจู ะบอกความตามตรง
แต่จักแจง้ ชดั บดั นี้ เกรงมีความคลาดมาดม่ง
ขอทลู ความลับกบั องค์ ยุพยงยอดหญิงมิ่งเมอื ง ฯ
๏ บัดนัน้ ราชบุรษุ ไมเ่ หน็ เป็นเรือ่ ง
ตอบว่าอย่าวุน่ ขุ่นเคอื ง เป็นเครอื่ งใหเ้ ราเขา้ รา้ ย
คร้ังก่อนมีชายหมายโชค มาโหยกเหยกเล่นเห็นงา่ ย
มันไม่รกั ตัวกลัวตาย ทูลขยายเย่ียงปดคดเค้า
หมายม่ันสันดานพาลเตบิ กำเรบิ ลวงลอ่ ลอ้ เจ้า
จับได้ไมฆ่ า่ พาเราใหเ้ ข้าเนอ้ื ดว้ ยชว่ ยมัน
เจ้าอย่ามาทำกำเรบิ อมิ่ เอบิ อวดเล่นเห็นขัน
แม้นเราเบาใจไม่ทัน รู้เทา่ เจา้ อันมาลวง
จกั ถูกตำหนติ ิฉนิ ภมู ินทรก์ ริว้ โกรธโทษหลวง
วาจาบา้ เบ้ือเหลอื ตวง จาบจว้ งจงใจในเทจ็
เจ้าอยา่ มาเล่นเช่นนี้ ทา้ วมอี าญาขา้ เขด็
โง่ ๆ โป้ปดคดเคลด็ จกั เสร็จสมหวังดังฤา ฯ

๏ เมื่อนัน้ อมรสิงห์นิ่งไว้ไขสอื
ความเก่าเอากลบั มาร้ือ จักถอื โทษไซรไ้ ปค่ วร
คราวก่อนกูบอกออกเทจ็ เขาเขด็ คำขา่ วกลา่ วดว้ น
สบื หลกั ซกั ถามลามลวน สอบสวนขอ้ ขานฐานเค้า
แมน้ กูกระตอื รอื รน้ ฝูงคนคงหาวา่ เขลา
เห็นบ้าบมึ่ บ่ำคำเรา ไม่เอาเปน็ สำ่ นำพา

กูจักเล่นตัวย่วั คดิ ใหจ้ ิตตม์ นั งั่งกังขา
คำป่าวขา่ วขานนานชา้ ครนั้ หาพบแลว้ แคลว้ ไป ฯ

พระอมรสงิ ห์ตรสั ว่า
๏ อา้ ทา่ นหาญเหลอื เชอ่ื จติ ต์ วา่ คดิ แมน่ ยำคำไข
เหน็ ม่นั ฉน้ันแล้ว ๆ ไป ตามใจจงเลยี้ วเท่ยี วรอ้ ง
แห้งหดื ฝืดแหบแสบศอ รอ้ งคลอเสียงคลอ้ งฆอ้ งหม่อง
เสยี งท่านขานแข่งแย่งฆอ้ งเสยี งรอ้ งเสียงเคาะเหมาะนกั
คอฆอ้ งรอ้ งไกลไมแ่ สบ คอคนคับแคบแสบหนัก
ท่านทอ่ งร้องร่ายหลายพัก ประจักษเ์ ป็นแนแ่ พ้ฆอ้ ง

อนงึ่ พระภบู าลผ่านหล้า ให้มาสืบขา่ วปา่ วก้อง
หาผูร้ ูเ้ รอื่ งเมอื งทอง ค่คู รองขวัญอนงคท์ รงลกั ษณ์
ทา่ นเทยี่ วเล้ียวเลาะเสาะถาม สบื ตามประสงค์ทรงศักดิ์

ส่วนขา้ หน้าม่งจงรัก ภูลภักดีองคท์ รงภพ
ทรามเรอ่ื งเมืองนน้ั มน่ั เหมาะ เหตุเพราะข้าได้ไปสบ

หมายพ่ึงจึง่ มาคารพ นอบนบจอมกษัตรฉ์ ตั ร์ฟา้

ความรู้สู่องคท์ รงเดช โดยเหตุข้าไดไ้ ปหา
ทา่ นไมฟ่ งั คำนำพา ตอ่ หนา้ ทีซ่ ึ่งพงึ ทำ
สบชอ่ งส่องทางกวา้ งให้ ทรงชัยทราบเรอ่ื งเมอื งกำ่
ท่านทิ้งโอกาสปราศธรรม พดู พลำ่ ผดิ พลาดลาดเลา
เปน็ ขา้ หนา้ ท่ีมชี ดั ปฏบิ ัตโิ ดยนัยใจเจา้
ความรับผดิ ชอบรอบเคา้ ย่อมเนาในทา่ นดาลร้อน
ตามใจไม่เอื้อเฟ้ือข้า ขอลาคลาไคลไปก่อน
โอกาสความร้ภู ธู ร จักจรกับข้าพาไป
เชิญท่านเทยี่ วเลาะเสาะรอ้ ง เคาะฆ้องจำเรียงเสียงใส
๑๑๒อันผ้รู เู้ รื่องเมอื งไร หาไดเ้ ชญิ หาอยา่ ท้อ ฯ

๏ บัดน้ัน ราชบุรษุ ฟงั ไปใจฝอ่
หนกั อกตกใจใฝง่ ้อ เหน็ ขอ้ บกพร่องถอ่ งแท้
ป่าวร่องมานานปานนี้ ทกุ ทีเ่ ทยี่ วเสาะเบาะแส

ท่องสอื่ สอ ๆ จอแจ เหน็ แนว่ า่ ใครไม่รู้
ชายน้ีมีท่าว่าทราบ โชคลาภมาเอ้ือเกอื้ กู้
ควรสดับยบั ยง้ั ฟงั ดู อาจรจู้ รงิ จงิ ดังคำ
จำเปน็ พาไปใหเ้ ฝ้า ทลู เค้าคำกล่าวข่าวขำ
แม้นปดคดขอ้ ก่อกรรม จกั นำโทษใหญใ่ สม่ ัน
พลง้ั พลาดอาจเราเขา้ เน้ือ แต่เหลือจักแกแ้ ปรผนั
เคราะหเ์ ขญ็ เปน็ ไรเปน็ กนั โทษทณั ฑ์ยอมเสี่ยงเทีย่ งแท้ ฯ

ราชบุรุษกล่าวว่า

๏ อ้าท่านพาลโกรธโหดเห้ียม อย่าเกรยี มใจกร่งิ ยง่ิ แก้
เอาเลน่ เปน็ จรงิ ด่งิ แด รีบแร่เร็วไปไป่ควร

คำเราเยา้ ถามตามเหน็ วา่ เปน็ เชงิ ชอบสอบสวน
ใชส่ ภาพหยาบหยามลามลวน ทบทวนเกินเหตเุ ลศเลา

มาเถิดมาไปในวงั เพอ่ื ฟงั โองการผ่านเกล้า
จงทลู มูลความตามเคา้ ใช่เปลา่ ปราศทางอา้ งองิ ฯ

๏ พดู พลางพากันผนั ผาย ตวั นายนำหน้าพาว่ิง
เหยา่ ๆ เต้าไปไกลจริง อมรสิงหพ์ ักตร์เพ่งเรง่ รอ้ น

เหมอื นภัยไลห่ ลังต้งั หน้า แล่นถลาเลห่ ์ลผี้ ีหลอน
ถึงวังบงั คมภูธร ยอกรทลู ความตามมี ฯ
๏ เมอื่ นน้ั องคท์ ้าวชัยทตั เทยี มสหี ์

สถิตอาสนม์ าศรัตน์รูจี นฤบดีเห็นเขาเข้ามา
พร้อมทง้ั อมรสิงหพ์ ร้ิงรูป ผอมซบู แตด่ รู ู้หน้า
กร้วิ กราดตวาดเหม่เสนา ปลอ่ ยบา้ เขา้ วังดังฤา

อ้ายน่ขี ี้คดปดโป้ โยโสพูดจาบ้าดือ้
โทษทัณฑอ์ นั หนกั จักร้ือ ขึ้นหรือหมายม่นั ฉันใด
คร้ังกอ่ นหลอนหลอกบอกเรอ่ื ง ขา่ วเมอื งคำกอ่ งสอ่ งใส
ครน้ั ซกั หลักเป้ือนเลือนไป ใส่ใคล้พดู เลน่ เห็นดี
มาหลอกแลว้ หลีกอีกหรอื สองมือ้ หมายเห็นเป็นผี
คราวก่อนห่อนดงั คร้ังน้ี จักขยี้ชีวิตปลิดปราณ ฯ
๏ เม่อื นน้ั หน่อนรนิ ทรย์ นิ ราชบรรหาร

บังคมก้มราบกราบกราน ภบู าลอย่าเผด็จเมต็ ตา
ขา้ นม้ี บี ุญหนุนกรรม ทรงธรรมจงฟังดงั ว่า
ขอเฝา้ เยาวมาลย์กานดา ต้ังหน้าทูลความตามจริง
ใช่คดิ ติดตอ่ ขอ้ เทจ็ สำเร็จดว้ ยหลอกกลอกกลง้ิ
จักทลู หลักทางอา้ งองิ ทุกสิ่งแต่สตั ย์อตั รา
แมน้ ทูลความเทจ็ เคลด็ คด ปรากฎแก่นรินทรป์ ่นิ หลา้
พระจงลงราชอาชญา เข่นฆา่ ขา้ บาทฟาดฟัน
ได้เฝ้าเจา้ หญิงมงิ่ รัฐ ข้อความตามสัตยจ์ ดั สรร
ทูลแลว้ แลว้ แตท่ รงธรรม์ จกั ทำหำ้ ห่นั บั่นตี
ยอมเปน็ ยอมตายวายชพี ขอรบี ทูลเรอ่ื งเบอื้ งก้ี

ซึง่ ตูร้ถู นัดชัดดี ภูมจี งทราบบทมาลย์ ฯ
๏ เมื่อนน้ั นฤบดนิ ทรย์ ินคำร่ำขาน
ตรองกริง่ นิ่งตรึกนกึ นาน มนั หาญคำหา้ วกลา่ วทา้
แม้นไม่จรงิ จงั ดังบอก ลวงหลอกจับได้ให้ฆา่
อาจเปน็ เชน่ มันสญั ญา ฤาบา้ บำ่ บุ่มกลมุ้ กาย
ควรคิดรอบคอบสอบสวน ทบทวนทา่ ทางอยา่ งหมาย
มักไมร่ กั ตวั กลวั ตาย จักวายชวี ติ ปลิดปราณ ฯ
๏ ตริตรึกนกึ มัน่ ฉนั น้ี ภูมมี รี าชบรรหาร
ใหร้ ีบเร็วไปไป่นาน เชิญองคน์ งคราญข้ึนมา ฯ
๏ เมอื่ น้นั โฉมยงองคก์ นกเรขา
ทราบคำดำรัสราชา สุภคาขน้ึ เฝ้าภูมี

เคารพนบนอ้ มจอมภพ ผินสบยุพราชปราศศรี
แลตลงึ อ้งึ ส้นิ อนิ ทรีย์ ยวุ ดีเดือดใจใคร่จำ
มอี ไรลบั ลึกนึกได้ แล้วอไรปางบรรพ์ห่นั ห้ำ
ชาตกิ อ่ นกอบก่อตอ่ กรรม จวนจำได้แล้วแคลว้ ไป
คลับคล้ายคลบั คลาน่าแคน้ จัก๊ แหลน่ จกั รู้อยไู่ หน
เลือนๆ เหมือนหมอกหลอกใจ ทรามวัยพิศวงสงกา ฯ
๏ ฝ่ายพระยพุ ราชปราศคิด พระจรติ ฟ่ันเฟือนเหมอื นบ้า
เหน็ องคน์ งขวัญกนั ดา นยั นานองอาบซาบองค์
ซบพักตร์สลักทรวงบว่ งโศก เหมือนโรครึงใจใหลหลง
เงยเหน็ เพญ็ เนตรนวลนง แสงส่งรศั มสี นี ลิ
ลืมกำลำบากยากเขญ็ เปล่ียนเป็นปลื้มปลาบซาบสนิ้
หตั ถอ์ า่ หาองค์นงพินทุ์ แดดิน้ เดอื ดใคร่ไดค้ รอง ฯ
๏ ฝา่ ยพระยุพยงทรงยศ ถอยถดออกห่างพลางจอ้ ง
เห็นท่าบ้ารหำ่ ลำพอง มาคนองนกึ หยามลามลวน
ความรลึกชาตไิ ดใ้ กลถ้ งึ พอขง้ึ เคยี ดพลันผนั ผวน
ลมื สนิทปลิดปลดหมดมวญ อกั อ่วนอกโกรธโทษร้าย
วานซนื ชายน้ีมหี น้า เขา้ มาหลอกเล่นเหน็ ง่าย
ปล่อยไปในเกณฑเ์ ดนตาย ยังหมายกลบั มากลา้ ลวง
หาญใจในเท็จเคลด็ คด เลย้ี วลดเริงใจใหญห่ ลวง
แสนซูบลูบหนา้ ตากลวง เหมือนขวงแค่นมานา่ แคน้ ฯ๑๑๓

นางกนกเรขาตรัสวา่
๏ อ้าบรุ ุษสุดคลอ่ งทอ่ งเท่ียว ฉลาดเฉลยี วรภู้ พจบแผน

นา่ ขามความรคู้ ูแ่ มน มน่ั แม่นมรรคาพาที
ข่าวเมอื งมสุ ามาแสรง้ สอ่ แหลง่ แสนหลากสากษ๑ี ๑๔

ลาดเลาเลา่ ไปใหด้ ี ครง้ั นีเ้ จา้ กลา้ นา่ กลวั
แมน้ มาปดโปโ้ อหัง อกี คร้ังเหมอื นเหย้ี เสยี หวั
หมายมีชีวติ ตดิ ตัว อยา่ มัวหมายเปลา่ เบาความ

โอกาสครง้ั น้ีท่ีสอง อยา่ ปองว่ามีท่สี าม
จงนกึ ตรึกไตรให้งาม พยายามปดไปใหเ้ พราะ ฯ
๏ เมอ่ื นัน้ หนอ่ นรนิ ทร์ยนิ พจน์หมดเหมาะ
โฉมยงทรงเฉลยเยย้ เยาะ เหมือนเฉาะด้วยมดี กรีดร้วิ
พระยินนางเยาะเพราะโสต นางโกรธ ๆ ไปไมก่ ร้วิ
บุญญาพาทีหนปี ลิว เนตรหิวเหน็ นางพางกลนื
จกั พดู ๆ ไปไปอ่ อก จกั บอก ๆ ยากขวากขนื

เสยี งติดศอตันยันยืน ยิ่งฝืนยิ่งฟกอกรา้ ว
สองครั้งสามครัง้ ตั้งหนา้ จกั พยายามแสดงแจง้ ขา่ ว
อดึ อดั ขัดรคายหลายคราว จง่ึ กล่าวโดยคดมี มี า ฯ

พระอมรสงิ หท์ ลู นางวา่
๏ อ้าองคย์ ุวดมี ศี ักดิ์ นางจักทำไฉนไมว่ า่
ไปล่ ้ีหนีราชอาชญา จักฆา่ ฤาเฆีย่ นเจยี นตาย
ข้าขอทูลถามความขำ เงอื่ นงำโฉมยงทรงฉาย

ตูฉงนจนใจไม่วาย ม่ันหมายมาทลู มูลมี
นางมีชวี ิตพิศเห็นเหมอื นเพ็ญจันทรต์ รอู ยูน่ ี่
เหตไุ ฉนในกนกธานี จง่ึ มีศพนางวางไว้ ฯ

๏ เมื่อน้นั อรพินท์สน้ิ ทรงสงสัย
ยินข่าวกลา่ วความตามนยั ทราบได้แจ้งจัดชดั แท้
ชายนส้ี ามารถกาจกล้า เคยฝ่าไปเหน็ เปน็ แน่
ตรึกพลันขวัญอนงค์ทรงแล เหน็ แปรเปลยี่ นไปในบรรพ์
รำลกึ ชาตเิ ก่าเคา้ ก้ี จำพญาสามไี ด้ม่นั
ถูกสาปฤาษมี ีธรรม์ จากสวรรค์ตกตรงลงมา ฯ
๏ ยพุ ยงทรงถลาควา้ สอด กรกอดยุพราชชาตกิ ลา้
ชลนยั น์ไหลซาบอาบตา เศียรซบองั สาสามี
กาลเก่าเรารกำลำบาก กรรมซดั พลัดพรากจากที่

กรมทกุ ขท์ ุกวารนานปี แตน่ ้จี ักรำ่ สำรวล
สรวลพลางนางซน้ั กันแสง สำแดงโศกพลางนางสรวล

ข่นุ เศรา้ เคล้าสขุ ทุกขท์ วน อกั อ่วนอกใจไฟฮอื ฯ
นางตรสั ว่า

๏ พระเอยพระเสด็จเตรจ็ เตร่ เดินเออ้ งคเ์ ดียวเจียวหรือ
รูเ้ รอ่ื งเมืองงามตามลือ เหตคุ ือพระได้ไปลุ
ชาติเก่าเราอยู่ค่รู กั คราวรา้ งปางควกั จักขุ
ก่อกรรมทำตามความยุ มุทลเุ ลศเลาเบารู้
ผลกรรมลำบากยากแท้ จักแก้จกั เกอ้ื เหลอื กู้

บาปใหญไ่ ลล่ ามตามตู พ่งึ ร้จู ักกนั วันน้ี
ผวั เมยี เสยี ทีมีชาติ แคลว้ คลาดจากกนั วนั กี้
ครนั้ พบสบหน้าสามี ตอ้ งลีลาไปไกลองค์๑๑๕
พระจงทรงเสาะเบาะแส กอบแก้กรรมหนุนบญุ สง่

สบน้องสองคร้งั ดังจง จกั คงคนื สขุ ทกุ ขไ์ ร้
พระองค์จงจำคำนอ้ ง เพียรทอ่ งเทย่ี วคน้ จนได้
บรรจบพบกันวันใด จักไปสุขสนั ต์ทนั ที ฯ
๏ ตรสั พลางยพุ ยงนงลกั ษณ์ หัตถ์ผลักองคพ์ ระผละหนี
แขงขึงอึ้งสิ้นอนิ ทรยี ์ ทรงศรีส่องสวา่ งพางเพ็ญ

จำรสั รศั มสี ีเนตร สังเกตเกินใครไดเ้ ห็น
ชนมากหลากใจไม่เว้น ยิ่งเดน่ ยิง่ ชแงแ้ ลดู
ย่งิ เปล่งเพง่ จริงยง่ิ ปลัง่ ตา่ งน่ังพศิ เพ็ญเป็นหมู่
แปลกจรงิ นิ่งชมโฉมตรู ไม่รเู้ หตุใหญ่ใกลก้ าล ฯ
๏ ผา่ ยทา้ วชยั ทัตขตั ิเยศ ทรงเดชแสนทรงสงสาร
พักตร์พศิ จติ ต์พวงนงคราญ อาการเปล่งปล่ังดังเดอื น
กอ่ งกำ้ ล้ำลบภพสาม เคยงามแตไ่ หนไม่เหมอื น
ยงิ่ พิศยง่ิ ติดตาเตือน ชกั เง่อื นหฤทยั ใหช้ ม
นางใคร่ได้คชู่ ูชื่น แสนหมน่ื ใชช่ ายหมายสม
คนนลี้ ักษณล์ ำ้ ขำคม อารมณ์พระลูกถกู แลว้
ได้เขยเลยไดไ้ ร้ทุกข์ เสพสขุ กอบเก้อื เช้ือแถว
สืบวงศ์ทรงฉายพรายแพรว ผ่องแผ้วเพราะบุญหนุนทัน ฯ

๏ ฝา่ ยโหราจารย์ชาญเวท สังเกตหลกั แผนแม่นมัน่
เหน็ ราชชาดาลาวณั ย์ ย่งิ จนั ทร์แจม่ งามยามเพ็ญ

ต่างดูตากันสั่นพักตร์ ประจกั ษท์ ว่ งทที เ่ี ห็น
รอ้ นอกตกรกำลำเค็ญ ทกุ ขเ์ ขญ็ อนั หนักจกั มี ฯ
๏ ขณะน้ันโฉมยงทรงลักษณ์ ผิวพกั ตรเ์ ผือดสลดหมดสี
ลม้ องคล์ งพลันทันที ชวี ีปลิดปลดหมดไป ฯ

๏ ปางราชบิตุรงค์ทรงภพ เหน็ ศพยุวดศี รีใส
ดาลทกุ ขร์ กุ รัดอัดใจ ภูวนยั ซ้อนสลบซบลง ฯ

•••••••••
๏ เมอื่ นนั้ ยพุ ราชฟ่ันเฟือนเหมอื นหลง
พมึ พำพร่ำเพ้อเผลอองค์ ผินตรงเดินออกนอกวงั
ผ้คู นอลหม่านพลา่ นพลุก อุกหลุกเหลือนบั คบั คั่ง
พระเสด็จด่มุ ไปไปย่ ั้ง ไม่ฟังถ้อยคำสำ่ คน
เหมอื นเมาเหลา้ เขม้ เต็มที่ ทว่ งทีโซเซเตรห่ น
กม้ หน้าฝ่าแหวกแซกวน มนึ มนมัวเมอเพอ้ พึม
เดยี๋ วทำหน้าบูดพดู พรำ่ เดีย๋ วทำนิ่งหน้าทา่ ขรมึ
เดีย๋ วหนึ่งนงั่ เหงาเซาซมึ มำมึมเหมือนบา้ นา่ กลวั
ฝงู ชนยลเธอเมอจติ ต์ วปิ ริตทำท่าน่าหัว
บ้างหลีกบา้ งล้ีหนตี ัว บ้างยั่วบา้ งเยา้ เข้าชิด
บ้างชี้บอกกนั นัน่ แน่ ชายนีข่ แี้ ยศักดิส์ ทิ ธิ์
เปรอะเปื้อนเหมือนเดก็ เล็กนิด กจริ ิดน่าเลน่ เอน็ ดู

บ้างกล่าวข่าวใหญ่ในวงั น่าชงั ชายอยาบจาบจู่
หมายคู่ยวุ ดศี รีตรูเหมอื นงูเปน็ เสนยี ดเกลียดชงั
นางเหน็ หน้าเจ้าเข้าหนอ่ ย สาวนอ้ ยหนเี ตลิดเสรดิ สรงั

ละชพี รบี ไปไป่ยง้ั เหลอื ร้งั รออย่ดู พู ักตร์
ท่าทางอย่างนี้มหี นา้ หมายหายพุ ยงทรงศักด์ิ
เหมอื นมาฆ่าองค์ทรงลักษณ์ หนกั นกั ความทลง่ึ ถงึ ดี
ปวงชนบ่นวา่ น่าโกรธ กล่าวโทษยพุ ราชปราศศรี

พระยินพระไม่ไยดี หรือท่ีแทไ้ มไ่ ด้ยนิ
หลีกคนดน้ ออกนอกผลู ไปด่ ไู ปฟ่ งั ทัง้ สิ้น
ความคดิ ปลิดปลดหมดช้ิน ความถวิลจำไดไ้ มม่ ี ฯ
๏ ถึงสระซดุ องคล์ งนั่ง จวนคลงั่ ฆ่าคนปน่ ปี้
พอเพอินจำเพาะเคราะหด์ ีเกิดมรี ู้สึกตรึกไตร
เหตุผลข้นแค้นแสนเข็ญ กลับเหน็ แจง้ จติ ตค์ ิดได้
นยั นาพรา่ พรำ่ ช้ำใจ หลั่งไหลหลากหลน่ ฝนเคม็
เหมือนสมุทรมีไวใ้ นเนตร สังเวชชลนยั นไ์ หลเขม้
ตาแดงแสงก่ำนำ้ เต็ม จกั เม้มใหอ้ ยุดสดุ รู้
ส้นิ แขงแรงโรยโหยหวน กำสรวลโศกสงิ ยงิ่ สู้
กรมเกรยี มเทียมไฟไหมภ้ ู หลอ่ อย่ใู นทกุ ขค์ ลกุ เคลา้ ฯ
๏ ลม้ องค์ลงนอนออ่ นเปลีย้ ละเห่ยี หฤทัยไหเ้ ศร้า
หลับพลนั ฝนั เห็นเพญ็ เพรา นงเยาว์ยม้ิ แย้มแชม่ ตา
กองรกำกำสรดหมดสนิ้ พศิ นลิ เนตรน้องจ้องหน้า

รัศมสี คี รามงามตา วนิดาพักตร์พรม้ิ ยมิ้ ยืน
อาบในแสงเนตรนงลักษณ์ ประจักษ์สขุ ยง่ิ สงิ่ อนื่
ปรดี าอารมณก์ ลมกลนื เต็มต้ืนหฤทยั ใดปาน ฯ
๏ เสวยสุขในฝนั หรรษา ศัยยาร่มไม้ไพศาล
หลับเหมือนไมข้ อนนอนนาน ภบู าลพกั ผ่อนออ่ นล้า
กลางคนื ฟน้ื องค์ทรงตน่ื ดกึ ดื่นเงียบเหงาเศรา้ หนา้
คำนงึ นงขวญั กันดา นัยนานองน้ำช้ำแด ฯ
๏ อ้าเจา้ เสาวภาคเพ็ญโฉม ยิง่ โสมสอ่ งขำลำ้ แข
กรรมทนั ปัน่ ปว่ นปรวนแปร ถอ่ งแทท้ างบาปหลาบจริง
พบแล้วแคลว้ กันวันนี้ หมดทีม่ ุ่งมองนอ้ งหญงิ

ร้างชีพรีบล้หี นที ิ้งกูกลิง้ กลางดนิ ส้นิ คดิ
แต่กอ่ นมหี วังตัง้ หน้า เสาะหาสบื ถามตามติด
กรรมซดั บดั น้ีชวี ติ ปลดปลิดไปแลว้ แคล้วรัก
นางว่าอย่าขามตามหา บากหน้าเสาะแสวงแหล่งหลกั
เมื่อวนั บรรจบพบพกั ตร์ เราจักสุขสนั ตท์ นั ที

รำพึงถึงคำกำชบั อาภัพจรงิ ใจไฟจี่
วายชนมพ์ ้นไปใครมี ถิ่นท่ี ๆ ให้ไปตาม
จักจำคำสง่ั ดงั กล่าว สบื ขา่ วข้อไขไป่ขาม
ท่องเท่ยี วเลยี้ วเลาะเสาะความ ติดตามจนตายวายชนม์ ฯ
๏ ตรกึ พลางพระเสดจ็ เตรจ็ เตร่ เทยี่ วเร่รอ่ นไปในหน
ทุกเขตเทศคามถามคน สบื ค้นเสาะข่าวกล่าวคำ

ท่านพบภรยิ าขา้ หรือ นางคอื เยาวเรศเนตรขำ๑๑๖
รัศมสี ีครามงามล้ำ ส่องกลำ้ กลบกลวั้ ทั่วไกล
เปน็ ราชนารศี รีฉาย แตห่ ายไม่ร้อู ยไู่ หน
พบแลว้ แคล้วคลาดปราศไป สง่ั ไวใ้ ห้ข้ามาตาม
ทา่ นรู้อย่ไู หนไดโ้ ปรด ยกโทษท่ีขา้ มาถาม
อย่าเหน็ เปน็ กวนลวนลาม บอกความแกข่ า้ สามี ฯ
๏ ปวงคนยนิ คำพร่ำเพอ้ บา้ เบ้อเบือ่ หูจจู้ ี้
นารีสีใสไหนมี รังสีเนตรครามงามครนั
ท่าทางอย่างบ้านา่ เบอ่ื พดู เบื้อบุม่ ใจใฝฝ่ นั
จักตรบั ยับย้ังฟังมนั เหน็ บน่ ว่าเหลวเลวซาม
พระเสด็จเตรจ็ เตรเ่ ร่ดน้ ฝูงคนหวั เราะเยาะหยาม
ทกุ แลวกแซกซุกทุกคาม สืบความทุกแคว้นแดนคน
ทกุ ทีใ่ กลไ้ กลในโลก ทุกโกรกทุกกรอกซอกหน
หบุ เขาเลานำ้ ลำชล ปราศผลม่งุ หมายดายแด ฯ

๏ พระเสด็จด้ันพงดงพฤกษ์ ยงิ รลกึ รกั ร้างหา่ งแห
บา่ ยบทลดเล้ียวเหลียวแล ยลแถงยามหงายฉายฟา้ ๑๑๗

คดิ แขไขแสงแข่งศรี ขันสยู้ วุ ดีเดน่ หล้า
เพญ็ จันทรพ์ รรณน์ วลยวนตา หยอ่ นกว่ารัศมสี นี ิล
หาแถงแง่ฟา้ หางา่ ย เบ่ือหน่ายบงนักพักตร์ผิน
๑๑๘หาเดอื นเพ่อื นเถินเดนิ ดิน คอื นิลนยั นาหาดาย
เพญ็ เดอื นเพ่ือนดินสิ้นหา เพ็ญเดือนเลอ่ื นฟา้ หาง่าย

เดอื นเดินแดนดนิ นิลพรายเดอื นฉายเวหาสปราศนลิ .
เสาะในไตรภพสบแล้ว คลาดแคล้วคอื วิหคผกผิน
เหลือรกำจำใจไตด่ ิน เสาะสุโนคโบกบินบนฟา้

จักทนั ฉนั ใดใคร่รู้ โอก้ ูอกกรมคมกลา้
ครวญพลางครางครำ่ นำ้ ตา โศกากลิง้ เกลือกเสือกกาย ฯ

๏ เมอ่ื นัน้ พระศุลีศรมี านฉานฉาย๑๑๙
สถติ แทน่ แผ่นผาอ่ากาย พรรณรายรังสถี รี ะ
ใครเ่ สดจ็ เตร็จเตรเ่ รเ่ ลน่ ยามเพ็ญไพบุลย์ชณุ หะ
ชมจันทรด์ ัน้ ทเลเมฆะ บานพระหฤทยั ในฟา้
ชวนเยาวชายาปรารภ นางนบนวิ้ นอ้ มจอมหล้า
พระโอบองคข์ วัญกันดา กัลยาณอ์ิ งิ แอบแนบพระ
เหิรเหาะเลาะลดั ตัดเมฆ รุจิเรขรงั สอี ีศะ
ชมผาปา่ ไมไ้ ศละ พระศิวะอุ้มนางกลางฟา้
สององค์ทรงสราญบานเบกิ เอกิ เกริกภตู ไพรใตห้ ลา้
๑๒๐จวบขณะพระศิวะพระศิวา ทศั นาแนวไพรในพง
เหน็ องค์อมรสิงห์วงิ่ เพ้อ พร่ำเผลอเพรยี กไพรใหลหลง
โหยหานารีมด่ี ง ทอดองคค์ รวญคร่ำรำพรรณ
พระศิวะระลึกนึกได้ เปน็ ไปเพราะบาปสาปสรร
เคราะห์ใหญไ่ ลล่ ามตามทัน แกลง้ กลน่ั บถรา้ ยบา้ ยรอ้ น
ภตู ผปี ศี าจมาดหมาย ยักยา้ ยยอ้ นยอกหลอกหลอน
กูจำอำนวยชว่ ยช้อน ผนั ผอ่ นพอใหภ้ ัยพน้

ตรึกพลางพระศลุ ตี รเี นตร เลา่ เลศเลาเรื่องเบื้องต้น
อมรสิงห์วง่ิ เพ้อเผลอตน อนสุ นธคิ์ ำสาปบาปบรรพ์
พระศวิ ะทลู นางพลางพา พระศวิ าวรรณฉายผายผนั

สู่หิมาลัยในพลัน ฝากบรรพตผชู้ ูยศ๑๒๑
สง่ เสร็จพระเสดจ็ เตรจ็ ฟา้ เรืองโรจน์โชติหลา้ ปรากฎ

เหาะจากเขาคันธ์บรรพต หมายบถบ่ายสูภ่ ดู ล
ลงในไพรกวา้ งกลางเขต ทรงเพศโยคีชตี ้น
แหวกทางหวา่ งรกุ ข์บุกพนดน้ั ดน้ อารัณย์จณั ฑึก
บรรดาลฆอ้ งใหญใ่ ห้เกิด แขวนเชดิ ชูไว้ในดกึ
พระศลุ ตี ีฆอ้ งก้องคึก อึกทกึ ภตู ผีมีเ่ กรยี ว
ปีศาจรากษสหมดหลาย แทตย์ร้ายทารณุ ฉุนเฉยี ว
แรดชา้ งกวางม้ามาเครียว งูเง้ยี วหมหี มูหมรู่ า้ ย
มวญมหิงสจ์ งิ้ จอกออกว่งิ ท้งั กทิงถกึ เสอื เหลอื หลาย
ดาษดามาเฝา้ เจา้ นาย ตา่ งถวายเคารพนบน้อม ฯ
๑๒๒๏ ปางปศบุ ดีตรเี นตรปวงเปรตปว่ งป่ามาหอ้ ม
ผีภูตทูษณ์แทตยแ์ วดล้อม พร่งั พรอ้ มทานพครบครนั
คลาคลำ่ ส่ำสัตว์ยัดเยียด เบียดเสยี ดแซกแซงแขง่ ขัน
เรยี งรอบนอบน้อมพรอ้ มกัน ฟังบญั ชาองคท์ รงฤทธ์ิ
พระเผยพจมานหวา่ นลอ้ มโอบออ้ มโองการบานจติ ต์
อา้ เจา้ เหลา่ คนองปองนิตย์จักคิดเขน่ ฆ่ามานษุ

จงฟังดังเราเล่าชี้ ปา่ น้ีชายหนมุ่ กลุ้มสุด

มาเดยี วเทย่ี วเร่เซซดุ เดินอยดุ เดนิ ยัง้ คลัง่ ไคล้
ตามหานารีมีลกั ษณ์ แสงจกั ษคุ รามงามไข
ฝ่ายองคน์ งรามทรามวัย รอ้ งไห้รำ่ โหยโพยพาย
แมน้ พบในพงจงเจ้า จดจำคำเราเล่าหมาย
อยา่ บ่ันหั่นห้ำทำลาย ทำร้ายชวี ติ ปลิดปราณ
จักล่อลอ้ หลอกหยอกเยา้ ยวั่ เรา้ อยา่ งไรในยา่ น
ไม่ห้ามตามจิตตค์ ดิ การ พอสราญใจเลน่ เปน็ พอ
อยา่ ฆา่ อยา่ ขบตบขวิด ชีวติ สองเขาเราขอ

จงจำคำสั่งร้ังรอ คิดข้อที่หา้ มปรามน้ี
รันทมกรมกรรมจำจอง ทง้ั สองถกู สาปบาปกี้
ทนทกุ ข์ทุกห้วงบว่ งมี ตามท่ีถูกแช่งแหล่งเดิม
เวรกรรมทำไวไ้ ลล่ า้ ง สองห่างเหินสขุ ทุกข์เสริม
ทุกเหยียบทุกขย์ ่ำซ้ำเติม โศกเพ่ิมเศรา้ เพียบเสียบซอ้ น
วันใดไดพ้ บสบพักตร์ สองจกั สมสุขทกุ ขถ์ อน

กูมีเม็ตตาอาทร จักช้อนส่แู หล่งแหง่ โนน้
ปวงเจา้ เข้าใจใสจ่ ติ ต์ อยา่ คดิ ร้ายกาจผาดโผน
ขืนทำพล้ำเพลีย่ งเอียงโอนคอื โยนทกุ ขใ์ หญ่ใส่ตน ฯ
๑๒๓๏ ตรสั พลางพระศลุ ตี รีโลจน์ ช่วงโชตเิ ฉดิ ฉายพรายหน
๑๒๔จรจากฟากมหากานน กอ่ งถกลเกยี รตเิ์ ฟ่อื งเลอื่ งฟ้า ฯ

•••••••••

๏ จำจะกลา่ วบทไป ถงึ รา่ งนางกนกเรขา
วางแท่นแผ่นทองผอ่ งตา ในมหาปราสาทมาศล้วน
สงัดสงบศพเดียวเปล่ียวดาย วงั หมา้ ยอย่รู า้ งกลางสวน
เวยี งมาศปราศชนคนกวน ศพนวลนอนนานปานเปน็ ฯ
๏ สาวสวรรค์วันเมอ่ื เม้อื ชีพ ดงั ปทบี ดว่ นดับวับเหน็
หลกี พระอมรสหี ์หนีเร้น เหมอื นเล่นซอ่ นหาถาทิ้ง

นางออกนอกร่างนางไป จากอนิ ทิราลยั ไวย่ิง
พรบิ เนตรเดียวไปไกลจริง เขา้ สงิ ทรากนางทางโนน้
พกั ตรเ์ ผือดเลอื ดค่อย ๆ แลน่ แรน้ แคน้ เหมอื นไมใ้ บโกรน๋
โลหติ กจิ กอบปลอบโยน ซดี โพลนเปลีย่ นแปลงแดงไป

ค่อยรู้สึกองคน์ งลกั ษณ์ ลมื จกั ษุสองส่องใส
ผดุ ผวาหาองค์ทรงชัย เห็นไดแ้ ตห่ ้องทองล้วน
อย่เู ดียวเปล่ียวเปล่าเศร้าแสน คดิ แค้นขุ่นค้ำกำสรวล
เหลอื บเหลียวเท่ียวแลแปรปรวน อักอว่ นอกรทมกรมทกุ ข์
เหมอื นฟน้ื ตนื่ พรากจากฝัน ใครสรรแสร้งให้ไร้สขุ
เอองคท์ รงเศร้าเร้ารุก เคลา้ คลุกอยู่ในภัยร้อน
เหตเุ ขญ็ เป็นไฉนใครท่ ราบชรอยบาปกรรมลามตามหลอน
หลอกให้เห็นภยั ไฟฟอน ยามนอนหลบั เผลอเมอมันท์

ลองหยกิ จกิ เลบ็ เจ็บเนื้อ พอเชอ่ื ว่าใชใ่ ฝ่ฝนั
เหลอื รเู้ หลือเราเดาทัน แม่นมัน่ ว่ากรรมทำไว้

อยู่วงั ทั้งเขอื เมือ่ ก้ีบัดนน้ี ่ีกูอยูไ่ หน

เวียงรา่ งว่างคนหนใด ทำไมมาอยูผ่ ้เู ดียว
พรากพญาสามมี เี ดช โดยเขตคำสาปขวาบเขวยี ว
สดุ หมายบา่ ยเบ่ียงเล่ยี งเลี้ยว แสนเสียวใจสน่ั พรนั่ พรึง

สขุ สันตม์ น่ั หมายภายหนา้ จำหาทางให้ไปถึง
มวั ซึมงมึ งำคำนงึ จกั สึงสขุ ได้ไปม่ ี

สดี าจากรามตามพบ ราฆพคนื ส่คู ่ศู รี
๑๒๕๏ หนงึ่ นางนกเลีย้ งเยยี่ งมี หนึ่งไวทรรภศี รบี รู ณ์๑๒๖

สามีละรา้ งห่างหาย เจยี นวายชีวติ ปลดิ สูญ
แสนเศรา้ เคร่าหาอาดูร อากูลกรมกรรมทำงน
ความรกั ชกั ใจให้สู้ ยอมอยูก่ ล้ิงเกลือกเสือกสน
ไมห่ มายวายพรากจากชนม์ ดนิ้ รนรอหาสามี
สำเรจ็ อารมณส์ มมาด คืนสู่คู่ราชเรืองศรี

ตงั้ สติตรไิ ตรได้ดี เพราะมคี วามรักชกั ใจ
นางไหนใต้หลา้ มาเทยี บ ความรกั จักเปรยี บเราได้
ฤทธ์ิรักหนักแน่นแล่นไป คงไดส้ มตามความรกั ฯ
๏ เหลยี วแลแง้แหงนแสนเงียบ โศกเสยี บใจเหนบ็ เจบ็ หนกั
อย่เู ดยี วเปลยี่ วองค์นงลักษณ์ อกอักอว่ นร้าวคราวร้อน
รบี ย่องมองซ้ายยา้ ยขวา แลหนา้ เหลยี วหลงั ยงั้ หยอน
กริง่ ภยั ใจวา้ อาวรณ์ อืน้ ออ้ นอกโหยโรยรา
ถึงทวารบานทองผอ่ งเพรศิ ลายเลิศลว้ นมณมี คี า่

แนวผลปู คู ำกำ่ ตาดาษดาดว้ ยแก้วแกมกาญจน์

เสดจ็ ออกนอกวงั ตั้งหนา้ จนิ ตนาข่มขลาดอาจหาญ
ลดเลี้ยวเที่ยวดูอยนู่ าน ไปพ่ านพบใครในเวยี ง
กรงุ ไกรไร้ราษฎรป์ ราศสัตว์ แสนสงดั เหงาใจไร้เสียง
เถอื กทองสอ่ งแหวแลเรยี ง ไฟเพนียงสฉี านปานกนั
ยพุ ยงทรงยาตร์บาทยา่ ง อา้ งว้างเวยี นเร่เหหนั
ถงึ ทเลเวลาสายัณห์ องึ อรรณพกว้างทางลม
แขงขืนยืนยังฝง่ั น้ำ ทุกขช์ ำ้ ชอกชกอกขม
งามนลิ นยั นาน่าชม เนตรผสมแสงสองสอ่ งนำ้
สสี มุทดุจครามยามอยู่ เดียวดูเพลินใจใสฉ่ำ
คร้ันนลิ นยั นามานำ ยงิ่ ทำให้สมทุ สุดงาม
สมทุ เฒา่ เจ้ากลยลเล่ห์ รู้คเนในจติ ตค์ ดิ ขาม
ไป่แขงแข่งคู่ววู่ าม คร่นั คร้ามเนตรนลิ ยินยอม
แต่ใครไ่ ด้ความงามเพ่มิ หวังเฉลิมเล่ืองลือช่ือหอม
ยอมใหน้ ยั นามายอ้ ม เพ่ือพร้อมเพรียงความงามตน ฯ
๏ นางยนื กลนื กลัดอสั สุ อัมพุย่งิ เพลิงเริงหลน
แลสมุทสุดเศรา้ เปล่าชนม์ ย่ิงจนใจนางครางครวญ ฯ
๏ อา้ พญาสาครฉอ่ นคล่ืน ท่านสอน้ื อกไขไ้ ห้หวน
เหตุเหีย้ มเกรยี มกลา้ มากวน กำสรวลโศกสลักรักร้อื
พลัดค่ผู ้เู คยเชยชืน่ จ่ึงคลนื่ เครงกล้ิงจริงหรือ
อกทเลเลห่ ์ไฟไหม้ฮอื องึ อือ้ เพราะพรากจากรกั
น้ำนลิ ด้นิ เซ็นเปนฝอย พรำ่ พรอ้ ยพรมหนา้ ขา้ หนัก

เค็มคือชลนยั นไ์ หลพักตร์ พรากรกั คือพรากจากภพ
อกตอู กสมุทสดุ แมน้ มัน่ แม่นคือไอไฟอบ

ทกุ ขเ์ ราเท่าทนั อรรณพ ชว่ ยลบเคราะห์บา้ งล้างทกุ ข์
เกอื้ หนุนจุนใจใหส้ ม อารมณ์รีบถึงซ่งึ สุข

ช้อนชุบอุปถมั ภท์ ำนกุ โปรดปลกุ ชีพไว้ให้ฟ้ืน ฯ
๏ พรำ่ พลางนางเล็งเพง่ แล ทอ้ แทท้ ุกขเ์ ฝือเหลือฝนื

ดูสมทุ สุดหวนั่ ครน่ั ครนื เครงคล่ืนลมใหญไ่ ลย่ อ
ละลอกหวั ขาวฉาวฉ่า หลน่ั ๆ กันมาสอ ๆ
ฉาดฉานซา่ นเซ็นเลน่ ล้อ วิง่ ลอ่ ไล่หลามตามกัน
ยุพยงบงคลืน่ ดื่นด้นิ พลางผนิ พักตรแ์ ลแปรผัน
โน่นอไรในน้ำสำคัญ กำปัน่ เข้มแขงแข่งลม
เรอื ใหญใ่ บกว้างกางแล่น มัน่ แมน่ หมายใจได้สม
รอยบญุ หนนุ ทบอบรม อาจขม่ เคราะห์บาปคาบนี้ ฯ
๏ ยพุ ยงทรงโบกภษู า ลมพาปลวิ ปลายคลายคลี่

เหน็ ไปในมหาวารีถึงทเี่ รอื แลน่ แกว่นชล ฯ
๏ บัดนนั้ หวั หน้าวาณชิ คดิ ผล

แหง่ การคา้ ขายหมายตน เปน็ คนมง่ั ค่ังทั้งมวญ
อุตสา่ ห์ฝ่าสมทุ สุดกว้าง อา้ งว้างคืนวันหันหวน
สลาตันปั่นเหเซซวน เจยี นจวนจักยบั อบั ปาง
ลมซัดพลดั ห่างทางหมาย แล่นตกายกลางคล่ืนด่ืนข้าง
เห็นเกาะเหมาะใจใกลท้ างเกาะว่างถิน่ ฐานบ้านเมอื ง

มหี ญิงยืนเดยี วเปลี่ยวอยู่ คดิ ใคร่ไปดรู เู้ รื่อง
แรน้ แค้นแสนเศร้าเปลา่ เปลอื ง จกั เปลอ้ื งชีวิตปลดิ ไป ฯ
๏ อันกนกธานีศรีฉาย แพรวพรายพรรณ์ทองผอ่ งใส

ปราสาทมาศกำ่ อำไพ เมืองใหญ่ทัง้ เมอื งเรอื งรอง
ชนหลายแลไปไป่เหน็ เหมอื นเชน่ ฉากบงั ทงั้ ผอง
เห็นเกาะกรวดรายทรายรอง เวยี งทองไมม่ ีท่นี ัน้

เพราะเทพารักษ์ศกั ด์ิล้ำ เธอกำบงั มิดชดิ ม่นั
ฝูงชนธรรมดาสามัญ ใชข่ วัญเนตรซงึ่ พงึ ยล ฯ
๏ หวั หน้าวาณชิ คิดหลาก ชลมารคห่างไกลในหน
สตรนี ี้เดยี วเปลย่ี วตน อยู่ทนทกุ ข์ยากตรากตรำ
เกาะเปลา่ ปราศผรู้ ู้จัก โศกสลักทรวงเศรา้ เชา้ คำ่
ฝนตกแดดออกชอกชำ้ ยามร้อน ๆ ลำ้ จำร้อน
ยามหนาว ๆ น้ำจำหนาว ลมกรา้ วแดดกลา้ นา่ หยอน
ปราศท่ีกำบังน่ังนอน อาวรณ์เวรกรรมทำไว้ ฯ
๏ คิดพลนั หันลำกำปัน่ เข้าพลนั บงั เกาะเหมาะได้

ให้หย่อนเรอื นอ้ ยลอยใน น้ำใสสีครามงามซึ้ง
เรยี กพลกนั เชยี งเพรยี งพรอ้ ม ออกอ้อมเรือใหญไ่ ปห่ งึ ๑๒๗

คนแรงแขงขันดันดึง ตตี บงึ ไปยังฝงั่ พลัน
เชิญองคน์ งเยาวเ์ นาเรอื รบี เมือ้ คนื ลำกำปั่น
เห็นนางพางเหน็ เพญ็ จนั ทร์ กระสันเสียวทรวงบ่วงรกั
พดู จาปราไสในที มารศรเี หน็ดเหนอื่ ยเมอื่ ยหนกั

เชญิ นางวางองค์ลงพัก บนตักแหง่ พีน่ เี้ จยี ว
ขอเปน็ เก้าอีท้ ีน่ ัง่ บลั ลงั ก์ภูลศักด์หิ นกั เหนยี ว
อยา่ คดิ บิดเบยี่ งเลี่ยงเลยี้ ว เชิญเหลยี วแลบา้ งข้างนี้ ฯ

๏ เมอื่ นัน้ นางกนกเรขามารศรี
ยินขอ้ พ่อค้าพาที ยวุ ดีเดือดอกตกใจ
โอก้ รรมเอ๋ยกรรมทำเขญ็ หมายเร้นไม่ลหี้ นไี ด้
ตกในมอื มนั ทนั ใด ยลภัยยิ่งพ้นชนมม์ รณ์
เมืองมาศปราศคนค่นแค้น โศกแม้นไหม้หมกอกอ้อน
คดิ ว่ามาพรากจากรอ้ น ย่ิงยอ้ นทกุ ขย์ บั ทบั ทุกข์
อยู่เดียวเปล่ียวตนบนเกาะมนั่ เหมาะไมม่ ที ีส่ ุข
แต่ยังดกี ว่ามาคลกุ ถูกรุกรานเล่นเช่นนี้
อกเอย๋ เคยกรรมทำไว้ เหน็ ไดว้ ่าเหลือเมือ้ หนี
จกั บอกออกความตามที มนั มคี วามขลาดอาจกลวั
วา่ เราเจา้ หญงิ ยิ่งยศ ปรากฎเกยี รต์ไิ กรไปท่วั
บติ ุราชเรืองรณคนกลัว มผี วั เรอื งรงค์ทรงฤทธ์ิ
มันเยงเกรงนามขามเดช ภธู เรศลอื ชัยไกรกิตต์
สยดสยองพองเกลา้ เบาคดิ อาจดีมจี ิตตเ์ ม็ตตา ฯ

นางตรสั แก่นายวาณิชว่า
๏ ดรู าพาณชิ สิทธิโชค อยา่ โหยกเหยกกลา่ วกรา้ วกลา้

แมน้ เราเลา่ เรอ่ื งเน่ืองมา วาจาอนสุ นธ์ิต้นปลาย
ทา่ นผผู้ ลธู รรมนำคดิ ใชจ่ ิตตช์ ่ัวจกั มักง่าย

การกอ่ กองกรรมทำลาย ย่อมหมายเมือ้ หลกี ปลีกตวั
ชายอันปญั ญากลา้ ย่งิ พบหญิงพลัดพรากจากผวั
ไป่เขา้ พัลวันพันพวั กรง่ิ กลวั เกรงกรรมนำพา
ขอบอกออกไขให้แจง้ สำนักหลกั แหลง่ แห่งข้า
กรงุ ไกรใหญ่พน้ คณนา อนิ ทริ าลัยเรืองเลอื่ งยศ
ภูวนยั ชยั ทตั เทียมสีห์ ฤทธเี กรียงกลา้ ปรากฎ
ปวงปจั จามติ รคิดคด ยอ่ มสยดสยองยอ่ ทอ้ คิด
น่ันคอื พระชนกปกเกลา้ แห่งเราผรู้ ทมกรมจติ ต์
พรากพระผวั ขวัญครรชติ ชีวติ มเี ดยี วเปลยี่ วดาย
สามมี กี ิตต์ิฤทธก์ิ ลา้ อยู่มา ๆ พรากจากหาย

จักตั้งใจตนจนตาย ร่อนร่ายเร่หาสามี
พบแล้วแคล้วกนั วันโนน้ เหมือนโจรจบั พาลา่ หนี

มุ่งพักตร์จักแสวงแหลง่ ตรี ดังทีบ่ ุญกรรมทำไว้
ท่านมเี มต็ ตาการุญ บญุ คณุ เลศิ ล่วงตวงได้

จงเร่งเพ่งพาขา้ ไป เพ่อื ให้พบหาสามี
เม่ือพระบติ รุ งคท์ รงลักษณ์ประจกั ษจ์ ติ ตล์ ้วนถ้วนถี่
ทรงศกั ด์จิ กั ทรงยินดี ในทที่ ่านอวยช่วยชอ้ น
ตา่ ง ๆ รางวลั มั่นแท้ ผา้ แพรเงนิ ทองกองก้อน
จกั ส้ินกงั วลรนร้อน เทยี่ วซอนซอกค้ามาไป
ปวงสอู ยูเ่ ยน็ เปนสุข มวญมขุ ม่งั คั่งหล่งั ไหล
ไดร้ าชอปุ การบานใจ เพราะไท้ขอบคณุ จุนเจอื ฯ

๏ บดั นั้น วาณิชคิดคำฉ่ำเหลอื
สัง่ ไพรใ่ หบ้ อกออกเรอื ลมเหนือพดั พุ่งมุ่งไป
พิศนางพลางนึกตรกึ วา่ นวลหน้าน่าคดิ พิสมยั
คำไขไพเราะเหมาะใจ แจม่ ใสเลศิ สนิ้ ดนิ แดน
ขอ้ เคา้ เล่าบอกออกแจ้ง หลกั แหลง่ ส่อสตั ย์ชดั แสน
หาจบพบไตรไมแ่ ม้น นึกแม่นม่นั เหน็ เปน็ จรงิ -
วา่ ราชนารีมลี ักษณ์ สูงศกั ด์ิเกยี รตไิ์ กรใหญ่ยงิ่
๑๒๘เหย้ี มทุกข์เทียมผามาพงิ เหมอื นกลงิ้ กลางหลม่ จมนาน
อยู่เดียวเปลี่ยวตนบนเกาะคราวเคราะห์หำ้ หัน่ บนั่ หาญ
เยยี ใดใครทำรำบาน สงสารเศร้าเสยี ดเบียดเบียน ฯ

พ่อคา้ กล่าวว่า
๏ อา้ องค์ยุวดีมลี ักษณ์ แสนสลักโศกศลั ย์หันเหยี น
๑๒๙ยศศักดิอ์ คั คฐานนานเนยี ร จวบเจียนจกั ปลดหมดปราณ
เหตุเขญ็ เป็นไฉนใคร่ทราบรอยบาปไล่เบียดเสียดผลาญ
อย่กู รงุ ฟุง้ เฟอ่ื งเนอ่ื งนาน นงคราญทรงสวัสด์ิอตั รา

เกดิ เหตเุ ภทพานปานไหน คือใครปกปักรกั ษา
จึ่งพรากจากพลัดซดั มา มรรคาขา้ มสมุทสดุ ไกล
เกาะเลีย่ นเตยี นโล่งโปร่งเปล่า นงเยาว์อยู่เดยี วเปลยี่ วได้
บา้ นเมืองเคอื งแคน้ แสนใจฤาไฉนนางลหี้ นีมา ฯ

๏ เม่ือนนั้ ยุพยงทรงพรัน่ ปญั หา
ยินเคา้ เขาถามความมา ไตร่ตราตรึกตรองคลองความ

เวียงทองกอ่ งไกรใหญก่ ว้าง แลสล้างลอยฟา้ น่าขาม
สีคำก่ำสดงดงาม เรืองอร่ามแลเหมอื นเดือนเพ็ญ
เมืองใหญใ่ ช่นอ้ ยร้อยยอด ตาบอดฤาไรไม่เหน็
อารกั ษศ์ กั ดิ์สทิ ธปิ์ ิดเรน้ มดิ เมน้ มใิ หใ้ ครพบ
แม้นเราเลา่ เรอื่ งเมืองมาศ โอภาสพรายแสงแจง้ จบ
ท้งั เกาะเหมาะม่นั อรรณพ งามลบเลศิ จริงย่งิ ฟ้า
ช้บี อกไป่เหน็ เช่นชี้ เหน็ ทจี ักเหน็ เป็นบา้

แมน้ กลา่ วราวเร่ืองเนื่องมา เห็นว่าจักเห็นเปน็ บอ
ควรบอกออกนัยไปบ้าง กล่าวคำอำพรางบางข้อ
ชอกช้ำนำ้ ตามาคลอ ย่อท้อทางกรรมลำเคญ็ ฯ
นางตรัสตอบว่า

๏ อ้าทา่ นชาญสมทุ สดุ หาญ ไขขานซึง่ ข้อสอ่ เข็ญ
ขา้ แสนแคน้ เศร้าเช้าเยน็ เพราะเปน็ กองกรรมทำมา

พระชนกยกเขยเชยคู่ สมสู่เษกคล้องสองข้า
ยามยากพรากพลดั ภัดดา เวรพากรรมพดั ซัดเซ
เธอเทย่ี วเล้ียวเลาะเสาะหา ตามข้า ๆ จรรอ่ นเร่
เถลถลำลำบากวากเว้ อยเู่ อ้องค์ครา้ มตามค้น
จวบตูสู่เกาะเสาะหา พระสวามรี ้างห่างหน
สองข้าอาภพอับจน จำดน้ เดินด้ันวันคืน
ทา่ นตรึกนกึ ความยามเข็ญลำเค็ญโศกแคน้ แสนขืน
เอ็นดตู ดู ้วยชว่ ยฟื้น สู่พื้นดินแควน้ แดนคน

อันผรู้ ูห้ ลกั รกั ชอ่ื นับถอื ความสัตยช์ ดั ผล
ตรึกตรองถ่องความงามมน ย่อมยลทางชอบกอบการ ฯ

๏ บดั นนั้ วาณิชคดิ คำรำ่ ขาน
ตรกึ กรง่ิ นิ่งในใจนาน เยาวมาลย์ทรงลักษณ์ศักดล์ิ ำ้

เชอ่ื ไดใ้ ชป่ ดคดเคา้ แมน้ เราเรา้ รกุ ปลกุ ปล้ำ
ฤาเข้าเย้าหยอกชอกชำ้ จักนำเป็นเรอ่ื งเคร่อื งรอ้ น
รถู้ งึ ซ่งึ พระบิตรุ าช นา่ ขยาดฤทธริ งคท์ รงศร
ยากนักจักบุกซกุ ซอน ซอกซ่อนเร้นราชอาชญา
เราจำทำเชน่ เหน็ ชอบ โดยรบอบแบบอย่างนางว่า

ล่อลวงบ่วงเล่หเ์ วลา ทพี่ าส่แู หลง่ แห่งเรา
โฉมเฉลาเบาคดิ จติ ตค์ นุ้ รู้คุณคงคลายวายเศร้า
เราลอบปลอบโฉมโลมเลา้ คอ่ ยพเน้าพนอนวลชวนรัก
เชยชมสมหวงั ดงั ว่า ภริยาผอ่ งศรมี ีศักดิ์
มอบกายหมายถนอมพรอ้ มพรัก นงลกั ษณย์ นิ ยอมนอ้ มใจ
สิงส่อู ยสู่ องครองสุข ทำนกุ นวลนอ้ งผ่องใส

นางอวยด้วยแลว้ ๆ ไป บดิ าว่าใดไป่กลวั
รักลูกจำใจให้ลกู อยมู่ ั่นพนั ผกู ลูกผัว

กูนม้ี ีบญุ จนุ ตวั เหมอื นววั ทรงเครือ่ งเรืองยศ
ลมพัดซดั ไปใกลเ้ กาะ โชคงามยามเคราะห์เหมาะหมด

๑๓๐พบพานกานดาลาลดรดั ทดทกุ ขภ์ ัยใช่นอ้ ย
ลาภกสู ู่หน้าปรากฎ เหมอื นมดมาพบสบออ้ ย

นงนุชบุษบามายอ้ ย อกี หน่อยหนึ่งภจู่ ู่ชม ฯ
วาณิชกล่าวว่า

๏ อ้าองค์นงลักษณศ์ กั ดิ์ลำ้ พจนร์ ำ่ ไพเราะเหมาะสม
ตหู วงั ตง้ั หน้าปรารมภ์ จักชมบุญนางพางเพญ็
อุปถมั ภ์คำ้ จุนหนนุ โชค เฉลิมโฉลกเร็วคดิ ปลิดเข็ญ
หวงั สึงพ่ึงเยาว์เชา้ เย็น อยู่เป็นสขุ สวสั ดิ์อตั รา
บัดน้ีมีคลน่ื ดื่นดุ วายุซ้อนซัดพดั กลา้
มีงานภารหนักจกั ลา ไปพาเรอื แล่นแกวน่ ลม
ข้าเหลอื เบื่อค้าวาณิชย์ แม้นคดิ คา้ ศักดิ์จักสม
นางจงปลงโศกโรคกรม อารมณ์ร้างเศร้าเบาใจ ฯ
๏ ทูลนางพลางลามาพลัน ใหห้ นั หางเสือเรอื ใหญ่
ต้งั ทิศพิศแผนแลน่ ไป เจนใจชำนาญการเรือ
แผนทชี่ ีท้ างกลางคล่นื ดึกด่นื เดนิ เบ่ยี งเฉยี งเหนือ
คลืน่ คล่ำน้ำเซน็ เปน็ เกลอื ลมเอ้ือแลน่ อ้าวราวบิน
เทพเจา้ เนาเรือเม้อื ดว้ ย อำนวยนริ ภยั ในสินธ์ุ
วันสามยามเย็นเหน็ ดิน แถวถน่ิ ภูมิ์ฐานบา้ นเมอื ง

เวียงชยั ใหญก่ ว้างอย่างเอก รจุ ิเรขชนลือช่ือเลอื่ ง
นาครัฐนามกรงุ รงุ่ เรือง ไกรเกร่ืองเกยี รตก์ิ ลา้ ธาตรี
ราชาปรากฎยศย่งิ เศิกกร่งิ เกรงหน่ายพา่ ยหนี
ทรงนามรามเสนฤทธี เหมอื นมณีช่วงเชิดเลิศชน
ปวงราษฎรป์ ราศรอ้ นนอนสขุ ทำนุกถิรนานบานผล

แยม้ หยม่ิ อ่ิมมขุ ทกุ ตน โภคล้นทรพั ยล์ ้ำสำเริง ฯ
๏ กลา่ วฝา่ ยนายลำกำป่ัน มาดมนั่ จติ ตม์ งุ่ ยงุ่ เหยิง

ใจคอพอ่ ค้าร่าเริง แต่เพลิงราคเร่าเร้ารงึ
ใบกวา้ งกางแลน่ แม่นเข็ม ลมเตม็ เรว็ พามาถงึ
วิ่งอา้ วอา่ วใหญใ่ บตึง หอ่ นหงึ ใหป้ ลดลดใบ
เรือเลยี บเทยี บแอบแทบท่า พลนั พายุพดีศรีใส
จากเรือเมอ้ื เรือนเหมือนใจทรามวยั หวาดหวั่นพรนั่ แด ฯ
๏ ฝ่ายชนชาวกรุงมุงเหน็ นงเพ็ญเพียงจันทร์พรรณแข
บอกกนั พลนั พามาแล จอแจโจษจรรล่นั เวียง
พ่อคา้ พานางพลางเดนิ นางสเทินใจแทแ้ ซเ่ สียง
คอื เดือนเลือนฟ้ามาเมียง สำเนียงบรรลอื อ้อื ไป
ว่าวาณชิ ใหญ่ไปค้า ได้สาวชาวฟ้ามาใหม่
ท่ัวภพจบแผนแดนไกล หาไมม่ ีนางอย่างนี้ ฯ
๏ ปางพระราชาปรากฎ พระยศยรรยงทรงศรี
แรมป่าล่ามฤคถกึ มี เสือสีหซ์ อกซอนซ่อนเร้น
หลายวันดน้ั พงดงพฤกษ์ คักคกึ พลไพร่ไลเ่ ล่น
ต้อนเตา้ เชา้ สายบ่ายเยน็ เคยี่ วเข็ญฆา่ เนอื้ เหลอื นับ
ผอ่ นราชอารมณ์สมหมาย ทรงสบายเจ็ดวันผันกลับ
ยามเทีย่ งเบยี่ งร้อนผอ่ นทพั อยพู่ ลบั พลาใหญใ่ กลเ้ มือง
ฝูงคนกลน่ ไกลไปมา มากหน้ามากผรู้ ู้เรือ่ ง
นงเพญ็ เชน่ พรรณจ์ นั ทร์เรอื ง ชนเลื่องลอื ว่าน่าชม

ใตห้ ล้าหาใครไม่เหมือน คือเดอื นเดน่ พักตร์ศักด์ิสม
จำเรญิ เพลินตาอารมณ์ งามคมคิดเหมอื นเลือ่ นฟา้ ฯ

๏ อนั คำรำ่ ลือชือ่ ไซร้ ทราบไปถึงทา้ วเจา้ หล้า
ยินข่าวทา้ วทรงสงกา นึกน่าใคร่เหน็ เยน็ นี้
กลา่ วความงามสุดผุดผาด เหลอื คาดเหลอื คิดอิตถี

งามเพญ็ เช่นจันทรว์ รรณี จักมีฤาไรใครร่ ู้
ความจริงกร่งิ ใจไม่เช่อื วาจาบ้าเบ้อื เบอ่ื หู
แตจ่ ติ ตค์ ิดใครไ่ ปดู จักสนู้ างในได้ฤา ฯ
๏ พระเสดจ็ เยอื้ งยาตร์บาทย่าง ทรงช้างมนั มัวตวั ดือ้
หมอควานชาญคชกดมอื ขอถือข่มรง้ั บงั คับ
ส้นิ แดดแผดเผาเบารอ้ น ซับซ้อนเกณฑแ์ ห่แลสรรพ
ผ้คู นพลเมืองเนอื งนับ คง่ั คบั กันดภู ูมี ฯ
๏ ฝา่ ยองค์นงคราญกานดา นางกนกเรขาไขศรี

พอ่ ค้าพาสบู่ ูรี ยวุ ดยี ำเยงเกรงภยั
สงั เกตกิรยิ าอาการ หา้ วหาญเห็นเหลอื เช่ือได้

นิสยั ใชซ่ ื่อถอื ใจ จกั ไวว้ างจติ ตผ์ ิดจรงิ
เขาพามาขังยังบา้ น ปดิ ทวารบานใหญไ่ วน้ ง่ิ
มุ่งพกั ตร์จักแนบแอบองิ สูส่ งิ สมสองครองนาง
นางนึกตรกึ ไตรในจติ ต์ จกั คดิ หลบลี้หนหี า่ ง
เยีย่ มแกลแลไกลในทาง เหน็ ช้างไย่ ๆ ไตเ่ ดนิ
นางพยกั กวกั หตั ถต์ รสั ขานอ้าทา่ นเที่ยวทอ่ งคล่องเถิน

ขับสารผ่านแกลแลเพลนิ ขอเชิญอยุดยงั้ ฟงั ตู ฯ
๏ ปางนายชา้ งต้นยลนาง เกย่ี วชา้ งยั้งไว้ในผลู
อยดุ พลันผันหนา้ มาดู จอมภูทรงพยักพกั ตรย์ ้ิม
เขาเกีย่ วช้างไปใกล้แกล พิศแขไขงามครามจม้ิ
ชมเนตรนงลักษณ์พักตร์พริ้ม แสนอ่มิ ตาปลมื้ ลืมพริบ ฯ
๏ ฝา่ ยพระทรงชัยไกรยศ ปรากฎศักดิส์ ทิ ธท์ิ ศิ สบิ
เหน็ องค์นงรามงามทพิ ย์ เหมือนหยบิ จันทรจ์ ากฟากฟ้า
ลมื องคท์ รงตลึงอ้ึงอดั จอมกษตั ร์แสนโฉดโอษฐอ์ ้า
พบความงามเลิศเปิดตา ปัญญาอัดอ้นั ตนั ไป
แลตลึงถงึ หนา้ หน้าต่าง ยินนางกลา่ วตรสั ชดั ใกล้
นายชา้ งย้ังชา้ งอยา่ งใจ ทา้ วให้เทยี บแอบแทบแกล ฯ
๏ เม่อื นัน้ นงรามงามลักษณ์ ผวิ พกั ตร์ผ่องเหน็ เพ็ญแข
ชา้ งอยดุ ยนื ดงั หวงั แด นกึ แน่ในบญุ หนนุ ชนม์
เกาะหน้าหน้าตา่ งพลางปนี ปล่อยตีนลงกลางช้างตน้
เสียหลักจกั ยงั้ ยงั ตน ใหพ้ น้ พลัดตกหกไป
จงึ่ นางกางคว้าหาทา้ ว จอมดา้ วเอ้อื มรับจบั ได้
สัมผัสหัตถน์ างพางใจ เพยี งไดส้ ุขสันต์ชน้ั บน
หมอช้างไสช้างย่างไย่ เต้าไต่ตามแถวแนวหน
ท้าวปรม่ิ อ่ิมอาบซาบมน เหมือนผจญไดแ้ คว้นแสนดนิ ฯ
๏ กล่าวฝ่ายพ่อคา้ บา้ จิตต์ เพลินคดิ ความรกั จกั ดน้ิ
เอิบอาบปลาบปลืม้ ลืมกิน นกึ นลิ นัยนานา่ ชม

กรุ้มกรม่ิ อมิ่ ก้อพอบ่าว บอกข่าวแขงขนื ขนื่ ขม
หน้าหมองมองหายาดม เปน็ ลมเลยตายวายปราณ ฯ
๏ ปางองค์พงศส์ ูรย์ภูลศักด์ิ ฤทธริ์ ักรุมร้าวห้าวหาญ

เอมใจได้องค์นงคราญ ภูบาลเร่งชา้ งย่างดนิ
คร้ันถงึ ซึง่ ราชนเิ วศน์ นรเศรษฐ์ปลาบปลมื้ ลืมสิ้น
๑๓๑๏ เล็งพักตร์ลกั ษณน์ างพางอนิ ท์ุ งามนลิ นยั นานา่ เพลิน
ตรัสว่าอ้าเจา้ เพราพักตร์ จงหกั ใจระหวยขวยเขิน
ปราศจิตตค์ ิดข้องหมองเมิน ขอเชิญนางชว่ ยอวยความ
ใหร้ ู้ลู่แหล่งแหง่ เจา้ โฉมเฉลาอย่าขลาดหวาดขาม
ตรง ๆ จงบอกออกนาม นงรามอย่าพวงสงกา ฯ

๏ เม่อื นัน้ โฉมยงองคก์ นกเรขา
ยินเลศเกศกษตั รต์ รัสมา กัลยาณิท์ ูลความตามจรงิ ฯ

นางทลู วา่
๏ ข้าแตพ่ ระมหาราชา โศกข้าแสนเขญ็ เป็นหญิง

ไรผ้ ูก้ ้เู กือ้ เอือ้ องิ ทุกส่ิงทกุ สว่ นลว้ นทุกข์
กุลเลศิ เกดิ ดมี ชี าติ เปน็ ราชชาดาผาสุก
กรรมกล้ามาตามลามลกุ บ่ันบกุ เบียนเบียดเสียดซ้อน ฯ

พระราชาตรสั วา่
๏ อ้าเจ้าเสาวภาคจากฟ้า ใจข้าร้อนเริงเพลิงศร
กานดาอยา่ สลัดตัดรอน ย้งั หยอ่ นอย่ยู ังวงั นี้
เปน็ ราชนารมี ลี กั ษณ์ อา่ ศกั ดเ์ิ อ่ยี มทรงพงศ์ศรี

พอ่ ค้าบา้ ใจใคร่มี กษัตรีอยูเ่ ย่าเนาเรือน๑๓๒
เปรียบอย่างนางสหี ์มีศกั ด์ิ อยู่พักโพรงหมาพาเปอ้ื น
คาดคิดผดิ เปรอะเลอะเลือน ฟ่นั เฟือนไพร่ ๆ ใจมนั
นงเยาว์เนาปนคนบ้า นกึ น่ารังเกียจเดยี ดฉนั
พ่ีเห็นเพญ็ เจ้าเพราจนั ทร์ หมายมัน่ จกั ถนอมจอมนาง
เหมือนมณมี ีมาหาพ่ี มารศรีอย่ารคนหมน่ หมาง
ตูหวงั ฝังเสนห่ เ์ ลห่ ว์ าง เพชรกลางมงกุฎสดุ รกั
จกั ผดงุ กรงุ ไกรใหญเ่ กิด เกยี รตเิ์ ชดิ ชสู ูงจงู ศกั ด์ิ
โชคงามยามเคราะห์เหมาะนกั นงลักษณ์เร่งลดปลดรอ้ น ฯ

นางทูลว่า
๏ อา้ องคทรงเดชเกศหลา้ พระอยา่ ย้อนยอกหยอกหยอน

พระองคท์ รงธรรมกำจร ชนชอ้ นชูชมสมภาร
ทรงศกั ด์ริ กั ชื่อถอื สัตย์ บำบัดทุกขราษฎรอ์ าจหาญ
ทศพิธราชธรรมนำมาน ปราบพาลพรรคเผา่ เหลา่ ร้าย

ตขู ้าสามมี แี ลว้ แตแ่ คล้วคลาดรา้ งห่างหาย
เวียนหวังตัง้ ใจไม่วาย มั่นหมายเม้ือหาสามี
พระองค์จงยงั้ ฟงั ข้า เทพดาอารักขส์ ักขี
ปราศธรรมนำหทัยไมด่ ี บาปกรรมยำยีชวี ติ

ข้าไซร้ไม่มีที่พึ่ง ทา้ วพงึ เออื้ เฟ้อื เกอ้ื จิตต์
ละความลามลวนชวนชิด ทรงฤทธิ์จกั ล้ำจำเรญิ ฯ

พระราชาตรสั ว่า

๏ อ้าองค์นงรามงามหล้า คือเดอื นเล่ือนฟา้ มาเหิร
แยบอย่างทางธรรมจำเริญตเู พลินจติ ตร์ กั นกั ธรรม์
เจ้าไซร้ใจซอ่ื ถือสตั ย์ สารพัดไพเราะเหมาะมนั่
ผวั รา้ งหา่ งไปไกลกัน สสู่ วรรค์เสยี แล้วแคลว้ รกั
ทางธรรม์นั้นตูรบู้ ้าง แต่นางนำคลาดปราศหลัก
เพราะนลิ นยั นามาชัก ให้พวักพวนใจใคร่ชิด

แรงราคมากมน่ั พันผกู ไมร่ ู้จักถูกจักผิด
มึนเมาเบาเตง็ เพง่ พศิ หมายจิตตม์ งุ่ จกั รกั น้อง
ถ้อยธรรมคำเทศนเ์ ลิศซอ่ื ไปถ่ อื วา่ สตั ยข์ ดั ข้อง
นางจักชกั ใจให้ปอง ทำนองทางธรรมนำคิด
๑๓๓เหมือนเอาไยบัทม์มดั ช้าง มัดอย่างใด ๆ ไมต่ ิด

คลาดรักจกั ล้ชี วี ิตเชิญขนิษฐน์ ้อมใจในรัก
กานดาการญุ หนนุ สขุ จักทนุกนงรามงามศกั ด์ิ
อุปถัมภ์จำเรญิ เชิญชกั ความรักลอ้ มนางอยา่ งรว้ั
หวงั ผดงุ จุงใจใหน้ ุช แสนสดุ สขุ ปลม้ื ลมื ผัว
เหมือนหนองน้อยนำ้ คลำ้ มวั แหง้ ท่ัวเพราะแดดแผดร้อน ฯ

นางทลู ตอบวา่
๏ อ้าพระราชาปรากฎ พระยศแผย่ ่านพาลหยอน
พลดั ผวั ตวั ขา้ อาวรณ์ คือฟอนไฟลกุ ทุกขเ์ รา้
เหมือนสมทุ สุดลกึ ทึกมาก แสนยากทแ่ี ดดแผดเผา
พระอยา่ มายวั่ มวั เมา ขอเนาความสัตยอ์ ตั รา

ตัง้ ใจไปเดยี วเทีย่ วท่ัว ทุกคามตามตัวผวั ข้า
พากเพยี รเวียนหวงั ตั้งตา เดินหนดน้ หาสามี ฯ
๏ ปางพระภูเบศเกศแคว้น หมายแมน่ ม่นั ชมสมศรี
อมิ่ จิตตพ์ ศิ หน้านารี เปน็ ทีจ่ ำเรญิ เพลนิ รกั
ฟงั นางอยา่ งผู้หหู นวก ยง่ิ บวกความใคร่ให้หนัก

ขอ้ ธรรมคำที่ชีช้ กั พิศพักตรเ์ พลินไปไป่ยิน
คำขดั ทดั ทานฐานซอ่ื เปรยี บคอื รดชลบนหนิ

น้ำล้หี นไี หลในดนิ แห้งสน้ิ สูญไปไปค่ ง
แย้มพยกั พกั ตร์ยิ้มอิ่มเอบิ กำเรบิ ราครมุ ลมุ่ หลง
กลุ้มกลัดหตั ถอ์ า้ หาองค์ สดุ ทรงเสยี วศัลยป์ ่นั ทรวง ฯ

๏ เม่อื นั้น นงเพ็ญเหน็ ท่าบา้ หลวง
โอ้กรรมทำแคน้ แสนตวง จักล่วงหลกี จากยากจริง
หว้ งหนึ่งพึ่งลี้หนีได้ อกี ห้วงบว่ งใหญ่ภยั ย่งิ

ใจเสอื เหลืออ้อนวอนวิง ค้านตงิ ไม่หยุดสูดรู้
จำใจใชม้ ายาหญงิ ซงึ่ ส่งิ อน่ื ไซร้ไปส่ ู้
กลศกึ ตรกึ ตัดศตั รู เนตรกอู าวธุ สุดคม
นกึ พลางนางพร้ิมยิม้ เยอ้ื ง ชำเลืองเนตรครามงามสม
ท่วงทยี ยี วนชวนชม เหมือนกลมเกลยี วใจในรัก ฯ

นางทลู ว่า
๏ อ้าพระทรงฤทธิก์ ติ ต์เิ ลศิ ยศเชิดชูวงศท์ รงศกั ด์ิ
ตัวข้ามาเดยี วเปลีย่ วนัก หมายพกั ตร์พ่งึ องค์ทรงแคว้น

มาส่อู ยู่ในมอื ทา้ ว จอมด้าวเออ้ื เฟื้อเหลือแสน
โอบออ้ มออมใจไป่แคลน เห็นแม่นม่ันว่าการุญ
ทา้ วเลย้ี งเพียงน้มี หี รอื จกั ด้ือใจเดีย่ วเฉยี วฉนุ
มอบกายหมายสึงพึ่งบุญ คิดคุณจอมกษตั รอ์ ตั รา
ขอสนองรองบาทนาถเจา้ ใฝ่เฝ้าภูลภักด์ริ กั ษา
นบนอบมอบปราณผ่านฟา้ เปน็ ขา้ ชว่ งใชใ้ กล้ทา้ ว
แตว่ ันนีน้ ้องข้องขัด ขอผดั ภมู ินทร์ป่นิ ด้าว
หวังรมย์กลมกลนื ยนื ยาว ปราศร้าวร่มราบตราบม้วย
วันน้เี ปน็ วนั อุบาทว์ โลกาวินาศน์อีกดว้ ย
จักสคู่ ชู่ ่ืนรน่ื รวย เหมอื นชว่ ยปลกู เคราะห์เพาะทกุ ข์
ลำบากยากแคน้ แสนเขญ็ ย่อมเปน็ ไปเฉกเสกปลุก

เชอื่ ข้าอย่าเขา้ เรา้ รกุ สำบกุ สำบนั วนั นี้
พระองคจ์ งฟงั ดังวา่ ใจข้าไม่หมายหน่ายหนี

แม้นไม่เมตตาปรานี ชีวีจกั บั่นสนั้ ไป ฯ
๏ เมือ่ น้ัน ภมู ินทรย์ ินคำรำ่ ไข

หื่นเหมเปรมปรม่ิ อิม่ ใจ จักไดร้ ่ืนรมย์สมนกึ
นางนัดผดั รงุ่ พรุง่ นี้ วันดีฤกษ์งามยามดกึ
วันนีผ้ วิ ขืนครืน้ ครกึ อึกทกึ เปล่า ๆ เบาความ
ไมใ่ ห้นงลกั ษณพ์ ักผ่อน บงั อรจกั คิดจติ ตข์ าม
พึงงดอดออมยอมตาม โฉมงามปลงใจให้แลว้
ใจหญิงจรงิ อยกู่ ูทราบ มสี ภาพโอนอ่อนหยอ่ นแกลว้

เพียรเก้ียวเด๋ียวใจไมแ่ คลว้ ผอ่ งแผว้ อารมณ์สมคดิ ฯ
๏ ตรองตรกึ นึกในใจทา้ ว จอมดา้ วดูดดม่ื ปลม้ื จติ ต์
ใครเ่ ขา้ เคลา้ คชู่ ชู ิด เพลนิ พิศเพราทรงนงลักษณ์
ทา้ วยลนางยมิ้ พร้ิมเนตร ทรงเดชลืมองค์ทรงศักด์ิ
จักขยับจบั จบู ลูบพกั ตร์ แสนขยกั ขย่อนอกฟกร้าว
ไดค้ ดิ ๆ ว่าอยา่ เพ่อ ทำเซอ่ ซ่มุ ซ่ามความฉาว
จกั ชมสมใจในคราว เม่ือสาวนอ้ ยน้อมยอมองค์ ฯ
๏ ทา้ วเสด็จเดินออกนอกหอ้ ง กลบั ย่องมาเมียงเยี่ยงหลง
พิศนางรา่ งสลวยงวยงง ยุพยงยิ้มพรายชายตา
เชิญไทใ้ หย้ าตรบ์ าทออก ไปนอกหอ้ งกลางขา้ งหนา้
ฤกษง์ ามยามดมี มี า อย่าชา้ เชิญกลับฉับไว

ขอเปน็ ทาสีมีจติ ต์มานิตนอ้ มพกั ตร์รกั ใคร่
ปราโมทโปรดปรานฐานใดเต็มใจจักยอบมอบกาย ฯ
๏ ปางพระราชานายก ทรงวกเวียนเพลินเดนิ หลาย
ไปแล้วมาเลา่ เมามาย วุ่นวายสบั สนวนเวียน
หกั ใจไปน่ังยงั อาสน์ ว่าราชการปรามหนามเสี้ยน
ปวงโจรใจรา้ ยตายเตียน ฆา่ เฆีย่ นตามทรงบงการ
ฟงั คดมี สี ัตย์ตดั สิน สอบสนิ้ ซ้อมซักหลกั ฐาน
ยุติธรรมดำรหิ ์พจิ ารณ์ เพง่ ใจในงานบา้ นเมือง ฯ
๏ ฝา่ ยพระยพุ ยงทรงเลศ ใชเ้ นตรนงรามงามเล่ือง
เปน็ ศัสตราวธุ ยุทธเยื้อง ปลดเปลอ้ื งทกุ ข์ภัยใดพลาง