หนังสือแบบเรียน ดนตรี-นาฏศิลป์ ม.2

แจกฟรีเฉพาะครูผสู้ อน

คมู่ อื ครู อจท.

ใช้ประกอบการสอนคกู่ บั หนงั สอื เรียน

เพ่ิม วิธีการสอนเพ่ือยกผลสมั ฤทธิ์

ผ่านกระบวนการเรียนรู้ 5Es

เพ่ิม ข้อสอบเน้นการคิดเพือ่ พัฒนา

การเรยี นร้อู ย่างมีประสิทธิภาพ

เพิม่ กิจกรรมสร้างเสรมิ ทกั ษะ

การเรียนร้ตู ามศกั ยภาพผูเ้ รียน

ใหม่ กิจกรรมบรู ณาการทักษะชวี ิต
และการทำงานตามแนวคิด

เศรษฐกจิ พอเพียง

พร้อม กิจกรรมเสริมสรา้ งประสบการณ์
การเรยี นรู้สอู่ าเซยี น

ภาพปกนม้ี ขี นาดเทา่ กบั หนงั สอื เรยี นฉบบั จรงิ ของนกั เรยี น

กระตนุ ความสนใจ สาํ รวจคน หา อธบิ ายความรู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล
Engage Explore Explain Expand Evaluate

ñ˹‹Ç¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙ·Œ Õè ÊÒúÑÞ ñ-òò
ò˹‹Ç¡ÒÃàÃÂÕ ¹ÃŒ·Ù èÕ
ó˹‹Ç¡ÒÃàÃÂÕ ¹ÃŒ·Ù èÕ ´¹µÃ¡Õ ºÑ 椄 ¤ÁáÅÐÇ²Ñ ¹¸ÃÃÁ ò
ø
ô˹‹Ç¡ÒÃàÃÂÕ ¹ÃŒ·Ù Õè ● ͧ¤» ÃСͺ¢Í§´¹µÃãÕ ¹Ê§Ñ ¤ÁáÅÐÇ²Ñ ¹¸ÃÃÁ
õ˹‹Ç¡ÒÃàÃÕ¹÷ŒÙ èÕ ● ´¹µÃÕã¹ÇѲ¹¸ÃÃÁµÒ‹ §»ÃÐà·È ñö
● à˵ءÒó»ÃÐÇѵÈÔ ÒʵᏠºÑ ¡ÒÃà»ÅÕè¹á»Å§·Ò§´¹µÃÕ
òó-ôö
ã¹»ÃÐà·Èä·Â
òô
¤ÇÒÁÃÙ·Œ èÑÇä»à¡ÂÕè ǡѺ´¹µÃÕä·Â óð
ôò
● à¤Ãè×ͧËÁÒÂáÅÐÊÞÑ Å¡Ñ É³·Ò§´¹µÃÕä·Â
● »¨˜ ¨ÂÑ ÊíÒ¤ÑÞ·èÁÕ ÍÕ Ô·¸¾Ô ŵ‹Í¡ÒÃÊÌҧÊÃ䧏 Ò¹´¹µÃÕ ô÷-öö
● ÍÒÃÁ³à ¾Å§áÅФÇÒÁÃŒÊ٠֡㹺·à¾Å§
ôø
·¡Ñ Éд¹µÃäÕ ·Â õð
õö
● ¡ÒâºÑ Ìͧà¾Å§ä·Â õø
● ¡ÒúÃÃàŧà¤Ãè×ͧ´¹µÃäÕ ·Â öó
● ËÅÑ¡¡ÒúÃÃàŧà¤Ãè×ͧ´¹µÃäÕ ·Â “«ÍÍ”ŒÙ
● º·à¾Å§ä·ÂÊÒí ËÃѺ½ƒ¡»¯ÔºµÑ Ô ö÷-øò
● ¡ÒûÃÐàÁÔ¹¤ÇÒÁÊÒÁÒö·Ò§´¹µÃÕ
öø
¤ÇÒÁ÷ŒÙ èÇÑ ä»à¡ÂèÕ Ç¡ºÑ ´¹µÃÊÕ Ò¡Å ÷ó
÷ù
● à¤ÃÍè× §ËÁÒÂáÅÐÊÑÞÅѡɳ·Ò§´¹µÃÕ
● »¨˜ ¨ÂÑ ÊÒí ¤ÞÑ ·ÁèÕ ÍÕ ·Ô ¸¾Ô ŵ‹Í¡ÒÃÊÌҧÊÃ伏 ŧҹ´¹µÃÕ øó-ùø
● ¡ÒúÃÃÂÒÂÍÒÃÁ³á ÅФÇÒÁÃŒÙÊ¡Ö ã¹º·à¾Å§
øô
·¡Ñ Éд¹µÃÕÊÒ¡Å ø÷
ùö
● ¡ÒâѺÃÍŒ §à¾Å§ÊÒ¡Å
● ¡ÒúÃÃàŧà¤ÃÍ×è §´¹µÃÕÊÒ¡Å
● ¡ÒûÃÐàÁ¹Ô ¤ÇÒÁÊÒÁÒö·Ò§´¹µÃÕ

กระตนุ ความสนใจ สาํ รวจคน หา อธบิ ายความรู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล
Engage Explore Explain Expand Evaluate

˹‹Ç¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ·Õè ö ´¹µÃաѺÍÒª¾Õ ·Ò§´ŒÒ¹´¹µÃÕ ùù-ññð

● ÍÒª¾Õ ´¹µÃÕ ñðð
● º·ºÒ·¢Í§´¹µÃãÕ ¹¸ÃØ ¡¨Ô ºÑ¹à·§Ô ñðõ
● º·ºÒ·¢Í§´¹µÃÕ·ÕèÁµÕ Í‹ 椄 ¤ÁáÅÐÇ²Ñ ¹¸ÃÃÁä·Â ñð÷

˹‹Ç¡ÒÃàÃÕ¹÷ŒÙ Õè ÷ ¤ÇÒÁÌٷÑèÇä»à¡èÂÕ Ç¡ºÑ ¹Ò¯ÈÅÔ »Š ñññ-ñòô
● ËÅÑ¡¡ÒÃáÅÐÇ¸Ô ¡Õ ÒÃÊÌҧÊÃ䏡ÒÃáÊ´§¹Ò¯ÈÅÔ »Š
● ÈÔÅ»Ðᢹ§Í¹è× æ ¡ºÑ ¡ÒÃáÊ´§ ññò
● ËÅ¡Ñ ¡ÒÃÇ¨Ô Òó¡ÒÃáÊ´§¹Ò¯ÈÅÔ »äŠ ·Â ññô
● ¤ÇÒÁÊÑÁ¾Ñ¹¸¢ ͧ¹Ò¯ÈÅÔ »¡Š ѺÊÒÃСÒÃàÃÂÕ ¹ÃÍÙŒ ¹è× ññ÷
ññù

˹Nj ¡ÒÃàÃÂÕ ¹Ã·ŒÙ Õè ø ¡ÒÃáÊ´§¹Ò¯ÈÔÅ»äŠ ·ÂÁҵðҹ ñòõ-ñôð

● ¡ÒÃáÊ´§¹Ò¯ÈÅÔ »äŠ ·ÂÁҵðҹ ªØ´ “ÃкíÒ¡Ä´ÒÀ¹Ô ËÔ ÒÔ ñòö
● ¡ÒÃáÊ´§ÃíÒǧÁҵðҹ à¾Å§ “¤¹× à´×͹˧Ò” ñó÷

˹Nj ¡ÒÃàÃÂÕ ¹ÃÙ·Œ Õè ù ¡ÒÃáÊ´§¹Ò¯ÈÅÔ »Š¾¹é× àÁ×ͧ ñôñ-ñõø

● ¤ÇÒÁËÁÒÂáÅзÁÕè Ңͧ¹Ò¯ÈÅÔ »Š¾é×¹àÁ×ͧ ñôò
● »˜¨¨Ñ·ÕèÁÕÍÔ·¸¾Ô ŵ‹Í¹Ò¯ÈÔÅ»Š¾¹×é àÁÍ× § ñôô
● ÅѡɳÐ੾ÒТͧ¹Ò¯ÈÔÅ»Š¾é×¹àÁ×ͧã¹áµÅ‹ ÐÀÒ¤ ñôö
● ¡ÒÃáÊ´§¹Ò¯ÈÔÅ»Š¾é×¹àÁÍ× §áµÅ‹ ÐÀÒ¤ ñôù

ñð˹Nj ¡ÒÃàÃÕ¹÷ŒÙ èÕ ¤ÇÒÁÌٷÇèÑ ä»à¡ÂÕè ǡѺ¡ÒÃÅФà ñõù-ñ÷ö

● ËÅ¡Ñ ¡ÒÃÊÃÒŒ §ÊÃ䡏 ÒÃáÊ´§ÅФà ñöð
● ͧ¤» ÃСͺ¢Í§ÅФà ñöò
● ËÅÑ¡¡ÒÃÇàÔ ¤ÃÒÐˏ Ç¨Ô Òó¡ÒÃáÊ´§ÅФà ñöö
● ¤ÇÒÁÊÑÁ¾¹Ñ ¸¢Í§¡ÒÃÅФáѺÊÒÃСÒÃàÃÕ¹ÃÙÍŒ ¹×è ñ÷ñ

ññ˹‹Ç¡ÒÃàÃÂÕ ¹ÃÙ·Œ èÕ ¡ÒÃáÊ´§ÅФà ñ÷÷-òðò

● ÅФÃã¹ÂؤÊÁÂÑ µ‹Ò§æ ñ÷ø
● ¡ÒÃÊÌҧÊÃäÅФÃÃÒí ñøô
● ¡ÒÃÊÃÒŒ §ÊÃäŏ ФÃàÇ·Õ ñùô

ºÃóҹءÃÁ òðó

กกรระตะตนุ Eุนnคคgววaาgามeมสสนนใจใจ สาํ รวจคน หา อธิบายความรู ขยายความเขาใจ ตรวจสอบผล
Explore Explain
Engage Expand Evaluate

เปาหมายการเรียนรู

1. เปรยี บเทียบการใชองคประกอบดนตรีทม่ี า
จากวฒั นธรรมตา งกนั

2. บรรยายบทบาทและอิทธิพลของดนตรี
ในวฒั นธรรมของประเทศตา งๆ

3. บรรยายอิทธพิ ลของวฒั นธรรมและเหตุการณ
ในประวัติศาสตรท ่มี ีตอ รูปแบบของดนตรใี น
ประเทศไทย

สมรรถนะของผูเรยี น

1. ความสามารถในการส่อื สาร
2. ความสามารถในการคิด
3. ความสามารถในการใชเ ทคโนโลยี

ñหนวยท่ี คุณลกั ษณะอันพงึ ประสงค

ดนตรีกับสังคมและวัฒนธรรม 1. มวี นิ ยั
2. ใฝเรียนรู
3. มุงมั่นในการทํางาน
4. รักความเปน ไทย

ตวั ชี้วัด ดนตรีจัดเปนศิลปะท่ีเก่ียวของกับ กระตนุ ความสนใจ Engage

■ เปรยี บเทียบการใช้องคป์ ระกอบดนตรีท่ีมาจากวฒั นธรรมต่างกนั ครเู ปดซดี ี หรือดวี ดี เี พลงบรรเลง ท้งั เพลง-
(ศ ๒.๑ ม.๒/๑) วัฒนธรรมและสังคมของมนุษย์มาต้ังแต ไทยเดิมและเพลงของชาตอิ นื่ ๆ ใหน ักเรียนฟง
■ บรรยายบทบาทและอิทธิพลของดนตรใี นวฒั นธรรมของประเทศตา่ งๆ อดีต ทั้งนี้ ดนตรีเปนเสียงที่เรียบเรียงขึ้น จากนนั้ ครูถามนักเรียนวา

(ศ ๒.๒ ม.๒/๑) • บทเพลงท่ีนกั เรยี นไดฟ ง นนั้ มาจาก
■ บรรยายอทิ ธพิ ลของวฒั นธรรมและเหตกุ ารณใ์ นประวตั ศิ าสตรท์ ม่ี ตี อ่ เปน ทาํ นองทเี่ ชอื่ มโยงองคป์ ระกอบสาํ คญั เขา วัฒนธรรมใดและนกั เรยี นมวี ธิ กี ารวเิ คราะห
รปู แบบของดนตรีในประเทศไทย (ศ ๒.๒ ม.๒/๒) ดว ยกนั และมกี ารสรา งสรรคเ์ ครอื่ งดนตรขี นึ้ บทเพลงอยา งไร
(แนวตอบ นกั เรยี นสามารถแสดงความคดิ เหน็
สาระการเรยี นรแู้ กนกลาง เพื่อใชถายทอดสิ่งที่ผูคนในสังคมสรรค์สราง ไดอยา งอิสระ)
เปนบทเพลง ซึ่งในแตละชนชาติยอมมีลักษณะ
■ องค์ประกอบของดนตรจี ากแหลง่ วัฒนธรรมต่างๆ เฉพาะทแี่ ตกตา งกนั ออกไป ทาํ ใหส ามารถแยกแยะ
■ ดนตรใี นวฒั นธรรมต่างประเทศ ไดว า เปน ดนตรขี องชนชาตใิ ด ขณะเดยี วกนั งานดนตรี
กเ็ ปน หลกั ฐานสาํ คญั อยา งหนง่ึ ทางดา นประวตั ศิ าสตร์
- บทบาทของดนตรีในวฒั นธรรม
– อทิ ธพิ ลของดนตรีในวัฒนธรรม
■ เหตกุ ารณ์ประวัติศาสตร์กบั การเปลย่ี นแปลงทางดนตรี
ในประเทศไทย ทสี่ ามารถสะทอ นเรอื่ งราวทเี่ กดิ ขน้ึ ในแตล ะยคุ สมยั ได
- การเปล่ียนแปลงทางการเมอื งกับงานดนตรี
– การเปลย่ี นแปลงทางเทคโนโลยีกบั งานดนตรี

เกรด็ แนะครู

การเรยี นการสอนในหนว ยการเรยี นรนู ้ี ครคู วรนาํ ซดี ี หรอื ดวี ดี ที น่ี า สนใจมาเปด
ใหนักเรียนชม เชน การแสดงดนตรใี นวฒั นธรรมของประเทศสมาชิกประชาคม
อาเซียน หรอื สมาคมประชาชาตแิ หง เอเชยี ตะวนั ออกเฉยี งใต (Association of
South East Asian Nations : ASEAN) ดนตรีในวฒั นธรรมอนิ เดีย ดนตรใี น
วฒั นธรรมจีน เปน ตน เพอื่ เปน การเปด โลกทัศนใ หแกน กั เรียน ครูอาจอธบิ าย
เพิม่ เตมิ วา ดนตรีในแตละประเทศจะมีรูปแบบท่แี ตกตางกันออกไปตามวฒั นธรรม
ของทอ งถนิ่ แตส ง่ิ จาํ เปนทต่ี อ งมเี หมือนกนั นน่ั ก็คอื เรือ่ งขององคประกอบดนตรี
เพราะองคป ระกอบดนตรีเปนสว นหน่งึ ของบทเพลง ถามีองคประกอบดนตรที ่ี
สมบูรณแ ละมคี ณุ ภาพแลว จะทําใหบ ทเพลงมคี วามไพเราะและเปน การสรางสรรค
ผลงานทางดนตรที ดี่ ชี น้ิ หนง่ึ ซงึ่ บทเพลงทถ่ี า ยทอดออกมาจะแสดงใหเ หน็ ถงึ อทิ ธพิ ล
ทางวฒั นธรรมและเหตุการณใ นประวตั ศิ าสตรข องประเทศนนั้ ๆ ไดอ ยา งชัดเจน

คมู อื ครู 1

กกรระตะตนุ Eุน nคคgววaาgามeมสสนนใจใจ สสาํ าํ รรEวxวpจจloคคrนeน หหาา ออธธบิ บิ Eาาxยยplคคaวiวnาามมรรู ู ขยายความเขาใจ ตรวจสอบผล
Expand Evaluate
Engage Explore Explain

กระตนุ ความสนใจ Engage

ครูชกั ชวนนักเรยี นสนทนาเก่ยี วกบั องคประกอบ ๑. องคป์ ระกอบของดนตรีในสังคมและวฒั นธรรม
ของดนตรใี นสงั คมและวฒั นธรรม จากนั้นครถู าม ดนตรี มคี วามเกยี่ วขอ้ งกบั เรอ่ื งราวของเสยี งทเี่ รยี บเรยี งขนึ้ เปน็ ทา� นอง การเกดิ ทา� นองเพลง
นักเรยี นวา ได้ต้องน�าองค์ประกอบสวนยอยตางๆ มารวมเข้าด้วยกัน ดนตรีของชนชาติตางๆ ท้ังดนตรีไทย
ดนตรจี นี ดนตรอี นิ เดยี ดนตรเี ปอรเ์ ซยี และดนตรตี ะวนั ตก ตา งตอ้ งมสี ว นประกอบสา� คญั อยา งนอ้ ย
• ดนตรมี ีความเกยี่ วของกบั ชวี ติ มนุษยอยางไร ๖ ประการ ทเ่ี ชอ่ื มโยงและสมั พนั ธก์ นั เพอ่ื ใหเ้ กดิ ความชดั เจนยง่ิ ขน้ึ ใหผ้ เู้ รยี นนกึ ถงึ ทา� นองเพลงท่ี
(แนวตอบ ดนตรจี ดั เปน สว นหนง่ึ ในกจิ กรรม คนุ้ เคย หรอื อาจเลอื กเพลงและดนตรที ป่ี รากฏในสงั คมและวฒั นธรรมใดวฒั นธรรมหนง่ึ เปน็ ตวั อยา ง
การดาํ เนนิ ชวี ติ ของมนษุ ย เพราะเสยี งของ และเชื่อมโยงกบั องคป์ ระกอบของดนตรี ดงั นี้
ดนตรที าํ ใหเ กดิ ความสนกุ สนาน เพลดิ เพลนิ ๑.๑ เสียง
รวมทง้ั มสี ว นสาํ คญั ในการพฒั นาบคุ ลกิ ภาพ
อารมณ และจติ ใจของมนษุ ยอ กี ดว ย) เสยี งดนตรี (MusicalSound) เปน็ สสี นั ของเสยี ง(ToneColor) ทเ่ี กดิ จากความถขี่ องคลนื่ เสยี ง
ความดัง - เบา สงู - ต�า่ ความเขม้ ท่ีหนาแนน หรอื โปรง เบา มรี ะดับความดงั - เบาของเครือ่ งดนตรี
สาํ รวจคน หา Explore แตล ะชนดิ สสี นั ของเสยี งทแ่ี ตกตา ง ระดบั เสยี งทแ่ี ตกตา ง1เมอ่ื เกดิ การเคลอ่ื นทเ่ี 2ปน็ ลลี าทา� นองของ
เครอื่ ง3ดนตรแี ตล ะชนดิ เชน ซออขู้ อ4งประเทศไทย ซองเกาะของประเทศพมา ซตี ารข์ องประเทศอนิ เดยี
ใหนกั เรยี นแบงกลุมออกเปน 6 กลุม ใหน กั เรยี น รอื บบั ของประเทศอนิ โดนเี ซยี ผผิ าของประเทศจนี ไวโอลนิ ของตะวนั ตก เปน็ ตน้ เครอ่ื งดนตรเี หลา น้ี
ศกึ ษา คน ควา หาความรูเพ่ิมเติมเก่ยี วกบั เม่ือได้ยินเสียงก็จะสามารถระบุชื่อเครื่องดนตรีได้ การรับฟังความไพเราะของดนตรีจึงพิจารณา
องคประกอบของดนตรีในสงั คมและวฒั นธรรม ไดจ้ ากสีสนั ของเสียงดนตรี ความแตกตางหลากหลายท่ีเกิดจากเสยี งดนตรี เป็นคณุ สมบัติทแ่ี สดง
จากแหลง การเรียนรตู า งๆ เชน หองสมดุ โรงเรยี น ใหเ้ หน็ คณุ ภาพของเสยี ง ซง่ึ มอี ทิ ธพิ ลตอ การรบั ฟงั เพราะกอ ใหเ้ กดิ ความเปลย่ี นแปลงทางอารมณ์
หองสมุดชุมชน อินเทอรเนต็ เปน ตน ในหัวขอ เชน เสยี งดงั จะให้ความร้สู ึกมีพลังอา� นาจ เสียงเบาจะให้ความรสู้ กึ นุมนวล เปน็ ต้น
ท่คี รกู าํ หนดให ดงั ตอไปนี้

กลมุ ท่ี 1 เสยี ง กลมุ ที่ 4 การประสานเสยี ง
กลมุ ท่ี 2 จังหวะ กลมุ ที่ 5 เนอ้ื ดนตรี
กลมุ ที่ 3 ทาํ นอง กลุมที่ 6 บนั ไดเสียง

อธบิ ายความรู Explain

ใหน กั เรยี นกลมุ ที่ 1 ทไ่ี ดศ กึ ษา คน ควา หาความรู สีสันของเสียงท่ีเกิดจากการบรรเลงเคร่ืองดนตรี จะท�าให้ผู้ฟังเกิดความรู้สึกที่แตกต่างกัน ไม่ว่าจะเป็นความรู้สึกตื่นเต้น
เพม่ิ เตมิ เกย่ี วกบั องคป ระกอบของดนตรีในสงั คม ผ่อนคลาย หรอื นุม่ นวล
และวัฒนธรรม สง ตัวแทน 2 - 3 คน ออกมาอธิบาย
ความรใู นหัวขอเสียง ตามทีไ่ ดศึกษามาหนาชน้ั เรียน ๒
จากนั้นครูถามนักเรียนวา

• หากโลกเราไรซง่ึ เสียงดนตรจี ะกอใหเกดิ
ส่งิ ใด
(แนวตอบ นักเรียนสามารถแสดงความคิดเห็น
ไดอ ยา งอิสระ)

นักเรียนควรรู ขแอนสวอบNเนTน การคิด T
O-NE
1 ซองเกาะ เปนพณิ ของพมา มี 16 สาย จัดเปนเครอื่ งดนตรีของราชสาํ นกั
และเหลา บรรดาชนช้นั สูงในประเทศพมา นิยมนํามาบรรเลงในงานสําคญั ตางๆ ขอใด ไมใช องคประกอบของดนตรี
ของทางราชการ 1. จังหวะ
2 ซีตาร จัดเปนเครอ่ื งดนตรคี ลาสสิกของประเทศอนิ เดยี ซีตารถ ือกาํ เนดิ ขึน้ 2. เสยี ง
ประมาณคริสตศตวรรษท่ี 12 โดยอมีร กรศุ โรว (Amir Krushrow) ชาวอินเดยี 3. ทาํ นองเพลง
ซงึ่ มีเช้อื สายเปอรเซีย เปน ผูคิดคน 4. อารมณเ พลง
3 รือบับ เปนเคร่ืองดนตรที ี่นิยมเลน กนั ในพ้นื ท่ภี าคใตข องไทยใชป ระกอบ
การแสดงเมาะโยง หรอื มะโยง ซึง่ การละเลนชนดิ นไี้ มส ามารถระบไุ ดว าเปน วเิ คราะหค ําตอบ ตอบขอ 4. เพราะอารมณข องเพลงเปน สิ่งท่ีสามารถ
ศลิ ปะละครรําในวัฒนธรรมหลวง หรอื เปน วฒั นธรรมราษฎรข องคนทองถิ่นมลายู
4 ผิผา เปนเครือ่ งดนตรจี นี จัดเปน เคร่ืองดนตรีประเภทเครอ่ื งสาย รับรูไดจากการถา ยทอดเนอื้ หาของบทเพลง โดยผถู า ยทอดอารมณเ พลง
วธิ ีการเลน จะใชน ้วิ ดดี ท่สี าย ผิผาจะมรี ูปรางลกั ษณะคลายกับลูกแพร จะเรยี กวา “ศิลปน หรือนกั รอง” เพราะเปนบคุ คลท่ีถายทอดเจตนารมณ
และความรสู กึ ของนักแตง เพลงออกมา ในขณะทีต่ ัวเองกต็ อ งทาํ ใหผ ูฟ ง สนใจ
และสามารถรับรอู ารมณของนกั แตง เพลงไดด วย ดงั นั้น จงึ ไมไดนาํ
อารมณเพลงมาจดั เปน องคประกอบของดนตรี

2 คูมอื ครู

กระตนุ ความสนใจ สํารวจคน หา ออธธบิ บิ Eาาxยยplคคaวiวnาามมรรู ู ขยายความเขาใจ ตรวจสอบผล
Engage Explore
Explain Expand Evaluate

อธบิ ายความรู Explain

๑.๒ จงั หวะ ใหน กั เรยี นกลมุ ท่ี 2-3 ทไ่ี ดศ กึ ษา คน ควา หาความรู
จงั หวะดนตรี(TimeElements) เปน็ สว นประกอบสา� คญั ของดนตรี เพราะเปน็ สง่ิ ทที่ า� ใหด้ นตรี เพ่มิ เตมิ เก่ยี วกับองคป ระกอบของดนตรีในสังคม
และวฒั นธรรม สงตวั แทน 2 - 3 คน ออกมาอธบิ าย
ขับเคลื่อนไปอยางเปน็ ระบบ จงั หวะดนตรสี ามารถจ�าแนกได้ ๓ ประเภท ดงั น้ี ความรใู นหวั ขอ จงั หวะและทาํ นอง ตามทไี่ ดศ กึ ษามา
หนาชน้ั เรยี น จากนั้นครูถามนักเรยี นวา
๑) อตั ราจงั หวะ(Meters) คอื อตั ราการเคลอื่ นทขี่ องแนวทา� นอง หรอื เสยี งในชว งเวลา
• นักเรยี นคิดวา “จงั หวะ” มคี วามสําคญั
หนง่ึ ทว่ี างแบบใหม้ จี ดุ เนน้ ทแ่ี นน อน โดยแบง จา� นวนเคาะจงั หวะหลกั ออกเปน็ กลมุ กลมุ ละเทา ๆ กนั ตอ เสียงดนตรีอยา งไร
เชน กลมุ ละ ๒ เคาะ ๓ เคาะ เป็นตน้ เรยี กกลุม เคาะแตละกลมุ เป็น ๑ ห้อง ก�าหนดเครือ่ งหมาย (แนวตอบ จงั หวะ เปน ส่ิงที่ทาํ ใหด นตรี
ประจา� จังหวะ (Time Signature) ด้วยสัญลกั ษณ์ท่ีเปน็ ตวั เลข ๒ ตัววางซ้อนกัน โดยวางอยหู ลงั สามารถขับเคล่อื นไดอยางเปน ระบบ
กญุ แจประจ�าหลกั ทสี่ วนตน้ ของบรรทัด ๕ เส้น บรรทดั แรกของเพลง สังเกตได้จากเพลงท่บี ันทึก และทาํ หนา ที่ควบคมุ การเคลื่อนทข่ี อง
ด้วยโน้ตสากล ทํานองและแนวประสานเสยี งตา งๆ
เพื่อใหก ารบรรเลงดนตรมี คี วามสมั พนั ธกัน)
๒) จงั หวะ (Rhythm) คอื กระสวน หรอื แบบรปู (Pattern) ของการเคาะจงั หวะทแี่ บง
• อัตราจังหวะสรา งขึ้นมาเพือ่ ทาํ หนา ทใ่ี ด
ซอยจงั หวะใหเ้ ปน็ ตามทอี่ ตั ราจงั หวะกา� หนดไว้ มคี วามถี่ - หา งตา งกนั เพอ่ื ใหต้ รงตามกระบวนแบบ (แนวตอบ จัดแบง จังหวะเคาะออกเปน กลุม
หรือลีลาของบทเพลง สามารถสังเกตได้จากบทเพลง ซ่ึงก�าห1นดช่ือเฉพาะของจังหวะ2ไว้ เชน เพื่อทําใหเกิดการเคาะจงั หวะและการเนน
จงั หวะรา� วง จงั หวะวอลตซ์ จงั หวะรอ็ ก จงั หวะแทงโก จงั หวะโซล จงั หวะสวงิ จงั หวะรมุ บา เปน็ ตน้ มคี วามสมาํ่ เสมอ การจัดกลุม จงั หวะเคาะ
ทพี่ บในบทเพลงทว่ั ๆ ไป คือ 2 3 และ 4
๓) อัตราความเร็ว (Tempo) คือ อัตราความเร็วของการด�าเนินจังหวะทุกสวน จงั หวะเคาะ เชน
อตั รา 2 จงั หวะ 1 - 2 - 1 - 2 - 1 - 2 - 1 - 2 - 1 - 2
ทั้งสวนอัตราจังหวะ สวนแบบรูปจังหวะ และสวนอัตราความเร็ว ตัวอยางท่ีศึกษาได้ คือ อัตรา 3 จังหวะ 1 - 2 - 3 - 1 - 2 - 3 - 1 - 2 - 3 -
เพลงสมยั นยิ ม หรอื เพลงป๊อปปลู าร์ (Popular Music) เพลงเหลานี้จะระบุอัตราความเรว็ ดว้ ยคา� วา 1 - 2 - 3 - 1 - 2 - 3 เปนตน)
Slow หรือ Fast หรอื Quick น�าหน้าชือ่ ลีลา หรอื กระบวนแบบของบทเพลง เชน Slow Tango
หมายถึง จังหวะแทงโกอยางช้า Quick Waltz หมายถงึ จังหวะวอลตซอ์ ยา งรวดเร็ว เป็นตน้ • ดนตรีและการจับจังหวะของการเตนลลี าศ
๑.๓ ทํานอง ในจังหวะวอลตซควรมลี กั ษณะอยา งไร
(แแบนบวตอ34บคดอื นมตีร3แี ลจะังกหาวระจใับนจ1งั หหวอ ะงเจพะลเปงน
ทํานอง (Melody) เป็นอนกุ รมของหนวยเสียงดนตรตี า งระดบั (Pitches) และตา งอัตราความ เราจะไดยนิ เสียงการเคาะจงั หวะพ่ัม แท็ก
สนั้ - ยาวของเสยี ง(Duration) ทน่ี า� มารอ้ ยเรยี งเขา้ กนั เปน็ วรรคตอน หรอื ประโยคเพลง มแี นวทา� นอง แทก็ ตอ เน่ืองกันตลอดทง้ั เพลงและจะมี
หรอื ลีลาเคล่อื นไหวขึ้น - ลงสลบั กัน โดยด�าเนินไปตามหลกั ไวยากรณเ์ พลง จากหนว ยท่เี ลก็ ที่สุด ความชา - เรว็ ของจังหวะทเ่ี ทา กนั สมํ่าเสมอ
ของท�านอง คือ หนว ยเสียง หรือคา� ของทา� นองหลายหนว ยเสยี งเรียงเปน็ วลี วรรคตอน ประโยค สามารถวิเคราะหไดจากการฟง จงั หวะ
และทอนเพลง ทา� นองเพลงมีสว นประกอบส�าคญั ดังน้ี โดยวเิ คราะหเสยี งเบส (เสยี งพั่มจะตรงกับ
เสยี งเบส) และเสยี งกลอง (เสียงแทก็ แทก็
๑) โมดเสียง (Mode) และบันไดเสียง (Scale) คือ เสียงระดับสูง - ต่�าตางๆ จะตรงกับเสยี งกลอง)

ตามระบบโมดเสยี งและบนั ไดเสียง ซึ่งจะปรากฏในบทเพลง ดังน้ี
(๑) เสยี งในบนั ไดเสยี งเพนทาทอนกิ (Pentatonic Scale) จะประกอบไปดว้ ยเสยี ง

C D E G A (โด เร มี ซอล ลา) เม่อื น�ามาแตงทา� นองเพลงจะให้ความร้สู ึกสบาย กระตุ้นให้
อยากขับร้องตาม พบได้ในเพลงของประเทศตางๆ

๓

กจิ กรรมสรา งเสรมิ นกั เรยี นควรรู

ใหน กั เรยี นเขยี นแผนผงั (Mind Mapping) สรปุ สาระสาํ คญั ของจงั หวะ 1 โซล เปน แนวเพลงทเี่ กิดจากการรวมตัวกันระหวางอารแ อนดบแี ละกอสเปล
แตล ะประเภท ลงกระดาษรายงาน นาํ สง ครผู สู อน โซลมคี วามหมายวา “ดนตรที เ่ี กดิ ขน้ึ โดยคนดาํ ในอเมรกิ า ทเี่ ปลยี่ นรปู จากอารแ อนดบ ี
และกอสเปลในจงั หวะที่สนุกสนาน โดยไมมีเน้อื หาเกย่ี วกับศาสนา”
กจิ กรรมทาทาย 2 รมุ บา เปนจังหวะทีจ่ ัดอยูใ นพวกละตนิ อเมริกัน ลักษณะของจังหวะรมุ บา
จะมรี ปู แบบคลา ยกบั จงั หวะวอลตซ แตจ งั หวะจะคอ นขา งเรว็ กวา การกา วเทา สนั้ กวา
ใหน ักเรยี นเลือกฟงเพลงท่มี จี ังหวะท่แี ตกตางกัน ตามความสนใจ นอกจากน้ี รมุ บายงั ตอ งใชสะโพกเคลอ่ื นไหวใหสมั พนั ธกบั การเคลอ่ื นไหว
ของตนเอง 2 - 3 เพลง จากนนั้ เขยี นบรรยายลกั ษณะเดนของจังหวะ ของเทาอกี ดวย
ท่ีพบในบทเพลงทฟี่ ง พรอ มเปรียบเทยี บความเหมือนและความแตกตา ง
ของจังหวะ ลงกระดาษรายงาน นําสง ครผู สู อน มมุ IT

นักเรียนสามารถชมการแสดงลีลาศในจงั หวะรุมบา ไดจ าก
http://www.youtube.com โดยคนหาจากคาํ วา เตน รมุ บา

คมู ือครู 3

กระตุนความสนใจ สํารวจคน หา ออธธบิ ิบEาาxยยplคคaวiวnาามมรรู ู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล

Engage Explore Explain Expand Evaluate

อธบิ ายความรู Explain

ครสู มุ นกั เรยี น 2-3 คน ใหต อบคาํ ถาม ดงั ตอ ไปน้ี (๒) เสียงในบันไดเสียงไดอะทอนิก (Diatonic Scale) จะประกอบไปด้วยเสียง
• นกั เรยี นคิดวา หากดนตรมี ีเพยี งจงั หวะ C D E F G A B C (โด เร มี ฟา ซอล ลา ที โด) เสยี งในระบบบันไดเสยี งไดอะทอนิก
โมดเมเจอร์ เมอื่ นา� มาแตง ทา� นองเพลงจะใหค้ วามรสู้ กึ รา เรงิ กลา้ หาญ ตนื่ เตน้ บนั ไดเสยี งไดอะทอนกิ
แตข าดทาํ นองจะกอ ใหเกิดสิ่งใด โมดไมเนอร์ เม่ือนา� มาแตงทา� นองเพลงจะใหค้ วามรสู้ กึ โศกเศรา้ หอ เหย่ี ว มืดทมึ ลึกลับ
และเปนไปไดหรือไมวา จังหวะและทํานอง
สามารถแยกออกจากกนั ได (๓) เสียงในบันไดเสียงโครมาติก (Chromatic Sc1ale) จะประกอบไปด้วยเสียง
(แนวตอบ นกั เรียนสามารถแสดงความคดิ เหน็ C C# D D# E F F# G G# A A# B C (โด โดชาร์ป เร เรชาร์ป มี ฟา ฟาชารป์
ไดอ ยางอิสระ) ซอล ซอลชารป์ ลา ลาชารป์ ที โด) เสียงในบันไดเสียงโครมาติก เมอ่ื น�ามาแตงทา� นองเพลงจะ
• เสยี งในมาตราไดอะทอนิก (Diatonic Scale) ให้ความรู้สกึ กระด้าง ไมก ลมกลอม ซึง่ สามารถแบงออกเปน็ ๒ โมด คือ
และเสียงในมาตราโครมาติก (Chromatic
Scale) มคี วามเหมอื น หรอื แตกตา งกนั อยา งไร ๓.๑) เสยี งในโมดเมเจอร์(MajorMode) จะประกอบไปดว้ ยเสยี งC D E F
(แนวตอบ เสยี งในมาตราไดอะทอนิก คอื G A B C (โด เร มี ฟา ซอล ลา ที โด)
เสยี งท่มี ีระดบั ขนั้ ของเสียงหางกันเต็มเสยี ง
และคร่ึงเสยี งคละกนั ไป 8 ข้ัน มี 2 ชนดิ คอื ๓.๒) เสียงในโมดไมเนอร์ (Minor Mode) จะประกอบไปด้วยเสยี ง A B C
เสียงในมาตราเมเจอรไดอะทอนกิ (Major D E F G A (ลา ที โด เร มี ฟา ซอล ลา)
Diatonic Scale) เสียงในมาตราไมเนอร
ไดอะทอนิก (Minor Diatonic Scale) ๒) จังหวะ (Rhythm) คือ การเรียบเรียงหนวยเสียงจากหมวดเสียงและบันได-
สวนเสียงในมาตราโครมาตกิ คือ เสียงทม่ี ี
ระดบั ข้นั ของเสียงหางกันครงึ่ เสยี ง เสียงให้ตอเนื่อง มีอัตราความสั้น - ยาวของเสียงแตกตางกัน แตต้องอยูในกรอบจ�านวนจังหวะ
เรียงลาํ ดับกนั ไปทกุ ขั้น 13 ขั้น เปน 1 ชดุ เคาะหลัก หรืออัตราจังหวะท่กี า� หนดไว้ ทั้งนี้ นกั ประพันธเ์ พลงสามารถออกแบบจังหวะได้อยา ง
เมื่อลาํ ดบั เสียงไปทลี ะขัน้ จะปรากฏชวงเสยี ง หลากหลาย
หา งกันคร่งึ เสียง)
• คาํ วา “ทิศทางเดิน” มคี วามสําคัญเกย่ี วขอ ง ๓) ทศิ ทางเดนิ (Direction) คือ การน�าระดับเสยี งตางๆ จากบันไดเสียง หรือโมด-
กบั ดนตรอี ยางไร
(แนวตอบ เปนการนําระดบั เสียงตา งๆ ท่มี อี ยู เสียงท่ีตอ้ งการมาบรรจุลงทตี่ วั โนต้ เพอ่ื ให้เกดิ เปน็ ท�านองที่เคลอ่ื นท่ีจากเสียงหนึ่งไปยงั เสยี งหน่ึง
ในมาตราเสียง หมวดเสียงทีต่ องการนํามา รอ้ ยเรียงตอเน่อื งกนั ไปจนจบวรรคตอน สามารถจ�าแนกได้ ๓ ลักษณะ ดงั นี้
บรรจุลงท่ตี วั โนต เพอ่ื กอใหเ กิดการเคลื่อนที่
ของทํานองจากเสียงหนง่ึ ไปยงั อกี เสยี งหนึง่ (๑) ท�านองเคล่ือนที่ขึ้น คือ ท�านองที่ตั้งต้นด้วยระดับเสียงต�่าและจบวรรคตอน
ตอ เน่อื งกันอยา งสมํ่าเสมอจนจบวรรคตอน) ดว้ ยระดบั เสียงสงู ทศิ ทางเดินในลักษณะนี้มผี ลท�าใหฟ้ งั แลว้ เกดิ อารมณ์ทีม่ พี ลงั
• จงั หวะของทํานองมีลกั ษณะเปนอยา งไร
(แนวตอบ มลี ักษณะใหเ ห็นดังภาพ กลาวคอื (๒) ท�านองเคล่ือนท่ีลง คือ ท�านองที่ต้ังต้นด้วยระดับเสียงสูงและจบวรรคตอน
เปน ทาํ นองของเพลงทมี่ คี วามสนั้ -ยาวของเสยี ง ดว้ ยระดับเสยี งตา�่ ทิศทางเดินในลกั ษณะนม้ี ผี ลท�าใหฟ้ งั แลว้ เกิดอารมณ์ผอนคลาย
แตละเสยี งทนี่ าํ มาประกอบกนั เปน เพลง)
(๓) ทา� นองอยคู งที่ คอื ทา� นองทรี่ ะดบั เสยี งตงั้ ตน้ กบั ระดบั เสยี งจบวรรคตอนเปน็ เสยี ง
ระดบั เดยี วกนั ทศิ ทางเดนิ ในลกั ษณะนม้ี ผี ลทา� ใหฟ้ งั แลว้ เกดิ อารมณต์ ดิ ขดั แกไ้ ขดว้ ยการเอาทา� นอง
เคล่ือนทีข่ ึน้ หรือเคล่อื นทลี่ งมาตอ

๔) ลักษณะการเคล่ือนท่ีของระดับเสียงท่ีอยูในทํานอง (Progression) คือ

ระดบั เสียงจากอนุกรมเสยี งในบนั ไดเสียง (Scale) และโมด (Mode) ตางๆ ทบี่ รรจุลงและเรยี งกัน
อยูในวรรคตอนของบทเพลง โดยจ�าแนกลักษณะการเคล่ือนท่ีออกเป็นคูๆ จากโน้ตตัวหน่ึง
ไปยังโน้ตอีกตัวหนึ่งที่อยูถัดไป เรียงไปจนจบวรรคตอน สามารถแบงออกเป็น ๒ ลักษณะ คือ

๔

เกรด็ แนะครู ขแอนสวอบNเนTน การคดิ T
O-NE
ครคู วรอธิบายความรเู พิ่มเตมิ เก่ียวกบั สเกลเพนทาทอนกิ วา เปนสเกลทมี่ ตี วั โนต
เพยี ง 5 เสยี ง สามารถแบง ออกเปน สเกลเพนทาทอนกิ เมเจอร สรา งจากสเกลเมเจอร ถา นกั เรียนตองการวเิ คราะหท าํ นองเพลง ควรเลอื กวิเคราะหป ระเดน็
โดยตดั โนตตัวท่ี 4 และ 7 ออกจากสเกล และสเกลเพนทาทอนิก ไมเนอร สรางจาก ในขอใดจึงจะถูกตอง
สเกลไมเนอร โดยตดั โนต ตวั ที่ 2 และ 6 ออกจากสเกล เชน สเกลซี เพนทาทอนกิ เมเจอร
จะประกอบไปดวยโนต C D E G A จะตัดโนต ตวั F (4) และ B (7) ออก สเกลซี 1. มิติ
เพนทาทอนิก ไมเนอร จะประกอบไปดว ยโนต C Eb F G Bb จะตัดโนตตัว D (2) 2. บนั ไดเสยี ง
และ Ab (6) ออก เปนตน 3. หมวดเสยี ง
4. อตั ราจงั หวะ
นักเรยี นควรรู
วิเคราะหค าํ ตอบ ตอบขอ 3. เพราะหมวดเสยี งจะแสดงใหเหน็ ถึงระดับ
1 ชารป ระดบั เสียงที่สงู ข้ึนทีละคร่งึ เสยี ง เขยี นแทนดวยสญั ลกั ษณ #
เปนเครื่องหมายแปลงเสยี งชนดิ หนึง่ เนื่องจากสญั ลกั ษณด ังกลาวมีรูปรางคลายกบั เสียงสงู - เสียงตํ่าตามระบบหมวดเสยี งและมาตรฐานเสียง ซึ่งจะปรากฏ
เคร่ืองหมายนัมเบอร # เครื่องหมายนัมเบอรจ ึงถูกเรียกอีกช่อื หน่งึ วา “ชารป” อยูในบทเพลง เชน หมวดเสียงในมาตราเพนทาทอนกิ ไดอะทอนิก
โครมาตกิ เมเจอร ไมเนอร เปนตน ซึง่ สิ่งเหลา นี้ลว นเปนองคประกอบ
สาํ คญั ในการวเิ คราะหทํานองเพลงที่ถูกตอ ง

4 คมู อื ครู

กระตุน ความสนใจ สาํ รวจคน หา ออธธบิ ิบEาาxยยplคคaวiวnาามมรรู ู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล
Engage Explore
Explain Expand Evaluate

อธบิ ายความรู Explain

(๑) การเคลื่อนที่ตามล�าดับขั้นเสยี ง หรือเรียงเสียง (Conjunct) เชน จาก “โด” ใหน กั เรียนกลุม ที่ 4 ท่ไี ดศ ึกษา คน ควา
ไป “เร” จาก “เร” ไป “ม”ี จาก “มี” ไป “ฟำ” เป็นต้น การเคล่อื นท่ีของลา� ดับเสียงในลักษณะนี้ หาความรเู พมิ่ เตมิ เก่ยี วกับองคป ระกอบของดนตรี
จะชวยใหน้ กั ดนตรบี รรเลงเพลงได้งา ยขน้ึ ทา� ใหผ้ ู้ฟังเกดิ ความรู้สึกราบรนื่ และฟงั สบาย ในสงั คมและวฒั นธรรม สง ตวั แทนกลมุ ละ 2 - 3 คน
ออกมาอธบิ ายความรใู นหวั ขอ การประสานเสยี ง
(๒) การเคลอ่ื นท่ขี า้ มขั้นเสยี ง หรอื เว้นเสยี ง (Disjunct) เชน จาก “โด” ไป “ม”ี ตามทไ่ี ดศ กึ ษามาหนา ชน้ั เรยี น จากนน้ั ครถู าม
จาก “โด” ไป “ซอล” จาก “ซอล” ไป “โดสงู ” เป็นตน้ การเคลอ่ื นท่ขี องล�าดับเสยี งในลกั ษณะนี้ นกั เรยี นวา
ทา� ใหน้ กั ดนตรีบรรเลงเพลงได้ยากขึน้ ท�าให้ผ้ฟู ังเกิดความรู้สกึ ตืน่ เต้น มีพละกา� ลงั
• นักเรียนเคยฟง การขบั รองเพลงแบบ
๕) มติ ิ(Dimension) คอื ความแคบ - กวา้ ง เรยี กวา “พสิ ยั ” ของทา� นอง บทเพลงยงิ่ มี ประสานเสียงหรอื ไม ถา เคย เสยี งเพลงทไ่ี ด
ฟงนน้ั ใหค วามรูสึกอยา งไร
ชว งเสยี ง หรอื ความแคบ-กวา้ งมากเทา ใด ยงิ่ ทา� ใหน้ กั รอ้ ง นกั ดนตรขี บั รอ้ ง หรอื การบรรเลงเพลงนนั้ ๆ (แนวตอบ นกั เรียนสามารถแสดงความคดิ
ยากข้ึนตามไปด้วย เหน็ ไดอยา งอสิ ระ)

๖) รปู รา งทรวดทรง (Contour) คอื รปู รา งทรวดทรงของท�านอง สงั เกตได้จากการ • การประสานเสียงท่ีดสี ามารถปฏบิ ตั ไิ ด
อยา งไร
ลากเส้นจากหัวของตัวโน้ตตัวเร่ิมต้นท�านองในบรรทัด ๕ เส้น ผานไปยังหัวตัวโน้ตตัวอ่ืนๆ (แนวตอบ การประสานเสียงทีด่ ีจะตองมี
ท่ีบันทึกเรียงล�าดับไปจนถึงหัวตัวโน้ตสุดท้ายที่จบวรรคตอน เส้นที่เกิดข้ึน คือ รูปรางทรวดทรง การประสานกับแนวทาํ นองหลกั หรือแนว
ของทา� นองนน่ั เอง ทํานองนําของบทเพลงน้ันๆ ไดอ ยา ง
เหมาะสม กลมกลืนกัน)
๗) ระดบั ชว งเสยี ง(Register) คอื อนกุ รมระดบั เสยี งในทา� นองทงั้ ชดุ ทผี่ ปู้ ระพนั ธเ์ พลง

เลอื กใชใ้ หเ้ หมาะสมกบั ชว งเสยี งของผขู้ บั รอ้ ง หรอื เสยี งของเครอื่ งดนตรที จ่ี ะใชบ้ รรเลง และเนอ้ื หา
สาระท่อี ยูในทา� นอง เชน

• ระดบั ชว งเสยี งของนักร้องชาย มีระดับต่�ากวาระดับชว งเสียงของนักรอ้ งหญงิ
• ระดบั ชว งเสยี งของทา� นองท่ีใชพ้ รรณนาเสยี งนกรอ้ ง ควรอยูในระดบั ชว งเสยี งสงู
เปน็ ต้น
๑.๔ การประสานเสยี ง
การประสานเสียง (Harmony) การน�ากลุมเสียงหลายระดบั ทัง้ สงู กลาง ต่า� และกลุม เสียง
หลายคุณภาพ ทั้งใส ทึบ ทุ้ม แหลม ฯลฯ มาบรรเลงรวมกัน เพ่ือสนับสนุนแนวท�านองหลัก
ของบทเพลงที่เป็นศูนย์กลางของเสียงที่บรรเลงอยู ซึ่งแนวเสียงประสานจะชวยแตงเติมให้เสียง
บรรเลงนา สนใจยง่ิ ขน้ึ และทา� ใหผ้ ฟู้ งั เกดิ อารมณ์ ความรสู้ กึ ไปตามกลมุ เสยี งทใ่ี ช้ เชน ถา้ ใชก้ ลมุ เสยี ง
กลมกลืน เสยี งท่ีประสานเสยี งจะท�าใหผ้ ฟู้ ังเกดิ อารมณ์ ความรูส้ กึ ผอ นคลาย สงบ และคล้อยตาม
เสียงบรรเลง ถ้าใช้กลมุ เสยี งกระด้าง เสียงท่ีประสานเสียงจะท�าให้ผูฟ้ ังเกดิ อารมณ์เครียด ไมส งบ
และกระดา้ ง เป็นต้น

๕

แนวขอ สNอบTเนน Oก-าNรคETิด เกร็ดแนะครู

คําวา “ทํานอง” มคี วามหมายวา อยา งไร ครูควรเนน ใหน กั เรยี นเห็นวา เสียงของมนุษยจะมลี ักษณะเฉพาะ
1. อนุกรมของการยึดเสยี ง ของแตละบุคคลตา งกนั ซึง่ ขน้ึ อยกู บั ปจจยั หลายประการ ดังตอไปนี้
2. อนกุ รมของหนว ยเสยี งดนตรีชัน้ เดยี ว
3. อนุกรมของหนวยเสยี งดนตรีครึง่ ชน้ั 1. เชื้อชาตแิ ละเผา พนั ธุ ความแตกตา งของโครงสรางอวยั วะภายในรา งกาย
4. อนกุ รมของหนวยเสยี งดนตรตี างระดบั 2. ภาษาดงั้ เดมิ ของชนชาตนิ นั้ ๆ มสี ว นสาํ คญั ในการกาํ หนดลกั ษณะการเปลง เสยี ง
3. อวัยวะทก่ี อ ใหเ กดิ เสียง เปน ปจจยั ในการกาํ หนดทง้ั เสียงพูดและเสยี งรอ ง-
วิเคราะหค ําตอบ ตอบขอ 4. เพราะทํานอง คอื ความตอเนื่องของโนต เพลงของมนษุ ย สงั เกตไดจ ากเสนเสียงยาว เสียงจะมีพสิ ัยทก่ี วาง เสนเสยี งสั้น
เสยี งจะมพี ิสัยท่ีแคบ เสน เสยี งหนา เสียงจะทมุ และเสนเสยี งบาง เสียงจะแหลม
ดนตรที ่ีถกู เรียบเรยี งอยา งเหมาะสม มกี ารใชเ สยี งสงู - ตํ่า, เสยี งยาว - สั้น เสียงขับรองของมนุษย สามารถแบง ออกเปน 4 ประเภท ไดแก เสยี งโซปราโน คือ
นํามาตอกันเปน ชุด ทํานองท่ดี ีตอ งมีความหมาย มีเสยี งท่ีสมดลุ และมี เสยี งสูงสดุ ของผูหญิง เสยี งอลั โต คอื เสยี งต่าํ ของผหู ญิง เสียงเทเนอร คอื
เอกลักษณ สรางความประทับใจใหแ กผ ฟู ง ดังนน้ั ทาํ นองจึงเรยี กไดอ ีก เสียงสูงของผชู าย และเสยี งเบส คือ เสียงตํา่ ของผชู าย
อยา งหนึง่ วา “อนกุ รมของหนวยเสียงดนตรตี า งระดบั ”

คมู ือครู 5

กระตุนความสนใจ สาํ รวจคนหา ออธธบิ ิบEาาxยยplคคaวiวnาามมรรู ู ขยายความเขาใจ ตรวจสอบผล

Engage Explore Explain Expand Evaluate

อธบิ ายความรู Explain

ใหน ักเรียนกลุมที่ 5 - 6 ทไ่ี ดศกึ ษา คนควา เ๑น.อ้ื๕ด นเตนรีื้อ(Tดexนtuตre1ร)ี เกดิ จากการบรรเลงดนตรที คี่ รบทกุ สว น ทงั้ จงั หวะ ทา� นอง 2 และ
หาความรเู พมิ่ เตมิ เก่ยี วกบั องคประกอบของดนตรี เสยี งประสาน
ในสังคมและวฒั นธรรม สง ตัวแทนกลุม ละ 2 - 3 คน ลลี าสอดประสาน ซง่ึ ทา� ใหเ้ สยี งดนตรมี คี วามหนาแนน ตา งกนั สามารถแบง ออกเปน็ ๔ ลกั ษณะ ดงั น้ี
ออกมาอธิบายความรูใ นหวั ขอ เนื้อดนตรีและ ๑) เนอ้ื ดนตรแี บบแนวเดียว (Monophonic) คอื เน้ือดนตรที เ่ี กิดจากการบรรเลง
บันไดเสยี ง ตามทไ่ี ดศ กึ ษามาหนา ชน้ั เรยี น จากนั้น แนวเดยี ว ไมว าจะบรรเลงคนเดยี ว หรือหลายคน หรือหลายเครื่องดนตรกี ็ตาม เนือ้ ดนตรีเชนนี้
ครถู ามนกั เรยี นวา จะเพม่ิ ความหนาแนน ของเสยี ง จะขน้ึ ตามจา� นวนของเครอ่ื งดนตรที ร่ี ว มบรรเลง ความไพเราะของเสยี ง
จะขึ้นอยกู บั ฝีมือของการบรรเลง
• “เน้ือดนตรหี รอื Texture” มลี ักษณะอยา งไร ๒) เนอ้ื ดนตรแี บบรว มคอรด (Homophonic) คือ เนือ้ ดนตรที เ่ี กิดจากการบรรเลง
(แนวตอบ รปู แบบของเสียงท่ีมกี ารประสาน ๒ แนว โดยแนวหน่ึงจะเป็นท�านองหลัก และอีกแนวหน่ึงเป็นกลุมเสียงคอร์ดท่ีน�ามาบรรเลง
สัมพนั ธและไมประสานสัมพนั ธ อาจจะเปน สนบั สนนุ ในแนวตงั้
การนาํ เสยี งมาบรรเลงซอ นกนั หรือบรรเลง ๓) เนอ้ื ดนตรแี บบหลายแนว (Polyphonic) คอื เนอ้ื ดนตรที เี่ กดิ จากการนา� ทา� นอง
พรอ มกนั ซง่ึ อาจพบทง้ั ในแนวตง้ั และแนวนอน สอดประสานมาบรรเลงพรอ้ มกนั แตล ะทา� นองตา งกม็ แี นวทางเดนิ ของตน ทงั้ นี้ ทกุ ทา� นองสามารถ
ตามกระบวนการประพนั ธเพลง ผลรวมของ สอดรับกันได้อยางเหมาะสม โดยมเี สียงประสานแนวต้ังเป็นเสียงเช่ือมโยง
เสียงจะจัดเปนเนอ้ื ดนตรที ้ังสน้ิ ) ๔) เนอ้ื ดนตรแี บบมจี ดุ รวม หรอื ลกู ตกเดยี วกนั (Heterophonic) คอื เนอ้ื ดนตรที ม่ี ี
ทา� นองมากกวา ๒ ทา� นองขน้ึ ไป แนวทา� นองตา งๆ จะเกดิ การแปรทา� นองจากทา� นองหลกั เดยี วกนั
• ลักษณะแนวเสยี งประสานในรปู ของ ความสัมพันธ์ของแตละแนวท�านองที่เกิดจากการแปรท�านองหลักอยูที่จุดรวมของเสียง จะมีการ
Polyphonic Texture มวี ิวัฒนาการอยางไร ก�าหนดจดุ นัดพบของแนวทา� นองตา งๆ ใหม้ าตกที่จังหวะเดยี วกันและเปน็ เสียงเดียวกนั
(แนวตอบ ววิ ฒั นาการมาจากเพลงชานท
(Chant) ที่มพี ้ืนผิวเสยี งในลักษณะของเพลง ๑.6 บนั ไดเสยี ง
ทาํ นองเดยี ว แตภ ายหลังไดมีการเพิ่มแนว บันไดเสียง (Scale) เปน็ มาตราเสียงดนตรีทเี่ ก่ียวขอ้ งกับการจัดเรยี งอนกุ รมของระดบั เสียง-
ขับรอ งเขา ไปอกี หน่ึงแนว แนวทเี่ พ่ิมเขา ไป ดนตรีจากเสียงต�่าไตขึ้นไปหาระดับเสียงสูงเป็นขั้นๆ ตามล�าดับ จากลางไปสูตอนบนเหมือนขั้น
ใหมนจ้ี ะใชระยะข้นั คู 4 และระยะข้ันคู 5 บนั ได และอาจมคี วามหางของข้นั เสียงไมเ ทากนั ก็ได้
และดาํ เนนิ ไปในทางเดยี วกับเพลงชานทเ ดิม บันไดเสียงดนตรีของดนตรสี ากลมี ๔ ลกั ษณะ แตล ะลักษณะจะมีช่ือเรยี กเฉพาะ ดังนี้
การดําเนนิ ทาํ นองในลกั ษณะนเี้ รียกวา ๑) บันไดเสยี งเพนทาทอนกิ คือ บันไดเสียงท่ีจัดข้ันบนั ไดเป็น ๕ ๑๒ขน้ั เสแยี ตงล ะหขรนั้อื
“ออรกานุม” (Organum)) ๑
มชี อื่ เรียกระดบั เสียงและวางระยะหางระหวา งขนั้ เป็น ๑ เสียงเต็ม (Tone) และ
• บนั ไดเสยี งมคี วามสําคญั ตองานดนตรี ๓ ครึง่ เสียง (3 Semitones) ไว้ดังน้ี
อยา งไร
(แนวตอบ บันไดเสียงเปนตวั กําหนดแนวทาง ขน้ั ท่ี : ๑ ๒ ๓ ๔ ๕ (๑)
การเคลอื่ นทีข่ องตัวโนต ในเพลงและสราง ตัวอยา งตวั โนต้ : C D E G A (C)
ความเปนอันหนึง่ อนั เดียวกันใหกบั บทเพลง) หรอื : F G A C D (F)
อานออกเสียงวา : โด เร มี ซอล ลา (โด)
• บนั ไดเสยี งสากลสามารถแบง ออกเปน หรอื : ฟา ซอล ลา โด เร (ฟา)
กปี่ ระเภท อะไรบาง
(แนวตอบ สามารถแบง ออกเปน 4 ประเภท 6
คอื บนั ไดเสยี งเพนทาทอนิก บันไดเสยี ง
ไดอะทอนกิ บนั ไดเสียงโครมาตกิ
และบันไดเสยี งโฮลโทน)

นกั เรียนควรรู ขแอนสวอบNเนTน การคดิ T
O-NE
1 Texture สามารถแบง ออกเปน 4 ลักษณะ คือ
1. Monophonic Texture เปน ลกั ษณะพ้นื ผวิ ของเสยี งที่มแี นวทํานองเดยี ว มารยาทในการขบั รอ งท่ดี คี วรปฏิบตั อิ ยางไร

ไมม ีเสยี งประสาน แนวตอบ
2. Homophonic Texture เปนลกั ษณะพื้นผวิ ของเสียงที่ประสานดว ยแนว 1. แตง กายใหเหมาะสมกับโอกาสและสถานท่ที าํ การขับรอ ง
2. เลือกเพลงทจ่ี ะขับรองใหเหมาะสมกบั กลมุ ผฟู ง
ทาํ นองแนวเดยี ว โดยมีกลุมเสยี งทาํ หนาท่ีสนับสนุน 3. ไมค วรพูดจาหยอกลอ กับผูฟ ง มากจนเกินไปและใชภาษาสภุ าพ
3. Polyphonic Texture เปนลกั ษณะพน้ื ผวิ ของเสียงท่ปี ระกอบไปดว ยแนว
ในการสือ่ สารกัน
ทาํ นองตั้งแต 2 แนวทาํ นองขึน้ ไป โดยแตล ะแนวมคี วามเดนและเปนอิสระจากกนั 4. ควรมหี นา ตายมิ้ แยม แจม ใส ไมห งดุ หงดิ
4. Heterophonic Texture เปนรูปแบบของแนวเสียงทม่ี ที าํ นองหลายทํานอง 5. พยายามสบตาและกวาดสายตาไปยงั ผชู มใหทัว่ ถึง

แตละแนวมีความสาํ คัญเทากันทกุ แนว
2 เสยี ง เกดิ จากการสั่นสะเทือนของอากาศทเี่ ปน ไปอยา งสม่ําเสมอและเกิดจาก
การสนั่ สะเทอื นของอากาศทไี่ มส มาํ่ เสมอ ลกั ษณะความแตกตา งของเสยี งจะขน้ึ อยกู บั
คุณสมบัติสําคัญ 4 ประการ คอื ระดับเสียง ความยาวของเสียง ความเขมของเสยี ง
และคณุ ภาพของเสียง

6 คูม ือครู

กระตนุ ความสนใจ สาํ รวจคน หา อธบิ ายความรู ขขยยาายยEคคxวpวaาาnมมdเขเขา ใา จใจ ตตรรวEวvจจaสสluออaบtบeผผลล
Engage Explore Explain
Expand Evaluate

ขยายความเขา ใจ Expand

ระยะหา งระหวางขั้น : T T 3S T 3S ใหนักเรียนรว มกนั สรปุ สาระสาํ คญั เกย่ี วกับ
[T = ๑ เสียงเต็ม (1 Tone) 3S = ๓ ครึง่ เสยี ง (3 Semitones)] องคป ระกอบของดนตรีในสงั คมและวัฒนธรรม
ลงกระดาษรายงาน นําสง ครผู สู อน

๒) บนั ไดเสียงไดอะทอนิก คือ บนั ไดเสยี งท่จี ัดข้ันบันไดใหช้ วงทบหนง่ึ ๆ มี ๗ ขนั้ ตรวจสอบผล Evaluate

แตละขัน้ ก�าหนดมีชอ่ื เรียกระดับเสียงและวางระยะหา งระหวางขน้ั บนั ไดเปน็ ๑ เสียงเต็ม (Tone) ครพู จิ ารณาจากการสรุปสาระสาํ คญั เกี่ยวกับ
และคร่งึ เสียง (Semitone) ไวด้ ังนี้ องคป ระกอบของดนตรีในสังคมและวัฒนธรรม
ของนักเรียน
ขน้ั ที่ : ๑ ๒ ๓ ๔ ๕ ๖ ๗ (๑)
ตวั อยางตัวโนต้ : C D E F G A B (C)
อานออกเสยี งวา : โด เร มี ฟา ซอล ลา ที (โด)
ระยะหา งระหวางข้นั :
TT ST T TS
[T = 1 Tone S = 1 Semitone]

บันไดเสียงไดอะทอนิกมี ๒ โมด คือ ไดอะทอนิกโมดเมเจอร์ และไดอะทอนิก
โมดไมเนอร์ แตล ะโมดจะจดั วางระยะหา งระหวา งขน้ั บนั ไดเปน็ ๑ เสยี งเตม็ และครงึ่ เสยี งเหมอื นกนั
แตอ ยตู า งท่กี นั ในบางข้ันเทา นั้น เชน โมดเมเจอร์ต้ังต้นที่เสยี ง “โด” สว นโมดไมเนอรต์ งั้ ตน้ ทเ่ี สียง
“ลา” เปน็ ตน้

๓) บนั ไดเสยี งโครมาติก คอื บันไดเสยี งที่จัดขั้นบนั ไดใหช้ ว งทบหน่ึงๆ มี ๑๒ ขัน้

ใหแ้ ตล ะขัน้ หา งกนั ๑ ครึ่งเสยี ง (1 Semitone) ทกุ ๆ ขน้ั โดยก�าหนดชือ่ ระดบั เสียงประจ�าข้นั ดงั นี้

ขั้นท่ี : ๑ ๒ ๓ ๔ ๕ ๖ ๗ ๘ ๙ ๑๐ ๑๑ ๑๒ (๑)
ตัวอยา งตวั โน้ต : C C# D D# E F F# G G# A A# B C
หรือ
: C Db D Eb E F Gb G Ab A Bb B C

หมายเหตุ: เครอ่ื งหมาย# เรยี กวา “ชำรป (Sharp)” ใชแ้ ปลงเสยี งทมี่ เี ครอ่ื งหมายนตี้ ดิ อยใู หส้ งู ขนึ้
กวา เสียงปกติอีก “ครง่ึ เสียง (1 Semitone)”

เครอื่ งหมาย bเรยี กวา “แฟลต(Flat)” ใชแ้ ปลงเสยี งทมี่ เี ครอ่ื งหมายนต้ี ดิ อยใู หต้ า�่ ลงกวา เสยี งปกติ

อกี “ครงึ่ เสียง”

๔) บนั ไดเสยี งโฮลโทน คอื บนั ไดเสยี งทจ่ี ดั ขน้ั บนั ไดใหช้ ว งทบหนง่ึ ๆ มี ๖ ขน้ั แตล ะขน้ั

มรี ะยะหา งเทากนั เชน

ขั้นที่ : ๑ ๒ ๓ ๔ ๕ ๖ (๑)
ตวั อยา งตวั โน้ต : C D E F# G# A# (C)
ระยะหา งระหวางขัน้ : T T T T T T

๗

แนวขอ สNอบTเนน Oก-าNรคETิด เกรด็ แนะครู

ขอใดตอไปน้ี ไม สมั พันธก ัน ครูควรอธบิ ายความรเู พม่ิ เตมิ เก่ียวกับชือ่ และลาํ ดับขัน้ ของตวั โนตในบันไดเสียง
1. เพนทาทอนิก คือ มาตราเสียงทีจ่ ัดขัน้ บันไดใหช วงทบหนงึ่ ๆ มี 5 ข้นั วา ลาํ ดบั ขน้ั ของตวั โนตในบันไดเสยี งจะมชี ่อื เรียกทแี่ ตกตา งกันออกไปยกเวนขน้ั ท่ี 1
2. ไดอะทอนกิ คอื มาตราเสียงทจ่ี ัดขน้ั บนั ไดใหช ว งทบหนงึ่ ๆ มี 7 ข้ัน และขั้นท่ี 8 จะมีชื่อเรียกท่ีเหมือนกัน เพราะเปนโนตเสียงเดียวกัน แตมีระดับเสียง
3. โครมาตกิ คือ มาตราเสยี งท่จี ัดขั้นบนั ไดใหชว งทบหนงึ่ ๆ มี 12 ขน้ั ตางกนั 1 คูแ ปด คอื ทอนกิ (Tonic note) ซุปเปอรท อนิก (Supertonic note)
4. โฮลโทน คือ มาตราเสียงทีจ่ ัดขัน้ บันไดใหช วงทบหน่งึ ๆ มี 6 ข้นั มเี ดียนต (Mediant note) ซบั โดมนิ ันต (Subdominant note)
โดมินนั ต (Dominant note) ซบั มีเดียนต (Submediant note)
วิเคราะหค าํ ตอบ ตอบขอ 1. เพราะเพนทาทอนกิ คือ มาตราเสียงท่ี และลดี ด้งิ โนต (Leading note) ดังภาพ

รจะดั หขวน้ั า บงันขไัน้ ดเปเปน น 15เสขียั้นงเแตตม็ ละแขลัน้ะจ1ะม21ีชือ่ เสเรยี ียงกเตระ็มดับเสียงและวางระยะหา ง ลําดับข้ันของสเกล 1st 2nd 3nd 4th 5th 6th 7th 8th

CD E F G A BC

ชอื่ ของแตละขั้นของสเกล Tonic Submediant Mediant Submediant Dominant Submediant Leading Tonic

คูมอื ครู 7

กกรระตะตนุ Eนุ nคคgววaาgามeมสสนนใจใจ สสาํ าํ รรEวxวpจจloคคrนeน หหาา ออธธบิ บิ Eาาxยยplคคaวiวnาามมรรู ู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล
Expand Evaluate
Engage Explore Explain

กระตนุ ความสนใจ Engage

ครนู าํ ภาพการแสดงดนตรีในวฒั นธรรม ๒. ดนตรีในวฒั นธรรมตา งประเทศ
ตางประเทศมาใหน ักเรียนดู จากน้นั ครูถาม
นกั เรยี นวา ๒.๑ ดนตรีในวฒั นธรรมอินเดยี
ประเทศอนิ เดยี มพี น้ื ทก่ี ว้างใหญ เป็นแหลงอารยธรรมท่ีมีอทิ ธิพลแพรก ระจายไปยังดนิ แดน
• นกั เรยี นเคยชมการแสดงดนตรใี นวัฒนธรรม
ตา งประเทศบา งหรือไม ตา งๆ ของภาคพนื้ เอเชยี และทอ่ี นื่ ๆ ของโลก สา� หรบั ประเทศไทยไดร้ บั แนวคดิ และแนวปฏบิ ตั ดิ า้ น
(แนวตอบ นักเรียนสามารถแสดงความคดิ เห็น ศาสนาและวฒั นธรรมของอนิ เดยี มาเปน็ ฐานรากของวฒั นธรรมไทยเปน็ จา� นวนมาก เพราะในอดตี
ไดอยางอิสระ) มกี ารเผยแผศ าสนาพราหมณ์ - ฮนิ ดู พระพทุ ธศาสนา ภาษาบาลี สนั สกฤต ทา� ใหเ้ กดิ การผสมผสาน
ระหวางแนวความคิด ความเช่ือด้ังเดิมเก่ียวกับศาสนาพราหมณ์ - ฮินดู และพระพุทธศาสนา
• การแสดงดนตรเี หลานีม้ ีความคลา ยคลึง ดังจะเห็นได้จากดนตรีไทยท่ีมีระบบความเช่ือเรื่องเทพเจ้าแหงดนตรีตามแบบอยางของอินเดีย
กบั การแสดงดนตรีไทยหรอื ไม อยางไร แม้วารูปแบบของดนตรีไทยจะมีความแตกตางกับดนตรีอินเดียก็ตาม แตความเช่ือและแนวคิด
(แนวตอบ นกั เรียนสามารถแสดงความคดิ เห็น กส็ ามารถสอดรบั กนั ได้
ไดอยา งอิสระ)
การทปี่ ระเทศอนิ เดยี มอี าณาเขตกวา้ งใหญ มีความหลากหลายทางชาตพิ นั ธุ์ วฒั นธรรมของ
สาํ รวจคน หา Explore อนิ เดยี จงึ มคี วามแตกตา งหลากหลายตามไปดว้ ย ดา้ นวฒั นธรรมดนตรีในพน้ื ทท่ี างตอนเหนอื จะเปน็
กลมุ วัฒนธรรมดนตรี “ฮินดสู ถำนสงั คีต” (Hindustani Music) ดนตรลี กั ษณะนี้ไดร้ บั อทิ ธิพลมาจาก
ใหนักเรียนแบง กลมุ ออกเปน 6 กลมุ ใหนกั เรียน ดนตรีทางใต้และดนตรีของชาวอาหรับท่ีเข้าไปมีอิทธิพลและครอบครองอินเดีย สวนทางตอนใต้
ศกึ ษา คนควา หาความรูเพิม่ เติมเก่ียวกับดนตรี เปน็ ดนตรอี นิ เดียดั้งเดิม เรยี กดนตรีในกลุมวฒั นธรรมน้ีวา “กำระนำตักสงั คีต” (Karnatic Music)
ในวฒั นธรรมตา งประเทศ จากแหลง การเรยี นรตู า งๆ
เชน หอ งสมุดโรงเรยี น หองสมุดชมุ ชน อินเทอรเ นต็ ดนตรขี องอนิ เดยี จะสมั พนั ธก์ บั เทพเจา้ ตามรากฐานและแนวคิดท่ีเก่ียวกับศาสนาพราหมณ์-
เปนตน ในหัวขอท่ีครกู ําหนดให ดังตอไปนี้ ฮินดู โดยเฉพาะจากคัมภีร์พระเวท ความส�าคัญของดนตรีอยูท่ีท�านอง บันไดเสียง จังหวะ

กลมุ ที่ 1 ดนตรีในวัฒนธรรมอินเดยี และเสียงหนัก - เบา บทบาทของดนตรีจะมี
กลมุ ที่ 2 ดนตรีในวัฒนธรรมจีน ความส�าคัญตอการบวงสรวงเทพเจ้า โดยชาว-
กลมุ ที่ 3 ดนตรีในวัฒนธรรมกัมพชู า อินเดียมีความเชื่อวาเสียงดนตรีสามารถใช้
กลุมท่ี 4 ดนตรใี นวัฒนธรรมเวยี ดนาม สอื่ สารกับเทพเจา้ ได้ และในขณะเดียวกันดนตรี
กลมุ ท่ี 5 ดนตรใี นวฒั นธรรมพมา ยงั มอี ทิ ธพิ ลตอ วถิ ชี วี ติ ของผคู้ น ทงั้ ใชบ้ รรเลงใน
กลมุ ที่ 6 ดนตรใี นวฒั นธรรมอนิ โดนีเซยี งานพธิ กี รรมตา งๆ ทางสงั คม และใชส้ รา้ งความ
รื่นเริงในลกั ษณะตางๆ
อธบิ ายความรู Explain
พัฒนาการของดนตรีอินเดีย นอกจาก
ครสู มุ นกั เรียน 2 - 3 คน ใหต อบคําถาม ความศรัทธาตอเทพเจ้าแล้ว ดนตรีอินเดียยัง
ดังตอไปน้ี ได้รับการสนับสนุนจากพระมหากษัตริย์ มีนัก-
วงดนตรีอินเดียบรรเลงเพลงประเภทคานะท่ีชาวอินเดีย ปราชญ์และศิลปินที่มีช่อื เสียงเป็นจา� นวนมาก
• เพราะเหตใุ ดเราจงึ ตองเรียนรูในเรือ่ ง
วัฒนธรรมทางดนตรีของชาติตา งๆ เชอ่ื วา่ เป็นเพลงท่ีมนษุ ย์โลกได้สร้างสรรคข์ ึ้นเอง
(แนวตอบ นกั เรียนสามารถแสดงความคิดเหน็
ไดอ ยางอิสระ) ๘

เกร็ดแนะครู ขแอนสวอบNเนTน การคดิ T
O-NE
ครูควรเปด ซีดี หรอื ดวี ีดี หรือสื่ออินเทอรเนต็ ท่ีเกี่ยวกบั การแสดงดนตรี
ในวัฒนธรรมอินเดยี ใหนกั เรยี นชมและอธิบายเพิม่ เตมิ วา ดนตรีอินเดียมีเอกลักษณ ดนตรีในวฒั นธรรมอินเดยี มีอทิ ธพิ ลตอดนตรีในวัฒนธรรมไทยอยางไร
เฉพาะตวั ไมวา ในเรอ่ื งของจงั หวะ หรือราคะ (ชดุ ของเสยี งดนตรีทีเ่ ลอื กมาจากเสียง
ถาตะอยางนอ ย 5 เสยี ง มาเรียงไวเ ปน ชดุ ) ดนตรีอนิ เดยี แบงออกเปน 2 วฒั นธรรม แนวตอบ การที่ประเทศอินเดียมีอาณาเขตกวา งใหญ มคี วามแตกตา งกัน
ดนตรี คือ วัฒนธรรมดนตรแี บบฮินดูสถาน ซึง่ อยูทางภาคเหนือของอินเดยี ทางสภาพภูมิศาสตร ความหลากหลายทางชาติพนั ธุและจํานวนประชากร
และวฒั นธรรมการะนาตกั สงั คตี ซง่ึ อยทู างภาคใตข องอนิ เดยี เครอ่ื งดนตรขี องอนิ เดยี วัฒนธรรมของอินเดียมีความสัมพันธกับเทพเจาตามแนวคดิ ที่เกี่ยวกับ
แบงออกไดเปน 4 ประเภท คอื ตะตะ สษุ ริ ะ อวนทั ธะ และฆะนะ ศาสนาพราหมณ - ฮนิ ดู ความสาํ คญั ของดนตรีอยูท่ีทาํ นองบนั ไดเสยี ง
จังหวะและเสียงหนกั - เบา บทบาทของดนตรจี ึงมีความสําคญั ในการ
มมุ IT บวงสรวงเทพเจา ชาวอนิ เดียมคี วามเชือ่ วา สามารถใชเ สียงดนตรีสือ่ สาร
กับเทพเจา ได ทัง้ นี้ เช่อื วาดนตรีไทยบางอยา งไดรบั แบบอยางมาจาก
นกั เรียนสามารถชมการแสดงดนตรใี นวัฒนธรรมอินเดีย ไดจ าก อนิ เดยี เนอื่ งจากวัฒนธรรมอนิ เดยี ไดเขา มามอี ทิ ธพิ ลตอ ประเทศตางๆ
http://www.youtube.com โดยคน หาจากคาํ วา ดนตรอี นิ เดยี นับตงั้ แตอ ดีต

8 คมู อื ครู

กระตุนความสนใจ สํารวจคน หา ออธธบิ บิ Eาาxยยplคคaวiวnาามมรรู ู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล

Engage Explore Explain Expand Evaluate

อธบิ ายความรู Explain

ใหน กั เรยี นกลมุ ท่ี 1 ทไ่ี ดศ กึ ษา คน ควา หาความรู
เพ่มิ เตมิ เกยี่ วกบั ดนตรใี นวัฒนธรรมตา งประเทศ
สง ตวั แทน 2 - 3 คน ออกมาอธิบายความรูในหัวขอ
ดนตรีในวฒั นธรรมอินเดีย ตามทไ่ี ดศึกษามา
โดยชว งกอ นครสิ ตศ์ ตวรรษที่ ๒ พระภรตมนุ ไี ดป้ ระพนั ธค์ มั ภรี น์ าฏยศาสตรว์ า ดว้ ยตา� รารา� ละคร หนา ชัน้ เรียน จากนั้นครถู ามนกั เรียนวา
จ�านวน ๓๖ บท โดยมีเรือ่ งราวท่ีเกยี่ วขอ้ งกบั ดนตรี ๖ บท ซ่งึ กลา วถึงการจ�าแนกกลุมเครื่องดนตรี
ไว้ ๔ กลมุ และกลา วถงึ เรอ่ื งลักษณะของเพลง ๒ ประเภท คอื เพลงประเภทคานธรวะ เป็นเพลง • ดนตรขี องอนิ เดยี มลี กั ษณะท่ีแตกตา ง
ทเ่ี ทพเจา้ มอบใหแ้ กม วลมนษุ ย์ และเพลงประเภทคานะ เปน็ เพลงทม่ี นษุ ย์โลกไดส้ รา้ งสรรคข์ นึ้ เอง จากดนตรีชาตอิ ื่นๆ อยา งไร
(แนวตอบ ดนตรีจะแบง ออกไดเปน 2 ฝา ย คือ
รปู แบบของดนตรอี นิ เดยี นอกจากจะพฒั นาในวงวฒั นธรรมของตนแลว้ ยงั รบั เอาวฒั นธรรม ดนตรปี ระจําชาติฝา ยฮินดแู ละฝายมสุ ลิม
อสิ ลามและตะวนั ตกเข้ามาผ1สมผสาน ท�าใหด้ นตรแี ละเพลงของอนิ เดียมีความหลากหลาย
เครอื่ งดนตรขี องอนิ เดยี นอกจากมใี ชใ้ นอนิ เดยี แลว้ บางชนดิ กแ็ พรก ระจายไปยงั ประเทศเนปาล อิทธพิ ลของดนตรีมสุ ลมิ จะอยูทางตอนใต
ของประเทศ อทิ ธพิ ลของดนตรฮี นิ ดจู ะอยทู าง
ประเทศพมา ประเทศไทย ประเทศกัมพูชา ฯลฯ ตัวอยา งเครอื่ งดนตรีอินเดียท่ีควรรจู้ กั เชน ตอนเหนอื ของประเทศ วฒั นธรรมทางดนตรี
ตานปรุ ะ เปน็ เครอ่ื งดนตรที มี่ บี ทบาทในการสรา้ งเสยี งเครอื ทเี่ รยี กกนั วา “เสยี งโดรน” (Drone)
เสยี งของตานปรุ ะจะชว ยใหน้ กั ดนตรีคนอน่ื ๆ ที่รวมบรรเลงทราบต�าแหนง จังหวะของเพลง ศลิ ปิน อนิ เดียจะแบงแยกกันอยา งชดั เจนไมวา
จะเปน การเรยี กชื่อเครอ่ื งดนตรี ประเภท
อนิ เดียมีความเชื่อวาเสียงของตานปรุ ะจะชว ยสอ่ื สารระหวางมนุษยก์ ับเทพเจ้า ของเครอื่ งดนตรี แตม สี ่ิงหนง่ึ ทีเ่ หมอื นกนั
ซารงั กี เป็นเครอ่ื งดนตรีประเภทเครอื่ งสายที่ใชก้ ารสี มสี ะพาน หรอื หยองเป็นตา� แหนงให้ กค็ อื ชาวอินเดียจะใชเ สยี งดนตรีเปนส่ือ
ศิลปินใช้วางน้ิวกดสาย นิยมน�ามาใชบ้ รรเลงประกอบการขบั รอ้ ง ในการตดิ ตอ กบั พระเจา สงิ่ ศกั ดสิ์ ทิ ธทิ์ ตี่ นเอง
ซีตาร เปน็ เครือ่ งดนตรปี ระเภทเคร่ืองสายใชด้ ีด แตเ ดมิ ซตี ารม์ สี ายจา� นวน ๓ สาย ตอ มาได้ เคารพนับถืออย)ู
พฒั นาใหม้ จี า� นวนสายเพ่มิ เปน็ ๒๐ สาย สว น • อิทธพิ ลของดนตรใี นวัฒนธรรมอนิ เดยี
การจัดเรียงสายมีท้ังด้านบนและด้านลางของ มีผลตอ วฒั นธรรมไทยอยางไร
ตัวเครือ่ งดนตรี (แนวตอบ ประเทศไทยไดร ับแนวคดิ และแนว
เชหไ น เปน็ เครอ่ื งดนตรปี ระเภทเครอื่ งเปา่ ปฏบิ ตั ดิ า นศาสนาและวฒั นธรรมของอนิ เดยี
ที่ไดร้ บั อทิ ธพิ ลจากอาหรบั มลี กั ษณะเปน็ ปล่ี นิ้ คู มาเปน รากฐานของวฒั นธรรมไทย ทาํ ใหเ กดิ
ลา� โพงท�าดว้ ยโลหะ มีรูเปดิ - ปิดน้วิ เพื่อเปล่ยี น การผสมผสานระหวางแนวคดิ ความเชอื่
ระดบั เสียงไปตามท�านองเพลง ดงั้ เดมิ กบั ศาสนาพราหมณ - ฮนิ ดู
ตับบล้า เป็นเครื่องดนตรีประเภทกลอง และพระพทุ ธศาสนา ดงั จะเห็นไดจาก
มีเสียงดังไพเราะ ศิลปินต้องใช้เทคนิคในการตี ดนตรไี ทยมีระบบความเช่อื เรอ่ื งเทพเจา
แหง ดนตรีของอินเดีย)
เพอื่ ใหเ้ กดิ เสยี งในลกั ษณะตา งๆ ตบั บลา้ สา� รบั หนงึ่ • เพราะเหตใุ ดอินเดยี จงึ ไดรบั การขนาน
มกี ลอง ๒ ใบ กลองใบเล็กอยูด้านขวาของผูต้ ี
ทา� จากไม้ กลองใบใหญอ ยดู า้ นซา้ ย ทา� จากโลหะ ซีตาร์ เป็นเคร่ืองดนตรีประเภทเครือ่ งสายทา� ใหเ้ กดิ เสยี ง นามวา “จาวแหง จังหวะ”
ใหเ้ สียงทุ้มต�า่ ด้วยวิธกี ารดีด (แนวตอบ เพราะเสียงทเี่ กดิ ขึน้ จากจังหวะ
ของกลองอินเดีย ไดท าํ หนาทเี่ พ่ิมสีสัน
เพลงอนิ เดยี ใหเ รา ใจนา ฟง ยงิ่ ขนึ้ กลองทนี่ ยิ ม
9 ใชในการแสดงดนตรีมีอยู 3 ชนดิ คอื

กจิ กรรมสรา งเสรมิ มริทังค ปก ชวชั และตับบลา)

นักเรยี นควรรู

ใหน กั เรยี นรวบรวมภาพเคร่อื งดนตรีอนิ เดีย มาจดั ทาํ เปน สมดุ ภาพ 1 เคร่ืองดนตรขี องอนิ เดยี แบงออกเปน 4 กลุม คอื
พรอ มเขยี นอธบิ ายลกั ษณะของเครือ่ งดนตรี ตกแตง ใหส วยงาม 1. ตะตะ (Ta Ta) คือ เคร่ืองดนตรที ผี่ ลิตเสียงโดยอาศัยสายเปนสําคัญ
นําสง ครูผูสอน
เครื่องดนตรีในตระกูลน้ี แบงได 2 ประเภท คอื เครอ่ื งสายประเภทไมใ ชทาํ นอง
กิจกรรมทา ทาย และเครอื่ งสายประเภทใชทํานอง

ใหน ักเรยี นทาํ ตารางวเิ คราะหเปรียบเทียบลกั ษณะของเคร่อื งดนตรี 2. อวนทั ธะ (Avanaddha) คือ เคร่ืองดนตรปี ระเภทเครือ่ งหนัง คือ
อนิ เดียกับเครือ่ งดนตรีไทย โดยจําแนกประเภท คอื เคร่ืองดีด เคร่ืองสี กลองทุกประเภท จะเกิดเสียงเมือ่ ถูกตี หรือเคาะ
เคร่อื งตี และเครือ่ งเปา วา มลี ักษณะคลายคลึงกนั หรือไม อยางไร
พรอ มหาภาพมาประกอบการเปรียบเทียบใหเหน็ อยางชัดเจน 3. สุษิระ (Susira) คือ เคร่อื งดนตรีประเภทเครอ่ื งเปา แบง ออกเปน
ลงกระดาษรายงาน ตกแตงใหส วยงาม นําสง ครผู ูสอน 3 ประเภท คือ ประเภทปท่ีมลี นิ้ ประเภทขลุย และประเภทแตร

4. ฆะนะ (Ghana) คือ เครื่องดนตรที เี่ กิดเสยี งจากการสน่ั สะเทือนของวตั ถุ
เชน ฉ่ิง ฉาบ กรบั เปน ตน

คมู อื ครู 9

กระตนุ ความสนใจ สาํ รวจคน หา ออธธบิ บิ Eาาxยยplคคaวiวnาามมรรู ู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล

Engage Explore Explain Expand Evaluate

อธบิ ายความรู Explain

ใหน กั เรยี นกลมุ ท่ี 2 ทไี่ ดศ กึ ษา คน ควา หาความรู ๒.๒ ดนตรีในวฒั นธรรมจีน
เพ่ิมเติมเก่ยี วกับดนตรใี นวัฒนธรรมตา งประเทศ ประเทศจนี เปน็ ประเทศทม่ี พี น้ื ทก่ี วา้ งใหญไ พศาล มพี ลเมอื งจา� นวนมาก หลากหลายชาตพิ นั ธ์ุ
สงตัวแทน 2 - 3 คน ออกมาอธิบายความรใู นหัวขอ
ดนตรใี นวฒั นธรรมจนี ตามทไี่ ดศ กึ ษามาหนา ชน้ั เรยี น มปี ระวตั ศิ าสตรแ์ ละวฒั นธรรมทเ่ี กา แกแ หง หนง่ึ ของโลก โดยชาวจนี ไดส้ ง่ั สมวฒั นธรรมของตนมา
จากน้ันครูถามนักเรยี นวา อยางตอเน่อื งและยาวนาน รวมถงึ วัฒนธรรมทางดา้ นดนตรดี ้วย

• ดนตรใี นวัฒนธรรมจนี มีทีม่ าอยา งไร กูเ่ จงิ เคร่อื งดนตรปี ระเภทดีดทีม่ ีน้�าเสยี งไพเราะน่าฟัง
(แนวตอบ จนี มปี ระวตั ศิ าสตรแ ละวัฒนธรรมท่ี
เกาแกแหงหน่ึงของโลก โดยชาวจีนไดสงั่ สม ดนตรขี องชาวจนี มที งั้ ทเี่ ปน็ ของราชสา� นกั และของราษฎรทว่ั ไป สา� หรบั ดนตรขี องราชสา� นกั
วฒั นธรรมของตนมาอยา งตอเนื่อง จกั รพรรดจิ นี ทกุ ราชวงศ์ใหก้ ารสนบั สนนุ รวมทงั้ ชนชนั้ สงู ตา งมคี า นยิ มในการศกึ ษาและบรรเลงดนตรี
และยาวนาน รวมถึงทางดานดนตรีดวย
ดนตรขี องชาวจีนมีทงั้ ที่เปน ของราชสํานกั นอกจากน้ี ลัทธิขงจือ๊ี ซ่งึ มอี ทิ ธพิ ลอยางมากตอสังคมจนี ก็ใหค้ วามส�าคญั อยางสงู กบั ดนตรี
และของราษฎรท่ัวไป สําหรบั ดนตรี โดยมีการน�าดนตรีมาบรรเลงประกอบพิธีกรรมของราชส�านัก และพิธีส�าคัญๆ หรือใช้ประกอบ
ราชสํานักนน้ั จักรพรรดจิ ีนทกุ ราชวงศจะให พิธีกรรมบวงสรวงเซน ไหวเ้ ทพยดาฟา ดนิ ตามลัทธคิ วามเช่ือ
การสนับสนุน รวมถึงชนช้นั สงู นักปราชญ
ราชบัณฑติ ตางก็มีคา นิยมในการศึกษา ประเภทของเคร่อื งดนตรีจีน จดั แบงออกเปน็ ๘ หมวดหมู ตามวัสดุ อุปกรณท์ ี่น�ามาใชท้ า�
และบรรเลงดนตร)ี เครื่องดนตรี คือ โลหะ หิน ไม้ ดิน หนงั ไม้ไผ น้�าเตา้ และไหม เคร่อื งดนตรขี องจนี ท่ีควรรูจ้ ัก เชน

• นกั เรยี นรูจกั เครื่องดนตรจี ีนบางหรอื ไม กเู จิง หรือเจง เป็นเครอ่ื งดนตรีประเภทเคร่ืองดีด ล�าตัว หรอื กลองเสยี งท�าดว้ ยไม้ มีนมพาด
ถา รจู กั นกั เรียนรูจกั เครื่องดนตรีชนดิ ใด สายตามจา� นวนสาย แตเ ดิมกเู จิงมีสาย ๑๒ สาย แตในปัจจบุ ันได้พัฒนาขึ้นจนมี ๑๖ สาย มรี ะดับ
จงยกตัวอยางมา 1 ชนิด เสยี ง ๓ ชว งทบ เปน็ เครอ่ื งดนตรโี บราณที่ไดร้ บั ความนยิ มอยา งแพรห ลายมาตงั้ แตส มยั ราชวงศฉ์ นิ
(แนวตอบ พณิ หลวิ (Liuqin) เปน เครือ่ งดนตรี สามารถใช้บรรเลงเด่ียว บรรเลงรว มกบั เคร่ืองดนตรชี นดิ อนื่ ๆ หรือบรรเลงรวมกบั การขับร้องก็ได้
ประเภทพณิ สัณฐานและโครงสรา ง
ของพิณหลวิ มีลกั ษณะคลา ยกบั พิณโบราณ หยางฉนิ่ เปน็ เครอื่ งดนตรปี ระเภทเครอื่ งสาย รปู ทรงประกอบดว้ ยกลอ งเสยี ง มหี ลกั หรอื หยอ ง
ของจีน ในอดีตพณิ หลิวจะมโี ครงสรางท่ี รองรับสายค่ันตามขวาง ๔ แถว หยางฉ่ินเป็นเครื่องดนตรีที่ได้รับอิทธิพลมาจากอาหรับ แตได้
ไมซบั ซอ นและมีรูปรา งเรียบงาย ชาวจนี พัฒนารูปทรงและระบบเสียงตามแบบจีน ใช้ตีประกอบการแสดงอุปรากรรวมกับวงเคร่ืองสาย
จงึ เรียกวา “ถูผ ิผา” แปลวา “พณิ ชาวบา น” ประเทศไทยจะเรียกหยางฉนิ่ วา “ขมิ ” และรู้จักมาตง้ั แตส มยั อยธุ ยา ดังปรากฏในช่ือเพลงจนี ขิม
นยิ มใชกนั อยางแพรห ลายในแถบมณฑล
ซานตง อนั ฮุย และเจยี งซู จดั เปน ๑0
เคร่ืองดนตรีทใ่ี ชบรรเลงประกอบการแสดง
อุปรากร (งิ้ว) วธิ กี ารบรรเลงพิณหลิว
จะคลา ยกบั การบรรเลงพิณผผิ า
ผบู รรเลงจะตอ งน่ังตัวตรง เอาพณิ หลิว
วางเฉยี งท่หี นาอก มือซายถอื คันพิณ
ใชน ิ้วหวั แมมอื และน้วิ ชี้ของมือขวาจับ
เครอื่ งและดดี สายพณิ )

เกรด็ แนะครู ขแอนสวอบNเนTน การคิด T
O-NE
ครคู วรแนะนํานักเรียนเพ่มิ เตมิ เกี่ยวกบั วงดนตรีของจนี ซงึ่ แบงออกเปน
2 ประเภท คือ ประเทศไทยไดร ับวฒั นธรรมทางดนตรขี องจนี ไดอยา งไร

1. ซ่ือจู (Sizhu) เปนการรวมวงดว ยเครื่องดนตรจี าํ พวกเสนไหมและไมไ ผ เชน แนวตอบ ไทยไดม ีการตดิ ตอสรา งความสัมพันธก บั จนี มาเปนเวลานาน
ซอ Erhu ขมิ Yang chin ซงึ Yue chin ขลยุ Dizi (Shiao, Zither cheng) นบั ต้งั แตสมยั สโุ ขทยั อยธุ ยา มีชาวจีนบางกลมุ ทอ่ี พยพมาพํานักอาศัยอยูใน
เคร่ืองประกอบจงั หวะ เปนตน เพลงของวงดนตรีประเภทนี้จะนุม และเบา ลักษณะ เมอื งไทย มีการนาํ เครอ่ื งดนตรีพ้ืนบา นของตนเขามาดว ย เชน หยางฉิน่
รูปพรรณของบทเพลงเปนแบบ Heterophony ซอ Erhu คอื เคร่ืองดนตรีหลักของ หรือ “ขิม” เปนเครื่องดนตรีจีนชนดิ หนึ่ง มลี กั ษณะคลา ยพระจนั ทรค รึ่งซกี
วง วงซอ่ื จนู ยิ มนาํ มาบรรเลงในหองเลก็ ๆ โดยชาวจนี นํามาบรรเลงรวมอยใู นวงเครอื่ งสายจนี และประกอบการแสดง
อปุ รากรบรรเลงในงานเทศกาล และงานรน่ื เรงิ ตา งๆ ซงึ่ มคี วามไพเราะและมี
2. ซยุ ดา (Chuida) เปน การรวมวงดว ยเครอื่ งเปา และเครอ่ื งตกี ระทบชนดิ ตา งๆ ทว งทาํ นองท่ีนา ฟง ไทยจงึ รับเขามาใชกับดนตรไี ทย
เปนหลัก เชน ป Sona ขลุย Dizi, sheng oboe กลอง ฆองฉาง วดู บลอ ก
(Wood Block) เปนตน วงซุยดานยิ มนาํ มาบรรเลงกลางแจง พิธีท่ีใชวงซยุ ดาบรรเลง
คือ งานศพและพธิ บี ูชาบรรพบรุ ุษ นอกจากวงดนตรที ง้ั 2 แบบแลว จีนยังมวี งดนตรี
อนื่ ๆ อกี หลายชนิด เชน วงดนตรพี ื้นบา น ซ่งึ จะแตกตา งกนั ออกไปตามลักษณะ
ของพ้ืนท่ีและผูค นท่ีอาศยั อยู เปน ตน

10 คูมือครู

กระตนุ ความสนใจ สาํ รวจคน หา ออธธบิ ิบEาาxยยplคคaวiวnาามมรรู ู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล
Engage Explore
Explain Expand Evaluate

อธบิ ายความรู Explain

ผิผา เป็นเคร่ืองดนตรีประเภทเครื่องสาย ผิผา เป็นเครอ่ื งดนตรปี ระเภทเครอื่ งสายของจนี มรี ปู รา่ ง ใหน กั เรยี นกลมุ ที่ 3 ทไี่ ดศ กึ ษา คน ควา หาความรู
ของจีนทีร่ จู้ กั กนั ทั่วไป และยังแพรก ระจายไปสู คลา้ ยพิณ ใชบ้ รรเลงเดย่ี ว หรือร่วมกบั เครอื่ งดนตรอี น่ื ๆ เพิ่มเติมเกยี่ วกบั ดนตรใี นวัฒนธรรมตางประเทศ
ดินแดนประเทศเวียดนาม ประเทศเกาหลี ดนตรีของกัมพูชาจะมีความเป็นเอกลักษณ์และนิยมใช้ สง ตวั แทน 2 - 3 คน ออกมาอธิบายความรูในหวั ขอ
ประเทศมองโกเลยี ด้วย ผิผามีรูปทรงคล้ายพิณ บรรเลงประกอบพธิ กี รรมตามความเชอื่ และพธิ กี รรมตา่ งๆ ดนตรีในวัฒนธรรมกมั พชู า ตามทไ่ี ดศกึ ษามา
มี ๔ สาย มีนม ๑๖ อนั ใช้บรรเลงเดีย่ ว หรือ ทางศาสนา หนาชนั้ เรยี น จากนั้นครูถามนักเรยี นวา
บรรเลงรว มกบั เครอ่ื งดนตรีชนดิ อ่นื ๆ
• ดนตรีกัมพชู ามเี อกลกั ษณท ีโ่ ดดเดน อยา งไร
โซนา เป็นเครื่องดนตรีประเภทเป่าชนิด (แนวตอบ ดนตรกี ัมพชู า มีบทบาทในฐานะ
ลน้ิ คู หรือประเภทป่ี โซนาจะประกอบด้วยเลาปี่ ทนี่ าํ มาใชประกอบพธิ ีกรรมตามความเชื่อ
ทที่ า� จากไมแ้ ละสว นลา� โพงทา� จากโลหะ บนเลาป่ี พิธีกรรมทางศาสนา สรางความบนั เทงิ
เจาะรูส�าหรับเปิด - ปิด เพ่ือบังคับระดับเสียง และใชบรรเลงขับรองประกอบการแสดงโขน
ทั้งสิน้ ๘ รู เปน็ รูส�าหรบั น้วิ ค้�า ๑ รู รสู า� หรบั หนงั ใหญ ละคร และการฟอ นราํ อทิ ธพิ ลของ
บังคับระดับเสียง ๗ รู โซนามีเส1ียงท่ีดังฟังชัด ศาสนาพราหมณ - ฮินดู เปน ปจจยั ทเ่ี ปน
มีบทบาทในการแสดงอุปรากรจีน และยังนิยม รากฐานสาํ คญั ของวฒั นธรรมดนตรกี ัมพชู า
นา� มาใชบ้ รรเลงเดยี่ วและบรรเลงรว มกบั เครอ่ื ง- บรรดาเครือ่ งดนตรีที่ใชป ระกอบในงาน
ดนตรชี นิดอืน่ ๆ ในขบวนแหตา งๆ พธิ ีกรรมท่ีเก่ียวของกับการตดิ ตอทาง
๒.๓ ดนตรใี นวัฒนธรรมกัมพูชา วิญญาณ คอื วงอารัก วงการ นิยมใชบรรเลง
ในงานมงคลสมรส นอกจากนี้ ก็มวี งมโหรี
ประเทศกัมพูชาเป็นประเทศหน่ึงใน วงอาไย วงเจรยี งจเปยใชบ รรเลงในงานรน่ื เรงิ
ดินแดนสุวรรณภูมิท่ีมีความเจริญรุงเรืองมา บันเทงิ ทั่วไป)
อยางยาวนาน ความเจริญทางสังคมและ
วัฒนธรรมสวนใหญได้รับมาจากอินเดีย โดย • ดนตรกี ัมพูชาไดเ ขา มามบี ทบาทกบั ดนตรี-
เฉพาะทางดา้ นศาสนา ความยง่ิ ใหญข องกมั พชู า พน้ื บา นในภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนอื (อสี าน)
ในอดีตสามารถดูได้จากวัฒนธรรมของอาณา- ของไทยอยา งไร
จักรฟูนันและอาณาจักรเจนละ รวมท้ังความ (แนวตอบ มกี ารนาํ ดนตรีกันตรมึ ของกัมพชู า
ยิ่งใหญของเมืองพระนคร ซึ่งมีนครวัดเป็น เขา มาในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ (อสี าน)
ศูนย์กลาง ตลอดจนหลักฐานทางด้านศิลปะ ของไทย เน่ืองจากมีอาณาเขตตดิ ตอ กบั
ปราสาทหนิ โบราณสถาน และคตคิ วามเชอ่ื ตา งๆ ประเทศไทยทางภาคตะวนั ออกเฉียงเหนือ
ดนตรใี นพ้ืนที่นข้ี องกัมพชู าจึงมกี ารใชแคน
ส�าหรบั ดนตรขี องกมั พูชามบี ทบาทเดน ใน และมกี ารแสดงหมอลาํ ดว ย)
ฐานะท่ีน�ามาใช้ประกอบพิธีกรรมตามความเช่ือ
• นกั เรยี นเคยชมการแสดงดนตรีวงกันตรมึ
๑๑ หรอื ไม ถาเคย การแสดงน้ีใหค วามรูสกึ
อยา งไร
(แนวตอบ นกั เรยี นสามารถแสดงความคดิ เหน็
ไดอ ยางอิสระ)

บูรณาการเชือ่ มสาระ นักเรยี นควรรู

จากการศกึ ษาเกย่ี วกบั ความรพู น้ื ฐานเกยี่ วกบั ดนตรใี นวฒั นธรรมตา งประเทศ 1 อปุ รากรจนี หรืองิ้ว เปนการแสดงที่ผสมผสานการขบั รอ งและการเจรจา
สามารถเชื่อมโยงกบั การเรยี นการสอนในกลมุ สาระการเรียนรูสังคมศกึ ษา ประกอบการแสดงลีลาทาทางของนกั แสดงออกเปน เรอ่ื งราว โดยนิยมนาํ เอา
ศาสนา และวฒั นธรรม ในเรอื่ งประวัติความเปนมาและอารยธรรมของประเทศ พงศาวดารและประวัตศิ าสตรมาดดั แปลงเปน บทละครผสมผสานกบั ความเชื่อ
ในทวปี เอเชยี เพราะการศึกษาเก่ียวกบั ประวัตคิ วามเปน มาและอารยธรรมของ ประเพณี และศาสนา การแสดงอุปรากรจีนในประเทศไทยไดรับความนิยมสูงสดุ
ประเทศในทวปี เอเชยี จะทําใหเ ราสามารถเขา ใจในเรอ่ื งของววิ ฒั นาการ ในสมัยพระบาทสมเด็จพระจลุ จอมเกลา เจา อยหู วั (รัชกาลท่ี 5)
ทางดนตรที ม่ี รี ูปแบบแตกตา งกนั ออกไปตามแตล ะวฒั นธรรมของชาติตางๆ
และการท่ปี ระเทศไทยไดรบั เอาอทิ ธพิ ลทางดนตรีมาผสมผสาน ปรับปรงุ
เปลยี่ นแปลงใหม รี ปู แบบเปน ของไทยเอง ซงึ่ สง่ิ เหลา นล้ี ว นมาจากการแลกเปลยี่ น
เรยี นรทู างวฒั นธรรมดนตรีซงึ่ กนั และกัน ทําใหด นตรมี รี ปู แบบทเ่ี ปล่ยี นแปลง
ไปจากเดิมและมีความหลากหลายมากยิง่ ขน้ึ ซง่ึ จะชวยใหน ักเรยี นเกดิ การ
เรยี นรใู นเร่อื งดนตรใี นวฒั นธรรมตางประเทศไดด ียิ่งขนึ้

คูมือครู 11

กระตุนความสนใจ สํารวจคนหา ออธธบิ บิ Eาาxยยplคคaวiวnาามมรรู ู ขยายความเขาใจ ตรวจสอบผล
Expand Evaluate
Engage Explore Explain

อธบิ ายความรู Explain

ครสู มุ นกั เรยี น 2 - 3 คน ตอบคาํ ถาม ดงั ตอ ไปน้ี พธิ ีกรรมทางศาสนา สรา้ งความบันเทิง และใชบ้ รรเลงประกอบการแสดงโขน หนังใหญ ละคร และ
• เพราะเหตุใดอทิ ธพิ ลของศาสนา ฟอนรา� นอกจากน้ี ภาคเหนือของกมั พูชามพี ้นื ทตี่ ดิ กบั ประเทศลาว และภาคตะวนั ตกเฉียงเหนือ
ตดิ กบั ประเทศไทย ดนตรขี องประเทศกมั พชู าในพน้ื ทน่ี ้ี จงึ มกี ารใชแ้ คนและมกี ารแสดงหมอลา� ดว้ ย
พราหมณ - ฮนิ ดจู ึงเขา มามบี ทบาทเกยี่ วขอ ง
กับดนตรีของกมั พูชา ประเภทของวงดนตรกี มั พชู า เชน วงพณิ เพยี ต เปน็ วงดนตรพี ธิ กี รรมท่ีใชท้ ง้ั ในราชสา� นกั ในวดั
(แนวตอบ เพราะอทิ ธิพลของศาสนา ในงานพธิ กี รรมทวั่ ไป วงอารกั เปน็ วงดนตรที ี่ใชป้ ระกอบในงานพธิ กี รรมทเ่ี กย่ี วขอ้ งกบั การตดิ ตอ ทาง
พราหมณ - ฮนิ ดู จัดเปนปจจยั ทเ่ี ปน รากฐาน วญิ ญาณ วงการ์ นิยมใชบ้ รรเลงในงานมงคลสมรส และวงมโหรี วงอาไย วงเจรียงจเปย ใช้สา� หรับ
สาํ คญั ของวฒั นธรรมดนตรีกมั พูชา บรรดา งานรนื่ เริงบนั เทงิ ท่ัวไป เปน็ ต้น
เครอื่ งดนตรที ่ีมคี วามเก่ียวของกับศาสนา
พราหมณ - ฮินดู กม็ กี ารนํามาใชป ระกอบ อิทธิพลของศาสนาพราหมณ์ - ฮินดู เป็นปัจจัยที่เป็นรากฐานส�าคัญของวัฒนธรรมดนตรี
ในงานพิธกี รรมทางศาสนาของกมั พูชาดวย กมั พชู า บรรดาเครอื่ งดนตรที เ่ี กยี่ วขอ้ งกบั ศาสนาพราหมณ์ - ฮนิ ดกู ถ็ กู นา� มาใชใ้ นงานพธิ กี รรมทาง
เชน สงั ข กลอง เปนตน) ศาสนาของกัมพชู าด้วย เชน สงั ข์ กลอง เปน็ ต้น เครอ่ื งดนตรีของกมั พูชาที่ควรรูจ้ กั เชน
• นกั เรยี นทราบหรือไมวา เครือ่ งดนตรีชิ้นนี้
มชี อื่ เรยี กวา อยา งไรและมีลกั ษณะคลายกับ กระแสมูย หรือพิณนา�้ เตา้ ปลายดา้ นหนง่ึ จะติดกลองเสยี ง หรอื กะโหลกทที่ า� จากผลน�า้ เตา้
เครอ่ื งดนตรีไทยประเภทใด ผาครึ่ง ถัดจากกะโหลกไปด้านบนมีลูกบิด สวนปลายอีกด้านของคันพิณมีการเจาะเดือยส�าหรับ
ขงึ สายพณิ ๑ สาย เชอื่ มกบั ลกู บดิ การบงั คบั เสยี งของกระแสมยู ทา� ไดโ้ ดยการควบคมุ การเปดิ - ปดิ
(แนวตอบ มีชอ่ื วา ซัมโฟ (Sampho) ของกะโหลกพิณทตี่ ้องแนบกบั ระดบั หน้าอกขณะดีดให้สมั พันธก์ ับจังหวะ
เปนกลองยาวขนาดเล็กของชนพนื้ เมือง
ในประเทศกัมพูชา มี 2 หนา และเลนโดยการ เป็ยออ หรือปี่อ้อ ในเครื่องดนตรีไทย ตัวปี่ (เลา) ท�าจากไม้รวกปล้องเดียว ไมมีข้อ
ใชม อื ทงั้ 2 ขา งตี ซมั โฟทาํ หนา ทเ่ี ปน ผนู าํ กลมุ เจาะรสู า� หรบั เปดิ - ปดิ นวิ้ เรยี งตามลา� ดบั ดา้ นหนา้ ๗ รู และมนี ว้ิ คา�้ ดา้ นหลงั ๑ รู เชน เดยี วกบั ขลยุ
เคร่ืองเปาและกลอง คอยกําหนดจังหวะ สวนที่เป็นลิ้นท�าด้วยไม้อ้อเหลาจนบางลงและบีบให้แบนประกบกันในลักษณะของลิ้นแฝด
ซมั โฟของกัมพชู ามีลกั ษณะคลา ยกับตะโพน แตอีกด้านหนึ่งยังมีลักษณะกลมอยูเพื่อให้สอดเข้ากับตัวของปี่ได้ เสียงของเป็ยออมีลักษณะ
ของไทย) แหบทุ้มและกังวาน
• ซอของกมั พชู าชนดิ ใดมีลักษณะคลา ยคลึง
กบั ซอสามสายของประเทศไทย ๒.๔ ดนตรใี นวฒั นธรรมเวยี ดนาม
(แนวตอบ โตร (Tro) เปน เคร่ืองดนตรพี ื้นเมอื ง ดนตรขี องประเทศเวยี ดนามทมี่ ชี อื่ เสยี งได้
ประเภทเครือ่ งสายของกัมพูชา ตัวซอ
ทาํ มาจากกะลามะพรา วชนิดพเิ ศษ รบั การกลา วถงึ เปน็ ผลงานนบั ตง้ั แตย คุ สา� รดิ คอื
ปลายขา งหนง่ึ จะถกู ปด ดวยหนังสตั ว การสร้างกลองโลหะส�าริดขนาดใหญ ที่เรียกวา
สายทง้ั 3 สาย ทํามาจากเสนไหม) “มโหระทกึ ” ใชใ้ นพิธกี รรมทางการเกษตร โดย
เฉพาะในพิธีขอฝน บ้างก็วาน�าไปใช้ในการตี
เกรด็ แนะครู บอกสญั ญาณในการสรู้ บ ตอ มาการทา� มโหระทกึ
ได้แพรกระจายไปยังดินแดนเอเชียตะวันออก-
กลองมโหระทึก วัฒนธรรมดองซอน ประเทศเวียดนาม เฉียงใต้และประเทศจีน

สรา้ งขึน้ ต้ังแตย่ คุ ส�ารดิ

๑๒

กจิ กรรมสรา งเสรมิ

ครูแนะนาํ นักเรียนเพิ่มเตมิ เกี่ยวกับเคร่อื งดนตรีของกมั พูชา พรอมนาํ ภาพ ใหนกั เรยี นรวบรวมภาพเคร่ืองดนตรกี มั พูชา มาจดั ทาํ เปน สมุดภาพ
มาใหนักเรียนดปู ระกอบ เชน พรอ มเขียนอธิบายลักษณะของเคร่ืองดนตรี ตกแตง ใหส วยงาม
นาํ สงครผู ูสอน
กรอเปอ (Krapeu) หรอื ทเี่ รยี กวา “จะเข”
เปน เครื่องดนตรที มี่ รี ปู รางเหมอื นจะเข กจิ กรรมทา ทาย
ประดบั ดว ยลวดลาย มสี าย 3 สาย
สาํ หรบั ดดี คาํ วา “กรอเปอ” ในภาษากมั พชู า ใหน กั เรยี นวิเคราะหความแตกตา งของเคร่อื งดนตรีไทยและเครอ่ื งดนตรี
หมายถงึ จะเข เปนเครอื่ งดนตรคี ลาสสิก กมั พูชา คือ ตะโพนกับซัมโฟ พรอ มหาภาพมาประกอบการเปรยี บเทยี บ
ของกัมพชู า จะเขจะมี 3 หรือ 5 ขา ใหเหน็ อยา งชดั เจน ลงกระดาษรายงาน ตกแตง ใหส วยงาม นาํ สงครผู ูสอน
รองรบั ตวั เครื่อง เม่ือแสดงผเู ลนจะนงั่ ขา ง
เครอ่ื งดนตรี มอื ซา ยดดี ขนึ้ และลง ขณะทม่ี อื ขวาดงึ ดว ยการใชไ มด ดี นยิ มนาํ มาบรรเลง
ในงานมงคลสมรส

12 คมู อื ครู

กระตนุ ความสนใจ สํารวจคน หา ออธธบิ ิบEาาxยยplคคaวiวnาามมรรู ู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล
Engage Explore
Explain Expand Evaluate

อธบิ ายความรู Explain

ดนตรขี องเวยี ดนาม จะจดั แบง เครอื่ งดนตรี ใหนักเรียนกลมุ ที่ 4 ทไี่ ดศกึ ษา คนควา
ออกเปน็ ๘ ประเภท คือ หิน โลหะ เสน้ ใยไหม หาความรเู พม่ิ เตมิ เกยี่ วกบั ดนตรใี นวฒั นธรรม
ไม้ไผ ไม้เน้อื แขง็ หนงั สตั ว์ น้า� เตา้ และดินเผา ตา งประเทศ สงตัวแทน 2 - 3 คน ออกมาอธิบาย
มลี กั ษณะคลา้ ยกบั เครอื่ งดนตรขี องจนี เนอ่ื งจาก ความรูใ นหัวขอดนตรีในวัฒนธรรมเวยี ดนาม
ได้รบั อิทธพิ ลมาจากวฒั นธรรมของจีน เคร่ือง- ตามทไี่ ดศ กึ ษามาหนา ช้ันเรียน จากนน้ั ครถู าม
ดนตรขี องเวียดนามท่ีควรรู้จัก เชน นกั เรียนวา
ปเี สน เป็นเคร่อื งดนตรีประเภทเครอื่ งเป่า
เลาของปี่เสนท�าด้วยไม้ไผ ลิ้นท�าด้วยผิวไผ • อิทธพิ ลของดนตรีในวัฒนธรรมเวยี ดนาม
หรือโลหะแผนบางๆ ล�าตัวของปี่เจาะรูเปล่ียน มีผลตอวัฒนธรรมไทยหรอื ไม อยา งไร
เสียงจ�านวน ๗ รู เมื่อจะเปา่ ผูเ้ ป่าตอ้ งอมปลาย (แนวตอบ ชาวเวียดนามไดอ พยพเขา มาอยู
ด้านหนึ่งที่เป็นสวนของลิ้นเข้าไว้ในปาก แล้ว ด่านตาม เป็นเครื่องดนตรีประเภทพิณของประเทศ ในประเทศไทย โดยกระจายอยูท่วั ไปและ
บงั คับลมออกมา เวยี ดนาม ปจั จบุ นั นยิ มนา� ไปประสมในวงดนตรอี อรเ์ คส- ไทยไดรับเอาดนตรีบางประเภท เชน กลอง
ปีตอด เป็นเครื่องดนตรปี ระเภทเครอื่ งเป่า ตรา (Orchestra) ของเวยี ดนาม มโหระทกึ เขา มาเลนในประเทศไทยอยา ง
แพรหลาย โดยนาํ มาใชป ระโคมในงานพธิ ี
เลาของปี่ตอดท�าด้วยไม้ไผ ล�าทอกว้างประมาณ ๑ เซนติเมตร เมื่อเป่าจะใช้จมูกเป่าลมเข้าไป เชน กระบวนพยุหยาตรา งานพระบรมศพ
ดงั น้นั ขณะท่ีเป่าจงึ ใช้ชองเสียงแนบกับจมกู จากนน้ั จงึ เป่าลมเข้าไปภายในให้เกดิ เสยี ง ป่ีตอด งานศพเจา นาย เปนตน )
นิยมนา� มาใชเ้ ป่าประกอบการร้องเพลงกลอมเดก็
ดานตาม เป็นเคร่ืองดนตรีพื้นบ้านของเวียดนามประเภทพิณ กลองเสียงท�าด้วยไม้ • จากภาพเปนเครื่องดนตรีทีม่ ีชอื่ เรยี กวา
อยางไรและมีลกั ษณะคลายกับ
เคร่ืองดนตรไี ทยชนิดใด

รูปทรงสี่เหลี่ยม คันพิณยาว มีสายจ�านวน ๓ สาย นอกจากการดีดเลนทั่วไปแล้ว ยังนิยมน�า
ดานตามไปประสมในวงดนตรีออร์เคสตรา (Orchestra) ของเวยี ดนามด้วย
ตรงื บาฮนาร เปน็ เครอื่ งดนตรปี ระเภทเครอ่ื งเคาะของชนเผา ทา� ดว้ ยไม้ ๑๒ อนั ตดี ว้ ยไมท้ อ น
เพื่อชว ยสรา้ งจังหวะในการบรรเลง ซึ่งตัวทอ นทา� ดว้ ยไม้ไผ หรือแกน ไม้ น�ามาตกแตงใหไ้ ดเ้ สยี ง
ตามตอ้ งการ ปจั จุบันพฒั นาโดยใช้โลหะแทนไม้
จา ง เปน็ เครอ่ื งดนตรที ี่ไดร้ บั ความนยิ มอยา งแพรห ลายในชนกลมุ นอ้ ยเผา ตา งๆ ของประเทศ
เวียดนาม ไมว าจะเปน็ ชนกลุม นอ้ ยเผา เอเดยารายในเตยเงเวียนและชนกลุมน้อยเผาอื่นๆ แตจ า ง
ของชนเผาม้ง จังหวัดหายาง ถือเป็นเคร่ืองดนตรีที่มีเอกลักษณ์อันโดดเดนและเป็นเคร่ืองดนตรี
คกู ายคูใจของหนมุ - สาวชาวม้งท่ีใช้สื่อรักกนั (แนวตอบ ดานญ่ี (Dan nhi) เปน เครื่องดนตรี
นอกจากน้ี ดนตรขี องเวยี ดนามยงั มกี ารนา� เครอ่ื งดนตรตี า งๆ มาประสมวงบรรเลงแตกตา งกนั ไป ประเภทเครือ่ งสาย มีลกั ษณะคลา ยซอดวง
ตามแตล ะวัฒนธรรมและท้องถ่ิน รวมทงั้ เมื่อครั้งท่ีประเทศฝร่ังเศสเข้าปกครองประเทศเวียดนาม ของไทย มีเสียงสูง - ตาํ่ ท่ีเปน เอกลักษณ
ในชว งคริสต์ศตวรรษที่ ๒๐ ประเทศเวียดนามก็รบั อทิ ธพิ ลของเครอ่ื งดนตรีตะวนั ตกมาใช้ดว้ ย เฉพาะตวั ดานญ่ี (Dan nhi) มสี าย 2 สาย
สายทํามาจากไหมถกั และกลอ งเสียง
๑๓ ทาํ มาจากหนงั งู ในปจ จบุ นั ดา นญี่ (Dan nhi)
สายมกั ทาํ จากลวดและกลอ งเสยี งทาํ ดว ยไม)

แนวขอ สNอบTเนน Oก-าNรคETดิ บูรณาการอาเซยี น

“ดา นตาม” เปน เคร่อื งดนตรที ่มี ีลักษณะคลายคลงึ กบั เครือ่ งดนตรชี นิดใด จากการศกึ ษาความรพู ้ืนฐานเก่ยี วกับเคร่ืองดนตรีในวัฒนธรรมตา งๆ
1. ป สามารถเชื่อมโยงกบั ประเทศสมาชกิ อาเซียน คอื ประเทศเวียดนาม ซึง่ มีความ
2. พณิ คลายคลึงกนั ในเร่อื งของเครื่องดนตรี คือ กลองมโหระทึกในวัฒนธรรมดองซอน
3. ราํ มะนา ประเทศเวียดนามกับกลองมโหระทกึ ในวฒั นธรรมไทย กลองมโหระทึก เปนกลอง
4. ฆองวง ศักด์สิ ิทธ์ิ ถกู คน พบในภาคตะวนั ออกเฉียงเหนือ (อสี าน) จะมีลวดลายดา นบน
เปนรปู กบ 4 ตวั หมายถงึ ฝน ซง่ึ หมายถงึ ความอดุ มสมบูรณของพืชพันธุ
วิเคราะหค ําตอบ ตอบขอ 2. เพราะเปน เครอ่ื งดนตรีประเภทเครอ่ื งสาย ธญั ญาหาร นกั โบราณคดสี ันนิษฐานวาคนในสมยั โบราณสรางกลองมโหระทกึ
เพอ่ื ใชใ นพธิ ขี อฝน หรือพิธไี สยศาสตรหรือแสดงฐานะอนั มัน่ คงสูงสง หรือใชใน
ที่มลี กั ษณะคลายพิณ มี 16 สาย สามารถนาํ มาเลน เดีย่ วและเลน รวมวง พธิ ีกรรมเกี่ยวกบั ความตาย หรอื ใชในสงคราม ลวดลายอนั สวยงามบนผวิ กลอง
เปนเครอื่ งดนตรที ่ีสรางขึ้นโดยจกั รพรรดิ Phuc Hi ของจีน จดั เปน ไดแก ลายรศั มดี าว หรอื อาทิตย 12 แฉก ลายคนสวมเครื่องประดับศรี ษะดวย
เครอื่ งดนตรชี นิดหนึ่งทน่ี ิยมนาํ มาเลนกันเปน อยา งมากในประเทศเวียดนาม ขนนก ลายนกกระสา ลายซีห่ วี และลายกลีบดอกไม

คมู อื ครู 13

กระตุนความสนใจ สํารวจคน หา ออธธบิ บิ Eาาxยยplคคaวiวnาามมรรู ู ขยายความเขาใจ ตรวจสอบผล
Expand Evaluate
Engage Explore Explain

อธบิ ายความรู Explain

ใหน กั เรยี นกลมุ ที่ 5 ทไ่ี ดศ กึ ษา คน ควา หาความรู ๒.๕ ดนตรีในวัฒนธรรมพม่า
เพมิ่ เตมิ เกย่ี วกบั ดนตรีในวัฒนธรรมตางประเทศ ประเทศพมามีพื้นที่ติดตอกับประเทศไทยเป็นแนวยาวทางภาคตะวันตก เป็นประเทศที่มี
สงตัวแทน 2 - 3 คน ออกมาอธบิ ายความรใู นหวั ขอ ความหลากหลายทางวัฒนธรรม เพราะประกอบไปด้วยวัฒนธรรมของพมา วัฒนธรรมของมอญ
ดนตรีในวัฒนธรรมพมา ตามท่ีไดศึกษามาหนา วฒั นธรรมของกะเหรยี่ ง วัฒนธรรมของไทยใหญ รวมท้งั กลมุ วฒั นธรรมของชนชาติอ่ืนๆ อกี ด้วย
ช้นั เรยี น จากนนั้ ครูถามนกั เรียนวา วัฒนธรรมดนตรีของพมา มีทั้งดนตรีแบบแผนที่เป็นของราชส�านัก ดนตรีของราษฎร
และดนตรีของกลุมชาติพันธุ์ตางๆ บทบาทของดนตรีจะถูกน�ามาใช้ในการประกอบพิธีกรรมตางๆ
• ดนตรีของพมามีรปู แบบอยางไร เพอ่ื ความร่ืนเริง ตลอดจนใช้ประกอบการแสดงด้วย วงดนตรีทีส่ �าคญั คือ วงซายวาย เปน็ วงดนตรี
(แนวตอบ ดนตรขี องพมา มที งั้ ดนตรแี บบแผนท่ี แบบแผนทรี่ จู้ กั กนั ทว่ั ไป และถอื วา เปน็ วงดนตรปี ระจา� ชาตอิ กี ดว้ ย วงซายวายจะใชบ้ รรเลงในงานพธิ ี
เปน ของราชสาํ นกั ดนตรขี องราษฎร และดนตรี ของทางราชการ งานตอ้ นรบั อาคนั ตกุ ะของรฐั บาล งานทเี่ กยี่ วขอ้ งกบั พธิ กี รรมทางพระพทุ ธศาสนา
ของกลุมชาติพันธตุ างๆ บทบาทของดนตรี ตลอดจนใชใ้ นงานพธิ กี รรมของราษฎรดว้ ย ดนตรขี องพมา ไดถ้ กู พฒั นาขน้ึ มาอยา งตอ เนอื่ งจนกลาย
จะถกู นํามาใชใ นการประกอบพิธีกรรมตา งๆ เปน็ ดนตรขี องราชสา� นกั ประกอบไปดว้ ยเครอื่ งดนตรหี ลายชนดิ ซง่ึ แตล ะชนดิ มกี ารแกะสลกั ปดิ ทอง
เพอ่ื ความรน่ื เรงิ บนั เทงิ ใจ เฉลมิ ฉลอง ตลอดจน ประดบั ประดาด้วยกระจกสีตางๆ อยา งสวยงาม เครื่องดนตรีของพมา ทค่ี วรรจู้ กั เชน
ใชป ระกอบการแสดงดว ย วงดนตรที สี่ าํ คญั ปีเนห เปน็ ป่ีทีม่ ลี �าโพง กา� พวดป่ี ลน้ิ ป่ที �าด้วยใบตาล เลาปมี่ ีรู ๗ รู ส�าหรับเปล่ียนระดบั เสยี ง
คือ “วงซายวาย” เปนวงดนตรแี บบแผน ปี่เนห์จะมีอยูด้วยกันหลายขนาด ทัง้ ขนาดเล็กและขนาดใหญ
ท่รี ูจ ักกนั ทวั่ ไป ถือเปนวงดนตรปี ระจําชาติ มองซาย มลี กั ษณะเหมือนฆอ้ งของประเทศไทย จดุ ก�าเนดิ เสยี งอยทู ี่การน�าเอา “ลูกโหม่ง”
ทน่ี กั ดนตรชี าวพมา ไดพ ฒั นาขน้ึ อยา งตอ เนอื่ ง ที่พมาเรียกวา “มอง” ซ่ึงเป็นโลหะทองเหลืองที่ถูกตีขึ้นรูปให้กลมและแบนบางอยางถาด มีปุ่ม
จนกลายเปน ดนตรีของราชสาํ นัก) นูนข้ึนเป็นจดุ กระทบตรงกลางมาประกอบตดิ กันเปน็ จา� นวน ๓ ราง จากนั้นนา� ไปรอ้ ยเชือกผูกไว้
ในรางไม้ซงึ่ พมา เรยี กวา “ซำย” สา� หรบั ใชไ้ มต้ ีมองซายหนงึ่ ชดุ จะมลี กู โหมง จา� นวนทงั้ หมด๑๗-๑๘ใบ
• พมาไดรับอทิ ธิพลทางดนตรจี ากไทย ไลเ รยี งขนาดจากใหญไปหาเล็ก จดั เปน็ เครือ่ งดนตรที นี่ ิยมน�ามาใชใ้ นวงซายวายของพมา
บา งหรอื ไม ถา ไดร บั จะไดร บั อทิ ธพิ ลในดา นใด ซองเกาะ เป็นพิณพมาท่ีมีความสวยงาม
(แนวตอบ ไดร บั อทิ ธพิ ลทางดานเพลง สําหรับ เป็นเอกลักษณข์ องดนตรพี มา เปน็ เครื่องดนตรี
เพลงของพมา มีเพลงโบราณเพลงหนง่ึ ชื่อ ของราชส�านักและชนชั้นสูง ศิลปะการเลน
เพลงโยธยา เชอื่ วา ไดร บั การสบื ทอดจากศลิ ปน ซองเกาะได้รับการพัฒนามาอยางตอเนื่อง
ของอยธุ ยาเมือ่ คร้ังทีพ่ มา กวาดตอนผูค น เดมิ ซองเกาะจะมสี ายเพยี ง ๓ สาย แตน กั ดนตรี
ไปอยทู หี่ งสาวดี) พมาได้เพิ่มเป็น ๑๖ สาย ดังที่ปรากฏให้เห็น
ในปจั จบุ นั ซองเกาะเปน็ เครอื่ งดนตรที นี่ ยิ มนา� มา
• คําวา “ซายวาย” หมายถงึ ส่ิงใด บรรเลงในงานสา� คญั ตา งๆ ของทางการ สามารถ
(แนวตอบ ซายวาย เปน วงดนตรปี ระจําชาติ นา� มาใชใ้ นการบรรเลงเดยี่ วและบรรเลงประกอบ
ของพมา ท่ใี ชใ นงานพธิ แี ละงานบันเทงิ ซองเกาะ เป็นพิณพม่าท่ีมีความสวยงามและถือเป็น การขับร้อง
มีเลนทง้ั ในงานหลวง งานวดั และงานราษฎร เครือ่ งดนตรีของราชส�านักและชนช้นั สงู
ปจ จุบันพมายังคงมีความนิยมนาํ วงซายวาย
มาเลน ในงานพธิ ตี า งๆ เชน งานบวช ๑๔
งานทรงเจา งานรับปรญิ ญา งานตอ นรบั
แขกบา นแขกเมือง เปน ตน เสยี งดนตรี
ทบ่ี รรเลงจากวงซายวายนนั้ มลี ลี าเครง ขรึม
แตน ุมนวล ใหท ง้ั อารมณส นุกสนาน เราใจ
และโศกเศรา )

บูรณาการอาเซยี น กจิ กรรมสรา งเสรมิ

จากการศึกษาความรูพ น้ื ฐานเกี่ยวกับเคร่อื งดนตรใี นวัฒนธรรมตา งๆ ใหนักเรยี นรวบรวมภาพเคร่อื งดนตรีพมา มาจัดทําเปนสมดุ ภาพ
สามารถเชอื่ มโยงกบั ประเทศสมาชกิ อาเซยี น คอื ประเทศพมา ซง่ึ มคี วามคลา ยคลงึ พรอมเขยี นอธิบายลกั ษณะของเครือ่ งดนตรี ตกแตงใหสวยงาม
ในเร่ืองของเคร่อื งดนตรี คอื จะเข ในภาษามอญจะเรียกจะเขว า “จยฺ าม” ในภาษา นําสง ครผู ูสอน
พมาเรยี กวา “มจิ อง” หรือ “หมจ่ี อง” ซ่งึ ตา งก็แปลวา “จระเข” ดวยกนั ท้ัง 2 ภาษา
เพราะพจิ ารณาจากรปู ลกั ษณข องเครอ่ื งดนตรที มี่ คี วามพเิ ศษดว ยนยิ มทจี่ ะแกะหนุ กจิ กรรมทา ทาย
ของเคร่ืองดนตรี ซ่ึงทาํ หนา ทเี่ ปน กลองเสยี งใหเปน รูปจระเขน อนเหยียดยาว
ซึ่งมคี วามเปน ไปไดว าแตเ ดิมจะเขข องไทยก็นา จะมรี ูปรางและความหมายที่ ใหน ักเรยี นวิเคราะหความแตกตางเครื่องดนตรีไทยกับเครอื่ งดนตรีพมา
เหมือนกัน แตตอ มาในสมัยหลงั ชา งไทยไดตัดทอนรายละเอียดตา งๆ ออกไป ระหวา งฆองวงกับมองซาย พรอมหาภาพมาประกอบการเปรียบเทียบใหเหน็
เหลอื ไวเ พยี งแคโ ครงสรา งดงั ทเ่ี หน็ กนั อยใู นปจ จบุ นั การเรยี กชอ่ื เครอื่ งดนตรชี นดิ นี้ อยางชัดเจน ลงกระดาษรายงาน ตกแตง ใหส วยงาม นําสงครผู สู อน
วา “จะเข” กย็ งั คงเปนสงิ่ ตกคา งสําคัญที่ยนื ยันไดถงึ แหลงทมี่ าของวัฒนธรรม
รวมกันระหวา งมอญ พมา และไทย

14 คูมือครู

กระตนุ ความสนใจ สํารวจคนหา ออธธบิ บิ Eาาxยยplคคaวiวnาามมรรู ู ขขยยาายยEคคxวpวaาาnมมdเขเขา ใา จใจ ตตรรวEวvจจaสสluออaบtบeผผลล
Engage Explore
Explain Expand Evaluate

อธบิ ายความรู Explain

๒.6 ดนตรีในวฒั นธรรมอนิ โดนเี ซีย ใหน กั เรยี นกลมุ ท่ี 6 ทไ่ี ดศ กึ ษา คน ควา หาความรู
ประเทศอนิ โดนเี ซยี หรอื “ชวำ” เปน็ ประเทศ เพิม่ เตมิ เก่ียวกับดนตรีในวฒั นธรรมตา งประเทศ
หมูเกาะขนาดใหญที่สุดในโลก วัฒนธรรมของ สง ตวั แทน 2 - 3 คน ออกมาอธิบายความรูในหัวขอ
อินโดนีเซียมาจากการผสมผสานอิทธิพลของ ดนตรีในวัฒนธรรมอินโดนีเซีย ตามที่ไดศึกษามา
ศาสนาพราหมณ์ - ฮินดู พระพุทธศาสนาจาก หนาชั้นเรียน จากน้นั ครถู ามนกั เรยี นวา
ประเทศอนิ เดยี ศาสนาอสิ ลามจากตะวนั ออกกลาง
และศาสนาคริสต์จากยุโรป ในขณะท่ีผู้คนตาม • ประเทศอนิ โดนเี ซยี ไดร ับอทิ ธิพล
เกาะตา งๆ ยงั คงยดึ ถอื ขนบธรรมเนยี ม ความเชอ่ื เครื่องดนตรสี าํ ริดมาจากวัฒนธรรมใด
และวถิ ชี ีวิตแบบดง้ั เดมิ ของตนอยู (แนวตอบ จากวฒั นธรรมดองซอนของ
ประเทศอินโดนีเซียได้รับอิทธิพลเคร่ือง- เวยี ดนาม นอกจากกลองมโหระทึกแลว
ดนตรีส�าริดมาจากวัฒนธรรมดองซอนของ ก็มกี ารสรางฆอ ง แผนตสี ํารดิ ขนาดตา งๆ
ประเทศเวียดนาม ซ่ึงนอกจากมโหระทึกแล้วก็ สาํ หรับใชเ ปน เคร่อื งตี รวมทัง้ มกี ารสราง
มกี ารสรา้ งฆอ้ ง แผน ตสี า� รดิ ขนาดตา งๆ สา� หรบั เคร่ืองดนตรีประเภทเครื่องตี ซ่ึงใช้เป็นหลักในวงดนตรี เครอ่ื งดนตรอี ่ืนๆ อีกหลายชนดิ และ
ใช้เป็นเคร่ืองตี รวมท้ังมีการสร้างเครื่องดนตรี ขนาดใหญ่ของประเทศอินโดนเี ซีย สามารถนาํ มาประสมวงเปนวงดนตรี
ขนาดใหญไ ด เรยี กวา “วงกาเมลัน”)

อนื่ ๆ อกี หลายชนิด และสามารถนา� มาประสมวงเป็นวงดนตรขี นาดใหญได้ เรยี กวา “วงกำเมลัน” ขยายความเขา ใจ Expand

หมายถึง การบรรเลงด้วยเคร่ืองดนตรีประเภทเคร่ืองตีเป็นหลัก ท้ังเคร่ืองดนตรีท่ีท�าด้วยโลหะ ใหน กั เรยี นนาํ ขอมูลเก่ยี วกับดนตรใี น
และเคร่อื งดนตรีทท่ี �าดว้ ยไม้ บทบาทของวงกาเมลันจะใชใ้ นการประกอบพิธกี รรม การแสดงละคร วฒั นธรรมตา งประเทศมารวมกนั จดั นิทรรศการ
และกิจกรรมรนื่ เริงในงานเทศกาลตา งๆ เรื่อง “วฒั นธรรมดนตรีเอเซยี ” พรอ มหาภาพ
ส�าหรับความสัมพันธ์ระหวางดนตรีอินโดนีเซียกับดนตรีไทย มีปรากฏมาตั้งแตสมัยอยุธยา มาประกอบใหสวยงาม
โดยประเทศไทยไดน้ า� เอาปช่ี วา กลองแขกมาบรรเลงในการรา� อาวธุ ใชบ้ รรเลงในขบวนแหพ ยหุ ยาตรา
มกี ารนา� วรรณกรรมของชวามาแตง เปน็ บทละครเรอ่ื งอเิ หนาและเรอื่ งดาหลงั ใชส้ า� หรบั แสดงละครใน ตรวจสอบผล
Evaluate

มีการน�ากลองแขกของชวามาตีเข้ากับปี่ชวา และในสมัยรัตนโกสินทร์ หลวงประดิษฐไพเราะ ครูพิจารณาจากการจัดนิทรรศการเร่อื ง
(ศร ศลิ ปบรรเลง) ยังไดน้ �าเคร่อื งดนตรีองั กะลุงเขา้ มาในประเทศไทย และมีการแตง เพลงไทยใหม้ ี “วฒั นธรรมดนตรเี อเซยี ” ของนักเรยี น
สา� เนยี งชวา สา� หรับใชใ้ นการบรรเลงองั กะลงุ อกี ด้วย เครอื่ งดนตรขี องอินโดนีเซยี ทีค่ วรรู้จกั เชน โดยพิจารณาในดานความถูกตอ งของเนอ้ื หา
รอื บบั เปน็ เครอื่ งดนตรปี ระเภทเครอื่ งสายที่ใชค้ นั ชกั อสิ ระ โดยทวั่ ไปมี ๒ สาย บางถนิ่ มี ๓ สาย การนําเสนอขอ มลู ความสวยงาม
รูปรางของรือบับมีลักษณะคล้ายกับซอสามสายของไทย ใช้บรรเลงเด่ียวและบรรเลงประกอบ และความคิดรเิ ริม่ สรางสรรค
การขบั ร้องทงั้ ในวงกาเมลนั และในวงดนตรขี องชาวบ้านทว่ั ไป
ซารอน เปน็ เคร่อื งดนตรีประเภทเคร่อื งตี มีแผนโลหะจา� นวน ๕ - ๗ ชน้ิ มลี ักษณะคล้ายกับ
แผน ระนาดเหลก็ ของไทย ตงั้ เรยี งโดยมหี ลกั โลหะปกั หวั - ทา้ ย มรี างทา� ดว้ ยไม้ เพอื่ เปน็ กลอ งเสยี ง
ใชไ้ ม้ตที ี่ทา� ดว้ ยเขาควาย

๑๕

แนวขอ สNอบTเนนOก-าNรคETดิ เบศูรณรากษารฐกิจพอเพียง

เครอื่ งดนตรีในขอใดท่ี ไม จดั อยใู นวัฒนธรรมเดียวกัน ดนตรีท่ีไดยินไดฟงน้ัน นอกจากดนตรีไทยแลว ยังมีดนตรีในวัฒนธรรมตางๆ
1. ตานปุระ ซตี าร เชหไ น ท่ีมีเอกลักษณเฉพาะตัว ควรคาแกการเรียนรู และเพื่อใหเกิดความรูเก่ียวกับดนตรี
2. ซากังรี กเู จิง ปเสน ในวฒั นธรรมตา งประเทศ ครแู บง นกั เรยี นเปน กลมุ กลมุ ละ 5 - 6 คน ใหน กั เรยี นศกึ ษา
3. ผผิ า โซนา หยางฉ่นิ คน ควา หาความรเู พม่ิ เตมิ เกย่ี วกบั ดนตรใี นวฒั นธรรมตา งประเทศ จากแหลง การเรยี นรู
4. ปเ นห มองซาย ซองเกาะ ตา งๆ เชน หอ งสมดุ โรงเรยี น หอ งสมดุ ชมุ ชน อนิ เทอรเ นต็ เปน ตน จากนนั้ นาํ ขอ มลู ทไี่ ด
มารว มกนั จดั นทิ รรศการในหวั ขอ “ดนตรใี นวฒั นธรรมตา งประเทศ” จดั แสดงไวใ นมมุ
วิเคราะหค ําตอบ ตอบขอ 2. เพราะซากังรี เปน เครื่องดนตรใี นวัฒนธรรม ศิลปะภายในช้ันเรียน พรอมทั้งตกแตงสถานท่ีใหสวยงาม โดยนําวัสดุเหลือใชจาก
ทอ งถ่ินมาสรา งสรรคอ ยางคมุ คา
อนิ เดยี กเู จิง เปนเครื่องดนตรใี นวัฒนธรรมจีน และปเ สน เปนเครื่องดนตรี
ในวัฒนธรรมเวยี ดนาม

คมู ือครู 15

กกรระตะตนุ Eุนnคคgววaาgามeมสสนนใจใจ สสาํ าํ รรEวxวpจจloคคrนeน หหาา ออธธบิ บิ Eาาxยยplคคaวiวnาามมรรู ู ขยายความเขาใจ ตรวจสอบผล
Expand Evaluate
Engage Explore Explain

กระตนุ ความสนใจ Engage

ครูชักชวนนักเรยี นสนทนาเกย่ี วกับองคป ระกอบ ซลู ิง เปน็ เคร่อื งดนตรีประเภทเคร่ืองเป่าท�าด้วยไมไ้ ผ มีลกั ษณะคลา้ ยกบั ขลุย มหี ลายขนาด
ของดนตรใี นสงั คมและวฒั นธรรม จากนั้นครูถาม ให้เสียงท่ีไพเราะ ใช้ประสมในวงกาเมลัน บรรเลงประกอบการขบั รอ้ งและในกิจกรรมตางๆ
นกั เรยี นวา
เซรไู น เปน็ เครื่องดนตรปี ระเภทเครือ่ งเป่าท่ีมีล้ินคู มีกา� พวดส�าหรับเสยี บเขา้ กับเลา ท่เี ลา
• ปจ จัยสําคญั ทีม่ ีผลตอ การเปลี่ยนแปลง มีรูเปดิ - ปดิ เสยี ง สวนปลายเป็นปากลา� โพงมที ้งั ที่ท�าดว้ ยไม้และโลหะ มีหลายขนาด ใช้ประสมใน
ทางดนตรใี นประเทศไทยมสี ่งิ ใดบา ง วงฆอ้ งกลอง นยิ มบรรเลงประกอบพธิ กี รรมและประกอบการแสดงสลี ะ
(แนวตอบ ปจ จยั สาํ คัญท่มี ีอทิ ธิพลตอการ
เปลย่ี นแปลงทางดนตรีในประเทศไทย กจิ กรรม ศลิ ปป ฏิบัติ ๑.๑
มี 2 ประการ ไดแก การเปล่ียนแปลง
ทางการเมืองและการเปลี่ยนแปลง
ทางเทคโนโลยี)

สาํ รวจคน หา Explore กจิ กรรมท่ี ๑ ใหน้ กั เรยี นแบงกลมุ กลมุ ละ ๕ คน เพ่ือศกึ ษา คน้ คว้าเกยี่ วกับดนตรีในวัฒนธรรม
กจิ กรรมที่ ๒ ตา งๆ โดยอธบิ ายถงึ ลกั ษณะของดนตรีในวฒั นธรรมทก่ี ลมุ ไดเ้ ลอื กศกึ ษา นา� เสนอเปน็
ใหน กั เรยี นศกึ ษา คนควา หาความรเู พิ่มเตมิ รายงานกลุม สงครผู ู้สอน
เกยี่ วกบั เหตกุ ารณป ระวตั ศิ าสตรก บั การเปลย่ี นแปลง ใหน้ กั เรยี นแบง กลมุ กลมุ ละ ๕ คน จดั นทิ รรศการเกยี่ วกบั วฒั นธรรมดนตรขี องประเทศ
ทางดนตรใี นประเทศไทย จากแหลง การเรยี นรตู า งๆ ในภมู ิภาคเอเชียตะวนั ออกเฉ�ยงใต้ โดยเลือกมากลมุ ละ ๑ ประเทศ
เชน หองสมุดโรงเรียน หองสมดุ ชุมชน อินเทอรเ น็ต
เปนตน ในหัวขอ ทีค่ รูกาํ หนดให ดังตอ ไปนี้ ๓. เใหนปตุรกะาเรทณศ์ปไทรยะวัติศาสตร์กับการเปล่ียนแปลงทางดนตรี
ดนตรเี ปน็ ศลิ ปะของมนษุ ยชาตทิ ถ่ี า ยทอดความรสู้ กึ นกึ คดิ ทางวฒั นธรรมของแตล ะวฒั นธรรม
1. การเปลีย่ นแปลงทางการเมอื งกบั งานดนตรี จงึ ยอ มมกี ารผสมผสาน ปรบั ปรงุ และเปลย่ี นแปลงไดเ้ สมอ ซง่ึ ปจั จยั สา� คญั ๒ ประการ ทม่ี อี ทิ ธพิ ล
2. การเปลยี่ นแปลงทางเทคโนโลยกี บั งานดนตรี ตองานดนตรขี องประเทศไทย คอื
๓.๑ การเปลีย่ นแปลงทางการเมอื งกบั งานดนตรี
อธบิ ายความรู Explain
การเปลี่ยนแปลงทางการเมือง มีอิทธิพลตองานดนตรีของประเทศไทยในหลายยุคสมัย
ใหน กั เรยี นรว มกันอภิปรายเกย่ี วกบั เหตุการณ ท้งั โดยเปลย่ี นจากพืน้ ฐานของตนเองและรับแนวคิดจากวัฒนธรรมภายนอก
ประวตั ิศาสตรกบั การเปลี่ยนแปลงทางดนตรีใน
ประเทศไทย ในหัวขอการเปลยี่ นแปลงทางการเมือง ๑) ชว งปฏริ ปู การปกครองแผน ดนิ ในสมยั พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลา้ เจา้ อยหู วั
กับงานดนตรี ตามท่ไี ดศึกษามา จากน้นั ครูถาม
นักเรียนวา (รชั กาลท่ี ๕) ประเทศไทยไดร้ บั แนวคดิ การมเี พลงเกยี รตยิ ศสา� หรบั สถาบนั หรอื บคุ คลสา� คญั ของชาติ
จากชาวตะวนั ตก กลา วคอื ประเทศทมี่ พี ระมหากษตั รยิ ก์ ต็ อ้ งมเี พลง1สา� หรบั พระมห2ากษตั รยิ ์ สง ผล3
• เพราะเหตใุ ดดนตรจี ึงมีการเปล่ียนแปลง ทา� ใหเ้ กดิ เพลงเกยี รตยิ ศขนึ้ มาหลายเพลง เชน เพลงสรรเสรญิ พระบารมี เพลงมหาชยั เพลงมหาฤกษ์
รูปแบบไปจากอดตี เป็นตน้
(แนวตอบ นกั เรียนสามารถแสดงความคดิ เหน็
ไดอ ยา งอิสระ) ๑6

นักเรียนควรรู ขแอนสวอบNเนTน การคดิ T
O-NE
1 เพลงสรรเสริญพระบารมี เปน เพลงบรรเลงเพ่ือสรรเสริญพระบารมแี หง
พระมหากษัตรยิ  แตเ ดมิ ไดใ ชเพลงนีเ้ ปน เพลงประจําชาตขิ องไทย จดั เปน เพลงชาติ ขอ ใด ไมใช สาเหตุท่ีทําใหเ กดิ การเปลีย่ นแปลงทางดนตรใี นประเทศไทย
ไทยฉบบั ที่ 3 ทาํ นองโดยปโยตร ชรู อฟสก้ี (Pyotr Schurovsky) นกั ประพนั ธเ พลง 1. การเปลย่ี นแปลงการปกครองตามนโยบายของรัฐบาล
ชาวรสั เซยี คาํ รอ งเปน พระนพิ นธใ นสมเดจ็ พระเจา บรมวงศเ ธอ เจา ฟา จติ รเจรญิ - 2. ภายหลงั เหตกุ ารณ 14 ตุลาคม พ.ศ. 2516
กรมพระยานริศรานุวดั ตวิ งศ 3. สภาพทางภูมอิ ากาศและภมู ปิ ระเทศเกิดการเปลย่ี นแปลง
2 เพลงมหาชยั เปน เพลงเกยี รตยิ ศสาํ หรบั พระบรมวงศ สมเดจ็ พระบรมราชชนนี 4. ปฏริ ปู การปกครองแผนดินในสมัยรัชกาลที่ 5
ผูส ําเร็จราชการแทนพระองค นายกรัฐมนตรี ใชเปน เพลงเดินธงในพธิ กี ารสําคัญ
ทางทหารและใชบรรเลงในการอวยพร วเิ คราะหค ําตอบ ตอบขอ 3. เพราะสภาพทางภมู อิ ากาศและภูมิประเทศ
3 เพลงมหาฤกษ เปน เพลงท่ใี ชบรรเลงในเวลาไดฤกษเ ปดงานท่ีเปน พิธสี าํ คัญ
สําหรับเชื้อพระวงศที่ตํ่ากวาชั้นพระบรมวงศลงมา ขาราชการที่มรี ะดับตา่ํ กวา เกดิ การเปลี่ยนแปลงไมไดม ีสว นเกย่ี วขอ งท่ีทําใหเกิดการเปล่ยี นแปลง
นายกรฐั มนตรีและทหารที่มยี ศต่าํ กวา จอมพลลงมาจนถึงสามญั ชนทัว่ ไป ประพันธ ทางดนตรใี นประเทศไทย
ทํานองโดยสมเด็จพระเจาบรมวงศเธอ เจา ฟา บริพตั รสุขมุ พนั ธุ กรมพระนครสวรรค-
วรพินิต

16 คมู ือครู

กระตนุ ความสนใจ สํารวจคนหา ออธธบิ ิบEาาxยยplคคaวiวnาามมรรู ู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล
Engage Explore
Explain Expand Evaluate

อธบิ ายความรู Explain

ส�าหรับท่ีมาของเพลงสรรเสริญ ครสู ุมนกั เรียน 2 - 3 คน ใหต อบคาํ ถาม
พระบารมี เกิดจากเม่ือคร้ังท่ีพระบาทสมเด็จ ดงั ตอ ไปนี้
พระจลุ จอมเกล้าเจ้าอยหู วั (รัชกาลท่ี ๕) เสดจ็ -
ประพาสเกาะชวา เมื่อปี พ.ศ. ๒๔๑๔ ขณะที่ • การเปลย่ี นแปลงทางการเมืองกับงานดนตรี
ประทับอยูท่ีประเทศสิงคโปร์ วงดุริยางค์ของ จะเกิดข้ึนเมื่อเกิดเหตกุ ารณใ นชว งใด
อังกฤษต้องการบรรเลงเพลงเกียรติยศเพ่ือ (แนวตอบ เกดิ เหตกุ ารณใ นชว งการปฏิรปู
รับเสด็จ ในสมัยน้ันประเทศไทยยังไมมีเพลง การปกครองแผน ดนิ ชว งหลงั การเปลย่ี นแปลง
เกยี รติยศ จึงใช้เพลง “God Save the Queen” การปกครอง ชวงสมัยรฐั นยิ ม ชว งเหตุการณ
ซ่ึงเป็นเพลงเกียรติยศของอังกฤษบรรเลง วันที่ 14 ตลุ าคม พ.ศ. 2516)
รับเสด็จแทน และเมื่อทรงเสด็จไปยังเมือง-
ปตั ตาเวยี ประเทศอนิ โดนเี ซยี ชาวฮอลนั ดาก็ได้ พิธีสวนสนามของทหารม้ารักษาพระองค์ มีการบรรเลง • เพลงเกียรตยิ ศหมายถงึ เพลงที่มลี ักษณะ
สอบถามถงึ เพลงประจา� พระองค์ เพอ่ื จะไดน้ า� ไป เพลงสรรเสริญพระบารมี เพื่อรับเสด็จและส่งเสด็จ อยา งไร
พระมหากษตั รยิ ์ (แนวตอบ เพลงเกียรตยิ ศ เปน เพลงบรรเลง
เพือ่ เปน เกียรตยิ ศแกบ ุคคล ผดู าํ รงตําแหนง
บรรเลงรับเสด็จเชนเดียวกนั สําคญั หรือผูมียศทางทหารตา งๆ ในโอกาส
เมอื่ เสดจ็ นวิ ตั สปู ระเทศไทย จงึ ทรงโปรดเกลา้ ฯ ใหด้ า� เนนิ การใหม้ เี พลงเกยี รตยิ ศสา� หรบั ตางๆ ซงึ่ ในบางประเทศก็ใชเพลงชาติ
กษตั รยิ ์ ซง่ึ ครดู นตรไี ทยไดเ้ ลอื กเพลงบหุ ลนั ลอยเลอ่ื นในสมยั พระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธเลศิ หลา้ นภาลยั ในการทาํ หนาทด่ี งั กลา วนด้ี วย)
(รัชกาลท่ี ๒) มาปรับปรุงเป็นเพลงสรรเสริญพระบารมี แตทวงท�านองจังหวะยังไมเหมาะสม
กับการใช้เครื่องดนตรีสากลบรรเลง ในเวลาตอมาจึงโปรดเกล้าฯ ให้น�าท�านองเพลงท่ีครูดนตรี • เพราะเหตใุ ดจงึ มีการยกเลกิ เพลงสรรเสรญิ -
ชาวฮอลนั ดาเปน็ ผแู้ ตง มาใช้ สว นเนอ้ื รอ้ งเปน็ บท พระบารมไี มใ ชเ ปนเพลงประจาํ ชาติ
พระนิพนธ์ของสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ- (แนวตอบ เพราะมีการประพันธเ พลงชาติ
เจา้ ฟา จติ รเจรญิ กรมพระยานรศิ รานวุ ดั ตวิ งศ์ ซง่ึ ขน้ึ ใหม ทํานองโดยพระเจนดรุ ิยางค ในชวง
ภายหลงั พระบาทสมเดจ็ พระมงกฎุ เกลา้ เจา้ อยหู วั หลงั การเปล่ยี นแปลงการปกครอง เมือ่ ป
(รชั กาลที่ ๖) ทรงปรบั คา� บางแหง ใหส้ อดคลอ้ งกนั พ.ศ. 2475 ซึง่ เพลงสรรเสรญิ พระบารมี
ดังเนื้อเพลงที่ใช้ร้องกันอยูในปัจจุบัน ส�าหรับ ไมไดใชในฐานะเพลงชาติอีกตอไป แตยัง
เพลงมหาชยั สมเดจ็ พระเจา้ บรมวงศเ์ ธอ เจา้ ฟา - นาํ มาใชในฐานะเพลงทใี่ ชแสดงเพ่อื ถวาย
จิตรเจริญ กรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ทรง ความเคารพแดองคพ ระมหากษัตริย)
พระนิพนธ์ข้ึน เพ่ือใช้เป็นเพลงเกียรติยศ
ของประธานในพิธีที่เป็นพระบรมวงศานุวงศ์ • เพราะเหตุใดจึงนาํ เพลงมหาฤกษม าใช
ชั้นผู้ใหญ เชน สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ ปัจจุบันนิยมบรรเลงเพลงมหาฤกษ์ (เพลงมหาฤกษ์ ในงานมงคลสมรส
สยามบรมราชกมุ ารี เปน็ ตน้ และเพลงมหาฤกษ์ ทางฝรั่ง) ในช่วงเวลาท่ีถือเป็นฤกษ์ หรือในการเปิดงาน (แนวตอบ เพราะเพลงมหาฤกษเปนเพลงท่ี
สมเดจ็ พระเจา้ บรมวงศเ์ ธอ เจา้ ฟา บรพิ ตั รสขุ มุ พนั ธุ์- ทีเ่ ป็นพธิ ีตา่ งๆ นิยมนาํ มาใชแ ทนคาํ อวยพรซ่งึ กันและกนั
ในพิธมี งคลฤกษตา งๆ เพลงนี้จงึ ถกู นํามา
ใชเ พื่อเปนการอวยพรใหแกคบู า วสาว
เพื่อเปนการแสดงความยินดี ทุกคนในงาน
จะรว มกนั ยนื ขนึ้ เปน การใหเ กยี รตพิ รอ มกนั )

๑๗

กจิ กรรมสรา งเสรมิ เกร็ดแนะครู

ใหนักเรยี นฝก ขับรอ งเพลงสรรเสรญิ พระบารมี หรือเพลงมหาฤกษ ครคู วรอธิบายความรเู พิ่มเตมิ เก่ียวกับเพลงมหาชัยวา ในชวงทีม่ ีการเปลยี่ นแปลง
หรือเพลงมหาชัย ตามความสนใจของตนเอง 1 เพลง จากนัน้ ออกมา การปกครอง พ.ศ. 2475 คณะราษฎรไดนําเอาเพลงมหาชัยมาใชเ ปน เพลงปฏวิ ัติ
ขบั รอ งเพลงใหเ พอื่ นชมหนา ชนั้ เรยี น พรอ มอธบิ ายเหตผุ ลในการเลอื กเพลงน้ี มีชอ่ื วา “เพลงชาติมหาชัย” คํารองโดยเจาพระยาธรรมศักด์ิมนตรี
มาใชใ นการขับรอ ง โดยมีครูเปน ผูคอยชีแ้ นะความถูกตอ ง (สนน่ั เทพหสั ดนิ ณ อยุธยา) เนื้อเพลงชาตมิ หาชัย มดี ังนี้
“สยามอยูคูฟา อยา สงสยั เพราะชาติไทยเปนไทยไปทุกเมือ่
กิจกรรมทาทาย ชาวสยามนาํ สยามเหมือนนําเรือ ผานแกง เกาะเพราะเพื่อชาตพิ น ภยั
เรารวมใจรว มรักสมคั รหนุน วางธรรมนูญสถาปนาพาราใหม
ยกสยามย่งิ ยงธาํ รงชัย ใหค งไทยตราบสิ้นดินฟา”

ใหน ักเรยี นฟง เพลงสรรเสริญพระบารมี หรอื เพลงมหาฤกษ มมุ IT
หรือเพลงมหาชัย ตามความสนใจของตนเอง 1 เพลง จากนัน้ วิเคราะห
ความหมายของบทเพลง ลงกระดาษรายงาน นาํ สงครูผสู อน นกั เรียนสามารถฟงเพลงชาติมหาชัย ไดจ าก http://www.youtube.com
โดยคนหาจากคาํ วา เพลงชาติมหาชัย

คมู ือครู 17

กระตุนความสนใจ สาํ รวจคน หา ออธธบิ ิบEาาxยยplคคaวiวnาามมรรู ู ขยายความเขาใจ ตรวจสอบผล
Expand Evaluate
Engage Explore Explain

อธบิ ายความรู Explain

ครูสมุ นกั เรยี น 2 - 3 คน ใหต อบคาํ ถาม กรมพระนครสวรรค์วรพนิ ติ ทรงน�าทา� นองของเกา ครง้ั สมัยอยธุ ยามาพระนิพนธข์ ึน้ ใหเ้ ป็นท�านอง
ดังตอ ไปนี้ อยา งเพลงฝรง่ั ใชใ้ นวโรกาสทเ่ี กยี่ วกบั ฤกษพ์ ธิ ี หรอื ชว งเวลาทส่ี า� คญั ทส่ี ดุ ของงาน รวมทงั้ ใชบ้ รรเลง
ตอ้ นรบั ประธานในพิธที ม่ี ไิ ดเ้ ปน็ พระบรมวงศานุวงศ์
• ในชวงเปลี่ยนแปลงการปกครองป พ.ศ. 2475 ๒) ชวงหลังการเปลี่ยนแปลงการปกครอง ภายหลังเปล่ียนแปลงการปกครอง
ดนตรีมีการเปลี่ยนแปลงไปอยางไร มาเป็นระบอบประชาธิปไตย เมื่อเดือนมิถุนายน ปี พ.ศ. ๒๔๗๕ ได้มีการใช้เพลงชาติฉบับท่ี
(แนวตอบ คณะราษฎรไดประกาศใชเพลง พระเจนดรุ ยิ างค์(ปติ ิ วาทยะกร) ประพนั ธท์ า� นอง และขนุ วจิ ติ รมาตรา(สงา กาญจนาคพนั ธ)์ุ ประพนั ธ์
ชาตมิ หาชยั ซงึ่ ประพนั ธเ นอื้ รอ งโดยเจา พระยา- เนือ้ เพลง แตใช้เปน็ ชว งระยะเวลาส้นั ๆ อยา งไมเป็นทางการ
ธรรมศักดมิ์ นตรี (สนัน่ เทพหัสดนิ ณ อยธุ ยา) ในปี พ.ศ. ๒๔๗๗ รฐั บาลไดจ้ ดั ประกวดเนอื้ รอ้ งเพลงชาตขิ นึ้ ใหม ผลปรากฏวา เนอื้ รอ้ งของ
เปนเพลงชาตอิ ยู 7 วัน แตไมไดร ับความนยิ ม ขุนวิจิตรมาตรายังคงได้รับการรับรองให้ใช้อีกตอไป แตมีการเพิ่มเนื้อร้องของนายฉันท์ ข�าวิไล
จากประชาชน จงึ ไดเปลี่ยนมาเปน เพลงชาติ ตอ ท้ายเข้ามาอกี ๒ บท ท�าให้เนื้อรอ้ งเพลงชาตยิ าวมาก ตอ มาเม่อื มีการเปล่ียนชอ่ื ประเทศจาก
ฉบับท่ีแตง ทาํ นองโดยพระเจนดรุ ยิ างค สยามมาเป็นไทย ในปี พ.ศ. ๒๔๘๒ ทางราชการจงึ เลือกใช้ท�านองเพลงเดมิ ของพระเจนดรุ 1ยิ างค์
(ปต ิ วาทยะกร) เปน เพลงชาติอยา ง สว นเนอ้ื เพลงไดเ้ ปดิ ใหม้ กี ารประกวด ผลปรากฏวา เนอ้ื เพลงของพนั เอกหลวงสารานปุ ระพนั ธ์(นวล
เปน ทางการแทนเพลงสรรเสรญิ พระบารม)ี ปาจณิ พยคั ฆ)์ ซง่ึ แตง ในนามของกองทพั บกไดร้ บั คดั เลอื กและนา� มาใชอ้ ยา งเปน็ ทางการ นบั ตง้ั แต
วันท่ี ๑๐ ธนั วาคม พ.ศ. ๒๔๘๒ เป็นต้นมา
• เพราะเหตใุ ดในชวงสมยั รฐั นยิ ม การดนตรี ๓) ชว งสมยั รฐั นยิ ม การเมอื งของประเทศไทยหลงั ปี พ.ศ. ๒๔๗๕ เปน็ ตน้ มา รฐั บาล
จึงมีรปู แบบเปลย่ี นไปจากอดีตเปน อยา งมาก มคี วามตอ้ งการจะพัฒนาประเทศให้มีความทนั สมัยเหมอื นอยางตะวันตก รวมทั้งตอ้ งการปลกู ฝัง
(แนวตอบ เพราะรฐั บาลตอ งการท่ีจะพัฒนา ใหค้ นไทยมีความคดิ แบบชาตนิ ิยม จึงพยายาม
ประเทศใหม คี วามทันสมยั มากขึ้นเหมือนกับ ก�าหนดวัฒนธรรมใหมให้คนไทยยึดถือปฏิบัติ
ชาตติ ะวนั ตก จึงไดม กี ารกาํ หนดวัฒนธรรม แนวความคดิ นม้ี คี วามชดั2เจนมากในรฐั บาลของ
ขน้ึ ใหมเ พ่อื ใหค นไทยยดึ ถือและปฏบิ ตั ติ าม จอมพล ป. พบิ ลู สงคราม ซง่ึ ดา� รงตา� แหนง นายก
ซ่งึ นโยบายนมี้ ีผลกระทบตอ ดนตรีไทย คือ รัฐมนตรี ระหวางปี พ.ศ. ๒๔๘๑ - ๒๔๘๗ ได้
มกี ารหามบรรเลงดนตรีไทย เพราะเห็นวา ออกประกาศรฐั นยิ มถงึ ๑๒ ฉบับ ซึง่ ประกอบ
ไมส อดคลอ งกับการพัฒนาประเทศ ไปดว้ ยกจิ กรรมหลายลกั ษณะ รวมทง้ั ดนตรกี ถ็ กู
ใครทต่ี องการจดั ใหมกี ารบรรเลงดนตรีไทย น�าไปมีสวนรวมในการสร้างความรู้สึกชาตินิยม
ตองขออนุญาตจากทางราชการกอ น) ดว้ ย ซง่ึ หนวยงานท่เี ปน็ หลักในการด�าเนนิ งาน
สร้างจิตส�านึกรักชาติ ได้แก กรมศิลปากรและ
• ละครหลวงวจิ ติ รวาทการคอื ละครทม่ี ลี กั ษณะ กรมโฆษณาการ บคุ คลสา� คญั ทม่ี บี ทบาทในการ
อยา งไร ทา� งานกค็ อื หลวงวจิ ติ รวาทการ(กมิ เหลยี ง วฒั น-
(แนวตอบ เปน ละครที่จะใชเ ปนสือ่ ปลุกใจ ปฤดา) ที่ใช้ละครเป็นเครื่องมือสื่อสารแนวคิด
ใหป ระชาชนเกดิ ความรกั ชาติ เนอื้ หาสว นใหญ ละครเร่ืองเลือดสุพรรณ เป็นละครที่ปลุกใจให้รักชาติ ในการรักชาติ
นํามาจากประวัติศาสตรต อนใดตอนหน่ึง
บทละครจะมีทงั้ รัก รบ อารมณสะเทอื นใจ
ความรักทม่ี ีตอคูรัก ถึงแมจะมากมายเพยี งไร
กไ็ มเทา กบั ความรักชาติ ตวั เอกของเรื่อง
จะเสยี สละชีวิตเพื่อชาติ)

๑๘

นักเรียนควรรู ขแอนสวอบNเนTน การคิด T
O-NE
1 พนั เอกหลวงสารานุประพันธ (นวล ปาจณิ พยัคฆ) นักเขยี น นักประพันธ
บรรณาธกิ ารหนังสือสารานกุ ูล เปน ผูประพันธเ พลงชาตไิ ทย ขอ ใดกลาว ไมถ กู ตอง เกยี่ วกบั เพลงปลกุ ใจ
2 จอมพล ป. พบิ ลู สงคราม (แปลก พบิ ลู สงคราม) เปนนายกรฐั มนตรขี องไทย 1. เพลงทีม่ ีความหมายมงุ ปลุกจิตสาํ นึกของคนไทยใหเ กิดความรกั ชาติ
ทมี่ รี ะยะเวลาในการดาํ รงตาํ แหนงมากท่สี ดุ คอื 8 สมยั รวม 14 ป 11 เดือน 18 วนั
เปนผเู ปลีย่ นชอ่ื “ประเทศสยาม” เปน “ประเทศไทย” และเปนผเู ปล่ยี น บา นเมอื ง
“เพลงชาตไิ ทย” มาเปน เพลงทใี่ ชก นั อยใู นปจ จุบนั 2. เพลงปลุกใจของไทยเริ่มขึ้นในสมยั พระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธเลศิ หลา -

นภาลยั (รชั กาลที่ 2)
3. เปนเพลงทีม่ ีเน้ือรอง ทํานอง จังหวะเราใจ ชวนใหผฟู งเกิดอารมณ

ฮกึ เหมิ และคึกคัก
4. เพลงปลุกใจมอี ยหู ลายบทเพลง เชน เพลงตนื่ เถิดไทย เพลงใตร ม ธงไทย

เพลงถน่ิ เมอื งไทย เพลงไทยรวมกําลัง เปน ตน

วเิ คราะหค าํ ตอบ ตอบขอ 2. เพราะเพลงปลุกใจของไทยเริม่ ขึ้น

ในสมยั พระบาทสมเดจ็ พระมงกฎุ เกลา เจา อยูหวั (รชั กาลที่ 6)

18 คูม อื ครู

กระตุนความสนใจ สาํ รวจคน หา ออธธบิ บิ Eาาxยยplคคaวiวnาามมรรู ู ขยายความเขาใจ ตรวจสอบผล

Engage Explore Explain Expand Evaluate

อธบิ ายความรู Explain

ครสู มุ นกั เรียน 2 - 3 คน ใหตอบคาํ ถาม
ดงั ตอ ไปน้ี
โดยเฉพาะละครปลุกใจเรื่องตางๆ ของหลวงวิจิตรวาทการ จะเน้นเนื้อหาสาระให้ • นักเรียนทราบหรือไมว าวนั ที่ 14 ตลุ าคม
ผชู้ มตระหนักถึงความสามัคคี ความรักชาติ ความเสียสละเพอื่ สว นรวมผานตัวละคร บทรอ้ ง และ พ.ศ. 2516 ไดเกดิ เหตุการณใดขึน้ กบั
ทา� นองเพลง ดงั ที่ปรากฏในบทละครเร่ืองเลอื ดสุพรรณ เรื่องราชมนู เร่อื งศึกถลาง เร่อื งเจา้ หญิง- ประเทศไทย
แสนหวี เรื่องมหาเทวี ฯลฯ และเม่ือมีการกอปฏิวัติรัฐประหาร ทางรัฐบาลได้น�าเพลงปลุกใจ (แนวตอบ เหตกุ ารณว นั ที่ 14 ตลุ าคม
ทอี่ ยูในละครมาออกอากาศทางสถานวี ทิ ยกุ ระจายเสยี งและสถานโี ทรทศั น์ เชน เพลงเลอื ดสพุ รรณ พ.ศ. 2516 หรอื วนั มหาวปิ โยค เปน เหตกุ ารณ
จากละครเรอ่ื งเลอื ดสพุ รรณ เพลงรกั เมอื งไทย จากละครเรอ่ื งราชมนู เพลงศกึ ถลาง เพลงแหลมทอง ทนี่ กั ศึกษาและประชาชนในประเทศไทย
เพลงตืน่ เถิดชาวไทย จากละครเร่ืองศกึ ถลาง เปน็ ตน้ มากกวา 5 แสนคน ไดร วมตัวกัน
เพอ่ื เรยี กรอ งรฐั ธรรมนญู จากรฐั บาลเผดจ็ การ
๔) ชวงเหตุการณ ๑๔ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๑๖ สถานการณ์บ้านเมืองในขณะน้ัน
มีความแตกแยกทางความคิดเป็นอยางมาก โดยเฉพาะความวิตกกังวลเกีย่ วกบั การแพรข ยายของ
ลัทธิคอมมิวนิสต์ ในขณะเดียวกันก็เกิดการตอต้านลัทธิทุนนิยมตะวันตก รวมท้ังประชาชนเกิด จอมพลถนอม กิตตขิ จร โดยในเหตกุ ารณน้ี
มผี ูเสียชวี ติ บาดเจ็บ และสญู หาย
ความต้องการให้บ้านเมืองมีการปกครองแบบประชาธิปไตยอยางสมบูรณ์ ให้รัฐบาลแก้ไขปัญหา เปน จาํ นวนมาก)
คนยากจนท่ีถูกเอารดั เอาเปรียบและไมไดร้ บั ความเป็นธรรมตา งๆ • จากเหตุการณท ่ีเกิดขึน้ เมอ่ื วันท่ี 14 ตลุ าคม
สภาพเหตุการณ์บ้านเมืองในขณะนั้น ได้เป็นแรงบันดาลใจให้ศิลปินสร้างสรรค์ดนตรี พ.ศ. 2516 วงการดนตรมี กี ารเปลย่ี นแปลงไป
และบทเพลงออกมารบั ใชส้ งั คมเปน็ จา� นวนมาก โดยเฉพาะบทเพลงเพอ่ื ชวี ติ เพลงทมี่ เี นอื้ หาสาระ อยางไร
(แนวตอบ จากเหตกุ ารณท ีเ่ กิดขน้ึ ไดเปน
บอกเลา เรือ่ งราวความเปน็ ไปในสังคม ใหเ้ ห็นความยากไรข้ องชนช้ันกรรมาชีพ การตอ ต้านสนิ ค้า การสรา งแรงบันดาลใจใหแกศลิ ปน ในการ
ตา งชาติ ความไมเ ปน็ ธรรม เพลงเพอื่ ชวี ติ จะใชเ้ ครอื่ งดนตรงี ายๆ แลว้ แตค วามถนดั ผสมผสานระหวา ง สรา งสรรคง านดนตรแี ละบทเพลงออกมา
เคร่ืองดนตรีตะวันออกกับเครื่องดนตรีตะวันตก เพอ่ื รบั ใชสังคมเปน จํานวนมาก โดยเฉพาะ
วงดนตรีเพื่อชีวิต1ในยุคนั้นมีอ2ยูหลากหลายวง บทเพลงเพ่อื ชีวติ ท่มี เี นื้อหาสาระบอกเลา
เชน วงคาราวาน วงแฮมเมอร์ เปน็ ต้น เร่ืองราวความเปนไปในสังคมมากขึ้น)
• เพลงเพ่อื ชวี ิตหมายถงึ เพลงที่มลี กั ษณะ
ชวงเวลาดังกลาวก็มีดนตรีในอีก อยางไร
ลักษณะหนงึ่ คอื เพลงปลุกใจ ทม่ี เี น้อื หาสาระ (แนวตอบ เพลงเพอื่ ชีวิต หมายถงึ
เนน้ ใหร้ กั ชาติ รกั แผน ดนิ ตอ ตา้ นลทั ธคิ อมมวิ นสิ ต์ เพลงทม่ี ีเนอ้ื หากลาวถึงชีวติ ของคน
ตอต้านผู้ที่ท�าให้บ้านเมืองเกิดความวุนวาย โดยเฉพาะคนชนชน้ั ลา ง กลาวถึงความ
เพลงปลุกใจเป็นเพลงท่ีมีอิทธิพลตอการกระตุ้น ยากลาํ บากในการใชช ีวติ การถกู
พลังภายในของผู้ฟังให้กระตือรือร้น เกิดความ เอารดั เอาเปรียบ เพลงเพ่ือชวี ิต
ฮกึ เหมิ กลา้ หาญ ฯลฯ เพลงปลกุ ใจทนี่ ยิ มนา� มา
ขบั ร้องกันบอ ย เชน เพลงหนกั แผน ดนิ เพลง-
ถามคนไทย เพลงอยธุ ยารา� ลกึ เพลงรกั กนั ไวเ้ ถดิ ในประเทศไทยเปน ที่รูจ ักและไดร บั
ความนิยมอยา งมากในชว งหลังเหตกุ ารณ
เพลงตนื่ เถดิ ชาวไทย เพลงตน้ ตระกลู ไทย เปน็ ตน้ วงคาราวานเป็นวงดนตรีเพื่อชีวิตที่โด่งดังมากในช่วง วันที่ 14 ตุลาคม พ.ศ. 2516 โดยเนอื้ หา
ของเพลงไมจ าํ กดั เฉพาะชีวิตของคนชัน้ ลาง
เหตกุ ารณ์ ๑๔ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๑๖

๑9 แตเ พยี งอยา งเดยี ว แตย งั รวมถงึ การเรยี กรอ ง
ประชาธปิ ไตยและการเหนบ็ แนมทาง
การเมอื งอีกดวย)
แนวขอสNอบTเนนOก-าNรคE Tิด
นกั เรยี นควรรู

ขอ ใดเปนเหตุการณทเ่ี กดิ ขนึ้ ในชว งวันท่ี 14 ตุลาคม พ.ศ. 2516 1 วงคาราวาน เปน วงดนตรีเพลงเพือ่ ชวี ิตวงแรกๆ ของประเทศไทย ถอื กําเนดิ
1. ขนุ วจิ ติ รมาตราประพันธเนื้อเพลงชาติ มาจากการรวมวงดนตรี 2 วง คือ ทอเสน สัญจร และบงั กลาเทศแบนด คาราวาน
2. มบี ทเพลงเพอื่ ชีวติ ทมี่ เี นือ้ หาสาระบอกเลา เรอื่ งราวความเปนไปในสังคม ไดอ อกอลั บ้ัมแรก คอื “คนกับควาย” ในชว งเหตกุ ารณว นั ที่ 14 ตุลาคม พ.ศ. 2516
ซึ่งเปนวงดนตรที แ่ี ตงเพลงออกมาเรยี กรองประชาธิปไตยอยางแทจ รงิ
มากขนึ้ 2 วงแฮมเมอร เปนวงดนตรีพี่นอ งชาวไทยมสุ ลมิ เชื้อสายปาทาน มีงานเพลง
3. จอมพล ป. พิบลู สงคราม ใหหนว ยงานของรฐั บาลดาํ เนินงานสรางจติ สํานึก ท่ไี ดรับความนยิ ม เชน เพลงบนิ หลา เพลงปก ษใตบา นเรา เปน ตน
“แฮมเมอร” หมายถึง คอนท่ีทุบทาํ ลายความอยุติธรรมตางๆ และสรา งความ
ใหประชาชนรักชาติ เปนธรรมในสังคม
4. สมเดจ็ พระเจาบรมวงศเธอ เจา ฟาจิตรเจริญ กรมพระยานริศรานวุ ดั ติวงศ
มมุ IT
ทรงนิพนธเ พลงมหาชยั
นกั เรียนสามารถฟงเพลงบินหลาของวงแฮมเมอร ไดจาก
วิเคราะหค าํ ตอบ ตอบขอ 2. เพราะชวงเวลาดงั กลา วดนตรจี ะเนนเน้อื หา http://www.youtube.com โดยคนหาจากคาํ วา เพลงบินหลา

สาระในเชงิ ปลุกใจใหร ักชาติ มบี ทเพลงเพ่ือชีวติ ทีม่ ีเนื้อหาสาระบอกเลา คูม ือครู
เรอื่ งราวความเปน ไปในสงั คมมากขน้ึ ถกู ถา ยทอดโดยวงคาราวาน
และวงแฮมเมอร เปน ตน

19

กระตุนความสนใจ สํารวจคนหา ออธธบิ บิ Eาาxยยplคคaวiวnาามมรรู ู ขยายความเขาใจ ตรวจสอบผล
Expand Evaluate
Engage Explore Explain

อธบิ ายความรู Explain

ใหนกั เรียนรว มกันอภิปรายเกี่ยวกบั เหตกุ ารณ ภายหลังเหตุการณ์ ๑๔ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๑๖ มาจนถึงปัจจุบนั สภาพบา้ นเมอื งมกี าร
ประวัติศาสตรก บั การเปลยี่ นแปลงทางดนตรี เปล่ยี นแปลงไปจากเดมิ เปน็ อนั มาก และแม้ในบางชว งจะมกี ารเปลีย่ นแปลงทางการเมืองทส่ี �าคัญ
ในประเทศไทย ในหวั ขอการเปลีย่ นแปลง เกดิ ขนึ้ ในประเทศไทย แตส ภาพดนตรกี ย็ งั ไมเ ปลย่ี นแปลงรปู แบบไปมากนกั เพยี งแตม กี ารปรบั ให้
ทางเทคโนโลยกี ับงานดนตรี ตามท่ีไดศึกษามา สอดคล้องกับสภาพสังคมและการแขงขันทางเศรษฐกิจของธุรกิจคายเพลง อยางเพลงเพื่อชีวิตก็
จากน้ันครูถามนกั เรยี นวา ไมเ นน้ เร่อื งราวของชนช้ันกรรมาชพี มากนกั แตจะกลาวถงึ เรอื่ งราวทส่ี ังคมใหค้ วามสนใจ รวมทัง้
ความรักของหนุมสาวด้วย หรือจากจังหวะท�านองท่ีเรียบงายหลายเพลง ก็เปล่ียนมาเป็นจังหวะ
• เทคโนโลยขี องโลกต้งั แตย ุคโบราณ ทา� นองที่สนกุ สนานแทน เพ่อื ใหเ้ ขา้ ถึงกลมุ ผฟู้ ังทเ่ี ปน็ วัยรุนได้งา ยขึ้น เนอ้ื หาของเพลงปลกุ ใจจะ
จนถึงยคุ ปจ จุบนั ใดบา งที่สงผลตอดนตรี เปน็ เรอ่ื งราวหลากหลายมากกวา เดมิ เชน เนน้ ในเรอื่ งการรรู้ กั สามคั คี ความจงรกั ภกั ดี การอนรุ กั ษ์
และเทคโนโลยนี นั้ สง ผลอยา งไร ทรัพยากรธรรมชาติ ศิลปวฒั นธรรม เปน็ ต้น
(แนวตอบ นักเรยี นสามารถแสดงความคิดเหน็
ไดอยางอิสระ) ๓.๒ การเปล่ียนแปลงทางเทคโนโลยกี บั งานดนตรี
ความเจรญิ กา้ วหนา้ ทางดา้ นเทคโนโลยมี คี วามสา� คญั อยา งมากตอ การสรา้ งสรรคผ์ ลงานอนั มี
• เทคโนโลยมี ีความสําคญั ตอ การเปล่ยี นแปลง คณุ คา และยงั สง ผลตอ การพฒั นางานดา้ นตา งๆ ไมว า จะเปน็ ดา้ นวรรณกรรม ศลิ ปกรรม นาฏกรรม
ทางดนตรอี ยา งไร ดนตรี โสตทศั นวัสดุ ภาพยนตร์ และวทิ ยาศาสตร์ โดยเฉพาะด้านงานดนตรี การเปลย่ี นแปลงทาง
(แนวตอบ การเปลี่ยนแปลงทางเทคโนโลยี เทคโนโลยไี ดส้ ง ผลใหง้ านดนตรมี กี ารพฒั นา ทง้ั ในระบบคอมพวิ เตอร์ เครอ่ื งดนตรี เครอ่ื งบนั ทกึ เสยี ง
สงผลใหงานดนตรีมีการพัฒนาท้ังในระบบ เครื่องขยายเสียง และการปรบั ปรงุ รูปแบบของดนตรจี นเกิดประสิทธิภาพสูงสดุ
คอมพวิ เตอร เครอื่ งดนตรี เครอื่ งบันทึกเสยี ง การนา� เทคโนโลยเี ข้ามาใช้กบั งานดนตรี เริ่มตน้ ข้นึ เม่อื โทมัส อัลวา เอดิสัน (Thomas Alva-
เครอ่ื งขยายเสียง และการปรบั ปรุงรูปแบบ Edison) นกั วทิ ยาศาสตรท์ ม่ี ชี อ่ื เสยี งของโลก ไดค้ ดิ ประดษิ ฐเ์ ครอ่ื งมอื สา� หรบั ใชบ้ นั ทกึ เสยี งดนตรขี น้ึ
ของดนตรีจนเกดิ ประสิทธภิ าพสงู สุด) และเรยี กเคร่ืองมอื ชนดิ นี้วา “เครอ่ื งบันทกึ เสยี ง
เอดิสัน โฟโนกรำฟ” (Edison Phonograph)
• เคร่อื งบนั ทกึ เสียงหมายถึงเคร่อื งมือ เคร่ืองมือชนิดน้ีสามารถใช้บันทึกท�านองและ
ท่นี ํามาใชทําสิง่ ใด จงั หวะของบทเพลงเพอื่ สอื่ ไปถงึ ผฟู้ งั ได้ ซงึ่ จะมี
(แนวตอบ เครือ่ งบนั ทึกเสียง คอื เครอ่ื งมอื ความแตกตา งไปจากการบนั ทกึ เพลงดว้ ยตวั โนต้
สําหรบั บนั ทึกสัญญาณแมเ หลก็ ไฟฟา เหมือนแตกอน ในชวงแรกเคร่ืองบันทึกเสียง
ความถเี่ สียงลงบนแถบบนั ทกึ เสียง ดังกลาวยังให้รายละเอียดและคุณภาพเสียงได้
และเลน กลับเปน คลนื่ เสียงตามธรรมชาติ ไมดีนัก แตก็ถือเป็นส่ิงท่ีสร้างความมหัศจรรย์
ใหส ามารถไดย นิ เสยี งทถ่ี กู บนั ทกึ ไวไ ดอ กี ซา้ํ ๆ) ให้แกวงการดนตรีอยางมากในสมัยนั้น อีกทั้ง
ยังเป็นการเร่ิมต้นการพัฒนาระบบการบันทึก
• ในชีวติ ประจําวันนักเรียนสามารถ
นาํ เคร่อื งบนั ทึกเสียงมาใชใ นกิจกรรมใด
(แนวตอบ นกั เรียนสามารถแสดงความคดิ เหน็
ไดอยา งอิสระ)

โทมัส อัลวา เอดิสัน (Thomas Alva Edison) เป็นผู้ เสียงดนตรีอีกหลายรูปแบบในภายหลัง ไมวา
ประดิษฐ์เคร่ืองบันทึกเสียงเอดิสัน โฟโนกราฟ (Edison จะเปน็ การบนั ทกึ เสยี งลงในกระบอกเสยี งไขขผ้ี ง้ึ 1
Phonograph) (Wax Cylinder) การบันทึกเสยี งลงในจานเสียง

๒0

เกรด็ แนะครู กจิ กรรมสรา งเสรมิ

ครคู วรอธบิ ายเพมิ่ เตมิ เกย่ี วกบั ประวตั โิ ทมสั อลั วา เอดสิ นั (Thomas Alva Edison) ใหน กั เรียนศึกษาเพิ่มเตมิ เก่ยี วกับการเปล่ยี นแปลงทางเทคโนโลยี
วา เปน นักประดิษฐและนักธุรกิจชาวอเมริกนั ผูประดษิ ฐอุปกรณท่สี าํ คัญตางๆ กับงานดนตรี เขยี นสรปุ สาระสาํ คัญและการเปล่ียนแปลงตา งๆ ท่เี กิดขึ้น
มากมาย และในป ค.ศ. 1877 เขาไดป ระดษิ ฐเคร่อื งบนั ทึกเสยี งขึ้น และฉายา ลงกระดาษรายงาน นาํ สง ครูผูสอน
“พอ มดแหงเมนโลพารก” ก็ไดม าจากการทเ่ี ขาประดิษฐเครื่องบันทึกเสยี งชน้ิ นี้
กจิ กรรมทา ทาย
นกั เรยี นควรรู
ใหนกั เรยี นวิเคราะหขอ ดี ขอเสียของการเปล่ียนแปลงทางเทคโนโลยี
1 จานเสยี ง หรอื แผนเสยี ง คือ วัสดทุ ่กี อ ใหเกิดเสยี ง ทําจากวัสดหุ ลายชนิด กับงานดนตรี ลงกระดาษรายงาน นําสงครผู สู อน
และมหี ลายขนาดในอดีตจะเปนกระบอกอดั เสียงเคลือบข้ผี ึง้ แบบเอดิสัน ซง่ึ ใน
เมืองไทยนาํ มาใชบ ันทกึ เพลงไทยเดมิ ตง้ั แตร าวปลายรัชกาลที่ 4 ตอ มาเร่ิมมี
การบันทกึ เสียงลงแผนเสียง ในสมัยรัชกาลท่ี 5 สว นใหญเ ปนเพลงท่ีบรรเลง
ดวยวงปพ าทยด กึ ดาํ บรรพ ซง่ึ กาํ ลงั ไดร ับความนยิ มเปน อยางมากในสมัยนั้น
และมักไมจ บในหนา เดยี วจงึ ตอ งบนั ทกึ ตอกนั หลายแผน เปนชดุ

20 คูม ือครู

กระตุนความสนใจ สาํ รวจคนหา ออธธบิ ิบEาาxยยplคคaวiวnาามมรรู ู ขขยยาายยEคคxวpวaาาnมมdเขเขาใา จใจ ตรวจสอบผล
Engage Explore
Explain Expand Evaluate

อธบิ ายความรู Explain

หรือแผนเสียง ใช้เปิดกับเครื่องเลนจานเสียง ครูสุมนักเรยี น 2 - 3 คน ใหตอบคาํ ถาม
(Gramophone) ดงั ตอ ไปน้ี

นอกจากการประดษิ ฐเ์ ครอื่ งมอื เกยี่ วกบั การ • “บดิ าแหง วงการวทิ ยกุ ระจายเสียงไทย”
บันทึกเสียงแล้ว ยังมีการปรับปรุงคุณภาพของ หมายถงึ บุคคลใด
งานดนตรีโดยนักฟิสิกส์ช่ือวา “อเล็กซำนเดอร (แนวตอบ พลเอกพระเจา บรมวงศเธอ-
เจ. เอลลสิ ” (Alexander J. Ellis) ได้ศึกษาวธิ วี ัด พระองคเจา บุรฉัตรไชยากร-
ระยะข้ันคูเสียง โดยกา� หนดให้ ๑ ชวงทบเสียง กรมพระกําแพงเพชรอัครโยธิน)
(Octave) มคี า เทา กบั ๑,๒๐๐ เซ็นต์ โดยแบง
ระยะครึ่งเสียงในดนตรีตะวันตกเทากับ ๑๐๐ • วทิ ยุไดเขา มามีสวนเกย่ี วขอ งกบั การ
เซน็ ต์ ซงึ่ วธิ ีคดิ เชน นีย้ ังคงใช้มาจนถงึ ปจั จบุ นั เปล่ียนแปลงการปกครองอยางไร
(แนวตอบ วทิ ยกุ บั การเปลยี่ นแปลงการปกครอง
สา� หรบั ในประเทศไทย เทคโนโลยไี ดเ้ ขา้ มา เคร่ืองเล่นจานเสียง (Gramophone) ประดิษฐ์ข้ึนโดย ในป พ.ศ. 2475 ประเทศไทยมกี าร
มีบทบาทส�าคัญในการเผยแพรงานดนตรีให้ นักวทิ ยาศาสตร์ชาวเยอรมนั เพอื่ ใชเ้ ล่นแผ่นเสยี ง เปล่ยี นแปลงการปกครองจากระบอบ
ได้รับความนิยมจากนักฟังเพลงมากขึ้น เพราะนับตั้งแตท่ีมีการเปิดใช้ไฟฟาครั้งแรกในพระนคร สมบูรณาญาสิทธิราชยม าเปน ระบอบ
เมอ่ื ปี พ.ศ. ๒๔๒๗ โดยจอมพลเจา้ พระยาสรุ ศกั ดม์ิ นตรี(เจมิ แสงชูโต) ไดม้ อบหมายใหค้ รฝู ก ทหาร ประชาธปิ ไตยอันมพี ระมหากษัตริย
ชาวอิตาลีเป็นผู้ด�าเนินการจัดซ้ือเครื่องจักรไฟฟาจากประเทศอังกฤษ เม่ือมีกระแสไฟฟาใช้ ทรงเปนพระประมุข โดยคณะราษฎร
เรยี บรอ้ ยแลว้ พลเอกพระเจา้ บรมวงศเ์ ธอ พระองคเ์ จา้ บรุ ฉตั รไชยากร กรมพระกา� แพงเพชรอคั รโยธนิ ซึ่งนําโดยพันเอกพหลพลพยหุ เสนา
จึงได้ทรงเร่ิมกระจายเสียงจากวังบ้านดอกไม้ เมื่อวันท่ี ๑๓ มกราคม พ.ศ. ๒๔๕๖ โดยเริ่มจาก ในยุคน้ันคณะราษฎรไดใ ชวทิ ยกุ ระจายเสียง
การกระจายเสยี งขาวสารของทางราชการ จากน้นั จึงมรี ายการบรรเลงดนตรขี องวงตา งๆ ตามมา เปน สอ่ื ในการเผยแพรค วามรใู นการปกครอง
ทงั้ วงดนตรสี ากล วงดนตรไี ทยสากล และวงดนตรีไทย ฯลฯ ออกอากาศตามรายการทจ่ี ดั ขน้ึ เปน็ ระบอบประชาธิปไตยใหแ กประชาชน)
จา� นวนมาก ทา� ใหป้ ระชาชนมโี อกาสไดร้ บั ฟงั ขา วสารและบทเพลงจากรายการตา งๆ เปน็ การนา� ดนตรี
ไปสผู ู้ฟงั ทง้ั ในพระนครและตางจังหวดั • นกั เรียนรูจกั วทิ ยุชุมชนหรือไม
ถา รูจ กั วทิ ยชุ มุ ชนมีลกั ษณะอยางไร
การพฒั นาเทคโนโลยีด้านงานดนตรียงั ด�าเนินตอไปอยา งไมหยุดนิง่ นักวทิ ยาศาสตร์ไดส้ รา้ ง (แนวตอบ วทิ ยชุ มุ ชนมี 2 ลกั ษณะ คอื ตง้ั โดย
เครอ่ื งบนั ทกึ เสยี งตอ มาอกี หลายลกั ษณะ เทคโนโลยเี กยี่ วกบั งานดนตรไี ดพ้ ฒั นาขนึ้ ตามความนยิ ม ประชาชน ไมห าผลกาํ ไร ทาํ เพอื่ คนในชมุ ชน à
ของนกั ฟงั เพลง ซงึ่ ปรบั เปลย่ี นไปตามยคุ สมยั โดยในปจั จบุ นั พฒั นาการของการดนตรไี ดป้ รบั ตาม และตงั้ โดยผปู ระกอบการวทิ ยทุ องถิ่น เนน
เทคโนโลยีระบบดิจิทัล คือ นอกจากการน�าเสียงดนตรีไปสูผู้ฟังผานทางวิทยุกระจายเสียงแล้ว เพลงและโฆษณา)
ยังพฒั นาไปสูการเผยแพรท างสถานีโทรทศั น์ เครือขายอินเทอรเ์ นต็ จนเขา้ สรู ะบบดาวเทยี มท่ีใน
ปัจจุบนั ถือวาเป็นสือ่ เผยแพรท่ีมีความส�าคญั ในการน�าเพลงไพเราะสกู ลุมผู้ฟังเพลงทั่วโลก ขยายความเขา ใจ Expand

ความก้าวหน้าของเทคโนโลยีได้สงผลให้งานดนตรีมีการพัฒนา ทั้งในระบบคอมพิวเตอร์ ใหน กั เรียนรว มกันสรุปสาระสาํ คัญเกีย่ วกับ
การพฒั นาเครอ่ื งดนตรี เครอ่ื งบนั ทกึ เสยี ง เครอื่ งขยายเสยี ง และปรบั ปรงุ รปู แบบของดนตรีใหเ้ กดิ เหตุการณประวตั ิศาสตรกบั การเปลีย่ นแปลง
ประสทิ ธภิ าพสูงสดุ เพอื่ นา� บทเพลงไพเราะสูผฟู้ งั ให้ไดร้ ับความสขุ อยา งเตม็ ท่ี ทางดนตรใี นประเทศไทย ลงกระดาษรายงาน
นาํ สงครผู สู อน

๒๑

แนวขอสNอบTเนน Oก-าNรคETิด เกร็ดแนะครู

ขอ ใดเปน การสรา งสรรคเทคโนโลยกี ับงานดนตรใี นยุคเรมิ่ แรก ครคู วรอธิบายความรเู พิม่ เติมเก่ียวกบั วิทยเุ ครือ่ งแรกของโลกใหน ักเรยี นฟง วา
1. ผลิตมิวสกิ วิดโี อประกอบเพลง กําเนดิ วทิ ยุของโลกมคี วามเปนมา ดังตอ ไปน้ี
2. สรา งแผน ซีดี หรือดีวดี ไี วบ นั ทกึ เสียง
3. ประดษิ ฐเ คร่ืองมอื สาํ หรบั ใชบ ันทึกเสียงดนตรี วทิ ยโุ ทรเลข การสงขอความผา นสายดวยรหสั ที่เปน เสนและจุด พ.ศ. 2408
4. เปดโรงเรยี นสอนปฏิบตั เิ ครอื่ งดนตรที ่ีหลากหลาย เจมส คลาก แมกซเ วล พบวา คล่นื แมเหล็กไฟฟา เคล่อื นทีไ่ ดเ รว็ เทา คลนื่ แสง
และสามารถสงสญั ญาณในอากาศไดไ มต อ งใชส าย พ.ศ. 2430 เฮนริช รูดอลฟ
วเิ คราะหค ําตอบ ตอบขอ 3. เพราะโทมสั อัลวา เอดสิ นั (Thomas Alva เฮริ ตซ นกั ฟสกิ สช าวเยอรมนั สงและรับคลนื่ แมเ หลก็ ไฟฟา เปนคนแรกของโลก
ดว ยเครอ่ื งออสซิเลเตอร คลนื่ แมเ หล็กไฟฟา นน่ั คือ เฮริ ตเซยี น เรยี กงายๆ วา
Edison) ประดษิ ฐเครื่องมือสําหรับใชบันทึกเสยี งดนตรีขึ้น เพอื่ นํามาใชใน คลื่น Hertz หรอื ยอวา Hz พ.ศ. 2444 กลู ิเอลโม มารโคนี สามารถสงคลน่ื วทิ ยุ
การบนั ทกึ ทาํ นองและจงั หวะของบทเพลงเพอ่ื สอ่ื ไปถงึ ผฟู ง ได ซง่ึ จะแตกตา ง โทรเลขขา มมหาสมุทรแอตแลนตกิ ระยะแรกเปนการสงวิทยุโทรเลข ยังไมสามารถ
จากการบนั ทกึ โนต อยา งเชน อดตี ที่ผานมา สงสัญญาณที่เปน เสียงพดู ได พ.ศ. 2449 จงึ สามารถสงสญั ญาณเสยี งพูดไดโดยการ
พฒั นาของเรจนิ ัลต เอ. เพสเสนเดน และลเี ดอฟอเรส ทําไดสําเรจ็ ในป พ.ศ. 2451
ซึง่ เปนการสง เสียงพดู จากเครอ่ื งสงไปยังเคร่ืองรับเคร่อื งหนึง่ ในระยะไกล เรยี กวา
วทิ ยุโทรศัพท ออกอากาศครง้ั แรกของโลกคอื สถานี KCBS ในซานฟรานซิสโก
สหรฐั อเมริกา พ.ศ. 2453 เขาไดรบั ยกยอ งใหเ ปน “บดิ าแหงวงการวิทย”ุ

คูม ือครู 21

กระตนุ ความสนใจ สํารวจคนหา อธบิ ายความรู ขยายความเขา ใจ ตตรรวEวvจจaสสluออaบtบeผผลล
Explain Expand
Engage Explore Evaluate

ตรวจสอบผล Evaluate

ครพู ิจารณาจากการสรุปสาระสําคัญเก่ียวกบั กจิ กรรม ศิลปป ฏบิ ัติ ๑.๒
เหตกุ ารณป ระวตั ิศาสตรก บั การเปลยี่ นแปลง
ทางดนตรีในประเทศไทยของนกั เรียน

หลักฐานแสดงผลการเรียนรู กจิ กรรมท่ี ๑ ให้นกั เรียนศึกษา ค้นคว้าเกี่ยวกับเหตุการณป์ ระวตั ิศาสตร์ทม่ี ีอทิ ธพิ ลตอรูปแบบของ
กจิ กรรมท่ี ๒ ดนตรีในประเทศไทย แล้วนา� มาอภปิ รายรว มกนั ในชั้นเรยี น
1. ผลการสรุปสาระสําคญั เกีย่ วกบั องคป ระกอบ ใหน้ ักเรยี นตอบคา� ถามตอ ไปน�้
ของดนตรใี นสงั คมและวัฒนธรรม ๑. องคป์ ระกอบของดนตรีทีส่ า� คัญมสี ิ�งใดบ้าง จงอธิบาย
๒. ดนตรีในแตละวัฒนธรรมมคี วามแตกตางกันอยางไร อธิบายมาพอสังเขป
2. ผลการจดั นิทรรศการเรอื่ ง ๓. ใหน้ กั เรยี นยกตวั อยา งเหตกุ ารณท์ างประวตั ศิ าสตรท์ ม่ี อี ทิ ธพิ ลตอ รปู แบบของดนตรี
“วัฒนธรรมดนตรีเอเชยี ”
ในประเทศไทยมา ๑ เหตกุ ารณ์
3. ผลการสรุปสาระสําคญั เกย่ี วกับเหตกุ ารณ
ประวัติศาสตรก บั การเปลี่ยนแปลงทางดนตรี กลาวโดยสรุปไดวา ถึงแมองคประกอบของดนตรีในแตละสังคมจะมีความ
ในประเทศไทย
คลา ยคลึงกนั คอื จะประกอบไปดวยเสียง จังหวะ ทาํ นอง การประสานเสยี ง เนือ้ ดนตรี
และบันไดเสียง แตลักษณะทางวัฒนธรรมที่มีความแตกตางกัน จึงสงผลทําใหดนตรี
ในแตล ะวฒั นธรรมมคี วามแตกตา งกนั ตามไปดว ย อนั กอ ใหเ กดิ เอกลกั ษณท ที่ าํ ใหเ มอื่ ฟง
เสียงดนตรีแลวสามารถจะแยกแยะไดวาเปนของชาติใด หรือวัฒนธรรมใด ทงั้ นี้ ดนตรี
ท่ีเราคุนเคยและมีอิทธิพลตอสังคมไทย นอกจากดนตรีจากวัฒนธรรมตะวันตกแลว
ยงั มดี นตรจี ากประเทศในกลมุ อาเซียน ดนตรจี ากวัฒนธรรมอินเดยี และจนี

ท้ังน้ี ดนตรีไทยมีการเปลี่ยนแปลงไปตามยุคสมัย โดยมีปจจัยสําคัญท่ีทําใหเกิด
การเปลย่ี นแปลง คือ การเปลยี่ นแปลงทางการเมอื ง ที่ทําใหเ กิดเพลงในแนวเกยี รตยิ ศ
เพลงปลุกใจ เพลงเพ่ือชีวิตข้ึนมา รวมทั้งการเปล่ียนแปลงทางเทคโนโลยีก็สงผล
ใหว ธิ กี ารสรา งสรรค การนาํ เสนอ รปู แบบ แนวเพลง และการแสดงดนตรถี กู ปรบั เปลย่ี นไป
อยางรวดเร็วเชนกัน ดังนั้น จึงอาจกลาวไดวาดนตรีก็เสมือนเปนบันทึกประวัติศาสตร
ที่ชว ยสะทอนลกั ษณะของสงั คมและวฒั นธรรมของแตละยุคสมัยไดเปน อยางดี

๒๒

แนวตอบ กิจกรรมศิลปปฏิบัติ 1.2 กิจกรรมที่ 2
1. องคประกอบของดนตรีประกอบไปดวยเสยี ง จังหวะ ทาํ นอง การประสานเสียง เน้อื ดนตรี และบันไดเสียง
2. ดนตรใี นแตล ะประเทศจะมีรปู แบบที่แตกตา งกนั ออกไปตามแตวฒั นธรรมของทอ งถิน่ นั้น เชน มีความแตกตา งกันออกไปตามแนวคดิ ความเชื่อ คา นิยม จารตี

ประเพณี วฒั นธรรม เปน ตน แตส่งิ จาํ เปน ทีต่ องมเี หมอื นกนั นั่นกค็ อื ในเรอ่ื งขององคป ระกอบดนตรี เพราะองคป ระกอบดนตรีเปน สว นหนงึ่ ของบทเพลง
ซึง่ ถา มีองคประกอบท่สี มบูรณแ ละมคี ณุ ภาพแลว จะทําใหบ ทเพลงมีความไพเราะและเปนการสรางสรรคผ ลงานทางดนตรีท่ดี ชี ิน้ หน่งึ ซ่ึงบทเพลงทถี่ ายทอดออกมา
จะแสดงใหเ ห็นถึงอิทธิพลทางวฒั นธรรมและเหตกุ ารณใ นประวัตศิ าสตรของประเทศนัน้ ๆ ไดอยา งชัดเจน
3. นกั เรียนสามารถแสดงความคดิ เห็นไดอ ยางอิสระ โดยขน้ึ อยูกับดุลยพินิจของครผู สู อน

22 คมู อื ครู

กกรระตะตนุ Eนุ nคคgววaาgามeมสสนนใจใจ สาํ รวจคนหา อธบิ ายความรู ขยายความเขาใจ ตรวจสอบผล
Explore Explain
Engage Expand Evaluate

เปาหมายการเรียนรู

1. อา น เขียน รองโนตไทยและโนตสากล
ท่ีมีเครื่องหมายแปลงเสยี ง

2. ระบปุ จ จยั สําคญั ทม่ี อี ิทธพิ ลตอการสรา งสรรค
งานดนตรี

3. บรรยายอารมณของเพลงและความรูสกึ
ทม่ี ีตอบทเพลงท่ฟี ง

สมรรถนะของผเู รียน

1. ความสามารถในการสอื่ สาร
2. ความสามารถในการคิด
3. ความสามารถในการใชเ ทคโนโลยี

òหนว ยที่ คุณลกั ษณะอันพงึ ประสงค

ความรทู ั่วไปเก่ยี วกบั ดนตรไี ทย 1. มวี ินยั
2. ใฝเ รียนรู
3. มุงม่ันในการทํางาน
4. รกั ความเปน ไทย

กระตนุ ความสนใจ Engage

ตวั ช้ีวดั ดนตรีไทยเปนศิลปะแขนงหน่ึง ครเู ปดซีดี หรือดวี ดี กี ารบรรเลงดนตรีไทย
ใหนักเรยี นชม จากนนั้ ครูถามนกั เรียนวา
■ อา่ น เขยี น ร้องโนต้ ไทย และโน้ตสากลท่มี เี คร่อื งหมาย
แปลงเสียง (ศ ๒.๑ ม.๒/๒) ของชาตไิ ทย ซง่ึ แสดงใหเ หน็ ถงึ วฒั นธรรม • ดนตรีไทยมคี วามสาํ คัญตอ สังคมไทย
■ ระบปุ จั จยั ส�าคญั ทีม่ อี ทิ ธพิ ลตอ่ การสรา้ งสรรค์งานดนตรี อันดีงามที่เกิดขึ้นและอยูคูกับชนชาติไทย อยางไร
มาอยางยาวนาน ดนตรีไทยมีองค์ประกอบ (แนวตอบ นกั เรยี นสามารถแสดงความคดิ เหน็
(ศ ๒.๑ ม.๒/๓) สาํ คญั อยดู ว ยกนั หลายประการ ซงึ่ องคป์ ระกอบ ไดอยา งอิสระ)
■ บรรยายอารมณ์ของเพลงและความรู้สึกทม่ี ตี ่อบทเพลงทีฟ่ งั
• ดนตรไี ทยแสดงใหเหน็ ถึงวฒั นธรรม
(ศ ๒.๑ ม.๒/๕) ของไทยอยา งไร
(แนวตอบ นกั เรยี นสามารถแสดงความคดิ เหน็
สาระการเรียนรู้แกนกลาง ทส่ี าํ คญั ประการหนง่ึ คอื อารมณแ์ ละความรสู กึ ไดอ ยา งอิสระ)
ของบทเพลงที่เกิดขึ้นจากการสรางสรรค์ของ
■ เคร่ืองหมายและสญั ลักษณท์ างดนตรี ผูประพันธ์ถายทอดสูผูฟง การเรียนรูเกี่ยวกับ
- โนต้ จากเพลงไทยอัตราจังหวะสองชัน้ เครอ่ื งหมายและสญั ลกั ษณท์ างดนตรี ชว ยใหผ เู รยี น
สามารถปฏิบัติดนตรีไดอยางถูกตองและไดอารมณ์
■ เทคนคิ และการแสดงออกในการ ตามทีผ่ ูประพันธ์เพลงไดส รา งสรรค์ไว ขณะเดยี วกัน
- จนิ ตนาการในการสร้างสรรค์บทเพลง กส็ ามารถบรรยายอารมณเ์ พลงและความรสู กึ ในบทเพลง
- การถา่ ยทอดเรอื่ งราวความคดิ ในบทเพลง

■ การบรรยายอารมณแ์ ละความรู้สกึ ในบทเพลง

ไดอ ยา งเหน็ ภาพพจนอ์ กี ดว ย

เกร็ดแนะครู

การเรยี นการสอนในหนว ยการเรยี นรูนี้ ครูควรเนน ยํา้ ใหนักเรยี นตระหนกั ถงึ
ความสาํ คญั ของดนตรไี ทยวา ดนตรไี ทยเปน งานศลิ ปะทบ่ี ง บอกใหร ถู งึ ความเปน ชาติ
คุณคา ของดนตรไี ทยพจิ ารณาไดจากบทเพลงทีน่ ักประพนั ธเพลงไดป ระพันธข น้ึ
มีทวงทํานองตามโครงสรา งของระบบเสยี ง มเี น้ือรอ งที่ประพนั ธข้นึ อยา งไพเราะ
โดยใชภาษาทีส่ ละสลวย มีนักดนตรีถา ยทอดบทเพลงโดยใชร ะเบยี บวธิ ีการบรรเลง
เครอ่ื งดนตรี ซง่ึ มลี กั ษณะทห่ี ลากหลาย มวี ธิ กี ารขบั รอ งทก่ี ลมกลนื กนั และมเี ครอื่ งดนตรี
ซ่ึงมรี ูปแบบเฉพาะสวยงามไดส ัดสว น

ดนตรจี งึ นบั เปน สง่ิ ทมี่ คี ณุ คา ตอ มนษุ ยใ นการปรงุ แตง ใหช วี ติ มคี วามสขุ ผอ นคลาย-
ความโศกเศรา เปน สอื่ เสรมิ แตง ใหก จิ กรรมทางประเพณแี ละพธิ กี รรมทมี่ นษุ ยป ระกอบ
ขน้ึ นน้ั เกดิ ความสมบรู ณม ากยง่ิ ขน้ึ ดงั นน้ั นกั เรยี นควรมคี วามรเู บอื้ งตน เกยี่ วกบั การอา น
เขยี น รอ งโนต ไทยและโนต สากลทม่ี เี ครอ่ื งหมายแปลงเสยี ง สามารถระบปุ จ จยั สาํ คญั
ทม่ี ีอิทธพิ ลตอการสรางสรรคง านดนตรี พรอมกบั บรรยายอารมณข องเพลง
และความรสู ึกท่มี ตี อ บทเพลงที่ไดฟง

คูมอื ครู 23

กกรระตะตนุ Eนุ nคคgววaาgามeมสสนนใจใจ สสาํ าํ รรEวxวpจจloคคrนeน หหาา ออธธบิ บิ Eาาxยยplคคaวiวnาามมรรู ู ขยายความเขาใจ ตรวจสอบผล
Expand Evaluate
Engage Explore Explain

กระตนุ ความสนใจ Engage

ครนู าํ ภาพเคร่อื งหมายและสญั ลกั ษณ ๑. เคร่ืองหมายและสญั ลกั ษณท์ างดนตรีไทย
ทางดนตรไี ทยมาใหนกั เรียนดู จากนั้นครถู าม กอนการฝกปฏิบัติเครื่องดนตรี หรือการขับร้องเพลงไทย ผู้เรียนจ�าเป็นต้องศึกษาเกี่ยวกับ
นกั เรยี นวา โนต้ เพลงไทย เครอ่ื งหมาย และสัญลกั ษณ์ที่ใชใ้ นการบันทึกโนต้ ให้เขา้ ใจเสยี กอ น จงึ จะสามารถ
ปฏิบตั ิ หรอื ขับรอ้ งได้ถกู ต้องตามทา� นองและจงั หวะของเพลงไทย
• เพราะเหตใุ ดกอ นการฝก ปฏิบตั ิ ๑.๑ โนต้ เพลงไทย
เครื่องดนตรีไทย หรอื ขับรอ งเพลงไทย
นกั เรยี นจงึ จําเปน ตองศึกษาเกี่ยวกบั โนต้ เพลงไทย มีหลายลักษณะทั้งท่ีใชต้ ัวเลขแทนเสียงและใชต้ ัวอักษรแทนเสยี ง ในปจั จุบนั
เคร่ืองหมายและสัญลักษณท างดนตรไี ทย นยิ มใชต้ วั อกั ษรแทนเสยี ง เสยี งของดนตรไี ทยมที ง้ั หมด ๗ เสยี ง แตล ะชว งเสยี งจะหา งกนั ๑ เสยี ง
(แนวตอบ เพราะจะทําใหสามารถฝก ปฏบิ ัติ เต็มเทา กันทกุ เสยี ง ตวั อกั ษรที่ใช้แทนเสยี งตัวโน้ตของไทย ได้แก ด ใช้แทนเสียงโน้ตตัว โด
เครอ่ื งดนตรีไทย หรือขับรองเพลงไทยได ร ใช้แทนเสียงโน้ตตัว เร ม ใช้แทนเสียงโน้ตตวั มี ฟ ใชแ้ ทนเสยี งโนต้ ตัว ฟา ซ ใช้
ถกู ตองตามทาํ นองและจงั หวะของเพลงไทย) แทนเสียงโนต้ ตวั ซอล ล ใชแ้ ทนเสยี งโนต้ ตวั ลา และ ท ใชแ้ ทนเสียงโน้ตตวั ที

สาํ รวจคน หา Explore ตัวอกั ษร ด ร ม ฟ ซ ล ท
ใชแ้ ทนเสียงตัวโน้ต โด เร มี ฟา ซอล ลา ที
ใหน กั เรยี นศกึ ษา คน ควา หาความรเู พ่มิ เตมิ
เก่ยี วกับเครอ่ื งหมายและสญั ลักษณท างดนตรไี ทย ในการบันทึกโน้ต ถ้าโน้ตระดับเสยี งสงู ขน้ึ เปน็ คู ๘ กา� หนดใหใ้ ช้เครอ่ื งหมาย � โดยเขยี นไว้
จากแหลงการเรยี นรูตา งๆ เชน หองสมุดโรงเรยี น บนตวั โน้ต เชน ด� ร� ม� เป็นต้น
หองสมดุ ชมุ ชน อินเทอรเน็ต เปน ตน ในหัวขอ ๑.๒ รปู แบบการบันทึกโนต้ เพลงไทย
ทค่ี รูกําหนดให ดงั ตอ ไปน้ี
การบันทกึ โนต้ เพลงไทยโดยทว่ั ไป บรรทดั หนึ่งจะแบง ออกเป็น ๘ หอ้ ง เทา ๆ กนั ดังนี้
1. โนต เพลงไทย
2. รปู แบบการบนั ทกึ โนต เพลงไทย
3. อัตราจังหวะพื้นฐานเพลงไทย
4. การฝก ปฏิบัติอา นโนต เพลงไทย

อตั ราจงั หวะ 2 ชัน้

อธบิ ายความรู Explain ในแตล ะหอ้ งเพลงจะประกอบไปดว้ ยตวั อกั ษรท่ีใชแ้ ทนเสยี งตวั โนต้ ๔ ตวั เสยี งตวั โนต้ มที ง้ั สนั้
และยาว ในการบันทึกโน้ตเสียงยาวจะใชส้ ัญลกั ษณ์ “-” แทนความยาวของจังหวะ “-” มคี า เทา กบั
ใหนักเรียนรวมกันอภิปรายเกี่ยวกับเคร่ืองหมาย ความยาวของโน้ต ๑ ตัว ถ้ายาวมากก็ใหเ้ พม่ิ จ�านวนสัญลกั ษณต์ ามขนาดความยาวของจังหวะนน้ั
และสญั ลกั ษณท างดนตรไี ทย ในหวั ขอ โนต เพลงไทย ซงึ่ จะขนึ้ อยกู บั ความยาวของตวั โนต้ แตล ะตวั วา ตอ้ งการใหม้ คี วามยาวมากนอ้ ยเพยี งใด ในเบอื้ งตน้
ตามท่ไี ดศกึ ษามา จากนั้นครูถามนักเรียนวา วิธงี า ยท่สี ดุ ทจี่ ะชว ยให้ผเู้ รยี นเขา้ ใจจังหวะและสามารถอา นโน้ตได้อยางถูกตอ้ ง กค็ อื ฝก ใหผ้ ู้เรยี น
อา นโนต้ และเคาะจงั หวะโนต้ ตวั ที่ ๒ และ ๔ ของแตล ะหอ้ ง(โนต้ ตวั ท่ี ๑ และ ๓ เปน็ จงั หวะทย่ี กมอื ขน้ึ
• โนตเพลงไทยมลี กั ษณะอยางไร ทงั้ ๒ ตวั ) ใหฝ้ ก อา นโนต้ ในจงั หวะทห่ี ลากหลาย ซง่ึ วธิ นี ชี้ ว ยใหส้ ามารถเขา้ ใจถงึ จงั หวะยอ ยในแตล ะ
(แนวตอบ มีทั้งท่เี ปนตัวเลขและตวั อกั ษร หอ้ งเพลงไดช้ ัดเจนข้ึน
แตจ ะนยิ มใชต วั อกั ษรมากกวา เสยี งดนตรไี ทย
จะมี 7 เสยี ง เชน เดยี วกบั โนต สากล แตล ะเสยี ง ๒๔
หางกนั 1 เสียงเตม็ เทา กันทุกเสยี ง แตจะไมม ี
ระยะเสียงเหมอื นโนตดนตรสี ากล) กจิ กรรมสรา งเสรมิ

เกร็ดแนะครู

ครูควรอธบิ ายเพม่ิ เติมเก่ยี วกบั การอานโนต เพลงไทยวา มวี ิธีการอา นเหมือนกบั ใหน ักเรยี นฝกไลระดบั เสียงโนต เพลงไทยท้ัง 7 เสยี ง จากน้ันออกมา
การอานหนังสือ คือ อานจากดา นซา ยไปดานขวา โนต 1 บรรทดั จะแบงเปน ชอ งๆ สาธติ วธิ กี ารไลระดับเสยี งโนต เพลงไทยทัง้ 7 เสียง ใหเพื่อนชม
รวม 8 ชอง ดงั นี้ หนาช้นั เรยี น โดยมีครคู อยเปน ผชู ้ีแนะความถูกตอ ง

- - - ด - - - ร - - - ม - - - ฟ - - - ซ - - - ล - - - ท - - - ด� กจิ กรรมทา ทาย

ชอ งแตล ะชองมีคาเทากบั 1 จงั หวะ วิธีนับใหน บั จงั หวะตกท่ีโนต ตัวสดุ ทา ยซึ่งอยู ใหน ักเรยี นทําตารางวิเคราะหและเปรียบเทียบความแตกตา ง
หนาเสน กั้นหองจากรูป ใหเ คาะจังหวะตกท่ตี ัวโด, เร, มี, ฟา, ซอล, ลา, ที, โด (สงู ) ระหวา งโนตเพลงไทยกับโนต เพลงสากล ลงกระดาษรายงาน
รวมตองเคาะจงั หวะ 8 ครง้ั หรอื 8 จงั หวะ นาํ สงครูผูสอน

มมุ IT

นกั เรียนสามารถศกึ ษา คน ควา เพิ่มเติมเกี่ยวกับวิธกี ารอา นโนต เพลงไทย
ไดจาก http://www.trsc.ac.th

24 คูมอื ครู

กระตุน ความสนใจ สาํ รวจคน หา ออธธบิ บิ Eาาxยยplคคaวiวnาามมรรู ู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล
Engage Explore
Explain Expand Evaluate

อธบิ ายความรู Explain

ตัวอย่าง โน้ตทั่วไปทีม่ ีความยาวของจังหวะเท่าๆ กนั 1. ใหน กั เรยี นรว มกนั อภปิ รายเกย่ี วกบั เครอ่ื งหมาย
และสัญลักษณทางดนตรไี ทย ในหวั ขอรูปแบบ
ฝกปฏบิ ัตอิ านโนต ตอไปน้ีพรอ มเคาะจังหวะตรงตวั ท่ี ๒ และ ๔ ของแตล ะหอง การบันทกึ โนตเพลงไทย ตามท่ไี ดศกึ ษามา

ด ด ด ด ร ร ร ร ม ม ม ม ฟ ฟ ฟ ฟ ซ ซ ซ ซ ล ล ล ล ท ท ท ท ด� ด� ด� ด� 2. ใหนักเรยี นศกึ ษาแผนผงั การบันทกึ โนต
เพลงไทย จากในหนังสือเรยี น หนา 25
➡ ➡ ➡➡ จากนนั้ ครถู ามนักเรยี นวา
➡ ➡ ➡➡ • การบนั ทึกโนตเพลงไทยท่ีถกู ตอ ง
ควรบันทกึ อยา งไร
➡ ➡ ➡➡ (แนวตอบ การบันทึกโนต เพลงไทยโดยท่ัวไป
➡ ➡ ➡➡ บรรทดั หนง่ึ จะแบง ออกเปน 8 หอ ง เทา ๆ กนั
จึงมีอัตราจังหวะเทากับ 1 จงั หวะ
➡ ➡ ➡➡ ของหนา ทบั ปรบไก 2 ช้นั หรือ 1 จังหวะ
➡ ➡ ➡➡ ของหนาทบั สองไม 3 ช้ัน ดงั ตอ ไปนี้

➡ ➡ ➡➡
➡ ➡ ➡➡

➡ ➡ ➡➡
➡ ➡ ➡➡

➡ ➡ ➡➡
➡ ➡ ➡➡

➡ ➡ ➡➡
➡ ➡ ➡➡

➡ ➡ ➡➡
➡ ➡ ➡➡
ตัวอย่าง โนต้ ทม่ี เี สียงยาวเท่ากับโนต้ ๒ ตวั

ฝก ปฏบิ ตั โิ ดยอา นโน1ต ตอ ไปนพี้ รอ มเคาะจงั หวะตรงตวั ท่ี ๒ และ ๔ ของแตล ะหอ ง โนต ตวั ใด

ท่มี เี คร่อื งหมาย “-” ตาม ใหอ านเสียงยาวใหครบตามจงั หวะ

- ด - ด - ร - ร - ม - ม - ฟ - ฟ - ซ - ซ - ล - ล - ท - ท - ด� - ด�

ตวั อยา่ ง โน้ตทีม่ เี สยี งยาวและส้นั ปนกัน ในแตล ะหอ งเพลงประกอบไปดวยตัวอกั ษร
ทีใ่ ชแ ทนเสียงตัวโนต 4 ตวั ซ่ึงเสยี งโนต
ฝกปฏิบตั โิ ดยอา นโนตตอ ไปนพ้ี รอ มเคาะจงั หวะตวั ท่ี ๒ และ ๔ ของแตละหอ ง แตละตัวจะมคี วามสน้ั - ยาว แตกตางกัน
- - - ร - ร ร ร - ซ- ม ร ด ร ม - - - - ซล ดร - ด- ม ร ร ร ร ออกไป ตาํ แหนง การบรรจโุ นต เพลงใน 1 หอ ง
ปกติ กําหนดเปน โนต 4 ตัว ดงั ตอไปน้ี
- - -ซ -ซซซ ลซมซ - ล - ด - - -ด - ดดด - ซ - ม ร ด - ร
---- ---- ---- ---- ---- ---- ---- ----
* หมายเหตุ ควรฝก ปฏบิ ตั ซิ า้� หลายๆ ครงั้ จนเกดิ ความเขา้ ใจ สามารถอา นโนต้ และเคาะจงั หวะยอ ยได้อยา งถกู ตอ้ ง
• นกั เรียนคิดวา เราสามารถบันทึกโนตเพลง
ใน 1 หอ งเพลงเกินกวา 4 ตวั ทีก่ าํ หนดไว
ไดหรือไม เพราะเหตใุ ด
(แนวตอบ นกั เรยี นสามารถแสดงความคดิ เหน็
ไดอยางอิสระ)

3. ครูสาธิตวธิ ีการอานโนตและเคาะจังหวะยอ ย
ทีถ่ ูกตอ งใหน กั เรียนดู พรอมทัง้ ใหนกั เรยี น
ฝกปฏบิ ตั ิตาม จากนน้ั ครสู ุม นักเรียน 2 - 3 คน
ออกมาสาธติ วธิ กี ารอา นโนต และเคาะจงั หวะยอ ย
ทีถ่ ูกตอ งใหเพ่ือนชมหนา ชัน้ เรียน โดยมคี รู
เปนผคู อยช้ีแนะความถูกตอ ง

๒๕

แนวขอ สNอบTเนนOก-าNรคETิด นกั เรียนควรรู

สัญลักษณ “–” ใชแ ทนสง่ิ ใด 1 เครอ่ื งหมาย “_” เปนการเพม่ิ เสยี งตัวโนต ทอ่ี ยขู างหนา เครื่องหมายใหมี
1. ความชาของจงั หวะ เสยี งยาวขนึ้ ทงั้ นี้ ความยาวของเสยี งจะมมี าก หรอื นอ ยขน้ึ อยกู บั จาํ นวนขดี ( - ) ดงั น้ี
2. ความเรว็ ของจงั หวะ เคร่ืองหมาย _ มีคาความยาวของเสยี งเทา กบั 1/4 จงั หวะ
3. ความส้ันของจังหวะ เครื่องหมาย _ _ มีคา ความยาวของเสียงเทากบั 2/4 จังหวะ
4. ความยาวของจังหวะ เครอ่ื งหมาย _ _ _ มคี า ความยาวของเสียงเทากับ 3/4 จงั หวะ
เครอ่ื งหมาย _ _ _ _ มีคาความยาวของเสยี งเทากบั 1 จังหวะ
วเิ คราะหค ําตอบ ตอบขอ 4. เพราะเปนสญั ลกั ษณการเพ่มิ เสียงตวั โนต

ทอ่ี ยขู า งหนา เครอื่ งหมายใหม เี สยี งยาวขนึ้ ทง้ั นี้ ความยาวของเสยี งจะมมี าก
หรอื นอยขึน้ อยกู ับจาํ นวนขีด ( - )

คูมอื ครู 25

กระตุนความสนใจ สาํ รวจคน หา ออธธบิ บิ Eาาxยยplคคaวiวnาามมรรู ู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล
Expand Evaluate
Engage Explore Explain

อธบิ ายความรู Explain

1. ใหนักเรียนรวมกันอภิปรายเกี่ยวกับเคร่ืองหมาย ๑.๓ อตั ราจงั หวะพืน้ ฐานเพลงไทย
และสญั ลกั ษณท างดนตรีไทย ในหัวขอ อตั รา ผูเ้ รยี นได้เคยศกึ ษาและฝกปฏิบัตกิ ารทา� ความเข้าใจจงั หวะพ้ืนฐานของเพลงไทยมาบ้างแลว้
จังหวะพื้นฐานเพลงไทย ตามทีไ่ ดศ กึ ษามา
จากน้ันครถู ามนักเรียนวา ในท่ีน้ีจึงข1อทบทวนจังหวะพ้ืน2ฐานของเพลงไทยเดิมท่ีนิยมบรรเลงกันท่ัวไป ซ่ึงบัญญัติไว้เป็น
• อตั ราจังหวะเพลงไทยสามารถแบงออกเปน ศัพทส์ ังคีต ๓ คา� คือ สามชน้ั สองชนั้ และชน้ั เดียว ดังน้ี
กี่ประเภท อะไรบาง
(แนวตอบ สามารถแบง ออกเปน 3 อตั ราจงั หวะ สามชนั้ หมายถึง อัตราจงั หวะท่มี ีความยาวมากท่สี ดุ หรอื ชา้ ท่สี ดุ มีความยาวเทากับอัตรา
ไดแ ก อัตราจงั หวะ 3 ชน้ั คอื จงั หวะฉงิ่ จงั หวะสองชนั้ ๒ จงั หวะ และเทา กบั อตั ราจงั หวะชน้ั เดยี ว ๔ จงั หวะ ถา้ เคาะตามจงั หวะฉง่ิ จะเคาะ
ตหี นกั ตเี บาแตละครั้ง จะเทา กบั การนับ ตรงโน้ตตัวที่ ๔ ของห้องคู คอื หอ้ งท่ี ๒, ๔, ๖, ๘ ของแตล ะบรรทัด ดงั ตวั อยาง
2โนจตงั ตหวั วขะาวขอ1งดตนัวตใรนีสอาัตกรลาจเงัปหรวียะบไ44ดกับ
| - - - - | - - - ฉง่ิ | - - - - | - - - ฉบั | ฉ่งิ ฉบั ฉ่งิ ฉบั
อตั ราจงั หวะ 2 ชน้ั คอื จังหวะฉงิ่ ตีหนัก
ตีเบาแตละครงั้ จะเทา กบั การนับ 1 จงั หวะ ด ด ด ด ร ร ร ร ม ม ม ม ฟ ฟ ฟ ฟ ซ ซ ซ ซ ล ล ล ล ท ท ท ท ด� ด� ด� ด�
ใขนอองดตั นราตจรังสี หาวกะล44เปรยี บไดก บั โนต ตวั ดาํ 1 ตัว
| - - - - ฉง่ิ | - - - ฉบั | - - - - ฉงิ่ | - - - ฉบั | ➡➡ ➡
อัตราจังหวะชน้ั เดียว คอื จงั หวะฉิ่งตหี นัก ➡
ตเี บา 1 ชุด จะเทา กบั การนบั 1 จังหวะ
1ขอชง้นั ดนใตนรอสีตั ารกาลจงั เหปวระยี บ44ไดก ับโนต ตัวเขบ็ต ➡➡
| ฉง่ิ - ฉบั | ฉงิ่ - ฉบั | ฉงิ่ - ฉบั | ฉง่ิ - ฉบั |) ➡

2. ใหน ักเรยี นศกึ ษาแผนผังอัตราจงั หวะพ้ืนฐาน ➡➡ ➡
เพลงไทย จากในหนังสือเรียน หนา 26 ➡

3. ครสู าธติ การตฉี ง่ิ ในอตั ราจงั หวะพนื้ ฐานเพลงไทย ➡➡
ทีถ่ ูกตอ งใหน กั เรยี นดู พรอ มทง้ั ใหน กั เรียนฝก ➡
ปฏิบัติตาม จากนนั้ ครสู มุ นักเรียน 2 - 3 คน
ออกมาสาธิตวิธีการตฉี ิ่งในอัตราจงั หวะพื้นฐาน ➡➡ ➡
เพลงไทยทีถ่ ูกตอ งใหเพือ่ นชมหนาช้ันเรียน ➡
โดยมีครูเปนผูคอยช้แี นะความถูกตอ ง
➡➡
➡

➡➡ ➡
➡

➡➡
➡
สองช้นั หมายถงึ อัตราจังหวะท่มี คี วามยาวปานกลาง ส้ันกวา อัตราจังหวะสามชั้น ๑ เทา
และยาวกวา อตั ราจังหวะชนั้ เดียว ๑ เทา ดังนนั้ ถา้ เคาะตามจงั หวะฉิง่ จะเคาะตรงโนต้ ตวั ที่ ๔ ของ
แตละหอ้ ง ดังนี้

ฉง่ิ ฉับ ฉ่ิง ฉบั ฉง่ิ ฉบั ฉ่งิ ฉบั

ด ด ด ด ร ร ร ร ม ม ม ม ฟ ฟ ฟ ฟ ซ ซ ซ ซ ล ล ล ล ท ท ท ท ด� ด� ด� ด�

ชน้ั เดยี ว หมายถงึ อตั ราจงั หวะทสี่ น้ั ทส่ี ดุ มคี วามยาวเทา กบั ครงึ่ หนงึ่ ของอตั ราจงั หวะสองชน้ั
ถา้ เคาะตามจงั หวะฉง่ิ เทา กบั จงั หวะยอ ยของโนต้ ท่ีไดฝ้ ก ปฏบิ ตั ขิ า้ งตน้ คอื จงั หวะ “ฉง่ิ ” ลงตา� แหนง
ของโน้ตตวั ท่ี ๒ และจังหวะ “ฉับ” ลงท่ีโนต้ ตัวท่ี ๔

ฉ่ิง ฉับ ฉงิ่ ฉบั ฉงิ่ ฉบั ฉง่ิ ฉับ ฉิง่ ฉบั ฉง่ิ ฉับ ฉิ่ง ฉับ ฉงิ่ ฉับ
ด ด ด ด ร ร ร ร ม ม ม ม ฟ ฟ ฟ ฟ ซ ซ ซ ซ ล ล ล ล ท ท ท ท ด� ด� ด� ด�

๒6 ขแอนสวอบNเนTน การคดิ T
O-NE
นกั เรยี นควรรู
จงั หวะหนาทบั สองไมและหนาทับปรบไก มลี กั ษณะทเ่ี หมือนกัน
1 ศัพทสังคีต ภาษาเฉพาะทใ่ี ชพ ูดกนั ในวงการดนตรไี ทย ซง่ึ เปนทีร่ กู ันวา หรอื แตกตา งกนั อยางไร
หมายความถงึ สิ่งใด หรอื ใหปฏิบตั ิอยางไร
2 สามช้นั เพลงท่มี จี งั หวะชา (มีจาํ นวนหองเพลงเปน 2 เทา ของ 2 ชัน้ แนวตอบ ตา งกนั คอื หนา ทบั สองไม ใชบ รรเลงประกอบเพลงทมี่ สี าํ เนยี งลาว
หรอื 4 เทา ของชั้นเดียว) ตองใชเ วลาในการบรรเลงและขบั รองนานกวา เพลง และสาํ เนียงพเิ ศษ เชน เพลงทยอย เพลงสองไม เปน ตน รวมทง้ั เพลงไทย
ในอัตราจงั หวะอื่นๆ คอื บางเพลงอาจมีประเภทสําเนียงแขกอยูบาง ทง้ั นี้ ขนึ้ อยูกบั ผูประพันธเพลง
| - - - - | - - - ฉิ่ง| - - - - | - - - ฉับ| จะกาํ หนดใหใชห นาทับใด สวนหนาทับปรบไก ใชประกอบจงั หวะ
ในเพลงประเภทที่มีสาํ เนยี งไทย เพลงสาํ เนียงมอญ เพลงสาํ เนยี งเขมร
26 คูม ือครู เพลงสําเนยี งแขกทีเ่ ปนเพลงเถาทเ่ี กิดจากการขยายจากเพลงเดิมในอัตรา
จังหวะ 2 ช้นั และอัตราจงั หวะช้นั เดยี ว ขยายขึน้ เปน อัตราจงั หวะ 3 ชน้ั
เพ่ือใหครบเปนเพลงเถา หลายเพลงใชหนา ทับปรบไกในอัตราจังหวะ 3 ช้ัน
สวนอัตราจังหวะ 2 ชน้ั หรืออัตราจังหวะชัน้ เดียว อาจจะใชห นา ทับปรบไก
หรอื หนาทับสําเนียงนนั้ ๆ จนครบเถาก็ได

กระตุนความสนใจ สาํ รวจคน หา ออธธบิ ิบEาาxยยplคคaวiวnาามมรรู ู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล
Engage Explore
Explain Expand Evaluate

อธบิ ายความรู Explain

๑.๔ การฝก ปฏบิ ตั อิ า่ นโนต้ เพลงไทยอัตราจงั หวะสองชั้น 1. ใหน กั เรยี นรว มกนั อภปิ รายเกย่ี วกบั เครอ่ื งหมาย
ในการฝกปฏิบัติอานและเคาะจังหวะตามโน้ตเพลงไทยในระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๒ น้ี และสญั ลักษณท างดนตรีไทย ในหวั ขอ
การฝก ปฏบิ ตั อิ า นโนต เพลงไทยอตั ราจงั หวะ
ไดค้ ดั เลอื กเพลงอตั ราจงั หวะสองชนั้ ทมี่ ที ว งทา� นองไพเราะ สนกุ สนาน จดจา� ไดง้ า ย และเปน็ ทน่ี ยิ ม 2 ชั้น : เพลงตนบรเทศสองชน้ั ตามทไี่ ด
กนั ทวั่ ไป มาให้ผู้เรยี นฝก ปฏบิ ัตอิ า นและเคาะจงั หวะ ดังน้ี ศกึ ษามา

1 2. ใหน ักเรียนศกึ ษาแผนผังการฝก ปฏิบตั อิ านโนต
เพลงต้นบรเทศสองช้นั เพลงไทยอตั ราจังหวะ 2 ชนั้ : เพลงตน บรเทศ
สองชน้ั จากในหนังสือเรียน หนา 27
เปน็ เพลงทคี่ รกู ลอ้ ย ณ บางชา้ ง นกั ดนตรชี าวอมั พวา จงั หวดั สมทุ รสงคราม เปน็ ผแู้ ตง เพลงนี้
จดั เปน็ เพลงประเภทหนา้ ทบั สองไม้ ท่ีไดร้ บั ความนยิ มทงั้ ดา้ นความไพเราะและใหอ้ ารมณเ์ พลง 3. ใหน กั เรยี นแบง กลุม กลมุ ละ 5 - 6 คน
ทส่ี นกุ สนาน ครสู าธติ วธิ ีการอานโนตเพลงประกอบการตีฉงิ่
ทอน ๑ ในเพลงตน บรเทศสองชนั้ ทถี่ กู ตอ งใหน กั เรยี นดู
จากนนั้ ใหน ักเรยี นฝกปฏิบัติตาม แลวให
- ด� - ม� ร� ด� - ล - - - ซ - - - ม - - - - - ล - ด� - ล - ซ - - - - นกั เรียนแตละกลุมผลดั กันออกมาสาธิตวธิ ี
ฉ่ิง ฉบั ฉงิ่ ฉับ ฉ่งิ ฉับ ฉ่ิง ฉับ การอา นโนตเพลงประกอบการตฉี ่งิ ในเพลง-
ตนบรเทศสองชนั้ ทถ่ี ูกตอ งใหเ พื่อนชม
- ด� - ม� ร� ด� - ล ---ซ ---ม ---- ซมรด -ร-ด ---- หนา ชน้ั เรยี น โดยมีครเู ปน ผูคอยช้แี นะ
ฉิง่ ฉบั ฉิ่ง ฉบั ฉ่งิ ฉับ ฉ่ิง ฉบั ความถูกตอง

ทอ น ๒ ล ซ - ม� - - - ร� - ด� ร� ม� - - - - ซ� ม� ร� ด� ม� ร� ซ� ม� กลบั ตน้
ฉับ ฉง่ิ ฉบั ฉงิ่ ฉบั ฉิ่ง
-ซ-- ----
ฉ่ิง ฉบั

-ซ-- ล ซ - ม� - - - ร� - ด� ร� ม� - - - - ซ� ม� ร� ด� - ร� - ด� ----
ฉิ่ง ฉบั ฉิง่ ฉบั ฉิง่ ฉบั ฉ่ิง ฉับ

ทอน ๓ -ซ-ฟ ซลซฟ -ม-ร - - - - ซ ล ด� ร� ด� ล ด� ซ กลับตน้
ฉับ ฉง่ิ ฉบั ฉิง่ ฉับ ฉง่ิ
ฟฟฟฟ ----
ฉง่ิ ฉบั

ฟฟฟฟ -ซ-ฟ ซลซฟ -ม-ร - - - - ซ� ม� ร� ด� - ร� - ด� ----
ฉิ่ง ฉับ ฉ่ิง ฉับ ฉง่ิ ฉบั ฉง่ิ ฉับ

ทอ น ๔ - ล - ด� ร� ม� ร� ด� -ล-ซ ---- รมฟซ ลซฟม กลับตน้
ฉบั ฉ่งิ ฉบั ฉ่ิง ฉบั ฉ่ิง
ด� ด� ด� ด� ----
ฉงิ่ ฉับ

ด� ด� ด� ด� - ล - ด� ร� ม� ร� ด� -ล-ซ - - - - ด� ล ด� ซ ด� ล ด� ซ ----
ฉง่ิ ฉับ ฉิง่ ฉับ ฉ่ิง ฉับ ฉ่งิ
ฉบั
๒๗
กลับตน้

แนวขอสNอบTเนนOก-าNรคE Tดิ นักเรียนควรรู

เพลงในขอใดนํามาใชบรรเลงประกอบกิรยิ าของตัวละคร 1 เพลงตนบรเทศ หรือเพลงตน วรเชษฐ เปน เพลงไทยอัตราจงั หวะ 2 ชั้น
ทีแ่ สดงความโศกเศรา เสยี ใจ และชน้ั เดยี ว ทาํ นองเพลงของเกาสมัยอยธุ ยา ซงึ่ ถูกรวบรวมไวอยูใ นเพลงประเภท
สองไมและเพลงเรว็ เรื่องเตา กินผกั บงุ ตอมาหลวงประดษิ ฐไพเราะ
1. เพลงทยอย (ศร ศลิ ปบรรเลง) ไดน าํ เอาทาํ นองตน บรเทศมาแตง เพมิ่ เปน อตั ราจงั หวะ 3 ชนั้
2. เพลงกลองโยน และตง้ั ชอ่ื ใหมว า “เพลงชมแสงจนั ทร” อกี ทางหนงึ่ แตง เปน “เพลงชมแสงทอง 3 ชนั้ ”
3. เพลงตระบองกนั หรอื “เพลงอรณุ ไขแสง” หรือ “เพลงชมแสงจันทรทางเจาชู”
4. เพลงคกุ พาทย
มุม IT
วเิ คราะหคําตอบ ตอบขอ 1. เพราะเพลงทยอย เปน เพลงบรรเลงท่ีแสดง
นกั เรียนสามารถชมการบรรเลงดนตรีไทยในเพลงตนวรเชษฐ ไดจ าก
ถงึ ความเศราโศก เสยี ใจ นิยมนาํ มาใชบรรเลงประกอบการแสดงโขน http://www.youtube.com โดยคน หาจากคําวา เพลงตน วรเชษฐ
ละคร เชน การแสดงละครเรื่องพระเวสสนั ดรชาดก ตอนพระนางมทั รี
เดนิ รองไหต ามหาพระกุมารท้งั สอง ดนตรจี ะบรรเลงเพลงทยอย
เพ่ือสื่อใหเ หน็ อารมณโ ศกเศราของตัวละคร เปนตน

คูมือครู 27

กระตนุ ความสนใจ สํารวจคนหา ออธธบิ ิบEาาxยยplคคaวiวnาามมรรู ู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล
Expand Evaluate
Engage Explore Explain

อธบิ ายความรู Explain

1. ใหน กั เรียนรว มกนั อภิปรายเก่ียวกับเครอื่ งหมาย เพลงจนี ขิมเล็กสองช้นั
และสัญลักษณท างดนตรไี ทย ในหัวขอ เพลงจีนขมิ เล็กสองชน้ั เปน็ เพลงส�าเนยี งจีนที่ใชป้ ระกอบการแสดงโขน ละคร เพลงนี้
การฝก ปฏิบัตอิ า นโนต เพลงไทยอัตราจังหวะ พระประดษิ ฐ์ไพเราะ(มแี ขก) ไดแ้ ตง ขนึ้ ในสมยั พระบาทสมเดจ็ พระนงั่ เกลา้ เจา้ อยหู วั (รชั กาลที่ ๓)
2 ชน้ั : เพลงจนี ขมิ เลก็ สองชนั้ ตามทไ่ี ดศ กึ ษามา จงั หวะฉง่ิ ของเพลงน้ีจะตีตางจากเพลงอัตราจังหวะสองชั้นท่ัวไป คือ จะเพิ่มจังหวะฉ่ิงแทรก
เข้าไปอกี ๑ จังหวะ ดงั น้ี
2. ใหนักเรียนศึกษาแผนผังการฝกปฏิบัติอานโนต จงั หวะฉ่งิ อตั ราจังหวะสองชัน้ ทัว่ ไป
เพลงไทยอตั ราจังหวะ 2 ชั้น : เพลงจนี ขิมเลก็
สองชน้ั จากในหนงั สือเรยี น หนา 28 -มรด -ร-ม -ลซม -ร-ด -มรด -ซ-ล ซมซล -ด-ด
ฉ่ิง ฉบั ฉ่งิ ฉับ ฉงิ่ ฉบั ฉิ่ง ฉบั
3. ครสู าธิตวิธกี ารอา นโนต เพลงประกอบการตฉี ง่ิ
ในเพลงจีนขิมเล็กสองชั้นที่ถูกตองใหนักเรียนดู จังหวะฉ่ิงอตั ราจงั หวะสองชัน้ เพลงสําเนยี งจนี
จากน้นั ใหนักเรียนฝกปฏิบตั ิตาม แลวให
นกั เรยี นแตล ะกลุม ผลัดกนั ออกมาสาธติ - - - - ซ ซ ซ ซ ล ซ ม ซ - ล - ด� - - ร� ด� - ล - ซ - ม - - ซ ล - ซ
วธิ ีการอานโนต เพลงประกอบการตฉี ่ิง
ในเพลงจีนขิมเล็กสองช้ันทถี่ กู ตองใหเ พอื่ นชม ฉ่ิง ฉ่งิ ฉับ ฉงิ่ ฉ่งิ ฉบั ฉ่งิ ฉิ่ง ฉับ ฉงิ่ ฉ่งิ ฉับ
หนาช้นั เรยี น โดยมคี รเู ปน ผูค อยชแี้ นะ
ความถูกตอ ง ทอ น ๑

- - - - ซ ซ ซ ซ ล ซ ม ซ - ล - ด� - - ร� ด� - ล - ซ - ม - - ซ ล - ซ

ฉ่งิ ฉิ่ง ฉับ ฉ่ิง ฉิง่ ฉับ ฉ่ิง ฉิง่ ฉับ ฉ่ิง ฉ่ิง ฉบั

- ล� ซ� ม� - ร� - ด� - ซ - ด� - ร� - ม� - ล� ซ� ม� - ร� - ด� -ล- - ด� ร� - ด�
ฉงิ่ ฉ่งิ ฉบั ฉงิ่ ฉิง่ ฉบั ฉงิ่ ฉิ่ง ฉบั ฉ่ิง ฉง่ิ ฉับ

ทอน ๒ กลับต้น

- - - - ด� ด� ด� ด� - ม� - ร� - ด� - ล ด� ล ด� ซ - ล - ด� -ล-- ด� ร� - ด�
ฉง่ิ ฉง่ิ ฉบั ฉิ่ง ฉ่ิง ฉับ ฉงิ่ ฉ่งิ ฉับ ฉง่ิ ฉิ่ง ฉบั

ทอ น ๓ กลับตน้

- - - - ซ ล ซ ด� - - ร� ม� ร� ม� ซ� ร� - - - - ซ ล ซ ด� - - ร� ม� ร� ม� ซ� ร�

ฉงิ่ ฉง่ิ ฉับ ฉ่ิง ฉง่ิ ฉบั ฉิ่ง ฉิง่ ฉบั ฉงิ่ ฉงิ่ ฉบั

- ม� ซ� ร� ม� ร� ด� ล ด� ล ด� ซ - ล - ด� - ม� ร� ด� - ล - ซ - ม - - ซ ล - ซ

ฉ่ิง ฉง่ิ ฉบั ฉ่งิ ฉง่ิ ฉับ ฉิง่ ฉ่ิง ฉับ ฉิง่ ฉง่ิ ฉบั

- ล� ซ� ม� - ร� - ด� - ซ - ด� - ร� - ม� - ล� ซ� ม� - ร� - ด� -ล-- ด� ร� - ด�
ฉิง่ ฉ่ิง ฉบั ฉงิ่ ฉิง่ ฉับ ฉ่ิง ฉงิ่ ฉับ ฉ่งิ ฉิ่ง ฉบั

กลบั ตน้

๒๘

เกรด็ แนะครู ขแอนสวอบNเนTน การคดิ T
O-NE
ครูควรเนนใหเห็นวา จงั หวะของดนตรไี ทย สามารถจาํ แนกได 3 ประเภท คือ
จงั หวะสามญั หมายถึง จงั หวะทวั่ ไปท่ีนกั ดนตรียดึ เปนหลักสาํ คัญในการบรรเลง ถา นักเรยี นตองการบรรเลงเพลงตน วรเชษฐสองช้ัน ควรฝก อาน
และขับรอง โดยปกตจิ งั หวะสามญั ท่ใี ชกันในวงดนตรีจะมี 3 ระดับ คอื จังหวะชา และเคาะจงั หวะดว ยอัตราจังหวะใดจึงจะถูกตอง
ใชกบั เพลงท่มี อี ัตราจังหวะ 3 ช้นั จังหวะปานกลาง ใชกับเพลงท่มี อี ตั ราจังหวะ 2 ชั้น
จงั หวะเรว็ ใชก บั เพลงทมี่ ีอัตราจงั หวะช้นั เดยี ว 1. | - - - - || - - - ฉงิ่ || - - - - || - - - ฉับ |
จังหวะฉง่ิ หมายถงึ จังหวะทใ่ี ชฉิ่งเปนหลักในการตี โดยปกติจังหวะฉ่ิงจะตี 2. | - - - ฉ่ิง || - - - ฉบั || - - - ฉิง่ || - - - ฉบั |
“ฉิ่ง…ฉับ” สลับกนั ไปตลอดทง้ั เพลง แตจ ะมีเพลงบางประเภทตเี ฉพาะ “ฉิ่ง” 3. | - ฉิ่ง - ฉับ || - ฉ่ิง - ฉบั || - ฉง่ิ - ฉบั || - ฉ่งิ - ฉบั |
ตลอดเพลง บางเพลงตี “ฉ่งิ ฉง่ิ ฉับ” ตลอดทง้ั เพลง หรอื อาจจะตแี บบอ่นื ๆ กไ็ ด 4. | - ฉ่ิง ฉบั - || - ฉงิ่ ฉบั - || - ฉ่งิ ฉบั - || - ฉ่งิ ฉับ |
จังหวะหนา ทบั หมายถึง เกณฑก ารนบั จังหวะทใ่ี ชเครือ่ งดนตรปี ระเภทเคร่อื งตี
ประเภทหนงั ซงึ่ เลยี นเสยี งการตีมาจาก “ทับ” เปน เครอ่ื งกาํ หนดจงั หวะ เครื่องดนตรี วิเคราะหค าํ ตอบ ตอบขอ 2. เพราะเปน เพลงไทยอตั ราจังหวะ 2 ชัน้
เหลาน้ี ไดแก ตะโพน กลองแขก โทน - ราํ มะนา ซ่ึงจะทําใหน ักเรียนมีความรู
ความเขา ใจเกย่ี วกบั จังหวะของดนตรีไทยไดดียิ่งข้นึ และช้นั เดียว ทํานองเพลงของเกา สมัยอยุธยา ซง่ึ ถกู รวบรวมไวอยใู นเพลง
ประเภทสองไมและเพลงเรว็ เร่อื งเตากนิ ผกั บุง

28 คูมอื ครู

กระตุนความสนใจ สํารวจคน หา ออธธบิ ิบEาาxยยplคคaวiวnาามมรรู ู ขขยยาายยEคคxวpวaาาnมมdเขเขาใา จใจ ตตรรวEวvจจaสสluออaบtบeผผลล

Engage Explore Explain Expand Evaluate

อธบิ ายความรู Explain

เสรมิ สาระ ใหน กั เรียนศึกษาเกี่ยวกบั ศัพทสงั คีต จากใน
หนงั สอื เรียน หนา 29 จากนน้ั ครูถามนักเรยี นวา
ศพั ทสังคตี
ศพั ทส ังคีต ทีพ่ บไดบ้ อ ยคร้งั ในการปฏบิ ตั ดิ นตรีไทย มีอยูดว้ ยกันมากมาย เชน • คาํ วา “ขบั ” สามารถแปลความหมาย
ทอ น หมายถงึ ทวงทา� นองเพลงทีม่ ีความยาวต้งั แต ๒ จังหวะหน้าทับขึน้ ไป เพลงหนึง่ ๆ จะ ในทางศัพทสงั คีตไดวา อยา งไร
มีกี่ทอนก็ได้ข้ึนอยูกับผู้ประพันธ์วาต้องการให้มีความสั้น หรือยาวเพียงใด โดยปกติการบรรเลง (แนวตอบ การเปลงเสียงออกไปอยา งเดียว
เครอ่ื งดนตรไี ทยแตล ะทอ น เมอื่ จบทอ นมกั จะบรรเลงซา้� อกี ๑ เทย่ี ว ดงั ศพั ทส์ งั คตี ท่ีใชว้ า “กลบั ตน ” กับการรอง แตการขับมักใชในทํานอง
ลกู ลอ้ หมายถงึ สว นหนง่ึ ของทา� นองเพลงทผ่ี ปู้ ระพนั ธก์ า� หนดใหแ้ บง ผบู้ รรเลงออกเปน็ ๒ พวก ท่มี ีความยาวไมแ นนอน การเดนิ ทํานอง
คอื พวกหนา้ และพวกหลงั ขณะทพี่ วกหนา้ บรรเลง พวกหลงั จะตอ้ งรอใหพ้ วกหนา้ บรรเลงทา� นองนนั้ เปนเพียงแนวทางเทา น้ันและถอื ถอยคํา
จบกอน จงึ บรรเลงท�านองนัน้ ตาม ขณะทพ่ี วกหลงั บรรเลง พวกหน้ากต็ อ้ งรอใหพ้ วกหลงั บรรเลง เปน สาํ คัญ ทํานองตอ งนอมเขา หาถอยคํา
ทา� นองนนั้ จบเชนเดยี วกนั การบรรเลงในลักษณะน้ี เปรียบเสมือนการพดู จาลอ้ เลียนกนั เชน การขบั กบั การรอ งมีวิธีการทค่ี ลายคลึง
จึงมักจะเรยี กรวมๆ กนั วา “การขบั รอง”)

ขยายความเขา ใจ Expand

ซลซม ซรมซ ซลซม ซรมซ ซลซม รด-ร ซลซม รด-ร 1. ใหน ักเรยี นรวมกนั สรปุ สาระสําคญั เกย่ี วกบั
เคร่อื งหมายและสัญลกั ษณทางดนตรไี ทย
พวกหนา้ พวกหลงั พวกหน้า พวกหลงั ลงกระดาษรายงาน นาํ สง ครูผสู อน

ลกู ขดั หมายถงึ สว นหนงึ่ ของทา� นองทผี่ ปู้ ระพนั ธก์ า� หนดใหผ้ บู้ รรเลง ๒ พวก ผลดั กนั บรรเลง 2. ใหนกั เรยี นเลอื กฝกปฏิบัติอา นโนต ประกอบ
เชน เดยี วกบั การบรรเลงลกู ลอ้ แตม คี วามแตกตา งกนั คอื ทา� นองทท่ี ง้ั ๒ พวกบรรเลงจะไมเ หมอื นกนั การตีฉง่ิ ในเพลงไทยอัตราจังหวะ 2 ชัน้ :
การบรรเลงลกั ษณะน้ี เปรยี บเสมอื นการพดู ขัดกนั เชน เพลงตนวรเชษฐสองช้นั หรือเพลงจนี ขมิ เล็ก
สองช้นั ตามความสนใจของตนเอง 1 เพลง
ดดรด ลดรด ลลดล ซลดล ซซลซ มซลซ มมซม รมซม ฝก ปฏิบัติการอา นโนตประกอบการตีฉงิ่ จนเกดิ
ความชํานาญ จากนน้ั ออกมาสาธติ วธิ ี
พวกหน้า พวกหลงั พวกหนา้ พวกหลงั การอานโนต ประกอบการตฉี ง่ิ ใหเ พื่อนชม
หนาชน้ั เรยี น โดยมคี รเู ปนผคู อยช้แี นะ
ลกู เหลอื่ มหมายถงึ วธิ กี ารบรรเลงดนตรไี ทยโดยแบง ผบู้ รรเลงออกเปน็ ๒พวกมลี กั ษณะคลา้ ยกบั ความถูกตอง
การบรรเลงลูกล้อ กลา วคือ ทั้ง ๒ พวก ดา� เนนิ ท�านองเหมือนกัน หากแตพ วกหนา้ บรรเลงนา� ไป
เพียงสวนหน่ึงของท�านองไมทันจบวรรค พวกหลังจะเร่ิมบรรเลงตามท�านองของพวกหน้าใน
ชว งระยะความหา งของจงั หวะทเ่ี สมอกัน เชน

พวกหนา้ ตรวจสอบผล Evaluate

ดรมซ มซ - - รมซล ซล - - ดซลด ลด - - ซลดร ดร - - 1. ครูพจิ ารณาจากการสรปุ สาระสาํ คัญเก่ียวกับ
เครอ่ื งหมายและสัญลกั ษณทางดนตรไี ทย
พวกหลัง

--ดร มซมซ --รม ซลซล --ดซ ลดลด --ซล ดรดร ของนกั เรียน

2. ครพู จิ ารณาจากการฝก ปฏบิ ัตกิ ารอานโนต
๒9 ประกอบการตฉี ง่ิ ในเพลงไทยอตั ราจงั หวะ 2 ชน้ั
ในเพลงตนวรเชษฐส องชั้นและเพลงจีนขมิ เลก็ -
สองช้ันของนกั เรยี น
แนวขอสNอบTเนน Oก-าNรคETดิ
เกร็ดแนะครู

ขอ ใดใหความหมายของศพั ทสังคีตคาํ วา “เช็ด” ไดถกู ตอง ครคู วรอธบิ ายความรูเพม่ิ เติมเกีย่ วกบั ศัพทส ังคตี ดนตรไี ทยโดยยกตวั อยา ง
1. การดึงจงั หวะ ไมค วรบรรเลงใหเร็วเกินไป คาํ ศพั ทท พ่ี บไดบ อ ย เชน กรอ เปน วธิ บี รรเลงของเครอ่ื งดนตรปี ระเภทตี (เชน ระนาด
2. การบรรเลงดนตรใี หเ กิดเสียงหลายๆ เสียงพรอมกนั ฆอ งวง เปน ตน) ใชว ธิ ตี ี 2 มือ สลบั กนั ถีๆ่ โดยใชมอื ซายกับมอื ขวาตมี ือละเสียง
3. การบรรเลงดนตรีดวยเครอ่ื งตีท่เี กิดเสียงไมเ ต็มเสียง เปนคู 2 คู 3 คู 4 คู 5 คู 6 และคู 8 หรือเปน คาํ เรยี กการดําเนินทาํ นองเพลงทใ่ี ช
4. การทาํ ใหเสียงสะดุด สะเทือน เพอ่ื ความไพเราะของเพลงบางเพลง เสียงยาวๆ ชาๆ เพลงท่ดี ําเนนิ ทํานองอยางน้ีเรียกวา “ทางกรอ” ท่ีเรยี กอยา งน้ี
กเ็ พราะทาํ นองทม่ี เี สยี งยาวๆ นน้ั เครอ่ื งดนตรปี ระเภทตตี อ งตกี รอ เพราะไมส ามารถ
วเิ คราะหคําตอบ ตอบขอ 3. เพราะเชด็ เปน ศพั ทสงั คตี ทใ่ี ชก บั การ จะทาํ เสียงใหยาวอยางเครื่องสีและเครอ่ื งเปาได เก็บ ไดแก การบรรเลงทีส่ อดแทรก
เสยี งใหม พี ยางคถ ขี่ น้ึ กวา เนอื้ เพลงธรรมดา เชน เนอื้ เพลงเดนิ ทาํ นองหา งๆ ได 4 พยางค
ตีฆอง กลาวคอื อาการของผตู ีฆอ งทีต่ ีลูกฆอ งไมเ ต็มเสยี ง สวนมากจะเกดิ การเก็บกจ็ ะแทรกแซงถีข่ ึ้นเปน 16 พยางค ซึง่ มีความยาวเทา กนั เปนตน
ในเพลงทมี่ จี ังหวะการบรรเลงทร่ี วดเร็ว ผตู ีฆองตีไมท นั จงึ ใชไ มตเี ช็ด ซงึ่ จะทาํ ใหนกั เรยี นมีความรู ความเขาใจเก่ียวกับศัพทส งั คตี ดนตรีไทยไดด ียิง่ ขึ้น
ปมุ ฆอ งแตล ะลูกแทน

คมู อื ครู 29

กกรระตะตนุ Eนุ nคคgววaาgามeมสสนนใจใจ สสาํ าํ รรEวxวpจจloคคrนeน หหาา ออธธบิ ิบEาาxยยplคคaวiวnาามมรรู ู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล
Expand Evaluate
Engage Explore Explain

กระตนุ ความสนใจ Engage

ครูเปดซีดี หรอื ดวี ดี ีเพลงไทย เชน เพลงโหมโรง- กิจกรรม ศิลปปฏิบตั ิ ๒.๑
คล่นื กระทบฝง สามชั้น เพลงลาวกระทบไม
เพลงคางคาวกนิ กลวย เพลงตระนมิ ิต เปน ตน กิจกรรมที่ ๑ ใหน้ กั เรยี นดูโนต้ ดนตรไี ทย ฝก อา นโนต้ และฝก เคาะจงั หวะ ดงั น�้ โนต้ ทวั� ไปทมี่ คี วามยาว
ใหนักเรียนฟง (ครสู ามารถเลือกเปด เพลงไดตาม ของจงั หวะเทา ๆ กนั โนต้ ทีม่ เี สยี งยาวเทา กบั โนต้ ๒ ตัว และโนต้ ทีม่ เี สยี งยาวและสนั้
ความเหมาะสม โดยในแตล ะเพลงทคี่ รเู ลอื กเปด น้นั กจิ กรรมท่ี ๒ ปนกนั ฝก ปฏิบตั ิจนนกั เรียนเขา้ ใจและสามารถเคาะจงั หวะไดถ้ กู ตอ้ งพร้อมเพรยี งกัน
จะตองเกิดจากปจ จยั สําคญั ทีม่ ีอิทธพิ ลตอ การ กจิ กรรมท่ี ๓ ท้งั ช้ัน
สรางสรรคงานดนตรีทีต่ า งกัน) จากนน้ั ครูถาม ครูเปิดเพลงไทยทมี่ อี ตั ราจงั หวะสองชนั้ ให้นักเรียนฟงั และให้นักเรยี นฝก เคาะจังหวะ
นักเรยี นวา ตามเสียงเพลง
ให้นกั เรียนแบง กลมุ กลมุ ละ ๕ คน ให้แตละกลุม เลอื กโน้ตเพลงไทยในอัตราจังหวะ
• บทเพลงทีน่ กั เรยี นไดฟงนั้นกอ ใหเกิดความ สองชน้ั มา ๑ เพลง ฝก หดั รอ้ งออกเสยี งตามทา� นองเพลง และเคาะจงั หวะใหถ้ กู ตอ้ ง
รสู กึ อยา งไร ตามโนต้ แล้วน�ามาทดสอบปฏบิ ัติกับครผู ูส้ อน
(แนวตอบ นักเรียนสามารถแสดงความคดิ เห็น
ไดอ ยางอสิ ระ)

สาํ รวจคน หา Explore

ใหน กั เรียนศกึ ษา คนควา หาความรูเ พิ่มเตมิ ๒. ปจจัยสาํ คญั ท่ีมีอทิ ธพิ ลตอการสรา งสรรค์งานดนตรี
เกี่ยวกับปจ จยั สาํ คญั ทม่ี อี ิทธพิ ลตอ การสรางสรรค การสรา้ งสรรคบ์ ทเพลง หรอื ปร1ะพนั ธเ์ พ2ลงไทยแตล ะเพลง เปรยี บไดก้ บั การประพนั ธบ์ ทรอ้ ยกรอง
งานดนตรจี ากแหลงการเรียนรตู างๆ เชน หองสมดุ ในลักษณะตางๆ เชน โคลง ฉันท์ กาพย์ กลอน เป็นต้น เพราะการสร้างสรรค์บทเพลงไทย
โรงเรียน หอ งสมดุ ชมุ ชน อินเทอรเ น็ต เปนตน หรือประพันธ์เพลงไทยแตละเพลง ผู้ประพันธ์
ในหวั ขอ ทคี่ รูกาํ หนดให ดังตอไปน้ี จะตอ้ งพิจารณานา� เสียงแตละเสียงมาเรยี บเรยี ง
ให้สอดประสานกลมกลืนกันอยางเหมาะสม
1. ธรรมชาติ สามารถส่ืออารมณ์ความรู้สึกตางๆ ตามท่ีตน
2. วถิ ชี วี ติ ตอ้ งการถา ยทอดใหแ้ กผ ฟู้ งั ได้ ขณะเดยี วกนั ตอ้ ง
3. ศาสนาและความเชอ่ื ค�านึงถึงรูปแบบของเพลงแตละประเภทให้เป็น
4. อารมณแ ละความรสู กึ

อธบิ ายความรู Explain ไปตามแบบแผนที่ก�าหนดไว้ด้วย เชนเดียวกับ
การประพนั ธบ์ ทรอ้ ยกรองตา งๆ ทผ่ี ปู้ ระพนั ธต์ อ้ ง
คัดสรรค�าแตละค�าให้มีทั้งเสียงและความหมาย
ครูสมุ นักเรยี น 2 - 3 คน ใหตอบคําถาม ท่ีสัมผัสคล้องจองกัน มีสัมผัสใน สัมผัสนอก
ดงั ตอ ไปน้ี แบงวรรคตอนให้ครบถ้วนตามแบบแผนที่
3 ก�าหนดไว้ โดยปัจจัยส�าคัญที่มีอิทธิพลตอการ
• การสรางสรรคทางดนตรหี มายถงึ สิง่ ใด สร้างสรรคง์ านดนตรี มดี ังน้ี
(แนวตอบ การคดิ คน ตอ เติม ประยุกต พรานบูรพ์ เป็นนักประพันธ์เพลงประกอบละครที่มี
และจัดองคป ระกอบทางดนตรีข้ึนมาใหม ความสามารถดา้ นวรรณศลิ ปเ์ ปน็ อนั มากคนหนง่ึ ของไทย
โดยไมซ้าํ แบบใคร เชน การแตงเพลง ผลงานท่โี ดดเดน่ คอื ละครเพลงเร่อื ง “จันทรเ จ้าขา”
ขนึ้ มาใหม การคดิ คนทาออกกาํ ลงั กาย
ใหเขา กบั จงั หวะดนตรี เปนตน ) ๓0

นักเรยี นควรรู ขแอนสวอบNเนTน การคิด T
O-NE

1 ฉันท เปนลกั ษณะหนง่ึ ของรอยกรองในภาษาไทย ทม่ี กี ารบงั คบั เสยี ง ขอใด ไมใช ปจ จยั ท่มี ีอทิ ธิพลตอ การสรางสรรคงานดนตรี
หนัก - เบาของพยางค ทเี่ รยี กวา “ครุ - ลห”ุ 1. ธรรมชาติ
2. วิถชี วี ติ
2 กาพย เปนคําประพันธชนดิ หน่ึงท่บี ังคับจํานวนคาํ และสัมผสั จัดวรรค 3. อารมณ
ตา งจากกลอนและไมบงั คบั เสียงวรรณยุกตท า ยวรรค ไมม บี ังคับเอก - โท 4. เงินทอง
เหมือนโคลงและไมมีบังคับครุและลหเุ หมอื นฉันท
วเิ คราะหคาํ ตอบ ตอบขอ 4. เพราะเงนิ ทองไมไ ดจ ัดวาเปน ปจจยั ที่มี
3 พรานบูรพ หรอื จวงจนั ทร จนั ทรค ณา นักแตงเพลงไทยคนแรกที่เปนผูปฏิรูป
รูปแบบเพลงไทยประกอบละครรอง จากทว งทํานองเพลงไทยเดิมทมี่ ลี ูกเอ้อื นนาํ มา อิทธิพลตอ การสรางสรรคง านดนตรี การสรางสรรคง านดนตรีจะเกดิ ข้ึน
ปรบั ปรุงใหมีลักษณะเปน แบบสากลมากยิง่ ข้นึ ผลงานสรางช่ือเสียงของพรานบูรพ หรือเปลีย่ นแปลงนัน้ จะขึน้ อยกู บั ธรรมชาติ วถิ ชี วี ติ ศาสนาและความเช่อื
คอื ละครรอ งเร่ือง “จันทรเจาขา” และ “โรสติ า” ตัวอยางบทกลอนของพรานบูรพ อารมณและความรสู ึก

ท่คี นรุน หลังนยิ มนํามาใช เชน
“คนเห็นคนเปน คนนัน่ แหละคน คนเหน็ คนใชคนใชคนไม
กําเนิดคนตองเปนคนทุกคนไป จนหรอื มีผดู ีไพรไมพ นคน”

30 คมู ือครู

กระตนุ ความสนใจ สาํ รวจคน หา ออธธบิ บิ Eาาxยยplคคaวiวnาามมรรู ู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล

Engage Explore Explain Expand Evaluate

อธบิ ายความรู Explain

ครูสุมนักเรยี น 2 - 3 คน ออกมาอธบิ ายเก่ยี วกบั
ปจ จยั สาํ คญั ทม่ี อี ทิ ธพิ ลตอ การสรา งสรรคง านดนตรี
๑) ธรรมชาติ เป็นส่ิงหน่ึงท่ีมี ในหวั ขอ ธรรมชาตแิ ละวิถชี วี ิต ตามทไ่ี ดศ ึกษามา
หนา ชั้นเรียน จากนัน้ ครถู ามนักเรยี นวา
อิทธิพลอยางยิ่งตอจินตนาการของผู้ประพันธ์
บทเพลงไทย การได้เห็นธรรมชาติที่สวยงาม • ธรรมชาตเิ ขามามสี ว นเก่ยี วของ
ไมว าจะเป็นภเู ขา นา้� ตก ทะเล ต้นไม้ ดอกไม้
หรือได้ยินได้ฟังเสียงของสิ่งตางๆ ที่เกิดขึ้น ในการสรางสรรคงานดนตรีอยา งไร
(แนวตอบ ผูป ระพันธเ พลงจะนาํ ความงาม
ตามธรรมชาติ เชน เสียงคลื่น ลม น�้าตก ฝน ในธรรมชาตมิ าแตง เปน เพลงทม่ี คี วามไพเราะ
ฟารอ้ ง ฟา ผา เสยี งร้องของสัตวต์ า งๆ เปน็ ตน้ เชน เพลงเขมรไทรโยค พระนพิ นธ
ยอมท�าให้ศิลปิน หรือผู้ที่ได้สัมผัสสิ่งตางๆ ในสมเด็จพระเจา บรมวงศเธอ เจา ฟา-
เหลา นน้ั เกดิ จนิ ตนาการขน้ึ และถา ยทอดออกมา จติ รเจริญ กรมพระยานริศรานวุ ดั ตวิ งศ
เป็นทวงท�านองเพลง เพ่ือให้ผู้ฟังได้สัมผัส เมื่อครงั้ พระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกลา -
ถึงธรรมชาตินั้นๆ เชนเดียวกับตนได้ เชน เจา อยูหัว (รชั กาลท่ี 5) เสดจ็ พระราชดําเนิน
เพลงโหมโรงคลนื่ กระทบฝง่ั สามชนั้ บทพระราช- ความงามของส่ิงตา่ งๆ ทางธรรมชาติ เปน็ แรงบนั ดาลใจ ประพาสนา้ํ ตกไทรโยค จังหวัดกาญจนบรุ ี
นิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยูหัว ใหส้ ังคตี กวีถา่ ยทอดออกมาเปน็ บทเพลง ในเนอ้ื เพลงจะกลาวถงึ การพรรณนา
ธรรมชาติ “บรรยายความตามไท
(รัชกาลท่ี ๗) ท่ีส่ือให้ผู้ฟังจินตนาการถึงลักษณะของระลอกคล่ืนท่ีคอยๆ เคล่ือนเข้าหาฝั่ง เสด็จยาตร ยงั ไทรโยคประพาสพนาสณฑ
ได้อยา งชัดเจน เปน็ ต้น นองเอยเจา ไมเ คยเห็น ไมไรห ลายพนั ธุ
ดังน้นั จึงอาจกลา วได้วาผู้ประพนั ธ์เพลงไดพ้ ยายามใชเ้ สียงดนตรสี ือ่ ถึงความงามของ
คละขึ้นปะปน ทีช่ ายชลเขาชะโงก
ธรรมชาติและเลียนแบบเสียงของธรรมชาติท่ีได้ยินให้ออกมาเป็นบทเพลง เพ่ือให้ผู้ฟังเพลงเกิด เปนโกรกธาร นา้ํ พพุ ุงซาน ไหลมาฉาดฉาน
อารมณ์และความรสู้ ึกตางๆ ตามจดุ มุง หมายของผปู้ ระพนั ธ์เพลง เห็นตระการ มันไหลจอกโครม จอกโครม
๒) วิถีชีวิต มีอิทธิพลมากตอการ มนั ดังจอกจอก จอกจอ ก โครมโครม น้าํ ใส
ไหลจนดู หมูมสั ยา กี่เหลา หลายวายมา
สรา้ งสรรคบ์ ทเพลงไทย แตเดิมอาชีพหลักของ กเ็ ห็นโฉม นอ งเอยเจา ไมเ คยเหน็ ยินปกษา
คนไทย คอื อาชพี เกษตรกรรม เชน ทา� นา ทา� ไร ซอ งเสียง เพยี งประโคม เม่อื ยามเย็น
ท�าสวน เป็นต้น โดยในขณะท่ีท�างานอาจรู้สึก พยับโพยมรอ งเรยี กรงั เสียงนกยงู ทอง
เหนด็ เหนอ่ื ย ออนล้า ดังนั้น เมื่อถึงชวงเวลา มันรองโดงดงั หเู ราฟง มันรอ งดังกระโตง ฮง
พักผอนก็ยอมต้องมีการสร้างสรรค์ส่ิงท่ีจะชวย มนั ดังกอก กอก กอ กกอ ก กระโตงฮง”)
ใหค้ นทา� งานเกดิ ความสนกุ สนาน เพลดิ เพลนิ จงึ • เพลงทเี่ กยี่ วของกบั วถิ ชี ีวิตมักเปน เพลง
เปน็ เหตใุ หม้ ผี คู้ ดิ สรา้ งสรรคบ์ ทเพลงไทยขน้ึ เพอ่ื
ใช้ในกิจกรรมนันทนาการหลังจากการท�างาน ประเภทใด
(แนวตอบ เพลงท่ีนาํ เอาการประกอบอาชีพ
ตวั อยา งบทเพลงทถี่ กู สรา้ งสรรคข์ นึ้ ในลกั ษณะนี้ ของคนในทอ งถน่ิ มาสรางสรรคเปน บทเพลง
เชน เพลงเกย่ี วขา้ ว เพลงเรอื เพลงลาวกระทบไม้ บทร้องเพลงลาวกระทบไม้ เป็นบทเพลงประกอบการร�า เพอ่ื นาํ มาใชใ นการผอ นคลายความตงึ เครยี ด
กระทบไม้ ท่ีได้รับอิทธิพลมาจากการประกอบอาชีพ จากการทํางาน สรางความสนกุ สนาน
เกษตรกรรม
เพลงอีแซว เป็นต้น
เพลดิ เพลนิ เชน เพลงเตนกาํ รําเคียว
๓๑ เพลงเกยี่ วขา ว เพลงเรือ เพลงอีแซว

แนวขอสNอบTเนน Oก-าNรคETดิ เพลงฉอ ย เพลงลาวกระทบไม เปน ตน)

เกร็ดแนะครู

เพลงใดท่ี ไม ไดร ับอิทธิพลมาจากวถิ ชี วี ติ ครูควรอธิบายความรเู พ่มิ เตมิ เก่ยี วกบั หลกั การสรา งสรรคงานดนตรีวา มีวธิ ีการ
1. เพลงเรอื สรา งสรรค ไดด ังตอ ไปนี้
2. เพลงสาธกุ าร
3. เพลงเกยี่ วขา ว 1. การสรางสรรคจ ากประสบการณ เปน การสรา งสรรคท เ่ี กิดจากประสบการณ
4. เพลงลาวกระทบไม ของผูส รา งสรรคเ อง โดยอาจไดร ับคาํ แนะนํา รใู นหลักการแลวนํามาประยุกตใช
คดิ คน ขน้ึ มาใหมจ ากความคิดของตนเอง เชน การคิดทาทางเคลอ่ื นไหว
วิเคราะหค ําตอบ ตอบขอ 2. เพราะเพลงสาธุการ เปน เพลงหนาพาทย ประกอบเพลง เปนตน

ช้ันสูงเพลงหน่ึง นยิ มนํามาใชสําหรับพิธีการมงคลตา งๆ เปน เพลงแรก 2. การสรา งสรรคจากหลักการ เปนการสรา งสรรคท่ีเกิดจากการเรียนรูใน
ในการบรรเลงโหมโรง ซึ่งถือวาเปนเพลงศกั ดิส์ ทิ ธ์ิ ท่ีจะนําความมงคล หลกั การ หรอื ความรตู า งๆ แลว นาํ มาใชเ ปน พน้ื ฐาน หรอื ขอ มลู หลกั ในการทาํ ผลงาน
มาสูท้งั ผฟู ง ผูบ รรเลง ผูแสดง และสถานที่ ทางดนตรี เชน การรหู ลกั การเคลอ่ื นไหวเพอ่ื บริหารกลา มเนื้อ แลวนํามาคดิ ทาทาง
ประกอบเพลงในการทํากายบริหาร เปนตน

ซ่ึงจะทําใหนักเรียนมีความรู ความเขาใจเก่ียวกับหลักการสรางสรรคงานดนตรี
ไดดีย่ิงข้ึน

คูมือครู 31

กระตุนความสนใจ สาํ รวจคน หา ออธธบิ บิ Eาาxยยplคคaวiวnาามมรรู ู ขยายความเขาใจ ตรวจสอบผล
Expand Evaluate
Engage Explore Explain

อธบิ ายความรู Explain

ครสู ุมนกั เรยี น 2 - 3 คน ออกมาอธบิ ายเก่ียวกบั ๓) ศาสนาและความเชอ่ื ถือเป็นส่ิงหนึง่ ท่ีมีอิทธพิ ลตอจินตนาการในการสรา้ งสรรค์
ปจจยั สําคญั ท่มี อี ทิ ธิพลตอการสรา งสรรคงานดนตรี
ในหวั ขอ ศาสนาและความเชอื่ อารมณแ ละความรสู กึ บทเพลงไทย ทั้งน้ี เพราะอทิ ธิพลจากศาสนาพุทธและศาสนาพราหมณ์ - ฮนิ ดู ไดส้ ง ผลทา� ใหเ้ กดิ
ตามทไ่ี ดศึกษามาหนาชนั้ เรียน จากนน้ั ครูถาม ประเพณี พิธีกรรมหลายอยางขึ้นในสังคมไทย ขณะเดียวกันก็ท�าให้มีผู้ประพันธ์บทเพลงไทยที่
นกั เรยี นวา เก่ยี วขอ้ งกับศาสนาและความเชอ่ื ข้นึ เพ่ือใชป้ ระกอบพิธีกรรมความเช่อื ทางศาสนา

• บทเพลงที่เกีย่ วขอ งกับศาสนาและความเชือ่ บทเพลงทเ่ี กย่ี วขอ้ งกบั ศาสนาและความเชอื่ จะใชบ้ ทเพลงหนา้ พาทยท์ จี่ ดั เปน็ เพลงชนั้ สงู
สวนมากจะเปน เพลงประเภทใด มีทวงท�านองและจังหวะหน้าทับท่ีตางไปจากบทเพลงไทยโดยท่ัวไป เม่ือได้ฟังจึงกอให้เกิด
(แนวตอบ เพลงชนั้ สงู ทม่ี ที ว งทาํ นองและจงั หวะ ความร้สู ึกนา เคารพ นา เกรงขาม แฝงไวด้ ้วยความสงา งามและความศักดิส์ ิทธ์ิ เชน เพลงสาธุการ
หนาทับทแ่ี ตกตา งออกไปจากเพลงทว่ั ไป เพลงตระนมิ ติ เพลงบาทสกณุ ี เพลงเสมอข้ามสมุทร เปน็ ตน้
เพลงเหลานี้เมื่อไดฟง แลว จะกอ ใหเ กิด
ความรูสกึ นา เคารพ นา เกรงขาม แฝงไวดว ย ๔) อารมณและความรู้สึก มีอิทธิพลอยางยิ่งตอการสร้างสรรค์บทเพลงไทย
ความสงา งามและความศกั ดิ์สทิ ธิ์ )
ซ่ึงจะเห็นได้วา เพลงไทยมีทวงท�านองท่ีฟังแล้วให้อารมณ์ท่ีหลากหลาย ทั้งสุข สนุกสนาน
• นกั เรยี นรูจักเพลงบาทสกณุ หี รอื ไม เพลดิ เพลนิ โศกเศรา้ หรอื ฮกึ เหมิ ซงึ่ อารมณเ์ พลงเหลา นล้ี ว้ นเกดิ ขน้ึ จากอารมณแ์ ละความรสู้ กึ ตา งๆ1
ถารูจัก เพลงนนี้ ิยมนํามาบรรเลงในโอกาสใด ท่ีสงผลให้ผู้ปร2ะพันธ์เพลงถ3ายทอดออกมาเป็น4ท�านองเพลงตางๆ เชน เพลงค้างคาวกินกล้วย
(แนวตอบ เพลงบาทสกณุ ี หรอื “เสมอตีนนก” เพลงนางครวญ เพลงทยอย เพลงลาวดวงเดือน เป็นต้น
เปน เพลงหนาพาทยช ั้นสงู ทใ่ี ชป ระกอบการ-
แสดงโขนในตอนท่ตี วั ละครสงู ศักด์เิ ดิน หรอื โดยทว งทา� นองเพลงตา งๆ เหลา นน้ั ไดถ้ กู สรา้ งสรรคข์ น้ึ จากจนิ ตนาการทห่ี ลากหลายของ
เคลอื่ นท่ีไปในลักษณะชาๆ และในการเรยี น ผปู้ ระพนั ธเ์ พลง และการถา ยทอดเรอ่ื งราวความคดิ ของผปู้ ระพนั ธล์ งในบทเพลง ซง่ึ ผปู้ ระพนั ธเ์ พลง
ปพ าทย สาํ หรบั การเรยี นเพลงหนา พาทยช น้ั สงู แตละทาน ตางมีเทคนิคและการแสดงออกทางจินตนาการในการสร้างสรรค์บทเพลง และการ
ครผู ปู ระกอบพธิ ไี หวค รจู ะครอบและจบั มอื ศษิ ย ถายทอดเร่อื งราวความคิดในบทเพลงท่อี าจเหมือน หรือแตกตางกันออกไป
ทม่ี ารบั การครอบดวยเพลงบาทสกุณี) ๒.๑ เทคนคิ และการแสดงออกในการจนิ ตนาการในการสรา้ งสรรคบ ทเพลง

• นกั เรยี นรูจ ักเพลงไทยท่ใี หอารมณ ในการประพันธ์เพลงแตละเพลง ผู้ประพันธ์จ�าเป็นต้องใช้เทคนิคในการถายทอดอารมณ์
และความรสู กึ สนุกสนานบา งหรอื ไม ความรู้สึกของตนลงในบทเพลง เพื่อให้ผู้ที่ได้รับฟังเกิดอารมณ์และความรู้สึกคล้อยตาม เทคนิค
ถา รจู กั นักเรียนรจู ักเพลงใดบาง และการแสดงออกในการจนิ ตนาการในการสรา้ งสรรค์บทเพลงประกอบดว้ ยสิ่งตางๆ ดังน้ี
(แนวตอบ เพลงคา งคาวกินกลวย มีเนอ้ื หา
ของเพลง มดี งั ตอไปน้ี ๑) เสยี ง เปน็ เทคนคิ ทสี่ า� คญั ประการหนง่ึ ในการสอ่ื ใหเ้ กดิ อารมณต์ า งๆ เชน บทเพลง
“ตวั อะไรเกาะไมห ัวหอ ย ไปดูกันหนอยวา
ตวั อะไร ไหน ทไ่ี หนมัน เกาะอยแู หง ใด ออ ท่ีต้องการแสดงออกถงึ ความสนุกสนาน ปลกุ ใจ ผปู้ ระพนั ธ์จะเลือกใช้เสียงที่อยูในระดับปานกลาง
ตวั น้ไี ง เรียกวา คา งคาว กลางวนั หว่ันภยั เรน ไมส งู หรอื ตา่� จนเกนิ ไป มกี ารสลบั เสยี งสงู - ตา�่ เพอ่ื ใหเ้ กดิ สสี นั ของบทเพลง รวมทง้ั เปน็ การกระตนุ้
กายหลบนอน กลางคืนซอกซอนออกหากนิ อารมณ์ ความรสู้ กึ ของผฟู้ งั ใหร้ สู้ กึ คกึ คกั และสนกุ สนานตามไปดว้ ย บทเพลงทเ่ี กย่ี วขอ้ งกบั ความรกั
ตาวาว มนั กินอะไรรไู หมเลา เธอ กนิ กลว ยซิ ความงาม ความสขุ ความโศกเศรา้ การสญู เสยี หรอื การพลดั พราก ผปู้ ระพนั ธจ์ ะเลอื กใชเ้ สยี งในระดบั
เกลอแทะทงั้ เครอื ยาวยาว”) เสยี งเดยี วกนั ไมสลับเสยี งสงู - ตา่� โลดโผนดังบทเพลงท่ีใหอ้ ารมณ์สนกุ สนาน บทเพลงท่ีต้องการ
ส่ือถึงความสวยงามและเสียงจากธรรมชาติ ผู้ประพันธ์ยังจ�าเป็นต้องคัดสรรเสียงให้ใกล้เคียงกับ
เสียงธรรมชาตทิ ตี่ อ้ งการถา ยทอด เชน เสียงนกร้อง เสียงนา�้ ตก เสียงคล่ืน เป็นตน้

๓๒

นกั เรียนควรรู กจิ กรรมสรา งเสรมิ

1 เพลงคา งคาวกินกลวย เปนเพลงท่ใี หค วามสนกุ สนาน นยิ มใชบ รรเลง ใหน ักเรยี นฟง เพลงไทยเดมิ ทมี่ เี นือ้ หาเกี่ยวของกับธรรมชาติ วถิ ีชวี ติ
ประกอบการแสดงในฉากทมี่ ปี า เขา ซึง่ มีตัวละครเปนสัตวอ อกมาหากิน ศาสนาและความเชื่อ อารมณและความรูสกึ ตามความสนใจของตนเอง
2 เพลงนางครวญ สําเนียงเพลงแสดงความหมายตามชอ่ื เพลง คอื 1 เพลงจากน้นั เขียนบรรยายความรูสกึ ท่ีไดร บั จากการฟง เพลงลงกระดาษ
การครํ่าครวญ ราํ พงึ รําพนั ความเศราโศกของผหู ญิง เปน เพลงไทยอัตราจงั หวะ รายงาน นําสง ครูผูสอน
2 ชนั้ หนาทับปรบไก
3 เพลงทยอย เพลงบรรเลงเพ่อื ประกอบกริ ิยาครํา่ ครวญ โศกเศรา เสียใจ กิจกรรมทาทาย
ของตวั ละคร
4 เพลงลาวดวงเดอื น พระนิพนธโ ดยพระเจาบรมวงศเธอ กรมหมนื่ พไิ ชย- ใหนักเรียนฝกแตง เพลงท่มี ีเนือ้ หาเก่ยี วขอ งกบั ธรรมชาติ วิถชี วี ติ ศาสนา
มหินทโรดม เดิมเพลงนมี้ ชี อื่ วา “เพลงลาวดําเนินเกวียน” เพราะทรงโปรด และความเชื่อ อารมณแ ละความรูสกึ ตามความสนใจของตนเอง 1 เพลง
“เพลงลาวดําเนนิ ทราย” ของพระยาประสานดรุ ยิ ศพั ท (แปลก ประสานศัพท) พรอมต้งั ชอ่ื เพลง จากนัน้ ออกมานําเสนอผลงานใหเ พ่อื นชมหนา ชนั้ เรยี น
จงึ ตง้ั พระทยั ประพันธเ พลงสําเนยี งลาวท่มี ลี ักษณะคลายๆ กัน แตเ น่ืองจาก โดยมคี รูเปน ผคู อยช้ีแนะความถูกตอ ง
เน้ือรองท่ขี นึ้ ตนวา โอล ะหนอดวงเดือนเอย จงึ ทําใหผฟู ง นยิ มเรียกกันวา
“เพลงลาวดวงเดอื น” เปน ชือ่ ท่ีนิยมเรยี กมาจนถงึ ปจจุบนั

32 คูม อื ครู

กกรระตะตนุ Eุนnคคgววaาgามeมสสนนใจใจ สสาํ ํารรEวxวpจจloคคrนeน หหาา ออธธบิ บิ Eาาxยยplคคaวiวnาามมรรู ู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล

Engage Explore Explain Expand Evaluate

กระตนุ ความสนใจ Engage

ตวั อยา งบทเพลงทแี่ สดงถงึ เทคนคิ ในการเลอื 1กใชเ้ สยี งทแี่ สดงออกถงึ อารมณต์ า งๆ เชน ครชู กั ชวนนักเรียนสนทนาเกี่ยวกบั เทคนคิ
เพลงล2ิงกับเสือ (อารมณ์สนุกสนาน) เพลงโศกพมาสองชั้น (อารมณ์เศร้า) เพลงนกเขา- และการแสดงออกในจนิ ตนาการในการสรางสรรค
ขะแมร์สามชนั้ (ชมธรรมชาติ) เปน็ ตน้ บทเพลง จากนนั้ ครูถามนักเรียนวา

เพลงลิงกับเสือ • เพราะเหตใุ ดผปู ระพนั ธเ พลงจึงตองใช
จินตนาการเขาไปผสมผสานอยใู นเนอ้ื หา
ทำ� นองเพลงเก่ำ ไม่ปรำกฏนำมผูแตง่ ของเพลง
(แนวตอบ นกั เรยี นสามารถแสดงความคดิ เหน็
ทอ น ๑ ไดอ ยางอิสระ)

-ล-ซ ซซ-ม --ซม -- รม -- ซม --รม ซมรด -ร-ม สาํ รวจคน หา Explore
-ล-ซ ซซ-ม --ซม -- รม -- ซม --รม ซมรด -ร-ด
ใหนักเรียนศึกษา คนควา หาความรูเพิม่ เตมิ
ทอน ๒ กลบั ต้น เกย่ี วกบั เทคนิคและการแสดงออกในจนิ ตนาการ
ในการสรางสรรคบ ทเพลง จากแหลง การเรียนรู
---- -ร-ร --มร ดร-- มรดร มรดท ลซลท ลทดร ตา งๆ เชน หอ งสมดุ โรงเรยี น หอ งสมดุ ชุมชน
---- -ร-ร --มร ดร-- มรดร มดรม ซมรด -ท-ล อนิ เทอรเนต็ เปนตน ในหัวขอ ทค่ี รกู าํ หนดให
ดังตอไปน้ี คอื เสียง จงั หวะ รปู แบบ สําเนยี ง ภาษา
ทอ น ๓ กลบั ตน้
อธบิ ายความรู Explain
---- -ล-ล --ดล ซม-ซ -ม-ล ซม-ซ ลซมซ ลซดล
---- -ล-ล --ดล ซม-ซ -ม-ล ซม-ซ -ม-ร ซมมม 1. ใหนักเรยี นศกึ ษาแผนผังเพลงลงิ กบั เสือ
เพลงโศกพมา สองชนั้ และเพลงนกเขาขะแมร-
กลบั ตน้ สามชน้ั จากในหนังสอื เรยี น หนา 33 - 34

เพลงโศกพมา สองชัน้ 2. ครสู าธิตวิธกี ารอา นโนตเพลงประกอบการตีฉ่งิ
ในเพลงลงิ กบั เสอื เพลงโศกพมา สองชนั้
เพลงหนำ ทบั สองไม มี ๗ จงั หวะ ไม่ปรำกฏนำมผูแ ต่ง และเพลงนกเขาขะแมรสามชัน้ ท่ีถูกตอง
ใหน กั เรยี นฟง พรอ มทง้ั ใหน กั เรยี นฝก ปฏบิ ตั ติ าม
---- ---ด ---ร มรดล ---- ---ซ -ฟ-ล ดลซฟ จากนนั้ ครสู มุ นักเรียน 2 - 3 คน ออกมาสาธิต
---ฟ --ซฟ มรดร ---- วิธีการอา นโนตเพลงประกอบการตีฉ่ิงในเพลง
---- -ด-ร ---ฟ รฟ-ซ ---- ---- -ด-ด ---ร ลิงกบั เสือ เพลงโศกพมา สองช้ัน
-ฟ-ซ -ฟ-ซ --ลท ดร- ล และเพลงนกเขาขะแมรสามชัน้ ทถ่ี กู ตอง
-ล-ซ ---- -ฟ-ฟ ---ซ ใหเ พอื่ นชมหนาชั้นเรยี น โดยมคี รู
เปนผคู อยชี้แนะความถูกตอง
กลับต้น

๓๓

แนวขอ สNอบTเนน Oก-าNรคETิด นักเรยี นควรรู

บทเพลงในขอใดแสดงถงึ อารมณโศกเศรา 1 เพลงโศกพมา เปน เพลงหนาทบั สองไม ทํานองเพลงแสดงถึงอารมณโศกเศรา
1. รุกขชาตดิ าดาษดอกดก ใบตกรว งลงชลาสาย วงั เวงใจ นยิ มนาํ ไปใชบ รรเลงประกอบการแสดงละครในบทเศรา โศกและใชป ระโคม
2. เจา นกขมิน้ เหลืองออน คํ่าลงแลว จะนอนทรี่ ังไหน ในงานอวมงคล
3. พญาครฑุ ฟงนชุ สดุ สวาท ประคองนาฏรับขวัญขนษิ ฐา 2 เพลงนกเขาขะแมร เพลงไทยอตั ราจังหวะ 2 ชน้ั ของเกา ประเภทหนา ทบั
4. อนิจจาโอพ ระจอมกระหมอ มโลก มาซัดเสียใหเ มียโศกนาสงสาร ปรบไก หลวงประดิษฐไพเราะ (ศร ศิลปบรรเลง) ไดเคา โครงเพลงน้ีมาจาก
ขุนสาํ เนียงไพเราะ แลว นาํ มาปรับปรงุ ทํานองใหม โดยขยายขึ้นเปน อัตราจังหวะ
วเิ คราะหคําตอบ ตอบขอ 4. เพราะเน้อื หาของเพลงแสดงใหเหน็ ถึง 3 ชั้น และตดั ลงเปน ชัน้ เดยี วครบเปน เพลงเถา

ความโศกเศรา เสียใจ ซึง่ เปน เนื้อเพลงธรณีรอ งไห บทเพลงซง่ึ ประกอบ มุม IT
อยใู นบทรอ งตบั เพลงตน เพลงฉงิ่ โดยนาํ บทรอ งมาจากบทละคร
เรือ่ งพระรถเสนของเกา ในตอนที่นางเมรีต่นื มาไมพบพระรถเสนทห่ี นีไป นกั เรยี นสามารถชมการบรรเลงดนตรีไทยในเพลงโศกพมาสองชนั้ ไดจาก
กเ็ กิดความโศกเศรา เสยี ใจ http://www.youtube.com โดยคน หาจากคาํ วา เพลงโศกพมาสองช้นั

คมู อื ครู 33

กระตนุ ความสนใจ สาํ รวจคน หา ออธธบิ บิ Eาาxยยplคคaวiวnาามมรรู ู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล
Expand Evaluate
Engage Explore Explain

อธบิ ายความรู Explain

ใหน ักเรียนรว มกันอภิปรายเก่ยี วกับเทคนคิ เพลงนกเขาขะแมรสามชนั้
และการแสดงออกในจินตนาการในการสรางสรรค
บทเพลง ในหวั ขอจงั หวะและรปู แบบ ตามที่ได ทอ น ๒ ประพนั ธโดยหลวงประดษิ ฐไพเรำะ (ศร ศิลปบรรเลง)
ศกึ ษามา จากนน้ั ครถู ามนกั เรียนวา
---- -มดล ---- -มดล --ดล ซลดม --รม ซลซล
• จังหวะมีความหมายวา อยางไร
(แนวตอบ จังหวะ เปนเครอ่ื งกําหนดความ ---- -ลรด -ลรด -ลรด --ลซ มซลด -มซล ดลซม
ชา - เรว็ ของเพลง ในดนตรีไทยไมไ ดมกี าร
กาํ หนดใหเปน กฎเกณฑตายตวั เหมือน ---- -มดล ---- -มดล --ดล ซลดม --รม ซลซล
ดนตรีสากล เพียงแตจ ะเปน การตกลง
รว มกันในหมนู กั ดนตรีเองวาแตล ะเพลงนน้ั ---- -ลรด -ลรด -ลรด --ลซ มซลด -มซล ดลซม
ตอ งการจะเลนใหช า ใหเรว็ เพยี งใด ดังนนั้
จึงเปน ไปไดว าในบางครง้ั เพลงเดียวกัน -ร-ม ---- -ร-ม ---- -ร-ม รดรม -ซ-ล ----
แตบ รรเลงโดยนักดนตรีตางวงจะมีความ
ชา - เร็วไมเทา กนั ) ---- ---- -ดรม -ซ-ล ทลซม รมซล ทลรท -ล-ซ

• บทเพลงทีเ่ นนความสนกุ สนาน ---- ---- ลลซล ทลซม ลลซล ทลซม รดรม -ซ-ล
ควรมจี งั หวะอยา งไร
(แนวตอบ บทเพลงที่เนนความสนุกสนาน ---- ---- -ดรม -ซ-ล ทลซม รมซล ทลรท -ล-ซ
ควรมจี ังหวะท่ีกระชับ สัน้ ไมเ ช่ืองชา)
กลบั ตน้
• เราสามารถเปล่ยี นแปลงรปู แบบทฤษฏี
ทางดนตรีไดหรือไม ๒) จังหวะ เป็นเทคนิคท่ีผู้ประพันธ์ต้องค�านึงถึงในการประพันธ์เพลง โดยบทเพลง
(แนวตอบ สามารถเปล่ียนแปลงรูปแบบได
เพอื่ ใหเ กดิ ความแปลกใหมใ นวงการดนตรไี ทย ที่สนุกสนาน จังหวะท่ีใช้ก็จะต้องเป็นจังหวะท่ีกระชับ สั้น ไมเช่ืองช้า ซึ่งแตกตางกับบทเพลงที่
ซ่งึ จะทาํ ใหบ ทเพลงไทยไดรบั ความสนใจ เกีย่ วข้องกับความรกั ความงาม ความสขุ ความโศกเศรา้ การสูญเสยี หรือการพลัดพราก กต็ อ้ ง
และไดรับความนิยมมากยงิ่ ขน้ึ ) ใชจ้ งั หวะชา้ มกี ารทอดจงั หวะ เพอื่ ใหผ้ ฟู้ งั เขา้ ถงึ อารมณเ์ พลงไดง้ า ยขน้ึ

• นกั เรยี นชอบฟง เพลงทม่ี จี งั หวะอยา งไร ๓) รูปแบบ นอกจากจะใช้รูปแบบตามท่ีก�าหนดเป็นแบบแผนทฤษฎีดนตรีไทยแล้ว
เพราะเหตุใดจงึ เปนเชนนั้น
(แนวตอบ นักเรยี นสามารถแสดงความคิดเหน็ ผู้ประพันธ์อาจต้องปรับเปล่ียนรูปแบบบทเพลง เพื่อให้เกิดความแปลกใหมในวงการดนตรีไทย
ไดอยา งอสิ ระ) ซ่ึงจะท�าให้บทเพลงไทยได้รับความสนใจและความนิยมมากยิ่งขึ้น เชน เพลงโหมโรงมหาราช
ผลงานประพนั ธข์ องอาจารยม์ นตรี ตราโมท ที่ไดแ้ ตงข้ึนเพอื่ ทลู เกลา้ ฯ ถวายแดพระบาทสมเดจ็ -
พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช เนอื่ งในวโรกาสวนั คลา้ ยวนั พระราชสมภพครบ ๖ รอบ โดย
รปู แบบของเพลงนม้ี ลี กั ษณะแตกตางไปจากเพลงโหมโรงของเดมิ ผปู้ ระพันธ์ได้กราบบังคมทูลขอ
พระบรมราชานุญาตพระบาทสมเด็จพระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช อัญเชิญท�านองบทเพลง
พระราชนพิ นธ์ใกลร้ งุ และเพลงเราสมู้ าแปลงเปน็ เพลงอตั ราจงั หวะสองชน้ั สอดแทรกทา� นองลกู ลอ้
ลกู ขดั ลกู เหลอ่ื ม ผสมผสานกนั อยา งลงตวั และจบดว้ ยทา� นองบทเพลงพระราชนพิ นธส์ ายฝน ๓ วรรค
บทเพลงจึงมีความไพเราะและแปลกหูไปจากทเี่ คยมมี า เปน็ ตน้

๓๔

เกร็ดแนะครู ขแอนสวอบNเนTน การคิด T
O-NE
ครูควรอธบิ ายความรูเพมิ่ เตมิ เก่ียวกบั เพลงโหมโรงมหาราชวา ในป พ.ศ. 2530
เปนปมหามงคล สมัยที่พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชทรงมี ใครเลือกใชเทคนคิ และการแสดงออกในจินตนาการในการสรางสรรค
พระชนมายุ 60 พรรษา กรมศิลปากรรวมกับธนาคารกรุงเทพฯ ไดมอบหมายให บทเพลงไดถูกตอ ง
นายมนตรี ตราโมท แตงเพลงโหมโรงมหาราชขึ้น เพื่อทูลเกลาฯ ถวาย เพื่อเปน
การเฉลิมพระเกียรติเพลงโหมโรงมหาราชมีลักษณะเฉพาะ คือ เปนเพลงประโคม 1. เอ เลือกแตงเพลงเศรา ดวยจงั หวะทกี่ ระชบั เรา ใจ
ดนตรีเบิกโรงเปนการแสดงความเคารพ อัญเชิญเทวดาและสิ่งศักด์ิสิทธิ์ท้ังหลายมา 2. บี ยดึ รปู แบบเพลงเกา เพราะกลวั ไมไ ดร บั ความนิยม
ประชุมกันเพ่ือความเปน สิริมงคลแกผ บู รรเลงดนตรีในงาน 3. ซี ใชเ สยี งทีอ่ ยูใ นระดบั ปานกลางในการแตงเพลง
4. ดี นําผลงานของผูอ น่ื มาดัดแปลงเปน ผลงานของตนเอง
มมุ IT
วเิ คราะหคําตอบ ตอบขอ 3. เพราะเสียงทน่ี ํามาใชในการแตงเพลง
นกั เรียนสามารถชมการบรรเลงดนตรไี ทยในเพลงโหมโรงมหาราช ไดจ าก
http://www.youtube.com โดยคนหาจากคําวา เพลงโหมโรงมหาราช ใหเกิดอารมณต า งๆ จะตอ งใชเ สียงในระดบั เดียวกัน เชน เพลงทตี่ อ งการ
เนนความสนกุ สนาน จะใชเ สยี งทอ่ี ยใู นระดับปานกลาง ไมส ูง หรือไมต่ํา
จนเกนิ ไป มีการสลับเสียงสูง - ตํา่ เพ่อื เปนการสรางสรรคใ หแ กบ ทเพลง
เปน ตน

34 คูมอื ครู

กระตนุ ความสนใจ สาํ รวจคน หา ออธธบิ บิ Eาาxยยplคคaวiวnาามมรรู ู ขยายความเขาใจ ตรวจสอบผล
Engage Explore
Explain Expand Evaluate

อธบิ ายความรู Explain

๔) สําเนียงภาษา ศิลปินดนตรีไทยมีความสามารถในการเลียนส�าเนียงชาติตางๆ ๓๕ 1. ใหนักเรียนรว มกันอภปิ รายเก่ยี วกับเทคนคิ
และการแสดงออกในจนิ ตนาการในการ
ดงั จะเหน็ ได้จากชอื่ เพลงไทยสว นใหญท ี่ขน้ึ ตน้ ด้วยช่อื ของชนชาตติ างๆ เชน จนี แขก ฝรั่ง มอญ สรา งสรรคบทเพลง ในหัวขอสาํ เนยี งภาษา
เขมร ลาว พมา เปน็ ต้น ดังน้นั ในการประพนั ธ์เพลง ผปู้ ระพนั ธจ์ งึ จ�าเป็นตอ้ งใชเ้ ทคนคิ ในการ ตามทไี่ ดศ กึ ษามา จากนนั้ ครูถามนักเรียนวา
ถา ยทอดใหบ้ ทเพลงนน้ั มสี า� เนยี งคลา้ ยคลงึ กบั ทา� นองและสา� เนยี งเพลงของแตล ะชาติใหไ้ ดม้ ากทส่ี ดุ • เพลงภาษาหมายถงึ เพลงทมี่ ลี กั ษณะอยา งไร
(แนวตอบ เพลงภาษา หมายถงึ เพลงไทย
ตัวอยา งบทเพลงไทยทเ่ี ลียนเสยี งส�าเนยี งชาตติ างๆ มีอยดู ้วยกนั หลายบทเพลง เชน ทีม่ ีชื่อขนึ้ ตน เปนชือ่ ของชาติอื่น เชน
1 เพลงจนี ขิมเล็ก เพลงเขมรพายเรือ
เพลงมอญราํ ดาบ เพลงพมา ราํ ขวาน
เพลงจีนไจย๋ อ เพลงแขกยงิ นก เพลงฝรั่งรําเทา เปนตน
เพลงภาษาเปน เพลงทนี่ กั ดนตรไี ทยไดแ ตง ขนึ้
เพลงอตั รำจังหวะสองชน้ั เพลงไทยส�ำเนยี งจนี โดยเลียนเสยี งสําเนยี งภาษาตางๆ เหลานั้น
จดั เปน เพลงอตั ราจงั หวะ 2 ชนั้ วธิ กี ารบรรเลง
ทอน ๑ เพลงภาษาทนี่ ิยมใชบรรเลงกันในปจ จบุ นั
มหี ลักอยวู า ตอ งออก 4 ภาษาแรก คอื จนี
---- ---ด ---ม ---ซ ---ล ---ด ---ร -ม-ด เขมร ตะลงุ พมา แลว จึงออกภาษาอืน่ ๆ
ตอ ไป ซ่งึ สมยั กอ นคงจะมีถึง 12 ภาษา
---- ---ด --รม -ซ-ร -ม-ร -ด-ล -ด-- -ม-ซ จงึ มกั นิยมเรยี กกันติดปากวา
“ออกสิบสองภาษา”)
---- -ล-ซ -ล-ด ---ล --ดล -ซ-ม -ซ-ร -ม-ซ
2. ใหนกั เรียนศกึ ษาแผนผงั การฝกปฏบิ ัตอิ า นโนต
---ร -ม-ร -ม-ซ ---ม --ซม -ร-ด -ล-ร -ม-ด เพลงไทยทเ่ี ลยี นเสยี งสาํ เนยี งของชาตติ า งๆ คอื
เพลงจนี ไจยอ เพลงพมาราํ ขวาน และเพลง
ทอน ๒ มอญทา อฐิ จากในหนงั สอื เรียน หนา 35 - 36

---- -ด-ม --ซล ซ ลดซ -ด-- -ด-ม - - ซล ซลดซ 3. ครูสาธิตวิธีการอานโนตเพลงประกอบการตีฉ่ิง
ในเพลงจนี ไจยอ เพลงพมาราํ ขวาน
--- ร - ม- ร - ม- ซ --- ม - -ซม - ร- ด - ล - ร - ม- ด และเพลงมอญทาอิฐท่ีถกู ตองใหน กั เรียนดู
พรอ มทงั้ ใหน กั เรียนฝกปฏบิ ตั ิตาม
กลับต้น จากนั้นครสู ุม นกั เรยี น 2 - 3 คน ออกมา
สาธิตวธิ ีการอานโนต เพลงประกอบการตฉี ิง่
เพลงพมา ราํ ขวาน2 ในเพลงจีนไจย อ เพลงพมา ราํ ขวาน
และเพลงมอญทา อิฐที่ถกู ตองใหเ พอ่ื นชม
เพลงไทยส�ำเนยี งพมำ่ ทำ� นองเกำ่ หนา ชัน้ เรยี น โดยมคี รเู ปน ผูคอยชแี้ นะ
ความถูกตอ ง
ทอน ๑

--รม -ร-ซ -ดรม - ร -ร --รม -ร-ซ -ดรม -ร-ร

- - - - - ดดด ร ม ร ด - ล - ล - - - - - ด ด ด ร ม ร ด - ล- ล

ซลดซ - ล - ซ ฟ ซ ร ม ฟ ล ซ ฟ --- ฟ -- ซ ล - ร ด ล - ซ- ฟ

--- ด --รม รดรม - ฟ-ซ ---ด --รม -ฟ-ล ซฟมร

ทอน ๒

- - - - -มร ร -มรร -มรร -ร-ม - ฟ-ซ ลซดล - ล - ล

- - - - -ด ดด รมรด -ล-ล ---- - ดดด รมรด - ล - ล

ซล ดซ -ล - ซ ฟซรม ฟลซฟ ---ฟ - - ซล -รดล - ซ- ฟ

- - - ด --รม รดรม -ฟ-ซ ---ด --รม -ฟ-ล ซฟ มร

กลับตน้

กจิ กรรมสรา งเสรมิ เกร็ดแนะครู

ครูสาธติ วธิ ีการอา นโนตเพลงประกอบการตีฉิง่ ในเพลงจีนไจย อ ครคู วรเนน ใหเ หน็ วา เพลงออกภาษาทใ่ี ชบ รรเลงกนั มาตง้ั แตอ ดตี นน้ั จะใชบ รรเลง
เพลงพมาราํ ขวาน และเพลงมอญทา อฐิ ท่ีถกู ตอ งใหนักเรยี นฟง จากนนั้ เฉพาะดนตรลี ว นๆ ไมม ีเน้ือรอง ในปจ จุบนั ไดม ีการนําเอาเนอ้ื รองเขามาประกอบ
ใหน กั เรียนฝกปฏบิ ตั ิตามโดยเลือกเพยี ง 1 เพลง แลว ออกมาสาธิตวิธี เพลงภาษา เพื่อเปน การสรางความสนุกสนาน เพลดิ เพลิน ใหแกผชู มและผฟู ง
การอา นโนต เพลงประกอบการตฉี ิ่งที่ถกู ตอ งใหเ พ่ือนชมหนาช้ันเรยี น
โดยมคี รูเปนผูคอยชแ้ี นะความถูกตอง นักเรยี นควรรู

กจิ กรรมทา ทาย 1 เพลงจนี ไจย อ เปนเพลงทีน่ ิยมนาํ มาขบั รองในเพลงตบั เรือ่ งสามกก
ตอนขงเบงทาํ อบุ ายข้นึ ไปตขี มิ บนกําแพงเมอื ง เพือ่ ลวงขา ศึก จัดเปน เพลง
ใหนักเรยี นท่มี คี วามสามารถดานดนตรไี ทยออกมาสาธิตวิธกี ารอา นโนต อัตราจงั หวะ 2 ชัน้ หนา ทับพิเศษเฉพาะเพลง หรือหนา ทบั จีน
เพลงประกอบการตฉี ิง่ ในเพลงภาษาอนื่ ๆ ตามความสนใจของตนเอง 2 เพลงพมารําขวาน เปนเพลงสาํ เนียงพมา จัดเปนเพลงท่ีใหอ ารมณสนกุ สนาน
1 เพลง ใหเพื่อนชมหนาช้ันเรยี น โดยมคี รเู ปน ผคู อยชแ้ี นะความถกู ตอง เราใจ นิยมนํามาบรรเลงประกอบการแสดงละครและใชบ รรเลงในการออกเพลง
ภาษาพมา ในชดุ 12 ภาษา

คมู อื ครู 35

กกรระตะตนุ Eนุ nคคgววaาgามeมสสนนใจใจ สสาํ ํารรEวxวpจจloคคrนeน หหาา ออธธบิ บิ Eาาxยยplคคaวiวnาามมรรู ู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล
Expand Evaluate
Engage Explore Explain

กระตนุ ความสนใจ Engage

ครเู ปด ซดี ี หรอื ดวี ดี กี ารบรรเลงดนตรไี ทยประกอบ เพลงมอญทาอฐิ
การขบั รอ งเพลงใหนักเรยี นชม จากนัน้ ครถู าม
นกั เรียนวา เพลงเกำ่ ส�ำเนียงมอญ ไมป่ รำกฏนำมผูแตง่

• นักเรียนคิดวาการบรรเลงดนตรีไทยประกอบ ---- -ม-ล ---ซ -ล-- -ด-ซ -ด-ล ---ซ -ม-ล
การขบั รองเพลงทน่ี กั เรยี นไดช มไปนนั้
มีการนําเทคนคิ และการแสดงออกในการ ---- -ม-ล ---ซ -ม-- ---ซ --รม ---ร ---ด
ถา ยทอดเร่อื งราวความคดิ ในบทเพลง
หรอื ไม อยา งไร ---ท ---ล --ซม -ซ-ล
(แนวตอบ นักเรยี นสามารถแสดงความคิดเห็น
ไดอยางอิสระ) กลับต้น

๒.๒ เทคนคิ และการแสดงออกในการถา่ ยทอดเรอื่ งราวความคดิ ในบทเพลง
บทเพลงแตละเพลงนอกจากจะสอดแทรกอารมณ์และความรู้สึกตางๆ ไว้ในบทเพลงแล้ว
ยงั มเี นอื้ หาสาระและความหมายสอดแทรกไวใ้ นบทเพลงอกี ดว้ ย โดยเฉพาะเพลงทม่ี บี ทรอ้ งประกอบ
สาํ รวจคน หา Explore จะชวยใหเ้ ข้าใจถงึ ความหมายของบทเพลงได้ชดั เจนย่งิ ขนึ้ เทคนคิ และการแสดงออกที่ผ้ปู ระพนั ธ์

ใหนกั เรียนศึกษา คนควา หาความรเู พมิ่ เตมิ ใชใ้ นการถายทอดเรอื่ งราวความคดิ ในบทเพลง จะประกอบไปดว้ ยส่ิงตา งๆ ดังน้ี
เก่ยี วกบั เทคนคิ และการแสดงออกในการถา ยทอด ๑) การจดั ลาํ ดบั ทาํ นอง หากเปน็ บทเพลงทเ่ี กยี่ วกบั การชมธรรมชาติ หรอื บทเพลง
เรอื่ งราวความคิดในบทเพลง จากแหลงการเรียนรู ทฟี่ งั แลว้ ทา� ใหผ้ ฟู้ งั เกดิ ความสขุ ความเพลดิ เพลนิ รวมทง้ั ความเศรา้ โศก ผปู้ ระพนั ธเ์ พลงจะเรม่ิ
ตางๆ เชน หอ งสมุดโรงเรียน หองสมุดชมุ ชน เทจขาา� ้ากนสทอูท�าง�นาลนอกู องลทงอ้ ท่ีเลปี่มกูน็ ีรขทาดัยางลลกะ3กู รเเออหียลดหอื่ มมมาาเกขยยถา้ ไิ่งึงปขดทึ้นว้�ายนอแอาตจงกหจ็ไะามเงปมๆ็นากเทปนารงกั ยี เกบเช็บเนสสมลเพือับนลกกงับเาขทรมเากงรรกไ่ินทรนอร1โา� ยหคจราเือพกอนลางัน้จลจสาึงอวคดคอ แา� ยหทเอรรมิ่กม2
อนิ เทอรเนต็ เปน ตน ในหัวขอทีค่ รูกาํ หนดให เพลงลาวด�าเนินทราย เป็นต้น หรือหากเป็นบทเพลงที่เน้นอารมณ์สนุกสนาน ซึ่งไมเน้นสาระ
ดังตอไปนี้ ในบทเพลง ดังน้ัน ท�านองเพลงท้ังหมดต้ังแตต้นจนจบจึงมีลักษณะท่ีคล้ายคลึงกัน โดยจะ
มีท�านองทางเกบ็ เป็นสว นใหญ เพื่อใหจ้ งั หวะกระชบั และได้อารมณ์ท่ีสนกุ สนาน
1. การจัดลาํ ดบั ทํานอง
2. จงั หวะ

อธบิ ายความรู Explain ๒) จังหวะ ผู้ประพันธ์ต้องเลือก

ใหน ักเรียนรวมกันอภิปรายเกย่ี วกบั เทคนิค อัตราจังหวะให้เหมาะสมกับบทเพลง ถ้าเป็น
และการแสดงออกในการถายทอดเรอื่ งราวความคิด เพลงเกยี่ วกบั ความสขุ ความรกั ความเพลดิ เพลนิ
ในบทเพลง ในหวั ขอ การจดั ลาํ ดบั ทาํ นองและจงั หวะ ความโศกเศรา้ หรอื เพลงชมธรรมชาติ จงั หวะท่ี
ตามทีไ่ ดศึกษามา จากนน้ั ครูถามนกั เรยี นวา แสดงออกถึงความคิดจินตนาการเหลาน้ีได้ดี
ควรเป็นจังหวะที่มีความยาวปานกลาง ไมควร
• การจดั ลาํ ดบั ทาํ นองเพลงทมี่ คี วามแตกตา งกนั ใชจ้ งั หวะสนั้ ๆ เพราะจะทา� ใหผ้ ฟู้ งั เสยี อรรถรสใน
จะใชว ธิ ีการเหมอื น หรือแตกตางกนั อยา งไร การฟงั แตห ากเปน็ บทเพลงทต่ี อ้ งการเนน้ ความ
(แนวตอบ นักเรยี นสามารถแสดงความคิดเห็น นักดนตรีไทยท่ีดีควรถ่ายทอดเร่ืองราวความคิดใน สนกุ สนาน จงั หวะกค็ วรมีความกระชบั ส้ันๆ
ไดอ ยา งอสิ ระ) บทเพลงท่ผี ปู้ ระพนั ธไ์ ด้ประพนั ธ์ไวไ้ ด้ถูกต้องครบถ้วน

๓6

นักเรยี นควรรู ขแอนสวอบNเนTน การคิด T
O-NE
1 ทางกรอ เปน คําเรยี กทางของการดําเนินทํานองเพลงอยา งหนึ่งท่ดี าํ เนินไป
โดยใชเ สยี งยาวๆ ชาๆ ดวยเหตทุ เ่ี พลงมีเสียงยาวๆ นนั้ เครือ่ งดนตรีประเภทตี ขอใดตอ ไปนี้ ไมถกู ตอง
ไมสามารถจะทําเสยี งใหยาวได จึงตอ งตกี รอใหไดค วามยาวเทา กบั ทาํ นองเพลง 1. ครั่น เปนวธิ ที ่ที าํ ใหเสียงสะดดุ สะเทือน
2 เพลงลาวคาํ หอม เปนเพลงไทยเดิม อัตราจงั หวะ 2 ช้ัน สําเนียงลาว 2. ขับ เปนการเปลง เสียงออกไปอยา งเดียวกับรอง
จาโคม (เผน ผยองยง่ิ ) เปน ผปู ระพันธทางรอ งข้นึ ตอ มาพระยาประสานดรุ ยิ ศัพท 3. ครอ ม เปนการบรรเลงดนตรที ไ่ี มตรงกบั จงั หวะท่ถี ูกตอ ง
(แปลก ประสานศพั ท) ไดป ระพนั ธท างเครอ่ื งดนตรขี นึ้ รบั เนอ่ื งจากเนอ้ื ทใ่ี ชข บั รอ งกนั 4. เก็บ เปน การบรรเลงโดยสอดแทรกเสียงใหมพี ยางคถ ขี่ นึ้
แตแรกข้นึ ตนวา “หอมดอกไมคําหอม” จงึ นิยมเรยี กกนั ทว่ั ไปวา “เพลงลาวคําหอม”
3 เพลงลาวดาํ เนนิ ทราย เพลงไทยเดมิ อตั ราจงั หวะ 2 ชน้ั ประเภทหนา ทบั สองไม วเิ คราะหคําตอบ ตอบขอ 4. เพราะการบรรเลงทเี่ พม่ิ เติมเสียงแทรก
จา โคม (เผน ผยองยงิ่ ) เปน ผูแ ตงบทรอ งและทาํ นอง นิยมนํามาบรรเลงและขบั รอง
ในวงปพาทยและวงมโหรี จนไดร ับความนยิ มอยางแพรหลาย กใถห็จีข่ มะ้นึ พีเไปปยน จาจงาังคกหถ “วขี่ เะน้ึกลบ็จะะ”เ8รอียีกตกวั 1วาหเทอ “งาขลยถะ้ี”า 1จก6ะลเตาขวัวียคนอื เปจนะโเนพติ่มสเสากยี ลงแในทจรกงั หใหวมะพี 24ยางค

36 คูมอื ครู

กระตุน ความสนใจ สํารวจคน หา ออธธบิ บิ Eาาxยยplคคaวiวnาามมรรู ู ขยายความเขาใจ ตรวจสอบผล

Engage Explore Explain Expand Evaluate

อธบิ ายความรู Explain

ตัวอยางบทเพลงท่ีใช้เทคนิคและการแสดงออกในการถายทอดเร่ืองราวความคิด 1. ใหน ักเรยี นศึกษาแผนผังโนตเพลงไทย
เกีย่ วกับความรกั ในบทเพลง เชน ทีใ่ ชเ ทคนิคและการแสดงออกในการถา ยทอด
เรอ่ื งราวความคดิ เกยี่ วกบั ความรกั คอื เพลงบงั ใบ-
เพลงบังใบสองช้ัน 1 สองช้นั จากในหนงั สอื เรยี น หนา 37 - 38
จากนน้ั ครูถามนกั เรียนวา
บทรองมำจำกบทละครเรือ่ ง “ววิ ำหพระสมุทร” • เมอ่ื นกั เรียนไดข ับรองเพลงบังใบสองชนั้
นกั เรยี นเกดิ ความรสู ึกอยางไร
ทอ น ๑ ได้ยนิ ค�าสา� เนยี งเสยี งเสนาะ แสนไพเราะรสรักเปน็ หนักหนา (แนวตอบ นกั เรยี นสามารถแสดงความคดิ เหน็
ทอน ๒ เหมอื นยนิ เสยี งหงสท์ องที่ฟ่องฟา กลอ มสุนทรวอนวา นา ยินดี ไดอยางอสิ ระ)
ทอ น ๑ ถึงแม้วา จะสนิทนิทรา กผ็ วาเม่ือสดับศัพท์เสยี งพ่ี • เพลงบังใบสองช้นั จัดเปนเพลงไทยท่ีมี
ทอ น ๒ ถงึ ดิฉนั ร้อนรุมกลมุ้ ฤดี เสียงเหมอื นทพิ ยว์ ารมี าประพรม ลักษณะอยา งไร
ทอน ๑ แตโอว้ าอนิจจาไดก้ นิ หวาน มิชา้ นานกต็ ้องกลนื ท้ังขนื่ ขม (แนวตอบ เพลงบงั ใบสองช้นั จดั เปน เพลง
ทอ น ๒ พอพ่ีไปใจนอ้ งต้องระทม ยิง่ พาชมก็ยง่ิ ชา้� ระกา� ใจ อัตราจังหวะ 2 ชนั้ เปนเพลงเกา ไมทราบ
นามผแู ตง ประเภทเพลงหนาทบั สองไม
ทอน ๑ ---ท ---ด -ร - - -ซ-ล -ซ-ร ---ม -ฟ-ซ มี 2 ทอ นใชขบั รองประกอบการแสดงโขน
ฉบั ฉง่ิ ฉบั ฉิง่ ฉบั ฉิ่ง ฉบั ละครภายหลงั มผี นู ํามาแตง ขยายขึ้นเปน
---ด อัตราจังหวะ 3 ชัน้ และตัดลงเปน
ฉ่ิง ชั้นเดียวครบเปนเพลงเถา มีอยูหลายทาง
ดวยกนั ทางท่นี ิยมมาก คอื ทางปพาทย
-ฟ-ล -ซ-ฟ ซลซฟ -ม-ร ---- ---- ---- ---- ของจางวางท่วั พาทยโกศล ทางของครูชอ ย
ฉิง่ ฉับ ฉ่ิง ฉบั ฉ่งิ ฉบั ฉง่ิ ฉับ สุนทรวาทิน และทางของพระยาประสาน
ดุรยิ ศพั ท (แปลก ประสานศัพท))
---ด ---ท ---ด -ร-- -ซ-ล -ซ-ร ---ม -ฟ-ซ • นกั เรยี นสามารถนาํ เพลงบังใบสองช้นั
ฉิ่ง ฉับ ฉ่ิง ฉับ ฉ่ิง ฉับ ฉง่ิ ฉบั ไปใชในกิจกรรมใดไดบาง
(แนวตอบ นกั เรยี นสามารถแสดงความคดิ เหน็
-ฟ-ล -ซ-ฟ ซลซฟ -ม-ร ---- ---- ---- ---- ไดอ ยางอสิ ระ)
ฉิง่ ฉับ ฉ่ิง ฉบั ฉ่ิง ฉบั ฉิง่ ฉบั
2. ใหนกั เรียนแบงกลมุ กลมุ ละ 5 - 6 คน ครู
ทอน ๒ ---ร -ท-ร -ม-ซ --ซล ซซซซ ทลซล กลับตน้ สาธติ วธิ กี ารอา นโนต เพลงประกอบการขบั รอ งใน
ฉบั ฉงิ่ ฉับ ฉง่ิ ฉับ ฉิ่ง เพลงบงั ใบสองชน้ั ทถ่ี กู ตอ งใหน กั เรยี นดู จากนนั้ ให
---ม ทลรท นกั เรยี นฝก ปฏบิ ตั ติ าม แลว ใหน กั เรยี นแตล ะกลมุ
ฉงิ่ ฉับ ผลดั กันออกมาสาธติ วธิ ีการอา นโนต เพลง
ประกอบการขับรอ งในเพลงบังใบสองชั้น
๓๗ ทถ่ี ูกตอ งใหเพอื่ นชมหนา ชั้นเรยี น โดยมีครู
เปนผูคอยชี้แนะความถูกตอ ง

แนวขอ สNอบTเนน Oก-าNรคETิด นกั เรยี นควรรู

เพลงใดตอไปนีท้ ี่ ไม มีเน้ือหาเก่ยี วขอ งกบั ความรัก 1 ววิ าหพระสมทุ ร เปนบทละครพดู สลับลาํ มีท้งั บทรองและบทเจรจา
1. เพลงบังใบสองชนั้ พระราชนพิ นธในพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาเจาอยหู วั (รัชกาลท่ี 6)
2. เพลงธรณีกนั แสง ทรงพระราชนิพนธข้ึนเมือ่ ป พ.ศ. 2461 เน้อื เรอ่ื งไดเคาโครงมาจากนยิ ายกรกี เกา
3. เพลงลาวดวงเดอื น เช่อื วาถา ใชหญงิ งามถวายแกพระสมุทรจะชว ยใหช าวเมืองพน ภัยจากทะเล
4. เพลงลาวดําเนนิ เกวียน จุดมงุ หมายในการพระราชนิพนธกเ็ พ่อื พระราชทานแกคณะเสอื ปา กองเสนาหลวง
รกั ษาพระองค นาํ มาจัดแสดงและเก็บเงินบํารุงราชนาวีสมาคมแหงกรุงสยาม
วิเคราะหคาํ ตอบ ตอบขอ 2. เพราะเพลงธรณีกนั แสง เปนเพลงไทยทใี่ ห
มุม IT
อารมณโ ศก เชนเดียวกับเพลงพญาโศก เพลงรามญั รันทด (มอญรองไห)
เพลงดาวทอง (โศกพมา) เปนตน ซ่งึ นิยมนาํ มาบรรเลงในงานอวมงคล

นกั เรยี นสามารถชมการแสดงละครพูดสลับลาํ เรื่องวิวาหพระสมุทร ไดจาก
http://www.youtube.com โดยคนหาจากคําวา ววิ าหพระสมทุ ร

คมู อื ครู 37

กระตนุ ความสนใจ สาํ รวจคน หา ออธธบิ บิ Eาาxยยplคคaวiวnาามมรรู ู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล
Expand Evaluate
Engage Explore Explain

อธบิ ายความรู Explain

ใหน กั เรยี นแบง กลมุ กลมุ ละ 5 - 6 คน ครสู าธติ วธิ ี -ร-ม ซมรท ---ล ซทลซ ---ม -ซ-ล -ทรล ทลซม
การอา นโนต เพลงประกอบการขับรอ งในเพลงบงั ใบ- ฉิง่ ฉบั ฉิ่ง ฉบั ฉง่ิ ฉบั ฉ่งิ ฉบั
สองชั้นท่ีถูกตองใหนกั เรียนดู จากนัน้ ใหน กั เรยี นฝก
ปฏบิ ตั ติ าม แลว ใหน กั เรยี นแตล ะกลมุ ผลดั กนั ออกมา ---- -ร-ม -ร-ซ ---ซ -มรท -ล-ซ --ทล ซล-ท
สาธิตวิธกี ารอานโนตเพลงประกอบการขับรอง
ในเพลงบังใบสองชนั้ ทีถ่ กู ตองใหเพ่อื นชม ฉ่งิ ฉับ ฉิง่ ฉบั ฉิ่ง ฉบั ฉง่ิ ฉบั
หนา ช้นั เรยี น โดยมคี รูเปนผคู อยชแ้ี นะความถกู ตอ ง

-ร-ม -ร-ท ---ล ---ซ

ฉง่ิ ฉบั ฉิ่ง ฉบั กลับต้น

ตัวอยางบทเพลงที่ใช้เทคนิคและการแสดงออกในการถายทอดเรื่องราวความคิด
เกย่ี วกบั ธรรมชาติในบทเพลง เชน

เพลงเขมรไทรโยคสามชน้ั

พระนิพนธในสมเด็จพระเจำบรมวงศเธอ เจำฟ้ำจติ รเจริญ กรมพระยำนริศรำนุวดั ติวงศ

ทอ น ๑ บรรยายความตามไท้เสด็จยาตร ยังไทรโยคประพาสพนาสณฑ์
น้องเอย เจา้ ไมเคยเหน็
ทช่ี ายชลเขาชะโงกเปน็ โกรกธาร
ทอ น ๒ ไมไ้ รหลายพนั ธคุ์ ละขน้ึ ปะปน ไหลมาฉาดฉาน
นา้� พุพุงซา น มันไหลจอกโครม จอกโครม
เห็นตระการ จอ้ กจอ้ กโครมโครม
มันดงั จอ้ กจ้อก ก่เี หลา หลายวายมากเ็ หน็ โฉม
เจ้าไมเคยเห็น
ทอน ๑ นา�้ ใสไหลจนดูหมมู สั ยา เม่ือยามเย็นพยับโพยมร้องเรยี กรงั
น้องเอย มันร้องโดง ดงั
มนั รอ้ งดงั กระโตง้ ฮง
ทอน ๒ ยินปกั ษาซ้องเสยี งเพยี งประโคม ก้อกกอ้ กกระโตง้ ฮง
เสียงนกยงู ทอง
หเู ราฟงั
มนั ดังกอ้ กก้อก

๓๘ กจิ กรรมสรา งเสรมิ

เกรด็ แนะครู ใหนักเรยี นศกึ ษา หาความรเู พิ่มเตมิ เกยี่ วกบั ประวัติความเปน มา
ของเพลงไทย ตามความสนใจของตนเอง 1 เพลง เขยี นสรปุ ความสําคญั
ครูควรยกตัวอยา งบทเพลงไทยทีใ่ ชเ ทคนิคและการแสดงออกในการถา ยทอด ลงกระดาษรายงาน นาํ สงครผู ูสอน
เรอื่ งราวความคดิ เก่ยี วกับความรัก คือ เพลงลาวดวงเดือนใหน ักเรียนฟง วา
เพลงลาวดวงเดอื น เปน เพลงไทยเดมิ ท่ีทรงพระนิพนธโ ดยพระเจา บรมวงศเ ธอ- กิจกรรมทา ทาย
พระองคเ จาเพ็ญพฒั นพงศ กรมหมื่นพไิ ชยมหินทโรดม ประวัตขิ องเพลงมอี ยวู า
เมอื่ พระเจาบรมวงศเธอ พระองคเ จา เพ็ญพัฒนพงศ กรมหม่นื พิไชยมหนิ ทโรดม ใหนกั เรยี นทมี่ คี วามสามารถดา นการขบั รอ งเพลงไทย ออกมาสาธติ
ไดเ สด็จไปนครเชียงใหม ก็เกดิ ชอบพอกับเจา หญิงชมช่นื พระธดิ าองคโตของ วิธีการขับรองเพลงบงั ใบสองชัน้ ทถ่ี กู ตองใหเ พือ่ นชมหนาชั้นเรียน
เจา ราชสัมพันธวงศและเจา หญิงคาํ ยน ณ ลําพนู ทรงโปรดใหขา หลวงใหญม ณฑล โดยมคี รูเปน ผูคอยชี้แนะความถกู ตอง
พายัพเปนเถา แกเ จรจาสูขอ แตไ ดรบั การทัดทาน ไมมโี อกาสท่จี ะไดส มรสกนั
ทําใหพระองคโ ศกเศรา มากและไดทรงพระนิพนธเพลงนข้ี น้ึ เมือ่ ใดท่ีทรงระลกึ ถึง
เจา หญงิ ชมช่ืน ก็จะทรงขับรองเพลงลาวดวงเดอื น ซง่ึ จะทําใหน ักเรยี นมีความรู
ความเขา ใจเกี่ยวกับบทเพลงไทยท่ใี ชเ ทคนิคและการแสดงออกในการถายทอด
เร่อื งราวความคิดเกีย่ วกบั ความรักไดดียิง่ ข้นึ

38 คูมือครู

กระตนุ ความสนใจ สํารวจคน หา ออธธบิ บิ Eาาxยยplคคaวiวnาามมรรู ู ขยายความเขาใจ ตรวจสอบผล
Engage Explore
Explain Expand Evaluate

อธบิ ายความรู Explain

ทอ น ๑ -ด-ล --ดล ซฟ-ซ --ลซ ฟร-ฟ -ร-ซ -ฟฟฟ ใหนักเรียนศกึ ษาโนตเพลงไทยทีใ่ ชเ ทคนคิ
ฉง่ิ ฉับ ฉงิ่ ฉับ และการแสดงออกในการถา ยทอดเรอ่ื งราวความคดิ
---- เกีย่ วกับธรรมชาติ คือ เพลงเขมรไทรโยคสามช้นั
จากในหนงั สือเรียน หนา 38 - 39 จากน้นั ครถู าม
-ล-ด -ร-ฟ --ลซ ฟซ-ล -ด-ด -ฟ-ซ -ลดซ ลซฟร นกั เรยี นวา
ฉงิ่ ฉบั ฉงิ่ ฉบั
• ใครเปน ผปู ระพนั ธเ นอื้ รอ งเพลงเขมรไทรโยค
---- ---ล ---ซ ฟซลด ---ร ดมรร ---ร -รรร สามช้ัน
ฉิง่ ฉบั ฉิง่ ฉับ
(แนวตอบ สมเดจ็ พระเจา บรมวงศเ ธอ เจา ฟา -
-รดล -ซ-ฟ --ลซ ฟซ-ล ---ด -ฟ-ซ -ลดซ ลซฟร จิตรเจรญิ กรมพระยานรศิ รานวุ ดั ติวงศ)
ฉ่ิง ฉับ ฉง่ิ ฉบั • เนอื้ หาของเพลงเขมรไทรโยคสามชนั้ ตอ งการ
สะทอ นใหเห็นถึงสงิ่ ใด
---- -ลดร ฟรฟด -ร-ฟ ---- -รฟซ ลซลฟ -ซ-ล (แนวตอบ นกั เรยี นสามารถแสดงความคดิ เหน็
ฉ่ิง ฉับ ฉงิ่ ฉบั ไดอ ยา งอิสระ)
• ถา นกั เรยี นตอ งการนาํ เพลงเขมรไทรโยคสามชนั้
---- ---ด ---- ---ล --ดล ซฟ-ซ ---ซ -ซซซ ไปใชประกอบการแสดงละคร นกั เรยี น
ฉิ่ง ฉับ ฉิ่ง ฉับ ควรนํามาใชป ระกอบการแสดงในชว งใด
(แนวตอบ ในฉากของละครทมี่ เี นอื้ หาแสดงถงึ
-ลซซ -ลซซ ฟซลซ ฟร-ฟ ---- ดรฟซ -ฟ-ล -ซซซ ความสวยงามของธรรมชาต)ิ
ฉงิ่ ฉบั ฉิง่ ฉับ • นกั เรยี นคิดวา เพลงเขมรไทรโยคสามชั้น
มีความไพเราะหรอื ไม อยางไร
---- -ด-ล --ดล ซฟ-ซ --ฟซ ลซฟร -ด-ม -รรร (แนวตอบ เพลงเขมรไทรโยคสามชัน้ มีความ
ฉ่ิง ฉบั ฉ่ิง ฉับ ไพเราะเรยี บงา ย เหมาะกบั เครือ่ งดนตรี
ทอน ๒ ทกุ ประเภทสามารถบรรเลงดว ยเคร่อื งดนตรี
กลับตน้ ประเภทใดกไ็ ด และไดมีการดดั แปลงเพลง
---ร น้ใี นรูปแบบตางๆ รวมทงั้ ทาํ เปนจงั หวะ
-ด-ล -ฟ-ร -ด-ล -รดล -ซ-ฟ --ลซ ฟซ-ล สําหรับการเตนลลี าศ และยงั สามารถ
---- ฉงิ่ ฉบั ฉง่ิ ฉบั ทาํ ทางบรรเลงสาํ หรบั ดนตรสี ากลไดอ กี ดว ย)

---ด ---- ---ล --ดล ซฟ-ซ ---ซ -ซซซ
ฉงิ่ ฉบั ฉ่งิ ฉับ

บูรณาการเชื่อมสาระ ๓9

จากการศึกษาเกี่ยวกับเพลงเขมรไทรโยคสามช้ัน สามารถบูรณาการเชื่อม เกร็ดแนะครู
โยงกบั การเรยี นการสอนในกลมุ สาระการเรยี นรศู ลิ ปะ สาระนาฏศลิ ป ในเรอ่ื ง
การแสดงละคร เพราะเพลงเขมรไทรโยคสามชั้นนัน้ มีเน้อื หาทีบ่ รรยายถงึ ครคู วรอธิบายเพมิ่ เตมิ วา ในสมัยพระบาทสมเดจ็ พระมงกุฎเกลาเจา อยูหัว
ความงามของธรรมชาติ จงึ สามารถนาํ มาสอดแทรกในการแสดงละครที่มี (รชั กาลท่ี 6) มีการนําเพลงเขมรไทรโยคสามชั้นมาใชป ระกอบการแสดงละคร 3
ฉากบรรยายถงึ ธรรมชาติได นอกจากจะเปนการเพ่ิมสีสันใหก ารแสดง เรอื่ ง คอื เรอ่ื งพระยศเกศ ของสมเดจ็ พระเจาบรมวงศเ ธอ เจา ฟา กรมขุนเพชรบรู ณ
มคี วามสมบรู ณมากยง่ิ ขนึ้ แลว ยงั เปนการดึงดดู ความสนใจของผูชมให อนิ ทราชยั บทพระราชนพิ นธ เรือ่ งพระรว ง และเรอ่ื งวัง่ ต่ี ในพระบาทสมเดจ็ -
เพลดิ เพลนิ สนกุ สนานและคลอ ยตามไปกบั การชมการแสดงละคร ทมี่ บี ทเพลง พระมงกฎุ เกลาเจา อยูห วั (รัชกาลที่ 6) เน้อื เพลงจะเนนใหเหน็ ถงึ ความงามของ
บรรเลงประกอบ ซึ่งนบั วาเปนการสรา งความสขุ ผา นการแสดง ท่ผี ูชม นาํ้ ตกทไี่ หลพงุ ซดั ซา กระทบโตรกหนิ กอ นทจ่ี ะไหลลดหลน่ั ลงสทู อ งธาร สว นกระแสชล
สามารถรบั รูไดจ ากประสาทสมั ผัสทางตาและประสาทสัมผัสทางหคู วบคูก นั ในธารนน้ั เลา กใ็ สจนแลเหน็ หมมู จั ฉานานาพนั ธแุ หวกวา ยเคลยี เคลา อยไู ปมา เบอ้ื งบน
สงู ข้นึ ไปก็ดาษดวยแมกไมแหงวนา ในยามเย็นกอนทวิ าวารจะส้นิ สุดลง ดวงอาทติ ย
ไดทอดทง้ิ ไวเพียงแสงออนๆ ทาทาบปุยเมฆทีก่ ระจัดกระจายในทองฟา และจะแวว
เสยี งมวลปกษาเพรียกรองกลับสรู วงรงั สลบั กบั เสียงนกยูงท่ีขานรองเปน ระยะๆ
จากยอดไม ไมไกลจากบรเิ วณแถบนั้น

คูมอื ครู 39

กระตนุ ความสนใจ สาํ รวจคนหา ออธธบิ บิ Eาาxยยplคคaวiวnาามมรรู ู ขยายความเขาใจ ตรวจสอบผล
Expand Evaluate
Engage Explore Explain

อธบิ ายความรู Explain

ครสู าธติ วธิ กี ารอา นโนต เพลงประกอบการขบั รอ ง -ซ-ล -ด-ร -ด-ม รรรร ---- ---ร -รรร -ร-ร
ในเพลงเขมรไทรโยคสามชน้ั ทถี่ กู ตอ งใหน กั เรยี นดู ฉ่ิง ฉับ ฉ่งิ ฉบั
จากนัน้ ใหน กั เรียนฝกปฏิบตั ติ าม แลวใหน กั เรียน
แตล ะกลมุ ผลดั กนั ออกมาสาธติ วธิ กี ารอา นโนต เพลง -รดล -ซ-ฟ --ลซ ฟซ-ล ---ด -ฟ-ซ -ลดซ ลซฟร
ประกอบการขบั รองในเพลงเขมรไทรโยคสามชน้ั ฉิง่ ฉบั ฉง่ิ ฉับ
ทีถ่ ูกตอ งใหเพ่อื นชมหนา ชั้นเรยี นโดยมีครู
เปนผูคอยช้ีแนะความถกู ตอ ง

---- -รฟซ -ลดซ ลซฟร ---- -รฟซ -ลดซ ลซฟร
ฉงิ่ ฉับ ฉง่ิ ฉบั

---- ฟซลด ลรลด ลซฟร ---- ฟซลด ลรลด ลซฟร
ฉงิ่ ฉบั ฉง่ิ ฉบั

--ลซ ฟซลด --ฟร ดลซฟ --ลซ ฟซลด --ฟร ดลซฟ
ฉง่ิ ฉบั ฉง่ิ ฉับ

--ลซ ฟร-ฟ --ลซ ฟร-ฟ - -ลซ ฟร-ร ฟรดร ฟซ-ฟ
ฉิ่ง ฉับ ฉงิ่ ฉับ

กลับต้น

เกรด็ ศิลปเกร็ดศลิ ป เพลงเขมรไทรโยคสามช้นั

บทรอ้ งและทา� นองเพลงบรรยายความและเลยี นเสยี งน1้า� ตกไทรโยค จงั หวดั กาญจนบรุ ี โดยสมเด็จพระเจา้ -

บรมวงศเ์ ธอ เจ้าฟา จติ รเจริญ กรมพระยานรศิ รานวุ ัดติวงศ์ ทรงพระนพิ นธ์ขึ้น เมื่อปี พ.ศ. ๒๔๓๑ โดยน�าเพลง
เขมรกล่อมลูกสองช้ันท�านองเก่ามาแต่งขยาย แทรกส�าเนียงและเพิ่มลีลาให้บรรยายความตามทัศนียภาพ
ท่ีได้พบขณะที่ทรงตามเสด็จไปอ�าเภอไทรโยค เม่ือปี พ.ศ. ๒๔๒๐ เพลงเขมรไทรโยคสามช้ันน้ี จัดบรรเลงข้ึน
คร้ังแรกถวายพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ ๕) ในงานพระราชพิธีเฉลิมพระชนมพรรษา
เมอื่ วนั ท่ี ๒๐ กันยายน พ.ศ. ๒๔๓๑ ณ ศาลายทุ ธนาธกิ าร

๔0

นักเรยี นควรรู กจิ กรรมสรา งเสรมิ

1 สมเดจ็ พระเจาบรมวงศเ ธอ เจาฟา จิตรเจรญิ กรมพระยานรศิ รานุวดั ตวิ งศ ครูสาธิตวิธีการอา นโนตเพลงประกอบการขับรอ งในเพลงเขมรไทรโยค-
ประสตู เิ มอ่ื วนั ท่ี 28 เมษายน พ.ศ. 2406 ทรงเปน พระราชโอรสของพระบาทสมเดจ็ - สามชน้ั ทถ่ี กู ตอ งใหน กั เรยี นฟง จากนนั้ ใหน กั เรยี นฝก ปฏบิ ตั ติ าม แลว ออกมา
พระจอมเกลา เจา อยหู วั (รชั กาลท่ี 4) กบั พระสมั พนั ธวงศเ ธอ พระองคเ จา พรรณราย สาธิตวิธีการอา นโนต เพลงประกอบการขับรอ งเพลงเขมรไทรโยคสามช้ัน
ราชสกลุ “จติ รพงศ” ทรงมพี ระปรชี าสามารถ มคี วามรอบรู และมฝี ม อื ทางดนตรไี ทย ทถี่ ูกตอ งใหเ พอ่ื นชมหนาชั้นเรียน โดยมีครูเปน ผคู อยชแ้ี นะความถกู ตอง
พระองคทรงประพนั ธเ พลงตา งๆ ไวอ ยา งมากมาย เชน เพลงเขมรไทรโยค
เพลงสรรเสรญิ พระบารมี เพลงมหาชัย เปน ตน กิจกรรมทาทาย

มุม IT ใหน ักเรยี นท่ีมีความสามารถดา นดนตรีไทยออกมาสาธติ วิธีการอานโนต
เพลงไทยท่ใี ชเ ทคนคิ และการแสดงออกในการถายทอดเร่ืองราวความคดิ
นกั เรียนสามารถศกึ ษา คน ควาเพม่ิ เตมิ เก่ียวกับประวตั ขิ องสมเด็จ- เกี่ยวกับธรรมชาตินอกเหนือจากเพลงเขมรไทรโยคสามช้นั ใหเ พอ่ื นชม
พระเจาบรมวงศเธอ เจาฟา จติ รเจรญิ กรมพระยานริศรานวุ ดั ตวิ งศ ไดจาก หนาชนั้ เรียน โดยมีครเู ปนผูคอยชแี้ นะความถูกตอ ง
http://www.hunkhapit.ac.th

40 คมู ือครู

กระตุนความสนใจ สาํ รวจคน หา ออธธบิ บิ Eาาxยยplคคaวiวnาามมรรู ู ขขยยาายยEคคxวpวaาาnมมdเขเขา ใา จใจ ตตรรวEวvจจaสสluออaบtบeผผลล
Engage Explore
Explain Expand Evaluate

อธบิ ายความรู Explain

ตัวอยางบทเพลงที่ใช้เทคนิคและการแสดงออกในการถายทอดเร่ืองราวความคิด 1. ใหน กั เรยี นศึกษาแผนผังโนตเพลงไทยทใี่ ช
เกี่ยวกบั ความโศกเศร้าในบทเพลง เชน เทคนคิ และการแสดงออกในการถา ยทอด
เรอื่ งราวความคิดเกยี่ วกบั ความโศกเศรา
เพลงลาวครวญสองชัน้ ในบทเพลง คือ เพลงลาวครวญสองชน้ั
จากในหนงั สือเรยี น หนา 41
เพลงเกำ่ ไม่ปรำกฏนำมผแู ตง่ เปน เพลงไทยส�ำเนยี งลำว บทรอ งจำกตบั เรื่อง “พระลอ”
2. ครสู าธติ วธิ กี ารอา นโนต เพลงประกอบการขบั รอ ง
โอพ้ ระชนนศี รีแมนสรวง จะโศกทรวงเสียวรสู้ กึ ร�าลกึ ถงึ ในเพลงลาวครวญสองชน้ั ทถ่ี กู ตอ งใหน กั เรยี น
ไหนทุกข์ถงึ บติ รุ งคท์ รงรา� พงึ ไหนโศกซ้งึ ถงึ ตคู ูห ทยั ดจู ากน้นั ใหน ักเรยี นฝก ปฏิบัตติ าม แลว ให
ร้อยชฤู้ ๅจะสู้เนอื้ เมียตน เมียร้อยคนฤๅเทาพระแมไ ด้ นกั เรยี นแตล ะกลมุ ผลดั กนั ออกมสาธติ วธิ กี าร
พระแมอ ยเู ยอื กเยน็ ไมเห็นใคร ฤๅกลับไปสนู ครกอ นจะดี อา นโนต เพลงประกอบการขบั รอ งในเพลงลาว-
พ่เี ลย้ี งตรองพลางสนองพระด�ารสั เห็นชอบชัดเชิญคนื บรุ ีศรี ครวญสองชน้ั ทถ่ี กู ตอ งใหเ พอ่ื นชมหนา ชน้ั เรยี น
เฉลมิ กรงุ บ�ารงุ ประชาชี เป็นท่เี กษมสุขสืบไป โดยมคี รเู ปน ผคู อยชแ้ี นะความถกู ตอ ง
ครน้ั จะจรก็หว งนครใหญ
โอบ้ พิตรยิ่งคดิ ยิง่ ขัดข้อน วาทานไทค้ ร้านขลาดประดาษชาย ขยายความเขา ใจ Expand
ครน้ั จะคนื กเ็ กรงคนไยไพ ใครจะเพ้อครหาวา เสยี หาย
นายแกว้ นายขวัญชั้นเสนอ หมดฉนิ ยินรา้ ยทุกทาทาง ใหน กั เรยี นเลอื กการฝก ปฏบิ ตั อิ า นโนต ประกอบ
หรือไปหนอ ยจงึ คอยเอ้ือนอุบาย ผิวากรู อดฤทธผิ์ สี าง การขบั รอ งเพลงไทย หรอื ขบั รองประกอบการตฉี ง่ิ
มากูจะเส่ียงน้า� ลองดู กอู บั ปางน้�าเฉนยี นจงเวยี นวน คอื เพลงลงิ กับเสอื เพลงโศกพมาสองช้นั
น้า� ใสจงไหลอยคู วะควา้ ง เพลงนกเขาขะแมรส ามชน้ั เพลงจนี ไจย อ เพลงพมา -
ราํ ขวาน เพลงมอญทา อิฐ เพลงบังใบสองชั้น
---- ---- -ซ-ม รดรม ---- ซลดร -ด-ม -รรร เพลงเขมรไทรโยคสามชนั้ และเพลงลาวครวญสองชนั้
ฉง่ิ ฉับ ฉง่ิ ฉับ ฉ่ิง ฉบั ฉิง่ ฉับ ตามความสนใจของตนเอง 1 เพลง ฝกปฏิบัติอาน
โนต ประกอบการขบั รองเพลงไทยหรอื ประกอบ
---ซ -ซซซ ลซมซ -ล-ด ---ด -ดดด -ซ-ม รด-ร การตีฉ่ิง จนเกดิ ความชาํ นาญจากนัน้ ออกมาสาธติ
ฉิง่ ฉบั ฉงิ่ ฉับ ฉิง่ ฉับ ฉ่ิง ฉับ วิธีการอา นโนต ประกอบการขับรอ งเพลงไทย
หรอื ขบั รอ งประกอบการตฉี งิ่ ใหเ พอื่ นชมหนา ชนั้ เรยี น
โดยมีครเู ปนผคู อยช้ีแนะความถกู ตอ ง

เกร็ดศิลปเกรด็ ศลิ ป เพลงลาวครวญ ตรวจสอบผล Evaluate

เพลงอัตราจังหวะสองชัน้ ใช้ขบั รอ้ งในเร่อื งพระลอ เม่ือราวปี พ.ศ. ๒๔๙๐ นายถรี ์ ปเ่ี พราะ ไดแ้ ตง่ ขยาย ครพู จิ ารณาจากการฝก ปฏบิ ตั อิ า นโนต ประกอบ
ท�านองขึ้นเป็นสามชั้น และตัดลงเป็นชั้นเดียว น�ามาเรียบเรียงเป็นเพลงเถา พร้อมกับแต่งท�านองร้องประกอบ การขับรองเพลงไทย หรอื ขบั รอ งประกอบการตฉี ่งิ
ความหมายของทา� นองเพลง ซ่งึ หมายถงึ การร�าพงึ ถึงความหลังดว้ ยความโศกเศรา้ เสยี ใจ ในเพลงลงิ กบั เสอื เพลงโศกพมา สองชนั้ เพลงนกเขา-
ขะแมรสามชัน้ เพลงจนี ไจย อ เพลงพมารําขวาน
แนวขอ สNอบTเนน Oก-าNรคETดิ ๔๑ เพลงมอญทา อฐิ เพลงบงั ใบสองชน้ั เพลงเขมรไทรโยค-

สามชน้ั และเพลงลาวครวญสองชน้ั ของนักเรยี น

เกรด็ แนะครู

เพลงไทยประเภทใดขับรองงา ยที่สุด ครูควรอธิบายความรเู พิม่ เตมิ เกี่ยวกับเพลงตบั วา เพลงตับ หมายถงึ เพลงท่ี
1. เพลงชน้ั เดียว บรรเลงเปน เรอื่ ง สามารถแบงออกเปน 2 ประเภท คอื
2. เพลงสองชัน้
3. เพลงสามชั้น 1. ตบั เรือ่ ง หมายถงึ เพลงท่ีนํามารวมรองและบรรเลงติดตอ กนั มีบทรอง
4. เพลงตับเรอื่ ง ท่ีเปน เรื่องเดยี วกนั และดําเนนิ ไปโดยลําดบั ฟงแลวรูเร่อื งโดยตลอดตงั้ แตตนจนจบ
สวนทาํ นองเพลงจะเปนคนละอัตราและคนละประเภท เชน ตับนางลอย ตับพระลอ
วเิ คราะหค ําตอบ ตอบขอ 1. เพราะเพลงชน้ั เดียว เปน เพลงท่ีมจี งั หวะเรว็ เปนตน

ทํานองรองเพลงชนั้ เดยี วจะรอ งเอ้อื นนอย หรอื ไมม กี ารรอ งเออื้ นเลยกไ็ ด 2. ตบั เพลง หมายถึง เพลงท่นี าํ มารวมรองและบรรเลง จะตอ งมสี ํานวน
จงึ จดั เปน เพลงไทยที่รองงายทส่ี ุด และทํานองสอดคลอ งกัน คอื มีเสียงข้ึนตน เพลงและสาํ เนียงคลา ยกัน เปนเพลง
ในอตั ราจังหวะเดียวกัน ไดแ ก เพลงอัตราจงั หวะ 2 ช้ัน เชน ตบั ตน เพลงฉ่งิ เปน ตน
และเพลงอัตราจงั หวะ 3 ช้ัน เชน ตบั ลมพัดชายเขา เปนตน

ซ่งึ จะทาํ ใหนกั เรยี นมีความรู ความเขา ใจเก่ยี วกับเพลงตับไดดยี ่งิ ข้ึน

คมู ือครู 41

กกรระตะตนุ Eนุ nคคgววaาgามeมสสนนใจใจ สสาํ ํารรEวxวpจจloคคrนeน หหาา ออธธบิ บิ Eาาxยยplคคaวiวnาามมรรู ู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล

Engage Explore Explain Expand Evaluate

กระตนุ ความสนใจ Engage

ครชู กั ชวนนักเรียนสนทนาเก่ียวกับอารมณเ พลง ๓. อารมณเ์ พ1ลงและความรสู ึกในบทเพลง
และความรูสกึ ในบทเพลง จากนั้นครูถามนักเรยี นวา พระเจนดรุ ยิ างค์(ปติ ิ วาทยะกร) ไดอ้ ธบิ าย “อำรมณเ พลง” วา บทเพลงประกอบดว้ ยประโยคตา งๆ
บางเพลงทา� ใหผ้ ฟู้ งั เกดิ ความรสู้ กึ ถงึ ความองอาจ ความสงา งาม ความเคารพ บางเพลงทา� ใหผ้ ฟู้ งั เกดิ
• บทเพลงสามารถถา ยทอดอารมณไดอ ยางไร ความรสู้ กึ เขม้ แขง็ บางเพลงทา� ใหร้ สู้ กึ เศรา้ สลด ขมขน่ื บางเพลงทา� ใหเ้ กดิ ความเคลบิ เคลม้ิ ดงั นน้ั
(แนวตอบ นักเรียนสามารถแสดงความคิดเห็น ผบู้ รรเลงและผฟู้ งั จา� เปน็ ตอ้ งมคี วามเขา้ ใจและรรู้ สในความสมั ผสั ระหวา งประโยคเพลงทส่ี อดคลอ้ ง
ไดอ ยา งอสิ ระ) กบั จงั หวะประกอบและลลี าการรอ้ งเพลงจงึ จะเกดิ ผลสมบรู ณ์ อารมณแ์ ละบรรยากาศของบทเพลงไทย
จะสงั เกตได้จากท�านองเพลงตามลกั ษณะ ดงั นี้
สาํ รวจคน หา Explore
๑) บทเพลงไทยทก่ี อ ใหเ้ กดิ ความรสู้ กึ เศรา้ โศก ทกุ ขใ จ ไมส บายใจ เปน็ ลกั ษณะ
ใหนักเรียนแบง กลุมออกเปน 5 กลุม ใหน ักเรียน
ศึกษา คน ควา หาความรูเพิม่ เติมเกยี่ วกับอารมณ- ขโดอยงตบวั ทอเยพา ลงงบเทศเรพา้ ทลงม่ี ไจี ทงั ยหใวนะลชกั า้ ษทณา� ะนนอ้ี งเชเยน อื กเพเยลน็ งธฟรงัณแกี ลนัว้ แโหสยงหเวพนลงทดา� าใวหทผ้ อฟู้ ง2งั (เพกดิมคา โวศากม)รสู้เปกึ น็เศตรน้ า้ โศก
เพลงและความรูสึกในบทเพลง จากแหลง การเรียนรู ตวั อยางบทเพลงไทยทก่ี อ ใหเ้ กดิ ความร้สู กึ เศร้าโศก ทกุ ข์ใจ ไมสบายใจ ท่เี สนอแนะ
ตางๆ เชน หอ งสมดุ โรงเรยี น หอ งสมดุ ชมุ ชน
อินเทอรเนต็ เปนตน ในหวั ขอทคี่ รูกําหนดให ให้ผู้เรยี นฝก หัดปฏบิ ัติ ได้แก
ดังตอไปน้ี เพลงแขกครวญ

กลุมที่ 1 บทเพลงไทยท่ีกอใหเ กดิ ความรสู ึก ทอ น ๑
โศกเศรา ทุกขใ จ ไมส บายใจ
---- -ซ-ร ---- -ซ-ร ---- มดรม ---- ซมรด
กลุมที่ 2 บทเพลงไทยทก่ี อใหเกดิ ความรูส ึก ---- รทดร ---- ฟรดท -ล-ซ -ร-- -ร-ม รมดร
รนื่ เริง สนุกสนาน ฮึกเหมิ เราใจ
องอาจ ทอน ๒ กลบั ต้น

กลมุ ที่ 3 บทเพลงไทยที่กอใหเ กิดความรูสึก ---- -ซ-ร ---- -ซ-ร --รร -ร-ม -ด-ล -ซ-ท
ชืน่ ชม ยินดี เกิดกาํ ลงั ใจ --รร -ร-ม -ด-ล -ซ-ท ---- ลทดร -ร-ม รมดร

กลมุ ที่ 4 บทเพลงไทยทก่ี อ ใหเ กิดความรูสกึ กลับต้น
ขลงั ศักดส์ิ ิทธ์ิ นา เคารพ
เพลงธรณีกนั แสง
กลมุ ท่ี 5 บทเพลงไทยทกี่ อใหเกิดความรูสึก
เบกิ บานใจ สุขใจ สบายอารมณ เพลงทำ� นองเก่ำสมยั อยุธยำ
รกั ออ นหวาน
-ร-ด -ท-ซ ---ท ---ด ---- -ท-ด -ฟ-ร -ร-ร
อธบิ ายความรู Explain -ร-ด -ท-ซ ---ท ---ด ---- -ท-ด -ฟ-ร -ร-ร
---ด -ร-ฟ -ลซฟ -ม-ร ---- --- ร -รรร -ร-ร
ครูสมุ นักเรยี น 2 - 3 คน ใหตอบคําถาม -ซซซ -ลซฟ -รรร ดทดร -ซซซ -ลซฟ -รรร ดทดร
ดงั ตอ ไปน้ี ---- -ท-ด -ร-ฟ -ร-ด -ร-ด ทซ-ท ---ด ทรดท
-ฟ-ท -ด-ร -ฟ-ร -ด-ท -ฟ-ฟ ---ท ---ด ทด-ร
• ถา การขบั รอ งเพลงขาดการถา ยทอดอารมณ-
เพลงจะกอ ใหเ กดิ สิ่งใด ๔๒
(แนวตอบ นักเรยี นสามารถแสดงความคิดเห็น
ไดอ ยางอิสระ)

นกั เรยี นควรรู ขแอนสวอบNเนTน การคิด T
O-NE

1 พระเจนดรุ ิยางค (ปต ิ วาทยะกร) มีชอื่ เดมิ ปเตอร ไฟท (Peter Feit) บทเพลงนใี้ หค วามรูสกึ อยางไร เยน็ ฉาํ่ ลมโชยโรยรนื่
บุคคลสําคัญในวงการดนตรีของไทย เปน ผทู ่ีมสี ว นรว มในการบันทกึ เพลงไทยเดิม “ถงึ เขาเขยี วชายปาเวลาคํ่า ขาดคชู ่นื เหนบ็ หนาวรา วฤดี”
ดว ยโนต เพลงสากลและเปน ผวู างรากฐานวงดุรยิ างคท หารอากาศและวงดรุ ิยางค
ตาํ รวจ ผลงานทส่ี าํ คญั ของทา นนอกจากจะเปน ผปู ระพนั ธท าํ นองเพลงชาตไิ ทยแลว นา้ํ คา งตกอกสะเทือนตอนกลางคนื
ยังเปนผูเรียบเรยี งเสียงประสานเพลงประกอบภาพยนตรเ ร่อื งพระเจาชางเผือก 1. ทกุ ขใ จ
ดานเพลงไทยเดมิ ทานเปนผปู ระดิษฐทํานองเพลงพมา รําขวาน เพลงธรณีกรรแสง 2. ร่ืนเริงใจ
และเพลงพมาประเทศ 3. กําลังใจ
4. เบกิ บานใจ

2 เพลงดาวทอง หรือเพลงพมาโศก เปน เพลงอตั ราจังหวะ 2 ชนั้ วเิ คราะหค าํ ตอบ ตอบขอ 1. เพราะบทเพลงมีเนือ้ รองทแี่ สดงใหเ หน็
สําเนียงมอญ ใชบ รรเลงและขับรอ งประกอบการแสดงนาฏศลิ ป ระบาํ ละคร
และลิเกในบทเศรา โศก เน่ืองจากมีลลี าและทํานองเรียบงา ย ใหอ ารมณโศกเศรา ถงึ ความทกุ ขของคนทต่ี อ งพลัดพรากจากคนรัก
วังเวงใจ หลวงประดิษฐไ พเราะ (ศร ศลิ ปบรรเลง) เปน ผูร เิ ริ่มนาํ มาใหวง
ปพ าทยม อญบรรเลงประโคมในงานอวมงคล

42 คมู ือครู

กระตุนความสนใจ สํารวจคนหา ออธธบิ บิ Eาาxยยplคคaวiวnาามมรรู ู ขยายความเขาใจ ตรวจสอบผล
Engage Explore
Explain Expand Evaluate

อธบิ ายความรู Explain

๒) บทเพลงไทยทก่ี อ ใหเ้ กดิ ความรสู้ กึ รนื่ เรงิ สนกุ สนาน ฮกึ เหมิ องอาจ เรา้ ใจ 1. ใหน กั เรียนกลมุ ที่ 1 - 2 ท่ไี ดศ กึ ษา คน ควา
หาความรูเพิ่มเตมิ เกย่ี วกับอารมณเพลง
บทเพลงในลกั ษณะนี้มีจงั หวะช้าพอประมาณ ทา� นองหนกั แนน แสดงถงึ ความองอาจ ความสงา และความรสู กึ ในบทเพลง สง ตวั แทน 2 - 3 คน
ผาเผยของผู้เป็นใหญ ซ่ึงนอกจากลีลาท�านองเพลงแล้ว จังหวะที่บรรเลงรวมไป1กับท�านองก็ยัง2 ออกมาอธบิ ายความรใู นหวั ขอ บทเพลงไทย
ชวยให้ผู้ฟังเกิด3ความรู้สึกเชนนั้นตามไปด้วย เชน เพลงกราวร�า เพลงกราวนอก เพลงกราวใน ทีก่ อ ใหเ กิดความรสู กึ โศกเศรา ทุกขใจ
เพลงกราวกลาง เพลงกราวตะลงุ เพลงคา้ งคาวกนิ กลว้ ย เพลงมารช์ ชง่ิ ทรจู อรเ์ จยี เพลงพมา แทงกบ ไมส บายใจและบทเพลงไทยท่ีกอ ใหเกดิ
เพลงคดุ ทะราดเหยียบกรวด เปน็ ตน้ ความรสู ึกรนื่ เริง สนุกสนาน ฮึกเหมิ เรา ใจ
องอาจ ตามทไ่ี ดศ ึกษามาหนา ชน้ั เรียน
ตวั อยา งบทเพลงไทยทก่ี อ ใหเ้ กดิ ความรสู้ กึ รน่ื เรงิ สนกุ สนาน ฮกึ เหมิ เรา้ ใจ ทเ่ี สนอแนะ
ให้ผู้เรียนฝก หดั ปฏิบตั ิ ได้แก 2. ใหน ักเรยี นศึกษาโนต เพลงไทยท่ีกอ ใหเกดิ
ความรสู ึกโศกเศรา ทกุ ขใ จ ไมสบายใจ คือ
เพลงค้างคาวกินกลว้ ย เพลงแขกครวญและเพลงธรณีกรรแสง
และแผนผงั โนตเพลงไทยกอใหเกดิ ความรสู กึ
ทำ� นองเพลงเกำ่ ไม่ปรำกฏนำมผูแตง่ ร่นื เรงิ สนกุ สนาน ฮึกเหิม เรา ใจ องอาจ คือ
เพลงคา งคาวกนิ กลวย จากในหนงั สือเรยี น
ทอ น ๑ หนา 42 - 43

-ล-ซ ซซ-ม --ซม --รม --ซม --รม ซมรด -ร-ม 3. ครูสาธติ วิธีการอา นโนตเพลงไทยท่ีกอ ใหเกดิ
-ล-ซ ซซ-ม --ซม --รม --ซม --รม ซมรด -ร-ด ความรสู กึ โศกเศรา ทกุ ขใจ ไมสบายใจ
ประกอบการตฉี ิง่ คอื เพลงแขกครวญ
ทอน ๒ กลบั ตน้ และเพลงธรณกี รรแสง และสาธติ วธิ กี ารอา นโนต
เพลงไทยทกี่ อ ใหเ กดิ ความรสู กึ รนื่ เรงิ สนกุ สนาน
---- -ร-ร --มร ดร-- มรดร มรดท ลซลท ลทดร ฮกึ เหิม เรา ใจ องอาจ ประกอบการตีฉง่ิ คือ
---- -ร-ร --มร ดร-- มรดร มดรม ซมรด รดทล เพลงคางคาวกนิ กลวยทถ่ี ูกตองใหนกั เรียนดู
จากนน้ั ใหนกั เรยี นฝก ปฏิบัติตาม แลวให
กลบั ต้น นักเรียนแตละกลุมผลัดกันออกมาสาธิตวิธี
การอา นโนต เพลงแขกครวญ เพลงธรณกี รรแสง
ทอ น ๓ และเพลงคา งคาวกินกลวยประกอบการตฉี ่งิ
ที่ถูกตองใหเพอื่ นชมหนา ชั้นเรยี นโดยมคี รู
---- -ล-ล --ดล ซม-ซ -ม-ล ซม-ซ ลซมซ ลด-ล เปนผูค อยชแ้ี นะความถูกตอง
---- -ล-ล --ดล ซม-ซ -ม-ล ซม-ซ -ม-ร ซมมม

กลับต้น

๓) บทเพลงไทยทก่ี อ ใหเ้ กดิ ความรสู้ กึ ชน่ื ชม ยนิ ดี เกดิ กาํ ลงั ใจ เมอื่ ไดฟ้ งั บทเพลง

ลักษณะน้ีผู้ฟังจะได้รับรู้ความรู้สึกสบายใจ เกิดความสุข โดยตัวอยางบทเพลงในลักษณะน้ี
เชน เพลงมหาฤกษ์ เพลงมหาชัย เป็นต้น ซ่ึงสามารถรับฟังได้ตามงานพิธีมงคลท่ัวๆ ไป
เชน งานขึ้นบ้านใหม งานที่ต้องการให้ผู้อ่ืนรวมอนุโมทนา เชน งานอุปสมบท งานทอดกฐิน
เพอ่ื ความเป็นสริ มิ งคล เปน็ ตน้

๔๓

กจิ กรรมสรา งเสรมิ เกรด็ แนะครู

ใหน กั เรยี นเลอื กฟงเพลงไทยท่ีกอใหเ กิดความรสู กึ โศกเศรา ทกุ ขใจ ครคู วรเชญิ วทิ ยากรทมี่ ีความเชย่ี วชาญในดา นดนตรีไทยมาอธบิ ายเพม่ิ เตมิ
ไมสบายใจ หรอื เพลงไทยกอ ใหเ กิดความรูสึกรน่ื เริง สนกุ สนาน ฮกึ เหมิ เก่ยี วกับอารมณเพลงและความรสู กึ ในบทเพลงใหน ักเรยี นฟง พรอ มท้งั เปดซดี ี
เรา ใจ องอาจ ตามความสนใจของตนเอง 1 เพลง จากนนั้ เขียนบรรยาย หรอื ดีวดี ีเพลงไทยท่สี อ่ื ถงึ อารมณต า งๆ ใหน กั เรียนฟง ประกอบการอธบิ าย จากน้นั
ความรูส กึ ที่ไดจ ากการฟง เพลง ลงกระดาษรายงาน นําสงครูผูสอน ครเู ปดโอกาสใหนักเรียนไดซ กั ถามในส่ิงท่ีสงสัยและแสดงความคิดเหน็ ซึ่งจะทําให
นกั เรยี นมคี วามรู ความเขา ใจเกย่ี วกบั อารมณเ พลงและความรสู กึ ในบทเพลงไดด ยี ง่ิ ขน้ึ
กจิ กรรมทา ทาย
นักเรยี นควรรู
ใหนกั เรียนคดิ ประดษิ ฐทาทางประกอบจังหวะเพลงคา งคาวกนิ กลว ย
ตามความคิดและจินตนาการของตนเอง จากน้นั ออกมานําเสนอผลงาน 1 กราวนอก ใชส ําหรับการตรวจพลยกทพั ของมนษุ ยแ ละวานร
ใหเพื่อนชมหนาช้นั เรียน โดยมีครเู ปนผคู อยช้แี นะความถกู ตอ ง 2 กราวใน ใชสําหรับการตรวจพลยกทัพของฝา ยยกั ษ
3 กราวกลาง ใชส ําหรับการตรวจพลยกทพั ของมนษุ ย

คูมือครู 43

กระตุนความสนใจ สํารวจคนหา ออธธบิ บิ Eาาxยยplคคaวiวnาามมรรู ู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล
Expand Evaluate
Engage Explore Explain

อธบิ ายความรู Explain

1. ใหน ักเรยี นกลุมที่ 3 - 4 ท่ไี ดศ ึกษา คนควา ๔) บทเพลงทใี่ หค้ วามรสู้ กึ ขลงั ศกั ดสิ์ ทิ ธิ์ นา เคารพ เมอ่ื ฟงั แลว้ ทา� ใหจ้ ติ ใจแนว แน
หาความรูเพ่ิมเตมิ เกีย่ วกบั อารมณเพลง มีสมาธิ เกิดความศรัทธา ซึ่งโดยท่ัวไปมักจะนิยมน�าไปบรรเลงประกอบพิธีการทางศาสนา เชน
และความรสู ึกในบทเพลง สงตัวแทน เพลงสาธกุ าร เพลงนางนาค เพลงแขกบรเทศสองชนั้ เพลงขบั ไมบ้ ณั เฑาะว์ ทใี่ ชบ้ รรเลงในพธิ ไี หวค้ รู
2 - 3 คน ออกมาอธิบายความรใู นหวั ขอ และในประเพณกี ารอุปสมบท เปน็ ต้น
บทเพลงไทยที่กอใหเกิดความรูส ึกชนื่ ชม ยินดี ตวั อยา งบทเพลงไทยท่ีให้ความรู้สึกขลัง ศกั ด์สิ ิทธ์ิ นาเคารพ ท�าให้เกดิ ความศรทั ธา
เกิดกาํ ลังใจและบทเพลงไทยทก่ี อใหเกดิ ท่เี สนอแนะใหผ้ ู้เรียนฝกหัดปฏบิ ัติ ได้แก
ความรสู ึกขลัง ศักดิส์ ทิ ธิ์ นาเคารพ ตามที่ได 1
ศกึ ษามาหนาชนั้ เรยี น เพลงนางนาคสองชั้น

2. ใหน กั เรียนศึกษาแผนผังโนตเพลงไทยทกี่ อ เพลงหนำ ทับปรบไก่ ท�ำนองเกำ่ สมัยอยุธยำ
ใหเ กดิ ความรสู กึ ขลงั ศกั ดสิ์ ิทธ์ิ นาเคารพ คือ
เพลงนางนาคสองชน้ั จากในหนงั สือเรยี น ทอน ๑
หนา 44
-- -ซ -ซซซ ดรดล ดลซม ซลซม ซมรด ซลทด ทดรม
3. ครสู าธติ วธิ กี ารอานโนตเพลงไทยทก่ี อใหเ กดิ รมฟซ ลซฟม รดรม รมฟซ ดรดล ดลซฟ มรดร มฟซล
ความรูส ึกขลัง ศักด์ิสทิ ธ์ิ นาเคารพ ประกอบ ลซลล ลดลล ดลซฟ ดฟซล ซลดร มรดล รดลซ ดลซม
การตีฉงิ่ คอื เพลงนางนาคสองช้นั ทถี่ ูกตอ ง ซมซซ ซลซซ ลซดล ซมซร ซมซร มรดล --รด ลด-ร
ใหนักเรยี นดู จากนั้นใหนกั เรียนฝก ปฏบิ ัติตาม
แลว ใหน กั เรียนแตละกลุม ผลดั กนั ออกมา ทอ น ๒ กลับต้น
สาธติ วิธกี ารอา นโนตเพลงนางนาคสองชนั้
ประกอบการตีฉงิ่ ทถี่ กู ตอ งใหเ พือ่ นชม -- -ซ -ซซซ ดรดล ดลซม ซลซม ซมรด ซลทด ทดรม
หนา ชัน้ เรียน โดยมคี รเู ปน ผูคอยชแี้ นะ ดซลซ รมซล รดลด ซลดร ดลซม ลซมร ซมรด มรดล
ความถูกตอ ง ซลดร ดทลซ ทลซล ทดรด ทซลท ดลทด รทดร มดรม
ซมซซ ซลซซ ลซดล ซมซร ซม-ร -ด-ล --รด ลด-ร

กลบั ตน้

๕) บทเพลงไทยที่กอให้เกิดความรู้สึกเบิกบานใจ สุขใจ สบายอารมณ รัก
ออนหวาน โดยบทเพลงลักษณะน้ีจะมีท�านองออนหวาน เน้ือร้องพรรณนาถึงความรู้สึกรัก

ความสขุ ใจ ธรรมชาตแิ ละสง่ิ แวดลอ้ มทส่ี วยงาม ปา่ เขาลา� เนาไพร สายลม คลน่ื ซดั หาด และเสยี งนกรอ้ ง
เชน เพลงคลน่ื กระทบฝง่ั เพลงบงั ใบ เพลงบหุ ลนั ลอยเลอ่ื น เพลงเขมรไทรโยค เพลงนกเขาขะแมร์
เพลงลาวดวงเดอื น เพลงนกเขามะราปี เพลงกาเรยี นทอง เพลงลาวลอ งนา น เปน็ ตน้

ตัวอยางบทเพลงไทยท่ีกอให้เกิดความรู้สึกเบิกบานใจ สุขใจ สบายอารมณ์ รัก
ออ นหวาน ท่ีเสนอแนะให้ผเู้ รยี นฝก หัดปฏบิ ัติ ไดแ้ ก

๔๔ ขแอนสวอบNเนTน การคิด T
O-NE
นกั เรียนควรรู
ขอใดแตกตา งจากพวก
1 เพลงนางนาค เปน เพลงเกา สมยั อยธุ ยา จัดเปนเพลงหนา ทบั ปรบไก 1. เพลงแขกครวญ เพลงดาวทอง
ใชประกอบการเวียนเทียนสมโภช เพลงทําขวญั ซ่งึ อยใู นเร่ืองทาํ ขวัญ หรอื 2. เพลงพมาแทงกบ เพลงคางคาวกินกลว ย
เรือ่ งเวียนเทยี น โดยเปน เพลงแรกของเพลงเร่อื งในชุดนี้ ซง่ึ ประกอบไปดวย 3. เพลงสาธุการ เพลงมหาฤกษ
เพลงนางนาค เพลงพดั ชา เพลงกราวราํ มอญ เพลงลลี ากระทมุ เพลงโล 4. เพลงแขกบรเทศสองชนั้ เพลงขับไมบ ณั เฑาะว
และเพลงสเี่ กลอ นอกจากน้ี ยงั ใชเ ปนเพลงมโหรีในทาํ นองเกาสมยั อยธุ ยา
ประเภทเพลงตบั เรือ่ ง ชอ่ื วา “เพลงตบั เรื่องกาก”ี มี 3 เพลง คอื เพลงนางนาคนอ ย วเิ คราะหคาํ ตอบ ตอบขอ 3. เพราะเพลงสาธกุ าร เปนบทเพลงไทย
เพลงคนู าค และเพลงนกรอน นยิ มนาํ มาบรรเลงประกอบการแสดงละคร
ท่กี อ ใหเ กดิ ความรูสึกขลงั ศักดสิ์ ิทธิ์ นาเคารพ สวนเพลงมหาฤกษ
มมุ IT เปนบทเพลงไทยที่กอ ใหเ กดิ ความรูส กึ ช่นื ชม ยินดี เกิดกาํ ลังใจ

นักเรยี นสามารถฟง การบรรเลงดนตรีไทยในเพลงนางนาค ไดจ าก
http://www.youtube.com โดยคน หาจากคาํ วา เพลงนางนาค

44 คมู ือครู

กระตุน ความสนใจ สาํ รวจคน หา ออธธบิ บิ Eาาxยยplคคaวiวnาามมรรู ู ขขยยาายยEคคxวpวaาาnมมdเขเขาใา จใจ ตรวจสอบผล
Engage Explore Evaluate
Explain Expand Explain

อธบิ ายความรู

เพลงบหุ ลันลอยเลอ่ื นสองช้ัน 1. ใหน กั เรยี นกลมุ ท่ี 5 ทไ่ี ดศ กึ ษา คน ควา หาความรู
เพิ่มเตมิ เก่ยี วกับอารมณเพลงและความรูสึก
พระรำชนิพนธในพระบำทสมเดจ็ พระพุทธเลศิ หลำ นภำลยั (รัชกำลที่ ๒) ในบทเพลง สงตัวแทน 2 - 3 คน ออกมาอธบิ าย
ความรูใ นหัวขอ บทเพลงไทยทีก่ อ ใหเกิด
ทอ น ๑ ความรสู กึ เบกิ บานใจ สุขใจ สบายอารมณร กั
ออนหวานตามทไ่ี ดศึกษามาหนาชั้นเรียน
---ด - - รม - ซ-ม -ร-ด - --ล -มรด -ล-ด ----
-ซ-ม - ร-ด -- -ร ---ม - --ร -มมม -ร-ซ มมมม 2. ใหน กั เรยี นศกึ ษาแผนผังโนต เพลงไทย
-ซ-ม - ร-ด -- -ร ---ม - ร-ร -- -ม ---ซ - --ล ทกี่ อ ใหเกดิ ความรูส กึ เบิกบานใจ สุขใจ
-ซ-ด - - รม - ลซม -ร-ด - --ล -มรด -ล-ด ---- สบายอารมณ คอื เพลงบหุ ลนั ลอยเลอื่ นสองชนั้
-ม-ซ - ด-ร - ด-ท -ล-ซ - ซ ลท -ร -ล ทล ซม -ร-ซ จากในหนังสอื เรียน หนา 45

ทอน ๒ -ล ลล ซมซล ซลดร ดรมฟ ซฟมร ซมรด กลับตน้ 3. ครูสาธติ วธิ ีการอานโนตเพลงไทยท่ีกอใหเกดิ
ดลซ ม รดรม รมซล ดซซซ ดลลล รดดด ความรูสึกเบิกบานใจ สขุ ใจ สบายอารมณ
---ล - - รม - ลซม - ร-ด - --ล -ม รด - ล- ด มรดล ประกอบการตฉี ิ่ง คอื เพลงบุหลนั ลอยเล่ือน-
ดรดล - ด-ร -ด -ท -ล-ซ - ซ ลท - ร-ล ทล ซม มรรร สองชั้นทถ่ี ูกตองใหน ักเรียนดู จากน้ัน
-ซ-ด ---- ใหน กั เรียนฝก ปฏบิ ัติตาม แลวใหน ักเรียน
-ม-ซ -ร-ซ แตล ะกลมุ ผลดั กนั ออกมาสาธติ วธิ กี ารอา นโนต
เพลงบหุ ลันลอยเล่ือนสองช้ันประกอบการตฉี ิ่ง
กลบั ตน้ ทีถ่ ูกตองใหเ พ่อื นชมหนาชัน้ เรยี น โดยมีครู
เปน ผคู อยชีแ้ นะความถูกตอ ง
ดนตรไี ทยสามารถโนม้ นา้ วใหผ้ ฟู้ งั เกดิ ความรสู้ กึ และอารมณต์ า งๆ ได้ โดยอาศยั องค-์
ประกอบทส่ี า� คัญ ได้แก ทา� นองเพลงและเทคนิคของผู้บรรเลง ซง่ึ ผบู้ รรเลงตอ้ งเขา้ ใจอารมณ์เพลง
และพยายามแสดงออกใหเ้ ป็นไปตามอารมณเ์ พลงใหม้ ากท่ีสดุ ขยายความเขา ใจ Expand

1. ใหน กั เรยี นรวมกันสรุปสาระสาํ คัญเก่ยี วกับ
อารมณเพลงและความรูสกึ ในบทเพลง
เกร็ดศลิ ปเกรด็ ศิลป เพลงบหุ ลนั ลอยเลอื่ น ลงกระดาษรายงาน นาํ สง ครผู ูสอน

เปน็ เพลงทม่ี เี รอื่ งเลา่ สบื ตอ่ กนั มาวา่ เมอื่ พระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธเลศิ หลา้ นภาลยั (รชั กาลท่ี ๒) ทรงซอสามสาย 2. ใหน กั เรยี นเลอื กฝก ปฏบิ ัติการอานโนต
คพู่ ระหตั ถ์ ทช่ี อ่ื วา่ “ซอสายฟา ฟาด” เมอื่ เสดจ็ เขา้ ทพี่ ระบรรทมทรงพระสบุ นิ (ฝนั ) วา่ พระองคไ์ ดเ้ สดจ็ พระราชดา� เนนิ ประกอบการตฉี ่งิ คอื เพลงแขกครวญ
ไปในสถานทแ่ี หง่ หนึ่ง ได้ทอดพระเนตรเหน็ ดวงจนั ทรค์ อ่ ยๆ ลอยเคล่ือนเขา้ มาใกล้พระองค์ทีละนอ้ ยๆ และฉาย เพลงธรณีกรรแสง เพลงคางคาวกินกลวย
แสงสวา่ งไปทั่วบริเวณ ขณะนัน้ ปรากฏเสียงทิพยดนตรีแวว่ กังวานหวานไพเราะเสนาะพระกรรณ พระองคป์ ระทับ เพลงนางนาคสองชนั้ เพลงบุหลันลอยเลอ่ื น
ทอดพระเนตร และทรงสดับเสียงดนตรนี ั้นดว้ ยความเพลดิ เพลนิ พระราชหฤทยั จนดวงจันทร์ค่อยๆ ลอยเคล่อื น สองชัน้ ตามความสนใจของตนเอง 1 เพลง
ห่างออกไปในท้องฟา พรอ้ มกบั สา� เนยี งเสยี งทิพยดนตรีนัน้ คอ่ ยๆ จางลง จนหมดเสยี ง เม่อื ทรงตื่นจากบรรทม ฝก ปฏบิ ตั กิ ารอา นโนต ประกอบการตฉี งิ่ จนเกิด
จงึ โปรดให้เจ้าพนักงานดนตรเี ขา้ มาตอ่ เพลงนีไ้ ว้

ความชาํ นาญ จากนั้นออกมาสาธิตวิธี
การอา นโนต ประกอบการตีฉิ่งใหเพอื่ นชม
๔๕ หนา ช้นั เรียน โดยมคี รูเปนผคู อยชี้แนะ

แนวขอสNอบTเนนOก-าNรคE Tดิ ความถูกตอ ง

เกร็ดแนะครู

ลักษณะเพลงในขอ ใดท่ีคลายกับเพลงบหุ ลันลอยเลือ่ น ครูควรเนนใหเหน็ วา พระบาทสมเด็จพระพทุ ธเลิศหลานภาลยั (รัชกาลท่ี 2)
1. เพลงนางนาค ทรงมพี ระปรีชาสามารถในดานดนตรีไมน อ ยไปกวา ดานละครและฟอ นรํา
2. เพลงกาเรียนทอง เครอ่ื งดนตรที ท่ี รงถนดั และโปรดปราน คอื “ซอสามสาย” ซง่ึ ซอคพู ระหตั ถข องพระองค
3. เพลงคางคาวกนิ กลว ย ไดพ ระราชทานนามวา “ซอสายฟาฟาด” และเพลงพระราชนพิ นธท่มี ีช่ือเสยี งเปนที่
4. เพลงดาวทอง รูจกั กันดี คอื “เพลงบหุ ลันลอยเลือ่ น” หรือ “บหุ ลนั (เล่ือน) ลอยฟา ” แตตอมา
มักจะเรียกวา “เพลงทรงพระสุบิน”
วเิ คราะหค ําตอบ ตอบขอ 2. เพราะเพลงบุหลันลอยเลื่อน
มมุ IT
และเพลงกาเรียนทอง จดั เปน เพลงไทยท่ีกอ ใหเกดิ ความรูส ึกเบกิ บานใจ
สขุ ใจ สบายอารมณ รกั ออ นหวาน เชน เดียวกัน โดยบทเพลงลักษณะนี้
จะมีทํานองที่ไพเราะออ นหวาน ฟง แลว ใหความรูสกึ ผอนคลาย

นักเรยี นสามารถชมการบรรเลงดนตรไี ทย ในเพลงบหุ ลันลอยเลอื่ น ไดจ าก
http://www.youtube.com โดยคนหาจากคําวา บหุ ลนั ลอยเล่ือน

คมู ือครู 45

กระตนุ ความสนใจ สาํ รวจคน หา อธบิ ายความรู ขยายความเขาใจ ตตรรวEวvจจaสสluออaบtบeผผลล
Explain Expand
Engage Explore Evaluate

ตรวจสอบผล Evaluate

1. ครพู จิ ารณาจากการสรุปสาระสาํ คญั เกีย่ วกบั กจิ กรรม ศลิ ปปฏบิ ัติ ๒.๒
อารมณเพลงและความรูส ึกในบทเพลง
ของนักเรียน กจิ กรรมท่ี ๑ ครูและนักเรียนรวมกันอภิปรายเกี่ยวกับปัจจัยที่มีอิทธิพลตอการสร้างสรรค์งาน
กิจกรรมท่ี ๒ ดนตรี และให้นักเรียนฟังเพลงไทยท่ีเกิดจากปัจจัยตางๆ เชน เพลงลาวกระทบไม้
2. ครูพิจารณาจากการฝก ปฏบิ ตั กิ ารอา นโนต กิจกรรมที่ ๓ เพลงค้างคาวกินกลว้ ย เพลงตระนมิ ิต เปน็ ตน้
ประกอบการตฉี ิ่งในเพลงแขกครวญ ครเู ปดิ เพลงไทยท่มี ีทวงทา� นอง อารมณ์เพลงทแี่ ตกตางกนั ๓ เพลง ใหน้ ักเรียนฟงั
เพลงธรณีกันแสง เพลงคางคาวกินกลว ย แล้วเขียนบรรยายวาแตละเพลงนั้น นักเรียนฟังแล้วเกิดความรู้สึกอยา งไร และทา� ให้
เพลงนางนาคสองชนั้ และเพลงบหุ ลนั ลอยเลอ่ื น- เกิดจินตนาการถงึ ส�งิ ใด โดยให้นา� ผลงานการเขียนดงั กลาวสงครผู ูส้ อน
สองช้ันของนกั เรยี น ให้นกั เรียนตอบค�าถามตอ ไปน้�
๑. จงอธิบายลกั ษณะการเขยี นโนต้ เพลงไทยและเสียงของโนต้ เพลงไทยพอสังเขป
หลักฐานแสดงผลการเรยี นรู ๒. จงวเิ คราะหป์ จั จยั สา� คญั วา มสี ง�ิ ใดบา้ งทม่ี อี ทิ ธพิ ลตอ การสรา้ งสรรคง์ านดนตรี
๓. นักเรียนชอบเพลงไทยเพลงใด ระบุชื่อมา ๑ เพลง และเพลงนั้นเมื่อฟังแล้ว
1. ผลการสรุปสาระสําคัญเกยี่ วกบั เครอ่ื งหมาย
และสญั ลักษณทางดนตรไี ทย ใหอ้ ารมณ์ ความรู้สกึ อยา งไร ให้เขยี นบรรยายลงในกระดาษรายงาน สง ครูผู้สอน

2. ผลการฝกปฏิบัติการอา นโนต ประกอบการตฉี ง่ิ กลาวโดยสรุป ดนตรีไทยเปนศิลปะแขนงหน่ึงท่ีคงอยูคูกับชาติไทยมาอยาง
ในเพลงไทยอัตราจังหวะ 2 ช้ันในเพลงตน บรเทศ
สองชน้ั และเพลงจนี ขิมเล็กสองชน้ั ยาวนาน ซง่ึ ปจ จยั สาํ คญั ทท่ี าํ ใหเ กดิ การสรา งสรรคผ ลงานทางดนตรขี นึ้ มา กค็ อื ธรรมชาติ
ศาสนา ความเช่อื วิถีชวี ิต อารมณ และความรสู ึก ซึ่งสงั คตี กวไี ดใชด นตรเี ปน เคร่ืองมอื
3. ผลการฝก ปฏิบตั กิ ารอานโนต ประกอบการ- ในการถายทอดความรูสึกประทับใจและแรงบันดาลใจออกมาเปนเสียงเพลง พรอมกับ
ขบั รองเพลงไทย หรอื ขบั รองประกอบการตฉี ิง่ ใชก ารจดั ลาํ ดบั ทาํ นอง จงั หวะ ถา ยทอดเรอื่ งราวความคดิ แทรกอยใู นบทเพลงนนั้ ทาํ ให
ในเพลงลิงกับเสอื เพลงโศกพมา สองชน้ั ผูท่ีไดฟงเพลงน้ันมีสุนทรียะทางอารมณ หรือมีอารมณความรูสึกตางๆ ไมวาจะเปน
เพลงนกเขาขะแมรส ามชัน้ เพลงจีนไจย อ โศกเศรา รกั เกดิ กาํ ลงั ใจ สนกุ สนาน ดม่ื ดาํ่ ขลงั นา เคารพ หรอื อน่ื ๆ คลอ ยไปตามบทเพลง
เพลงพมาราํ ขวาน เพลงมอญทาอิฐ ซ่งึ อารมณและความรูส กึ ท่ีมตี อบทเพลงสามารถจะบรรยายถา ยทอดออกมาได
เพลงบงั ใบสองช้นั เพลงเขมรไทรโยคสามชนั้
และเพลงลาวครวญสองช้ัน ขณะเดียวกัน การเรียนรูเคร่ืองหมายและสัญลักษณทางดนตรี จะทําใหผูเรียน
สามารถอาน เขียน รองโนตไทยไดอยางถูกตอง และชวยใหผูเรียนปฏิบัติดนตรีไทย
4. ผลการสรปุ สาระสําคญั เก่ียวกบั อารมณเ พลง ไดอ ยางมคี ณุ ภาพ รวมทงั้ เขา ใจอารมณและความรูสึกของแตล ะบทเพลงไดอ ยางลึกซึ้ง
และความรสู กึ ในบทเพลง มากยิ่งขนึ้

5. ผลการฝก ปฏบิ ตั กิ ารอานโนตประกอบการตฉี ิง่
ในเพลงแขกครวญ เพลงธรณกี ันแสง
เพลงคา งคาวกินกลวย เพลงนางนาคสองชนั้
และเพลงบุหลันลอยเล่อื นสองช้นั

๔6

แนวตอบ กจิ กรรมศลิ ปป ฏิบตั ิ 2.2 กิจกรรมที่ 3
1. การเขยี นโนต เพลงไทย สามารถเขยี นไดทงั้ โนตตวั เลขและตัวอกั ษร แตจ ะนยิ มใชตวั อักษรมากกวา เสียงดนตรไี ทยจะมี 7 เสยี ง เชนเดยี วกับโนตสากล

แตล ะเสยี งหา งกัน 1 เสียงเตม็ เทา กนั ทกุ เสียง แตจ ะไมมรี ะยะเสียงเหมือนโนต ดนตรีสากล
2. แบงออกเปน 4 ลกั ษณะ คือ

1) ธรรมชาติ เปนส่ิงหนง่ึ ท่ีมีอิทธิพลอยา งย่งิ ตอ จนิ ตนาการของผปู ระพนั ธบ ทเพลงไทย การไดเห็นธรรมชาตทิ ี่สวยงาม ไมว า จะเปน ภเู ขา นํ้าตก ทะเล หรือไดยินไดฟ ง
เสยี งลม นาํ้ ตก หรอื เสยี งรอ งของสตั วต า งๆ เปน ตน ยอ มจะทาํ ใหศ ลิ ปน หรอื ผทู ไี่ ดส มั ผสั สงิ่ ตา งๆ เหลา นน้ั เกดิ จนิ ตนาการขน้ึ และถา ยทอดออกมาเปน ทว งทาํ นองเพลง
เพื่อใหผูฟ งไดสัมผัสถึงธรรมชาติน้ันๆ เชน เดยี วกบั ตนได

2) วถิ ีชวี ติ มอี ทิ ธิพลตอ การสรางสรรคบทเพลงไทย แตเ ดิมอาชพี หลักของคนไทย คือ อาชีพเกษตรกรรม โดยในขณะทีท่ าํ งานอาจรสู ึกเหนด็ เหนื่อยออ นลา ดงั นั้น
เมอ่ื ถงึ ชวงเวลาพักผอ นกย็ อมตอ งมีการสรางสรรคส ่ิงทีจ่ ะชวยทําใหค นทํางานเกิดความเพลดิ เพลนิ สนุกสนาน จงึ เปน เหตุใหมีผคู ดิ สรางสรรคบ ทเพลงไทยขนึ้
เพือ่ ใชเปนกิจกรรมนันทนาการหลงั จากการทํางาน

3) ศาสนาและความเชอ่ื ถือเปนส่ิงหนึง่ ทมี่ ีอทิ ธพิ ลตอจินตนาการในการสรางสรรคบ ทเพลงไทย ทั้งน้ี เพราะอิทธิพลจากพระพุทธศาสนาและศาสนาพราหมณ - ฮนิ ดู
ไดส งผลทาํ ใหเ กิดประเพณี พิธกี รรมหลายอยา งขนึ้ ในสงั คมไทย ขณะเดียวกนั กท็ าํ ใหเกิดผูประพันธบ ทเพลงไทยท่เี ก่ยี วของกบั ศาสนาและความเชอื่ ขึ้น

4) อารมณและความรูส กึ มีอิทธพิ ลอยา งย่งิ ตอการสรา งสรรคบทเพลงไทย ซึ่งจะเหน็ ไดวาเพลงไทยมีทวงทํานองท่ีฟงแลว ใหอารมณท ีห่ ลากหลาย ทงั้ สขุ สนกุ สนาน
โศกเศรา ซ่ึงอารมณเ พลงเหลา น้ีลวนเกิดขนึ้ จากอารมณแ ละความรสู ึกตางๆ ทส่ี ง ผลใหผปู ระพนั ธเ พลงถา ยทอดออกมาเปน ทาํ นองเพลงตา งๆ

3. นกั เรยี นสามารถแสดงความคดิ เหน็ ไดอ ยา งอิสระ โดยขนึ้ อยกู ับดุลยพินิจของครผู ูส อน

46 คูม อื ครู

กกรระตะตนุ Eนุ nคคgววaาgามeมสสนนใจใจ สาํ รวจคนหา อธิบายความรู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล
Explore Explain
Engage Expand Evaluate

เปา หมายการเรยี นรู

1. รอ งเพลงและเลน ดนตรเี ดยี่ วและรวมวง
2. ประเมนิ พฒั นาการทกั ษะทางดนตรี

ของตนเองหลงั จากการฝก ปฏบิ ัติ

สมรรถนะของผเู รยี น

1. ความสามารถในการส่ือสาร
2. ความสามารถในการคิด
3. ความสามารถในการใชเ ทคโนโลยี

คณุ ลักษณะอันพงึ ประสงค

1. มวี นิ ัย
2. ใฝเรยี นรู
3. มงุ ม่ันในการทํางาน
4. รักความเปน ไทย

ó กระตนุ ความสนใจ Engage

หนวยท่ี ครเู ปดซีดี หรอื ดวี ดี ีการรองเพลงไทยและการ-
บรรเลงเครอื่ งดนตรไี ทยใหน กั เรยี นชม และสอบถาม
ทักษะดนตรไี ทย นกั เรียนในชนั้ วา มีใครเคยแสดงดนตรไี ทยบา ง
ถา มี ใหอ อกมาสาธติ ใหเพ่อื นชมหนา ชนั้ เรียน
ตัวชวี้ ัด การขับรองและบรรเลงดนตรีไทย จากน้นั ครูถามนกั เรียนวา

■ ร้องเพลงและเลน่ ดนตรเี ดี่ยวและรวมวง (ศ ๒.๑ ม.๒/๔) • การบรรเลงเครอ่ื งดนตรไี ทยและการขับรอ ง
■ ประเมนิ พฒั นาการทกั ษะทางดนตรขี องตนเองหลงั จากการฝก ปฏบิ ตั ิ ถอื เปน เอกลกั ษณอ์ ยา งหนง่ึ ทเ่ี ปน ภมู ปิ ญ ญา เพลงไทยใหไ พเราะน้นั ควรปฏิบัตอิ ยางไร
(ศ ๒.๑ ม.๒/๖) ทางวัฒนธรรม การจะขับรองและบรรเลง (แนวตอบ การบรรเลงและการขบั รอ งเพลงไทย
ใหไพเราะ ผปู ฏบิ ตั ติ องมีความใสใ จ
สาระการเรียนรู้แกนกลาง ดนตรไี ทยไดด แี ละมคี วามไพเราะนนั้ นอกจาก ในการฝก ซอ มและตอ งมีความสม่าํ เสมอ
การขยนั ฝก ฝนปฏบิ ตั แิ ลว ตอ งเขา ใจหลกั การ ในการฝก ซอ ม เวลาบรรเลงดนตรี
■ เทคนิคการรอ้ งและบรรเลงดนตรี และเทคนคิ ของการขบั รอ งและบรรเลงดนตรไี ทย ตองบรรเลงใหถูกตอง ทงั้ เสยี งตวั โนต
- การรอ้ งและบรรเลงเดีย่ ว รวมถึงรูจักบทเพลงไทยตางๆ เพ่ือชวยใหการ จังหวะ และอารมณข องบทเพลง)
- การรอ้ งและบรรเลงเป็นวง ขบั รอ งและบรรเลงมปี ระสทิ ธภิ าพมากขน้ึ ตลอดจน

■ การประเมินความสามารถทางดนตรี
- ความถกู ต้องในการบรรเลง
- ความแม่นยา� ในการอา่ นเครื่องหมายและสญั ลกั ษณ์ ผเู รยี นดนตรที กุ คนควรรู และทาํ ความเขา ใจหลกั การ
- การควบคมุ คณุ ภาพเสียงในการรอ้ งและบรรเลง ประเมนิ ความสามารถทางดนตรี เพอื่ เปน การตรวจสอบ

และประเมินตนเอง แลวนําผลการประเมินมาใชเปน
แนวทางในการพัฒนาศักยภาพความสามารถดาน
ดนตรไี ทยของตนเองตอไป

เกร็ดแนะครู

การเรยี นการสอนในหนว ยการเรยี นรนู ้ี ครคู วรเปด ซดี ี หรอื ดวี ดี เี กยี่ วกบั การขบั รอ ง
เพลงไทยใหนักเรียนชม เพือ่ เปน การเปดโลกทัศนใหแ กน ักเรยี น ครอู าจอธิบาย
เพมิ่ เตมิ วา การฟงและการขับรอ งเพลงไทย นบั วาเปนเอกลกั ษณอยา งหนึ่งทีเ่ ปน
ภมู ปิ ญญาและเปนมรดกตกทอดทางวฒั นธรรมของไทย ในการทีจ่ ะขับรอ งเพลงไทย
ใหไ ดดีและมคี วามไพเราะนนั้ ผขู บั รอ งจะตองมีความอดทนหมน่ั ขยันฝก ซอ มปฏิบตั ิ
อยา งสมา่ํ เสมอ รวมทง้ั จะตอ งทราบหลกั ในการขบั รอ งเพลงไทย ขนั้ ตอนและวธิ กี ารฟง
และการขบั รอ ง ตลอดจนตองรจู กั บทเพลงตา งๆ เพอื่ ชว ยใหการฟงและการขับรอง
เพลงไทยมปี ระสิทธภิ าพมากขนึ้ จนสามารถรอ งเพลงและเลนดนตรีเด่ียวและรวมวง
พรอ มทัง้ เขา ใจหลักการประเมนิ พัฒนาการทักษะทางดนตรขี องตนเอง หลังจาก
การฝกปฏบิ ัติได เพราะสง่ิ เหลา นีจ้ ะทาํ ใหเราสามารถมองเห็นคุณคา ของดนตรีไทย
และเพลงไทยไดมากขึ้นดว ย

คมู อื ครู 47