หนังสือแบบเรียน ทัศนศิลป์ ม.3

˹ѧÊÍ× àÃÕ¹ ÃÒÂÇªÔ Ò¾×¹é °Ò¹ แจกฟรีเฉพาะครผู ู้สอน

·ÈÑ ¹ÈÅÔ »Š Á. ๓๓ªÑé¹ÁѸÂÁÈÖ¡ÉÒ»Õ·èÕ

¡ÅØ‹ÁÊÒÃСÒÃàÃÕ¹ÃÙŒÈÔÅ»Ð

µÒÁËÅÑ¡ÊÙµÃ᡹¡ÅÒ§¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ¢Ñé¹¾×é¹°Ò¹ ¾Ø·¸ÈÑ¡ÃÒª ๒๕๕๑

คมู่ อื ครู อจท.

ใชป้ ระกอบการสอนค่กู บั หนงั สอื เรยี น

เพม่ิ วิธีการสอนเพื่อยกผลสมั ฤทธ์ิ

ผา่ นกระบวนการเรยี นรู้ 5Es

เพ่ิม กิจกรรมการเรยี นรู้ 5 ขน้ั
Big Five Learning

เพมิ่ ขอ้ สอบเน้นการคิดเพ่อื พฒั นา

การเรียนร้อู ยา่ งมีประสิทธภิ าพ

ใหม่ กจิ กรรมบูรณาการทกั ษะชวี ิต
และการทำงานตามแนวคิด

เศรษฐกจิ พอเพียง

ถนาษอปอชนมดว ส มยาาตยรฐาตากระดนใหม

(จะซอื้ ภาพจริง เม่อื ผา นการอนมุ ตั ิแลวคะ)

ÊØªÒµÔ à¶Ò·Í§ Êѧ¤Á ·Í§ÁÕ

¸ÓçÈÑ¡´Ôì ¸ÓçàÅÈÔ Ä·¸Ôì Ãͧ ·Í§´Ò´ÒÉ

กระตนุ ความสนใจ สาํ รวจคน หา อธบิ ายความรู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล
Engage Explore Explain Expand Evaluate

ÊÒúÑÞ

ñ˹‹Ç¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ·èÕ ·ÈÑ ¹¸ÒµØáÅÐËÅ¡Ñ ¡ÒÃÍ͡Ẻã¹ÊèÔ§áÇ´ÅŒÍÁáÅÐ ñ-ñô
§Ò¹·ÑȹÈÔÅ»Š
ò
● ·Ñȹ¸ÒµØáÅÐËÅ¡Ñ ¡ÒÃÍ͡Ẻ ö
● ¡ÒÃÇàÔ ¤ÃÒÐˏ·Ñȹ¸ÒµáØ ÅСÒÃÍ͡Ẻã¹ÊèÔ§áÇ´ÅÍŒ Á ù
● ¡ÒÃÇÔà¤ÃÒÐË· ÈÑ ¹¸ÒµØáÅСÒÃÍ͡Ẻ㹧ҹ·ÑȹÈÔÅ»Š

˹Nj ¡ÒÃàÃÕ¹÷ŒÙ èÕ ò à·¤¹Ô¤ÇÔ¸Õ¡ÒÃ㹡ÒÃÊÃÒŒ §§Ò¹·ÈÑ ¹ÈÅÔ »¢Š ͧÈÅÔ »¹ ñõ-óð
● ÈÔÅ»¹·ÈÑ ¹ÈÔÅ»ŠÊҢҨԵáÃÃÁ
● ÈÔÅ»¹·ÈÑ ¹ÈÔŻʊ Ò¢Ò»ÃеÔÁÒ¡ÃÃÁ ñö
● ÈÅÔ »¹ ·ÑȹÈÅÔ »ŠÊÒ¢ÒÊ×èͼÊÁ òò
òõ

˹Nj ¡ÒÃàÃÂÕ ¹Ã·ŒÙ èÕ ó ¡ÒÃÊÌҧÊÃ伏 ŧҹ·ÈÑ ¹ÈÔÅ»Š óñ-õö
● ¡ÒÃÊÌҧÊÃ伏 ŧҹ·ÑȹÈÔŻአººÊ×Íè ¼ÊÁ
● ¡ÒÃÊÃÒŒ §ÊÃ䏼ŧҹ·ÑȹÈÔŻአºº ò ÁÔµÔ áÅÐ ó ÁÔµÔ óò
● ¡ÒÃÊÃÒŒ §ÊÃ伏 ŧҹ·ÑȹÈÔÅ»Šá¹Ç¨ÔµÃ¡ÃÃÁä·Â óø
● ¡ÒÃÊÃÒŒ §ÊÃ䏼ŧҹ·ÑȹÈÅÔ »Šà¾è×ÍÊÍ×è ¤ÇÒÁËÁÒÂáÅÐà˵ءÒó ôõ
õð

˹‹Ç¡ÒÃàÃÕ¹ÌٷèÕ ô ¡ÒÃÇÔà¤ÃÒÐ˼ ŧҹ·ÑȹÈÅÔ »Š õ÷-÷ò
● ¡ÒÃÇàÔ ¤ÃÒÐ˼ ŧҹ·ÈÑ ¹ÈÔÅ»Š
● ÃٻẺ¢Í§¼Å§Ò¹·ÑȹÈÔÅ»Š õø
● à¹Íé× ËҢͧ¼Å§Ò¹·ÈÑ ¹ÈÔÅ»Š öð
● ¤³Ø ¤‹Ò¢Í§¼Å§Ò¹·ÑȹÈÔÅ»Š öò
öø

˹‹Ç¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ·èÕ õ ·ÑȹÈÔÅ»¡Š Ѻ¡ÒûÃСͺÍÒª¾Õ ÷ó-øø
● ·ÑȹÈÅÔ »¡Š ѺªÕÇÔµ»ÃШÒí ǹÑ
● ·ÈÑ ¹ÈÅÔ »Š¡Ñº¡ÒûÃСͺÍÒª¾Õ ÷ô
÷ö

กระตนุ ความสนใจ สาํ รวจคน หา อธบิ ายความรู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล
Engage Explore Explain Expand Evaluate

˹‹Ç¡ÒÃàÃÂÕ ¹Ã·ÙŒ Õè ö ¡Òè´Ñ ¹·Ô ÃÃÈ¡Ò÷ҧ·ÈÑ ¹ÈÅÔ »Š øù-ñðò
● ¤ÇÒÁÊÒí ¤ÞÑ ¢Í§¹·Ô ÃÃÈ¡Ò÷ҧ·ÈÑ ¹ÈÅÔ »Š
ùð
● ¢éѹµÍ¹¡ÒèѴ¹·Ô ÃÃÈ¡Ò÷ҧ·ÈÑ ¹ÈÔÅ»Š ùñ
ù÷
● ࡳ±¡Òä´Ñ àÅ×Í¡¼Å§Ò¹·ÈÑ ¹ÈÅÔ »Šà¾èÍ× ¨´Ñ ¹Ô·ÃÃÈ¡ÒÃ

÷·ÑȹÈÅÔ »¡Š ÑºÇ²Ñ ¹¸ÃÃÁ ñðó-ñòò

˹‹Ç¡ÒÃàÃÂÕ ¹Ã·ŒÙ èÕ ñðô
● ·ÑȹÈÅÔ »Š¡ºÑ ¡ÒÃÊзŒÍ¹¤Ø³¤Ò‹ ·Ò§Ç²Ñ ¹¸ÃÃÁ ñð÷
● ¤ÇÒÁᵡµÒ‹ §¢Í§§Ò¹·ÈÑ ¹ÈÔÅ»Šã¹áµ‹ÅÐÂؤÊÁÂÑ ¢Í§ÇѲ¹¸ÃÃÁä·Â ññó
● ¤ÇÒÁᵡµÒ‹ §¢Í§§Ò¹·ÈÑ ¹ÈÔÅ»Šã¹áµ‹ÅÐÂ¤Ø ÊÁÂÑ ¢Í§ÇѲ¹¸ÃÃÁÊÒ¡Å

ºÃóҹ¡Ø ÃÁ ñòó

กระตนุ ความสนใจ สาํ รวจคน หา อธิบายความรู ขยายความเขาใจ ตรวจสอบผล

Engage

Explore Explain Elaborate Evaluate

เปา หมายการเรยี นรู

1. บรรยายสงิ่ แวดลอมและงาน
ทัศนศิลปท เี่ ลอื กมา โดยใช
ความรูเ รื่องทศั นธาตุและ
หลกั การออกแบบ

2. วเิ คราะหและบรรยายวิธกี ารใช
ทัศนธาตแุ ละหลกั การออกแบบ
ในการสรา งงานทัศนศลิ ปข อง
ตนเองใหม คี ุณภาพ

ñหนวยท่ี กระตุนความสนใจ

ทัศนธาตุและหลกั การออกแบบในส่งิ แวดล้อมและงานทศั นศลิ ป ครพู านักเรยี นไปชมสวนหยอม
หรือสวนสาธารณะบรเิ วณโรงเรียน
ตัวชีว้ ัด ส่ิงแวดลอมที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ หรือที่มนุษย หรือภายในชมุ ชน แลวใหนกั เรียน
ชว ยกันจาํ แนกสิ่งแวดลอมรอบๆ ตัว
■ บรรยายสงิ่ แวดลอ้ มและงานทศั นศิลป์ที่เลอื กมา โดยใช้ความรู้ สรา งสรรคข น้ึ เมอ่ื พจิ ารณาลงไปในรายละเอยี ดแลว จะพบวา ที่มีความงดงามวามสี ่ิงใดบา ง
เรือ่ งทัศนธาตแุ ละหลกั การออกแบบ (ศ ๑.๑ ม.๓/๑) เกดิ จากการผสมผสานกันขององคป ระกอบตา งๆ ของทศั นธาตุ จากนั้นครูต้งั คาํ ถามกับนกั เรียนวา
โดยมีการออกแบบจัดวางอยางลงตัว จึงทําใหเกิดความงดงาม
■ วิเคราะห์และบรรยายวิธีการใช้ทัศนธาตุและหลักการออกแบบ • ธรรมชาติคูกบั ทศั นศิลป
ในการสร้างงานทัศนศิลป์ของตนเองให้มคี ุณภาพ จรงิ หรอื ไม
(ศ ๑.๑ ม.๓/๓)
• ถา สง่ิ แวดลอมทางธรรมชาติ
สาระการเรียนรูแกนกลาง ซึ่งสามารถอธิบายและบรรยายใหผูอื่นเขาใจถึงความงดงามนี้ได เปลยี่ นแปลงไปจะสง ผลตอ
งานทัศนศลิ ปหรือไม
■ ทัศนธาตุและหลกั การออกแบบในส่ิงแวดลอ้ ม โดยใชความรูเร่ืองทัศนธาตุและหลักการออกแบบ การมีความรู
และงานทัศนศลิ ป์ ความเขา ใจในเรอ่ื งนจ้ี ะชว ยใหส ามารถพฒั นาผลงานทศั นศลิ ปข องตน • สิง่ แวดลอ มทางธรรมชาตมิ ี
■ วธิ กี ารใช้ทัศนธาตุและหลกั การออกแบบ ใหมีคณุ ภาพมากยง่ิ ขึ้น ความสําคญั ตอการสรางสรรค
ในการสรา้ งสรรค์ผลงานทศั นศิลป์ ผลงานทัศนศลิ ปอ ยางไร

เกรด็ แนะครู

การเรียนการสอนในหนวยนี้
ครูควรพานกั เรียนออกไปนอก
หอ งเรียน เพ่อื ใหน กั เรยี นได
รูจกั สงั เกตสงิ่ แวดลอ มรอบตวั
และรจู กั พจิ ารณาความงดงาม
จากสงิ่ แวดลอ มทต่ี นไดพบเห็น

คมู อื ครู 1

กระตนุ ความสนใจ สาํ รวจคน หา อธบิ ายความรู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล
Engage Explore
Explain

Elaborate Evaluate

กระตนุ ความสนใจ (ยอ จากฉบับนักเรยี น 30%)

ครูสนทนากับนกั เรียนเก่ยี วกบั ñ. ·ÈÑ ¹¸ÒµØáÅÐËÅÑ¡¡ÒÃÍ͡Ẻ
ส่งิ แวดลอมบริเวณโรงเรยี นทนี่ ักเรยี น
ไดพบเหน็ มาแลว เชน สนามหญา ส่ิงแวดลอ ม (Environment) หมายถงึ ปรากฏการณตา งๆ หรอื สรรพสง่ิ ท้งั หลายท่อี ยูรายลอมรอบตัวเรา
สวนหยอ ม ผลงานประตมิ ากรรม ซง่ึ สามารถแบงออกเปน ๒ ประเภท ไดแ ก
เปนตน จากนน้ั ใหนกั เรียนชว ยกัน
จาํ แนกวา ๑. สิ่งแวดลอมทเี่ กิดข้นึ เองตามธรรมชาติ เชน ปาไม ภูเขา หาดทราย ทะเล ดอกไม น้ําตก เมฆ เปนตน
๒. สง่ิ แวดลอ มทมี่ นษุ ยส รางขึ้น เชน อาคารบา นเรือน ถนน ไฟฟา สวนสาธารณะ โบราณสถาน เปน ตน
• ส่งิ ใดเปน ส่ิงแวดลอมท่เี กิดขึน้ ซง่ึ ไมว า จะเปน สง่ิ แวดลอ มประเภทใดกต็ าม ถา พจิ ารณาอยา งละเอยี ดถถ่ี ว นจะพบวา สง่ิ แวดลอ มดงั กลา วลว นมี
เองตามธรรมชาติ และสิ่งใดเปน ทัศนธาตุปรากฏอยูดวยกันทั้งสิ้น แตมีลักษณะที่แตกตางกันออกไป เชน ถนนท่ีทอดยาวออกไปสุดสายตาจนเห็น
สิ่งแวดลอมที่มนษุ ยสรางข้นึ เปน จดุ เลก็ ๆ ขอบฟา บริเวณชายทะเลทเ่ี หน็ เปนเสนโคง สีเขียวขจขี องตนหญา ผวิ ขรขุ ระของกอ นหนิ เงาของตน ไม
เปนตน ซึ่งศิลปินไดแบบอยางจากธรรมชาติมาสรางสรรคเปนผลงานทัศนศิลป โดยใชองคประกอบของทัศนธาตุ
สํารวจคน หา นาํ มาออกแบบผสมผสานกันในลักษณะตา งๆ

ใหนกั เรยี นไปสืบคนขอมลู เกี่ยวกับ เกรด็ ศิลป
สง่ิ แวดลอ มทางธรรมชาตแิ ละ
สิ่งแวดลอ มท่ีมนษุ ยส รา งข้ึนวา ภาพที่เรามองเห็นในส่ิงแวดล้อมท่ีเกิดขึ้นเองตามธรรมชาติและในผลงานทัศนศิลป์ ล้วนมีทัศนธาตุปรากฏอยู่ด้วยกันทั้งสิ้น
มีองคประกอบทางทัศนธาตุใด หากแต่ทศั นธาตุในภาพทง้ั ๒ ประเภทน้จี ะมคี วามแตกตา่ งกันออกไป สามารถเปรียบเทียบได ้ ดังตอ่ ไปน้ี
ทเ่ี หมอื นกันบาง
ทัศนธาตุในสิ่งแวดล้อม ทศั นธาตใุ นงานทศั นศลิ ป
อธิบายความรู
๑. เกดิ ข้นึ เองตามธรรมชาติ ๑. เกดิ ข้นึ จากการสรางสรรคข องมนุษย
ครูใหนักเรยี นชวยกนั เปรียบเทยี บ ๒. รูปทรงที่ปรากฏจะเปน ไปอยา งอิสระ ๒. รปู ทรงเปน ไปตามจนิ ตนาการและแนวคิดของ
ลกั ษณะของทศั นธาตใุ นสงิ่ แวดลอม ๓. รูปทรงมกี ารเปลย่ี นแปลงไปตามธรรมชาติ
ทางธรรมชาติกับทศั นธาตใุ น ๔. รูปลกั ษณะและความงามจะปรากฏตามกฎของ ผสู รา งสรรค
สิ่งแวดลอ มท่ีมนษุ ยสรางขึน้ วา มี ๓. รูปทรงจะมกี ารเปลย่ี นแปลงอยตู ลอดเวลาตามแนวคิด
ความเหมอื นหรอื แตกตางกันอยางไร ธรรมชาติ
ทง้ั น้ี ครอู าจหาภาพถายสิ่งแวดลอ ม ของผสู รา งสรรค
ที่เปนภาพทิวทศั นกบั ภาพผลงาน ๔. รปู ทรงและความงามมปี รากฏอยไู ดทุกเวลา ทุกพ้นื ท่ี
ทัศนศลิ ปมาใหนกั เรียนดู เพือ่ ให
งายตอการเปรียบเทยี บและทํา ตามแนวคิดในการสรา งสรรค
ความเขาใจ โดยใหนกั เรียนสรุป
สาระสําคญั ลงกระดาษรายงาน “Sternennacht” (ค.ศ. ๑๘๗๓) ผลงานของฟนิ เซนต ์ วิลเลยี ม
สง ครูผสู อน ฟาน ก็อกฮ์ (Vincent William Van Gogh)

นักเรยี นควรรู ๒

เสน เปนองคป ระกอบหนึง่ ใน นักเรียนควรรู นักเรียนควรรู
ทัศนธาตุ ซ่ึงลักษณะของเสนแตละ
แบบจะทําใหเกดิ อารมณ ความรูส ึก รปู ทรงที่ปรากฏจะเปนไปอยางอสิ ระ การเปลี่ยนแปลงไปตามธรรมชาติ จะขึ้นอยู
ในการมองท่ีแตกตา งกนั ออกไป ไมมีรปู แบบท่แี นนอนตายตวั ไมสามารถ กบั ปจ จัยตางๆ ทีธ่ รรมชาติเปนตวั กาํ หนด ซ่งึ อยู
เชน เสน โคง จะสอื่ ถึงการเคลือ่ นไหว คาดเดา หรือกาํ หนดใหเ ปนอยา งนั้น อยา งน้ี นอกเหนือการควบคุมของมนุษย เชน การผลัด
อยา งชา ๆ หรอื สือ่ ถึงการลื่นไหล ไดตามที่ตอ งการ เชน สีของดวงอาทติ ย เปล่ียนสีของใบไมในแตละฤดูกาลท่ีจะมีลักษณะ
ความตอเน่ือง ความสภุ าพ ความ ในแตล ะวนั เปนตน แตกตา งกัน เปนตน
ออ นโยน ความนุมนวล เปนตน

2 คูมือครู

กระตนุ ความสนใจ สสาําํ รรEววxpจจloคคreนน หหาา อธบิ ายความรู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล
Explain Expand Evaluate

Engage Explore

๑.๑ ทศั นธาตุ สํารวจคนหา

ทัศนธาตุ (Visual Element) ใหน กั เรยี นหาภาพผลงานทศั นศลิ ป
หมายถึง สว นประกอบของการมองเห็น มาคนละ 1 ภาพ ติดลงบนกระดาษ
ซึ่งจะประกอบไปดวยจุด เสน รูปราง รายงาน พรอ มทงั้ ใหน กั เรยี นวเิ คราะห
รูปทรง นํ้าหนักออน - แก พื้นที่วาง วา ภาพน้ันประกอบดวยทัศนธาตุใด
พื้นผิว และสี ในการสรางสรรคผลงาน บา ง และมกี ารใชท ศั นธาตใุ ดทโ่ี ดดเดน
ทัศนศิลปแขนงใดก็ตาม ลวนแตตองใช สงครูผูสอน จากนั้นครูสุมตัวอยาง
องคป ระกอบตา งๆ ดงั กลา วของทศั นธาตุ คัดเลือกผลงาน 2 - 3 ชิ้น ใหเจาของ
นํามาออกแบบจัดวางใหผสมผสานกัน ผลงานมาสรปุ ผลการวเิ คราะหใ หเ พอ่ื น
ตามหลกั การออกแบบดว ยกนั ท้ังส้นิ ฟง หนา ชนั้ เรยี นแลว รว มกนั แสดงความ
คดิ เหน็
องคป ระกอบของทัศนธาตุ “Plane Trees” (ค.ศ. ๑๘๙๓) ผลงานของพอล ซียัค (Paul Signac)
อธบิ ายความรู
๑ จดุ เปน สว นทเี่ ลก็ ทส่ี ดุ ในผลงาน เปน ตน กาํ เนดิ ของเสน รปู รา ง รปู ทรง แสงเงา และพนื้ ผวิ ถา นาํ จดุ
มาวางเรียงตอ กัน และทาํ ซ้ําๆ จะเกิดเปน เสน หรือถา นําจดุ มาวางรวมกลมุ กันใหเ หมาะสม จะเกดิ ครูใหนักเรียนดูภาพประกอบจาก
เปน รูปราง รูปทรง พืน้ ผวิ และแสงเงาได หนงั สอื เรียน หนา 3 แลวพิจารณาวา

๒ เสน้ มผี ลตอ การรบั รแู ละชว ยกระตนุ ใหเ กดิ อารมณแ ละความรสู กึ ตา งๆ เสน เปน พน้ื ฐานสาํ คญั ของ • ภาพดังกลาวมีองคป ระกอบของ
การสรางสรรคผ ลงานทัศนศลิ ปท ุกแขนง โดยเฉพาะใชในการรางภาพ เพ่อื ถา ยทอดสง่ิ ทีม่ องเหน็ ทัศนธาตใุ ดบาง และนักเรียน
หรอื ส่ิงท่จี นิ ตนาการสื่อออกมาเปนภาพ สามารถสงั เกตไดจากสง่ิ ใด
(แนวตอบ ภาพน้ีมีองคประกอบ
๓ รปู ราง รปู ทรง เกิดจากการนําเอาเสนในลกั ษณะตางๆ มาประกอบใหเปน เร่ืองราว ท้ังน้ี รูปราง ของทัศนธาตุทั้ง 7 อยาง ไดแก
จะเปน เสน โครงของวตั ถสุ ง่ิ ของ มลี กั ษณะ ๒ มติ ิ คอื ความกวา งและความยาว สว นรปู ทรง เปน เสน โครง จุด เสน รูปราง รูปทรง น้ําหนัก
ของวัตถสุ ิ่งของ มีลักษณะ ๓ มติ ิ คอื ความกวา ง ความยาว และความลึก (ความสูง) ออน - แก พื้นท่ีวาง พ้ืนผิว และ
สี สวนการสังเกตใหพิจารณา
๔ น�้าหนักออน - แก จํานวนความเขม - ความออนของสีและแสงเงาตามที่ประสาทตารับรูเม่ือเทียบ จากการใหเหตุผลของนักเรียน
กบั นํา้ หนักของสขี าว - สีดาํ เมอ่ื ใชนํา้ หนกั ทีต่ างกนั ของสแี ละแสงเงา จะทําใหเกิดรูปลกั ษณะตางๆ ประกอบการอธบิ าย)

๕ พ้ืนทวี่ าง บรเิ วณทเี่ ปนความวาง ไมใ ชสวนทเ่ี ปน รูปทรง หรือเนอ้ื หา การกาํ หนดพ้นื ที่ท่เี หมาะสม ขยายความเขาใจ
จะชว ยทาํ ใหผ ลงานดแู ลว สบายตา ไมอ ึดอัด หรืออา งวางโดดเดี่ยว
ครตู ้ังคําถามใหน ักเรยี นรว มกัน
๖ พ้ืนผิว พ้ืนผิวของวัตถุตางๆ ท่ีเกิดจากธรรมชาติและท่ีมนุษยสรางสรรคข้ึน พ้ืนผิวของวัตถุ แสดงความคดิ เหน็ วา
ท่ีมีคุณสมบัติแตกตางกัน ยอมใหอารมณและความรูสึกท่ีไดจากการมองเห็นมีความแตกตางกัน
ออกไปดว ย • ในภาพวาดหนึ่งๆ จําเปนตอง
มอี งคป ระกอบทศั นธาตคุ รบถว น
๗ สี ปรากฏการณของแสงท่ีตกกระทบกับวัตถุแลวสะทอนเขาสูตาของมนุษย จึงทําใหมองเห็นเปน หรือไม และถาขาดองคประกอบ
สีตางๆ ซง่ึ สจี ะปรากฏอยูใ นทุกสรรพสิ่ง มีอทิ ธิพลตอ อารมณแ ละความรูสกึ ของมนุษย ทง้ั ยังเปน ของทัศนธาตุอยางใดอยางหน่ึง
สวนประกอบสําคัญทส่ี งผลใหผ ลงานมีความงดงามอกี ดว ย ไปจะเกดิ ผลอยา งไร
(แนวตอบ ภาพวาดแตล ะภาพ
๓ ไมจําเปนจะตองมีองคประกอบ
ของทัศนธาตุครบถวน ภาพนัน้ ก็
ตรวจสอบผล
สามารถเสร็จสมบรู ณ มคี วามงดงามขึน้ มาได
ครพู จิ ารณาจากชน้ิ งานการวเิ คราะห ดังนั้น หากขาดทัศนธาตุอยางใดอยางหน่ึงไป
องคป ระกอบทัศนธาตุในผลงาน อาจไมม ผี ลกระทบตอ ผลงาน ขน้ึ อยกู บั แนวคดิ
ทัศนศลิ ป และวธิ กี ารออกแบบของศิลปน ผูสรางสรรค)

คมู ือครู 3

กระตนุ ความสนใจ สาํ รวจคน หา อธบิ ายความรู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล

Engage Explain Expand

Explore Evaluate

กระตนุ ความสนใจ (ยอ จากฉบบั นกั เรยี น 30%)

ใหน กั เรยี นดแู ละสงั เกตภาพจากใน ๑.๒ การออกแบบ
หนงั สอื เรยี น หนา 4 จากนนั้ ครกู ระตนุ
ดวยคําถามวา การออกแบบ (Design) หมายถึง การวางแผน การกาํ หนดข้นั ตอน วธิ กี าร การเลอื กใชว ัสดุ อปุ กรณ
เพอ่ื สรา งสรรคผ ลงาน ถา ยทอดความคดิ และจนิ ตนาการของตนใหอ อกมาเปน ผลงานทผ่ี อู นื่ สามารถมองเหน็ รบั รู หรอื
• ภาพน้ีสอดคลองกบั หลกั การ สมั ผสั ได เพอ่ื ใหเ กดิ ความเขา ใจตอ ผลงานรว มกนั ซง่ึ การออกแบบทด่ี จี ะตอ งคาํ นงึ ถงึ หลกั การสาํ คญั ๓ ประการ ไดแ ก
ออกแบบหรอื ไม เพราะเหตุใด
(แนวตอบ ภาพนเี้ ปนตวั อยาง “Market Scene” (ค.ศ. ๑๕๕๐) ผลงานของปเิ อเตอร์ เอริ ต์ เซ็น (Pieter Aertsen) ศลิ ปนิ ชาวดตั ช ์ นอกจากเน้ือหาสาระและวัฒนธรรมท่ปี รากฏ
ผลงานทม่ี ีการออกแบบไดด ี อย่ใู นภาพแล้ว การออกแบบยงั มกี ารจดั วางได้อย่างลงตัว ท้ังความเป็นเอกภาพ ความสมดุล และความกลมกลืน
การใหส ี เร่ืองราวในภาพ และ
บรรยากาศมคี วามเปน เอกภาพ หลักการออกแบบ สําหรับสิ่งแวดลอมที่เกิดขึ้นเองตาม
ความกลมกลืน ไมมสี วนใด ธรรมชาติ ในทางทัศนศิลปถือวามีความสําคัญ
ขดั แยงกัน การจัดวางนาํ้ หนัก ๑ ความเป็นเอกภาพ (Unity) เปนการจัดระเบียบ เพราะเปนตนแบบใหมนุษยไดนํามาใชสรางสรรค
และแรงถวงทง้ั ดานซา ย และ องคประกอบของทัศนธาตุใหเกิดรูปทรงท่ีรวมกลุมกัน ผลงานทศั นศลิ ปใ หเ กดิ สนุ ทรยี ภาพ โดยมกั จะไดย นิ
ดา นขวามคี วามสมดลุ กัน) ไมแ ตกแยกออกจากกัน

• ถาผลงานทศั นศลิ ปไ มคาํ นึงถึง ๒ ความกลมกลืน (Harmony) เปนการจัดองคประกอบ คาํ กลา วทวี่ า “ธรรมชาตเิ ปน คร”ู เพราะธรรมชาตใิ ห
หลักการออกแบบ ผลงานน้ันจะ ของผลงานใหม ีความรูส กึ สอดคลอง และมคี วามสมั พันธ กําเนิดทุกสรรพสิ่งทั้งท่ีมีชีวิตและไมมีชีวิต ซ่ึงมี
เกดิ ความงดงามขนึ้ ไดห รือไม ตอ กนั หรือเขา กนั ไดเ ปน อยา งดี รปู รา ง รปู ทรง และสสี นั ทแ่ี ตกตา งกนั มคี วามสมั พนั ธ
(แนวตอบไมง ดงาม เพราะผลงาน
ท่ดี แู ลว จะเกิดสุนทรียภาพ ๓ ความสมดุล (Balance) เปนการจัดองคประกอบของ ตอ กนั อยา งกลมกลนื เปน ระบบ หรอื อาจขดั แยง กนั
เกิดความงดงาม ดแู ลว สบายตา ผลงานใหม คี วามเทา กนั เสมอกนั มีนํ้าหนักและแรงถว ง แตก็สามารถดํารงอยูรวมกันไดอยางสมดุล
ใหค วามรูสกึ ท่ดี ี การจดั วาง ทั้งดา นซายและดา นขวาของผลงานทเ่ี ทากนั มีความเปน เอกภาพและมคี วามงดงาม
องคประกอบตางๆ จะตองมี
ความลงตวั นนั่ ก็คือ มคี วาม การศกึ ษาเกยี่ วกบั วชิ าทศั นศลิ ปใ นหนว ยการเรยี นรนู ี้ มงุ ใหผ เู รยี นเกดิ ทกั ษะความสามารถในการบรรยาย
เปนเอกภาพ มคี วามกลมกลืน
และมีความสมดลุ ) ใหผ อู น่ื รบั รเู กีย่ วกบั สงิ่ แวดลอ มและงานทศั นศลิ ป โดยในการบรรยายจะตอ งใชค วามรเู รอ่ื งทศั นธาตุ รวมทง้ั หลกั การ

อธิบายความรู ออกแบบทางทัศนศลิ ปมาวเิ คราะหส งิ่ ที่จะบรรยาย รวมทง้ั ความรูที่ไดรับยงั สามารถนาํ ไปใชพัฒนาผลงานทศั นศิลป

ใหน กั เรยี นรว มกนั อภปิ รายเกย่ี วกบั ของตนใหมคี ุณภาพมากข้นึ อีกดวย
ความสําคัญของการออกแบบและ
ลักษณะของความเปนเอกภาพ ความ 4
กลมกลนื และความสมดลุ โดยครคู วร
ย้าํ ใหนกั เรียนเหน็ วา องคป ระกอบท้ัง
3ประการนกั เรยี นจะตอ งยดึ ถอื เปน หลกั
ในการสรางสรรคผ ลงานทัศนศลิ ป

ขยายความเขาใจ NET ขอ สอบป 53

ใหนักเรียนแตละคนหาตัวอยาง โจทยถามวา ขอ ใดไมใ ชหลกั การจดั องคประกอบศลิ ป
ภ า พ ผ ล ง า น ท่ี มี ก า ร อ อ ก แ บ บ กั บ 1. เอกภาพ 2. จนิ ตนาการ 3. ความสมดุล 4. จุดสนใจ
ผลงานทีไ่ มมีการออกแบบ แลวนํามาเปรียบเทยี บกนั พรอ ม
เขียนบรรยายอารมณ ความรูสึกจากการพิจารณาภาพทั้ง (วิเคราะหคาํ ตอบ ตอบขอ 2. เพราะการจัดองคประกอบศลิ ป จะประกอบ
2 แบบ วาเหมือนหรือแตกตางกันอยางไร หรือดูแลวให ไปดว ยเอกภาพ ความสมดุล จงั หวะ จุดสนใจ ความกลมกลนื ความขัดแยง
อารมณอ ยา งไร ลงกระดาษรายงาน สงครผู สู อน และสดั สวน ดงั นนั้ จนิ ตนาการจงึ เปนคําตอบทไี่ มถ ูกตอง)

4 คมู อื ครู

กระตนุ ความสนใจ สาํ รวจคน หา อธบิ ายความรู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล

Expand

Engage Explore Explain Evaluate

เสริมสาระ ขยายความเขาใจ

การออกแบบกับสิ่งแวดล้อม ครูใหนักเรียนยกตัวอยางผลงาน
การปรับปรุงส่ิงแวดลอมในทองถิ่น
ธรรมชาติได้ออกแบบส่ิงแวดล้อมท่ีมีความสลับซับซ้อนและงดงามได้อย่างน่าอัศจรรย์ ซ่ึงศิลปินได้นำาแรงบันดาลใจน้ีมาเลียนแบบ หรอื จงั หวดั วา มลี กั ษณะสอดคลอ งกบั
สรา้ งสรรคเ์ ปน็ ผลงานทศั นศลิ ปข์ น้ึ ในรปู แบบตา่ งๆ แตส่ ง่ิ แวดลอ้ มกม็ ไิ ดม้ คี วามสมบรู ณไ์ ปเสยี ทง้ั หมด บางสว่ นกย็ งั มคี วามไมง่ ามผสมผสานอย ู่ หลกั การออกแบบอยางไร โดยจาํ แนก
หรอื ไมเ่ ออ้ื ประโยชนใ์ นการใชส้ อย มนุษย์จึงทำาการออกแบบปรบั ปรงุ สงิ่ แวดล้อมที่อยู่รอบๆ ตวั ด้วยวิธกี ารตา่ งๆ เพื่อประโยชน์ ดงั ต่อไปน้ี ใหเห็นองคประกอบการออกแบบใน
แตล ะดา น ทง้ั น้ี ควรมภี าพประกอบให
ดูดวย เพือ่ สรางความเขาใจทีต่ รงกนั

๑. เพอื่ ความสวยงาม เปน็ การสรา้ งบรรยากาศจากสงิ่ ทไี่ มง่ ามให้ เกร็ดแนะครู
มคี วามงาม หรอื งามอยู่แล้วใหง้ ามมากยิ่งขน้ึ เช่น การจดั สวนดอกไม ้
การนาำ ผลงานทัศนศลิ ป์มาเสรมิ แต่ง การตัดแต่งพันธุ์ไม้ใหเ้ ป็นรปู ร่าง ครูควรอธิบายเกี่ยวกับการปรบั ปรุง
ตา่ งๆ การสรา้ งสระนา้ำ การทำานาำ้ พุ น้าำ ตก เปน็ ต้น สภาพภูมิทัศนในบริเวณตางๆ ของ
ทองถ่ิน หรือภายในจังหวัด วาการ
๒. เพ่อื ประโยชนใ์ ชส้ อย มกี ารสรา้ งสรรค์สิ่งใหมๆ่ ซึง่ โดย ออกแบบนั้นทําใหเกิดความงดงาม
มากมักจะเป็นผลงานทางด้านสถาปัตยกรรม เพ่ือประโยชน์ใช้สอย ขึ้นไดอยางไร เชน การสรางสวน
ในด้านทีเ่ ปน็ ประโยชนต์ ่อการดำารงชีวติ เชน่ การสร้างสะพานเชือ่ ม สาธารณะ การปลูกตนไมบริเวณ
สองฝงั ของทะเลสาบ เพอ่ื ความสะดวกในการสัญจรไปมา การสร้าง เกาะกลางถนนหรือริมถนน การทํา
แนวเขื่อนริมตลิ่งเพ่ือปองกันการกัด
ประภาคารเพอื่ ตดิ ต้งั สัญญาณไฟสำาหรบั เรือ เปน็ ต้น เซาะของน้ํา เปนตนท้ังน้ี ถาหาภาพ
ประกอบมาเปรียบเทียบบริเวณกอนที่
จะจัดทํากับหลังจัดทํามาใหนักเรียน
ดดู ว ยกจ็ ะเปนการดี

๓. เพอ่ื รกั ษาส่ิงแวดลอ้ ม ส่ิงแวดล้อมบางบรเิ วณอาจเกดิ นกั เรยี นควรรู
ความเสียหายด้วยปัจจัยจากธรรมชาติเอง มนุษย์จึงได้หาวิธีการ
แก้ไขปัญหาด้วยการออกแบบปรับปรุงส่ิงแวดล้อมในบริเวณนั้นๆ ธรรมชาติ เปนผูใหกําเนิดส่ิงมีชีวิต
เชน่ การปลกู แนวต้นไมเ้ พอื่ ป้องกนั การรกุ คบื ของทะเลทราย การ และสิ่งแวดลอมที่มีความสวยงาม
ทาำ แนวเข่อื นชายฝังเพ่ือป้องกันการกัดเซาะจากคล่นื เป็นต้น ผลงานการสรางสรรคทางทัศนศิลป
ท้ังน้ี การออกแบบท่ีดีจะต้องผสมกลมกลืนเข้ากันได้ดีกับ ของมนษุ ยส ว นใหญไ ดร บั แรงบนั ดาลใจ
ส่ิงแวดล้อม ไม่ก่อให้เกิดผลกระทบต่างๆ ตามมา และควรมี มาจากธรรมชาติ โดยผูสรางสรรค
ส่วนช่วยทำาให้ส่ิงแวดล้อมในบริเวณน้ันมีความสวยงามและมีความ พยายามถายทอดความงามตาม
โดดเด่นมากยง่ิ ขน้ึ ธรรมชาติออกมาเปนผลงานทาง
ศิลปะแขนงตางๆ ดังนั้น ธรรมชาติ
๕ จึงเปรียบเสมือนครูผูสอนใหมนุษย
รูจักความงามจากธรรมชาติ
นกั เรยี นควรรู
คมู ือครู 5
ความงาม ในผลงานทศั นศิลปส ามารถแบงไดเ ปน 2 ลกั ษณะ คือ
ความงามทางกายภาพ เกดิ จากรูปแบบและรูปทรงท่สี ื่อถึงเรือ่ งราว หรอื เกดิ จากองคประกอบ
ของทัศนธาตทุ ่ปี ระสานกนั ไดอ ยา งมีความเปน เอกภาพ มีความกลมกลนื และมีความสมดุล
ความงามทางใจ เปน ความรสู กึ ทางอารมณทม่ี ีตอผลงานทศั นศิลป ดแู ลวเกดิ ความประทบั ใจ
มอี ารมณร ว ม ซ่งึ แตล ะคนก็จะมคี วามประทับใจทีแ่ ตกตา งกนั ออกไป

กระตนุ ความสนใจ สาํ รวจคน หา อธบิ ายความรู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล
Engage Explore
Explain

Elaborate Evaluate

กระตุนความสนใจ (ยอ จากฉบบั นกั เรียน 30%)

ใหน กั เรยี นดแู ละพจิ ารณาภาพจาก ò. การวàิ คราะËท ศั นธาµุáละการออกáบบãนสงิè áวดล้อม
ในหนงั สือเรียน หนา 6 จากน้นั ครู
ตงั้ คําถามเชิงกระตุนวา การวิเคราะหทัศนธาตุในสิ่งแวดลอม หมายถึง การพิจารณาแยกแยะลักษณะตางๆ ที่พบเห็นใน
สงิ่ แวดลอ มวา สว นใดเปนจดุ เปนเสน พน้ื ผวิ เปนเงามัน ขรขุ ระ หรือเปน รปู ทรง สีสนั มีนา้ํ หนกั ออน - แกอ ยางไร
• นักเรียนดูภาพน้ีแลวมีความรูสึก รวมทงั้ การปลอ ยพน้ื ทวี่ า งในผลงานมมี ากนอ ยเพยี งใด ซง่ึ ความสามารถในการจาํ แนกแยกแยะและการสอื่ สารใหผ อู นื่
อยางไร เขา ใจไดน น้ั จาํ เปน ตอ งใชค วามรเู รอ่ื งทศั นธาตซุ งึ่ เปน ความรเู ฉพาะทางดา นทศั นศลิ ปเ ปน หลกั ในการอธบิ าย รวมไปถงึ
(แนวตอบ ข้นึ อยกู บั การอธิบาย ลกั ษณะในการออกแบบวา มคี วามเปนเอกภาพ ความกลมกลืน และความสมดุลมากนอยเพยี งใด ซงึ่ สามารถแบง
เหตผุ ลของนกั เรียน ท้งั น้ี อาจ การวเิ คราะหออกเปน ๒ ประเภท ไดแก
สุมถามนักเรยี น 4 - 5 คน ซึ่ง
จะไดคําตอบที่หลากหลาย ครู ๑. ทศั นธาตแุ ละการออกแบบในสิ่งแวดลอมทีเ่ กิดข้ึนเองตามธรรมชาติ เปนส่ิงแวดลอ มท่เี กิดขึน้ เองตาม
ควรสรปุ ใหน ักเรยี นเขาใจวา ธรรมชาติ ไมวาจะเปนทอ งฟา ดอกไม ผีเส้อื รุง นํา้ ตก ดวงดาว ทะเล ปาไม ภูเขา และอ่ืนๆ อกี มากมาย ลวนมี
ความงามควรมีความประทบั ใจ ความงดงามผสมผสานอยู ซึ่งสามารถคดั เลือกมาวเิ คราะหเ พ่ือใหเ หน็ ถงึ ทศั นธาตุและหลักการออกแบบได
ตอ ผลงานทัศนศิลป แตล ะคน
อาจจะมมี มุ มอง มที ศั นะที่ ๒. ทัศนธาตุและการออกแบบในสิ่งแวดลอมที่มนุษยสรางข้ึน โดยมนุษยไดสรางสรรคส่ิงตางๆ
แตกตา งกนั ไมมีอะไรถูก - ผิด) ขึ้นมา เพ่ือตอบสนองความตองการทางดานรางกายและจิตใจ ไมวาจะเปนอาคารสถานที่ สวนดอกไม สะพาน
บา นเมอื ง สนามเด็กเลน สถานรี ถไฟฟา และอนื่ ๆ ซง่ึ ถา วเิ คราะหส่ิงแวดลอมทม่ี นษุ ยสรางขึ้นมานน้ั จะเห็นถงึ การ
• ภาพน้ีมอี งคประกอบทัศนธาตุ นําเอาทศั นธาตุตา งๆ มาออกแบบใหมคี วามสอดคลอ งกับหลักการจัดองคป ระกอบศิลป
ใดบาง
(แนวตอบ มอี งคป ระกอบตางๆ
ทางทศั นธาตุครบถวน ท้ังจดุ
เสน รปู รา ง รูปทรง นาํ้ หนกั
ออน - แก พนื้ ท่วี า ง พ้ืนผวิ
และส)ี

สาํ รวจคนหา

ใหนักเรียนสํารวจสิ่งแวดลอมทาง
ธรรมชาติที่อยูในบริเวณโรงเรียน
วามีทศั นธาตใุ ดปรากฏอยูบ าง

อธิบายความรู ส่งิ แวดล้อมท่ีเกดิ ขนึ้ เองตามธรรมชาติ สิ่งแวดลอ้ มทมี่ นษุ ย์สรา้ งขึ้น

ครูสุมนกั เรยี น 2 - 3 คน ใหน าํ เสนอ ๖
ขอมลู ท่ไี ปสาํ รวจคน หามาทีห่ นา
ช้นั เรียน โดยใหบรรยายถึงความ เกรด็ แนะครู
งดงามของทัศนธาตุที่ปรากฏใน
สิง่ แวดลอมทางธรรมชาติ อาจเปน ครคู วรสรปุ ใหนักเรยี นฟง วา ส่งิ แวดลอ มรอบๆ ตวั เรา ลวนมีความงาม ซ่งึ เกดิ จากทศั นธาตุและ
รูปราง รูปทรง สี แสงเงา หรือ การออกแบบทลี่ งตวั ซอ นอยทู งั้ สน้ิ ถา เราเปด ใจใหก วา งกจ็ ะเหน็ ความงามนนั้ แมส งิ่ ทโี่ ดยปกตเิ ราอาจ
พื้นผวิ กไ็ ด จะมองขามไป เชน แสงที่สองรอดเขามาทางรอยแตกของขางฝาผนัง รอยขรุขระของผิวเปลือก
ตน ไม เปนตน
6 คูม ือครู

กระตนุ ความสนใจ สาํ รวจคน หา อธบิ ายความรู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล

Explain Expand

Engage Explore Evaluate

ตัวอยา งท่ี ๑ การวิเคราะหท ัศนธาตแุ ละการออกแบบในสิ่งแวดลอมทเี่ กดิ ข้นึ เองตามธรรมชาติ : กอ นหนิ กาํ มะหยี่ อธิบายความรู

ใหน ักเรียนศึกษาตัวอยางการ
วเิ คราะหท ัศนธาตแุ ละหลกั การ
ออกแบบในสงิ่ แวดลอมทีเ่ กิดขึ้นเอง
ตามธรรมชาติ จากในหนงั สือเรยี น
หนา 7 เปน เวลา 5 - 10 นาที จากน้ัน
ครสู มุ ใหนกั เรียน 3 - 5 คน ออกมา
แสดงความคดิ เหน็ เพม่ิ เตมิ จาก
ตวั อยาง

ภาพถายนีเ้ ปน การเลือกบางมุมของธรรมชาติมาทําการวเิ คราะห เพ่ือส่ือใหเ หน็ วา ธรรมชาตทิ กุ แหงมีแงม มุ ขยายความเขาใจ
ทเี่ ปน ความงามซอ นอยมู ากมาย พน้ื ทบี่ างแหง แมไ มม สี รรพสง่ิ ปรากฏอยมู าก ไมม สี สี นั สะดดุ ตา แตถ า เลอื กมมุ มองใหด ี
กจ็ ะเหน็ ความงามทซี่ อ นอยู โดยเฉพาะความงามทเ่ี ปน ศลิ ปะ ไมว า จะเปน กอ นหนิ สายนา้ํ ฯลฯ ขณะเดยี วกนั มมุ มองนน้ั ครูใหนักเรยี นปฏบิ ตั ิกจิ กรรม ดังนี้
ก็สามารถบง บอกเนื้อหาสาระบางประการไดเ ชนเดียวกนั 1. ถา ยภาพสง่ิ แวดลอ มทเ่ี กดิ ขน้ึ เอง

การวิเคราะห จากภาพตัวอยา ง จะเหน็ ภาพรวมเปนรูปทรง สี แสงเงา ทางธรรมชาตใิ นบรเิ วณรอบๆ
โรงเรยี น จํานวน 1 ภาพ แลว
ท่ีปรากฏอยางเดนชัด สังเกตภาพธรรมชาติในภาพนี้แลวมีความโดดเดนที่รูปราง นาํ มาตดิ ลงกระดาษรายงาน
รูปทรงของกอ นหินท่ีเปน รูปทรงตามธรรมชาติ แสงทตี่ กกระทบทาํ ใหเ กิดเงา ชว ย 2. วิเคราะหและบรรยายภาพท่ี
เพมิ่ มติ ิใหกบั กอนหนิ ดเู ปนกอ น มมี วล และขนาด มคี วามลกึ ตน้ื แตกตางกนั เลอื กมาใหเห็นถงึ ทศั นธาตุและ
หลักการออกแบบท่มี อี ยใู นภาพ
ออกไป แสงสองสวางลงมาจากดานบน พื้นผิวของ ดังกลา ว ใหอา นแลว เขาใจได
กอนหนิ ท่ีขรุขระเมอื่ มตี นหญา มอสส ตะไครน ํา้ อยา งชัดเจน เสร็จแลวสง
และพชื ชนดิ อน่ื ๆ ทม่ี สี เี ขยี วผสมผสานกบั สเี หลอื ง ครผู สู อน เพอ่ื ใหครคู ดั เลือก
ขนึ้ ปกคลมุ ความหยาบและความขรขุ ระของกอ นหนิ ผลงานท่จี ัดทาํ ไดด ี จํานวน
ไดถ กู แปรเปลยี่ นเปน ความรสู กึ ออ นนมุ ดจุ มผี า กาํ มะหยี่ 5 ผลงาน นําไปติดท่ปี ายนเิ ทศ
สีเขียววางคลุมไว น้ําหนักออน - แกของสีชวยใหเกิดความรูสึกนุมนวลและมี
ระยะใกล - ไกล ขณะเดียวกันเสนสายของนํ้าตกสีขาวก็นําสายตา มีทิศทางจาก เกร็ดแนะครู
ดา นบนลงสดู า นลา ง สขี องนา้ํ ตดั กบั พนื้ ผวิ ของกอ นหนิ ทปี่ กคลมุ ดว ยสเี ขยี ว สภี าพนี้
เปนสีวรรณะเย็น เม่ือมองดูแลวจะใหความรูสึกสดช่ืน เยือกเย็น ส่ือถึงความ ครูชวยช้ีแนะวา ตวั อยา งในหนงั สอื
เรยี นเปน การนาํ ภาพถา ยสง่ิ แวดลอ มท่ี
อดุ มสมบูรณและความชมุ ชนื้ ของธรรมชาตไิ ดอยา งชัดเจน เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติมาวิเคราะห
โดยแยกออกเปนวิเคราะหเกี่ยวกับ
๗ องคป ระกอบทางทศั นธาตแุ ละวเิ คราะห
ความสอดคลองกับหลักการออกแบบ
เกร็ดแนะครู ซงึ่ การเขยี นบรรยายจะตอ งใชค าํ ศพั ท
ทางทัศนศิลปและบรรยายดวยภาษา
ครูแนะนําใหนักเรียนเขาใจวา การเลือกมุมถายภาพมีความสําคัญกวาบริเวณท่ีจะถาย ทั้งน้ี ทที่ ําใหผ ูอ่ืนเขาใจงาย
ควรเลือกโฟกัสไปที่จุดใดจุดหน่ึง เชน ภาพหยาดนํ้าคางบนยอดหญา ภาพผีเสื้อที่มาตอมดอกไม
ในสนาม เปนตน โดยไมค วรถา ยภาพในบริเวณที่กวางมาก เพราะจะนาํ มาเขยี นวิเคราะหไดย าก

คูมือครู 7

กระตนุ ความสนใจ สาํ รวจคนหา อธบิ ายความรู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล

Explain

Engage Explore Elaborate Evaluate

อธบิ ายความรู (ยอจากฉบบั นักเรยี น 30%)

ใหน ักเรยี นพจิ ารณาภาพตัวอยาง ตวั อยา งท่ี ๒ การวิเคราะหท ศั นธาตุและการออกแบบในส่งิ แวดลอมทม่ี นุษยส รา งขน้ึ : เมืองจําลองมาดโู รดัม
จากในหนงั สอื เรยี น หนา 8 วามี
ทัศนธาตใุ ดปรากฏอยใู นภาพบาง
และอยตู รงสว นใดของภาพ จากนั้น
ใหนักเรียนรว มกันอธบิ ายเหตุผล
ดวยวา พิจารณาทัศนธาตใุ นภาพ
จากสิ่งใด

เกรด็ แนะครู เมอื งจําลองแหงนีม้ ีช่ือวา “มาดโู รดมั ” (Madurodam) ตง้ั อยทู ีก่ รงุ เฮก ประเทศเนเธอรแลนด เปด ใหเขาชม
ตงั้ แต ค.ศ. ๑๙๕๒ โดยจําลองสภาพบานเมือง สถานท่ีสําคัญ สิ่งทน่ี าสนใจตา งๆ ตลอดจนวิถีชีวติ ของผคู นในประเทศ
ครูควรสรปุ ใหน ักเรียนเขา ใจวา เนเธอรแลนด นํามารวมไวอยูภายในพื้นที่เดียวกัน โดยส่ิงท่ีนํามาจําลองไวจะมีลักษณะเหมือน หรือคลายคลึงกับ
สิ่งแวดลอมที่มนษุ ยส รางขึน้ ก็มี ของจรงิ โดยยอ ลงมาในสดั สว น ๑ : ๒๕ บางคนเรยี กสถานทแี่ หง นวี้ า “เมอื งตกุ ตา” ซง่ึ จะเหน็ การนาํ หลกั การสรา งสรรค
ทศั นธาตุปรากฏอยู เชน สี แสงเงา ผลงานทัศนศิลปใ นสาขาตางๆ มาออกแบบเปน เมอื งทมี่ ีบรรยากาศและความสวยงามอยา งลงตวั
รปู รา ง รปู ทรง เปนตน รวมท้ังตอ ง
มีการจัดวางที่สอดคลอ งกบั หลักการ การวิเคราะห จุดเดนของสถานท่ีแหงนี้ คือ การจําลองของจริงใหมาอยูภายในพ้ืนที่เดียวกันและมี
ออกแบบดวยจึงจะมคี วามงาม
หรืออาจเพมิ่ กิจกรรม โดยเลอื ก ขนาดเล็กกวาผูคน ทําใหสามารถมองดูไดอยางทั่วถึง ทัศนธาตุที่ปรากฏในสถานที่นี้มีอยูมากมาย ซึ่งขึ้นอยูกับ
มุมใดมมุ หนึ่งของหองเรียนท่เี ปน วาจะเนนพิจารณาในบริเวณใดเปนหลัก ไมวาจะเปนเสนโคงท่ีมีลักษณะสลับไปมาของหลังคาสีขาวท่ีดูเหมือน
สิง่ แวดลอ มที่มนษุ ยส รางข้นึ แลว ให ลูกคล่ืน หรือเสนตรงแนวตั้งของสถาปตยกรรมท่ีอยูดานหนา แตท่ีเห็นไดเดนชัด คือ รูปราง รูปทรง สีสัน และ
นักเรียนชวยกันอธิบายวามีทัศนธาตุ พน้ื ผวิ ของสงิ่ ตา งๆ ทเ่ี หมอื นกบั ไดช มของจรงิ การเวน พนื้ ทวี่ า งและเปด โลง จะชว ยทาํ ใหผ คู นเดนิ เขา ไปชมไดอ ยา งใกลช ดิ
ใดปรากฏอยูบาง และมีการออกแบบ ตลอดจนการเพ่ิมสสี ันของตนไมและดอกไมท ีม่ ขี นาดเล็กเขา ไป ชว ยทาํ ใหด ูสบายตามากยิง่ ขึ้น สรางความรูส กึ เหมอื น
ที่สอดคลอ งกบั หลักการออกแบบ ไดเ ขา ไปอยูใ นเมอื งตกุ๊ ตา
หรือไม อยางไร
ภาพเมืองจำาลอง “มาดูโรดัม” (Madurodam) ถูกออกแบบข้ึนโดยการนำาความรู้ทางด้านทัศนศิลป์หลากหลายแขนงมาผสมผสานกัน
นกั เรยี นควรรู ทาำ ใหผ้ ลงานดแู ลว้ มีความเหมอื นจริง

การจําลองของจริง เปน การ ๘
ถอดแบบจากสถานท่ี หรือวตั ถจุ รงิ
แลว นํามายอ ใหไดขนาดตามสดั สวน
ท่ถี ูกตอ งเหมาะสม เมอื่ เปรียบเทียบ
ของจริง เพือ่ ใหผ ลงานทแ่ี ลวเสร็จ
ออกมามคี วามสมบรู ณใกลเ คียง
ของจริงมากทสี่ ดุ

นกั เรียนควรรู

มาดโู รดมั สถานท่ที อ งเทีย่ วสาํ คญั แหง หนึง่ ของประเทศ
เนเธอรแ ลนด เปด ใหเขาชมต้งั แตวนั ท่ี 2 กรกฎาคม ค.ศ. 1952
โดยมีวตั ถุประสงคสาํ คัญในการจดั สรางสถานที่แหงนี้ คือ เพอ่ื
เปน อนุสาวรียข องสงครามและเพ่ือต้งั เปนมูลนิธเิ พอ่ื การกศุ ล

8 คมู ือครู

กระตุน ความสนใจ สาํ รวจคน หา อธบิ ายความรู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล

Explain Expand

Engage Explore Evaluate

การจัดสถานที่ใหความสําคัญในเรื่องของสัดสวนเปนอยางมาก การยอ อธิบายความรู
ขนาดลงมาไดอยางถูกตอง ชวยสรางความรูสึกเหมือนไดชมของจริง จังหวะและ
จุดสนใจตองมองแบบองครวมจะเห็นถึงความโดดเดน ท้ังน้ี การออกแบบที่เปดใหมี จากภาพตัวอยางในหนงั สอื เรยี น
พื้นที่โลงกวางทําใหผลงานดูแลวไมเกิดความอึดอัด การจัด หนา 8 - 9 ครใู หนักเรียนอธิบาย
องคประกอบตางๆ มีความเปนเอกภาพสอดคลองกันทั้งหมด เพม่ิ เตมิ เก่ยี วกบั การออกแบบวา
ตง้ั แตเ สนทางเดิน ตนไม ดอกไม ลว นไดม กี ารออกแบบใหม ี นอกจากท่ีหนงั สือเรียนไดบ รรยาย
ความกลมกลืนเขากันไดดีกับสิ่งของจําลองที่นํามาจัดแสดง ไวแลว นกั เรยี นมีมุมมองความคิดใด
และการจัดวางส่งิ จาํ ลองตา งๆ กระจายครอบคลมุ ทว่ั พน้ื ที่ เพมิ่ เตมิ อีกบา ง จากน้นั ครูขออาสา
จงึ ทําใหเกดิ ความสมดุลในผลงาน สมัคร 2 - 3 คน ออกมาแสดงความ
คดิ เหน็ หนาช้ันเรียน

กิจกรรม ศลิ ปป ฏบิ ัติ ๑.๑ ขยายความเขาใจ

กจิ กรรมที่ ๑ ใหน กั เรยี นเลอื กภาพถา ยเกย่ี วกบั สงิ่ แวดลอ มตามธรรมชาตมิ า ๑ ภาพ แลว เขยี นบรรยายถงึ ทศั นธาตุ ใหน ักเรียนเลือกภาพถาย
กิจกรรมท่ี ๒ และการออกแบบทป่ี รากฏอยภู ายในภาพ จากนนั้ สง ครผู สู อน เพอื่ คดั เลอื กผลงานทเี่ ขยี นบรรยายไดด ี สภาพแวดลอมท่ีมนุษยสรางขึ้น
จาํ นวน ๕ ชิ้น นําไปตดิ ทป่ี า ยนิเทศ ซ่งึ อยูในทอ งถิ่นจาํ นวน 1 ภาพ แลว
ใหนักเรียนเลือกภาพถายสถานที่สําคัญภายในทองถิ่น ซ่ึงจะเปนสภาพแวดลอมท่ีเกิดข้ึนเองตาม ใหเขยี นบรรยายวา สถานทีแ่ หงนัน้
ธรรมชาติ หรอื สภาพแวดลอ มทม่ี นษุ ยส รา งสรรคข น้ึ ก็ได แลว ใหน กั เรยี นเขยี นบรรยายสถานทแ่ี หง นนั้ มีองคประกอบของทศั นธาตใุ ดบาง
วามีทัศนธาตใุ ดปรากฏอยบู าง และมีการออกแบบอยางไร และมีการออกแบบอยางไร
ลงกระดาษรายงาน สงครูผูสอน
ó. การวิàคราะËท ศั นธาµุáละการออกáบบãนงานทศั นศิลป์
นกั เรยี นควรรู
ทัศนศิลป (Visual Art) หมายถงึ ผลงานศลิ ปะทเี่ กิดจากการแสดงออกทางการสรา งสรรคของมนุษยเพ่อื
ประโยชนในดานตา งๆ ซ่ึงสามารถจาํ แนกผลงานตามรูปแบบไดเ ปน ๔ ประเภท ไดแ ก งานจิตรกรรม (Painting) ผูสรางสรรค ผลงานทศั นศลิ ปไ ดดี
งานประตมิ ากรรม (Sculpture) งานสถาปตยกรรม (Architecture) และงานภาพพมิ พ (Printing) โดยผสู รางสรรค ควรมคี ณุ สมบัติ ดงั นี้
หรือศิลปินแตละทานจะเปนผูนําเอาองคประกอบตางๆ ทางทัศนธาตุมาออกแบบตามหลักการจัดองคประกอบศิลป
ใหเ กดิ เปน ผลงานทศั นศลิ ปข นึ้ มาตามแนวคดิ หรอื จนิ ตนาการของตน ซงึ่ การเลอื กใชท ศั นธาตอุ าจเกดิ จากความตง้ั ใจ 1. มีความคดิ รเิ ร่มิ สรา งสรรค ชอบ
และไมต งั้ ใจ ดังนั้น ในผลงานทศั นศิลปทกุ ชิ้นจึงมที ศั นธาตุปรากฏอยู ในท่ีนี้จะขอยกตวั อยางการวิเคราะหทัศนธาตุ ทาํ สง่ิ แปลกใหม
และหลักการออกแบบในงานทศั นศลิ ปม าเปน กรณศี กึ ษา ๒ ผลงาน ดงั ตวั อยางตอไปน้ี
2. ยอมรับฟง ความคิดเหน็ ใหมๆ
๙ เพ่อื นํามาปรับความคิดของตน

นกั เรยี นควรรู 3. สงั่ สมความรอู ยเู สมอ ชอบ
ศกึ ษาคน หาความจรงิ
ความสมดุล หรอื ดุลยภาพ นํา้ หนักทเี่ ทากัน ไมเอนเอียงไปขางใดขางหน่ึง ซง่ึ ในทางทัศนศิลปย ัง
ไดใ หความหมายรวมถงึ ความประสานกลมกลนื ความพอเหมาะพอดีของสว นตา งๆ ในรปู ทรงหนึ่ง 4. พยายามจดบนั ทึกความนกึ คดิ ท่ี
หรอื งานทศั นศิลปชน้ิ หนึ่ง ความสมดุล หรือดุลยภาพสามารถแบง ออกเปน 2 ลักษณะ คอื ดลุ ยภาพ เกิดข้ึนทนั ที
แบบสมมาตรและดลุ ยภาพแบบอสมมาตร
5. รจู ักวางแผนเปน ลําดับและคดิ
อยา งละเอยี ดรอบคอบ

6. พยายามหมั่นไปดผู ลงานของ
ศลิ ปน เพอ่ื จะไดเ หน็ แบบอยาง
ทด่ี ี

7. มีความมานะ อดทน ไมย อ ทอ
ตอปญหาและอปุ สรรคตางๆ
โดยงา ย

คมู อื ครู 9

กระตนุ ความสนใจ สาํ รวจคน หา อธบิ ายความรู ขยายความเขาใจ ตรวจสอบผล
Engage Explore
Explain

Elaborate Evaluate

กระตนุ ความสนใจ (ยอจากฉบบั นกั เรยี น 30%)

ใหน กั เรยี นดภู าพตวั อยา งในหนงั สอื ตัวอยา งที่ ๑ รปู ทรงของแสงบนเนอ้ื ทข่ี องเงา
เรียน หนา 10 แลวครูต้ังคําถามเชิง
กระตุน วา ผลงานชิ้นนี้เปนผลงานจิตรกรรมของ
อาจารยปรีชา เถาทอง ศิลปนแหงชาติ สาขา
• ภาพนม้ี ที ศั นธาตใุ ดทโี่ ดดเดน ทัศนศิลป (จิตรกรรม) ประจําปพุทธศักราช
เปน พิเศษบาง เพราะเหตใุ ด ๒๕๕๒ มีชื่อวา “รูปทรงของแสงบนเนื้อที่ของ
นกั เรยี นจงึ คดิ เชนนั้น เงา” วาดโดยใชสีอะคริลิกและสีนํ้ามันบนผืน
(แนวตอบ ภาพนี้มีความโดดเดน ผา ใบ ขนาด ๑๗๒ x ๑๔๒.๕ เซนติเมตร วาดขน้ึ
ของนา้ํ หนกั ออ น - แก และรปู รา ง เมื่อ พ.ศ. ๒๕๒๑ ซึ่งศิลปนมีผลงานหลายชิ้น
รปู ทรง ซึง่ เปนองคประกอบหนง่ึ ท่ีไดจากการศึกษาคนควาเก่ียวกับผลของแสง
ของทัศนธาตุที่ทําใหเกิดแสงเงา ท่ีตกกระทบกับรูปทรงตางๆ นําไปเปนแนวคิด
ปรากฏลงบนวัตถุ ทําใหวัตถุซึ่ง ในการสรา งสรรคผลงานทศั นศลิ ปขึน้ มา
เปน ชนิ้ เดยี วกนั มมี ติ แิ ตกตา งกนั
ออกไป โดยภาพนต้ี อ งการสื่อถึง การวเิ คราะห องคป ระกอบของทศั น-
ความงามของแสง ซงึ่ ศลิ ปน ผวู าด ธาตุท่ีศิลปนนํามาใช คือ เสน ซ่ึงจะประกอบ
มคี วามเชย่ี วชาญและโดดเดน ใน ไปดวยเสนตรงแนวดิ่ง เสนตรงแนวนอน
เทคนิคและกรรมวิธีเชน น้)ี และเสน หยัก ดา นลา งของภาพเปน เสนโคง แบบ
ไทยประเพณีท่ีแสดงลวดลายตางๆ และใชผนัง
สํารวจคน หา ของพระอุโบสถมานําเสนอ โดยใหความสําคัญ
เกี่ยวกับเรื่องแสงที่มีตอบรรยากาศทั้งหมด
ใหนักเรียนคัดเลือกภาพจิตรกรรม ของภาพ จึงจํากัดขอบเขตของแสงโดยเนนให
1 ภาพ แลวใหน ักเรียนพจิ ารณาวา แสงสองตกกระทบผนังพระอุโบสถเฉพาะเปน
“รปู ทรงของแสงบนเนือ้ ทข่ี องเงา” (พ.ศ. ๒๕๒๑) ผลงานของปรีชา เถาทอง บางบรเิ วณ ทาํ ใหเ กดิ รปู ทรงเรขาคณิตระหวา ง
• ภาพดังกลา วประกอบไปดว ย เทคนิคภาพวาดสีอะครลิ กิ และสีนา้ำ มนั บนผนื ผ้าใบ รปู ทรงของแสงและพ้นื ทีข่ องเงา โดยสว นทเี่ ปน
ทศั นธาตใุ ดบา งและมีหลักการ
ออกแบบอยา งไร แสงจะเปน รูปทรงทม่ี สี ดั สวนนอ ยกวา สว นท่เี ปนพ้นื ทีข่ องเงา สวนท่มี ืดดลู ึกลงไปเปน การแสดงระยะใกล - ไกล การใช
สวี รรณะเยน็ ทม่ี ลี กั ษณะออ นใสตดั กบั พนื้ สเี ขม ชว ยทาํ ใหม องเหน็ รายละเอยี ดของภาพ
อธิบายความรู ไดอ ยางชดั เจน สรา งความรสู กึ สงบ รม เยน็ และศรัทธา

ครขู ออาสาสมัครนักเรียน 3 - 5 คน ผลงานจิตรกรรมชิ้นนี้มีการจัดวางภาพที่มีชีวิตชีวา แมวาสวน
ออกมาอธิบายขอ มลู ที่ไดจ ากการ ที่เปนรูปสวนใหญจะวางอยูทางดานซาย แตมีการถวงนํ้าหนักดวย
สืบคนหนา ชั้นเรยี น สวนท่ีมืดทางดานขวา ทําใหภาพมีความสมดุล ลวดลายบริเวณผนังที่
ตอเนื่องเต็มทั้งภาพ กําหนดเปนจังหวะไดอยางงดงามลงตัว ชวยลด
พ้ืนท่ีวาง รูปทรงของแสงและลวดลายบนผนังของพระอุโบสถในเงามืด
มีความสัมพันธตอเนื่องเปนเนื้อหาเดียว ไมแตกกระจาย แสดงถึงความ
เปนเอกภาพของรูปทรงท่ีกลมกลืนกันไปท้ังสีและแสงท่ีตกกระทบเปนรูปทรง
เรขาคณิต รวมทั้งสัดสวนของสิ่งตางๆ ที่สอดคลองกับความเปนจริงและจัดวางได
อยางลงตัว ทาํ ใหผ ลงานมีความงดงามมากยิง่ ขน้ึ

เกร็ดแนะครู ๑๐

ครูชวยอธิบายเสริมวา ทัศนธาตุ นักเรียนควรรู
และการออกแบบท่ีปรากฏอยูใน
สิ่งแวดลอม ศิลปนก็ไดจําลองนําเอา จิตรกรรม เปนการสรางสรรคผลงานทัศนศิลปบนพื้นระนาบดวย
มาใชสรางสรรคเปนผลงานทัศนศิลป วธิ กี ารลาก การขดี เขยี น หรอื ระบายสฝี นุ สนี า้ํ ลงบนพนื้ ผวิ วสั ดรุ าบเรยี บ
ดงั นน้ั ผลงานทศั นศลิ ปป ระเภทตา งๆ เชน กระดาษ ผาใบ ผนัง เปนตน เพื่อใหเกิดเรื่องราวและความงาม
โดยเฉพาะภาพเขยี น จะเหน็ ถงึ การนาํ ตามความนึกคดิ และจินตนาการของผูว าด
เอาองคประกอบของทัศนธาตุมาใช
ตามหลกั การออกแบบไดอยา งชดั เจน

10 คูม ือครู

กระตนุ ความสนใจ สํารวจคน หา อธบิ ายความรู ขยายความเขาใจ ตรวจสอบผล

Explain

Engage Explore Elaborate Evaluate

ตวั อยางที่ ๒ ทัชมาฮาล อธบิ ายความรู

ครแู ละนกั เรยี นรวมกนั อภิปราย
เก่ยี วกบั ประวัตคิ วามเปน มา
ความสาํ คญั และความโดดเดนของ
สถาปต ยกรรมทชั มาฮาล โดยใชข อ มลู
จากการสบื คน และนาํ ภาพมาประกอบ
การอธบิ าย หรอื ชมคลปิ วิดีโอ

ทชั มาฮาล (Taj Mahal) ตงั้ อยทู เี่ มอื งอคั ระ ประเทศอนิ เดยี เปน ผลงานทศั นศลิ ปป ระเภทสถาปต ยกรรม สรา งขนึ้ เกร็ดแนะครู
เมอ่ื ครสิ ตศ ตวรรษท่ี ๑๗ จากหนิ ออ นสขี าวนวล โดยกษตั รยิ ช าหญ ะฮานสรา งไวเ ปน อนสุ รณแ หง ความรกั ของพระองค
ทมี่ ตี อ พระนางมมุ ตซั มาฮาล พระมเหสที สี่ นิ้ พระชนม รปู แบบของงานสถาปต ยกรรมเปน รปู โดมแบบเปอรเ ซยี ซงึ่ ไดร บั ครคู วรเสริมความเขาใจเก่ียวกบั
การยกยอ งวา “เปนส่ิงกอ สรา งดา นความรกั ทีส่ วยงามที่สุดของโลก” ลกั ษณะของเสน แนวตง้ั วา เสน แนวตง้ั
หมายถึง “การลากเสนดิ่งจากตรง
การวิเคราะห ทัศนธาตุทป่ี รากฎอยใู นผลงาน กลางภาพ” กลาวคือ เมื่อเราแบงคร่ึง
ภาพตามแนวตั้งออกเปน 2 สวน แลว
สถาปตยกรรมชิ้นนี้จะประกอบไปดวยลักษณะของ วิเคราะหดูนํ้าหนักโดยประมาณตาม
เสนตรงแนวราบของสระนํ้าที่เปนจุดนําสายตามุงไปสู ความรูสึกจากการมอง จะสามารถ
ตวั อาคาร เสาทง้ั ๒ ดา นเปน เสน ตรงแนวตง้ั ทใี่ หค วามรสู กึ ชง่ั นาํ้ หนกั ความสมดลุ วา ทัง้ 2 สว นมี
ม่นั คง แข็งแรง และสงา งาม กาํ แพงปรากฏทัศนธาตทุ เ่ี ปน ความสมดุลกันหรือไม ซ่ึงเปนวิธีหน่ึง
เสน ตรงในแนวนอน หรอื เสน ระดบั ใหค วามรสู กึ ราบเรยี บ ในการตรวจสอบความสมดุลของการ
ปลอดภยั ตวั อาคารจะประกอบไปดว ยรปู ทรงสเ่ี หลย่ี มและ จัดองคป ระกอบศลิ ปอ ยางงา ยๆ และ
รปู โดมทรงกลม มกี ารนาํ ลกั ษณะเสน แบบตา งๆ ทงั้ เสน ตรง ใชเ ปน หลกั เมอื่ เราจะออกแบบผลงาน
แนวตงั้ เสน ตรงแนวนอน และเสน โคง มาใชใ นการออกแบบ
สว นตา งๆ สง ผลใหต วั สถาปต ยกรรมมลี กั ษณะเปน รปู ทรง นักเรียนควรรู
เรขาคณิตทสี่ วยงาม
ทชั มาฮาล (Taj Mahal) เปนสุสาน
พ้ืนผิวแมวาจะเปนหินออนแตก็ใหความรูสึกถึง หินออนที่มีความสวยงามแหงหนึ่ง
ความราบเรยี บ การใหพ นื้ ทโี่ ดยรอบตวั สถาปต ยกรรมเปน ของโลก ซง่ึ ถกู สรา งดว ยหนิ ออ นสขี าว
พน้ื ทว่ี า งและเมอ่ื มฉี ากหลงั เปน พน้ื ทส่ี เี ขม ของทอ งฟา้ กย็ ง่ิ ศิลาแลง ประดับลวดลายเคร่ืองเพชร
เสรมิ ใหส ขี าวของตวั อาคารมคี วามโดดเดน ตระหงา นอยใู น พลอย หิน โมรา และเคร่ืองประดับ
ความเวง้ิ วา งของบรรยากาศ สอ่ื ถงึ ความยง่ิ ใหญ รวมทง้ั เงา จากหลากหลายประเทศ โดยผคู นเชอ่ื
สะทอ นบนพนื้ ผวิ นาํ้ กช็ ว ยทาํ ใหเ กดิ มติ ทิ สี่ วยงามมากยงิ่ ขนึ้ กนั วา เปน สถาปตยกรรมแหงความรัก
ที่สวยที่สุด สรางขึ้นโดยสมเด็จพระ
๑๑ จักรพรรดิโมกุล กษัตริยผูมีความรัก
ที่มั่นคงตอพระนางมุมตัซ มาฮาล
@ มุม IT พระมเหสขี องพระองค

สามารถชมคลปิ วิดโี อแสดงความงดงามของทัชมาฮาล ไดจาก
http://www.youtube.com โดย search คาํ วา Taj Mahal

คูม อื ครู 11

กระตนุ ความสนใจ สํารวจคน หา อธบิ ายความรู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล

Explain

Engage Explore Expand Evaluate

อธบิ ายความรู (ยอ จากฉบับนักเรยี น 30%)

ครูสุมนักเรยี นใหอ อกมาอธบิ ายวา ผลงานสถาปตยกรรมช้ินเอกน้ี จะเห็นไดอยางเดนชัดถึงการนําองคประกอบศิลปมาใชในการออกแบบ
• ภาพทัชมาฮาลมที ศั นธาตใุ ดบาง ไดอยางดีเยี่ยม เม่ือผูชมมองไปที่ดานหนา จะเห็นอาคารสีขาวสะดุดตาขนาดใหญ เห็นไดตั้งแตในระยะไกล ซ่ึงมี
เอกลักษณเปนรูปโดมแบบเปอรเซียที่ไดรับอิทธิพลมาจากวัฒนธรรมอาหรับ สวนประกอบตางๆ ของตัวอาคารถูก
และมีการออกแบบอยา งไรทท่ี าํ ให ออกแบบและนํามาจัดวางอยางลงตัวไดสัดสวน มีจังหวะ ตลอดจนเสริมความโดดเดนใหแกกันและกัน ไมมีสวนใดท่ี
สถาปต ยกรรมแหง ความรักชิน้ นีม้ ี ดูแลวมคี วามรสู ึกวา เปนสวนเกนิ หรือขัดแยงแปลกแยกไปจากกลมุ แมแ ตสระน้าํ กช็ ว ยเพ่มิ ความงามใหแกท ชั มาฮาล
ความงดงามระดบั โลก ทัง้ ในดานสะทอ นภาพ เปนพน้ื ท่โี ลงไมบ ดบงั หรือดึงความสนใจออกไปจากตัวสถาปตยกรรม
(หมายเหตุ : การอธบิ ายควรเนน
ใหน ักเรียนอธิบายตามมมุ มอง ในการออกแบบ สถาปนกิ ตั้งใจใหส ถาปต ยกรรมมลี กั ษณะ ๒ ดานทีเ่ หมือนกนั หรือมีความสมดุลเทา กนั
ของตน ซง่ึ ไมจ าํ เปน ตอ งสอดคลอ ง ขณะเดียวกันจากมุมมองของสายตา สมมติวามีการลากเสนตรงไปยังจุดกึ่งกลางอาคาร พื้นที่ระหวางทางเดินทั้ง
กบั ในหนังสอื เรยี น และไมม ีการ ๒ ดา นของสระนา้ํ รวมท้ังแนวไมพุม ๒ ขา งทางและหอคอยขนาบขาง กจ็ ดั วางตําแหนง เปน คขู นานในระดับเสมอกัน
ถูก - ผิด แตต อ งการใหนกั เรยี น เปน จังหวะท่ลี งตัว ท่ีจะชวยนาํ สายตามุง สโู ดมใหญ ท้งั นี้ การท่ีทัชมาฮาลสรางดวยหินออ น ใชเ สนโคงพรอ มลวดลาย
ไดแ สดงทัศนะ มมุ มองทางศิลปะ ในชองกรอบและสวนอืน่ ๆ ทเ่ี หน็ ไดอยา งชดั เจน จงึ ทาํ ใหผ ลงานดูแลวไมแขง็ แตก ลับทาํ ใหดูรสู ึกออ นชอ ย นุม นวล
และตรวจสอบความเขาใจเกี่ยวกับ
ทศั นธาตแุ ละหลกั การออกแบบ) สถาปตยกรรมแหงนี้เม่ือดูโดยรวมแลว จะเห็นวาทุกสวนประกอบสะทอนถึงความเปนเอกภาพและความ
กลมกลนื เปน อนั หนงึ่ อนั เดียวกัน ทาํ ใหผลงานมีความสวยงามย่ิงขน้ึ

เกรด็ แนะครู

ครอู ธิบายเสรมิ วา การออกแบบทีด่ ี
ผูออกแบบจะตองรูจักเลือกสรรเอา
สวนประกอบตางๆ ท่ีเปนทัศนธาตุ
ไดแ ก จดุ เสน รปู รา ง รูปทรง นํ้าหนัก
ออน - แก พ้ืนท่ีวาง พ้ืนผิว และสี มา
ผนวกรวมกนั เขา เปน ผลงานทศั นศลิ ป
โดยอาศัยพ้ืนฐานความรูทางดาน
การจดั องคป ระกอบศลิ ปเ ปน แนวทาง
ในการจัดวางใหมีความเปนเอกภาพ
มีความสมดุล ไดจังหวะ ซึ่งเราจะ
สามารถสรางสรรคผลงานไดดีมาก
นอยเพียงใดนั้น ข้ึนอยูกับความ
พากเพยี รในการศกึ ษาใหเ ขา ใจ ดแู บบ
อยางผลงานท่ีไดรับการยกยอง และ
ที่สําคัญตองหมั่นฝกฝนสรางทักษะ
ความชาํ นาญดว ยการลงมอื ปฏบิ ตั จิ รงิ

๑๒

นกั เรียนควรรู

ความสมดลุ เปน คณุ สมบตั ทิ สี่ าํ คญั
อยา งหนง่ึ ในการจดั ภาพ ซง่ึ การจดั ภาพใหเ กดิ ความสมดลุ นน้ั จะตอ ง
ยึดเอาจุดศูนยกลางของภาพเปนหลักในการแบง เพราะตามปกติ
ผลงานทัศนศิลปจะมีสวนท่ีเปนแกนกลาง หรือมีศูนยกลางทําให
แบง ออกเปน ดา นซาย - ขวา บน - ลา ง จึงมีความจําเปน อยางยิ่งทีจ่ ะ
ตอ งใหท งั้ 2 ดา น โดยเฉพาะซา ย - ขวา มสี ว นท่ีสมดลุ กัน

12 คมู อื ครู

กระตนุ ความสนใจ สาํ รวจคน หา อธบิ ายความรู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล

Expand

Engage Explore Explain Evaluate

เกรด็ ศิลป ขยายความเขาใจ

ความงดงามทางธรรมชาติมีอิทธิพลอย่างมากที่ทำาให้ศิลปินเกิดความประทับใจและถ่ายทอดออกมาเป็นผลงานทัศนศิลป์ ใหนกั เรยี นแตละคนนําผลงาน
โดยเฉพาะศิลปินแนวประทับใจนิยม (Impressionism) ท่ีจะถ่ายทอดความรู้สึกท่ีมีต่อ “สี” และ “แสง” ในส่ิงแวดล้อมสร้างเป็น ทัศนศิลปของตนเอง หรือของเพื่อน
ผลงานจติ รกรรม ศลิ ปนิ คนสาำ คญั ในแนวน ้ี เชน่ เอด็ การ ์ เดอกาส ์ (Edgar Degas) ปแี ยร ์ โอกสุ ต ์ เรอนวั ร ์ (Pierre Auguste Renoir) ท่ีเคยสรางสรรคไวมาวิเคราะห แลว
อ็อสการ ์ โกลด มอแน (Oscar Claude Monet) เป็นต้น เขยี นบรรยายวา ผลงานทศั นศิลป
ช้นิ น้ันมอี งคประกอบของทัศนธาตุ
ใดบา ง และมีการออกแบบอยา งไร
ลงกระดาษรายงาน สง ครผู สู อน

“Field of Poppies” (ค.ศ. ๑๘๕๗) และ “The Poppy Field” (ค.ศ. ๑๘๗๓) ผลงานของอ็อสการ ์ โกลด มอแน (Oscar Claude Monet) เกร็ดแนะครู

กิจกรรม ศิลปป ฏิบัติ ๑.๒ (แนวตอบ กิจกรรมศิลปป ฏบิ ัติ 1.2
กิจกรรมที่ 3
กิจกรรมท่ี ๑ ใหน ักเรยี นคัดเลือกภาพผลงานทัศนศลิ ปจ ํานวน ๒ - ๓ ช้นิ แลว นาํ มาวเิ คราะหอ ภิปรายรวมกนั วา
กิจกรรมท่ี ๒ ผลงานทัศนศิลปน้ัน มีทัศนธาตุใดบางท่ีมีความโดดเดน และผลงานมีความสอดคลองกับหลักการ 1. ทัศนธาตุ คอื สว นประกอบของ
กิจกรรมท่ี ๓ ออกแบบอยา งไร การมองเหน็ หรอื สง่ิ ท่ีเปน ปจจยั
ใหน ักเรยี นนําผลงานทศั นศิลปข องตนเองท่เี คยสรางสรรคไวในชั้นทีผ่ านมา จากน้ันพมิ พ หรอื เขียน ของการมองเห็น มอี งคประกอบ
บรรยายลงในกระดาษรายงาน วา ผลงานช้ินน้ันมีองคประกอบของทศั นธาตใุ ดบางในการสรา งสรรค คอื จดุ เสน รปู ราง รูปทรง
ผลงานและการออกแบบมลี กั ษณะอยา งไร นํ้าหนักออน-แก พื้นท่ีวา ง
จงตอบคาํ ถามตอไปน้ี พ้นื ผวิ และสี
๑. ทัศนธาตุคือสิง� ใด มอี งคประกอบใดบา ง
๒. จงวิเคราะหความแตกตางระหวางทัศนธาตุในส�ิงแวดลอมกับทัศนธาตุที่ปรากฏอยูในผลงาน 2. ทศั นธาตุในส่ิงแวดลอ มมี
องคป ระกอบตา งๆ เชนเดยี วกับ
ทัศนศลิ ป ทศั นธาตใุ นผลงานทศั นศิลป
๓. การออกแบบสรางสรรคผลงานทศั นศลิ ปใหมคี ณุ ภาพ จะตองคํานงึ ถงึ หลักการใดเปน สาํ คญั แตท ศั นธาตุในส่งิ แวดลอ ม
จะเปน ส่งิ ทเี่ กิดข้ึนเองตาม
๑๓ ธรรมชาติ รูปทรงท่ีปรากฏ
จะเปน ไปอยา งอิสระ มกี าร
นกั เรยี นควรรู เปล่ยี นแปลงไปตามปจ จยั ทาง
ธรรมชาติ ลกั ษณะและความ
ประทบั ใจนยิ ม หรอื อมิ เพรสชนั นสิ ม เปน ลทั ธทิ างศลิ ปะทก่ี าํ เนดิ ขน้ึ เมอ่ื ครสิ ตศ ตวรรษที่ 19 ศลิ ปน งามจะปรากฏตามธรรมชาติ
ตอ งการสะทอ นความรสู กึ ประทบั ใจตอ สแี ละแสง ทที่ าํ ใหเ กดิ ความงดงามขนึ้ มา จงึ พยายามถา ยทอด ซ่งึ เปนสง่ิ ทมี่ นษุ ยไมส ามารถ
ความรสู กึ น้นั ออกมาเปนภาพเขียน ลักษณะภาพในแนวน้ี ภาพมักจะมสี สี นั สวางสดใส การเขยี นจะ จะควบคุมได สวนทศั นธาตุ
ปายสีหนาๆ ซอนทับกันดวยฝแปรงท่ีฉับพลัน เพ่ือแสดงความรูสึกออกมาตรงๆ ไมนิยมเกลี่ยสีให ในผลงานทัศนศลิ ปจ ะมลี ักษณะ
กลมกลืนเปนเนือ้ เดียวกัน ตรงกนั ขา ม

3. การออกแบบสรา งสรรค
ผลงานทศั นศลิ ปตอ งใชห ลกั
การออกแบบเขา มาชวยจดั วาง
องคประกอบทางทัศนศลิ ปให
เกดิ ความงาม ทั้งนี้ ตองคาํ นึง
ถึงความเปนเอกภาพ ความ
กลมกลืน และความสมดุล)

คมู อื ครู 13

กระตนุ ความสนใจ สาํ รวจคน หา อธิบายความรู ขยายความเขาใจ ตรวจสอบผล

Evaluate

Engage Explore Explain Elaborate

ตรวจสอบผล (ยอจากฉบับนักเรียน 30%)

ครูพิจารณาจากการวเิ คราะห สิ่งแวดลอมท่ีเกิดข้ึนเองตามธรรมชาติและส่ิงแวดลอมท่ีมนุษยสรางข้ึน รวมท้ังผลงานทัศนศิลป
ทัศนธาตุและการออกแบบ
ตางๆ ลวนเกิดจากทัศนธาตุสวนยอยๆ ท่ีนํามาผสมผสานกันและมีการออกแบบจัดวางอยางเหมาะสมลงตัว
1. ในสิ่งแวดลอ มทางธรรมชาติ โดยมนษุ ยไดใชธรรมชาติเปน ตน แบบในการสรางสรรคผลงานทัศนศลิ ปขน้ึ ซ่งึ สง่ิ ตา งๆ ในสิ่งแวดลอ ม ถา หาก
2. ในสิง่ แวดลอ มทีม่ นษุ ยสรา งขึน้ พจิ ารณาจาํ แนกแยกยอ ยลงไป กส็ ามารถจะวเิ คราะหใ หเ หน็ ถงึ องคป ระกอบของทศั นธาตแุ ละหลกั การออกแบบ
3. ในผลงานทัศนศลิ ป ท่ีสอดคลองกับหลักการจัดองคประกอบศิลปได แตท้ังน้ีจําเปนตองมีพ้ืนฐานความรูดวย เพ่ือวิเคราะหและ
บรรยายใหผอู น่ื เขาใจในความงามของสง่ิ แวดลอ มอยา งถกู ตองตามหลกั การทางศิลปะ
แหสลดกั งฐผานลการเรยี นรู

1. ผลงานการวิเคราะหองคประกอบ
ของทัศนธาตใุ นผลงานทัศนศิลป

2. ผลงานการวิเคราะหทัศนธาตุและ
การออกแบบในส่ิงแวดลอมทาง
ธรรมชาติ

3. ผลงานการวเิ คราะหท ัศนธาตุ
และการออกแบบในสงิ่ แวดลอ ม
ทมี่ นษุ ยส รา งขนึ้

4. ผลงานการวิเคราะหทัศนธาตุและ
การออกแบบในผลงานทัศนศลิ ป

๑4

14 คูม อื ครู

กระตนุ ความสนใจ สาํ รวจคน หา อธบิ ายความรู ขยายความเขาใจ ตรวจสอบผล

Engage

Explore Explain Elaborate Evaluate

เปา หมายการเรยี นรู

ระบแุ ละบรรยายเทคนิค วธิ กี าร
ของศลิ ปนในการสรางสรรคง าน
ทัศนศลิ ป

กระตุน ความสนใจ

ใหนักเรยี นดภู าพหนาหนวย
จากในหนังสอื เรยี น หนา 15 จากน้นั
ครตู ้งั คาํ ถามกระตนุ วา

• ภาพนีเ้ ปน ผลงานทศั นศิลป
ประเภทใด

• ภาพนีน้ าจะใชเ ทคนคิ วธิ ีการ
สรางสรรคผ ลงานอยางไร

• นกั เรียนมีความรสู ึกตอการชม
ภาพนีอ้ ยางไร

๒หนวยที่ เกรด็ แนะครู
เทคนคิ วธิ ีการในการสรา้ งงานทศั นศิลปข องศลิ ปิน
ตัวช้ีวดั ศิลปนแตละทานตางมีเทคนิค วิธีการทํางานในการ การเรยี นการสอนในหนวยน้ี
ครูควรอธบิ ายเสรมิ วา ศิลปน ท่นี ํามา
■ ระบแุ ละบรรยายเทคนคิ วธิ กี ารของศลิ ปนิ ในการสรา้ งสรรคง์ าน สรา งสรรคผลงานทัศนศิลปทเี่ ปน ความสามารถเฉพาะบุคคล กลา วในหนังสือเรยี นเปน เพียง
ทศั นศลิ ป ์ (ศ ๑.๑ ม.๓/๒) ซง่ึ อาจเหมอื น หรอื แตกตา งไปจากผอู น่ื การศกึ ษาเทคนคิ วธิ กี าร ตวั อยางเพอ่ื ใหเ ห็นแนวทางการ
ศึกษาเทา น้ัน หลังจากไดเหน็ แบบ
ในการสรางสรรคผลงานทัศนศิลปของศิลปน จะชวยทําใหเกิด อยางจากในหนังสอื เรียนแลว
ครคู วรหาตวั อยางศลิ ปนคนอืน่ ๆ
สาระการเรยี นรแู กนกลาง ความเขา ใจกระบวนการตา งๆ ท่ศี ลิ ปน แตละทานนํามาใช รวมทงั้ ทั้งศลิ ปน ชาวไทยและตา งประเทศ
ลกั ษณะการสอื่ ความคดิ จนิ ตนาการ อนั จะมสี ว นชว ยทาํ ใหเ กดิ ความ ทม่ี สี ภาพสังคม วฒั นธรรมทีแ่ ตกตาง
■ เทคนคิ วิธีการของศิลปินในการสรา้ งสรรคผ์ ลงาน เขา ใจในการชมผลงานทศั นศลิ ป สามารถบรรยายใหผ อู น่ื เขา ใจเทคนคิ กนั และเปนศลิ ปนจากหลายประเภท
ทัศนศลิ ป์ วิธีการของศิลปน ตลอดจนนําความรูและแบบอยางไปประยุกตใช ไดแ ก จติ รกรรม ประติมากรรม
สถาปตยกรรม ภาพพมิ พ และ
ในการสรา งสรรคผลงานทัศนศลิ ปข องตนเองตอไปไดในอนาคต ส่ือผสม มาใหน ักเรียนศึกษาเพ่ิมเตมิ
เพ่อื เพิ่มมมุ มองทีก่ วางขน้ึ ทง้ั น้ี
ควรเปนผลงาน ที่ดแู ลว สามารถ
ทําความเขาใจไดง า ย ไมส ลับซับซอ น
มากนกั

คมู อื ครู 15

กระตนุ ความสนใจ สาํ รวจคน หา อธบิ ายความรู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล
Engage Explore
Explain

Elaborate Evaluate

กระตนุ ความสนใจ (ยอ จากฉบับนักเรยี น 30%)

ครหู าภาพตวั อยางผลงานของ ๑. ศลิ ปน ทศั นศลิ ปส์ า¢าจิµรกรรม
ฟน เซนต วิลเลยี ม ฟาน กอ็ กฮ
มาใหนักเรียนดู แลวถามนกั เรยี นวา ศลิ ปนิ ทศั นศลิ ปส าขาจติ รกรรมไดส รา งสรรคผ ลงานทศั นศลิ ปโ ดยผา นภาษาภาพทสี่ ามารถมองเหน็ ไดด ว ย
ตา หรอื ที่เรียกวา “ผลงานศลิ ปะแบบ ๒ มิต”ิ โดยใชองคป ระกอบตางๆ ของทศั นธาตุ พรอมกบั ใชเทคนิค วธิ กี าร
• นกั เรียนทราบหรอื ไมวา สรา งสรรคผ ลงานตามความถนัด ความเช่ียวชาญเฉพาะบคุ คลผานวัสดุ หรอื สอ่ื อยา งหลากหลาย ซ่ึงเทคนคิ วธิ ีการ
เปนผลงานของศลิ ปนทานใด บางอยางไดกลายเปนเอกลักษณเฉพาะ เมื่อมองเห็นผลงานแลวสามารถจะบอกไดวาเปนผลงานของใคร ดังจะขอ
ยกตัวอยา งศลิ ปินบางทานมาเปน แนวทางในการศึกษา ดงั ตอไปน้ี
ถา นกั เรยี นยังไมสามารถระบุได
ครอู าจใบค าํ ตอบส้นั ๆ เชน ฟนเซนต วิลเลยี ม ฟาน ก็อกฮ
(Vincent Willem Van Gogh)
• เปนศิลปน ระดับโลกชาวดัตช
• ผลงานท่มี ีชือ่ เสียง เชน ดอก ฟนเซนต วิลเลียม ฟาน ก็อกฮ (ค.ศ. ๑๘๕๓ - ๑๘๙๐) “The Potato Eaters” แนวคิดในการ
จติ รกรชาวดัตชผ ูอาภัพ มชี ีวประวตั ิท่แี ปลกจนไดรบั ความสนใจ สรางสรรคผลงานของเขาช้ินน้ี คือ ตองการจะ
ทานตะวัน ราตรีประดับดาว จากบุคคลทั่วไป ผลงานที่ไดรับการยอมรับและมีชื่อเสียง ถายทอดใหเห็นถึงสภาพความเปนจริงของชีวิต
เปนตน ของเขามีเปน จาํ นวนมาก เชน ภาพดอกทานตะวัน (Sunflowers) ผูคนในอีกชนชั้นหน่ึงของสังคม เน้ือหาของภาพ
จนทายสุดครูเฉลยคาํ ตอบวา ภาพราตรีประดับดาว (The Starry Night) ภาพคนกินมันฝรั่ง สะทอนใหเห็นวิถีชีวิตของชาวเหมืองถานหิน
เปนผลงานของฟน เซนต วิลเลยี ม (The Potato Eaters) เปนตน ซึ่งจะขอยกตัวอยางบางภาพ ผูย ากไร ที่แสดงอากัปกิรยิ า สีหนา และแววตาท่ี
ฟาน ก็อกฮ จากน้นั อธิบายถึง ท่ีมีเทคนิค วิธีการเฉพาะท่ีสะทอนตัวตนของเขาไดเปนอยางดี แฝงไวซ งึ่ ความเศรา สรอ ย ขณะแบง ปน มนั ฝรงั่ ตม
แนวทางการศกึ ษาศิลปน ตวั อยา ง มานาํ เสนอ ใหแ กกนั ภายในกระทอ มทีผ่ พุ งั
ดา นจิตรกรรมจากในหนงั สอื เรยี น
ซ่งึ ประกอบดวยผลงานของฟน เซนต เทคนคิ และวิธกี ารในการสร้างสรรคผ ลงาน
วิลเลียม ฟาน ก็อกฮ พตี มอนดรอี ัน
ประเทอื ง เอมเจริญ และพิชยั นิรนั ต “The Potato Eaters” เปน ภาพวาดสนี า้ํ มนั “The Potato Eaters” (ค.ศ. ๑๘๘๕) ผลงานของฟินเซนต์ วิลเลียม
บนผืนผาใบ โดยสีที่เลือกใชเปนสีวรรณะ ฟาน ก็อกฮ์ (Vincent Willem Van Gogh) เทคนิคภาพวาดสีนำ้ามันบน
สาํ รวจคนหา เย็น คือ สีเขียวและสีนํ้าตาลออนจนถึงเขม ผนื ผา้ ใบ
คลายสีแบบเอกรงค ซ่ึงเขาใชวิธีการปาดและ
ใหนกั เรยี นไปสบื คน ขอมูล ป้ายสีไปมาทับซอนกันดวยเน้ือสีท่ีหนา แตใน
เก่ียวกับประวตั ิและลักษณะผลงาน บางพื้นที่จงใจใหเห็นริ้วรอยของฝแปรง ซึ่ง
ของฟนเซนต วิลเลยี ม ฟาน กอ็ กฮ สะทอนใหเห็นทิศทางการปาดและป้ายสีอยาง
จากหนังสือในหอ งสมุด เว็บไซตใ น เดนชัด ชวยทําใหภาพเสมือนมีชีวิต สามารถ
อนิ เทอรเนต็ และแหลงการเรยี นรู ส่ือสารกับผูชมไดอยางตรงไปตรงมา เมื่อมอง
ตางๆ ภาพจะรูสึกราวกับวาไดมีสวนรวมรับรูความ
ทุกขยากที่เกิดขึ้น จดจําแววตาที่หมนหมอง
อธบิ ายความรู จนเกดิ ความสะเทอื นอารมณ

ครูขออาสาสมัครใหนักเรียนออก ๑๖
มาเลาประวัติของฟนเซนต วิลเลียม
ฟาน ก็อกฮ ตัวอยางผลงานชิ้นอ่ืนๆ
โดยใหนกั เรียนชวยกันเสริมขอ มลู

@ มมุ IT นกั เรยี นควรรู

สามารถศึกษาเพ่ิมเตมิ เก่ยี วกับประวตั ิ สีวรรณะเย็น หรือ Cool Tone เปนสีท่ีชวนใหเกิดความรูสึกเย็น ไดแก สีตางๆ ท่ีมีความเดน
และผลงานของฟน เซนต วิลเลยี ม ฟาน ก็อกฮ ไปทางสนี ํ้าเงิน โดยรวมไปถงึ สีเขียวและสมี ว ง ซึ่งประกอบดว ยสเี หลอื ง สีเขียวเหลอื ง สเี ขียว สเี ขยี ว
ไดจาก http://www.vangoghgallery.com/ นาํ้ เงิน สีนา้ํ เงิน สีมว งนํ้าเงิน และสีมวง สีเทาท่อี อกไปทางสนี ํา้ เงนิ กเ็ รยี กกวาสีเย็นเชน เดยี วกัน
misc/bio.html

16 คูมอื ครู

กระตุนความสนใจ สาํ รวจคน หา อธบิ ายความรู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล

Explain

Engage Explore Expand Evaluate

พตี มอนดรีอนั อธบิ ายความรู
(Piet Mondrian)
ครสู มุ คัดเลือกนักเรียน 2 - 3 คน
พีต มอนดรีอัน (ค.ศ. ๑๘๗๒ - ๑๙๔๔) ศิลปนชาวดัตช ผูนํา ออกมาอธิบายขอ มลู เกีย่ วกับประวตั ิ
การวาดภาพแบบนามธรรม โดยใชร ูปทรงเรขาคณติ เปนหลักใน และผลงานของพีต มอนดรอี นั โดย
การสรา งสรรคผ ลงานทศั นศลิ ปข องตนเอง ซง่ึ ผลงานในระยะ “Farm near Duivendrecht” แนวคดิ ในการสรา ง ครูชวยเสรมิ ขอ มลู ผลงานเพิม่ เตมิ
แรกมลี กั ษณะเปน ธรรมชาตนิ ยิ ม (Naturalism) เชน เดยี วกบั สรรคผลงานของเขาชิ้นนี้ คือ ตองการถายทอดสภาพ จากนัน้ ใหนักเรียนดูภาพจากใน
ศลิ ปน รว มสมยั คนอนื่ ๆ ตอ มาเมอื่ มปี ระสบการณม ากขน้ึ ความเปน จรงิ ของธรรมชาตติ ามทตี่ นเองไดเ หน็ และสมั ผสั หนงั สอื เรยี นหนา 17 แลว ต้ังคําถาม
จึงไดพัฒนารูปแบบและคลี่คลายมาเปนศิลปะแบบ ผลงานเปนรูปแบบเสมือนจริง เปนขอเท็จจริงท่ีเกิดข้ึน เชงิ กระตุน และใหนกั เรียนรว มกนั
นามธรรม (Abstract) ซึ่งเขาเรียกแนวทางการ จากการมองเหน็ ทง้ั รปู ทรง สสี นั และบรรยากาศ เนอ้ื หา อภิปรายวา
สรา งสรรคผ ลงานของตนเองวา “ลทั ธนิ โี อพลาสตซิ สิ ม” ของภาพสะทอ นใหเ หน็ โรงนาทต่ี ง้ั ตระหงา นอยทู า มกลาง
(Neo Plasticism) หรอื เปน “ผลงานศลิ ปะแบบนามธรรม ทวิ ทศั น ทอ งฟา้ ยามเยน็ ทด่ี วงอาทติ ยเ พง่ิ ตกลบั ขอบฟา้ ไป • ภาพ Farm near Duiven-
ท่ีใชร ปู ทรงเรขาคณิตเปน หลกั ” ซงึ่ ผลงานของเขามที ้ัง มีแสงสีสมอมเทาสาดสองเงาของโรงนาที่ทาบทับลงบน drecht ใหอ ารมณค วามรูสกึ
แบบทย่ี งั แสดงใหเ หน็ รอ งรอยของรปู ทรงตามธรรมชาติ ทอ งนาํ้ ทสี่ งบนงิ่ สะทอ นเงาภาพอกี มติ หิ นงึ่ ในนาํ้ ยงิ่ ทาํ ให อยา งไร
เชน ภาพโรงนาใกลเ มอื งดเู วนเดรคต (Farm near Duiven- บรรยากาศโดยรอบมีแตความเวิ้งวาง ดูแลวทําใหเกิด
drecht) เปนตน และแบบนามธรรมอยา งสมบรู ณ อารมณ ความรูสึกเหมอื นมคี วามอา งวา งเดียวดาย • ศลิ ปน ใชเทคนคิ และวิธีการ
สรา งสรรคผ ลงานทศั นศลิ ป
อยางไร
(แนวตอบ ใชขอมูลตามท่ี
ในหนังสอื เรียนอธบิ าย)

เทคนคิ และวิธีการในการสรา้ งสรรคผลงาน เกรด็ แนะครู
“Farm near Duivendrecht” เปนภาพวาด
รปู แบบผลงานนามธรรมของ
สนี าํ้ มนั บนผนื ผา ใบ เขาไดร ะบายสใี หเ ปน แผน ๆ พีต มอนดรีอัน ไดถ กู นาํ ไปใชเปน
ในแนวนอนและแนวตง้ั สลบั กนั ไปมาดว ยฝแ ปรง ลวดลายบนผลิตภัณฑต า งๆ
ที่มีความมั่นใจ ไมมีรายละเอียดมากนัก แต อยางมากมาย
รปู ราง รูปทรงของสง่ิ ตา งๆ สามารถมองเห็นได
เดนชัด สงเสริมใหผลงานมีความนาสนใจมาก
ย่ิงข้ึน เขาเลือกใชสีท่ีทําใหภาพมีความสดใส
แตบรรยากาศของภาพจะทําใหผูชมมีอารมณ
ตรงกนั ขามกับสที ป่ี าดป้ายไว

“Farm near Duivendrecht” (ค.ศ. ๑๙๑๖) ผลงานของพีต มอนดรีอัน นกั เรยี นควรรู
(Piet Mondrian) เทคนคิ ภาพวาดสีนำ้ามนั บนผืนผา้ ใบ

นามธรรม (Abstract) ผลงาน
ของพตี มอนดรอี ัน ในชวงหลงั ทีม่ ี
๑๗ ลกั ษณะเปน นามธรรม ไดก ลายเปน

เอกลกั ษณแ ละสรางชอ่ื ใหเ ขาเปน
อยา งมาก โดยลกั ษณะภาพจะเปน
พ้ืนสีขาว มเี สนสดี ําตีเปน กรอบ
ทรงสเ่ี หลยี่ ม ภายในกรอบจะใสส แี ดง สีเหลือง และ
@ มมุ IT สีนํา้ เงนิ ซึ่งกลายเปน รูปแบบผลงานศลิ ปะสมยั ใหม
ผลงานของเขาภายหลงั ไดถ กู นาํ ไปใชเ ปน ลวดลายบน
สามารถศกึ ษาเพ่ิมเตมิ เกย่ี วกบั ประวัตแิ ละผลงานของ ผลิตภัณฑอยา งมากมายจนมาถึงปจจบุ ัน และมีผนู าํ
พีต มอนดรอี ัน ไดจ าก http://www.pietmondrian.org แนวคิดนีไ้ ปประยกุ ตใ ชโดยแตกแขนงออกไปอกี มาก

คูมือครู 17

กระตุน ความสนใจ สาํ รวจคน หา อธบิ ายความรู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล

Explain

Engage Explore Expand Evaluate

อธิบายความรู (ยอจากฉบบั นกั เรียน 30%)

ครนู าํ ตัวอยา งผลงานของประเทือง ประเทอื ง เอมเจริญ
เอมเจรญิ หลายผลงานมาใหน กั เรยี นดู
แลวคัดเลือกนักเรียนที่ยังไมไดรวม ประเทอื ง เอมเจริญ (พ.ศ. ๒๔๗๘ - ปจจบุ นั ) ศลิ ปนแหง ชาติ
กจิ กรรมออกมาอธบิ ายขอ มลู เกย่ี วกบั สาขาทัศนศิลป (จิตรกรรม) ประจําปพุทธศักราช ๒๕๔๘
ประวตั แิ ละผลงานของศลิ ปน 3 - 5 คน ผูมีชีวประวัติบนเสนทางศิลปะที่ไดรับการยอมรับและ
ใหเปนผูเลาประวัติและผลงานของ ยกยองอยางมากคนหน่ึงของไทย ศิลปนผูซ่ึงเปน “รงุ แมโ พสพ หมายเลข ๒” แนวคดิ ในการสรา งสรรค
ประเทือง เอมเจรญิ รวมท้งั ลกั ษณะ แรงบันดาลใจและเปนแบบอยางในการสรางสรรค ผลงานของทานในผลงานช้ินน้ี คือ ถายทอดใหเห็น
เดนของศิลปนทานน้ี แลวต้ังคําถาม ผลงานของจิตรกรรุนนอง ทานไดศึกษาหาความรู ความสําคัญของแสงท่ีสองกระทบผิวโลก วามีบทบาท
เชงิ กระตุน โดยใหนกั เรยี นดภู าพจาก ทางดานศลิ ปะดว ยตนเองอยา งหนัก รวมทงั้ ศกึ ษาถงึ ตอการดํารงชีวิตของพืช สัตว และมนุษย เนื้อหาของ
ในหนังสือเรียน หนา 18 แลวแสดง ความเปน จรงิ ของธรรมชาตอิ ยา งลมุ ลกึ และจรงิ จงั จน ภาพสะทอนใหเห็นถึงทองทุงนาที่เต็มไปดวยรวงขาว
ความคดิ เห็นวา เกิดมุมมองในการสรางสรรคผลงานท่ีเปนลักษณะ อันเขียวขจี เบื้องบนคือดวงอาทิตยที่สองแสงลงมา
เฉพาะของตนเอง ซ่ึงแรงบันดาลใจพ้ืนฐานสําคัญท่ี กระทบรวงขาว (คนไทยเชื่อวามีแมโ พสพสถติ อยู) และ
• ภาพนีส้ ื่อถึงเรื่องราวใด ทานนํามาใชเปนแรงขับในการสรางสรรคผลงาน คือ ผวิ นํ้าเบื้องลาง กอใหเกดิ เปน แสงรงุ อนั งดงาม
• ลกั ษณะสที ใ่ี ชมีความโดดเดน ดวงอาทติ ยท เ่ี ปนตนกําเนิดของพลังแสงสวา ง

อยางไร
(แนวตอบ ใชขอ มูลตามที่
ในหนงั สือเรยี นอธบิ าย)

นักเรียนควรรู เทคนิคและวธิ กี ารในการสร้างสรรคผลงาน
“รุงแมโพสพ หมายเลข ๒” เปนภาพวาด
แมโพสพ เกษตรกรไทยตลอดจน
แถบสวุ รรณภูมเิ ชือ่ วา ตนขา วมเี ทพี สนี าํ้ มนั บนผนื ผา ใบ โดยเนน ทอ่ี งคป ระกอบของ
ชอื่ “แมโ พสพ”ใหค วามคมุ ครองดแู ล ทัศนธาตุท่ีเปนสี ซ่ึงสีท่ีปรากฏในภาพเปน
ตนขา วใหเจรญิ เติบโต อดุ มสมบรู ณ สีวรรณะอุนและสีวรรณะเย็น แตมีความ
โดยมีจินตนาการวา แมโพสพเปน กลมกลืนเปนเอกภาพ ส่ืออารมณ ความรูสึก
เทพธดิ าทม่ี รี ปู รา งงาม แตง กายดว ย ทส่ี ดใส รา เริง และแสดงสภาวะของการเจริญ
ผาผอนแพรพรรณอยางโบราณ ไว เติบโต ทานใชวิธีการสรางสรรคผลงานโดย
ผมยาวสลวยประบา มีกะจังกรอบ เริ่มจากการเขียนข้ึนรูปโดยรวมกอน จากนั้น
หนาคลายมงกุฎ มือขางหน่ึงชู จงึ ระบายสดี ว ยทแี ปรงเลก็ และทแี ปรงใหญซ อ น
รวงขา ว สว นอกี ขา งถือถงุ โภคทรพั ย ทับกัน โดยเนนรายละเอียดของรูปทรง คือ
เตม็ ถงุ ประทบั นงั่ พบั เพยี บ ดงั นนั้ จงึ รวงขาวทเี่ ขียวชอมุ ใหเ ดน ชดั โดยการลงสีออ น
มีการทําขวัญขาวเพ่ือบูชาแมโพสพ เชน สีเหลือง สีสม เปนตน แลวจึงทับดวย
ซ่ึงแตละทองถิ่นก็จะแตกตางกันไป สีเขมลงไปตามลําดับสลับกับการซอนทับดวย
โดยครงั้ แรกทาํ เมอ่ื ตน ขา วเจรญิ เตบิ โต สีออนในบางสว น เพื่อใหภาพมคี วามหมายและ
เริ่มออกรวง และคร้ังท่ี 2 ทําหลัง โดดเดน ชัดเจนมากย่ิงข้นึ
จากเกี่ยวขาว เพื่อจะนําไปเก็บไว
ในยงุ ฉาง “รงุ แมโ พสพหมายเลข๒” (พ.ศ. ๒๕๓๘)ผลงานของประเทอื ง เอมเจรญิ
เทคนคิ ภาพวาดสนี ำ้ามันบนผนื ผา้ ใบ

๑๘

เกรด็ แนะครู @ มมุ IT

ครูอธิบายเสริมวา ประเทือง เอมเจริญ ไดจัดต้ังหอศิลปเอมเจริญข้ึนท่ี สามารถชมเทคนคิ และผลงานของประเทอื ง เอมเจรญิ
ตาํ บลสาํ รอง อาํ เภอทา มว ง จงั หวดั กาญจนบรุ ี และเปด ใหบ คุ คลทว่ั ไปเขา ไปชม ไดจ าก http://www.youtube.com โดย search
ผลงานได สอบถามรายละเอยี ดไดท่เี บอร 034-658-048 คําวา ประเทือง เอมเจริญ

18 คมู ือครู

กระตนุ ความสนใจ สาํ รวจคนหา อธบิ ายความรู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล

Explain Expand

Engage Explore Evaluate

พชิ ัย นริ ันต อธบิ ายความรู

พิชัย นิรันต (พ.ศ. ๒๔๗๙ - ปจจุบัน) ศิลปนแหงชาติ “วัฏฏะจักรแหงชีวิต” แนวคิดในการสรางสรรค ครสู มุ นกั เรียน 2 - 3 คน ออกมา
สาขาทศั นศลิ ป (จิตรกรรม) ประจําปพ ุทธศกั ราช ๒๕๔๖ ผลงานของทานช้นิ นี้ คอื ถายทอดใหเ หน็ ถงึ สจั ธรรม อธบิ ายขอมูลเกยี่ วกบั ประวัตแิ ละ
ผูสรางสรรคผลงานทัศนศิลปจากพื้นฐานความรู ของชีวิต สรรพสัตวลวนตองอยูในสังสารวัฏ หรือ ผลงานของพิชยั นิรันต ครชู ว ยเสริม
ทางดานศิลปะท่ีสั่งสมประสบการณจากการศึกษา การเวียนวายตายเกิด โดยเลือกใชดอกบัว หยดนํ้า ขอ มลู แลว ตง้ั คาํ ถามกระตนุ ความคดิ
เลาเรียนในสถาบันการศึกษาและลงมือปฏิบัติจริง และแสงเปนสัญลักษณในการสื่อความหมาย เน้ือหา ของนกั เรยี น โดยใชต ัวอยา งภาพจาก
ผลงานของทานสวนใหญเปนเร่ืองราวเก่ียวเน่ือง ของภาพแสดงใหเห็นสภาวะของดอกบัว เมื่อเมล็ดได ในหนงั สือเรยี น หนา 19
กับพระพุทธศาสนา โดยอาศัยรูปสัญลักษณ รับหยดนํ้าและแสงจึงมีการเจริญเติบโตเปนดอกตูม
ไดแ ก รอยพระพุทธบาท ดอกบวั ธรรมจักร และ เบงบาน รว งโรย และกลบั กลายเปน เมลด็ อกี ครง้ั หนง่ึ • ภาพนใี้ หแ งค ดิ ในการดาํ เนนิ ชวี ติ
พระพทุ ธรปู เปน ตวั กลางในการสอื่ ความหมายไปยงั วนเวียนเปน วฏั จักร หรอื วงกลมเชน นตี้ ลอดไป อยา งไร
ผชู ม นอกจากนี้ ยงั มวี ธิ กี ารจดั วางภาพสญั ลกั ษณไ ว (แนวตอบ ภาพใหแงคิดเกี่ยวกับ
บริเวณก่ึงกลางภาพ เพือ่ ความโดดเดนอกี ดว ย สังสารวัฏ ซ่ึงผูท่ีจะหลุดพนได
ตองถึงนิพพานตามหลักคําสอน
ทางพระพทุ ธศาสนาสาํ หรบั บคุ คล
ทั่วไป คนเราเกิดมาแลวสักวัน
หนง่ึ กต็ อ งตายไป ดังนน้ั จงึ ควร
สรางความดีเปนทนุ รอนไว)

เทคนคิ และวิธกี ารในการสร้างสรรคผ ลงาน ขยายความเขาใจ
“วฏั ฏะจกั รแหง ชวี ติ ” เปน ภาพวาดสนี า้ํ มนั
ใหนักเรียนแตละคนหาผลงานของ
และติดทองคําเปลวประกอบลงไปบนผืนผาใบ ศลิ ปน ตวั อยา งดา นจติ รกรรมชาวไทย
ทา นใชว ธิ กี ารระบายสลี งไปแบบเรยี บๆ บางสว น 1 ทา น และชาวตางประเทศ 1 ทาน
สรางสรรคเปนเสนนูนบริเวณดอกบัวและ นําผลงานตดิ ลงกระดาษ โดยใหระบุ
สวนอ่ืนๆ จากน้นั จึงติดทองคําเปลวลงไปนับวา ขอมลู ของผลงาน พรอมทั้งวเิ คราะห
เปนเทคนิคพิเศษ เพ่ือทําใหภาพมีความหมาย เทคนคิ วิธกี ารที่ศลิ ปน นํามาใช
และมีคุณคา การจัดองคประกอบของภาพ สรา งสรรคผลงานชน้ิ ดงั กลาว สงครู
ใชสัญลักษณรูปดอกบัวสีขาวตรึงเน้ือเร่ือง ผูสอน
หรือรูปทรงหลักไวท่ีก่ึงกลางภาพ เพ่ือส่ือถึง
พระพุทธศาสนา

“วัฏฏะจักรแหงชีวิต” (ไม่ปรากฏปีท่ีสร้างสรรค์ผลงาน) ผลงาน นักเรยี นควรรู
ของพิชัย นิรันต์ เทคนิคภาพวาดสีน้ำามันและติดทองคำาเปลวลงบน
ผนื ผ้าใบ รอยพระพทุ ธบาท เปน รอยพระบาท
ที่สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจาไดทรง
๑๙ ประทบั ไว มีจาํ นวน 2 รอย ซงึ่ ลักษณะ
ของพระพทุ ธบาทจะมขี นาดทไี่ มเ ทา กนั
นกั เรียนควรรู @ มุม IT กลา วคอื รอยพระบาทรอยใหญมขี นาด
กวา ง 1.22 เมตร ยาว 2.75 เมตร สว น
ทองคาํ เปลว ทองคําทีไ่ ดร ับการตีแผจนเปนแผน สามารถศึกษาเพิ่มเติมเกี่ยวกับประวัติ รอยพระพุทธบาทขนาดเล็ก มีขนาด
ทม่ี ขี นาดบางมาก นิยมนาํ มาใชส าํ หรับการปด ทอง และผลงานของพิชยั นิรันต ไดจ าก http:// กวา ง 0.96 เมตร ยาว 1.75 เมตร
หรือปด บนองคพระพุทธรปู หรือสง่ิ สกั การะบูชา www.pichainirand.blogspot.com
คมู อื ครู 19

กระตนุ ความสนใจ สาํ รวจคน หา อธบิ ายความรู ขยายความเขาใจ ตรวจสอบผล
Engage Explore
Explain

Elaborate Evaluate

กระตุนความสนใจ (ยอจากฉบบั นักเรียน 30%)

ครูต้งั คาํ ถามเชิงกระตนุ วา เสริมสาระ
• เพราะเหตุใดเราจงึ ควรศึกษา
เหตุผลทคี่ วรเรยี นรู้เทคนิค วิธีการทํางานของศิลปน
เทคนคิ วิธกี ารทํางานของ
ศลิ ปน ตัวอยา ง การเรียนรเู้ ทคนคิ วิธีการทำางานทัศนศิลปข์ องศลิ ปินยอ่ มมปี ระโยชนต์ อ่ ผู้ศึกษาเรยี นรใู้ นหลายๆ ด้าน โดยเฉพาะสาำ หรบั ผ้เู รยี นทกี่ ำาลัง
(แนวตอบ ใชขอ มลู จากกรอบ อยูใ่ นชว่ งศกึ ษาค้นหาแนวทางการสร้างสรรค์ผลงานทัศนศลิ ป์ ซึ่งพอสรปุ ภาพรวมของประโยชน์ทจ่ี ะไดร้ บั ดังต่อไปนี้
เสรมิ สาระเปนแนวทาง)
• เราสามารถคน พบเทคนคิ วธิ กี าร ๑. เขา้ ใจเทคนคิ วธิ กี ารสรา้ งสรรคผ์ ลงานทศั นศลิ ป ์ เมอ่ื เราศกึ ษาการสรา้ งสรรคผ์ ลงานทศั นศลิ ปข์ องศลิ ปนิ แตล่ ะทา่ น เราจะพบวา่
ทาํ งานดว ยตวั ของเราเองไดห รอื แตล่ ะทา่ นแมจ้ ะใช้วสั ดุ อปุ กรณใ์ นการทาำ งานแต่ละประเภทไมแ่ ตกตา่ งกัน หรืออาจเหมอื นกนั แตเ่ ทคนิค วธิ กี ารทาำ งานจะมีความแตกต่างกัน
ไม อยางไร อยา่ งเหน็ ไดช้ ดั ซ่ึงเทคนิค วธิ ีการทาำ งานดงั กล่าว เราอาจจะนำามาใชก้ ับการทำางานของเราได้
(แนวตอบ มีทางเปนไปได แต
จะยาก เพราะจะเสียเวลาลอง ๒. เปด มมุ มองทางศิลปะ การศึกษาเรียนรวู้ ธิ กี ารทำางานของศิลปนิ ท่ีมชี ื่อเสยี ง มผี ลงานเป็นทีย่ อมรับในวงกวา้ ง จะช่วยเปิดโลกทัศน์
ผดิ ลองถูกอยนู าน จนในทส่ี ุด มมุ มองของเราต่อวงการศลิ ปะ ยิ่งศกึ ษามากกจ็ ะเข้าใจมาก หลายครัง้ เราจะพบวา่ โลกศิลปะมคี วามนา่ ต่ืนตาตน่ื ใจอย่างทเี่ ราไมเ่ คยรบั รมู้ าก่อน
อาจเกิดความทอถอยและ
ไมประสบความสาํ เรจ็ ในการ ๓. เห็นแบบอย่างการทํางานท่ีดี ซ่ึงจะเป็นประโยชน์ต่อการทำางานของเรา ท่ีสามารถจะนำาไปใช้เป็นแบบอย่างในการทำางานได้
สรางสรรคผลงานทศั นศลิ ป) เราจะเห็นวา่ กวา่ ศลิ ปินท่านนน้ั ๆ จะก้าวขึน้ มายนื บนแถวหนา้ ได ้ ต้องมีความมมุ านะ สร้างผลงานมาอย่างตอ่ เน่อื ง มคี วามคดิ สรา้ งสรรคแ์ ละ
มีวินัยในตนเอง
สํารวจคน หา
๔. รู้จกั รูปแบบผลงานของศลิ ปน ศิลปินแต่ละทา่ นตา่ งกม็ ีเทคนคิ วธิ ีการ รูปแบบของผลงาน หรอื ที่เรยี กว่า “สไตล์” แตกต่างกนั
ใหนักเรียนไปสืบคนขอมูลเก่ียวกับ ออกไป เมอ่ื เราศกึ ษาประวตั ิ เรยี นรสู้ ไตลก์ ารทาำ งานของศลิ ปนิ หลายทา่ นๆ กจ็ ะเกดิ ความร ู้ ความเขา้ ใจดว้ ยตนเองวา่ ศลิ ปนิ ทา่ นนน้ั ๆ ผลงานมสี ไตล์
แนวทางการทํางานของผูสรางสรรค
ผลงานทศั นศิลปบางทา นวา ไดร บั
แรงบนั ดาลใจ หรอื ไดรบั แบบอยาง
ในการสรางสรรคผ ลงานทศั นศลิ ป
มาจากศิลปน ทานใด จากหนังสือ
ในหองสมุด เว็บไซตในอินเทอรเน็ต
และแหลง การเรยี นรูตา งๆ

อธบิ ายความรู “The Yellow House” (ค.ศ. ๑๙๘๘) ผลงานของฟนิ เซนต ์ วลิ เลยี ม ฟาน กอ็ กฮ ์ (Vincent Willem Van Gogh) เทคนคิ ภาพวาดสนี า้ำ มนั บนผนื ผา้ ใบ

ใหนักเรียนนําขอมูลจากการสืบคน ๒๐
มาอภิปรายรวมกัน โดยยกตัวอยาง
บคุ คลทไ่ี ดน าํ แบบอยา งการสรา งสรรค
ผลงานทัศนศิลปมาจากศิลปนที่ตน
ชน่ื ชอบมาใชส รางสรรคผ ลงาน
ทัศนศลิ ปจ นประสบความสาํ เร็จ

เกร็ดแนะครู

ครูอธิบายเสริมวา การที่จะสรางสรรคผลงานทัศนศิลปใหมีความสวยงามไดน้ัน จําเปนตองศึกษา
เกี่ยวกับเทคนิคการสรางสรรคผลงานทัศนศิลปหลากหลายรูปแบบจากศิลปนหลายทาน จากน้ัน
นําความรูที่ไดมาทดลองปฏิบัติงานดวยความพยายามและตั้งใจเปนอยางมาก เพราะอาจจะตอง
เสียเวลาลองผดิ ลองถูกอยนู านจงึ จะคน พบเทคนิคเฉพาะของตนเองได

20 คูม อื ครู

กระตนุ ความสนใจ สาํ รวจคนหา อธบิ ายความรู ขยายความเขาใจ ตรวจสอบผล

Explain

Engage Explore Expand Evaluate

แบบใด เม่ือเราเห็นผลงานก็สามารถจะบอก อธิบายความรู
ได้ว่าเป็นผลงานของใคร ซึ่งรูปแบบผลงาน
นนั้ เราอาจจดจำาแบบอยา่ งมาประยุกตใ์ ช้ได้ ใหนกั เรียนรว มกนั อธบิ ายถึง
ประโยชนทไ่ี ดร ับจากการศกึ ษา
๕. ค้นพบแนวทางของตนเอง การ เทคนคิ วธิ กี ารทาํ งานของศิลปน
ตัวอยาง แลว สรุปประเดน็ สาํ คญั
ศึกษาเรียนรเู้ ทคนิค วธิ ีการของศิลปนิ จะได้ จดบนั ทกึ ไว จากนั้นครูสุมถาม
นักเรยี น 4 - 5 คน วา
ประหยดั เวลา ไมต่ อ้ งลองผิดลองถูก สามารถ
• มศี ลิ ปน ในดวงใจเปนใคร
ค้นพบแนวทางการทำางานของตนเองได้ • เหตผุ ลท่ชี ่นื ชอบศิลปนทา นนี้

รวดเร็วมากย่ิงข้ึน เพราะผู้เร่ิมต้นสร้างสรรค์ เพราะเหตใุ ด

ผลงานทัศนศิลป์มักจะมีศิลปินคนใดคนหน่ึง เกร็ดแนะครู

เป็นแบบอย่าง และทำางานตามอย่างศิลปิน ใ น ก ร ณี ท่ี ใ น ท  อ ง ถ่ิ น มี ศิ ล ป  น ที่
สามารถจะนํามาใชเปนตนแบบใน
ในดวงใจท่านน้ัน เช่น ผู้ท่ีชอบฟินเซนต์ การศึกษา ควรเรียนเชิญทานมาเปน
วิทยากรอบรมใหความรูเกี่ยวกับ
วิลเลยี ม ฟาน ก็อกฮ์ (Vincent Willem Van เทคนิค วิธีในการสรางสรรคผลงาน
ทัศนศลิ ปตามความเหมาะสม
Gogh) หรอื ฌอร์ฌ ปีแยร์ เซอรา (Georges “A Sunday Afternoon on the Island of La Grande Jatte” (ค.ศ. ๑๘๘๔) ผลงานของ
ฌอรฌ์ ปีแยร์ เซอรา (Georges Pierre Seurat) เทคนิคภาพวาดสนี ้าำ มนั บนผนื ผ้าใบ
Pierre Seurat) ก็มักจะพยายามสร้างสรรค์
ผลงานโดยการใชส้ ี ลายเส้น และรปู แบบตาม

อย่างฟินเซนต ์ วลิ เลยี ม ฟาน กอ็ กฮ ์ หรือฌอร์ฌ ปแี ยร ์ เซอรา เป็นตน้

๖. ชว่ ยปรบั เปลย่ี นทศั นคติ มหี ลายเรอ่ื งทเ่ี กย่ี วกบั การสรา้ งสรรคผ์ ลงานทศั นศลิ ปท์ ผี่ คู้ นจาำ นวนมากยงั เขา้ ใจคลาดเคลอ่ื น เชน่ ผทู้ เ่ี รมิ่
ศกึ ษาศลิ ปะ มกั ยนิ ยอมเสยี คา่ ใชจ้ า่ ยจาำ นวนมากไปกบั การลงทนุ ซอื้ วสั ด ุ อปุ กรณ ์ โดยเชอื่ วา่ จะทาำ ใหผ้ ลงานของตนเองออกมาด ี แตก่ ลบั ทอ้ ถอย
ที่จะใช้เวลาฝึกหดั เรยี นรู้เทคนคิ วิธกี ารทาำ งาน ขณะท่ีศลิ ปนิ ทม่ี ีชื่อเสยี ง กลบั เลือกใช้วัสดุ อปุ กรณ์ทห่ี าไดง้ า่ ย ราคาไม่แพง บางอยา่ งกเ็ ปน็ ของ
ทอี่ ย่ใู กล้ตัว หยิบมาใชใ้ นการทำางาน แต่ผลงานกอ็ อกมาสวยงาม มสี ุนทรียภาพ กลา่ วคอื ศิลปนิ จะให้ความสำาคญั กับเทคนิค วิธีการทาำ งาน
มากกวา่ การพ่ึงพาวสั ด ุ อุปกรณ์เพียงอยา่ งเดยี ว

“Luncheon of the Boating Party” (ค.ศ. ๑๘๘๐) ผลงานของปแี ยร ์ โอกสุ ต ์ เรอนวั ร ์ (Pierre Auguste Renoir) เทคนคิ ภาพวาดสนี าำ้ มนั บนผนื ผา้ ใบ นักเรียนควรรู

๒๑ ฌอรฌ ปแ ยร เซอรา (Georges
Pierre Seurat) จิตรกรชาวฝรั่งเศส
ผลงานท่ีมีช่ือเสียงท่ีสุดของเขา คือ
ภาพ “A Sunday Afternoon on
the Island of La Grande Jatte”
เปน ภาพเขยี นสนี าํ้ มนั ทใี่ ชเ ทคนคิ การ
ผสานจุดสี ถูกเขียนขึ้นในระหวางป
ค.ศ. 1884 - 1886 ปจ จบุ นั จดั แสดงอยทู ี่
สถาบันศิลปะแหงชคิ าโก เมอื งชิคาโก
สหรฐั อเมริกา

นักเรียนควรรู คมู อื ครู 21

ทัศนคติ มีหลายอยางที่เปนความเชื่อท่ีไมถูกตองที่เลาสืบตอกันมา เชน ศิลปนตองมีอารมณออนไหวงาย
เปน คนทเี่ ขา ใจยาก ตอ งไวผ มยาวไมต อ งตดั แตง แตง กายแตกตา งไปจากผอู นื่ ทท่ี าํ งานจะรกรงุ รงั เปน ตน แต
ในความเปน จรงิ ในวงการศลิ ปะกเ็ ชน เดยี วกบั แวดวงอนื่ ๆ ทมี่ ผี คู นมาอยรู วมกนั เปน จาํ นวนมาก บางคนอาจเปน
อยา งทพี่ ดู กนั แตก ม็ ศี ลิ ปน หลายทา นแตง กายมรี สนยิ มดเี ยยี่ ม มกี ารแสดงออกอยา งสภุ าพ การทาํ งานมรี ะเบยี บ
เรยี บรอ ย ดงั นน้ั การแสดงออกของบคุ คลจงึ มไิ ดเ กดิ จากศลิ ปะกาํ หนดใหเ ปน ไป แตเ กดิ จากปจ จยั อนื่ ๆ มากกวา

กระตนุ ความสนใจ สาํ รวจคน หา อธบิ ายความรู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล
Engage Explore
Explain

Elaborate Evaluate

กระตุนความสนใจ (ยอ จากฉบับนกั เรยี น 30%)

ครหู าภาพตัวอยางผลงาน ò. ศิลปน ทศั นศลิ ปส์ า¢าประµิมากรรม
ประติมากรรม 4 - 5 ตวั อยางมาให
นักเรียนดู แลว ต้งั คําถามวา ศลิ ปนิ สาขาประตมิ ากรรมไดส รา งสรรคผ ลงานทศั นศลิ ปโ ดยผา นภาษาภาพทสี่ ามารถมองเหน็ ไดด ว ยสายตา
แตน าํ เสนอผา นรปู แบบ๓มติ ิคอื ความกวา งความยาวและความลกึ (ความสงู )มกี ารใชเ ทคนคิ วธิ กี ารทแี่ ตกตา งกนั ออกไป
• ผลงานช้นิ นัน้ มคี วามงดงาม ตามความถนัด ความสนใจของศิลปินแตละทาน ซึ่งสามารถสังเกตและทําความเขาใจเทคนิค วิธีการของศิลปิน
อยางไร ตัวอยา งบางทานได ดังตอ ไปน้ี

• ผลงานชิน้ น้นั นา จะมเี ทคนคิ มเี กลนั เจโล ดี โลโดวีโก
วธิ กี ารทํางานอยางไร
(แนวตอบ คําตอบไมเ นนถูก - ผิด บโู อนารโ รตี ซีโมนี “Pieta” แนวคิดในการสรางสรรคผลงาน
แตตองการใหรูจักอธิบายความ
งดงามของผลงานทศั นศลิ ปต าม (Michelangelo di Lodovico ช้นิ น้ขี องเขา คือ ตองการถายทอดเหตุการณ
ที่ตนเองมองเห็นและเขาใจ ซึ่ง Buonarroti Simoni) สําคัญของศาสนาคริสต ซ่ึงเขาสรางสรรค
อาจจะแตกตางไปจากผอู ่นื ได) ออกมาเปนรูปพระแมมารีประทับบนแผนหิน
มีเกลันเจโล ดี โลโดวีโก บูโอนารโรตี ซีโมนี (ค.ศ. ๑๔๗๕ - กําลังประคองรางพระเยซูไวบนตัก หลังจาก
สํารวจคน หา ๑๕๖๔) ประติมากรแหงเมืองฟลอเรนซ ประเทศอิตาลี เขาถือวา นําพระองคลงมาจากไมกางเขนดวยทาทางท่ี
ตนเองเปนประติมากร เพราะรักและถนัดงานแกะสลักหินย่ิงกวา เศราสรอ ย
ใหน กั เรียนไปสบื คนขอ มูลเกย่ี วกับ สงิ่ อนื่ ใด อยา งไรกต็ ามผลงานทางดา นจติ รกรรมและสถาปต ยกรรม
ศลิ ปนตัวอยางดา นประติมากรรม ของเขาก็ไดรับการยกยองอยางสูงเชนเดียวกัน เชน ภาพวาดบน
ไดแ ก มเี กลันเจโล ดี โลโดวโี ก บโู อ เพดานโบสถซ สิ ทนี (Sistine Chapel) และงานออกแบบโดมของมหาวหิ าร
นารโ รตี ซีโมนี ฟรอ็ งซวั โอกุสต เซนตป เตอร (Saint Peter’s Basillica) นครรัฐวาตกิ ัน ประเทศอติ าลี เปนตน
เรอเน รอแดง็ ชติ เหรยี ญประชา เขาเปนประติมากรทีม่ ชี อ่ื เสยี งโดงดงั จากผลงานหลายชน้ิ เชน รูปสลกั เดวิด
และธนะ เลาหกัยกลุ จากหนังสือ (Devid) รปู สลกั ปเ อตา (Pieta) รปู สลกั โมเสส (Moses) เปน ตน มชี วี ติ เตบิ โตอยทู า มกลาง
ในหอ งสมุด เว็บไซตใ นอนิ เทอรเ น็ต แหลง หนิ ออนพรอ มกบั คอ นและสิ่วสกัด มขี องเลน ช้ินแรกในชวี ติ เปน เครอ่ื งมอื ตัดหิน
และแหลงการเรียนรตู า งๆ ส่ิงแวดลอมรอบตัวเหลาน้ีมีสวนชวยหลอหลอมความสนใจและสรางอัจฉริยภาพ
ทางการแกะสลักหนิ ออ นใหแกเ ขาเปนอยา งมาก
อธบิ ายความรู
เทคนิคและวิธกี ารในการสรา้ งสรรคผลงาน
ครูขออาสาสมัคร 3 - 5 คน ใหเลา
ประวัติและผลงานของมีเกลันเจโล “Pieta” เปนการนําหินออนเน้ือสีขาว “Pieta” (ค.ศ. ๑๔๙๘) ผลงานของมเี กลนั เจโล ด ี โลโดวโี ก บโู อนารโ์ รต ี ซโี มน ี
ดี โลโดวโี ก บโู อนารโ รตี ซโี มนี จากนนั้ บริสุทธ์ิมาแกะสลัก โดยมีการออกแบบจัดวาง (Michelangelo di Lodovico Buonarroti Simoni) เทคนิคการแกะสลกั
ใหนักเรียนรวมกันแสดงความคิดเห็น องคป ระกอบตา งๆ ไวล ว งหนา อยา งลงตวั นาํ เสนอ บนหนิ ออ่ น
เก่ยี วกบั ผลงาน Pieta วา เรื่องราวผานรูปทรงที่ซับซอน การแกะสลักใช
ทกั ษะและความสามารถเฉพาะบคุ คล ความงาม
• ผลงานชิ้นนีใ้ หอ ารมณ อยูที่การแสดงลักษณะทางกายวิภาคไดอยาง
ความรูสึกอยา งไร และมเี ทคนคิ ถกู ตอ งตามสดั สว น มกี ารเก็บรายละเอียดของ
วิธีการในการสรางสรรคผลงาน กลามเน้ือ เสนเอ็น รวมท้ังองคประกอบอื่นๆ
อยา งไร เชน รอยยับยนของผืนผาและพระพักตรท่ีส่ือ
อารมณ ความรสู กึ ไดอ ยา งสมจรงิ เปน ตน ทาํ ให
ผูชมผลงานเกิดอารมณ ความรูสึกคลอยตาม
อยางทเ่ี ขาตอ งการ

๒๒

@ มมุ IT นักเรยี นควรรู

สามารถศกึ ษาเพิ่มเตมิ เก่ียวกับความงดงามของ Pieta เปนภาษาอติ าเลียน แปลวา ความสงสาร ทงั้ นี้ ผลงานที่ชื่อ Pieta มีอยหู ลายชิ้น แต
ผลงาน Pieta ไดจาก http://www.youtube. ชน้ิ สาํ คญั ทสี่ ดุ เปน ของมเี กลนั เจโล ดี โลโดวโี ก บโู อนารโ รตี ซโี มนี แกะสลกั จากหนิ ออ นบรสิ ทุ ธ์ิ
com/watch?v=J1ssHjCCmAM หรือ search มีขนาดสูง 5 ฟุต 9 น้ิว โดยใชเวลาตั้งแตป ค.ศ. 1494 - 1501 เปนผลงานประติมากรรม
คาํ วา Pieta ชนิ้ เดียวทีเ่ ขาแกะสลกั ชอ่ื ของตนเอาไว ปจจบุ ันตง้ั แสดงอยทู ่มี หาวิหารเซนตป เตอร

22 คมู อื ครู

กระตุนความสนใจ สํารวจคนหา อธบิ ายความรู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล

Explain

Engage Explore Expand Evaluate

ฟรอ็ งซัว โอกุสต เรอเน รอแด็ง อธิบายความรู
(François Auguste René Rodin)
ใหนกั เรยี นชว ยกนั เลา ประวตั ิ
ฟร็องซัว โอกุสต เรอเน รอแด็ง (ค.ศ. ๑๘๔๐ - ๑๙๑๗) “The Thinker” แนวคิดในการสรางสรรคผลงานช้ินน้ี ของฟรอ็ งซวั โอกุสต เรอเน รอแดง็
ประติมากรชาวฝรั่งเศสผูมีความสามารถทางดานศิลปะ ของเขา คือ ตองการถายทอดใหเห็นถึงรูปชายคนหนึ่งที่นั่ง และดูภาพตวั อยางประติมากรรม
มาต้ังแตวัยเยาว แรงบันดาลใจของเขาไดรับมาแตงาน อยูในทาคุดคู มือหน่ึงเทาคาง ศอกขวากดเหนือเขาซาย The Thinker จากในหนังสอื เรยี น
วรรณกรรม ซ่ึงนับเปนประติมากรผูย่ิงใหญคนหน่ึง ทา ทางเหมอื นกาํ ลงั ครนุ คดิ ดว ยทา ทที สี่ งบ สขุ มุ เสมอื นกาํ ลงั หนา 23 แลวรวมกนั อภปิ ราย
ของโลก เขาปฏิเสธแนวทางการสรางประติมากรรม ตอ สกู บั ความวนุ วายภายในจติ ใจของตน ประตมิ ากรรมชนิ้ น้ี แสดงความคิดเหน็ วา
ตามแบบกรีก โรมัน ที่ใชสัญลักษณแฝงคติแงคิด แต ไดถูกนํามาใชในงานท่ีเก่ียวของกับปรัชญา แงคิด และเปน
เขาพยายามแสดงออกถึงสัดสวนความงามของรางกาย ตน แบบนาํ ไปปน้ เปน รปู นกั คดิ ทน่ี าํ ไปประดบั ในสถานทส่ี าํ คญั • ความงามทางทัศนศิลปของ
มนุษยและสรีระที่เหมือนมนุษยจริงๆ เขาไดสรางสรรค ตา งๆ อกี มากมาย ผลงานชน้ิ นี้สามารถดูไดจาก
ผลงานประติมากรรมท่ีมีช่ือเสียงไวเปนจํานวนมาก เชน สิ่งใด
ประตมิ ากรรมนักคดิ (The Thinker) ประติมากรรมประตูอเวจี (แนวตอบ ดูจากองคประกอบ
(The Gate of Hell) เปนตน โดยรวมท่ปี ระตมิ ากรนําลลี า
ทาทางของมนุษยผ ชู ายทม่ี ี
รา งกายกาํ ยาํ ลา่ํ สนั ซง่ึ แสดงออก
ถึงความงดงามของรางกาย
มาแสดงในทาทางครนุ คิด ทําให
สะดดุ ตาผชู มตั้งแตแรกเหน็ )

เทคนคิ และวธิ กี ารในการสรา้ งสรรคผลงาน เกรด็ แนะครู
“The Thinker” เปนการป้นและหลอดวย
ครอู ธบิ ายเสรมิ วา งานประตมิ ากรรม
โลหะ ทาํ ดว ยบรอนซแ ละหนิ ออ น วธิ กี ารทาํ งาน เปนผลงานทัศนศิลปที่แสดงออกดวย
มีความสลับซับซอนมาก โดยเร่ิมต้ังแตการ การปน การแกะสลัก และการหลอ
รา งภาพ การป้นหนุ ดวยดนิ เหนียว ทําแมพ ิมพ เพื่อใหเกิดรูปทรง 3 มิติ ที่มีความลึก
การถอดแมพิมพ จนถึงการเทโลหะบรอนซลง หรอื ความหนา สามารถสอ่ื ถงึ เรอื่ งราว
ภายในแมพิมพ ทั้งนี้ เขาไดหลอเปนรูปขนาด เกย่ี วกบั สง่ิ ตา งๆ ทง้ั ในเรอ่ื งของสภาพ
เลก็ โดยใชป นู ปลาสเตอรก อ นจะหลอ ดว ยโลหะ สังคม วัฒนธรรม รวมถึงจิตใจของ
ซึ่งเขาจะใหความสําคัญกับลักษณะกายวิภาค มนษุ ยไ ดอีกดวย
ที่ถูกสัดสวน รูปมนุษยมีรางกายกํายําแข็งแรง
มองเหน็ กลา มเนอ้ื ชดั เจนโดยเฉพาะการแสดงออก @ มุม IT
ถึงทาทางท่ีเปนธรรมชาติ ดูแลวมีพลัง และให
อารมณ ความรสู กึ ที่เหมือนจริง สามารถศกึ ษาเพ่มิ เติมเก่ียวกับ
ประวัติและผลงานของฟร็องซัว
“The Thinker” (ค.ศ. ๑๙๘๐) ผลงานของฟรอ็ งซวั โอกสุ ต์ เรอเน รอแดง็ โอกสุ ต เรอเน รอแด็ง ไดจาก
(François Auguste René Rodin) เทคนคิ การปันและหลอ่ ดว้ ยโลหะ http://www.th.wikipedia.org/
wiki/ออกูสต_ โรแดง
๒๓
คมู อื ครู 23
นกั เรยี นควรรู

The Thinker ปจ จบุ ันต้ังแสดงอยูดานนอกของพพิ ิธภณั ฑรอแดง็ (Muse’e Rodin) กรุงปารสี ฝรง่ั เศส
และเปน ตน แบบของรปู จาํ ลองนกั คดิ ทน่ี าํ ไปสรา งและตดิ ตง้ั ในสถานทตี่ า งๆ ทวั่ โลก ปจ จบุ นั จะมคี าํ ถาม
เก่ยี วกับประตมิ ากรรมช้นิ น้ี เปนคําถามเลน ๆ ทีใ่ หผ คู นนาํ ไปคิดกนั ตอ กันก็คือ

1. ชายผูเปนตน แบบคนน้คี อื ใคร
2. ชายคนนกี้ าํ ลังคิดส่งิ ใดอยู

กระตุนความสนใจ สํารวจคน หา อธบิ ายความรู ขยายความเขาใจ ตรวจสอบผล

Explain

Engage Explore Elaborate Evaluate

อธบิ ายความรู (ยอ จากฉบบั นกั เรียน 30%)

1. ครสู ุมนักเรยี น 2 - 3 คนใหออกมา ชิต เหรียญประชา
เลาชีวประวตั แิ ละผลงานของชติ
เหรยี ญประชา และลักษณะการ ชติ เหรียญประชา (พ.ศ. ๒๔๕๑ - ๒๕๓๗) ศลิ ปน “รํามะนา” แนวคดิ ในการสรางสรรคผ ลงานชิ้นน้ี
สรางสรรคผลงานทัศนศิลป แหงชาติ สาขาทัศนศิลป (ประติมากรรม) ประจําป ของทาน คือ ตองการถายทอดใหเห็นถึงรูปผูชาย
พุทธศักราช ๒๕๓๐ เปน ศิลปน อาวโุ สและเปน ศิลปน คนหน่ึงกําลังน่ังตีกลองรํามะนา ซ่ึงเปนเคร่ืองดนตรี
2. ใหนกั เรยี นชมภาพผลงานชือ่ ช้ันเยี่ยมในการแสดงผลงานศิลปกรรมแหงชาติ ชนิดหนึ่ง ผลงานชนิ้ นีส้ รางสรรคขึ้นเม่ือ พ.ศ. ๒๔๙๓
ราํ มะนา แลว รว มกันอภิปรายถงึ ไดรับการยกยองวาเปนผูท่ีมีความยึดม่ันในการ มขี นาดสงู ๑๖๖ เซนตเิ มตร เปน ผลงานทท่ี า นไดร บั แรง
ลักษณะและความงดงามของ สรางสรรคผลงานทัศนศิลปมาตลอดชีวิต มีความ บันดาลใจมาจากรูปแบบศิลปะไทย แตใชวิธีนําเสนอ
ผลงานชนิ้ น้ี โดยเนนถึงเทคนิค เปนเลิศในดานการแกะสลักไม การสรางสรรค ใหมใหมีความผสมผสานกับรูปแบบศิลปะสมัยใหม
และวิธีการสรางสรรคผ ลงาน ผลงานของทานช้ินสําคัญ เชน รํามะนา เปาขลุย ของตะวันตก ทาํ ใหผลงานมคี วามแปลกตา มีลกั ษณะ
ทศั นศิลป โดยใชข อมลู ท่ีนกั เรียน สาวรุนชาววัง เถิดเทิง เปนตน วัสดุที่นิยมนํามาใช เปนสากล แตกไ็ มท้ิงความเปนไทย ผลงานมรี ปู แบบท่ี
ไปสบื คนมาลวงหนา ไดแก ไม ปูนปลาสเตอร และโลหะ ออนชอย ละมุนละไม อันเปนลักษณะของงานแนว
อุดมคติ
เกรด็ แนะครู
เทคนิคและวิธีการในการสรา้ งสรรคผ ลงาน
ครูควรแนะนาํ ใหน กั เรยี นไป “รํามะนา” เปนการแกะสลักจากไม
สืบคนขอมูลของชิต เหรียญประชา
จากเว็บไซตเตรยี มไวก อ นลวงหนา มะฮอกกานีดวยส่ิวและคอน มีการออกแบบ
เน่อื งจากทา นเปนศิลปนรนุ เกา จัดวางอยางลงตัว ลักษณะเปนแบบศิลปะไทย
นักเรยี นสว นใหญจ ะไมค นุ เคยกับ รปู รา ง รูปทรงไมเ นนความถกู ตองในกายวภิ าค
ผลงาน การไดเ รียนรชู ีวประวตั ขิ อง แตเนนสัดสวนท่ีถูกตองและลีลาทาทางใน
ศิลปนจะชวยทําใหเ ขา ใจลกั ษณะ การแสดงออกท่ีมีความพล้ิวไหวเปนธรรมชาติ
ผลงานและแนวคดิ ท่ศี ลิ ปนตอ งการ ใบหนา ของนักดนตรี รวมทัง้ จังหวะของมือและ
ถา ยทอดไดด ยี ิ่งขึน้ เทามีความสัมพันธเกี่ยวเนื่องกัน ใหอารมณ
ความรูสึกดื่มดํ่า ออนชอย เสมือนไดยินเสียง
นักเรยี นควรรู ราํ มะนาดังออกมาจากผลงาน

ราํ มะนา ชติ เหรียญประชา ไดใ ห “ราํ มะนา” (พ.ศ. ๒๔๙๓) ผลงานของชติ เหรยี ญประชา เทคนคิ
สัมภาษณเบ้ืองหลังท่ีมาของผลงาน การแกะสลกั ไม้
รํามะนาไววา “ช้ินน้ีไมมีสเกตช
มันเปนจินตนาการของเราที่เกิดขึ้น ๒4
ก็ทําไปตามความรูสึก” และ “จึง
สรางเสนรอบนอกใหประสานกัน นักเรยี นควรรู @ มมุ IT
เปนวงโคง มีหนากลองวงกลมเปน
ตัวขัดอยูตรงกลาง” (แหลงขอมูล มะฮอกกานี เปนไมเนื้อแข็ง มีสีนํ้าตาลอมแดง สามารถศกึ ษาเพม่ิ เตมิ เก่ียวกับประวตั ิ
http://www.khonnaruk.com/ ราคาไมแพง เหมาะแกการนํามาใชทําเฟอรนิเจอร และผลงานของชติ เหรยี ญประชา ไดจาก
html/19artist/19artist_06-article. งานทศั นศลิ ป ฯลฯ พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลา http://www.art.culture.go.th โดย
html) เจา อยหู วั (รชั กาลท่ี 5) ทรงนาํ เมลด็ พนั ธเุ ขา มาปลกู search คาํ วา ชติ เหรียญประชา

24 คูม อื ครู

กระตุนความสนใจ สํารวจคนหา อธบิ ายความรู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล

Explain Expand

Engage Explore Evaluate

ธนะ เลาหกยั กลุ “ราศีธนู” แนวคิดในการสรา งสรรค อธบิ ายความรู
ผลงานชน้ิ นขี้ องทา น คือ ตอ งการส่อื ถึงวาระครบรอบ
๑๒๐ ป ความสมั พันธท างการทูตไทย-ญ่ปี นุ จัดเปน ใหน ักเรียนออกมาอภปิ รายขอมูล
ประติมากรรมกลางแจงที่มีขนาดกวาง ๒.๕ เมตร เกีย่ วกับประวัติและผลงานของ
ยาว ๓.๕ เมตร และสงู ๑.๕ เมตรโดยประมาณ การใช ธนะ เลาหกัยกลุ และการสรา งสรรค
ราศธี นเู ปน สญั ลกั ษณ เนอ่ื งจากเปน วนั คลา ยวนั พระราช- ผลงานราศธี นู โดยเนน การทีศ่ ิลปน
สมภพของพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพล- พยายามใชสญั ลักษณท่ผี ูค นคนุ เคย
ธนะ เลาหกัยกุล (พ.ศ. ๒๔๘๔-๒๕๕๓) อดุลยเดชกับวันเฉลิมพระชนมพรรษาของสมเด็จ- สือ่ ออกมาเปนผลงานทศั นศิลป
ศิลปนชาวไทยผูไปสรางชื่อเสียงในสหรัฐอเมริกา พระจกั รพรรดอิ ากฮิ โิ ตะของญป่ี นุ อยใู นเดอื นธนั วาคม
จนกระทง่ั ไดร บั การยอมรบั ใหเ ปน อาจารยส อนศลิ ปะ หรอื ราศธี นเู หมอื นกนั ทง้ั สองพระองค ประตมิ ากรรมน้ี ขยายความเขาใจ
ในมหาวิทยาลัยวอชิงตันและมหาวิทยาลัยเทกซัส มีนยั ถึงกาลเวลา อายทุ ีย่ ืนยาว ความเชอ่ื ความผกู พัน
ไดรับรางวัลชนะเลิศจากการประกวดประติมากรรม ของมนุษยกับกลุมดวงดาวในจักรวาล สื่อถึงความ ใหน ักเรยี นแตล ะคนหาผลงานของ
ตน แบบ “อนสุ าวรยี ส งครามเวยี ดนาม” เปน หนง่ึ ในศลิ ปน สัมพันธอันไมส้ินสุดระหวางประเทศไทยกับประเทศ ศิลปน ตวั อยางดานประติมากรรม
ที่มีช่ืออยูในวารสารรวบรวมรายช่ือศิลปนอเมริกันคน ชาวไทย 1 ทาน และตางประเทศ
สําคัญของสถาบันสมิทโซเนียน เริ่มตนจากการทํางานศิลปะ ญปี่ นุ 1 ทา น นาํ ผลงานติดลงบนกระดาษ
โดยใหร ะบขุ อ มลู ของผลงาน
แบบ ๒ มิติ โดยใชเทคนิคสีน้ํามัน ภายหลังจึงหันมาสรางสรรค พรอมทัง้ วิเคราะหเทคนคิ วิธกี าร
ผลงานประตมิ ากรรมและสือ่ ผสม ท่ศี ลิ ปนนํามาใชส รา งสรรคผ ลงาน
ทัศนศิลปช้นิ ดังกลาว สง ครูผสู อน
เทคนคิ และวธิ ีการในการสร้างสรรคผ ลงาน “ราศธี นู” (พ.ศ. ๒๕๔๐) ผลงานของธนะ เลาหกยั กลุ เทคนคิ การปันหลอ่ ครคู ัดเลือกผลงาน 3 - 4 ช้ิน ทีอ่ ธิบาย
“ราศีธนู” เปน การป้น เพ่ือเปน ตนแบบกอ น ด้วยโลหะ ไดดีมาใหนักเรยี นชมเปน ตวั อยาง

จะหลอดวยโลหะ ซึ่งสวนใหญจะใชสําริดผสม นักเรยี นควรรู
บางสวนเปนสเตนเลส เพ่ือใหผลงานมีความ
คงทน เพราะตอ งตง้ั แสดงกลางแจง การออกแบบ ราศธี นู ประตมิ ากรรมท่ตี ิดต้งั
จัดวางอยา งลงตวั มคี วามเปนเอกภาพ การส่อื อยูที่สนามหญาตรงขามหอนาฬกา
ความหมายไมซ บั ซอ น รปู รา ง รปู ทรงของสง่ิ ตา งๆ สวนลมุ พนิ ี กรงุ เทพมหานคร ผลงาน
ทนี่ าํ มาเสนอ นอกจากจะเนน สญั ลกั ษณท ส่ี อ่ื ถงึ ประตมิ ากรรมทม่ี ชี อ่ื เสยี งอกี ชน้ิ หนง่ึ
ความเปน มงคลตางๆ แลว ยงั ใหค วามสาํ คัญกบั ของธนะ เลาหกยั กลุ ตดิ ตงั้ อยบู รเิ วณ
รายละเอียดของผลงานอีกดวย ประตูทางเขาสูเมืองภูเก็ต ผลงาน
มีช่อื วา “บา นและชวี ติ ” รูปแบบ
ó. ศิลปนทศั นศิลปส์ า¢าสèอ× ¼สม ประติมากรรมมีลกั ษณะคลาย
กระดองเตาและไขเตา ซึ่งมีอยู
ศลิ ปนิ ทศั นศลิ ปส าขาสอ่ื ผสมไดส รา งสรรคผ ลงานทศั นศลิ ปโ ดยการนาํ สอ่ื และวสั ดตุ า งๆ มาใชอ ยา งหลากหลาย ดวยกันหลายฟอง
ตามความคิดและจินตนาการในแบบที่ตนเองพึงพอใจ โดยอาศัยเทคนิค วิธีการตางๆ ทั้งทางจิตรกรรม เชน
การวาดภาพ การระบายสี เปนตน หรือดานประติมากรรม เชน การปน การหลอ การแกะสลัก เปนตน หรือ นักเรยี นควรรู
เทคนคิ อนื่ ๆ เขา มาผสมผสาน จนเกดิ เปน ผลงานทศั นศลิ ปใ นอกี สาขาหนงึ่ ขน้ึ มา การรบั รคู วามงามของผลงานสอ่ื ผสม
สามารถรับรไู ดจากประสาทสมั ผสั ทง้ั ๕ ตอ งสงั เกตและทําความเขาใจแนวคิด เทคนคิ วธิ ีการของศลิ ปินแตละทาน สมเด็จพระจักรพรรดอิ ากิฮโิ ตะ
จงึ จะดผู ลงานในสาขาสือ่ ผสมไดเขา ใจ โดยจะขอยกตวั อยา งศลิ ปินสาขาสื่อผสมมาใหศ กึ ษา ดังตอไปน้ี ของญปี่ ุน เปนจักรพรรดพิ ระองค
ที่ 125 ในปจจบุ นั พระองคเ ปน
๒๕ พระประมุขเพยี งพระองคเ ดียวใน
โลกทที่ รงดํารงพระอสิ ริยยศเปน
นักเรยี นควรรู สมเดจ็ พระจกั รพรรดิ

สถาบันสมทิ โซเนียน เปน สถาบนั วจิ ัย สถาบันการศกึ ษา และพพิ ธิ ภัณฑท ่ีมีขนาดใหญท ่สี ดุ
ในโลก ตง้ั อยทู ก่ี รงุ วอชงิ ตนั ด.ี ซ.ี สหรฐั อเมรกิ า มผี เู ขา ชมมากกวา 20 ลา นคนตอ ป มวี ตั ถสุ ง่ิ ของ
อยูใ นความดแู ลของพพิ ธิ ภณั ฑมากกวา 136 ลานชนิ้

คมู ือครู 25

กระตนุ ความสนใจ สาํ รวจคน หา อธบิ ายความรู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล
Engage Explore
Explain

Expand Evaluate

กระตุนความสนใจ (ยอ จากฉบบั นกั เรียน 30%)

ครตู ัง้ คาํ ถามใหนักเรียนรวมกัน ออ็ งรี รอแบร มารแ ซล ดูวช อ็ ง
อภิปราย ดังนี้ (Henri Robert Marcel Duchamp)

• ผลงานศิลปะส่อื ผสม อ็องรี รอแบร มารแซล ดวู ช อ็ ง (ค.ศ. ๑๘๘๗ - ๑๙๖๘) ศลิ ปน ชาวฝร่ังเศส
มลี กั ษณะอยา งไร ท่ีมีแนวความคิดในการนําวัตถุส่ิงของตางๆ ท่ีเหลือใชมาสรางสรรค “The Box in Valise” แนวคิดในการ
(แนวตอบ การนําเอาส่อื วสั ดุ เปนผลงานทัศนศิลป โดยผลงานเนนที่การสื่อความคิด หรือเปน สรา งสรรคผ ลงานชนิ้ นขี้ องเขา คอื ตอ งการ
หลากหลายอยางนํามาออกแบบ มโนทัศนศิลป (Conceptual Art) มากกวาความสวยงาม ผลงานใน นําเสนอผลงานในลักษณะแปลกใหม โดย
สรา งสรรคเปนผลงาน) ระยะแรกของเขาเปนงานจิตรกรรมท่ีแสดงออกถึงความเคลื่อนไหว การจาํ ลอง หรอื ทําสาํ เนาผลงานชิน้ สาํ คญั
ของตนท่ีสรางข้ึนในชวงเวลาตางๆ ท้ังงาน
• ความงามของผลงานศลิ ปะ ในภาพวาด แตภายหลังไดเนนการสรางสรรคผลงานสื่อผสม ๒ มติ ิและ ๓ มติ ิ ยอ สว นใหมขี นาดเลก็ ลง
ส่ือผสมสามารถดูไดจ ากสง่ิ ใด ผลงานของเขาแตละชิ้นไดรับการวิพากษ วิจารณเปนอยางมาก
(แนวตอบดจู ากรปู แบบของผลงาน เพราะบางชิ้นสื่อความหมายคอนขางรุนแรง แตบางชิ้นก็สามารถ แตส ามารถดแู ลว เขา ใจไดด วี า เปน ผลงานใด
การจดั วางองคป ระกอบศิลป ตีความไดหลากหลายวาศิลปนตองการส่ือถึงส่ิงใด ตัวอยางผลงาน จากนั้นนําไปบรรจุภายในกลอง ซึ่งอยูใน
การเลอื กใชว ัสดุ อุปกรณ ชิ้นสําคัญของเขา เชน กระจกขนาดใหญ (The Large Glass) กลอง กระเปาเดนิ ทางขนาดเลก็
ความคิดสรา งสรรค วิธีการ ในกระเปาเดนิ ทาง (The Box in a Valise) เปน ตน
นําเสนอ รวมถึงการเปด โอกาส
ใหผชู มไดใ ชจนิ ตนาการของตน เทคนิคและวธิ กี ารในการสร้างสรรคผลงาน “The Box in a Valise” (ค.ศ. ๑๙๓๕) ผลงานของอ็องรี รอแบร ์ มาร์แซล
ตคี วามผลงานไปไดต า งๆ นานา “The Box in Valise” เปนการใชวัสดุ ดูว์ช็อง (Henri Robert Marcel Duchamp) เทคนิคสื่อผสม
ซง่ึ อาจจะเหมอื นหรอื แตกตา งกนั
กไ็ ด) หลากหลายชนิดนํามาผสมผสานกัน โดยเปน
วัสดุที่หาไดงาย บางสวนเปนวัสดุเหลือใช เชน
• นกั เรียนชอบศิลปนสอ่ื ผสม กลอ งหนงั แผนเซลลูลอยด กระจก กระดาษ
ทานใด และเพราะเหตใุ ด เปนตน นํามาจัดวางผสมผสานกันตามการ
จึงช่นื ชอบศลิ ปน ทานน้ี ออกแบบอยางเปนข้ันตอน นับต้ังแตการทํา
(แนวตอบ ขึ้นอยูกบั ทัศนะของ กลองที่เปดและคลี่พับได การออกแบบพื้นที่
นักเรยี น) ภายในกลองเพื่อใหสามารถจัดวางผลงาน
จําลองขนาดเล็ก เสนหของผลงานอยูท่ีการ
สาํ รวจคนหา ตคี วาม ซงึ่ สามารถตคี วามไดห ลากหลายรปู แบบ
ขนึ้ อยกู บั มมุ มอง เชน บางคนตคี วามถงึ ลกั ษณะ
ใหนักเรียนไปสืบคนขอมูลเก่ียวกับ เพศชาย - เพศหญิง แตบางคนก็ตีความวา
ศลิ ปนตวั อยางดานสื่อผสม ไดแก ศิลปนสื่อถึงผลงานทัศนศิลปที่ทําเปนการคา
อ็องรี รอแบร มารแซล ดูวช ็อง ซงึ่ สามารถนําติดตัวไปจาํ หนา ยได เปนตน
โรเบริ ต เราเชนเบริ ก มณเฑยี ร บญุ มา
และเดชา วราชนุ จากหนังสอื ใน ๒๖
หอ งสมุด เวบ็ ไซตใ นอนิ เทอรเน็ต
และแหลง การเรียนรูต างๆ เกรด็ แนะครู

อธิบายความรู ครอู าจอธิบายเสรมิ ใหนักเรยี นเขา ใจมากข้นึ วา ลักษณะผลงานของอ็องรี รอแบร มารแ ซล ดูวช็อง
เนนท่ีการนําเสนอความคิดมากกวาความสวยงามของรูปแบบและวัสดุ เปนผลงานท่ีตลาดศิลปะ
ใหนักเรียนออกมาอภปิ รายขอมลู ไมคอยมีการซ้ือขายและสะสมลําบาก เชน ผลงานท่ีชื่อ Fountain ซ่ึงเขานําโถปสสาวะสงไปแสดง
เกยี่ วกับประวตั แิ ละผลงานของอ็องรี ในนทิ รรศการทางทัศนศลิ ป เปนตน
รอแบร มารแซล ดวู ช อ็ ง และภาพ
ผลงานชื่อ “The Box in a Valise”
จากในหนังสอื เรยี น หนา 26
วามีลกั ษณะอยา งไร

26 คูมอื ครู

กระตุนความสนใจ สํารวจคน หา อธบิ ายความรู ขยายความเขาใจ ตรวจสอบผล

Explain

Engage Explore Expand Evaluate

อธบิ ายความรู

โรเบริ ต เราเชนเบริ ก ใหนักเรียนรวมกันอธิบายขอมูล
(Robert Rauschenberg) เก่ียวกับลักษณะผลงานสื่อผสมของ
โรเบริ ต เราเชนเบริ ก ตามภาพตวั อยา ง
โรเบิรต เราเชนเบิรก (ค.ศ. ๑๙๒๕ - ๒๐๐๘) เปนศิลปนอเมริกันผูมี จากในหนังสือเรยี น หนา 27 โดยให
ชอ่ื เสยี งในแนวศิลปะประชานิยม (Pop Art) ซ่งึ ศลิ ปนกลมุ นี้มีแนวคิดวา “Minutiae” แนวคิดในการสรา งสรรค นกั เรยี นอธบิ ายอยา งสนั้ ๆ วา ดผู ลงาน
ศลิ ปะสรา งขนึ้ จากส่งิ สัพเพเหระตา งๆ ในชวี ิตประจําวัน เปนการแสดง ผลงานชิ้นนี้ของเขา คือ ตองการถายทอด ชิน้ นแี้ ลวมคี วามคิดเห็นหรอื เขา ใจ
ความรูสึกจากประสบการณตรงท่ีศิลปนมีตอสังคมในชวงเวลา เรอ่ื งราวผา นผลงานสอื่ ผสมขนาดใหญ เพอ่ื สอ่ื อยา งไร
ท่ีสรางผลงานชิ้นน้นั ๆ เร่ืองราวที่ศลิ ปนนาํ เสนอมีความหลากหลาย ถงึ เพอ่ื นทเ่ี ปน นกั เตน บลั เลต ตวั ผลงานมสี สี นั
เชน ดารา ยานพาหนะ โฆษณา การเมอื ง ไปจนถงึ เรอื่ งงา ยๆ ใกลต วั ท่ีสวางสดใส โดยใชแผนป้าย ๒ แผนที่ต้ัง เกร็ดแนะครู
เปนตน วัสดุทน่ี าํ มาใชมคี วามหลากหลาย รวมไปถึงสง่ิ ของทที่ ้งิ แลว แสดงอยางเปนอิสระ มีลักษณะตางกันทั้ง
ส่ิงท่ีศิลปนเนนเปนเร่ืองมุมมองความคิดท่ีตองการส่ือความหมาย รูปทรงและขนาด นํามายึดโยงเขาดวยกัน ครูควรอธิบายใหนักเรียนเขาใจวา
ผานผลงานทัศนศิลป ตัวอยางผลงานของเขาท่ีนํามาเปนกรณีศึกษา ทําใหแผน ปา้ ยทง้ั ๒ แผน ตั้งอยไู ดแ ละดเู ปน ลักษณะผลงานส่ือผสมท่ีนํามาเปน
คือ ผลงานสอื่ ผสมชอื่ “Minutiae” ผลงานช้นิ เดยี วกนั ตวั อยา งน้ี เนอ้ื หาของผลงานมลี กั ษณะ
ที่เปนนามธรรม สวนใหญตองอาศัย
เทคนคิ และวิธีการในการสรา้ งสรรคผลงาน การอธบิ ายทมี่ าและแนวคดิ ของศลิ ปน
“Minutiae” เปนการผสมผสานวัสดุตางๆ ผูสรางสรรค จึงจะชมไดอยางเขาใจ
ซ่ึงผลงานลักษณะเชนนี้ผูชมมักจะ
เชน ปา้ ยไม ผา สีนํา้ มัน กระดาษหนงั สือพมิ พ ตคี วามไปตา งๆ นานา แลว แตม มุ มอง
โลหะ เศษไม พลาสติก เปนตน เพื่อสื่อถึง ของแตละคน
นักเตนบัลเลต ซ่ึงศิลปนไดออกแบบวาจะนํา
วัสดุชิ้นใดไปจัดวางไวบริเวณใด หรือเชื่อมโยง นักเรียนควรรู
เขา หากนั อยา งไร โดยคาํ นงึ ถงึ ความเปน เอกภาพ
และความสมดุลในผลงาน รวมท้ังมีการใชสี ศลิ ปะประชานิยม (Pop Art) ผูทีไ่ ด
น้ํามันป้ายและเทราดลงบนพ้ืนท่ีบางสวนเพ่ือ รับการยกยองวาเปนบิดาของศิลปน
สรางมติ ิและทําใหผลงานมคี วามหมาย แนวนี้ คือ แอนดี วอรโฮล ศลิ ปนกลมุ
น้ีมิไดถือวาผลงานทัศนศิลปจะตอง
@ มุม IT “Minutiae” (ค.ศ. ๑๙๕๔) ผลงานของโรเบริ ต์ เราเชนเบริ ก์ (Robert มีแตความงดงามเทา นั้น แตถ ือวา
Rauschenberg) เทคนิคสือ่ ผสม ผลงานทศั นศลิ ปจ ะตอ งสะทอ นแนวคดิ
คา นิยม และบรบิ ทของสังคมในชว ง
๒๗ เวลานั้นดว ย ดังนน้ั ผลงานตางๆ
ทีส่ รางขนึ้ มาไมวาจะเกดิ จากสาเหตุ
นกั เรยี นควรรู ใดกต็ าม เชน ฉลากโฆษณาสินคาใน
ซูเปอรม ารเก็ต หรือภาพพิมพแ ยกสี
โปสเตอรภ าพยนตร ปายโษณา ของ
ตกแตง เสื้อผา เปน ตน กถ็ ือวา เปน
ผลงานทศั นศิลปไ ดท ั้งส้นิ

สามารถชมตวั อยา งผลงานของโรเบริ ต เราเชนเบริ ก ผลงานส่ือผสม เปนผลงานที่มนุษยสรางสรรคขึ้น โดยใชเทคนิคและวิธีการ
ไดจาก http://www.youtube.com โดย search คําวา ทห่ี ลากหลายมาผสมผสาน โดยเนน หลกั การจดั องคป ระกอบศลิ ป แสดงออกถงึ
Robert Rauschenberg อารมณข องผสู รา งสรรคผ ลงาน ซงึ่ วสั ดทุ ใี่ ชใ นการสรา งผลงานสอื่ ผสมสว นใหญ
สามารถหาไดจากวสั ดธุ รรมชาติและวสั ดุสงั เคราะห

คูมอื ครู 27

กระตนุ ความสนใจ สํารวจคน หา อธบิ ายความรู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล

Explain

Engage Explore Expand Evaluate

อธิบายความรู (ยอ จากฉบับนกั เรยี น 30%)

ครูสมุ นักเรยี น 2 - 3 คน ใหออกมา มณเฑียร บุญมา
เลา ชวี ประวตั แิ ละผลงานของมณเฑยี ร
บุญมา รวมทง้ั เทคนคิ และวิธกี าร
สรา งสรรคผลงานทศั นศิลป โดยครู
ชว ยอธิบายขอมูลเสรมิ

นกั เรยี นควรรู มณเฑียร บุญมา (พ.ศ. ๒๔๙๖ - ๒๕๔๓) เปนศิลปนท่ีมีบทบาท “เบาหลอมสําหรับจิตใจ” แนวคิดในการ
ในการสรางสรรคผลงานทัศนศิลปประเภทส่ือผสมแนวการจัดวาง สรางสรรคผ ลงานชนิ้ นี้ของทา น คอื ตองการ
มณเฑยี ร บญุ มา เปน ผทู มี่ บี ทบาท โดยใชว สั ดุ รปู แบบ และเนอื้ หาแบบไทยผสมผสานกบั แบบตะวนั ตก ถายทอดผลงานส่ือผสมท่ีแสดงในรูปแบบ
สําคัญในการสรางสรรคศลิ ปะแนว ริเริ่มสรางสรรคผลงานทัศนศิลปที่ใหผูชมสามารถมีสวนรวม ๓ มิติ เพ่ือใหผูชมสามารถชมผลงานไดโดย
ใหม โดยการบกุ เบิกการสรางสรรค ในผลงาน รวมไปถงึ ใหไ ดรบั กลิน่ จากผลงานนอกเหนอื จากการ รอบ โดยหลอเปนเศียรพระพุทธรูป ซึ่งมี
ผลงานศิลปะสือ่ ผสมและศลิ ปะ สมั ผสั ดว ยสายตาเพยี งอยา งเดยี ว นบั เปน ศลิ ปน ไทยอกี ทา นหนง่ึ กา นโลหะประดับอยูภ ายนอก ในชดุ มีผลงาน
จดั วาง โดยใชว ัสดุ รปู แบบ และ ท่ีไดรับการยอมรับในระดับนานาชาติ โดยไดรับเชิญใหนํา ยอ ย ๓ ชน้ิ โดยไดน าํ แนวคดิ ทเ่ี ปน พทุ ธปรชั ญา
เนอ้ื หาแบบไทย ท้ังแบบไทยชนบท ผลงานไปรวมแสดงนิทรรศการและมหกรรมงานศิลปะระดับ มาสื่อไวใ นผลงานอกี ดว ย
และพทุ ธปรัชญา ทําใหเ กดิ แนว โลกหลายครงั้ มีผลงานทจี่ ดั แสดงอยูภายในพิพธิ ภัณฑช ั้นนําของ
ศลิ ปะรวมสมยั ท่ีมีท้งั ความเปน โลกหลายแหง ผลงานทัศนศิลปท ่มี ีชอ่ื เสยี งของทา น เชน ธรรมชาติ
สากลและความเปน ไทย ในสภาวะแวดลอมปจจุบัน อโรคยาศาล เบาหลอมสําหรับจิตใจ
(Molds for the Mind) เปน ตน
นกั เรียนควรรู
เทคนคิ และวิธกี ารในการสร้างสรรคผ ลงาน “Molds for the Mind” (พ.ศ. ๒๕๔๒) ผลงานของมณเฑียร บุญมา
มสี วนรวมในผลงาน มณเฑียร “เบาหลอมสําหรับจิตใจ” เปนการใชวัสดุ เทคนคิ สอ่ื ผสม
บุญมา มบี ทบาทอยา งมากในการ
สรา งสรรคศ ิลปะแนวใหมด า นสื่อ ประเภทโลหะและสมุนไพรเปนหลัก มีหลัก
ผสมและการจดั วาง โดยใชว ัสดุ การออกแบบที่สลับซับซอน โดยรูปลักษณ
รูปแบบ และเนอื้ หาแบบไทย พุทธ- ภายนอกเปนเศียรพระพุทธรูปขนาดใหญ เเต
ปรชั ญา แนวคิดของศิลปะตะวนั ตก เมื่อลอดเขาไปอยูใตเศียรพระพุทธรูป จะได
ทาํ ใหเ กิดแนวศิลปะรว มสมัยทีม่ ีท้งั กลิน่ สมนุ ไพรโชยหอมกรนุ จมกู ประสาทสมั ผัส
ความเปนไทยและความเปนสากล ของผชู มจะเสพไดท งั้ ภาพและกลนิ่ เนอื้ หาสาระ
ผสมผสานกัน ของผลงานอาจสื่อถึงสภาพจิตใจที่เขมแข็งจะ
สามารถตอ สูและเอาชนะโรคภัยไขเ จ็บตา งๆ ได
รวมทัง้ ยงั ไดริเรมิ่ สรางสรรค โดยใชโ ลหะแทนสภาพจิตใจทเ่ี ขมแขง็ สมุนไพร
ผลงานทศั นศลิ ปทีใ่ หผูชมสามารถ คือ ยาท่ีจะตอสูกับโรคราย หรือส่ือใหมนุษย
เขา ไปมสี ว นรว มในผลงาน เปน มองขามรูปลักษณภายนอกท่ีอาจจะไมงดงาม
ผูขยายขอบเขตประสาทสัมผัสใน มีสง่ิ ตา งๆ ขวางกัน้ ปดบัง แตภายในจะไดส มั ผสั
การรับรูผ ลงานทัศนศลิ ป จากการดู กบั ความงาม ความสงบ อนั เปน แกน แทข องชวี ติ
สมั ผัส ไปสกู ารไดก ล่นิ เพ่ิมเติมขึ้น
อกี มติ ิหนึ่ง ๒๘

@ มมุ IT

สามารถชมตัวอยา งผลงานของมณเฑียร บญุ มา ไดจาก
http://www.youtube.com โดย search คําวา มณเฑียร บญุ มา

28 คูมือครู

กระตนุ ความสนใจ สาํ รวจคน หา อธบิ ายความรู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล

Explain Expand

Engage Explore Evaluate

เดชา วราชุน อธิบายความรู

ใหนักเรียนนําขอมูลที่ไดจากการ
สืบคนมาสรุปเกี่ยวกับประวัติ ผลงาน
เทคนิค และวิธีการสรางสรรคผลงาน
ทศั นศลิ ปข องเดชา วราชนุ และรว มกนั
อภิปรายเก่ียวกับลักษณะของผลงาน
ตัวอยาง จากในหนังสือเรียน หนา 29

เดชา วราชุน (พ.ศ. ๒๔๘๘ - ปจจุบัน) ศิลปนแหงชาติ สาขา “ความทรงจาํ หมายเลข ๑” แนวคิด ขยายความเขาใจ
ทัศนศิลป (ภาพพิมพและสื่อผสม) ประจําปพุทธศักราช ๒๕๕๐ ในการสรางสรรคผลงานช้ินน้ีของทาน คือ
เปนอาจารยสอนศิลปะ และทํางานศิลปะดวยความทุมเทมา ตองการนําเสนอลักษณะผลงานเปนแบบ ใหนักเรียนแตล ะคนหาผลงานของ
อยางยาวนาน การสรางสรรคผลงานในระยะแรกเปนงาน นามธรรม สื่อความคิดของศิลปนมีตอสภาพ ศลิ ปนตัวอยา งดา นสื่อผสมชาวไทย
ภาพพิมพซิลกสกรีน (Silk Screen Printing) โดยใช สังคมปจจุบัน ผลงานมีลักษณะเปน ๒ มิติ 1 ทา น และชาวตา งประเทศ 1 ทา น
รูปทรงเรียบงายนอยช้ิน หรือใชรูปทรงเรขาคณิตท่ีแสดง โดยเลือกใชวัสดุท่ีเปนโลหะชนิดตางๆ ท่ีตน นําผลงานตดิ ลงกระดาษ โดยใหระบุ
ถึงความน่ิงสงบเปนส่ิงแทนวัตถุและรูปทรงอินทรียแสดง คนุ เคยและมปี ระสบการณน าํ มาสรา งสรรคเ ปน ขอมูลของผลงาน พรอ มท้งั วเิ คราะห
ความเคล่ือนไหวของชีวิต ภายหลังไดเปล่ียนมาสรางสรรค ผลงาน ลักษณะผลงานช้ินน้ีมีความสะดุดตา เทคนิค วิธกี ารทีศ่ ลิ ปนนาํ มาใช
ผลงานทศั นศลิ ปประเภทสือ่ ผสม ซ่ึงทําไดอ ยา งโดดเดน มคี วาม แตไมสลับซับซอน แมจะดูเสมือนวามีผลงาน สรา งสรรคผ ลงานชิ้นดงั กลา ว
แปลกใหม รวมท้ังคนพบเทคนิค วิธีในการสรางพ้ืนผิวบน ยอ ย ๒ ชิ้น ซ่งึ มีรูปราง รปู ทรง สสี นั และ สงครูผสู อน
โลหะทองแดงใหเปนผลงานทัศนศิลปไดรับรางวัลจากการแสดง
ศิลปกรรมแหงชาติหลายคร้ัง รวมท้ังไดรับเชิญใหนําผลงานส่ือผสม พ้นื ผิวที่มีความแตกตางกันมาประกอบ
เขา ดวยกันกต็ าม

ไปจัดแสดงนิทรรศการในอีกหลายประเทศ เปนศิลปนไทยอีกหน่ึงทาน
ท่นี านาชาตยิ อมรับในฝมือ

เทคนิคและวิธีการในการสร้างสรรคผ ลงาน “ความทรงจําหมายเลข ๑” (ไมป่ รากฏปที ่สี รา้ งสรรค์ผลงาน) ผลงาน เกร็ดแนะครู
“ความทรงจาํ หมายเลข ๑” เปน การนาํ วสั ดุ ของเดชา วราชนุ เทคนิคสื่อผสม
ครอู าจอธบิ ายใหน กั เรยี นเขา ใจเพม่ิ
ท่ีเปนโลหะ เชน แผนทองแดง ทองเหลือง ขน้ึ วา การสรา งสรรคผ ลงานทศั นศลิ ป
อะลมู ิเนยี ม เปนตน แลว ใชเทคนิคการกดั กรด ของศลิ ปน ทานนี้ มคี วามสลับซับซอ น
แบบงายใหเ กดิ ปฏกิ ริ ยิ าลงบนพื้นโลหะ จนเกดิ ในดานการเลือกวัสดุท่ีเปนโลหะมา
เปนรองรอย ลวดลาย สีสัน และพ้ืนผิวใน ใชงาน เพราะตองเขาใจถึงคุณสมบัติ
ลักษณะตางๆ จากนั้นนํามาประกอบกับวัตถุ ของโลหะแตล ะชนดิ เทคนคิ ทจ่ี ะทาํ ให
ตางๆ เพ่ือจาํ แนกใหเ ห็นถงึ ความแตกตาง มีมิติ เกดิ ภาพ ลวดลาย สีสนั ตอ งมคี วามรู
และสอื่ ความหมาย ผลงานเนน การจดั วางองค ดานวิทยาศาสตรทด่ี ีดวย
ประกอบใหม คี วามเปน เอกภาพ ความกลมกลนื
และความสมดลุ โดยใชเ สน สี นาํ้ หนกั ออ น - แก
รปู ทรง และพน้ื ผวิ มาประกอบกนั ไดอ ยา งลงตวั
ซ่ึงศิลปนส่ือถึงความเก่ียวพันระหวางผูคนกับ
วัตถุและชีวิตในสังคมที่อยูในสิ่งแวดลอมท่ีเปน
ความเจรญิ ทางเทคโนโลยี

๒๙ @ มุม IT

นักเรียนควรรู สามารถศึกษาเพิ่มเตมิ เก่ียวกบั
ประวัติและผลงานของเดชา วราชนุ
ภาพพิมพซิลกสกรีน (Silk Screen Printing) หรือแมพิมพตะแกรง (Stencil Process) เปนการพิมพ ไดจ าก http://www.khonnaruk.
จากแมพิมพผา หรือโลหะท่ีมีลักษณะเปนตะแกรง หลักสําคัญของการพิมพประเภทน้ีคือ สวนที่ตองการ com/html/19artist/19artist_16-
ใหเปนภาพ คือ สวนที่เปนตะแกรงโปรง เพ่ือใหสีลงไปปรากฏลงบนกระดาษพิมพ สวนที่เปนตะแกรงทึบ article.html
เปน สว นทไี่ มต อ งการใหเ กดิ ภาพ การพมิ พท เ่ี กดิ จากแมพ มิ พป ระเภทนจ้ี ะปรากฏตรงตามแมพ มิ พท กุ ประการ
คมู อื ครู 29

กระตุน ความสนใจ สาํ รวจคน หา อธิบายความรู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล

Evaluate

Engage Explore Explain Expand

ตรวจสอบผล (ยอ จากฉบบั นกั เรียน 30%)

ครูพิจารณาจากความสามารถใน กจิ กรรม ศลิ ปปฏิบตั ิ
การอธิบายบรรยายถึงเทคนิค วิธีการ
สรา งสรรคผ ลงานทศั นศลิ ปข องศลิ ปน กจิ กรรมที่ ๑ ใหนักเรียนศึกษาคนควาเพ่ิมเติมเกี่ยวกับลักษณะเดนของงานจิตรกรรม งานประติมากรรม และ
ตัวอยาง งานส่ือผสม จากนั้นใหน กั เรยี นวิเคราะหค วามแตกตา งของงานแตล ะประเภทลงในกระดาษรายงาน
กจิ กรรมที่ ๒ สง ครูผสู อน
เกรด็ แนะครู กจิ กรรมท่ี ๓ ครคู ดั เลอื กผลงานของศลิ ปนิ ๒ - ๓ ทา น แลว ใหน กั เรยี นชว ยกนั บรรยายถงึ เทคนคิ วธิ กี ารทศี่ ลิ ปนิ ใช
จากนน้ั ใหนกั เรียนแตล ะคนสรปุ สาระความรูท่ีไดสงครูผูสอน
(แนวตอบ กิจกรรมศลิ ปป ฏิบัติ จงตอบคาํ ถามตอไปน้ี
กิจกรรมท่ี 3 ๑. การสรางสรรคผลงานทัศนศิลป นักเรียนจะใชแนวทางของศิลปินทานใด จงยกตัวอยางมา

1. พจิ ารณาจากการยกตัวอยาง ๑ ทา น พรอ มทงั้ สรปุ เทคนิค วิธีการทศ่ี ิลปินทานน้นั นิยมใช
และการอธบิ ายของนกั เรยี น ๒. การศึกษาเรียนรูเทคนิค วิธีการสรางสรรคผลงานทัศนศิลปของศิลปิน ชวยใหนักเรียนไดรับ

2. ใชขอ มลู จากกรอบเสรมิ สาระ ประโยชนอ ยา งไร
เปน แนวทาง)

หแสลดกั งฐผานลการเรยี นรู ศิลปน แตล ะทา นมเี ทคนคิ วธิ กี ารตา งๆ นาํ มาใชส รา งสรรคผ ลงานทศั นศลิ ปท อ่ี าจเหมอื นกนั หรอื แตกตา ง

1. ผลงานการวเิ คราะหเ ทคนิค กนั ออกไป ดงั นน้ั การศกึ ษาเรยี นรวู า ศลิ ปน ทา นนน้ั ใชเ ทคนคิ วธิ กี ารใดในการสรา งสรรคผ ลงาน จงึ ตอ งนาํ ผลงาน
วิธีการทํางานของศลิ ปนตวั อยา ง ดงั กลา วมาวเิ คราะห ซงึ่ นอกจากจะทาํ ใหผ ศู กึ ษาไดเ ขา ใจแนวทางการสรา งสรรคผ ลงานทศั นศลิ ปข องศลิ ปน แลว
ดา นจิตรกรรม ยังชวยทําใหเกิดความเขาใจในการชมผลงานทัศนศิลปมากยิ่งขึ้น รวมท้ังสามารถบรรยายใหผูอ่ืนเขาใจเทคนิค
วิธกี ารของศิลปน ในการสรา งสรรคผลงานทศั นศลิ ป ตลอดจนสามารถนาํ เทคนคิ วิธีการดังกลาวไปประยกุ ตใช
2. ผลงานการวิเคราะหเทคนคิ เพ่ือพฒั นาตอยอดผลงานทศั นศลิ ปของตนเองไดอ ีกดวย
วธิ ีการทาํ งานของศลิ ปนตัวอยาง
ดานประตมิ ากรรม

3. ผลงานการวิเคราะหเทคนิค
วิธีการทํางานของศิลปนตัวอยา ง
ดา นสอ่ื ผสม

๓๐

30 คมู ือครู

กระตนุ ความสนใจ สาํ รวจคนหา อธบิ ายความรู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล

Engage

Explore Explain Elaborate Evaluate

๓ เปา หมายการเรยี นรู

หนวยท่ี 1. วเิ คราะหและบรรยายวธิ กี ารใช
การสร้างสรรค์ผลงานทัศนศลิ ป ทัศนธาตุและหลกั การออกแบบ
ตัวช้วี ดั การศึกษาทัศนศิลปในระดับช้ันนี้ ผูเรียนจะตอง ในการสรางงานทัศนศลิ ปของ
ตนเองใหม คี ุณภาพ
■ วิเคราะห์และบรรยายวิธีการใช้ทัศนธาตุและหลักการออกแบบ นําความรูเกี่ยวกับทัศนธาตุและหลักการออกแบบไปใช
ในการสรา้ งงานทศั นศลิ ปข์ องตนเองใหม้ คี ณุ ภาพ (ศ ๑.๑ ม.๓/๓) 2. มีทักษะในการสรางงานทัศนศิลป
■ มที ักษะในการสร้างงานทศั นศิลป์อย่างน้อย ๓ ประเภท ในการสรา งสรรคผ ลงานทัศนศลิ ปใ หไดอยางนอย ๓ ประเภท อยา งนอ ย 3 ประเภท
(ศ ๑.๑ ม.๓/๔), (ศ ๑.๑ ม.๓/๕), (ศ ๑.๑ ม.๓/๖), โดยเปนงาน ๒ มิติ และ ๓ มิติ เพ่ือถายทอดประสบการณ
(ศ ๑.๑ ม.๓/๗), (ศ ๑.๑ ม.๓/๘), (ศ ๑.๑ ม.๓/๙) และจินตนาการของตน รูจักสรางสรรคผลงานทัศนศิลปเพ่ือ 3. มที กั ษะในการผสมผสานวสั ดุ
ตางๆ ในการสรางงานทศั นศิลป
สาระการเรยี นรแู กนกลาง ส่ือความหมายเปนเร่ืองราวและบรรยายเหตุการณตางๆ โดยใช โดยใชห ลักการออกแบบ
เทคนคิ ทหี่ ลากหลาย นอกจากนี้ จะตอ งสามารถวเิ คราะห บรรยาย
■ วธิ กี ารใชท้ ศั นธาตุและหลักการออกแบบในการ 4. สรางงานทัศนศิลป ท้งั 2 มิติ
สร้างสรรค์ผลงานทัศนศลิ ป์ ถึงวิธีการใชทัศนธาตุและหลักการออกแบบ เพ่ือทําใหงานของตนมี และ 3 มติ ิ เพอ่ื ถายทอด
■ การสร้างสรรคผ์ ลงานทศั นศลิ ป์ทงั้ ไทยและสากล คุณภาพ รวมไปถึงสามารถวิเคราะห อภิปรายรูปแบบ เนื้อหา และ ประสบการณแ ละจนิ ตนาการ
ฯลฯ คณุ คาในผลงานทัศนศิลปท ี่ตนเองสรางสรรคข นึ้ ไดอีกดว ย
5. สรางสรรคงานทัศนศิลปส ือ่
เกร็ดแนะครู ความหมายเปน เร่อื งราว
โดยประยุกตใชทัศนธาตุและ
การเรียนการสอนในหนวยน้ี ครูควรย้าํ นกั เรียนวา ผลงานทศั นศลิ ปท ี่นาํ มาใหศกึ ษา หลกั การออกแบบมาประยกุ ตใช
เปนเพียงตัวอยางเทานั้น การสรางสรรคผลงานจริงครูสามารถกําหนดข้ึนใหมได
ตามความสนใจของนักเรียน โดยยึดตัวชวี้ ัดเปน หลัก 6. วเิ คราะหแ ละอภปิ รายรูปแบบ
เน้ือหาและคุณคาในงานทัศนศิลป
ของตนเองและผอู นื่ หรอื ของศลิ ปน

7. สรางสรรคง านทศั นศลิ ปเพือ่
บรรยายเหตกุ ารณต า งๆ โดยใช
เทคนคิ ทห่ี ลากหลาย

กระตุนความสนใจ

ครนู าํ ภาพผลงานทศั นศิลป
หลากหลายประเภททส่ี อดคลอง
กับสาระการเรยี นรแู กนกลางมาให
นกั เรียนดู จากน้ันครูต้ังคาํ ถามกับ
นกั เรียนวา

• ภาพน้เี ปน ผลงานประเภทใด
• ภาพใดเปนลักษณะของผลงาน

แบบ 2 มิติ หรอื 3 มิติ
• ภาพใดทส่ี อ่ื ความหมายเปน

เรอ่ื งราว หรือบรรยายเน้ือหา
• ภาพใดทีน่ กั เรียนประทบั ใจ

มากที่สดุ เพราะเหตุใด

คมู อื ครู 31

กระตนุ ความสนใจ สาํ รวจคน หา อธบิ ายความรู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล
Engage Explore
Explain

Elaborate Evaluate

กระตุนความสนใจ (ยอ จากฉบบั นักเรยี น 30%)

ใหน กั เรยี นนาํ วสั ดสุ ง่ิ ของรอบๆ ตวั ๑. การสรา้ งสรรค¼ลงานทศั นศลิ ปá์ บบสอè× ¼สม
มาสรางสรรคเปนผลงานทัศนศิลป
โดยใชเทคนิค วิธีการไดอยางหลาก การสรางสรรคผลงานทัศนศิลปแบบสื่อผสมในระดับชั้นนี้ มีจุดมุงหมายเพ่ือเพิ่มพูนทักษะในการผสมผสาน
หลาย ใหเ วลา 30 นาที เมื่อหมดเวลา วัสดตุ า งๆ ในการสรา งสรรคผ ลงานทัศนศิลปใหสอดคลองกับหลักการออกแบบ ซ่ึงเราสามารถนําวสั ดุท่หี ลากหลาย
ครสู มุ คดั เลอื กผลงานมาแสดง จากนนั้ เขามาผสมผสานกนั เพอ่ื ใหเกดิ เปน ผลงานส่ือผสมแบบงายๆ และเม่ือสรา งสรรคผ ลงานเสร็จเรียบรอยแลว กจ็ ะตอ ง
ครตู ้ังคาํ ถามกระตนุ ความสนใจวา ทาํ การวเิ คราะหว า ใชท ศั นธาตแุ ละหลกั การออกแบบอยา งไร ตลอดจนวเิ คราะหร ปู แบบ เนอ้ื หา และคณุ คา ในผลงาน
ทศั นศลิ ปท่ีสรางสรรคข ึน้ อกี ดวย
• การสรางสรรคผ ลงานแบบน้ี
มีขอดอี ยา งไร ตวั อยาง โลกจากอวกาศ
(แนวตอบ สามารถเลอื กใชว ัสดุ
ไดอยา งหลากหลาย) ๑. แนวคิด

• ผลงานแบบน้จี ดุ เดนอยทู สี่ งิ่ ใด จัดทาํ ผลงานส่ือผสมโดยใชว สั ดุท่หี ลากหลาย เพื่อสื่อความหมายและบอกเลา
(แนวตอบ ความคิดสรางสรรค เรื่องราวที่เปนสากลผสมผสานกับจินตนาการ ลักษณะผลงานจะเปนศิลปะ
ทส่ี ามารถนําวสั ดุหลากชนิด รูปลักษณ (Figurative Art) เปนเร่ืองของมนุษยตางดาวท่ีอยูบนดาวเคราะห
มาสรางสรรคเ ปน ผลงานทสี่ ่ือ อีกดวงหน่ึงกาํ ลงั มองดูความงดงามของโลก
ความหมายได)
๒. ข้นั ตอนการทา�
• ผลงานแบบนใ้ี นทางทัศนศิลป
มีชือ่ เรียกวาอยา งไร
(แนวตอบ ผลงานแบบส่อื ผสม
หรอื Mixed Media)

สํารวจคน หา ขัน้ ที่ ๑ การออกแบบ หรอื การรางแบบ เพือ่ คน หาเคา โครงของผลงานวาควรจะ
สอ่ื ออกมาในรูปลกั ษณอ ยา งไร ขัน้ ตอนนีอ้ าจออกแบบภาพรางขนาดเลก็ กอ นลงมอื
ใหนกั เรียนไปสืบคน ขอมูล ทํางานก็ได หรือถามีพื้นฐานมาดีในระดับหนึ่งแลวก็อาจลงมือรางลงในกระดาษท่ี
เกยี่ วกบั ลกั ษณะ เทคนคิ วธิ กี ารในการ เตรยี มไวไ ดทนั ที โดยกําหนดขนาดและสดั สว นใหมีความเหมาะสมและสอดคลอ งกบั
สรา งสรรคผ ลงานสอื่ ผสม จากหนงั สอื หลักการออกแบบ
ในหองสมุด เว็บไซตในอินเทอรเน็ต
และแหลง การเรยี นรตู างๆ ๓๒

อธบิ ายความรู

ใหนักเรียนนําขอมูลท่ีไดจากการ
สืบคนมาอภิปรายในชนั้ เรยี น ใชเ วลา
ไมเ กนิ 15 นาที โดยครชู ว ยเสรมิ ขอ มลู
เกยี่ วกบั การเลอื กวสั ดทุ จ่ี ะนาํ มาใชใ น
การสรางสรรคผลงานส่ือผสม

นักเรียนควรรู

การออกแบบ เหตผุ ลทต่ี อ งทาํ การออกแบบกอ นลงมอื ปฏบิ ตั งิ านจรงิ เพอ่ื จะไดเ หน็ เคา โครง
ผลงานจากความคิดส่ือออกมาเปนรูปธรรม สวนใดที่บกพรองไมสมบูรณจะไดเตรียมแกไข
ไวก อนดีกวาทําไปแกไ ขไป ซึง่ นอกจากจะเสยี เวลาแลว ยงั อาจมผี ลทาํ ใหผลงานเสยี หายได

32 คมู อื ครู

กระตนุ ความสนใจ สาํ รวจคน หา อธิบายความรู ขยายความเขาใจ ตรวจสอบผล
Explain
Explore

Engage Expand Evaluate

สาํ รวจคน หา

ใหนกั เรยี นศึกษาเทคนคิ วธิ ีการ
สรา งสรรคผ ลงานสอื่ ผสมจากตวั อยา ง
ผลงานในหนงั สอื เรยี นหนา 33-36โดย
เฉพาะแนวคิดและวิธีการสรางสรรค
ผลงาน ซงึ่ เปน การถา ยทอดจนิ ตนาการ
ของผสู รา งสรรคใ หอ อกมาเปน ผลงาน
ท่เี ปนรปู ธรรมใหค นอื่นเขาใจได

ข้นั ท่ี ๒ เตรยี มวสั ดุ อปุ กรณ โดยผลงานชน้ิ นจ้ี ะใชข องเดก็ เลน ทไ่ี มใ ชแ ลว เปน หลกั เกรด็ แนะครู
ซ่ึงจะประกอบดว ยตกุ๊ ตา ยานอวกาศ ลูกบอลพลาสติก สว นวสั ดอุ ื่นๆ ไดแ ก แผน
พลาสตกิ ลกู ฟกู สอี ะคริลกิ สนี ้าํ สีโปสเตอร จานสี กรวดสี เศษกระดาษสีนาํ้ ตาล การสรา งสรรคผ ลงานส่อื ผสม
แผนใยขัด กาว และผงเกล็ดเพชร สําหรบั นกั เรยี น ครคู วรแนะนาํ
ใหใชเศษวสั ดุ อุปกรณที่เหลือใช
นํามาสรางสรรคเปน ผลงาน
ทศั นศลิ ป ไมค วรทจี่ ะไปลงทุน
จดั ซ้อื มา หรอื ถา จะจดั ซอื้ ควรซื้อ
เฉพาะส่ิงทจี่ าํ เปน เทาน้นั ดงั น้นั
ในการออกแบบจงึ ควรดูจากวสั ดุ
อปุ กรณวามสี ง่ิ ใดอยูบา ง แลว
ออกแบบจากสิ่งท่มี ีอยู เพราะถา
ออกแบบไวกอนตามจนิ ตนาการ
สวนใหญก ็จะตองไปซือ้ สง่ิ ของตา งๆ
มาเพือ่ ใหส อดคลองกับแบบท่ีรา ง
ท้ังนี้ ผลงานสือ่ ผสมจะดจู าก
ความคิดสรางสรรคเ ปนหลัก ย่งิ ถา ใช
เศษวสั ดทุ ี่หาไดงา ยในทอ งถ่นิ หรือที่
ไมใชแลว กย็ ่งิ จะสะทอ นถงึ ความคดิ
สรา งสรรคของนกั เรียนไดม ากย่งิ ข้นึ

ข้ันที่ ๓ ตดั กระดาษตามขนาดทตี่ อ งการ จากนนั้ ขยาํ กระดาษเพอื่ ใหม ผี วิ พนื้ ขรขุ ระ นกั เรยี นควรรู
แลว ทากาวตดิ ลงบนแผน พลาสตกิ ลกู ฟกู จากนนั้ ใชส นี าํ้ และสโี ปสเตอรร ะบายตกแตง
พื้นผวิ ขรขุ ระของกระดาษใหมสี สี นั และดูมมี ติ ิ เสมอื นเปน ผิวพ้ืนของดาวเคราะห

๓๓ ดาวเคราะห ดวงดาวที่ไมมีแสง
สวางในตัวเอง มนุษยสามารถมอง
เหน็ ดาวเคราะหไ ด เพราะดาวเคราะห
จะสะทอนแสงจากดวงอาทิตยเขาสู
ตามนุษย ดาวเคราะหในระบบสุริยะ
จักรวาลจะมีจํานวน 8 ดวง (ไมรวมโลก) แตสามารถมองเห็นไดดวยตาเปลา เพียง 5 ดวง
เทานั้น คอื ดาวพธุ ดาวศุกร ดาวอังคาร ดาวพฤหสั และดาวเสาร ซึ่งดาวเคราะหทงั้ 5 น้ี จะมี
ชอื่ เรยี กวา “The Wandering Stars” หรอื “Planetes” และจะเรยี กดวงอาทติ ยแ ละดวงจนั ทรว า
“The Two Great Lights” ซึ่งเม่อื นาํ มารวมกันทงั้ หมด 7 ดวง จึงเปน ท่ีมาของชือ่ วนั ใน 1 สัปดาห

คูมอื ครู 33

กระตนุ ความสนใจ สาํ รวจคน หา อธบิ ายความรู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล

Explore

Engage Explain Expand Evaluate

สํารวจคน หา (ยอ จากฉบบั นักเรยี น 30%)

ใหน กั เรยี นศึกษาเทคนคิ และ
ข้ันตอนการปฏิบัตงิ าน โดยเฉพาะ
การจดั เรยี งลาํ ดบั ความคิด เพอ่ื นาํ
ไปสแู นวทางการปฏิบัติวาควรทํา
ส่ิงใดกอ น - หลัง รวมท้งั การจดั วาง
วัสดเุ พอื่ สือ่ ความหมาย

นักเรยี นควรรู ขนั้ ท่ี ๔ นําลูกบอลพลาสติกมาผาครึ่ง ใชสีอะคริลิกสีฟ้าทาลงบนสวนครึ่งหนึ่ง
ของลกู บอลพลาสตกิ (สามารถใชส สี เปรยพ น แทนได) เสมอื นเปน โลก จากนน้ั ตดั แผน ใยขดั
สอี ะครลิ กิ มหี ลายเกรด หลายราคา ใหม รี ปู รา งใกลเ คยี งกบั ทวปี ตางๆ เพอ่ื แทนสว นทเ่ี ปน พน้ื ผวิ โลก เมอ่ื สขี องลกู บอลแหง
นับตัง้ แตร าคาหลกั รอ ยจนถงึ หลกั พนั ใหน าํ ชน้ิ ใยขดั ทต่ี ดั ทง้ิ ไวม าทากาว แลว ตดิ ลงบนลกู บอล จดั ตาํ แหนง สดั สว นของพนื้ ดนิ
เปน สที ตี่ ดิ กบั วสั ดผุ วิ มนั ไดด ี ในทนี่ จี้ งึ ใหใ กลเคียงกับความเปนจรงิ มากที่สุด
นํามาใชทาลูกบอลพลาสติก สําหรับ
ในการปฏิบัติจริง ถานักเรียนไมไดใช
สีชนิดน้ีบอยครั้ง ควรประยุกตใช
สีชนดิ อื่นแทน ทั้งน้ี ในการปฏิบัตงิ าน
ทัศนศิลปพึงคํานึงอยูเสมอวา ความ
สวยงามของผลงานอยูท่ีฝมือและ
ความคดิ รเิ รม่ิ สรา งสรรคเ ปน หลกั วสั ดุ
อุปกรณเปน เพียงสว นเสรมิ เทา นน้ั

นักเรยี นควรรู ขน้ั ที่ ๕ นําตกุ๊ ตา ยานอวกาศ ลูกบอลผาซีกทากาวแลว นาํ ไปจดั วางตามตาํ แหนง
ทไ่ี ดอ อกแบบไวบ นแผน พลาสตกิ ลกู ฟกู ดใู หผ สมกลมกลนื กนั จากนนั้ นาํ กรวดสตี า งๆ
อกุ กาบาต เปนวัตถุท่ีมีขนาดเลก็ ทากาวแทนกลมุ ลูกอกุ กาบาตติดลงบนพนื้ ท่ีวางระหวา งโลกกบั ดาวเคราะห
ในอวกาศ ทผ่ี า นบรรยากาศลงมาสู
พน้ื โลก ขณะทอี่ ยใู นอวกาศจะเรยี กวา
“สะเกด็ ดาว” และในขณะเขา สู
บรรยากาศจะเรียกวา “ดาวตก”
อกุ กาบาตประกอบไปดวยธาตุ
คารบ อน ซ่งึ สว นใหญจะเปนชนดิ
เหล็กและนิกเกิล

๓4

34 คมู ือครู บรู ณาการเศรษฐกิจพอเพียง

การสรางสรรคผลงานทัศนศิลปแบบสื่อผสม (Mixed Media) เปนผลงานที่สรางสรรคข้ึนจาก
การนาํ เอาวสั ดชุ นดิ ตา งๆ มาผสมผสานกนั ในชน้ิ งานหนงึ่ ๆ จนทาํ ใหเ กดิ ความโดดเดน และมคี วามนา สนใจใน
ผลงานเปน อยา งมาก และเพอื่ เปน การกระตนุ ความคดิ สรา งสรรคข องนกั เรยี น ครใู หน กั เรยี นสรา งสรรคผ ลงาน
แบบสอ่ื ผสมขนึ้ มาคนละ 1 ชน้ิ โดยนาํ วสั ดเุ หลอื ใชท ส่ี ามารถพบไดใ นทอ งถนิ่ เชน ขวดนาํ้ กอ นหนิ ขา วเปลอื ก
เปลอื กไม เปน ตน มาสรา งสรรคผ ลงาน เพอ่ื ประหยดั คา ใชจ า ยของนกั เรยี นตามหลกั ปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพยี ง
พรอมท้งั ต้ังช่อื ผลงานและออกมานําเสนอผลงานใหเ พอ่ื นชมหนาชน้ั เรียน

กระตนุ ความสนใจ สาํ รวจคน หา อธบิ ายความรู ขยายความเขาใจ ตรวจสอบผล
Explain
Explore

Engage Expand Evaluate

สํารวจคนหา

ใหนักเรียนศึกษาเทคนคิ และ
ขั้นตอนการปฏบิ ัตงิ านในการเกบ็
รายละเอียดของผลงานขนั้ สดุ ทา ย
โดยเฉพาะการเลอื กใชว ัสดุทจ่ี ะนาํ มา
ตกแตง เทคนคิ ในการตกแตง ผลงาน
ใหม คี วามสมบรู ณและสื่อความหมาย
ไดอ ยางท่ีออกแบบไว

ขั้นที่ ๖ นําพูกันแตมกาว แลววาดเปนรูปดาราจักร โรยผงเกล็ดเพชรหลากสี เกรด็ แนะครู
ลงบนรปู ทว่ี าด จากนั้นใชผ งเกล็ดเพชรตกแตง สวนอืน่ ๆ ของผลงานตามจนิ ตนาการ
ครูแนะนาํ นักเรียนเพิม่ เตมิ
เกย่ี วกับสสี เปรยท่สี ามารถนํามาใช
แทนสีอะครลิ กิ ในการสรา งสรรค
ผลงานวา สีสเปรยเปน สที ใี่ ชสําหรับ
งานพน มคี ุณภาพสงู แหง เร็ว สสี วย
เงางาม มคี วามคงทน และสามารถ
ยึดเกาะไดดบี นทุกพื้นผวิ นิยมนาํ มา
ใชพนทง้ั ภายนอกและภายในอาคาร
บนพนื้ ผวิ ปนู ฉาบคอนกรีต ไม เหล็ก
หรือพืน้ ผวิ อื่นๆ ทม่ี ีลกั ษณะเดยี วกัน
สามารถใชงานไดอ ยา งหลากหลาย
ตามแตล ะประเภทของสีสเปรย

นกั เรยี นควรรู

ดาราจักร หรือกาแล็กซี (Galaxy)
เปนศัพททางดาราศาสตร คือ ระบบ
ของดาวฤกษนับลานดวงที่มารวมกัน
ขัน้ ที่ ๗ เกบ็ รายละเอยี ดของผลงาน โดยใชส ีและผงเกล็ดเพชรตกแตง จนผลงาน เปน ระบบทกี่ วา งใหญม าก ซงึ่ ประกอบ
เรียบรอ ยสมบูรณตามแนวคิดทีไ่ ดอ อกแบบไว ดวยกระจุกดาวฤกษ ดาวเคราะห

ดาวหาง แกส ฝุน อกุ กาบาต และเทห
ฟากฟาอื่นๆ รูปรางของดาราจักรมี
๓๕ เปน แบบไขหรอื ทรงรีแบบกน หอยแบบ

กงั หนั และแบบรปู รา งไมแ นน อน การ
วาดรูปดาราจักรในผลงานทัศนศิลป
ในลกั ษณะทเี่ ปน จนิ ตนาการ ไมจ าํ เปน
ตองวาดใหเหมือนจริงไปทั้งหมด
รวมถึงการใหสีสันดวย ผูสรางสรรค
สามารถจะเสริมเติมแตงตามมุมมอง
ของตนได เพยี งแตส อื่ ใหร วู า เปน รปู ใด
ก็เพียงพอแลว

คมู อื ครู 35

กระตนุ ความสนใจ สาํ รวจคน หา อธบิ ายความรู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล

Explore Explain

Engage Expand Evaluate

สํารวจคนหา (ยอจากฉบบั นักเรียน 30%)

ใหนักเรียนสืบคนขอมูลเก่ียวกับ เสรมิ สาระ
ความสําคัญของความคิดสรางสรรค
ทมี่ ตี อ การสรา งสรรคผ ลงานทศั นศลิ ป ทศั นศิลป์กับความคดิ สรา้ งสรรค์
จากหนังสือในหองสมุด เว็บไซตใน
อินเทอรเน็ต และแหลงการเรียนรู การสร้างสรรค์ผลงานทัศนศิลป์ให้ประสบความสำาเร็จ นอกจากฝีมือที่ยอดเยี่ยมแล้ว ความคิดสร้างสรรค์ก็มีความสำาคัญ
ตา งๆ เป็นอย่างมาก เพราะทำาให้ผลงานมีลักษณะโดดเด่น อย่างไรก็ตาม การแสดงออกทางความคิดสร้างสรรค์ของแต่ละบุคคล
จะไม่เท่าเทียมกัน ซึ่งจากการวิจัยของนักจิตวิทยาและนักการศึกษาพบว่า บุคคลท่ีมีความคิดสร้างสรรค์สูง จะมีพฤติกรรม
อธิบายความรู ในลกั ษณะดงั ตอ่ ไปน้ี

ใหน กั เรยี นรว มกนั อภปิ รายเกยี่ วกบั ๑. มีความไวต่อการรับรู้ เม่ือได้สัมผัสกับสิ่งเร้าจากภายนอก มีประสาทสัมผัสดี สามารถรับรู้และเข้าใจสถานการณ์ท่ี
ความสาํ คญั ของความคดิ สรา งสรรคท ี่ ประสบไดด้ ีกว่า และมมี ุมมองในด้านทคี่ นทั่วไปคิดไม่ถงึ หรือไมส่ นใจ
มีตอการสรางสรรคผลงานทัศนศิลป
ท้ังน้ี ครูอาจหาภาพตัวอยางผลงาน ๒. มคี วามยดื หยนุ่ ทางความคดิ มปี ระสทิ ธภิ าพตอ่ การเผชญิ สถานการณใ์ หมๆ่ สงู รวมทง้ั สามารถเปลย่ี นแปลงแนวคดิ
มาใชป ระกอบการอภปิ รายดว ย โดยครู ทศั นคติ เมอื่ เผชิญกบั สิง่ ใหมๆ่ ได้อย่างรวดเรว็
ชวยเสริมขอมูลและสรปุ สาระสําคัญ
๓. มอี ิสระทางความคิด ชอบท่จี ะตัดสินใจเรื่องตา่ งๆ ด้วยตนเอง กล้าท่จี ะเสนอมมุ มองความคดิ ของตน โดยไม่คำานึงวา่
อาจจะคา้ นกบั คนสว่ นใหญ ่ หรอื แตกต่างจากทเี่ คยปฏบิ ตั ิสบื ตอ่ กันมา

๔. มองโลกในแงด่ ี เป็นคนใจกว้าง มคี วามอดทนสงู ตอ่ แรงกดดนั จากปัญหาตา่ งๆ ร้จู กั วเิ คราะห์ จาำ แนกหาคุณค่าของ
แนวคิดทีแ่ ตกตา่ งไปจากตน และดึงเอาสว่ นทีด่ ีมาใชก้ ับตนเอง

เกร็ดแนะครู ๕. มีทักษะในการวิเคราะห์ปญหา มีความเข้าใจลึกซ้ึงเก่ียวกับความ
สัมพนั ธข์ องตวั แปรตา่ งๆ ทีเ่ ก่ียวขอ้ งกัน รวมทั้งการคดิ ในเชงิ นามธรรม
ครคู วรแนะนําใหน กั เรียนหาภาพ
ตัวอยา งผลงานตามทน่ี ักเรยี น ๖. มคี วามสามารถในการบรู ณาการ สามารถจะบรู ณาการองคป์ ระกอบ
พจิ ารณาเหน็ วา แสดงออกถงึ การมี ตา่ งๆ เขา้ ดว้ ยกนั ใหเ้ ปน็ รปู แบบใหม ่ หรอื เปน็ แนวทางใหมเ่ พอื่ การแกไ้ ขปญั หา
ความคดิ สรา งสรรค เพอื่ การอธิบาย เพ่ิมคณุ ค่า หรอื ให้เกิดประโยชนม์ ากขน้ึ
จะไดเกิดความเขาใจท่ีชัดเจนมาก
ยง่ิ ขนึ้ ทงั้ นี้ ควรเนน ใหน กั เรยี นอธบิ าย ๗. มีคุณลักษณะแสดงถึงความมีพลัง มีแรงจูงใจสูง แสดงออกถึง
ใหไ ดวา ผลงานดงั กลา วแสดงออกถงึ ความไม่อยู่นิ่ง ชอบคิดค้น ชอบเสาะหาสิ่งแปลกใหม่อยู่ตลอดเวลา เป็นผู้ท่ี
การมคี วามคิดสรา งสรรคอยางไร ซึง่ ต่ืนตวั พยายามหาขอ้ มูลขา่ วสารทท่ี ันต่อเหตกุ ารณอ์ ยู่เสมอ
การอธิบายไมม ีถูก - ผดิ เนอ่ื งจากการ
พจิ ารณาผลงานกข็ น้ึ อยกู บั ความชอบ คุณสมบัติดังกล่าวข้างต้น ล้วนปรากฏอยู่ในตัวของศิลปินท่ีมีช่ือเสียง “Tahitian woman under the palms” (ค.ศ.
ความพึงพอใจ ซ่ึงแตละคนอาจมี หลายท่าน เช่น มีเกลนั เจโล ด ี โลโดวโี ก บโู อนารโ์ รต ี ซโี มนี (Michelangelo ๑๘๙๒) ผลงานของเออแฌน อ็องรี ปอล โกแก็ง
ความชอบแตกตา งกันออกไปได di Lodovico Buonarroti Simoni) ฟนิ เซนต ์ วิลเลยี ม ฟาน กอ็ กฮ์ (Vincent (Eugène Henri Paul Gauguin)
Willem Van Gogh) เออแฌน อ็องรี ปอล โกแก็ง (Eugène Henri Paul
Gauguin) เซอจโิ อ บสั ทาเมนเต้ (Sergio Bustamante) เปน็ ตน้

นกั เรียนควรรู ๓๖

ความคิดสรางสรรค หรือ Creative
Thinking คอื กระบวนการคดิ ของสมอง
ท่ีสามารถจะคิดไดอยางหลากหลาย
และมคี วามแปลกใหมไ ปจากเดิม รวมถึงสามารถจะนําไป
ประยกุ ตก บั ทฤษฎี หรอื หลกั การไดอ ยา งสอดคลอ งถกู ตอ ง
เปน ระบบ จนนาํ ไปสกู ารคดิ คน และสรา งสรรคส งิ่ ตา งๆ ได
ใหม หรือเกดิ รปู แบบทางความคิดใหมๆ ได

36 คูมือครู

กระตนุ ความสนใจ สํารวจคนหา อธบิ ายความรู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล
Explain Expand Evaluate

Engage Explore

อธิบายความรู

ใหนักเรียนชวยกันอธิบายขั้นตอน
การปฏิบัติงานในการสรางสรรค
ผลงานทัศนศิลปจากผลงานตัวอยาง
แลวชวยกันสรุปขั้นตอนหลักๆ ที่
จาํ เปน ตอ งใชใ นการสรา งสรรคผ ลงาน
ทศั นศิลปแ บบสอ่ื ผสม

๓. แนวทางการวิเคราะหผ ลงานทัศนศิลป ขยายความเขาใจ

วิเคราะหการใช้ทัศนธาตุและหลักการออกแบบ ผลงานสื่อผสมชิ้นนี้มีการใชทัศนธาตุหลายอยางมา ใหน กั เรยี นแตล ะคน หรอื จะจดั แบง
ผสมผสานกนั แตท ีเ่ ห็นไดช ดั เจนจะเปนรปู รา ง รูปทรง พืน้ ผวิ ของวัสดุท่นี ํามาใช สีของวสั ดุ ซึง่ สวนใหญจ ะมลี ักษณะ เปน กลุมก็ได กลุมละ 2 - 3 คน ใหนาํ
เปนไปตามสภาพด้งั เดิมของวสั ดุนนั้ ๆ สําหรับพื้นท่วี างจะมีมาก เกดิ จากการจดั วางระยะหา งของวัสดุ เพอื่ ตอ งการ วัสดุท่ีหลากหลายมาสรางสรรคเปน
สื่อความหมายถงึ ความเปน อวกาศ ผลงานทัศนศิลปแบบสื่อผสม เพื่อ
สื่อความหมาย (หรืออาจถายทอด
การออกแบบ มีการจัดระเบียบวัสดุท่ีนํามาใชใหไดสัดสวนและจัดวางตามระยะใกล - ไกลไดอยางเหมาะสม จินตนาการ ถายทอดประสบการณ
วสั ดแุ ละสีมีความกลมกลืนกัน รวมท้งั สอดคลองกับแนวคดิ ทตี่ อ งการนาํ เสนอ และดวยเหตุที่เรื่องราวเก่ียวกับอวกาศ หรอื บรรยายเหตกุ ารณ) มา 1 ชน้ิ ระบุ
ซ่ึงเปน บรรยากาศทม่ี ืด จงึ ใชฉากหลังเปน พน้ื สดี าํ การจัดวางช้ินสว นคํานงึ ถงึ ความสมดลุ เชน การวาดรูปดาราจกั ร ขอมูลสังเขปของผลงาน พรอมท้ัง
ไวท างดานบนขวาของภาพ เพอ่ื ส่อื ท้งั เนอื้ หาและถวงน้ําหนกั เปน ตน ทาํ การวเิ คราะหผ ลงานดว ย เสรจ็ แลว
นําผลงานสงครผู ูสอน
วเิ คราะหร ปู แบบ เนอื้ หา และคณุ คา ในผลงานทศั นศลิ ป เปน ผลงานสอ่ื ผสมแบบรปู ลกั ษณใ นลกั ษณะ ๓ มติ ิ
ผสมผสานกับจนิ ตนาการของผูสรา งสรรค งานแตละสวนสามารถสอ่ื ความหมายได ตรวจสอบผล

เนอื้ หา เปน เรอื่ งราวของมนษุ ยต า งดาวทก่ี าํ ลงั ชนื่ ชมความงามของโลกทมี่ สี เี ขยี วและสฟี า้ สดใส แตกตา งจากสแี ละ ครูพิจารณาการสรางสรรคผลงาน
ผวิ พน้ื ขรขุ ระของดาวเคราะหท มี่ นษุ ยต า งดาวกาํ ลงั ยนื อยู สอื่ เรอ่ื งราวทเ่ี ปน สากลผสมกบั จนิ ตนาการของผสู รา งสรรค ส่ือผสมของนักเรียน โดยพิจารณาถึง
แนวคิด ลักษณะของผลงาน เทคนิค
คุณคาของผลงานชิ้นน้ี ผูสรางสรรคตองการใหผูชมเขาใจเร่ืองราวไดโดยงาย จึงใชเทคนิค วิธีการ และวัสดุท่ี วธิ กี ารในการปฏบิ ตั งิ าน การวเิ คราะห
ไมซ บั ซอ น ทง้ั นี้ การเลอื กใชต วั ตกุ๊ ตาและวสั ดทุ เี่ ปน ของเดก็ เลน ทไ่ี มใ ชแ ลว มาสรา งสรรคผ ลงานจงึ นา จะเนน การสอื่ สาร และบรรยายผลงานทเี่ สรจ็ สมบรู ณแ ลว
กับกลุมผูชมวัยเด็กเปนหลัก โดยอาจสื่อความคิดวา แมมนุษยตางดาวท่ีอยูไกลแสนไกลยังช่ืนชอบความงามของโลก
ดงั นน้ั มนษุ ยก ค็ วรใหค วามใสใ จชน่ื ชมความงามของโลกดว ยเชน กนั หรอื ชว ยกนั รกั ษาโลกใบนใี้ หค งความงามไวต ลอดไป เกรด็ แนะครู

๓๗ ครูควรแนะนาํ นกั เรียนวา
หลงั จากสรา งสรรคผลงานส่อื ผสม
นักเรียนควรรู รวมถงึ ผลงานทศั นศิลปป ระเภทอน่ื ๆ
เสรจ็ เรียบรอยแลว ควรทําการ
อวกาศ บริเวณท่ีอยูไกลออกไปจากโลกและดวงดาว จัดเปนท่ีอยูของดาวเคราะหและดาวฤกษ วิเคราะหผลงานชนิ้ ดังกลาว ในดา น
อวกาศหลาย ๆ อวกาศ เมอ่ื นาํ มารวมกนั จะกลายเปน จกั รวาล นกั วทิ ยาศาสตรห ลายทา นมคี วามเหน็ วา การใชทัศนธาตแุ ละการออกแบบ
จกั รวาลเกดิ ขึน้ จากการระเบดิ ครั้งรนุ แรงทีเ่ รยี กวา “บิกแบงค” ( Big Bang) เมอ่ื 14 ลานลา นปมาแลว รูปแบบ เน้อื หา คุณคา ของผลงาน
การวเิ คราะหส ามารถปฏิบตั ิดวย
ตนเอง (ตองทําใจใหเปนกลาง อยา
เขาขา งตนเอง) หรอื ใหผ ูอื่นวิเคราะห
เพอื่ จะไดน าํ ความรไู ปใชพัฒนา
ผลงานชน้ิ ตอ ๆ ไปใหด ขี ึน้

คูมือครู 37

กระตนุ ความสนใจ สาํ รวจคน หา อธบิ ายความรู ขยายความเขาใจ ตรวจสอบผล
Engage Explore
Explain

Elaborate Evaluate

กระตนุ ความสนใจ (ยอ จากฉบบั นกั เรียน 30%)

ครูต้งั คําถามกระตนุ ความสนใจ ò. การสรา้ งสรรค¼ลงานทัศนศิลป์áบบ ò มิµ ิ áละ ó มµิ ิ
ของนักเรยี น ดงั น้ี
ผลงานทัศนศิลปแ บบ ๒ มิติ จะเปน ผลงานทีส่ รา งสรรคข ้นึ บนพ้นื ผิวระนาบ มเี ฉพาะความกวา งและความยาว
• ผลงานทัศนศิลปแบบ 2 มติ ิ เชน ภาพวาด ภาพเขยี น ภาพพมิ พ เปน ตน สว นผลงานทศั นศลิ ปแ บบ ๓ มติ ิ จะเปน ภาพทมี่ ที งั้ ความกวา ง ความยาว
กบั 3 มติ ิ สามารถจาํ แนก และความลึก (ความสงู ) เชน งานประตมิ ากรรม งานสถาปต ยกรรม เปน ตน ในที่นจ้ี ะนําองคประกอบตา งๆ ทาง
ไดจ ากสิ่งใด ทศั นธาตมุ าออกแบบ เพอื่ ถา ยทอดเรื่องราวทเี่ ปนประสบการณออกมาเปน ผลงานทศั นศิลปแ บบ ๒ มิติ และ ๓ มิติ
(แนวตอบ จาํ แนกจากความรูสึก
ท่ีประสาทตาไดเ ห็นผลงาน แลว ตวั อยา ง การละเลน ของเดก็ ชนบท
จาํ แนกผลงานวา มีความกวา ง
ความยาว และมคี วามลกึ ดวย ๑. แนวคดิ
หรอื ไม)
การสรา งสรรคผ ลงานทศั นศลิ ปแบบ ๒ มติ ิ และ ๓ มิติ ผสมผสานกนั ใน
• ผลงานทศั นศลิ ปแบบ 2 มติ ิ กับ ผลงานชนิ้ เดยี วกนั เพอื่ ถา ยทอดประสบการณ ความประทบั ใจ เปน เรอื่ งราว
3 มิติ แบบใดมีความสวยงาม การละเลนของเด็กท่ีอยูในชนบท ซ่ึงว่ิงเลนกันอยางสนุกสนานทามกลาง
มากกวา กนั สภาพแวดลอมท่ีเปน ธรรมชาติ
(แนวตอบ มิตไิ มสามารถใช
จาํ แนกความสวยงามของผลงาน ๒. ข้ันตอนการท�า
ได จงึ ไมอ าจระบไุ ดวา แบบใด
มีความสวยงามมากกวา กนั )

สํารวจคน หา

ใหน ักเรยี นไปสบื คนขอ มูล
เกยี่ วกับลกั ษณะ เทคนิค วิธีการ
ในการสรา งสรรคผลงานทศั นศลิ ป
แบบ 2 มิติ กบั 3 มิติ จากหนังสือ
ในหองสมุด เว็บไซตในอินเทอรเน็ต
และแหลง การเรยี นรูต า งๆ

อธบิ ายความรู ขนั้ ที่ ๑ การออกแบบ หรอื การรา งแบบงานจติ รกรรมและงานประตมิ ากรรมทจ่ี ะ
ตองจดั ทาํ และการติดตงั้ ผสมผสานผลงานท้งั ๒ ประเภทเขา ไวดวยกันเม่อื แลวเสรจ็
ใหน ักเรียนรวมกนั แสดงความ โดยใหม ีความสอดคลองกับหลกั การออกแบบ
คิดเหน็ เกย่ี วกบั ลักษณะของผลงาน
ทศั นศลิ ปแ บบ 2 มิติ และ 3 มิติ
และประเภทของผลงาน

๓๘

38 คูมอื ครู เกร็ดแนะครู

ครูควรอธิบายเพ่มิ เติมเกย่ี วกับมิตลิ วงท่ีปรากฏอยใู นผลงานทัศนศลิ ปแ บบ 2 มิติ เชน
ภาพจิตรกรรมที่ตรวจสอบไมไดดวยการวัด แตรับรูไดจากอารมณ ความรูสึก เปนตน
เหมอื นอยา งทเี่ ราถา ยภาพวตั ถทุ ม่ี คี วามหนาออกมาเปน ภาพ โดยภาพของวตั ถทุ ป่ี รากฏ
เราจะรูวามีความกวาง ความยาว และความหนา แตการวัดเราจะตรวจสอบไดเฉพาะ
ความกวางและความยาวเทานั้น มติ ิในลักษณะน้จี ึงถูกเรยี กวา “มติ ิลวง”

กระตุนความสนใจ สาํ รวจคน หา อธบิ ายความรู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล
Explain
Explore

Engage Expand Evaluate

สาํ รวจคน หา

ใหนักเรียนศกึ ษาถึงการจัดเตรยี ม
วสั ดุ - อปุ กรณทจี่ ะใชกับผลงาน
ทัศนศิลปแบบ 2 มิติ กับ 3 มิติ ที่มี
ลกั ษณะตา งกัน วาการปฏบิ ัติแบบใด
จะตองใชวสั ดุ - อุปกรณใดบาง

นักเรยี นควรรู

เตรียมวัสดุ อุปกรณ ในการปฏิบัติ
งานทศั นศลิ ป ผสู รา งสรรคค วรเตรยี ม
วัสดุ อุปกรณใหพรอมกอนเริ่มลงมือ
ปฏบิ ตั งิ าน มใิ ชป ฏบิ ัติงานไปหา
อปุ กรณไ ป ทงั้ นี้ เพอื่ เปน การฝก ตนเอง
ใหมีระเบียบวินัยในการทํางาน เปน
การฝกความคิดใหเห็นภาพของงาน
ต้ังแตตนจนถึงข้ันสุดทาย ซึ่งจะชวย
ทําใหเปนคนที่มีกระบวนการทํางาน
อยางเปน ระบบ

นกั เรียนควรรู

เคร่ืองมือสําหรับงานปน โดยท่ัวไป
จะมีลกั ษณะดงั น้ี
1. แบบที่ทําดวยโลหะ ทําจาก
ลวดเหลก็ หรอื ลวดทองเหลือง
ขน้ั ท่ี ๒ เตรียมวัสดุ อุปกรณ ซ่ึงจะประกอบไปดวยดินน้ํามัน หรือดินเหนียว มีลักษณะเปน หว งครึง่ วงกลม
ลวดอะลูมิเนียม แผนไมกระดาน (หรือแผนไมอัด หรือแผนพลาสติกลูกฟูกก็ได)
กระดาษขาว ๑๐๐ ปอนด สีนา้ํ พูก นั จานสี ไมคํา้ ยัน และเครอ่ื งมอื สําหรบั งานป้น หรอื โคงมนที่ปลายดานหน่งึ
ท้ังน้ี วสั ดุ อปุ กรณควรเตรียมใหพ รอ มกอ นเร่ิมงาน สว นอกี ดานจะเปน ปลายตัด
หรือเฉยี ง มหี ลายแบบ ใชสาํ หรบั
การข้ึนรปู ขูด เกลา ควักเนื้อดนิ
และตกแตงรายละเอียด
2. แบบที่ทําดวยไม ปลายดานหนึ่ง
๓๙ เปน ไมห นา แบนตดั เฉยี งประมาณ

45 องศา หรือหนาตัดตรง
90 องศา สว นปลายอีกดา นหนงึ่
จะมลี ักษณะกลมมน หรอื เรียว
ใชส าํ หรบั ตดั เฉอื นปาดผวิ ดนิ ใหเ รยี บ ทาํ ใหเ กดิ รอยบนพน้ื ผวิ และตกแตง
รายละเอยี ด มีหลายแบบและหลายขนาด
3. แบบผสม ปลายดา นหนง่ึ มลี วดเหลก็ หรอื ลวดทองเหลอื ง สว นอกี ขา งหนง่ึ
เปนไมหนาแบน มหี ลายแบบ เชน ตัดกวา ง 30 องศา ตดั เฉียง 45 องศา
ตัดตรง 90 องศา เปน ตน ลักษณะการใชเหมือน 2 ชนิดแรก

คูม อื ครู 39

กระตุนความสนใจ สาํ รวจคน หา อธิบายความรู ขยายความเขาใจ ตรวจสอบผล

Explore

Engage Explain Elaborate Evaluate

สาํ รวจคน หา (ยอจากฉบบั นกั เรียน 30%)

ใหนักเรียนศึกษาขั้นตอนการทํา
ผลงานทัศนศิลปแบบ 3 มิติ วามี
เทคนิค วิธีการทํางานอยางไรท่ีจะให
ผลงานออกมามคี ุณภาพ

NET ขอ สอบป 52 ข้ันที่ ๓ นาํ ลวดอะลมู เิ นยี มมาดดั ทาํ เปน โครงหนุ จากนน้ั นาํ ดนิ นา้ํ มนั หรอื ดนิ เหนยี ว
มาพอกบนโครงหนุ คอ ยๆ ตัดทอน เพ่มิ เตมิ ตกแตง ขูดเกลาใหไดร ูปรา งลักษณะ
โจทยถ ามวา ประติมากรรมใน อยางที่ตองการ ทั้งนี้ ตองกําหนดสัดสวน ทาทางใหมีลักษณะเหมือนจริงตาม
ขอใดจดั เปนกระบวนการเชงิ บวก ธรรมชาติ โดยใชเครื่องมือสําหรับงานป้นคอยๆ เก็บรายละเอียดบนตัวหุน เมื่อ
ป้นหุนตัวแรกเสร็จเรียบรอยแลวจึงป้นหุนตัวท่ีสอง รวมทั้งหุนประกอบอื่นๆ ตาม
1. รปู ปนู ปน หนาคนจากดนิ เหนียว ขั้นตอนเหมือนอยางป้นหุนตัวแรก พรอมทําอุปกรณการเลนสําหรับหุนใหพรอม
2. บานประตวู ัดสุทศั น โดยใชล วดอะลูมิเนียมเปนแกนหลกั
3. ประติมากรรมหนิ
4๐
รูปเจาแมก วนอมิ
4. งานแกะสลกั น้าํ แขง็ นกั เรียนควรรู

(วิเคราะหคาํ ตอบ ตอบขอ 1. อะลูมเิ นยี ม เปนโลหะชนิดหนึ่งในกลุมโลหะทม่ี ีนา้ํ หนักเบา มคี วามหนาแนน นอย
เพราะคาํ ตอบในขอ 2, 3 และ 4 มีความเหนยี วมาก สามารถนาํ มาใชใ นการขนึ้ รูปดว ยกรรมวธิ ีตา งๆ ไดง า ย
เปนงานแกะสลัก ซง่ึ ถือวา เปน
กระบวนการเชงิ ลบ เพราะตอง
สกัดเอาเนอ้ื วัสดุบางสว นออก
จากวสั ดโุ ดยรวม เพ่อื ใหเ ปน
รูปราง สวนขอ 1. เปนงาน
ประตมิ ากรรมทตี่ อ งนาํ วสั ดพุ อก
หรอื เพมิ่ เขา ไปบนโครงหนุ
จึงจะเปนรูปราง คําตอบขอ 1.
จงึ เปนกระบวนการเชงิ บวก)

นกั เรยี นควรรู

โครงหนุ เปนแกนสําหรับให
ดนิ นา้ํ มนั หรือดนิ เหนียวยดึ เกาะ
เพอ่ื ใหง านประติมากรรมคงรปู
อยไู ด ไมห ักพงั เสยี กอนในระหวาง
ปน หรือเม่อื ผลงานแลวเสรจ็
โดยเฉพาะงานปนท่มี ีสวนตางๆ
ยน่ื ออกมา หรอื โคงงอ สว นใหญน ยิ ม
ใชล วดอะลูมเิ นยี มในการทํา เพราะ
สามารถดดั งอใหเปนรปู ตางๆ
ไดงาย ในกรณที ่ีงานปนมีขนาดเล็ก
ไมจ ําเปนจะตอ งทําโครงหุนก็ได

40 คมู ือครู

กระตนุ ความสนใจ สาํ รวจคน หา อธิบายความรู ขยายความเขาใจ ตรวจสอบผล
Explain
Explore

Engage Elaborate Evaluate

สาํ รวจคนหา

ใหนกั เรยี นศึกษาการตดิ ตั้ง
ผลงานทศั นศลิ ปแ บบ 3 มติ ิ ซง่ึ จะตอ ง
สื่อความหมาย บอกเลาเรื่องราวได
ขณะเดียวกันก็ตองสอดคลองกับ
หลกั การออกแบบ มคี วามเปน เอกภาพ
มีความกลมกลืน และมีความสมดุล
เพอ่ื ใหผลงานมคี วามสวยงาม

นักเรยี นควรรู

ดนิ สําหรับดนิ ท่นี ํามาใชในงานปน
สามารถใชไดท้ังดินเหนียวและดิน
นํ้ามัน ซึ่งจะมีคุณสมบัติแตกตางกัน
โดยดินเหนียวจะหาไดง าย ไมตอ งซ้อื
แตมีขอเสีย คือ เมื่อปนเสร็จแลว
จะตองคลุมไวดวยผาเปยกหมาดๆ
เพราะถาปลอยใหแหงดินจะแตก จึง
ไมเหมาะกับงานท่ีตองเก็บไวนาน
สว นดนิ นาํ้ มนั เหมาะสําหรบั งานทจี่ ะ
ตอ งตง้ั แสดง หรอื เกบ็ ผลงานไวน านๆ
โดยควรเลือกชนดิ ท่ปี ลอดสารพิษ
(Non toxic)

นกั เรียนควรรู

ความเปน เอกภาพ ความเปน
อันหนงึ่ อนั เดยี วกันของการจัด
ข้ันท่ี ๔ ใชด นิ นาํ้ มนั มาแปะตดิ บนแผน ไมก ระดาน เพอื่ ทาํ เปน พนื้ ผวิ โดยพอกดนิ นาํ้ มนั องคป ระกอบศลิ ป ท้งั ดา น
ใหห นาเพอ่ื จะไดส ะดวกตอ การตดิ ตงั้ ตวั หนุ เมอ่ื ทาํ พนื้ เสรจ็ เรยี บรอ ยแลว คอ ยๆ นาํ หนุ รูปลกั ษณะและดานเนอ้ื หาเรอ่ื งราว
มาติดต้ังทีละตัวพรอมอุปกรณการเลน ตรวจสอบความมั่นคงในการยึดติดกับพ้ืน เปน การประสาน หรอื จดั ระเบียบของ
จัดวางตําแหนง โดยคาํ นงึ ถงึ ความเปน เอกภาพและความสมดลุ ตามท่ไี ดรางแบบเอาไว

สวนตางๆ ในงานใหเกดิ ความเปน
หนง่ึ เดยี ว โดยการเชอ่ื มโยงสว นตา งๆ
4๑ ใหสมั พนั ธก ัน ซง่ึ เอกภาพของงาน

ทัศนศลิ ปจะประกอบไปดว ยเอกภาพ
ของการแสดงออกและเอกภาพของ
รปู ทรง

คูม ือครู 41

กระตนุ ความสนใจ สาํ รวจคน หา อธบิ ายความรู ขยายความเขาใจ ตรวจสอบผล

Explore

Engage Explain Expand Evaluate

สาํ รวจคน หา (ยอ จากฉบบั นกั เรยี น 30%)

ใหน ักเรียนศกึ ษาข้นั ตอนการทํา
ผลงานทัศนศลิ ปแ บบ 2 มิติ ท่ีเปน
งานจิตรกรรม วามีเทคนิค วิธีการ
ทาํ งานอยางไรที่จะใหผลงานออกมา
สวยงามและมีคุณภาพ

เกร็ดแนะครู

ครูอาจช้แี นะนักเรียนวา
การสรา งสรรคผ ลงานทศั นศลิ ป
ท่ีนําผลงานทัศนศลิ ปแ บบ 2 มติ ิ
กบั 3 มิติ มาผสมผสานกนั ไมมี
กฎเกณฑแ นน อนตายตัววา ควรจะ
ตองทําผลงานแบบใดกอ น - หลัง
ขึน้ อยกู บั ความถนัดและเทคนคิ
วธิ ีการของผสู รางสรรคแตล ะคน
รวมไปถึงการออกแบบวา จะให
ผลงานแบบใดมาเสรมิ แบบใด เพือ่
ใหผลงานโดยรวมมีความสมบรู ณ

นกั เรยี นควรรู ขัน้ ที่ ๕ รางแบบทิวทัศนในสวนที่เปนงานจิตรกรรมลงบนกระดาษ ซึ่งผนึกติดไว
กบั แผน กระดานรองเขยี น ระบายสนี า้ํ บนแบบทร่ี า งไว โดยใชน าํ้ หนกั ของสแี สดงระยะ
แผน กระดานรองเขียน ใชส าํ หรับ ใกล - ไกลตามทเ่ี ปน จรงิ ซึง่ ผลงานทแ่ี ลวเสร็จออกมาจะมีลักษณะเปน ๒ มติ ิ
รองรบั กระดาษ ทําดว ยไมอ ดั หรือ
วัสดุแผน บางๆ เพอื่ ใหม นี ํา้ หนกั 4๒
เบา สามารถนําตดิ ตวั ไปวาดภาพ
นอกสถานท่ีไดงาย โดยใหด า นบน บูรณาการเศรษฐกจิ พอเพียง
หรอื ดา นขางตดิ ตวั หนีบ เพ่อื ใช
สาํ หรับหนบี กระดาษใหต ิดอยกู ับ การสรา งสรรคผลงานทศั นศิลปแ บบ 2 มิติ และ 3 มิติ เปน ผลงานทศั นศลิ ปท ี่มคี วาม
แผนกระดานรองเขยี น ทําใหส ามารถ โดดเดน ในเรอ่ื งของรูปรา ง - รูปทรง ไมแ บนเรยี บเหมือนงานวาดและงานระบาย ลักษณะของงาน
เขียนงานงา ย และหลงั ใชง านเสรจ็ จงึ เปนไดห ลายรูปทรง เพ่อื เปน การปลกู ฝง ทกั ษะการสรา งสรรคผลงานแบบ 2 มิติ และ 3 มติ ิ
แลว ควรดงึ ตวั หนบี ออก จากน้ัน ครใู หน ักเรยี นแบง กลุม กลุมละ 4 - 6 คน ใหนกั เรียนแตล ะกลมุ สรา งสรรคผลงานทัศนศิลปแบบ
ทาํ ความสะอาด เก็บเขาที่ 2 มิติ หรอื แบบ 3 มิติ ตามความถนดั และความสนใจ 1 ช้ินงาน โดยคาํ นึงถงึ ความประหยัดตาม
ใหเรยี บรอ ย หลกั ปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพียง และตัง้ ช่อื ทม่ี ีความสอดคลองกบั ผลงาน และออกมานาํ เสนอ
ผลงานใหเ พอ่ื นชมหนา ช้นั เรียน ในประเด็นแนวคิด การออกแบบ และการเลือกใชว สั ดุ อปุ กรณ
42 คูม อื ครู

กระตนุ ความสนใจ สาํ รวจคน หา อธิบายความรู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล
Explain
Explore

Engage Expand Evaluate

สํารวจคนหา

ใหน กั เรยี นศกึ ษาขอ มลู เกยี่ วกบั การ
เก็บรายละเอียดของผลงาน ขั้นตอน
การนําผลงานทัศนศิลปแบบ 2 มิติ
กับ 3 มิติ มาตดิ ตัง้ ผสมผสานกัน จน
ผลงานเสร็จเรียบรอยสมบูรณอยางท่ี
ไดอ อกแบบไว

ขน้ั ท่ี ๖ ใหนําภาพจิตรกรรมมาวางติดประกอบเปนฉากดานขางของงาน เกรด็ แนะครู
ประตมิ ากรรม โดยใชไ มค า้ํ ยนั ไวด า นหลงั ภาพจติ รกรรมใหอ ยตู ดิ กบั งานประตมิ ากรรม
ครแู นะนาํ ข้ันตอนงา ยๆ ในการ
ขน้ั ที่ ๗ ตรวจความสมบูรณเรียบรอยของผลงาน โดยใชดินน้ํามันและสีแตงแตม สรา งสรรคผลงานปน แกนักเรยี น
สวนทย่ี งั ตกหลน เสร็จแลวนาํ ไปต้ังแสดง ท้งั นี้ ใหร ะมัดระวงั เรอ่ื งความรอน อยาให
ผลงานโดนแสงแดดและการเคลือ่ นยา ยตองทําอยางเบามือ 1. หาตวั อยา งที่มีความนา สนใจ
ในแงม มุ ตา งๆ แลวทดลองนาํ
4๓ มาศกึ ษาดูวา มลี ักษณะใดทน่ี า
สนใจ พจิ ารณาใหร อบดานกอน
นกั เรยี นควรรู แลวจงึ ลงมือปฏบิ ตั ิ

ระมัดระวัง คุณสมบัติประการหนึ่งของดินนํ้ามันก็คือจะออนตัวเม่ือไดรับความรอน หรือสัมผัส 2. ทดลองนาํ แบบทส่ี นใจมาปน
กบั อณุ หภมู ิสงู ซง่ึ จะมผี ลทําใหง านปนชํารดุ เสียหายได ดังน้นั กอนตัดสินใจวาจะเลือกใชว สั ดใุ ดใน ดว ยดนิ เหนยี ว หรือดนิ น้าํ มัน
งานปน จงึ ควรพจิ ารณาถึงสภาพแวดลอ มท่ีจะนาํ ผลงานไปตัง้ แสดง หรือเกบ็ รกั ษาดว ย เปน การข้นึ รูปโครงสรางแบบ
คราวๆ จากนน้ั หารูปแบบ
สว นรวมของแบบใหถูกตอง
ตามท่เี ปนจริง

3. ขณะปน คอ ยๆ เพม่ิ เตมิ ผลงาน
ใหมีความชัดเจนไดสัดสวน
ยิง่ ขน้ึ ซึ่งในขัน้ ตอนนี้จะตอ ง
คอยๆ พอกดนิ ทีละนอยและ
สงั เกตวาจะเพมิ่ ความหนา หรอื
ความบางตรงสว นใดบา ง ทง้ั น้ี
เพือ่ ใหรูปท่ีปนอยมู ีขนาดและ
สดั สวนที่เหมือนจรงิ มากทีส่ ุด

4. เตรยี มองคป ระกอบและราย
ละเอยี ดท่ีเก่ียวของ เพอื่ นาํ มา
เสรมิ งานปน ใหม ีเร่อื งราวทนี่ า
สนใจ

5. เปน การตกแตงเพมิ่ เตมิ ราย
ละเอียด โดยพจิ ารณาดวู าสง่ิ ที่
ปนน้ันมคี วามสูง - ต่าํ อยางไร
สว นใดควรเพมิ่ เตมิ สว นใด
ควรลด แลว คอยๆ เสรมิ แตงจน
ผลงานมคี วามเรยี บรอยสมบูรณ

คูมือครู 43

กระตนุ ความสนใจ สํารวจคน หา อธบิ ายความรู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล
Explain Expand Evaluate

Engage Explore

อธบิ ายความรู (ยอจากฉบับนกั เรียน 30%)

ใหนักเรียนชวยกันอธิบายขั้นตอน ๓. แนวทางการวเิ คราะหผลงานทศั นศลิ ป
ในการสรางสรรคผลงานทัศนศิลป
แบบ 2 มิติ และ 3 มิติ จากผลงาน วิเคราะหการใช้ทัศนธาตุและหลักการออกแบบ ผลงานชิ้นนี้นําองคประกอบตางๆ ของทัศนธาตุมาใช
ตัวอยาง แลวชวยกันสรุปข้ันตอน เกือบทงั้ หมด ทเ่ี ห็นไดเ ดน ชัดในผลงาน ไดแก เสน รปู รา ง รูปทรง น้าํ หนักออ น - แก พืน้ ท่วี าง พนื้ ผิว และสี เนื่องจาก
ในการทํางาน เพื่อสรางความเขาใจ ผลงานชิ้นน้ีเปนการผสมผสานงานจิตรกรรมและงานประติมากรรมเขาไวดวยกัน องคประกอบหน่ึงๆ ของทัศนธาตุ
รว มกัน กย็ ังมคี วามหลากหลายในตวั เองแทรกอยูดว ย เชน สี ก็มที ง้ั สีท่ีเปนพนื้ วัสดแุ ละสที เี่ กิดจากการระบายสนี ้ํา เปนตน

ขยายความเขาใจ การออกแบบ ใชเทคนิคในการนําคุณลักษณะเดนๆ ของงาน ๒ มิติ และ ๓ มิติมาผนวกกันไวไดอยางลงตัว
ทั้งในดานเน้ือหาที่บอกเลา เรือ่ งราว ทา ทางของหุน ภาพวาด รวมไปถงึ การเลือกใชวัสดทุ ่สี ะทอ นถึงความเปน เอกภาพ
ใหนกั เรยี นแบง กลุม กลุม ละ 5 คน ความกลมกลืน และความสมดุลในผลงานไดเ ปน อยางดี
สรา งสรรคผ ลงานทศั นศลิ ปแ บบ 2 มติ ิ
และ 3 มิติ จะเปนงานช้ินเดียว หรือ วเิ คราะหร ปู แบบ เนอื้ หา และคณุ คา ในผลงานทศั นศลิ ป เปน การนาํ เสนอผลงานทงั้ ในแบบ ๒ มติ ิ ทเ่ี ปน งาน
ผสมผสานระหวางงานทัศนศิลป จติ รกรรม และแบบ ๓ มติ ิ ที่เปน งานประตมิ ากรรม รูปแบบที่ใชมีลกั ษณะเหมือนจริงตามธรรมชาติ
แบบ 2 มิติ กับ 3 มิติ ก็ได เน้ือหา
ของผลงานเกี่ยวกับการถายทอด เน้อื หา เปน การถายทอดประสบการณ บอกเลา เรอ่ื งราวเกย่ี วกับการละเลน ของเดก็ ในผลงานจะเปน การเลน
ประสบการณ หรือจนิ ตนาการ โดยให ขี่มากานกลวยและการตีวงลอ ซึ่งจะเห็นไดทั่วไปในชนบท ทามกลางสภาพแวดลอมท่ีเปนธรรมชาติ ทาทางของเด็ก
นักเรียนระบุขอมูลของผลงาน พรอม แสดงออกถึงความสนุกสนาน
ท้ังทําการวิเคราะหผลงานดวย เสร็จ
แลวนําผลงานสงครูผูสอน และสง คุณคาของผลงานชิ้นน้ี นอกจากบอกเลาเรื่องราวไดอยางชัดเจนแลว ลักษณะเดนของผลงานยังเกิดจากการ
ตัวแทนออกมาบรรยายสรุปผลงาน นําเอางาน ๒ ประเภทท่ีมีมิตติ า งกนั นํามาออกแบบจัดวางในลกั ษณะท่เี สริมซ่งึ กันและกนั ไดอ ยางลงตวั โดยเฉพาะ
หนา ช้ันเรยี น ทาทางของหุนท่ีป้นไดอยางเปนธรรมชาติ รวมท้ังภาพวาดทองทุงท่ีชวยเสริมบรรยากาศ ทําใหผลงานดูแลวสบายตา
ชวยสรางอารมณ และความรสู กึ ประทับใจในการชมไดอ ยา งดีย่ิง

ตรวจสอบผล กจิ กรรม ศลิ ปปฏบิ ตั ิ ๓.๑

ครูพิจารณาจากการสรางสรรค กจิ กรรมที่ ๑ ใหน กั เรยี นสรา งสรรคผ ลงานทศั นศลิ ปป ระเภทสอ่ื ผสม เพอ่ื สอ่ื ความหมายมา ๑ ชน้ิ พรอ มบอกขอ มลู
ผลงานทศั นศลิ ปแ บบ 2 มติ ิ และ 3 มติ ิ เกี่ยวกับผลงาน ตลอดจนวิเคราะหในประเด็นท่ีเกี่ยวของกับการใชทัศนธาตุและหลักการออกแบบ
โดยพจิ ารณาถงึ แนวคดิ เทคนคิ วธิ กี าร กจิ กรรมที่ ๒ รวมทงั้ รปู แบบ เน้ือหา และคณุ คา ของผลงานทส่ี รา งสรรคข ้นึ ดว ย เสร็จแลวสง ครูผสู อน
ในการปฏบิ ตั งิ าน ความคดิ สรา งสรรค ใหน กั เรียนสรางสรรคผ ลงานทัศนศลิ ปแ บบ ๒ มติ ิ และ ๓ มติ ิ ท่มี ีเรอ่ื งราวเก่ียวกับการถา ยทอด
การออกแบบ ความประณีตเรียบรอย กิจกรรมท่ี ๓ ประสบการณและจินตนาการของผสู รา งสรรค จํานวน ๑ ชน้ิ พรอมท้งั ตั้งช่อื ผลงาน รวมทงั้ อธบิ าย
และการวเิ คราะหผลงานทีเ่ สร็จ แนวคดิ กํากับไวท่ีผลงานดว ย เสรจ็ แลวสงครูผูสอน
สมบูรณแลว ครคู ดั เลอื กผลงานทศั นศลิ ปจ ากกจิ กรรมท่ี ๑ และ ๒ จาํ นวนหลายชน้ิ มาจดั แสดงทห่ี นา ชน้ั เรยี น แลว สมุ
เรยี กนกั เรยี นเจา ของผลงานใหม าวิเคราะหแนวคิด การเลือกใชทศั นธาตุ การออกแบบ รวมไปถึง
รูปแบบ เนอื้ หา และคณุ คาของผลงานช้นิ ดงั กลาว โดยครชู วยชแี้ นะสง่ิ ท่นี กั เรียนควรปรับปรงุ แกไ ข
เพ่ือใหผลงานดีย่งิ ขน้ึ

นกั เรียนควรรู 44

ขม่ี า กา นกลว ย เปนการละเลน นกั เรียนควรรู
เดก็ ไทยชนดิ หนงึ่ โดยจะใชก า นกลว ย
มาทาํ เปน รปู มา ดานบนหกั พับเปน การตวี งลอ เปนการละเลนเดก็ ไทยชนิดหนง่ึ ใชผเู ลน ประมาณ 2 - 3 คน
หัวมา ตอนปลายเหลือใบกลวยไวทํา โดยผูเลนจะใช “ไมสง” ตียาง หรือผลักใหยางกลิ้งหมุนไปขางหนา
เปน หาง ใชเ ชอื กผกู กา นกลว ยตรงสว น จากจุดเร่มิ ตนจนถงึ เสนชัย ยางของใครถึงกอ นเปน ฝา ยชนะ
หวั และหาง ผเู ลน จะขคี่ รอ มกา นกลว ย
สะพายเชือก แลววงิ่ ควบเปนมา

44 คมู ือครู

กระตนุ ความสนใจ สาํ รวจคนหา อธบิ ายความรู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล

Engage

Explore Explain Expand Evaluate

เกรด็ ศลิ ป กระตนุ ความสนใจ

สีน้ํามัน สีอะครลิ กิ ใหนักเรียนชมภาพจิตรกรรมไทย
ในการเขียนภาพจิตรกรรม นอกจากสีน้ำาแล้ว ศิลปินยังนิยมใช้สีน้ำามันและสีอะคริลิกเป็น หรือชมคลิปวิดีโอจาก http://www.
ส่วนใหญ่ ซ่ึงคณุ ลักษณะของสที ้ัง ๒ ชนิด มีความแตกตา่ งกนั ออกไป ดงั ต่อไปนี้ youtube.com จากนั้นครตู งั้ คําถาม
กระตุนความสนใจของนักเรียนวา
สนี า้ํ มนั (Oil Colour) ไดม้ าจากการผสมของสฝี นุ่ กบั นาำ้ มนั จากพชื ชนดิ ตา่ งๆ มคี ณุ ลกั ษณะ
ทบึ แสง ใชส้ ขี าวมาผสมเมอื่ ตอ้ งการลดความเขม้ ของส ี เปน็ สที แี่ หง้ ชา้ จงึ เหมาะกบั การระบายบน • จิตรกรรมไทยมลี กั ษณะเดน
ภาพขนาดใหญ่ สนี าำ้ มนั ที่บรรจุหลอดจะมีราคาแพง เวลาใช้จะผสมกบั น้ำามันลนิ สดี (linseed oil) อยางไร
หรือน้าำ มันสน เมื่อแหง้ แลว้ ภาพเขียนจะมีความคงทนและสามารถกันนาำ้ ได้
• จิตรกรรมไทยทเี่ ดน ๆ สามารถ
สีอะคริลิก (Acrylic Colour) เป็นสีที่พัฒนาขึ้นมาใหม่ มีส่วนผสมของสารพลาสติก หาชมไดจากที่ใด
พอลเิ มอร ์ (Polymer) มีคุณสมบัติแห้งเร็วกวา่ สีนาำ้ มนั มที ั้งแบบโปรง่ แสงและทึบแสง ใช้นา้ำ เป็น
ตัวทาำ ละลาย เมื่อแหง้ แล้วสามารถกนั นาำ้ ได้ กลิน่ ไมฉ่ นุ เปน็ สีทีต่ ิดแนน่ ทนนาน สอี ะครลิ ิกท่ีใช้ • เราควรศกึ ษาเรียนรเู ทคนิค
วาดภาพชนดิ ดจี ะบรรจุในหลอด มรี าคาสูง เหมาะกับผ้ใู ช้ทเี่ ปน็ ศลิ ปิน สามารถนาำ มาใช้วาดภาพ วิธีการเขยี นภาพจติ รกรรมไทย
บนผิวพืน้ วสั ดุไดห้ ลายชนดิ เพราะเหตุใด

ó. การสรา้ งสรรค¼ลงานทัศนศิลปá์ นวจµิ รกรรมäท นกั เรียนควรรู

การสรางสรรคผลงานทัศนศิลปท่ีเปนแบบไทยในระดับชั้นนี้ จะนําเสนอการเขียนภาพจิตรกรรมไทย ซึ่งจะมี สีฝุน เปนสีชนิดเริ่มแรกของมนุษย
รูปแบบ ลีลาของเสน ลวดลาย และสีที่เปนเอกลักษณเฉพาะท่ีสะทอนใหเห็นถงึ วัฒนธรรมไทย มีลักษณะท่แี ตกตาง ทีไ่ ดม าจากธรรมชาติ ดนิ หนิ แรธาตุ
ไปจากภาพเขียนแบบสากล หรือของชาติอื่นๆ และเพือ่ ใหเหมาะสมกับวัยของผูเ รียน จงึ จะนาํ เสนอการเขียนภาพ พืช สัตว นํามาทําใหละเอยี ดเปนผง
จิตรกรรมไทยแบบประยุกตท ไ่ี มต อ งมลี วดลายมากนัก ปจ จุบันไมตอ งผสมกาว มลี ักษณะ
การใชง านเชนเดียวกนั กับสโี ปสเตอร

นักเรียนควรรู

จติ รกรรมไทยจดั เปน ภาพเลา เรอื่ ง
ทเี่ ขยี นขน้ึ ดว ยความคดิ จนิ ตนาการ
ของคนไทยตามแบบอดุ มคติ โดย
มลี กั ษณะเดน ดังนี้
1. เขียนสแี บน ไมค ํานงึ ถึงแสง
และเงา นิยมตัดเสนใหเ หน็
ภาพชดั เจน
2. เขยี นตัวพระ - นาง เปนแบบ
ละคร มีลีลาทาทางเหมือนกัน
การเขยี นภาพจิตรกรรมไทยประเพณี ชา่ งเขียนจะตอ้ งมสี มาธิ มคี วามละเอยี ดประณีต ใส่ใจในการเกบ็ รายละเอยี ดตา่ งๆ ในภาพตามแบบอย่าง ตางกนั ตรงสรี างกายและ
ช่างชัน้ ครูท่ปี ฏิบัตสิ บื ต่อกนั มา เคร่อื งประดบั

4๕

3. เขียนแบบตานกมอง มุมมอง
จากทสี่ งู ลงสูล า ง เพอ่ื ใหเ ห็น
เรื่องราวท้ังหมดของภาพ
@ มุม IT 4. เขยี นติดตอกนั เปน ตอนๆ สามารถดูจากซาย
ไปขวา หรือจากบนลงลางไดท ่วั ท้ังภาพ
สามารถชมตัวอยา งผลงานจติ รกรรมไทย ไดจ าก
http://www.youtube.com โดย search คําวา จติ รกรรมไทย 5. เขียนลายไทยประดับตกแตง ในสวนท่ีมี
หรือจิตรกรรมรามเกยี รติ์ ความสําคญั หากมีฐานะสงู สงจะใชสีทอง

คูมือครู 45

กระตุนความสนใจ สาํ รวจคน หา อธิบายความรู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล

Explore

Engage Explain Expand Evaluate

สาํ รวจคน หา (ยอจากฉบบั นักเรยี น 30%)

ใหนักเรียนศึกษาถึงการจัดเตรียม ตวั อยา ง วิถีไทย
วัสดุ อุปกรณท่ีจะใชในการเขียนภาพ
จิตรกรรมไทยประยกุ ต ซง่ึ ลกั ษณะจะ ๑. แนวคิด
เปนผลงานทัศนศิลปแบบ 2 มติ ิ วา มี
ความเหมือนหรือแตกตางจากการ การสรางสรรคผลงานทัศนศิลปท่ีเปนแบบจิตรกรรมไทย ใหมีเรื่องราวเก่ียวกับ
เตรียมวัสดุ อุปกรณท่ีใชในการเขียน ขนบธรรมเนียมทสี่ ะทอ นถึงวิถีชีวติ ของคนไทยในสมัยอดตี
ภาพจติ รกรรมทั่วไปอยางไร

๒. ข้นั ตอนการทา�

NET ขอสอบป 52

โจทยถ ามวา ดนิ สอท่ีใชในการ
รางภาพ ไดแก ดินสอประเภทใด

1. ดินสอ 2B
2. ดินสอ 3B
3. ดนิ สอ 4B
4. ดนิ สอ 5B
(วเิ คราะหค ําตอบ ตอบขอ 1.
เพราะดินสอ 2B เปน ท่นี ยิ มใช
ในการรา งภาพ เพราะไสดินสอ
ไมอ อน หรือแข็งมากเกนิ ไป)

นักเรียนควรรู ขน้ั ที่ ๑ เตรยี มวสั ดุ อปุ กรณ สว นใหญจ ะเปน วสั ดุ อปุ กรณท ใ่ี ชก บั งานเขยี นเปน หลกั
ซึ่งประกอบไปดวยกระดาษขาว ๑๐๐ ปอนด กระดาษกาว กระดานรองเขียน
จติ รกรรมไทย ภาพเขียนท่มี ี ดินสอ 2B ยางลบ พูกันขนาดตา งๆ สนี ้ํา สโี ปสเตอร จานสี และปากกาเมจกิ
ลักษณะเปน แบบอยา งของไทย
มลี ักษณะเปน แบบอดุ มคติ 4๖
สวนมากจะเปนภาพ 2 มิติ ใชสี
แบบเอกรงค ผลงานจติ รกรรมไทย นักเรียนควรรู
สวนใหญจ ะสะทอนใหเห็นถงึ
วฒั นธรรมอันดงี ามของชาติ กระดาษขาว 100 ปอนด กอ นนาํ มาใชต อ งขงึ ใหต งึ บนแผน กระดานรองเขยี น เพอื่ ใหก ระดาษตงึ
มคี ุณคา ทางศลิ ปะและเปน ไมยนเมื่อโดนน้ํา กระดาษจะมี 2 ดาน ใหใชดานที่มีผิวหยาบขรุขระระบายสี เพราะเปนการ
ประโยชนต อการศกึ ษาคน ควาเรื่อง ออกแบบของบริษัทผูผลิต ซ่ึงแตละย่ีหอจะมีลักษณะแตกตางกัน โดยผิวขรุขระบนกระดาษจะ
ทเ่ี กย่ี วกับศาสนา ประวัตศิ าสตร มีคณุ สมบัติดดู ซบั นํ้าและทําใหสีเกาะติดไดด ี ซง่ึ มสี วนชวยใหภาพมีความสวยงามมากย่ิงขึ้น
โบราณคดี ชวี ิตความเปนอยู
วัฒนธรรม การแตงกาย ตลอดจน
การแสดง และการละเลน พน้ื เมอื ง
ตา งๆ ดว ย

46 คมู อื ครู

กระตุนความสนใจ สาํ รวจคน หา อธบิ ายความรู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล

Explore Explain

Engage Expand Evaluate

สาํ รวจคน หา

ใหนักเรียนศึกษาข้ันตอนการราง
ภาพบนกระดาษ วามีเทคนิค วิธีการ
ทํางานอยางไรท่ีทําใหภาพมีความ
สมบูรณในระดับหนึ่ง กอนที่จะใชสี
ระบาย

ข้ันที่ ๒ การออกแบบ หรอื การรางภาพดว ยดนิ สอเพือ่ เปนเคาโครงทางความคดิ เกร็ดแนะครู
บนกระดาษทผี่ นกึ อยกู บั แผน กระดานรองเขยี นอยา งเบามอื การรา งภาพตอ งวางรปู รา ง
รูปทรง จัดลกั ษณะสัดสวน โครงสรา งของลกั ษณะไทยใหถ กู ตอ งตรงตามแบบแผน ครูอธิบายเพ่มิ เตมิ เกีย่ วกบั
ความสําคัญของจติ รกรรมไทย
ข้นั ท่ี ๓ ตรวจสอบภาพรา งวา การวางตาํ แหนง ใหน กั เรยี นฟง วา จติ รกรรมไทย
ตางๆ บนภาพน้ันมีความเปนเอกภาพ ความ ถือเปนแหลงรวบรวมขอ มูลแบบ
กลมกลืน และความสมดุลกันดีหรือไม รวมทั้ง สหวทิ ยาการ เปนแหลงความรูโ ดย
สะทอ นเรอื่ งราว หรอื บอกเลา ความเปน ไทยอยา ง เฉพาะเรือ่ งราวจากอดีต แสดงใหเ หน็
ท่ีตองการไดหรือไม แลวตกแตงแกไขสวนท่ียัง ถงึ ความเปนชนชาติที่มีอารยธรรม
ขาดกอ นลงมือระบายสี เกา แกและยาวนาน ประโยชนข อง
งานจติ รกรรมไทยนอกจากจะให
ความสําคญั ในเร่อื งคณุ คาของงาน
ทัศนศิลปแ ลว ยงั มคี ุณคา ในดา น
อืน่ ๆ อีกมาก ดังตอไปน้ี คอื คุณคา
ในทางประวตั ิศาสตร คุณคา ในทาง
ทัศนศิลป คณุ คา ในเรื่องการแสดง
เชอื้ ชาติ คณุ คา ในทางสถาปต ยกรรม
คณุ คาในเชิงสงั คมวทิ ยา คุณคา ใน
ดา นโบราณคดี คณุ คา ในการศึกษา
ประเพณีและวัฒนธรรม คุณคา
ในการศกึ ษาเร่อื งทศั นคติ คา นยิ ม
คุณคาในการศกึ ษานเิ วศวิทยา
คุณคาในการศกึ ษาเรอื่ งราวทาง
พุทธศาสนา และคุณคา ในทาง
เศรษฐกจิ การทองเทยี่ ว

4๗ นักเรยี นควรรู

รางภาพ การรางภาพเพ่ือใหเห็น
เคาโครงรวมของผลงาน ตองราง
อยา งเบามอื เพราะเมอ่ื ระบายสที บั ลงไปจะไดไ มเ หน็ รอยดนิ สอ หรอื ในชว งรา งภาพ
หากจะตอ งแกไ ขจะไดเ ขยี นทบั ลงไปไดง า ย เนอื่ งจากการระบายสนี า้ํ ไมน ยิ มใชย างลบ
นํามาลบเสน เพราะจะมีผลทําใหกระดาษเปนขุย เวลาระบายสี สีอาจจะช้ําหมอง
ไมสดใสและอาจเหน็ เปน รอยดา งบนภาพ

คมู ือครู 47