หนังสือ สมุดภาพวิถีหนองบัวลำ ภู Nongbualamphu’s Photo Album จัดทำ โดย จังหวัดหนองบัวลำ�ภูและสำ�นักงานวัฒนธรรมจังหวัดหนองบัวลำ�ภู ที่ปรึกษา สุวิทย์จันทร์หวร ผู้ว่าราชการจังหวัดหนองบัวลำ�ภู พัชนีสภา วัฒนธรรมจังหวัดหนองบัวลำ�ภู บรรณาธิการ สุมาลีสุวรรณกร กองบรรณาธิการ ผศ.ดร.ธีระวัฒน์แสนคำ� อัญญมณีหงษ์ทับ พิสูจน์อักษร ปัญญวัฒน์ฉายาวรรณ์ ผศ.ดร.มารศรีสอทิพย์ ภาพปก พิมพ์ภัทรา แสงสว่างกอบกุล ภาพประกอบ ประยนต์ช่างเกวียน ภาพเก่าโดย ชาวจังหวัดหนองบัวลำ�ภู ออกแบบรูปเล่ม บรรจง บุรินประโคน พิมพ์ครั้งแรก กรกฎาคม ๒๕๖๖ จำ นวนพิมพ์ ๑,๐๐๐ เล่ม พิมพ์ที่ ขอนแก่นการพิมพ์
คำ นิยม จ ั งหวัดหนองบัวลำ�ภูมีคำ�ขวัญประจำ�จังหวัดว่า“ศาลสมเด็จพระนเรศวรมหาราช อุทยาน แห่งชาติภูเก้า ภูพานคำ แผ่นดินธรรมหลวงปู่ขาว เด่นสกาวถ้ำ เอราวัณ นครเขื่อนขันธ์ กาบแก้วบัวบาน” ตลอดชีวิตการรับราชการในตำ�แหน่งรองผู้ว่าราชการจังหวัด และจนกระทั่งขึ้นมา เป็นผู้ว่าราชการจังหวัดหนองบัวลำ�ภู ผมมีความผูกพันกับจังหวัดนี้มาก และไปเยี่ยมเยือนหลายแห่ง ไปเดินไปสำ�รวจสถานที่ท่องเที่ยวหลายแห่ง รวมไปถึงกราบสักการะพระชื่อดังของจังหวัด ซึ่งหนองบัวลำ�ภูเรามีทรัพยากรธรรมชาติที่สมบูรณ์ มีแหล่งน้ำ� มีภูเขา มีป่าไม้ การเกษตรที่นี่ก็ดี ปลูกอะไรก็ขึ้นมีผลไม้หลากหลายทุกฤดูกาล เป็นอู่ข้าวอู่น้ำ�ของคนอีสานจริงๆ ในอดีตประวัติศาสตร์หนองบัวลำ�ภูเขียนเอาไว้ว่า เป็นเมืองดินดำ�น้ำ�ชุ่ม เป็นวิถีคนลุ่มน้ำ�ที่มี แหล่งน้ำ�อุดมสมบูรณ์และมีภูเขาล้อมรอบ เมืองนี้จึงสมบูรณ์มาก ปลูกพืชผักอะไรก็งอกงาม ปลูกข้าว ก็ได้ผล แม้ที่ผ่านมาจะมีนักท่องเที่ยวมาเยือนไม่มากนัก แต่หากใครได้มาเที่ยวมาชมมาสัมผัสรับรอง ว่าจะต้องอยากกลับมาอีกแน่นอน เพราะแหล่งท่องเที่ยวที่เป็นมาอยู่หลากหลายให้เลือกทั้งภูเขา ถ้ำ� วัด น้ำ�ตก แหล่งโบราณคดีสมัยดึกดำ�บรรพ์ก็มี มีทั้งไดโนเสาร์ หอยหิน นอกจากนั้นยังมีวัดวา อารามที่สวยงาม มีแหล่งเรียนรู้ที่นำ�เอาภูมิปัญญาโบราณของคนที่นี่มาพัฒนาให้กลายเป็นแหล่งเรียนรู้ และสถานที่ท่องเที่ยว โดยเฉพาะสินค้าที่คนที่มาหนองบัวลำ�ภูจะต้องซื้อติดมือกลับไปนั่นคือผ้าทอมือ ทั้งผ้าฝ้าย ผ้าไหม ผ้าลายขิด นอกจากนั้นยังมีเครื่องจักสานจุดเด่นคือจากต้นคล้าที่ชาวบ้านนำ�มา สานเป็นกระติบข้าว ภาชนะใส่ของซึ่งได้รับความนิยมมาก และล่าสุดมีแหล่งเรียนรู้โฮงคำ�สุวรรณ เชษฐาที่มีช่างทองราชสำ�นักออกมาเปิดบ้านเป็นแหล่งเรียนรู้ให้คนไปเยี่ยมชมและเรียนรู้ได้ ทั้งหมดนี้คือเสน่ห์ของจังหวัดหนองบัวลำ�ภูที่หากใครได้มาเยือนแล้วรับรองจะต้องติดใจ มาแล้วอยากกลับมาอีก เพราะหนองบัวลำ�ภูคือเมืองสวรรค์ของคนเดินดินอย่างพวกเรา โดยเฉพาะ หากได้มีโอกาสขึ้นไปบนภูพานน้อยมองลงมาเห็นเมืองหนองบัวลำ�ภูในยามค่ำ�คืนบอกได้เลยว่านี่คือ สวรรค์บนดินชัด ๆ เพราะดาวบนดินที่ระยิบระยับจากไฟบ้านเรือนของประชาชนคนเมืองนี้คือจุดเด่น ที่ทำ�ให้หลายคนบอกว่า “นี่คือเมืองสวรรค์บนดิน ดีใจที่ได้มาเยือนจังหวัดนี้” หนังสือ “สมุดภาพวิถีหนองบัวลำ�ภู” ต้องขอบคุณทุกภาคส่วนที่ทำ�ให้เกิดหนังสือเล่มนี้ขึ้น โดยเฉพาะสำ�นักงานวัฒนธรรมจังหวัดที่เป็นผู้ประสานดำ�เนินการทั้งหมด และหวังว่าหนังสือเล่มนี้ จะเป็นมรดกอันล้ำ�ค่าที่บันทึกเรื่องราวจังหวัดหนองบัวลำ�ภูตั้งแต่อดีตถึงปัจจุบันให้คนหนองบัวลำ�ภู ได้ระลึกถึง ได้ให้เยาวชนคนรุ่นใหม่ได้เรียนรู้และให้ผู้มาเยือนได้เห็นคุณค่าภูมิปัญญาวัฒนธรรมของ บรรพบุรุษที่ถูกส่งต่อมายังลูกหลานคนบ้านเมืองนี้ ๏ สุวิทย์ จันทร์หวร ผู้ว่าราชการจังหวัดหนองบัวลำ ภู กรกฎาคม ๒๕๖๖
คำ นำ จังหวัดหนองบัวลำ�ภู มีลักษณะเด่นทางสังคมและมีทุนทางสังคมที่เห็นได้ชัด เพราะส่วนหนึ่ง เกิดจากการสั่งสมภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมของบรรพบุรุษ เกิดเป็นความภาคภูมิใจของทุกคนใน การมีชาติ ศาสนา พระมหากษัตริย์ ภาษา ศิลปกรรม อาหาร การแต่งกาย และวัฒนธรรมประเพณี เป็นของตนเอง จึงควรต้องช่วยกันฟื้นฟู อนุรักษ์ ส่งเสริม สร้างสรรค์ และพัฒนาอัตลักษณ์ภูมิปัญญา ท้องถิ่นให้คงอยู่อย่างมั่นคงเคียงคู่สังคมจังหวัดหนองบัวลำ�ภูสืบไป จังหวัดหนองบัวลำ�ภู โดยสำ�นักงานวัฒนธรรมจังหวัดหนองบัวลำ�ภู ได้จัดกิจกรรมเปิดพื้นที่ สร้างสรรค์สู่การท่องเที่ยวทางวัฒนธรรมเป็นระยะเวลา ๒ ปีแล้ว และได้รับการพัฒนามาอย่าง ต่อเนื่องโดยลำ�ดับ ซึ่งได้รับผลตอบรับอย่างดียิ่งที่จะให้มีกิจกรรมเกิดขึ้นเป็นประจำ�ทุกปี ซึ่งเวทีในการ แสดงออกในระดับจังหวัดหนองบัวลำ�ภูนั้น จำ�เป็นต้องมีขึ้นเพื่อเป็นเวทีบ่มเพาะและพัฒนาศักยภาพ ของทรัพยากรบุคคลของจังหวัดในการด้านศิลปะการแสดงทางศิลปวัฒนธรรมเพื่อพัฒนาต่อยอดใน เวทีระดับชาติและระดับนานาชาติ ซึ่งสอดคล้องกับยุทธศาสตร์ชาติ ๒๐ ปี ด้านที่ ๒ การสร้างขีดความสามารถในการแข่งขัน แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ฉบับที่ ๑๒ ยุทธศาสตร์ที่ ๓ การสร้างความเข้มแข็ง ทางเศรษฐกิจและแข่งขันได้อย่างยั่งยืน ยุทธศาสตร์ที่ ๙ การพัฒนาภาคเมือง และพื้นที่เศรษฐกิจ แผนพัฒนาภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ยุทธศาสตร์ที่ ๔ พัฒนาการท่องเที่ยวเชิงบูรณาการ และ ประเด็นการพัฒนาจังหวัดหนองบัวลำ�ภูที่ ๓ การยกระดับมาตรฐานการท่องเที่ยวและการบริการ และเป็นไปตามมติคณะกรรมการบริหารงานจังหวัดแบบบูรณาการจังหวัดหนองบัวลำ�ภู (ก.บ.จ.นภ.) เมื่อคราวประชุมครั้งที่ ๒/๒๕๖๕ วันที่ ๒๕ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๖๕ ซึ่งมีมติเห็นชอบการเปลี่ยนแปลง รายละเอียดโครงการสร้างเสริมพัฒนากิจกรรมการท่องเที่ยวสู่ Smart Tourism กิจกรรมหลัก : เปิดพื้นที่สร้างสรรค์สู่การท่องเที่ยวทางวัฒนธรรมวิถีลุ่มภู โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อส่งเสริมการท่องเที่ยวของจังหวัดหนองบัวลำ�ภู เปิดพื้นที่ให้ผู้มีความ สามารถทางศิลปวัฒนธรรม ได้มีเวทีในการแสดงออกอย่างสร้างสรรค์ และพัฒนาศักยภาพทุนมนุษย์ รองรับการพัฒนาด้านการท่องเที่ยวทางวัฒนธรรม สร้างรายได้ให้จังหวัดเพิ่มขึ้น เนื้อหาในเล่มสมุดภาพวิถีหนองบัวลำ�ภู Nongbualamphu’s Photo Album เพื่อประชาสัมพันธ์ แหล่งท่องเที่ยว ประเพณี วัฒนธรรม และวิถีชีวิตของคนหนองบัวลำ�ภู เป็นกิจกรรมย่อยภายใต้ โครงการสร้างเสริมพัฒนากิจกรรมการท่องเที่ยวสู่ Smart Tourism เปิดพื้นที่สร้างสรรค์สู่การ ท่องเที่ยวทางวัฒนธรรมวิถีลุ่มภู เน้นภาพเล่าเรื่อง โดยสอดคล้องกับคำ�ขวัญประจำ�จังหวัด “ศาลสมเด็จพระนเรศวนมหาราช อุทยานแห่งชาติภูเก้าภูพานคำ� แผ่นดินธรรมหลวงปู่ขาว เด่นสกาว ถ้ำ�เอราวัณ นครเขื่อนขันธ์กาบแก้วบัวบาน” เนื้อหาในเล่ม ประกอบด้วย ประวัติศาสตร์หนองบัวลำ�ภู จากอดีตถึงปัจจุบัน (เน้นภาพเก่าเล่าเรื่อง) ประวัติการเสด็จ พระราชดำ�เนินของพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร และพระบรมวงศานุวงศ์ ตั้งแต่อดีตถึงปัจจุบัน มายังจังหวัดหนองบัวลำ�ภู ภาพพร้อมเขียนคำ�บรรยายประกอบ สถานที่สำ�คัญที่เป็นมรดกทางวัฒนธรรม และสถานที่ท่องเที่ยวสำ�คัญของจังหวัดหนองบัวลำ�ภู (ในอดีต เชื่อมโยงสถานที่ปัจจุบัน) เช่น แหล่งท่องเที่ยวทางธรรมชาติ อาทิ ภูพานน้อย อุทยานแห่งชาติภูเก้า - ภูพานคำ� พิพิธภัณฑ์สุสานหอยหิน ๑๕๐ ล้านปี, ภูผายา อำ�เภอสุวรรณคูหา, ถ้ำ�สุวรรณคูหา, อำ�เภอสุวรรณคูหา, ถ้ำ�เอราวัณ, ถ้ำ�ผาเวียง อำ�เภอนาวัง, ถ้ำ�ผาเจาะ อำ�เภอนากลาง
6 ๏ สมุดภาพวิถีหนองบัวลำ�ภู / Nongbualamphu’s Photo Album / แหล่งท่องเที่ยวทางศิลปะและวัฒนธรรม อาทิ ภาพเขียนสีสมัยก่อนประวัติศาสตร์ที่แหล่ง โบราณคดีภูผายา, หมู่บ้านหัตถกรรมปั้นหม้อบ้านโค้งสวรรค์ อำ�เภอเมือง ,หมู่บ้านหัตถกรรมจักสาน กระติบข้าวต้นคล้า อำ�เภอศรีบุญเรือง, กลุ่มทอผ้าไหมบ้านกุดแห่ อำ�เภอนากลาง, แหล่งโบราณคดี บ้านกุดกวางสร้อย อำ�เภอโนนสัง แหล่งท่องเที่ยวทางศาสนาและความเชื่อความศรัทธา อาทิ ถ้ำ�เอราวัณ, วัดถ้ำ�กลองเพล, พิพิธภัณฑ์อัฐบริขารของหลวงปู่ขาว, เจดีย์หลวงปู่ขาว, พิพิธภัณฑ์อัฐบริขารของหลวงปู่บุญเพ็ง, ศาลสมเด็จพระนเรศวรมหาราช, อนุสาวรีย์พระวอ - พระตา, ศาลหลักเมืองพระวอ – พระตา, วัดศรีคูณเมือง, วัดพระพุทธบาทภูเก้า, วัดสันติธรรมบรรพต (ภูน้อย), เสมาหิน, สิมไม้ (โบสถ์ไม้) วัดเจริญทรงธรรม, พระธาตุเมืองพิณ, พระธาตุหาญเทาว์, วัดภูถ้วยทอง, วัดป่าภูผายาว, วัดปางกู่ วัดโพธิ์ศรี บ้านลำ�ภู, วัดโพธิ์ชัยสมสะอาด, วัดมหาชัย, วัดกลางน้ำ� เขื่อนอุบลรัตน์ ของดี ของฝาก งานหัตศิลป์ถิ่นหนองบัวลำ�ภู เพื่อนำ�เสนอความภาคภูมิใจของชาวหนองบัวลำ�ภู อาทิ อำ�เภอเมือง แหล่งเรียนรู้ขวัญตาผ้าไทย และหอศิลป์เพลิง วัตสาร อำ�เภอโนนสัง ปลาส้ม ตำ�บล โนนสัง แหล่งท่องเที่ยวบ้านตาดไฮ อำ�เภอศรีบุญเรือง กระติบข้าวจากต้นคล้า ตำ�บลจอมทอง อำ�เภอนากลาง ทอผ้าไหมลายขิดกุดแห่ อำ�เภอสุวรรณคูหา แหล่งเรียนรู้โฮงคำ�สุวรรณเชษฐา ศิลปะ การแสดง ต้นแบบมรดกวัฒนธรรม หนองบัวลำ�ภู ประกอบด้วย การเต้นรำ�คองก้า และการแสดง หมอลำ�กลอน นอกจากนั้นยังทำ�แผนที่เส้นทางท่องเที่ยวเชื่อมโยงเพื่อเข้าจังหวัดหนองบัวลำ�ภู ๖ เส้นทาง ประกอบด้วย เส้นท่องเที่ยวทางประวัติศาสตร์ ๒ เส้นทาง คือ เส้นทางประวัติศาสตร์เชื่อมโยงจาก จังหวัดเลยถึงหนองบัวลำ�ภู และเส้นทางประวัติศาสตร์เชื่อมโยงจากอำ�เภอภูเวียง จังหวัดขอนแก่น เข้าสู่จังหวัดหนองบัวลำ�ภู รวมถึงเส้นทางท่องเที่ยวสู่จังหวัดหนองบัวลำ�ภู ๔ ทิศทาง ประกอบด้วย เส้นทางขอนแก่น สู่อำ�เภอโนนสัง ตามเส้นทางหลวง ๒๑๔๖ เส้นทางจังหวัดอุดรธานี สู่จังหวัดหนองบัวลำ�ภู เส้นทาง อำ�เภอบ้านผือ จังหวัดอุดรธานี สู่จังหวัดหนองบัวลำ�ภู ผลจากการจัดทำ�หนังสือเล่มนี้ หวังส่งเสริมการท่องเที่ยวของจังหวัดหนองบัวลำ�ภู ให้ผู้สนใจ ได้มาเยือน รวมไปถึงเก็บรวบรวมภาพเก่า ภาพประวัติศาสตร์ของเมืองหนองบัวลำ�ภูให้ลูกหลานได้ ภาคภูมิใจในจังหวัดหนองบัวลำ�ภู วิถีคนลุ่มภู บ้านเกิดเมืองนอนที่รักของเรา ขอขอบคุณทุกภาคส่วนที่มีส่วนร่วมให้เกิดหนังสือเล่มนี้ โดยเฉพาะ ท่านสุวิทย์ จันทร์หวร ผู้ว่าราชการจังหวัดหนองบัวลำ�ภู ที่เห็นชอบให้จัดทำ�หนังสือเล่มนี้ ผศ.ดร.ธีระวัฒน์ แสนคำ� นักวิชาการรุ่นใหม่ที่เขียนประวัติหนองบัวลำ�ภู สุมาลี สุวรรณกร บรรณาธิการหนังสือเล่มนี้ ที่ออกแบบ และวางเนื้อหาทั้งหมดเพื่อให้น่าอ่านและร่วมสืบค้น เดินทาง ประยนต์ ช่างเกวียน ช่างภาพมือรางวัล ระดับประเทศที่เก็บบันทึกภาพทุกมุมของหนองบัวลำ�ภูให้เราได้ชมกัน และท้ายที่สุด ชาวจังหวัด หนองบัวลำ�ภู โดยเฉพาะ พ.ต.ท. ดร.รัช เบ้าสวัสติไชย ที่ช่วยตามหาและเอื้อเฟื้อภาพเก่าประกอบ ในการจัดทำ�หนังสือ ๏ ด้วยความนับถือ พัชนี สภา วัฒนธรรมจังหวัหนองบัวลำ ภู กรกฎาคม ๒๕๖๖
๏ การขุดลอกหนองบัว โดยชาวหนองบัวลำ ภู (ไม่ทราบปีพ.ศ.) Cr Chaiwat Rattanakoses
สารบัญ ๏ พัฒนาการประวัติศาสตร์จังหวัดหนองบัวลำ�ภู ๙ ๏ ประวัติการเสด็จพระราชดำ�เนินของพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราชบรมนาถบพิตร (รัชกาลที่ ๙) พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ ๑๐) และพระบรมวงศานุวงศ์ ๒๑ ๏ สถานที่สำ�คัญมรดกทางวัฒนธรรม และสถานที่ท่องเที่ยวสำ�คัญของจังหวัดหนองบัวลำ�ภู ๔๘ แหล่งท่องเที่ยวทางธรรมชาติ เที่ยวดีมีวิถีวัฒนธรรม ๔๙ แหล่งท่องเที่ยวทางศาสนาและความเชื่อความศรัทธา ๗๑ แหล่งท่องเที่ยวทางศิลปะและวัฒนธรรม ของดี ของฝากงานหัตถศิลป์ถิ่นหนองบัวลำ�ภู ๑๑๓ ศิลปะการแสดง ต้นแบบมรดกวัฒนธรรม หนองบัวลำ�ภู ๑๓๕ การเต้นรำ�คองก้า ๑๓๕ หมอลำ�กลอน ๑๓๕ ๏ แผนที่เส้นทางท่องเที่ยวเชื่อมโยงเพื่อเข้าจังหวัดหนองบัวลำ�ภู ๖ เส้นทาง ๑๓๘ เส้นท่องเที่ยวทางประวัติศาสตร์ เส้นทางท่องเที่ยวสู่จังหวัดหนองบัวลำ�ภู ๔ ทิศทาง ประกอบด้วย เส้นทางขอนแก่นสู่อำ�เภอโนนสัง ตามเส้นทางหลวง ๒๑๔๖ เส้นทางจากจังหวัดเลย เข้าสู่จังหวัดหนองบัวลำ�ภู เส้นทางจังหวัดอุดรธานี สู่จังหวัดหนองบัวลำ�ภู เส้นทางอำ�เภอบ้านผือ จังหวัดอุดรธานี สู่จังหวัดหนองบัวลำ�ภู ๏ ภาพเก่าเล่าอดีตเมืองหนองบัวลำ�ภู ๑๓๙
๏ การขุดลอกหนองบัว โดยชาวหนองบัวลำ ภู (ไม่ทราบปีพ.ศ.) Cr Chaiwat Rattanakoses
พัฒนาการทางประวัติศาสตร์จังหวัดหนองบัวลำ ภู จังหวัดหนองบัวลำ�ภูตั้งอยู่ทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนบน เป็นจังหวัดที่มีความ น่าสนใจทั้งในด้านประวัติศาสตร์ ศิลปกรรม วิถีสังคมวัฒนธรรม ทรัพยากรธรรมชาติ และการท่องเที่ยว ด้านต่างๆ จังหวัดหนองบัวลำ�ภูมีขนาดพื้นที่ ๓,๘๕๙.๐๖๒ ตารางกิโลเมตร หรือประมาณ ๒,๔๑๑,๙๒๘.๗๔ ไร่ มีอาณาเขตปกครองท้องที่ทั้งสิ้น ๖ อำ�เภอ ได้แก่ อำ�เภอเมืองหนองบัวลำ�ภู อำ�เภอนากลาง อำ�เภอศรีบุญเรือง อำ�เภอโนนสัง อำ�เภอสุวรรณคูหา และอำ�เภอนาวัง ในพื้นที่จังหวัดหนองบัวลำ�ภูมีร่องรอยมนุษย์เข้ามาอาศัยตั้งแต่สมัยก่อนประวัติศาสตร์ ไม่น้อยกว่า ๒,๕๐๐ ปีมาแล้ว ดังปรากฏหลักฐานจากการขุดค้นทางโบราณคดีที่แหล่งโบราณคดี บ้านกุดกวางสร้อยและบ้านกุดคอเมย อำ�เภอโนนสัง ซึ่งพบโครงกระดูกมนุษย์ ขวานหินขัด เครื่องประดับที่ทำ�จากหินและกระดูกสัตว์ ภาชนะดินเผา ชิ้นส่วนอาวุธและเครื่องมือเครื่องใช้ที่ทำ�จาก โลหะสำ�ริดและเหล็ก รวมทั้งมีการพบภาพเขียนสีสมัยก่อนประวัติศาสตร์กระจายอยู่ตามผนังถ้ำ�และ เพิงผาหลายแห่งในเขตอุทยานแห่งชาติภูเก้า-ภูพานคำ� อำ�เภอโนนสัง เช่น ถ้ำ�อาจารย์สิม ถ้ำ�มึ้ม ถ้ำ�เสือตก ถ้ำ�จันได และภาพเขียนสีสมัยก่อนประวัติศาสตร์ที่แหล่งโบราณคดีภูผายา อำ�เภอสุวรรณคูหา ต่อมาชุมชนมนุษย์สมัยก่อนประวัติศาสตร์เหล่านี้ก็มีพัฒนาการเป็นชุมชนหมู่บ้านตั้งแต่ ประมาณพุทธศตวรรษที่ ๑๔ - ๑๖ ในวัฒนธรรมทวารวดี สืบเนื่องมาจนถึงวัฒนธรรมเขมรโบราณ โดยการรับเอาคติความเชื่อทางศาสนาและศิลปวัฒนธรรมมาจากดินแดนภายนอก ดังมีการพบ ใบเสมาหินทรายแกะสลักในวัฒนธรรมทวารวดีกระจายอยู่หลายพื้นที่ เช่น วัดป่าศรีวิไล วัดสว่างอารมณ์ อำ�เภอศรีบุญเรือง วัดสันติธรรมบรรพต ดอนตาปู่บ้านนาหนองทุ่ม อำ�เภอนากลาง วัดโพธิ์ทอง ศาลหลักบ้านบ้านเซิน กลางทุ่งนาบ้านหนองเหลือง อำ�เภอสุวรรณคูหา และวัดศรีคูณเมือง อำ�เภอ เมืองหนองบัวลำ�ภู เป็นต้น ชุมชนโบราณในพื้นที่จังหวัดหนองบัวลำ�ภูมีความเจริญรุ่งเรืองอย่างมากในช่วงที่อยู่ภายใต้ การปกครองของราชอาณาจักรล้านช้าง ตั้งแต่พุทธศตวรรษที่ ๑๙ - ๒๔ โดยมีเมืองหนองบัวหรือ เมืองหนองบัวลำ�ภูซึ่งมีสถานะเป็นเมืองหน้าด่านทางใต้ของราชอาณาจักรล้านช้างเป็นชุมชนโบราณ ที่มีความสำ�คัญที่สุด ดังปรากฏในพงศาวดารความว่า “...ขุนใหญ่ขอบเมืองแก่นท้าว เจ้าเมือง หนองบัว เจ้าเมืองซายขาว เอาด่านสามหมื่น ขุนทั้งมวลฝูงนี้พระยาฟ้าให้รักษาขอบเมืองลานช้างแล” แสดงให้เห็นว่าเมืองหนองบัวลำ�ภูเป็นเมืองด่านทางฝั่งขวาแม่น้ำ�โขงของอาณาจักรล้านช้างด้วย ชื่อ “เมืองหนองบัว” สันนิษฐานว่ามีการเรียกตั้งแต่พุทธศตวรรษที่ ๑๙ พร้อมกับการตั้งเมืองซึ่งมีที่มา จากสภาพภูมิประเทศของเมืองที่อยู่ริมฝั่งหนองน้ำ�ที่มีบัวขึ้นอยู่มาก และถูกเรียกมาจนถึงปัจจุบัน ในลักษณะของชื่อสามัญทั่วไป ต่อมามีการเรียกชื่อ “เมืองหนองบัวลำ�ภู” ปรากฏหลักฐานการเรียกมาตั้งแต่พุทธศตวรรษที่ ๒๔ เป็นอย่างน้อย สันนิษฐานว่าเกิดจากการเรียกชื่อรวมกับชุมชน “บ้านลำ�ภู” ซึ่งเป็นชุมชนขนาด ใหญ่อยู่ใกล้กับเมืองหนองบัว การเรียกชื่อเมืองหนองบัวลำ�ภูใน “นิราศทัพเวียงจันท์” พระนิพนธ์
11 ๏ สมุดภาพวิถีหนองบัวลำ�ภู / Nongbualamphu’s Photo Album / ของหม่อมเจ้าทับในกรมหลวงเสนีบริรักษ์ ซึ่งได้เดินทางไปกองทัพหน้าของกรมหมื่นนเรศโยธีและ กรมหมื่นเสนีบริรักษ์ในการยกทัพไปปราบปรามเจ้าอนุวงศ์ พ.ศ. ๒๓๗๐ เป็นหลักฐานสำ�คัญที่ได้ เรียกชื่อเมืองหนองบัวลำ�ภูว่า “หนองบัวลำ�ภู” ดังปรากฏในบทนิราศความว่า “...สดับข่าวว่าลาวมาตั้งสู้ ที่หนองบัวลำ ภูเป็นค่ายขัน ทำ ที่มั่นกั้นทางไปเวียงจันท์ ทั้งแปดพันคอยท่าจะราวี...” และชื่อนี้ถูกนำ�มาใช้เป็นชื่อในทางราชการของอำ�เภอหนองบัวลำ�ภู และจังหวัดหนองบัวลำ�ภูใน ปัจจุบัน ขณะเดียวกันยังพบว่ามีการเรียกชื่อเมืองว่า “เมืองหนองบัวลุ่มภู” คู่กับชื่อเมืองหนองบัวลำ�ภูใน หลักฐานช่วงปลายพุทธศตวรรษที่ ๒๔ ลงมา ข้อความในแผนที่โบราณซึ่งค้นพบในพระบรมมหาราชวัง กรุงเทพมหานคร เขียนขึ้นประมาณปลายพุทธศตวรรษที่ ๒๔ หรือในช่วงสมัยรัตนโกสินทร์ ตอนต้น สันนิษฐานว่าเป็นหลักฐานที่เก่าที่สุดที่เรียกชื่อเมืองหนองบัวลำ�ภูว่า “หนองบัวลุ่มภู” นอกจากนี้ ในพระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยายังระบุว่า สมเด็จพระนเรศวรมหาราช เมื่อครั้งดำ�รงพระยศเป็นพระมหาอุปราช ได้ยกพลตามเสด็จสมเด็จพระมหาธรรมราชาธิราช จากกรุงศรีอยุธยาขึ้นมาตีเมืองเวียงจันทน์ ทรงพักทัพที่ตำ�บลหนองบัวและทรงประชวรไข้ทรพิษ จนต้องได้ยกทัพกลับกรุงศรีอยุธยา ดังปรากฏความในพระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยา ฉบับพัน จันทนุมาศ (เจิม) ว่า “พระเจ้าหงสาวดียกช้างม้ารี้พลไปเมืองล้านช้าง กำ�หนดให้สมเด็จพระพุทธเจ้า อยู่หัวกรุงเทพฯ และสมเด็จพระณเรศวรเป็นเจ้าเสด็จขึ้นไปด้วย แต่สมเด็จเอกาทฐรถพระบิดาตรัส ให้อยู่รักษาพระนคร ฝ่ายพระราชบิดากับพระณเรศวรเป็นเจ้าก็ยกช้างม้ารี้พลไปถึงตำ�บลหนองบัว ในจังหวัดเมืองล้านช้าง ขณะนั้นสมเด็จพระณเรศวรเป็นเจ้า ทรงพระประชวรทรพิษ พระเจ้าหงษา วดีตรัสให้สมเด็จพระมหาธรรมราชากับพระณเรศวรเสด็จคืนมายังพระณครศรีอยุธยา” ปัจจุบันทาง ราชการและชาวเมืองหนองบัวลำ�ภูจึงได้สร้างศาลสมเด็จพระนเรศวรมหาราชประดิษฐานไว้ที่ริมฝั่ง หนองบัวทางทิศตะวันออก พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร และสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ได้เสด็จ พระราชดำ�เนินมาทรงเปิดศาลสมเด็จพระนเรศวรมหาราช เมื่อวันที่ ๒๕ มกราคม ๒๕๑๑ และกลายเป็น ที่สักการะของชาวหนองบัวลำ�ภูมาจนถึงปัจจุบัน
12 ๏ สมุดภาพวิถีหนองบัวลำ�ภู / Nongbualamphu’s Photo Album / ๏ ชื่อเมืองหนองบัวลำ�ภูปรากฏในแผนที่โบราณปลายพุทธศตวรรษที่ ๒๔ ว่า “หนองบัวลุ่มภู” ซึ่งเป็น หลักฐานชั้นต้นที่เขียนขึ้นโดยราชสำ�นักสยาม (ที่มา: Santanee Phasuk & Philip Stott, ๒๐๐๔ : ๑๓๑)
13 ๏ สมุดภาพวิถีหนองบัวลำ�ภู / Nongbualamphu’s Photo Album / ๏ ศาลสมเด็จพระนเรศวรมหาราชในช่วงหลังพิธีเปิดอย่างเป็นทางการ ในภาพจะเห็นได้ว่าทางราชการเปิดโอกาสให้ประชาชนได้ถวายน้ำ�สรงพระบรมรูปที่ประดิษฐานอยู่ภายใน ศาลสมเด็จพระนเรศวรมหาราชในช่วงเทศกาลสงกรานต์ (ที่มา : หัตธไชย ศิริสถิตย์)
14 ๏ สมุดภาพวิถีหนองบัวลำ�ภู / Nongbualamphu’s Photo Album / ภายในเขตตัวเมืองและบริเวณใกล้เคียงมีโบราณสถานกระจายอยู่หลายแห่ง เช่น วัดศรี คูณเมือง วัดมหาชัย วัดโพธิ์ชัยสมสะอาด วัดโพธิ์ศรี วัดหนองแซง และวัดป่าสามัคคีศิริพัฒนาราม มีชุมชนโบราณและโบราณสถานในวัฒนธรรมล้านช้างกระจายอยู่ทั่วทุกอำ�เภอ เช่น พระธาตุหาญเทาว์ และพระธาตุวัดสระธาตุ อำ�เภอเมืองหนองบัวลำ�ภู พระธาตุเมืองพิณ อำ�เภอนากลาง ธาตุกู่ประภาชัย อำ�เภอโนนสัง โดยเฉพาะในท้องที่อำ�เภอสุวรรณคูหาจะมีร่องรอยชุมชนโบราณในวัฒนธรรม ล้านช้างกระจายอยู่อย่างหนาแน่น เนื่องจากเป็นที่ตั้งของวัดถ้ำ�สุวรรณคูหา อารามสงฆ์สำ�คัญฝ่าย อรัญวาสีของราชอาณาจักรล้านช้างหลังการย้ายราชธานีมาอยู่ที่เมืองเวียงจันทน์ ภายในถ้ำ�สุวรรณคูหา ยังมีพระพุทธรูปปูนปั้นปางนาคปรก ศิลปะล้านช้าง ชาวบ้านเรียกชื่อว่า “หลวงพ่อพระไชยเชษฐา” เนื่องจากปรากฏข้อความในศิลาจารึกว่าสร้างขึ้นโดยพระเจ้าไชยเชษฐาธิราช และยังมีพระพุทธรูป ปูนปั้นและเจดีย์ศิลปะล้านช้างจำ�นวนหลายองค์ประดิษฐานอยู่ตามเพิงถ้ำ�ในเขตวัดนี้ ๏ ภาพถ่ายเก่าพระธาตุหาญเทาว์วัดธาตุหาญเทาว์ ตำ�บลบ้านขาม อำ�เภอเมืองหนองบัวลำ�ภูจังหวัดหนองบัวลำ�ภู (ที่มา : หอจดหมายเหตุแห่งชาติ)
15 ๏ สมุดภาพวิถีหนองบัวลำ�ภู / Nongbualamphu’s Photo Album / ชุมชนโบราณเมืองหนองบัวลำ�ภูเคยเป็นรัฐอิสระในราว พ.ศ. ๒๓๐๒ - ๒๓๒๒ สืบเนื่องจาก ความขัดแย้งภายในราชสำ�นักล้านช้างเวียงจันทน์ เป็นเหตุให้เจ้าพระวรปิตาหรือพระวอ - พระตา ซึ่งเป็นเสนาบดีเมืองเวียงจันทน์ได้นำ�ไพร่พลในสังกัดเข้ามาตั้งบ้านเรือนเพิ่มเติมในเมืองหนองบัวลำ�ภู และขึ้นทำ�การปกครองเมืองแยกเป็นอิสระจากราชสำ�นักเมืองเวียงจันทน์ ตั้งชื่อเมืองหนองบัวลำ�ภูใหม่ ว่า “เมืองจำ�ปานครขวางกาบแก้วบัวบาน” หรือ “นครเขื่อนขันธ์กาบแก้วบัวบาน” ดังปรากฏความใน พระราชพงศาวดารฉบับสมเด็จพระพนรัตน์ วัดพระเชตุพน ฉบับตัวเขียน ว่า “...ในปีจอนั้น ฝ่ายข้าง กรุงศรีสะตะนาคนะหุต พระวอผู้หนึ่งเป็นอุปฮาช มีความพิโรธขัดเคืองกันกับพระเจ้าล้านช้าง จึ่งภา สมักพักพวกออกจากเมืองมาตั้งอยู่ ณะ หนองบัวลำ�ภู ซ่องสุมผู้คนได้มาก จึ่งส้างขึ้นเป็นเมืองตั้ง ค่ายเสาไม้แก่น ให้ชื่อเมืองจำ�ปานคร ขวางกาบแก้วบัวบาน แล้วแขงเมืองต่อพระเจ้ากรุงศรีสะตะ นาคนะหุต...” แต่ภายหลังก็ถูกกองทัพเมืองเวียงจันทน์ซึ่งร่วมมือกับกองทัพพม่าจากเมืองเชียงใหม่ เข้าตีเมืองได้สำ�เร็จ กลุ่มพระวอ - พระตา ต้องทิ้งเมืองหนีลงไปทางใต้พึ่งราชสำ�นักจำ�ปาศักดิ์ และ ต่อมาทายาทของพระวอ - พระตา ก็ได้มีบทบาทและตั้งเมืองอุบลราชธานีขึ้นมา ๏ ภาพถ่ายเก่าพระธาตุเมืองพิณ วัดธาตุเมืองพิณ ตำ�บลฝั่งแดง อำ�เภอนากลาง จังหวัดหนองบัวลำ�ภู
16 ๏ สมุดภาพวิถีหนองบัวลำ�ภู / Nongbualamphu’s Photo Album / ต่อมาราชสำ�นักล้านช้างเวียงจันทน์ได้ฟื้นฟูเมืองหนองบัวลำ�ภูขึ้นมาอีกครั้ง จนกระทั่งถึง พ.ศ. ๒๓๗๐ เมืองหนองบัวลำ�ภูได้กลายเป็นหน้าด่านและสมรภูมิสำ�คัญในสงครามระหว่างราชสำ�นัก เมืองเวียงจันทน์กับราชสำ�นักกรุงเทพมหานครคราวศึกเจ้าอนุวงศ์ เป็นเหตุให้บ้านเรือนถูกเผาทำ�ลาย และมีการกวาดต้อนครัวชาวเมืองลงไปอยู่ในที่ราบลุ่มแม่น้ำ�เจ้าพระยา ดังปรากฏความในพระราช พงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ ๓ ความว่า “...ทัพหน้าเข้าตีค่ายหนองบัวลำ�ภู แต่ ณ วันอังคาร เดือน ๖ ขึ้น ๖ ค่ำ� พระยานรินทร์แม่ทัพลาวได้สู้รบทัพไทยเป็นสามารถ ทัพไทยตีค่ายหนองบัวลำ�ภู แตก แต่ ณ วันศุกร เดือน ๖ ขึ้น ๙ ค่ำ�...” แต่ด้วยความที่มีสภาพภูมิประเทศเหมาะสมจึงมีผู้คนกลับมาตั้งถิ่นฐานสืบเนื่องโดยตลอด ในปี พ.ศ. ๒๔๑๗ ราชสำ�นักกรุงเทพฯ ได้ยกบ้านหนองบัวลำ�ภูขึ้นเป็นเมืองอีกครั้งภายใต้การปกครอง ของราชอาณาจักรสยาม โดยตั้งชื่อเมืองใหม่ว่า “เมืองกมุทธาสัย” หรือ “เมืองกมุทธาสัยบุรีรมย์” ชื่อใหม่นี้เป็นภาษาบาลีแปลว่า เมืองที่มีดอกบัวขึ้นอยู่ และน่าจะเป็นดอกบัวสีขาวที่เรียกว่า “บัวเผื่อน” หรือที่ชาวอีสานทั่วไปเรียกว่า “บัวแบ้” ซึ่งขึ้นได้เองตามหนองน้ำ�ธรรมชาติ เนื่องจากคำ�ว่า “กุมุท” ซึ่งปรากฏในเอกสารการเรียกชื่อเมืองนี้บ่อยมากเป็นภาษาบาลีแปลว่าบัวสายดอกขาว สอดคล้องกับ การเรียกชื่อหนองน้ำ�ใหญ่กลางเมืองกมุทธาสัยในราชกิจจานุเบกษา พ.ศ. ๒๔๕๖ ว่า “หนองบัวสาย” กลุ่มราษฎรภายในเมืองส่วนใหญ่หลังตั้งเมืองกมุทธาสัยอพยพมาจากเมืองหนองคาย ซึ่งติดตามมาพร้อมกับท้าวจันทกุมาร (บัวภา) บุตรราชวงศ์เมืองหนองคายคนเก่า ที่ได้ย้ายครอบครัว เลกไพร่มาเพื่อขอยกบ้านหนองบัวลำ�ภูขึ้นเป็นเมือง โดยท้าวจันทกุมาร (บัวภา) ได้รับโปรดเกล้าฯ แต่งตั้งเป็นพระวิชโยดมกมุทเขตร เจ้าเมืองกมุทธาสัย ขึ้นกับเมืองหนองคาย ต่อมาจึงถูกย้ายให้ขึ้น ตรงกับกรุงเทพมหานครเมื่อ พ.ศ. ๒๔๒๓ หลังจากมีการปฏิรูปการปกครองส่วนภูมิภาคเป็นมณฑล เทศาภิบาล เมืองกมุทธาสัยก็ถูกจัดให้อยู่ในมณฑลลาวพวนซึ่งภายหลังเปลี่ยนชื่อเป็นมณฑลอุดร และหลังจากพระวิชโยดมกมุทเขตรได้ถึงแก่อนิจกรรม เมื่อประมาณ พ.ศ. ๒๔๔๙ - ๒๔๕๐ ทางราช สำ�นักกรุงเทพฯ ได้แต่งตั้งให้พระวิจารณ์กมุทธกิจ (เสือ) มาดำ�รงตำ�แหน่งเจ้าเมืองกมุทธาสัยแทน ใน ช่วงเวลาดังกล่าว พระวิชโยดมกมุทเขตร (บัวภา) ได้ฟื้นฟูบ้านเมืองขึ้นมาใหม่ บูรณปฏิสังขรณ์วัดวา อารามที่ถูกทิ้งร้าง และได้นิมนต์พระอาจารย์แสง ธมฺมธีโร ซึ่งเป็นพระภิกษุในคณะธรรมยุติกนิกาย มาเผยแผ่พระพุทธศาสนาและจำ�พรรษาที่วัดธาตุหรือวัดมหาชัยในปัจจุบัน เมื่อ พ.ศ. ๒๔๓๖ ทำ�ให้ วัดมหาชัยถือเป็นวัดในสังกัดคณะธรรมยุติกนิกายแห่งแรกในมณฑลอุดร
17 ๏ สมุดภาพวิถีหนองบัวลำ�ภู / Nongbualamphu’s Photo Album / ๏ การก่อสร้างศาลาการเปรียญวัดมหาชัย ๏ ขบวนแห่พัดยศพระพิศาลคณานุกิจ (เส็ง กณฺณวโร) อดีตเจ้าอาวาสวัดมหาชัย ซึ่งได้รับพระราชทานเลื่อนสมณศักดิ์เมื่อวันที่ ๕ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๐๒ ๏ ขบวนแห่พัดยศพระพิศาลคณานุกิจ (เส็ง กณฺณวโร) อดีตเจ้าอาวาสวัดมหาชัย ซึ่งได้รับพระราชทานเลื่อนสมณศักดิ์เมื่อวันที่ ๕ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๐๒
18 ๏ สมุดภาพวิถีหนองบัวลำ�ภู / Nongbualamphu’s Photo Album / ต่อมา กระทรวงมหาดไทยได้มีการประกาศรวมหัวเมืองในมณฑลอุดรเข้าเป็นเมืองจัตวาเมื่อ วันที่ ๑๒ มกราคม ๒๔๕๐ ทำ�ให้สถานะของเมืองกมุทธาสัยถูกลดฐานะจากเมืองกมุทธาสัยลงมาเป็น อำ�เภอเมืองกมุทธาสัย พระวิจารณ์กมุทธกิจ (เสือ) จึงเป็นผู้ที่ดำ�รงตำ�แหน่ง “เจ้าเมืองกมุทธาสัย” คนสุดท้าย และเป็น “นายอำ�เภอเมืองกมุทธาสัย” คนแรก พระเจ้าบรมวงษ์เธอ กรมพระดำ�รงราชานุภาพ (พระยศในขณะนั้น) เสนาบดีกระทรวง มหาดไทยในขณะนั้น ได้ทูลทราบพระกรุณาพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวขอพระราชทาน เปลี่ยนชื่อ “อำ�เภอเมืองกมุทธาสัย” แขวงเมืองอุดรธานี มณฑลอุดร มาเป็น “อำ�เภอหนองบัวลำ�ภู” ด้วยเหตุที่ทรงพบข้อมูลเมื่อครั้งเสด็จขึ้นมาตรวจราชการว่าเมืองกมุทธาสัยคือสถานที่เดียวกันกับ ตำ�บลหนองบัวที่ปรากฏในพระราชพงศาวดารมาแต่รัชสมัยสมเด็จพระมหาธรรมราชาธิราชแห่ง กรุงศรีอยุธยา ดังปรากฏข้อความในจดหมายที่พระองค์เขียนถวายสมเด็จฯ กรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ ความว่า “...เมื่อหม่อมฉันไป ได้รับคำ�ชี้แจงที่เมืองอุดรว่าหนองบัวลำ�ภูนั้นคือ เมืองกุมุทาสัย ... หม่อมฉันกลับลงมากรุงเทพฯ ได้มีท้องตราสั่งให้เปลี่ยนชื่อเมืองกุมุทาสัย ซึ่งลดลงเป็นอำ�เภอ อยู่ในเวลานั้น กลับเรียกชื่อเดิมว่า “อำ�เภอหนองบัวลำ�ภู” ดูเหมือนจะยังใช้อยู่จนบัดนี้...” พระบาท สมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวจึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เปลี่ยนชื่ออำ�เภอกมุทธาสัยเรียก ว่า “อำ�เภอหนองบัวลำ�ภู” ตามประกาศแจ้งความกระทรวงมหาดไทยในราชกิจจานุเบกษา วันที่ ๗ เมษายน ๒๔๕๕ เมืองหนองบัวลำ�ภูถูกลดฐานะลงเป็นเพียงอำ�เภอหนองบัวลำ�ภู อยู่ภายใต้การบริหารราชการ ของเมืองอุดรธานีและจังหวัดอุดรธานีตามลำ�ดับ ภายหลังกระทรวงมหาดไทยได้แยกการปกครองใน พื้นที่อำ�เภอหนองบัวลำ�ภูจัดตั้งเป็น ๔ กิ่งอำ�เภอ เพื่อความสะดวกในการปกครองดูแลราษฎร มีการ ตั้งกิ่งอำ�เภอโนนสัง เมื่อ พ.ศ. ๒๔๙๑ ตั้งกิ่งอำ�เภอศรีบุญเรืองและกิ่งอำ�เภอนากลาง เมื่อ พ.ศ. ๒๕๐๘ และตั้งกิ่งอำ�เภอสุวรรณคูหา เมื่อ พ.ศ. ๒๕๑๖ ปัจจุบันกิ่งอำ�เภอเหล่านี้ยกฐานะเป็นอำ�เภอแล้ว จนถึงวันที่ ๑ ธันวาคม ๒๕๓๖ จึงได้มีการประกาศยกฐานะอำ�เภอหนองบัวลำ�ภู จังหวัด อุดรธานี ขึ้นเป็นจังหวัดหนองบัวลำ�ภู โดยมีนายประภา ยุวานนท์ เป็นผู้ว่าราชการจังหวัดคนแรก ชื่ออำ�เภอหนองบัวลำ�ภูเปลี่ยนเป็นอำ�เภอเมืองหนองบัวลำ�ภู และมีการโอนการปกครองท้องที่อำ�เภอ โนนสัง อำ�เภอนากลาง อำ�เภอศรีบุญเรือง และอำ�เภอสุวรรณคูหา มาขึ้นกับจังหวัดหนองบัวลำ�ภู ต่อมามีการแยกกิ่งอำ�เภอนาวังออกจากอำ�เภอนากลาง เมื่อ พ.ศ. ๒๕๓๗ และยกฐานะเป็น อำ�เภอนาวังเมื่อ พ.ศ. ๒๕๔๐
19 ๏ สมุดภาพวิถีหนองบัวลำ�ภู / Nongbualamphu’s Photo Album / เมื่อยกฐานะเป็นจังหวัดหนองบัวลำ�ภูแล้ว ทางราชการได้พิจารณาคัดเลือกที่สาธารณประโยชน์ “โสก บักเหน่ง” เนื้อที่ ๕๔๗ ไร่ ในท้องที่ตำ�บลลำ�ภู อำ�เภอเมืองหนองบัวลำ�ภู เป็นสถานที่ก่อสร้างศูนย์ราชการ จังหวัดหนองบัวลำ�ภู ในวงเงินงบประมาณ ๔๓๓,๗๐๐,๐๐๐ บาท โดยว่าจ้างบริษัทไทยวัฒน์วิศวการทาง จำ�กัด เป็นผู้ดำ�เนินการก่อสร้าง ระยะเวลาก่อสร้างตามสัญญาเริ่มวันที่ ๓๑ มกราคม ๒๕๓๘ สิ้นสุดวันที่ ๑๓ กรกฎาคม ๒๕๔๑ สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา เจ้าฟ้ามหาจักรีสิรินธร มหาวชิราลงกรณวรราชภักดี สิริกิจการิณีพีรยพัฒน รัฐสีมาคุณากรปิยชาติ สยามบรมราชกุมารี ขณะทรงดำ�รงพระราชอิสริยยศสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี ได้เสด็จ ฯ มาเป็น องค์ประธานในพิธีวางศิลาฤกษ์อาคารศาลากลางจังหวัดหนองบัวลำ�ภู เมื่อวันที่ ๓๐ พฤศจิกายน ๒๕๓๗ และเสด็จ ฯ มาเป็นองค์ประธานในพิธีเปิดศูนย์ราชการจังหวัดหนองบัวลำ�ภู ในวันที่ ๑๔ กันยายน ๒๕๔๑ ๏ พล.อ.ชวลิต ยงใจยุทธ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทยในสมัยนั้น เดินทางมาในพิธีสถาปนาจังหวัด หนองบัวลำ�ภูในวันที่ ๑ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๓๖ เวลา ๑๐.๐๐ น. โดยมีนายประภา ยุวานนท์เป็นผู้ว่าราชการจังหวัดคนแรก
20 ๏ สมุดภาพวิถีหนองบัวลำ�ภู / Nongbualamphu’s Photo Album / ภายในศูนย์ราชการจังหวัดหนองบัวลำ�ภูประกอบด้วย อาคารอำ�นวยการกลาง อาคาร หอประชุม อาคารสำ�นักงานอัยการ อาคารสำ�นักงานที่ดินจังหวัด อาคารกองบังคับการตำ�รวจภูธร จังหวัด อาคารศูนย์การศึกษานอกโรงเรียนจังหวัด อาคารสำ�นักงานปฏิรูปที่ดินจังหวัด และอาคาร ประกอบอื่นๆ ปัจจุบันจังหวัดหนองบัวลำ�ภู มีนายสุวิทย์ จันทร์หวร เป็นผู้ว่าราชการจังหวัด และ เป็นผู้ว่าราชการจังหวัดหนองบัวลำ�ภู ลำ�ดับที่ ๒๒ ๏ วันที่ ๓๐ พฤศจิกายน พุทธศักราช ๒๕๓๗ สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารีเสด็จ ฯ มาเป็นองค์ประธานในพิธีวางศิลาฤกษ์อาคารศาลากลางจังหวัดหนองบัวลำ�ภู (ที่มาภาพ : ร.ต.ท.วสันต์เกิดแก้ว และร้านเทพโฟโต้)
ประวัติการเสด็จพระราชดำ เนิน ของพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร (รัชกาลที่ ๙) พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ ๑๐) และพระบรมวงศานุวงศ์ จังหวัดหนองบัวลำ�ภู เป็นจังหวัดหนึ่งที่พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพล อดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร (รัชกาลที่ ๙) พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 10) และ พระบรมวงศานุวงศ์ เสด็จพระราชดำ�เนินมาทรงเยี่ยมบ่อยครั้ง โดยเฉพาะเสด็จพระราชดำ�เนินมาทรง ประกอบพิธีสำ�คัญทางพระพุทธศาสนา เนื่องจากจังหวัดนี้เป็นจังหวัดที่มีพระภิกษุชื่อดังสายปฏิบัติมา จำ�พรรษาอยู่หลายแห่ง โดยเฉพาะวัดถ้ำ�กลองเพลที่หลวงปู่ขาว อนาลโย จำ�พรรษาอยู่และเป็นเจ้าอาวาส รูปแรก พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร พระองค์ ทรงประกอบพระราชกรณียกิจมากมาย ทั้งด้านความมั่นคง การแพทย์สาธารณสุข การเกษตร การชลประทาน การพัฒนาที่ดิน การศึกษา การศาสนา การสังคมวัฒนธรรม การคมนาคม ตลอดจน การเศรษฐกิจเพื่อประโยชน์สุขของพสกนิกร ตลอดรัชสมัยเมื่อยังทรงมีพระพลานามัยแข็งแรง ได้เสด็จพระราชดำ�เนินไปทรงเยี่ยมราษฎรและประกอบพระราชกรณียกิจยังสถานที่ต่าง ๆ ทั่วประเทศ รวมทั้งพื้นที่จังหวัดหนองบัวลำ�ภู ซึ่งพระองค์ได้เสด็จพระราชดำ�เนินมาทรงเยี่ยมราษฎรและประกอบ พระราชกรณียกิจตั้งแต่เมื่อครั้งที่จังหวัดหนองบัวลำ�ภูขึ้นอยู่ในการปกครองของจังหวัดอุดรธานี การเสด็จพระราชดำ�เนินมาทรงปฏิบัติพระราชกรณียกิจของพระบาทสมเด็จพระบรม ชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ในพื้นที่จังหวัดหนองบัวลำ�ภู จากการศึกษา ข้อมูลพบว่า พระองค์เสด็จพระราชดำ�เนินมาจำ�นวน ๑๓ ครั้ง ซึ่งส่วนใหญ่จะเสด็จพระราชดำ�เนิน มาทรงปฏิบัติพระราชกรณียกิจด้านการศาสนา โดยเฉพาะอย่างยิ่งการเสด็จพระราชดำ�เนินมา ทรงนมัสการหลวงปู่ขาว อนาลโย ณ วัดถ้ำ�กลองเพล ตำ�บลโนนทัน อำ�เภอเมืองหนองบัวลำ�ภู และ พระราชกรณียกิจที่เกี่ยวกับหลวงปู่ขาว จำ�นวนมากถึง ๑๑ ครั้ง ในการเสด็จพระราชดำ�เนินแต่ละ ครั้งก็จะทรงปฏิบัติพระราชกรณียกิจด้านอื่น ๆ ควบคู่กันไปด้วย เช่น ด้านความมั่นคง การศึกษา การชลประทาน การแพทย์สาธารณสุข การพัฒนาที่ดิน เป็นต้น พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร เสด็จ พระราชดำ�เนินมาทรงปฏิบัติพระราชกรณียกิจในพื้นที่จังหวัดหนองบัวลำ�ภู สามารถแยกเป็น ๕ พระราชกรณียกิจ ได้แก่ ๑. การเสด็จพระราชดำ�เนินมาทรงประกอบพิธีเปิดพระราชานุสาวรีย์และบวงสรวง สมเด็จ พระนเรศวรมหาราช ณ ศาลสมเด็จพระนเรศวรมหาราช พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร และ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง เสด็จพระราชดำ�เนิน โดยเครื่องบินพระที่นั่งจากท่าอากาศยานกองทัพอากาศ ดอนเมือง มายังจังหวัดอุดรธานี เมื่อวัน ที่ ๒๕ มกราคม ๒๕๑๑ เวลา ๐๘.๐๐ น. แล้วเสด็จพระราชดำ�เนินโดยเฮลิคอปเตอร์พระที่นั่งมาทรง
23 ๏ สมุดภาพวิถีหนองบัวลำ�ภู / Nongbualamphu’s Photo Album / ประกอบพิธีเปิดพระราชานุสาวรีย์และบวงสรวงสมเด็จพระนเรศวรมหาราช ณ อำ�เภอหนองบัวลำ�ภู จังหวัดอุดรธานี (การแบ่งเขตการปกครองขณะนั้น) วันที่ ๒๕ มกราคม ของทุกปีตรงกับวันที่สมเด็จ พระนเรศวรมหาราชทรงมีชัยชนะเหนือพระมหาอุปราชาแห่งหงสาวดีในการทำ�ยุทธหัตถีเมื่อวันที่ ๒๕ มกราคม ๒๑๓๕ ตามที่มีการคำ�นวณไว้แต่เดิม (ปัจจุบันคำ�นวณใหม่ตรงกับวันที่ ๑๘ มกราคม ๒๑๓๕) ในโอกาสนี้ทั้งสองพระองค์ทรงปลูกต้นราชพฤกษ์ไว้บริเวณด้านหน้าศาลสมเด็จพระนเรศวร มหาราชเป็นที่ระลึกด้วย ในการนี้ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ได้พระราชทานพระราชทรัพย์ส่วนพระองค์จำ�นวน ๑๒๐,๐๐๐ บาท (หนึ่งแสนสองหมื่นบาทถ้วน) เพื่อสร้างโรงเรียนและอาคารเรียนขึ้นภายในบริเวณวัดพิศาลรัญญาวาส สำ�หรับให้การศึกษาแก่บุตร หลานของราษฎรในเขตบ้านหาดสวรรค์ บ้านห้วยบงและบ้านเหล่าทอง หลังจากเสด็จพระราชดำ�เนิน ไปทรงเยี่ยมราษฎรที่มาเฝ้าทูลละอองธุลีพระบาทแล้ว เสด็จพระราชดำ�เนินโดยเฮลิคอปเตอร์พระที่นั่ง ไปยังท่าอากาศยานจังหวัดอุดรธานี แล้วประทับเครื่องบินพระที่นั่ง เสด็จพระราชดำ�เนินต่อไปยัง จังหวัดเชียงใหม่ เพื่อทรงรอรับเสด็จ สมเด็จพระจักรพรรดิแห่งอิหร่าน และสมเด็จพระราชินีฟาราห์ ณ ท่าอากาศยานเชียงใหม่
24 ๏ สมุดภาพวิถีหนองบัวลำ�ภู / Nongbualamphu’s Photo Album / ๏ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร และสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง เสด็จพระราชดำ�เนินมาทรงประกอบพิธีเปิดพระราชานุสาวรีย์ และบวงสรวง สมเด็จพระนเรศวรมหาราช ณ ศาลสมเด็จพระนเรศวรมหาราช ตำ�บลหนองบัว อำ�เภอเมืองหนองบัวลำ�ภูเมื่อวันที่ ๒๕ มกราคม ๒๕๑๑ (ที่มาภาพ : สำ�นักงานวัฒนธรรมจังหวัดหนองบัวลำ�ภู)
25 ๏ สมุดภาพวิถีหนองบัวลำ�ภู / Nongbualamphu’s Photo Album / ๏ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร และสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ทรงเยี่ยมราษฎรที่มาเฝ้าทูลละอองธุลีพระบาทในบริเวณพิธีเปิด พระราชานุสาวรีย์และบวงสรวงสมเด็จพระนเรศวรมหาราช ณ ศาลสมเด็จพระนเรศวรมหาราช ตำ�บลหนองบัว อำ�เภอเมืองหนองบัวลำ�ภูเมื่อวันที่ ๒๕ มกราคม ๒๕๑๑ (ที่มาภาพ : สำ�นักงานวัฒนธรรมจังหวัดหนองบัวลำ�ภู)
26 ๏ สมุดภาพวิถีหนองบัวลำ�ภู / Nongbualamphu’s Photo Album / ๒. การเสด็จพระราชดำ�เนินไปทรงเยี่ยมหน่วยทหาร ตำ�รวจ และราษฎร ในพื้นที่อำ�เภอ สุวรรณคูหา พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร และ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง เสด็จพระราชดำ�เนิน โดยเฮลิคอปเตอร์พระที่นั่ง พร้อมด้วยสมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา เจ้าฟ้ามหาจักรีสิรินธร มหาวชิราลงกรณวรราชภักดี สิริกิจการิณีพีรยพัฒน รัฐสีมาคุณากรปิยชาติ สยาม บรมราชกุมารี (ขณะทรงดำ�รงพระราชอิสริยยศสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี) และสมเด็จพระเจ้าน้องนางเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี กรมพระศรีสวางควัฒน วรขัตติยราชนารี (ขณะทรงดำ�รงพระอิสริยยศสมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี) จากที่ประทับแรมเขื่อนน้ำ�อูน ตำ�บลแร่ อำ�เภอพังโคน จังหวัดสกลนคร มาทรงเยี่ยม หน่วยทหารและตำ�รวจในพื้นที่จังหวัดอุดรธานี และหนองคาย เมื่อวันที่ ๑๕ ตุลาคม ๒๕๑๘ เวลา ๑๑.๑๕ น. เสด็จพระราชดำ�เนินถึงสนามหน้าฐานปฏิบัติการบ้านโคก ตำ�บลบ้านโคก กิ่งอำ�เภอสุวรรณคูหา จังหวัดอุดรธานี พลโท เปรม ติณสูลานนท์ แม่ทัพภาคที่ ๒ (ยศในสมัยนั้น) นายวิเชียร เวชสวรรค์ ผู้ว่าราชการจังหวัดอุดรธานี และนายศรีธรรมา สมณะ นายอำ�เภอนากลาง เฝ้าทูลละอองธุลีพระบาท กราบบังคมทูลถวายรายงานตามลำ�ดับ แล้วทรงพระดำ�เนินเข้าไปใน บริเวณฐานปฏิบัติการ ฯ พันตรี จุลเลขา ชาญเลขา หัวหน้ายุทธการผสม พลเรือน ตำ�รวจ ทหาร ๑๗๑๘ กราบบังคมทูลถวายรายงานสรุป เสร็จแล้ว พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพล อดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร พระราชทานถุงของขวัญแก่ผู้แทนฐานปฏิบัติการบ้านโคก แล้ว เสด็จพระราชดำ�เนินทอดพระเนตรฐานปฏิบัติการ ฯ ต่อจากนั้นทรงพระดำ�เนินออกจากฐานไปทรง เยี่ยมราษฎรที่มาเฝ้าทูลละอองธุลีพระบาทอยู่ ณ บริเวณโรงเรียนบ้านโคกทุ่งน้อย และพระราชทาน เวชภัณฑ์ อุปกรณ์การศึกษา และเครื่องกีฬาแก่ครูใหญ่ แล้วจึงเสด็จพระราชดำ�เนินโดยเฮลิคอปเตอร์ พระที่นั่งต่อไปยังโรงเรียนบ้านนาดี เวลา ๑๓.๒๐ น. เสด็จพระราชดำ�เนินถึงสนามโรงเรียนบ้านนาดี ตำ�บลนาดี กิ่งอำ�เภอ สุวรรณคูหา (ปัจจุบัน คือ โรงเรียนบ้านนาดีค่ายสว่างวิทยา) ณ ที่นั้น พันตรี ทวีสิทธิ์ หนูนิมิตร ผู้บังคับกองพันเฉพาะกิจที่ ๑๓๓ และนายถาวร ภู่เจริญ หัวหน้าประจำ�กิ่งอำ�เภอสุวรรณคูหา เฝ้าทูล ละอองธุลีพระบาทกราบบังคมทูลถวายรายงาน แล้วเสด็จพระราชดำ�เนินโดยรถยนต์พระที่นั่งไปยังที่ บังคับการยุทธวิธี ๑๗๑๘ ตำ�บลนาดี พระราชทานถุงของขวัญแก่ผู้แทนที่บังคับการยุทธวิธี ฯ และทรง พระดำ�เนินทอดพระเนตรบริเวณฐาน ฯ ในการนี้ พระราชทานพระเครื่องแก่แม่ทัพภาคที่ ๒ เพื่อนำ� ไปแจกจ่ายแก่เจ้าหน้าที่ที่สังกัดหน่วยยุทธการผสม ๑๗๑๘ ที่ปฏิบัติการในสนาม เสร็จแล้ว ประทับ เสวยพระกระยาหารกลางวัน ครั้นทรงพักผ่อนพระราชอิริยาบถตามพระราชอัธยาศัยแล้ว จึงเสด็จ พระราชดำ�เนินไปยังวัดสัมพันธวงศ์ศรีสว่าง ซึ่งอยู่ใกล้เคียงกับฐาน ฯ ทอดพระเนตรการแสดงของ คณะครู ราษฎร และลูกเสือชาวบ้าน จากหมู่บ้านต่าง ๆ และทรงเยี่ยมราษฎรที่มาเฝ้าทูลละอองธุลี พระบาทเป็นจำ�นวนมากในบริเวณวัด เวลา ๑๖.๐๐ น. เสด็จพระราชดำ�เนินโดยรถยนต์พระที่นั่งไปยังสนามหน้าโรงเรียนบ้านนาดี พระราชทานอุปกรณ์การศึกษา และเครื่องกีฬาแก่ครูใหญ่ เสร็จแล้ว จึงเสด็จพระราชดำ�เนินโดย เฮลิคอปเตอร์พระที่นั่งเสด็จพระราชดำ�เนินกลับ
27 ๏ สมุดภาพวิถีหนองบัวลำ�ภู / Nongbualamphu’s Photo Album / ๏ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร และสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง เสด็จพระราชดำ�เนินพร้อมด้วยสมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารีและสมเด็จพระเจ้าน้องนางเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์อัครราชกุมารีกรมพระศรีสวางควัฒน วรขัตติยราชนารีมาทรงเยี่ยมหน่วยทหาร ณ ฐานปฏิบัติการบ้านโคก ตำ�บลบ้านโคก กิ่งอำ�เภอสุวรรณคูหา เมื่อวันที่ ๑๕ ตุลาคม ๒๕๑๘ (ที่มาภาพ : สำ�นักงานวัฒนธรรมจังหวัดหนองบัวลำ�ภู)
28 ๏ สมุดภาพวิถีหนองบัวลำ�ภู / Nongbualamphu’s Photo Album / ๏ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร และสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ทรงพระราชปฏิสันถารกับทหาร ณ ฐานปฏิบัติการบ้านโคก ตำ�บลบ้านโคก กิ่งอำ�เภอสุวรรณคูหา เมื่อวันที่ ๑๕ ตุลาคม ๒๕๑๘ ๏ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร เสด็จพระราชดำ�เนินมาโรงเรียนบ้านนาดีตำ�บลนาดีกิ่งอำ�เภอสุวรรณคูหา ในโอกาสนี้นายทองพูล ขุนเรศ ครูโรงเรียนบ้านนาดีรักษาราชการแทนครูใหญ่โรงเรียนบ้านนาดี เฝ้าทูลละอองธุลีพระบาท กราบบังคมทูลถวายรายงาน (ที่มาภาพ : โรงเรียนบ้านนาดีค่ายสว่างวิทยา)
29 ๏ สมุดภาพวิถีหนองบัวลำ�ภู / Nongbualamphu’s Photo Album / ๏ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร พระราชทานอุปกรณ์การศึกษาแก่ นายทองพูล ขุนเรศ ครูโรงเรียนบ้านนาดี รักษาราชการแทนครูใหญ่โรงเรียนบ้านนาดี (ที่มาภาพ : โรงเรียนบ้านนาดีค่ายสว่างวิทยา)
30 ๏ สมุดภาพวิถีหนองบัวลำ�ภู / Nongbualamphu’s Photo Album / ๏ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ทรงพระราชปฏิสันถาร กับนายทองพูล ขุนเรศ ครูโรงเรียนบ้านนาดีรักษาราชการแทนครูใหญ่โรงเรียนบ้านนาดีและนายอนันต์คำ�ทองสุก ครูโรงเรียนบ้านนาดีหลังพระราชทานอุปกรณ์การศึกษา ณ โรงเรียนบ้านนาดีตำ�บลนาดีกิ่งอำ�เภอสุวรรณคูหา (ที่มาภาพ : โรงเรียนบ้านนาดีค่ายสว่างวิทยา) ๏ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง พระราชทานพระราชวโรกาสให้ นางสาวเพ็ญจันทร์จรุงไทย ครูโรงเรียนบ้านนาดีซึ่งเป็นตัวแทนคณะครูและราษฎรบ้านนาดีเฝ้าทูลละอองธุลีพระบาท ทูลเกล้าทูลกระหม่อมถวายของที่ระลึก ในโอกาสที่ โดยเสด็จ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร มาทรงเยี่ยมทหาร ตำ�รวจ และราษฎรบ้านนาดีตำ�บลนาดีกิ่งอำ�เภอสุวรรณคูหา เมื่อวันที่ ๑๕ ตุลาคม ๒๕๑๘ (ที่มาภาพ : เพ็ญจันทร์อึ่งปา)
31 ๏ สมุดภาพวิถีหนองบัวลำ�ภู / Nongbualamphu’s Photo Album / ๓. การเสด็จพระราชดำ�เนินมาทรงนมัสการหลวงปู่ขาว อนาลโย ณ วัดถ้ำ�กลองเพล วัดถ้ำ�กลองเพล เป็นศาสนสถานที่มีอายุเก่าแก่และมีความสำ�คัญแห่งหนึ่งในจังหวัดหนองบัวลำ�ภู ภายในวัดมีเพิงหินคล้ายถ้ำ�ขนาดใหญ่ เรียกชื่อว่า “ถ้ำ�กลองเพล” เนื่องจากในอดีตเคยมีการพบชิ้น ส่วนของกลองเพลขนาดใหญ่อยู่ภายในถ้ำ� และมีการพบพระพุทธรูปโบราณแกะสลักจากหิน ไม้ และ พระพุทธรูปโลหะจำ�นวนหนึ่ง นอกจากนี้ ตามเพิงหินภายในบริเวณวัดมีการพบร่องรอยภาพเขียนสี สมัยก่อนประวัติศาสตร์อีกด้วย ทั้งยังเป็นที่จำ�พรรษาของหลวงปู่ขาว อนาลโย พระเถระศิษย์หลวงปู่ มั่น ภูริทตฺโต ซึ่งเป็นที่เคารพศรัทธาของพุทธศาสนิกชนทั่วไป พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรม ราชชนนีพันปีหลวง และพระบรมวงศานุวงศ์ ได้เสด็จพระราชดำ�เนินมาทรงนมัสการหลวงปู่ขาว อนาลโย ณ วัดถ้ำ�กลองเพล หลายครั้งจวบจนหลวงปู่ขาวมรณภาพ เมื่อครั้งที่หลวงปู่ขาว อนาลโย ยังมีชีวิตอยู่ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพล อดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนี พันปีหลวง และพระบรมวงศานุวงศ์ ได้เสด็จพระราชดำ�เนินมาทรงนมัสการหลวงปู่ขาว อนาลโย ณ วัดถ้ำ�กลองเพล ตำ�บลโนนทัน อำ�เภอเมืองหนองบัวลำ�ภู อย่างเป็นทางการ จำ�นวน ๙ ครั้ง ดังปรากฏ ข้อมูลในหนังสือพระราชกรณียกิจ ดังนี้ ครั้งที่ ๑ วันที่ ๒๗ พฤศจิกายน ๒๕๑๙ เวลา ๑๑.๐๕ น. พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร เสด็จพระราชดำ�เนินโดยเฮลิคอปเตอร์พระที่นั่ง พร้อม ด้วยพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว (ขณะทรงดำ�รงพระราชอิสริยยศสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช ฯ สยามมกุฎราชกุมาร) พร้อมด้วยสมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี และสมเด็จพระเจ้าน้องนางเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี กรมพระศรีสวางควัฒน วรขัตติยราชนารี จากพระตำ�หนักภูพานราชนิเวศน์ มาทรงนมัสการ หลวงปู่ขาว อนาลโย ประธานสงฆ์วัดถ้ำ�กลองเพล ครั้นเสด็จพระราชดำ�เนินถึงค่ายเสนีย์รณยุทธ อำ�เภอเมืองอุดรธานี จังหวัดอุดรธานี แล้วประทับรถยนต์พระที่นั่ง เสด็จพระราชดำ�เนินไปทรง นมัสการพระพุทธปฏิมาประธานในอุโบสถวัดถ้ำ�กลองเพล ตำ�บลหนองบัว อำ�เภอหนองบัวลำ�ภู จังหวัดอุดรธานี (ปัจจุบันขึ้นกับตำ�บลโนนทัน อำ�เภอเมืองหนองบัวลำ�ภู จังหวัดหนองบัวลำ�ภู) ก่อนทรงนมัสการหลวงปู่ขาว อนาลโย ประธานสงฆ์วัดถ้ำ�กลองเพล และหลวงปู่ชอบ ฐานสโม จากวัดป่าสัมมานุสรณ์ จังหวัดเลย ซึ่งมาจำ�พรรษาและรักษาอาการอาพาธอยู่ที่กุฏิหลวงปู่ขาว อนาลโย ครั้งที่ ๒ วันที่ ๓๐ พฤศจิกายน ๒๕๒๐ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพล อดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร และสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราช ชนนีพันปีหลวง เสด็จพระราชดำ�เนินโดยเฮลิคอปเตอร์พระที่นั่ง พร้อมด้วยสมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี และสมเด็จพระเจ้าน้องนางเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี กรมพระศรีสวางควัฒน วรขัตติยราชนารี มายังโรงเรียน ร่มเกล้า บ้านห้วยเดื่อ ตำ�บลหนองบัว อำ�เภอหนองบัวลำ�ภู จังหวัดอุดรธานี
32 ๏ สมุดภาพวิถีหนองบัวลำ�ภู / Nongbualamphu’s Photo Album / ครั้นเสด็จพระราชดำ�เนินถึง พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดช มหาราช บรมนาถบพิตร พระราชทานเครื่องเขียนแบบเรียน เครื่องแบบนักเรียน และอุปกรณ์กีฬา ยาชุด แก่ผู้แทนโรงเรียน จากนั้น ทอดพระเนตรภายในอาคารเรียน นายชาญยุทธ์ ประเสริฐศรี นาย อำ�เภอหนองบัวลำ�ภู กราบบังคมทูลรายงานการก่อสร้างโรงเรียน โดยสรุปว่า ตามที่มีพระราชดำ�ริให้ มีการจัดสร้างโรงเรียนในชนบทที่ห่างไกล เพื่อส่งเสริมการศึกษาแก่เยาวชน โดยพระราชทานทุนริเริ่ม มานั้น กองทัพภาคที่ ๒ และราษฎรได้ร่วมมือร่วมแรงกันก่อสร้างโรงเรียนร่มเกล้าเสร็จเรียบร้อยแล้ว โดยได้รับความร่วมมือจากหลายฝ่าย อาทิ กองทัพภาคที่ ๒ องค์การบริหารส่วนจังหวัด ตลอดจน ข้าราชการ พ่อค้า ประชาชน ซึ่งได้ร่วมกันบริจาคที่ดินและเงินทุนในการก่อสร้าง เสร็จแล้ว ทรงเยี่ยม ราษฎรที่เฝ้าทูลละอองธุลีพระบาทอยู่ ณ บริเวณโรงเรียน สมควรแก่เวลา จึงเสด็จพระราชดำ�เนิน โดยรถยนต์พระที่นั่ง ไปยังวัดถ้ำ�กลองเพล ทรงถวายปัจจัยและยาชุดแก่หลวงปู่ขาว อนาลโย ตลอดจนมีพระราชปฏิสันถารกับหลวงปู่ขาว เป็นเวลาอันสมควร จึงเสด็จ ฯ โดยรถยนต์พระที่นั่ง ไปยังท่าอากาศยานอุดรธานี เพื่อประทับเครื่องบิน ซี - ๑๒๓ พระที่นั่ง เสด็จพระราชดำ�เนินกลับถึง พระตำ�หนักภูพานราชนิเวศน์ เมื่อเวลา ๒๑.๓๐ น. ครั้งที่ ๓ วันที่ ๒๒ พฤศจิกายน ๒๕๒๑ เวลา ๑๕.๑๕ น. พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ทรงขับรถยนต์พระที่นั่ง เสด็จพระราชดำ�เนินพร้อมด้วย สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี และสมเด็จพระเจ้าน้องนางเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณ วลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี กรมพระศรีสวางควัฒน วรขัตติยราชนารี จากพระตำ�หนักภูพานราชนิเวศน์ มาทรงนมัสการและทรงสนทนาธรรมกับหลวงปู่ขาว อนาลโย ณ วัดถ้ำ�กลองเพล ตำ�บลหนองบัว อำ�เภอหนองบัวลำ�ภู จังหวัดอุดรธานี และเสด็จพระราชดำ�เนินกลับในคืนนั้น ถึงพระตำ�หนักภูพาน ราชนิเวศน์ เมื่อเวลา ๒๓.๐๕ น. ครั้งที่ ๔ วันที่ ๒๑ พฤศจิกายน ๒๕๒๒ เวลา ๑๓.๕๕ น. พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ทรงขับรถยนต์พระที่นั่ง เสด็จพระราชดำ�เนินพร้อมด้วย สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี และสมเด็จพระเจ้าน้องนางเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณ วลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี กรมพระศรีสวางควัฒน วรขัตติยราชนารี จากพระตำ�หนักภูพานราชนิเวศน์ ไปยังวัดถ้ำ�กลองเพล ตำ�บลหนองบัว อำ�เภอหนองบัวลำ�ภู จังหวัดอุดรธานี ในการนี้ ได้มีพระราช ปฏิสันถารกับหลวงปู่ขาว อนาลโย ทรงถวายปัจจัย ยารักษาโรคและผ้าห่มแก่พระภิกษุ สมควร แก่เวลา จึงประทับรถยนต์พระที่นั่ง เสด็จพระราชดำ�เนินกลับ ถึงพระตำ�หนักภูพานราชนิเวศน์ เมื่อเวลา ๒๐.๐๐ น. ครั้งที่ ๕ วันที่ ๒๒ พฤศจิกายน ๒๕๒๒ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพล อดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร และสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราช ชนนีพันปีหลวง พร้อมด้วยสมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยาม บรมราชกุมารี และสมเด็จพระเจ้าน้องนางเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี กรมพระ
33 ๏ สมุดภาพวิถีหนองบัวลำ�ภู / Nongbualamphu’s Photo Album / ศรีสวางควัฒน วรขัตติยราชนารี มายังวัดถ้ำ�กลองเพล ตำ�บลหนองบัว อำ�เภอหนองบัวลำ�ภู จังหวัด อุดรธานี เพื่อทรงนมัสการหลวงปู่ขาว อนาลโย สมควรแก่เวลา จึงประทับรถยนต์พระที่นั่ง เสด็จ พระราชดำ�เนินกลับ ถึงพระตำ�หนักภูพานราชนิเวศน์ เมื่อเวลา ๒๒.๓๐ น. ครั้งที่ ๖ วันที่ ๑๕ พฤศจิกายน ๒๕๒๓ เวลา ๑๒.๕๐ น. พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร และสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรม ราชชนนีพันปีหลวง เสด็จพระราชดำ�เนินโดยรถยนต์พระที่นั่ง พร้อมด้วยสมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี และสมเด็จพระเจ้าน้องนางเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณ วลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี กรมพระศรีสวางควัฒน วรขัตติยราชนารี จากพระตำ�หนักภูพาน ราชนิเวศน์ ไปยังวัดถ้ำ�กลองเพล ตำ�บลหนองบัว อำ�เภอหนองบัวลำ�ภู จังหวัดอุดรธานี เพื่อทรง นมัสการหลวงปู่ขาว อนาลโย ในการนี้ ทรงถวายปัจจัย ยารักษาโรค และผ้าห่มแก่พระภิกษุ และมี พระราชปฏิสันถารกับหลวงปู่ขาว เสร็จแล้ว ทรงเยี่ยมราษฎรที่เฝ้าทูลละอองธุลีพระบาทอยู่บริเวณ หน้ากุฏิ สมควรแก่เวลา จึงประทับรถยนต์พระที่นั่ง เสด็จพระราชดำ�เนินกลับ ถึงพระตำ�หนักภูพาน ราชนิเวศน์ เมื่อเวลา ๒๑.๑๕ น. ครั้งที่ ๗ วันที่ ๒๒ เมษายน ๒๕๒๔ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพล อดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร และสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราช ชนนีพันปีหลวง เสด็จพระราชดำ�เนินพร้อมด้วยสมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตน ราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี และสมเด็จพระเจ้าน้องนางเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราช กุมารี กรมพระศรีสวางควัฒน วรขัตติยราชนารี มาพระราชทานเพลิงศพ หลวงปู่บุญมา ฐิตเปโม ณ เมรุชั่วคราววัดสิริสาลวัน ตำ�บลหนองบัว อำ�เภอหนองบัวลำ�ภู จังหวัดอุดรธานี เสร็จแล้ว ประทับ รถยนต์พระที่นั่ง เสด็จพระราชดำ�เนินไปยังวัดถ้ำ�กลองเพล เพื่อทรงนมัสการหลวงปู่ขาว อนาลโย ในการนี้ ได้มีพระราชปฏิสันถารกับหลวงปู่ขาว ตลอดจนทรงถวายผ้าห่มแก่พระภิกษุด้วย สมควร แก่เวลา จึงประทับรถยนต์พระที่นั่ง เสด็จพระราชดำ�เนินกลับ ถึงพระตำ�หนักภูพานราชนิเวศน์ เมื่อเวลา ๒๒.๑๐ น. ครั้งที่ ๘ วันที่ ๒๙ พฤศจิกายน ๒๕๒๔ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพล อดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร เสด็จพระราชดำ�เนินโดยเฮลิคอปเตอร์พระที่นั่ง พร้อมด้วยสมเด็จ พระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี และสมเด็จพระเจ้า น้องนางเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี กรมพระศรีสวางควัฒน วรขัตติยราชนารี จากพระตำ�หนักภูพานราชนิเวศน์ จังหวัดสกลนคร ไปทอดพระเนตรโครงการอ่างเก็บน้ำ�ห้วยน้ำ�ทรง ตามพระราชดำ�ริ และทรงเยี่ยมราษฎรอำ�เภอน้ำ�โสม จังหวัดอุดรธานี จากนั้น เสด็จพระราชดำ�เนิน โดยรถยนต์พระที่นั่งมายังวัดถ้ำ�กลองเพล เพื่อทรงวางศิลาฤกษ์มณฑปสำ�หรับบรรจุอัฐิหลวงปู่ขาว อนาลโย ต่อจากนั้น เสด็จขึ้นศาลาพร้อมด้วยสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรม ราชชนนีพันปีหลวง ซึ่งเสด็จพระราชดำ�เนินโดยรถยนต์พระที่นั่งล่วงหน้ามาก่อนเพื่อทรงนมัสการ หลวงปู่ขาว อนาลโย สมควรแก่เวลา จึงประทับรถยนต์พระที่นั่ง เสด็จพระราชดำ�เนินกลับถึง พระตำ�หนักภูพานราชนิเวศน์ เมื่อเวลา ๒๐.๐๐ น.
34 ๏ สมุดภาพวิถีหนองบัวลำ�ภู / Nongbualamphu’s Photo Album / ครั้งที่ ๙ วันที่ ๓๑ มีนาคม ๒๕๒๕ เวลา ๑๑.๕๕ น. พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร และสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง เสด็จพระราชดำ�เนินโดยรถยนต์พระที่นั่ง จากพระตำ�หนักจิตรลดา รโหฐาน พระราชวังดุสิต ไปยังกองบัญชาการกองทัพอากาศ ดอนเมือง เพื่อประทับเครื่องบินพระที่นั่ง เสด็จพระราชดำ�เนินมาทรงนมัสการหลวงปู่ขาว อนาลโย ณ วัดถ้ำ�กลองเพล อำ�เภอหนองบัวลำ�ภู จังหวัดอุดรธานี อนึ่ง ในการเสด็จพระราชดำ�เนินทรงนมัสการหลวงปู่ขาว อนาลโย ณ วัดถ้ำ�กลองเพล เสร็จ แล้ว เสด็จพระราชดำ�เนินไปทรงเยี่ยมราษฎรที่รอเฝ้าทูลละอองธุลีพระบาทรับเสด็จ และทรงพระ กรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้คณะแพทย์ที่โดยเสด็จตั้งหน่วยแพทย์ชั่วคราวเพื่อทำ�การตรวจ รักษาและแจกจ่ายยาแก่ราษฎร ตลอดจนทรงรับไว้เป็นคนไข้ในพระบรมราชานุเคราะห์ ๏ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร และพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว (ขณะทรงดำ�รงพระราชอิสริยยศสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช ฯ สยามมกุฎราชกุมาร) เสด็จพระราชดำ�เนินพร้อมด้วยสมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารีมาทรงนมัสการหลวงปู่ขาว อนาลโย ณ วัดถ้ำ�กลองเพล ตำ�บลหนองบัว อำ�เภอหนองบัวลำ�ภูจังหวัดอุดรธานีเมื่อวันที่ ๒๗ พฤศจิกายน ๒๕๑๙ (ที่มาภาพ : พระวณิชย์ฐิตสาสโน วัดสิริสาลวัน)
35 ๏ สมุดภาพวิถีหนองบัวลำ�ภู / Nongbualamphu’s Photo Album / ๏ หลวงปู่ขาว อนาลโย ถวายวัตถุมงคลแด่พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ในคราวเสด็จพระราชดำ�เนินมาทรงนมัสการหลวงปู่ขาว อนาลโย ณ วัดถ้ำ�กลองเพล ตำ�บลหนองบัว อำ�เภอหนองบัวลำ�ภูจังหวัดอุดรธานีเมื่อวันที่ ๒๗ พฤศจิกายน ๒๕๑๙ ในโอกาสนี้พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว (ขณะทรงดำ�รงพระราชอิสริยยศสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช ฯ สยามมกุฎราชกุมาร) โดยเสด็จในการนี้ด้วย (ที่มาภาพ : พูสิทธิ์ตระกูลคูศรี)
36 ๏ สมุดภาพวิถีหนองบัวลำ�ภู / Nongbualamphu’s Photo Album / ๏ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ทรงถวายเครื่องนมัสการแก่หลวงปู่ขาว อนาลโย ในคราวโดยเสด็จ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร มาทรงนมัสการหลวงปู่ขาว อนาลโย ณ วัดถ้ำ�กลองเพล ตำ�บลหนองบัว อำ�เภอหนองบัวลำ�ภูจังหวัดอุดรธานี เมื่อวันที่ ๒๒ พฤศจิกายน ๒๕๒๒ (ที่มาภาพ : วัดถ้ำ�กลองเพล)
37 ๏ สมุดภาพวิถีหนองบัวลำ�ภู / Nongbualamphu’s Photo Album / ๔. การเสด็จพระราชดำ�เนินไปพระราชทานเพลิงศพหลวงปู่บุญมา ฐิตเปโม ณ วัดสิริสาลวัน หลวงปู่บุญมา ฐิตเปโม อดีตเจ้าอาวาสวัดสิริสาลวัน บ้านโนนทัน ตำ�บลโนนทัน อำ�เภอเมือง หนองบัวลำ�ภู จังหวัดหนองบัวลำ�ภู เป็นพระเถระศิษย์หลวงปู่มั่น ภูริทตฺโต ที่เคารพศรัทธาของชาว หนองบัวลำ�ภูและใกล้เคียง เมื่อหลวงปู่บุญมาถึงแก่มรณภาพด้วยอุปัทวเหตุเครื่องบินตก ณ บริเวณ ทุ่งนารังสิต อำ�เภอคลองหลวง จังหวัดปทุมธานี เมื่อวันที่ ๒๗ เมษายน ๒๕๒๓ พระบาทสมเด็จ พระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร เสด็จพระราชดำ�เนินมาทรง บำ�เพ็ญพระราชกุศลศพ ณ วัดพระศรีมหาธาตุวรมหาวิหาร เขตบางเขน กรุงเทพมหานคร ๏ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ถวายโอสถแก่หลวงปู่ขาว อนาลโย ณ วัดถ้ำ�กลองเพล ตำ�บลหนองบัว อำ�เภอหนองบัวลำ�ภูจังหวัดอุดรธานี เมื่อวันที่ ๓๑ มีนาคม ๒๕๒๕ (ที่มาภาพ : สมบัตินักสะสมเอกชน)
38 ๏ สมุดภาพวิถีหนองบัวลำ�ภู / Nongbualamphu’s Photo Album / วันพุธ ที่ ๒๒ เมษายน ๒๕๒๔ เวลา ๑๔.๑๐ น. พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร และสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง เสด็จพระราชดำ�เนินโดยเฮลิคอปเตอร์พระที่นั่ง พร้อมด้วยสมเด็จพระ กนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี และสมเด็จพระเจ้าน้อง นางเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี กรมพระศรีสวางควัฒน วรขัตติยราชนารี จาก พระตำ�หนักภูพานราชนิเวศน์ จังหวัดสกลนคร มาพระราชทานเพลิงศพ หลวงปู่บุญมา ฐิตเปโม ณ เมรุชั่วคราววัดสิริสาลวัน ตำ�บลหนองบัว อำ�เภอหนองบัวลำ�ภู จังหวัดอุดรธานี ครั้นเสด็จพระราชดำ�เนินถึงสนามโรงเรียนบ้านโนนทัน ทรงพระดำ�เนินไปยังวัดสิริสาลวัน เสด็จเข้าอุโบสถ ทรงจุดธูปเทียนเครื่องนมัสการบูชาพระพุทธปฏิมาประธาน เสร็จแล้ว เสด็จออก จากอุโบสถ เสด็จขึ้นประทับ ณ มุขพลับพลา แล้วเสด็จขึ้นเมรุ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร และสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ทรงทอดผ้าไตร และทรงวางกระทงข้าวตอกดอกไม้ที่จิตกาธานข้างหีบศพ จากนั้น ทรงหยิบธูปเทียน ดอกไม้จันทน์ แล้วทรงจุดไฟชนวนพระราชทานเพลิง เสร็จแล้ว เสด็จลง จากเมรุกลับไปประทับ ณ มุขพลับพลา สมควรแก่เวลา จึงเสด็จลงจากมุขพลับพลา เพื่อทรงเยี่ยม ราษฎรที่เฝ้าทูลละอองธุลีพระบาทอยู่เป็นจำ�นวนมากในบริเวณนั้น เสร็จแล้ว ประทับรถยนต์พระที่นั่ง เสด็จพระราชดำ�เนินต่อไปยังวัดถ้ำ�กลองเพล ซึ่งอยู่ห่างจากวัดสิริสาลวันประมาณ ๕ กิโลเมตร เพื่อ ทรงนมัสการหลวงปู่ขาว อนาลโย สมควรแก่เวลา จึงประทับรถยนต์พระที่นั่ง เสด็จพระราชดำ�เนิน กลับพระตำ�หนักภูพานราชนิเวศน์
39 ๏ สมุดภาพวิถีหนองบัวลำ�ภู / Nongbualamphu’s Photo Album / ๏ พระไสว สุวโจ รักษาการเจ้าอาวาสวัดสิริสาลวัน ตำ�บลโนนทัน อำ�เภอเมืองหนองบัวลำ�ภูถวายวัตถุมงคลของหลวงปู่ บุญมา ฐิตเปโม แด่ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร หลังเสร็จพิธีพระราชทานเพลิงศพ หลวงปู่บุญมา ฐิตเปโม เมื่อวันที่ ๒๒ เมษายน ๒๕๒๔ (ที่มาภาพ : วัดสิริสาลวัน)
40 ๏ สมุดภาพวิถีหนองบัวลำ�ภู / Nongbualamphu’s Photo Album / ๕. การเสด็จพระราชดำ�เนินไปพระราชทานเพลิงศพ และบรรจุอัฐิ หลวงปู่ขาว อนาลโย ณ วัดถ้ำ�กลองเพล ครั้นเมื่อหลวงปู่ขาว อนาลโย มรณภาพเมื่อวันที่ ๑๖ พฤษภาคม ๒๕๒๖ ความทราบ ฝ่าละอองธุลีพระบาท พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถ บพิตร ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพ รัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี เสด็จพระราชดำ�เนินมาพระราชทานน้ำ�หลวงสรงศพ และทรง เป็นองค์ประธานในงาน โดยทรงรับศพหลวงปู่ขาวไว้ในพระบรมราชานุเคราะห์โดยตลอด และตั้งศพ บำ�เพ็ญพระราชกุศล ๗ วัน ณ ศาลาเมตตาอนาลโย วัดถ้ำ�กลองเพล วันที่ ๒๓ สิงหาคม ๒๕๒๖ ซึ่งเป็นวันมรณภาพครบ ๑๐๐ วัน สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง เสด็จพระราชดำ�เนินพร้อมด้วยพระบาทสมเด็จ พระเจ้าอยู่หัว และสมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราช กุมารี มาทรงบำ�เพ็ญพระราชกุศลครบ ๑๐๐ วัน ศพหลวงปู่ขาว อนาลโย ณ ศาลาเมตตาอนาลโย วัดถ้ำ�กลองเพล วันที่ ๑๑ กุมภาพันธ์ ๒๕๒๗ เวลา ๑๓.๔๐ น. พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร และสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง เสด็จพระราชดำ�เนินโดยรถยนต์พระที่นั่ง พร้อมด้วยสมเด็จพระกนิษฐา ธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี จากพระตำ�หนักภูพิงคราชนิเวศน์ ไปยังท่าอากาศยานเชียงใหม่ เพื่อประทับเครื่องบินพระที่นั่ง เสด็จพระราชดำ�เนินมาพระราชทาน เพลิงศพ หลวงปู่ขาว อนาลโย ครั้นเสด็จพระราชดำ�เนินถึงสนามบินกองบิน ๒๓ จังหวัดอุดรธานี ประทับรถยนต์พระที่นั่ง เสด็จพระราชดำ�เนินต่อไปยังวัดถ้ำ�กลองเพล อำ�เภอหนองบัวลำ�ภู จังหวัดอุดรธานี เสด็จขึ้นประทับ ณ มุขพลับพลาพิธี สมควรแก่เวลา จึงเสด็จขึ้นเมรุ ทรงทอดผ้าไตรที่โกศศพ ทรงหยิบกระทงข้าวตอก ดอกไม้วางที่โกศศพ ทรงหยิบธูปเทียนดอกไม้จันทน์ แล้วทรงจุดไฟพระราชทานเพลิงศพ เสร็จแล้ว เสด็จลงจากเมรุ และเสด็จขึ้นประทับ ณ มุขพลับพลาพิธี ในโอกาสนี้ พระสงฆ์ ข้าราชการ พ่อค้า และประชาชน ขึ้นเมรุเผาศพ เป็นเวลาอันสมควร จึงเสด็จพระราชดำ�เนินโดยรถยนต์พระที่นั่งไป ยังสนามบินกองบิน ๒๓ เพื่อประทับเครื่องบินพระที่นั่ง เสด็จพระราชดำ�เนินกลับจังหวัดเชียงใหม่ ต่อจากนั้น เสด็จพระราชดำ�เนินโดยรถยนต์พระที่นั่ง กลับถึงพระตำ�หนักภูพิงคราชนิเวศน์ เมื่อเวลา ๒๐.๓๐ น. วันที่ ๒๕ พฤศจิกายน ๒๕๓๒ เวลา ๑๕.๐๐ น. พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร และสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง เสด็จพระราชดำ�เนินโดยเฮลิคอปเตอร์พระที่นั่ง จากพระตำ�หนัก ภูพานราชนิเวศน์ มาทรงบรรจุอัฐิธาตุ หลวงปู่ขาว อนาลโย ณ วัดถ้ำ�กลองเพล ตำ�บลโนนทัน อำ�เภอ หนองบัวลำ�ภู จังหวัดอุดรธานี ครั้นเสด็จพระราชดำ�เนินถึงสนามหน้าโรงเรียนร่มเกล้า อำ�เภอหนองบัวลำ�ภู จังหวัดอุดรธานี แล้วประทับรถยนต์พระที่นั่ง เสด็จพระราชดำ�เนินต่อไปยังพลับพลาพิธีในบริเวณ วัดถ้ำ�กลองเพล
41 ๏ สมุดภาพวิถีหนองบัวลำ�ภู / Nongbualamphu’s Photo Album / ในโอกาสนี้ พระราชทานพระบรมราชวโรกาสให้ นายเชาวน์ ณศีลวันต์ ประธานคณะกรรมการ ดำ�เนินการก่อสร้างพิพิธภัณฑ์อัฐบริขารของหลวงปู่ขาว อนาลโย กราบบังคมทูลรายงานเกี่ยวกับการ ก่อสร้างพิพิธภัณฑ์ ฯ เสร็จแล้ว พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ทรงสรงอัฐิธาตุ และผนึกเจดีย์ ซึ่งเจ้าพนักงานกองพระราชพิธีเชิญเข้าถวาย แล้ว พระราชทานให้เจ้าพนักงานกองพระราชพิธีเชิญไปยังที่ประดิษฐาน ต่อจากนั้น เสด็จพระราชดำ�เนิน ไปทรงเปิดพิพิธภัณฑ์บริขาร และทรงเชิญอัฐิธาตุขึ้นประดิษฐานเหนือพิพิธภัณฑ์บริขาร เสร็จแล้ว ทรง จุดธูปเทียนเครื่องสักการะอัฐิธาตุ และเสด็จเข้าพิพิธภัณฑ์ ฯ ทอดพระเนตรเครื่องบริขารหลวงปู่ขาว อนาลโย จากนั้น เสด็จพระราชดำ�เนินทรงเยี่ยมราษฎรที่มาเฝ้าทูลละอองธุลีพระบาทอยู่เป็นจำ�นวน มากบริเวณพิพิธภัณฑ์ ทรงทักทายและทรงไต่ถามทุกข์สุขของราษฎรอย่างทั่วถึง สมควรแก่เวลา จึง ประทับรถยนต์พระที่นั่ง ไปยังสนามหน้าโรงเรียนร่มเกล้า เพื่อประทับเฮลิคอปเตอร์พระที่นั่ง เสด็จ พระราชดำ�เนินกลับ ถึงพระตำ�หนักภูพานราชนิเวศน์ เมื่อเวลา ๒๑.๐๐ น. ๏ สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารีเสด็จพระราชดำ�เนินมา พระราชทานน้ำ�หลวงสรงศพ ทอดผ้าไตรและวางพวงมาลาเคารพศพ หลวงปู่ขาว อนาลโย ณ วัดถ้ำ�กลองเพล ตำ�บลโนนทัน อำ�เภอหนองบัวลำ�ภูจังหวัดอุดรธานีเมื่อวันที่ ๑๖ พฤษภาคม ๒๕๒๖ (ที่มาภาพ : พระวณิชย์ฐิตสาสโน วัดสิริสาลวัน)
42 ๏ สมุดภาพวิถีหนองบัวลำ�ภู / Nongbualamphu’s Photo Album / ๏ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง และพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เสด็จพระราชดำ�เนินพร้อมด้วย สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี มาทรงบำ�เพ็ญพระราชกุศลครบ ๑๐๐ วัน ศพหลวงปู่ขาว อนาลโย ณ ศาลาเมตตาอนาลโย วัดถ้ำ�กลองเพล ตำ�บลหนองบัว อำ�เภอหนองบัวลำ�ภูจังหวัดอุดรธานีเมื่อวันที่ ๒๓ สิงหาคม ๒๕๒๖ (ที่มาภาพ : อนุสรณ์งานพระราชทานเพลิงศพ หลวงปู่ขาว อนาลโย, ๒๕๒๗ : ไม่ปรากฏเลขหน้า) ๏ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร และสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง เสด็จพระราชดำ�เนินพร้อมด้วยสมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารีไปพระราชทานเพลิงศพ หลวงปู่ขาว อนาลโย ณ เมรุชั่วคราววัดถ้ำ�กลองเพล ตำ�บลหนองบัว อำ�เภอหนองบัวลำ�ภูจังหวัดอุดรธานีเมื่อวันที่ ๑๑ กุมภาพันธ์๒๕๒๗ (ที่มาภาพ : ไพรัช เหลืองอิงคะสุต)
43 ๏ สมุดภาพวิถีหนองบัวลำ�ภู / Nongbualamphu’s Photo Album / ๏ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร และสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ทรงทอดผ้าไตรที่โกศศพ หลวงปู่ขาว อนาลโย ณ เมรุชั่วคราววัดถ้ำ�กลองเพล เมื่อวันที่ ๑๑ กุมภาพันธ์๒๕๒๗ (ที่มาภาพ : สำ�นักงานวัฒนธรรมจังหวัดหนองบัวลำ�ภู)
44 ๏ สมุดภาพวิถีหนองบัวลำ�ภู / Nongbualamphu’s Photo Album / ๏ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร และสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ทรงนมัสการศพ หลวงปู่ขาว อนาลโย บนจิตกาธานในเมรุชั่วคราววัดถ้ำ�กลองเพล เมื่อวันที่ ๑๑ กุมภาพันธ์๒๕๒๗ (ที่มาภาพ : พูสิทธิ์ตระกูลคูศรี) ๏ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง และสมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารีประทับยืนหน้าโกศศพ หลวงปู่ขาว อนาลโย ภายในเมรุชั่วคราว ขณะทรงประกอบพิธีพระราชทานเพลิงศพ หลวงปู่ขาว อนาลโย เมื่อวันที่ ๑๑ กุมภาพันธ์๒๕๒๗ (ที่มาภาพ : บุญโฮม สุขสมร)
45 ๏ สมุดภาพวิถีหนองบัวลำ�ภู / Nongbualamphu’s Photo Album / ๏ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร และสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง เสด็จพระราชดำ�เนินมาทรงบรรจุอัฐิธาตุ หลวงปู่ขาว อนาลโย และทรงเปิดพิพิธภัณฑ์อัฐบริขารของหลวงปู่ขาว อนาลโย ณ วัดถ้ำ�กลองเพล ตำ�บลโนนทัน อำ�เภอหนองบัวลำ�ภูจังหวัดอุดรธานีเมื่อวันที่ ๒๕ พฤศจิกายน ๒๕๓๒ (ที่มาภาพ : ใต้จิตสำ�นึก หลวงปู่ขาว อนาลโย, ๒๕๓๒ : ไม่ปรากฏเลขหน้า)
46 ๏ สมุดภาพวิถีหนองบัวลำ�ภู / Nongbualamphu’s Photo Album / พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร เสด็จ พระราชดำ�เนินมายังท้องถิ่นต่าง ๆ ซึ่งปัจจุบันเป็นพื้นที่จังหวัดหนองบัวลำ�ภูจำ�นวน ๑๓ ครั้ง พระราชกรณียกิจส่วนใหญ่เกี่ยวเนื่องการศาสนา ด้วยทรงมีพระราชศรัทธาต่อหลวงปู่ขาว อนาลโย อดีตประธานสงฆ์วัดถ้ำ�กลองเพล ตำ�บลโนนทัน อำ�เภอเมืองหนองบัวลำ�ภู ซึ่งเป็นพระเถระศิษย์ หลวงปู่มั่น ภูริทตฺโต จึงนับได้ว่า วัดถ้ำ�กลองเพลเป็นสถานที่ในจังหวัดหนองบัวลำ�ภูที่พระบาทสมเด็จ พระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร เสด็จพระราชดำ�เนินมามากที่สุด เนื่องในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๖ รอบ วันที่ ๕ ธันวาคม ๒๕๔๒ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ได้ทรงพระกรุณา โปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้ยกวัดพิศาลรัญญาวาส ตำ�บลหนองบัว อำ�เภอเมืองหนองบัวลำ�ภู เป็น พระอารามหลวง ชั้นตรี ชนิดสามัญ เป็นกรณีพิเศษ เมื่อวันที่ ๒๒ มีนาคม ๒๕๔๓ นับได้ว่าวัดพิศาล รัญญาวาสเป็นพระอารามหลวงแห่งแรกของจังหวัดหนองบัวลำ�ภู ต่อมา เนื่องในโอกาสมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา วันที่ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๐ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ได้ทรงพระกรุณา โปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้ยกวัดศรีสระแก้ว ตำ�บลนามะเฟือง อำ�เภอเมืองหนองบัวลำ�ภู เป็น พระอารามหลวง ชั้นตรี ชนิดสามัญ และเป็นพระอารามหลวงแห่งที่สองของจังหวัดหนองบัวลำ�ภู นอกจากนี้ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว (ขณะดำ�รงทรงพระราชอิสริยยศสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช ฯ สยามมกุฎราชกุมาร) เสด็จพระราชดำ�เนิน แทนพระองค์มาในการพระราชทานพระพุทธนวราชบพิตร ซึ่งเป็นพระพุทธรูปประทับนั่ง ปางมารวิชัย มีขนาดหน้าตักกว้าง ๒๓ เซนติเมตร สูง ๔๐ เซนติเมตร ที่บัวฐานด้านหน้าบรรจุพระพิมพ์พระสมเด็จ จิตรลดาไว้อีกองค์หนึ่ง ให้เป็นพระพุทธรูปประจำ�จังหวัดหนองบัวลำ�ภู ประดิษฐานไว้ ณ ศาลากลาง จังหวัดหนองบัวลำ�ภู เมื่อวันที่ ๖ สิงหาคม ๒๕๕๕ อีกด้วย
47 ๏ สมุดภาพวิถีหนองบัวลำ�ภู / Nongbualamphu’s Photo Album / หลังจากพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เสด็จเถลิงถวัลยราชสมบัติเป็นพระมหากษัตริย์ รัชกาลที่ ๑๐ เสด็จพระราชดำ�เนินมาทรงปฏิบัติพระราชกรณียกิจในพื้นที่จังหวัดหนองบัวลำ�ภู จำ�นวน ๒ ครั้ง ดังนี้ ครั้งที่ ๑ เมื่อวันที่ ๒๔ พฤษภาคม ๒๕๖๕ เวลา ๑๕.๒๙ น. พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว และสมเด็จพระนางเจ้า ฯ พระบรมราชินี เสด็จพระราชดำ�เนินโดยรถยนต์พระที่นั่งจากพระที่นั่ง อัมพรสถาน พระราชวังดุสิต ไปยังท่าอากาศยานกองบัญชาการกองทัพอากาศ ดอนเมือง เพื่อประทับ เครื่องบินพระที่นั่ง เสด็จพระราชดำ�เนินไปทรงเปิดแพรคลุมป้าย “เจดีย์อัฐบริขารเขมาภิรโต” และ ทรงประกอบพิธีสมโภช “พิพิธภัณฑ์อัฐบริขารหลวงปู่ขาว อนาลโย” ณ วัดถ้ำ�กลองเพล อำ�เภอเมือง หนองบัวลำ�ภู จังหวัดหนองบัวลำ�ภู สำ�หรับเจดีย์อัฐบริขารเขมาภิรโตแห่งนี้ คณะศิษยานุศิษย์ของหลวงปู่บุญเพ็ง เขมาภิรโต พร้อมด้วยพุทธศาสนิกชนทุกหมู่เหล่า มีดำ�ริร่วมกันก่อสร้างขึ้น ณ สถานที่ที่หลวงปู่บุญเพ็ง เขมาภิรโต ได้กำ�หนดไว้ เป็นที่ประชุมเพลิงสรีระสังขาร และเป็นสถานที่สร้างเจดีย์ เพื่อเป็นอนุสรณ์สถานบรรจุ พระบรมสารีริกธาตุ อัฐิธาตุ และอัฐบริขาร รำ�ลึกถึงคุณูปการของหลวงปู่บุญเพ็ง เขมาภิรโต อดีต เจ้าอาวาสวัดถ้ำ�กลองเพล ต่อจากหลวงปู่ขาว อนาลโย เป็นพระเถระที่น้อมกายถวายชีวิตเป็นเครื่องบูชา คุณพระรัตนตรัย ธำ�รงสมณคุณ และสมณธรรมอย่างงดงาม เป็นที่ศรัทธาเลื่อมใสของพุทธศาสนิกชน ในจังหวัดหนองบัวลำ�ภู จังหวัดใกล้เคียง และพุทธศาสนิกชนโดยทั่วไป ต่อจากนั้น เมื่อเสด็จพระราชดำ�เนินไปยัง กุฏิหลวงปู่ขาว อนาลโย ทอดพระเนตรรูปหล่อ หลวงปู่ขาว อนาลโย และภาพถ่ายภายในกุฏิ เสร็จแล้ว เสด็จพระราชดำ�เนินไปทรงประกอบพิธีสรง อัฐิธาตุหลวงปู่ขาว อนาลโย และทอดพระเนตรประวัติ ภาพถ่ายในอิริยาบถต่าง ๆ และเครื่องอัฐ บริขารของหลวงปู่ขาว อนาลโย ที่ใช้ระหว่างการออกจาริกปลีกวิเวกธุดงค์ไปยังสถานที่ต่าง ๆ
48 ๏ สมุดภาพวิถีหนองบัวลำ�ภู / Nongbualamphu’s Photo Album / ครั้งที่ ๒ เมื่อวันที่ ๗ ตุลาคม ๒๕๖๕ เวลา ๑๘.๔๓ น. พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว และ สมเด็จพระนางเจ้า ฯ พระบรมราชินี เสด็จพระราชดำ�เนินโดยรถยนต์พระที่นั่ง จากพระที่นั่งอัมพรสถาน พระราชวังดุสิต ไปยังท่าอากาศยานทหาร ดอนเมือง เพื่อประทับเครื่องบินพระที่นั่ง เสด็จ พระราชดำ�เนินไปทรงเยี่ยมผู้บาดเจ็บจากเหตุการณ์ทำ�ร้ายเด็กและประชาชนที่ศูนย์พัฒนาเด็กเล็ก องค์การบริหารส่วนตำ�บลอุทัยสวรรค์ อำ�เภอนากลาง จังหวัดหนองบัวลำ�ภู ณ โรงพยาบาลหนองบัวลำ�ภู อำ�เภอเมืองหนองบัวลำ�ภู จังหวัดหนองบัวลำ�ภู และโรงพยาบาลอุดรธานี อำ�เภอเมืองอุดรธานี จังหวัด อุดรธานี เป็นการส่วนพระองค์
สถานที่สำคัญมรดกทางวัฒนธรรม และสถานที่ท่องเที่ยวสำคัญของ จังหวัดหนองบัวลำ ภู
แหล่งท่องเที่ยวทางธรรมชาติ เที่ยวดีมีวิถีวัฒนธรรม แหล่งท่องเที่ยวทางธรรมชาติของจังหวัด หนองบัวลำ�ภูมีมากมาย มีไว้บริการผู้มาเยือน อย่างหลากหลาย สามารถเลือกเที่ยวเลือก ชมได้ตามสะดวก มีทั้งแหล่งท่องเที่ยววิถี วัฒนธรรมชุมชนยลวิถี แหล่งเรียนรู้ใกล้เมือง และอยู่ไกลออกไป แต่ทุกสถานที่สามารถ เดินทางได้สะดวกแทบทั้งสิ้น