- 144 - หัวขอการควบคุมคุณภาพยาเม็ดเคลือบฟลม 1. การหาความแปรปรวนของน้ำหนักเม็ดยา 2. การหาความหนาของเม็ดยา 3. การหาเสนผาศูนยกลางของเม็ดยา 4. การหาความแข็งของเม็ดยา 5. การแตกตัวของเม็ดยาตามเภสัชตำรับ 6. การตรวจสอบลักษณะภายนอกของเม็ดยา วิธีทดสอบการแตกตัวของยาเม็ดเคลือบฟลมแบบธรรมดา 1. ใชเม็ดยา 1 เม็ดตอชองของ basket รวม 6 เม็ด 2. ถาชั้นเคลือบภายนอกละลายได ใหนำ basket ไปจุมน้ำที่อุณหภูมิหองเปนเวลา 5 นาที กอน 3. ใส disk ลงในแตละชองของ basket นำไปหาระยะเวลาในการแตกตัว โดยใช simulated gastric fluid TS. ที่มีอุณหภูมิเทากับ 37 + 2ºC 4. หลังจากครบ 30 นาที ใหดึง basket ขึ้นมาตรวจดูวาเม็ดยาแตกตัวหมดหรือไมถาแตกตัวหมดใหนับ เวลาเปน 30 นาที บวกเวลาที่จุมในน้ำอีก 5 นาที 5. ถาแตกตัวไมหมดให เปลี่ยนน้ำยาเปน simulated intestinal fluid TS ที่อุณหภูมิ 37 + 2ºC ทำ ตอไปจนครบเวลาที่กำหนดใน monograph บวกอีก 30 นาที (เวลานี้รวมเวลาที่จุมน้ำกับเวลาที่ทำ ใน simulated gastric fluid TS ดวย) แลวใหยก basket ขึ้นมาตรวจสอบ 6. ถายังเหลือเม็ดยา 1 หรือ 2 เม็ด ใหทดลองซ้ำอีก 12 เม็ด แลวเก็บผล ตองแตกตัวหมดไมนอยกวา 16 เม็ด จาก 18 เม็ดที่นำมาทดสอบ
- 145 - การสรุปผลการทดลองและถกแถลง อาจารยผูรับผิดชอบจะสรุปผลการทดลองและถกแถลงกับนักศึกษาในหัวขอตาง ๆ ดังนี้ 1. กระบวนการผลิตยาเม็ดเคลือบฟลม 2. การกำหนดสภาวะตาง ๆ ในการเคลือบฟลมเม็ดยา 3. ตำรับน้ำยาตาง ๆ ที่ใชในการเคลือบฟลมเม็ดยา 4. ปจจัยตาง ๆ ที่มีผลตอลักษณะของยาเม็ดเคลือบฟลม 5. ปญหาตาง ๆ ที่เกิดขึ้นในการเคลือบฟลมเม็ดยาและแนวทางการแกไข 6. การควบคุมคุณภาพและประเมินผลยาเม็ดเคลือบฟลม การประเมินผล นักศึกษาจะตองสามารถอธิบายและดำเนินการในหัวขอตาง ๆ ดังตอไปนี้ได 1. กระบวนการผลิตยาเม็ดเคลือบฟลม 2. การกำหนดสภาวะตาง ๆ ในการเคลือบฟลมเม็ดยา 3. ตำรับน้ำยาตาง ๆ ที่ใชในการเคลือบฟลมเม็ดยา 4. ปจจัยตาง ๆ ที่มีผลตอลักษณะของยาเม็ดเคลือบฟลม 5. ปญหาตาง ๆ ที่เกิดขึ้นในการเคลือบฟลมเม็ดยาและแนวทางการแกไข 6. การควบคุมคุณภาพและประเมินผลยาเม็ดเคลือบฟลม 7. การคนควาความรูตาง ๆ เกี่ยวกับการเคลือบฟลมเม็ดยา คำถามทายบท 1. จงเปรียบเทียบขอดีและขอเสียเปรียบระหวางการเคลือบฟลมกับการเคลือบน้ำตาลยาเม็ด 2. ระบบตัวทำละลายของการเคลือบฟลมมีกี่ประเภท และมีขอแตกตางกันในดานใดบาง 3. ปญหาที่เกิดขึ้นในการเคลือบฟลมมีอะไรบาง และมีวิธีการแกไขปญหานั้น ๆ อยางไร 4. จงบอกวัตถุประสงคของการเคลือบฟลมยาเม็ดวิตามินบีรวมและคุณสมบัติของพอลิเมอรที่ใช 5. พลาสติกไซเซอรที่ใชในน้ำยาเคลือบฟลมมีผลตอการเกิดฟลมในดานใดบาง และยกตัวอยางสารพลาสติก ไซเซอรใชมา 3 ตัว 6. เราจะสังเกตไดอยางไรวายาเม็ดเคลือบฟลมที่กำลังผลิต แหงดีแลวหรือยัง 7. จำเปนตองหาคาความกรอนของยาเม็ดเคลือบฟลมหรือไม เพราะอะไร
- 146 - เอกสารอางอิง 1. Zaid AN. A comprehensive review on pharmaceutical film coating: past, present, and future. Drug Design, Development and Therapy. 2020: 14. http://doi.org/10.2147/DDDT.S277439. 2. Salawi A. Pharmaceutical coating and its different approaches, a review. Polymers. 2022, 14, 3318. https://doi.org/10.3390/polym14163318. 3. Seo KS, Bajracharya R, Lee SH, and Han HK. Pharmaceutical application of tablet film coating. Phamaceutics. 2020, 12, 853; doi:10.3390/pharmaceutics12090853. 4. Porter SC. Coating of pharmaceutical dosage forms. In: Pharmaceutical materials and devices/industrial pharmacy. Adejare A, Editor. Remington (Twenty-third Edition), Academic Press, 2021, p551-564.
- 147 - รายงานปฏิบัติการเทคโนโลยีเภสัชกรรม 3 เรื่อง การผลิตยาเม็ดวิตามินบีรวมเคลือบฟลม โดย กลุมที่ ตอนที่ รายชื่อผูรวมงาน ตำแหนง 1. GM 2. PM 3. CM 4. W 5. W 6. W 7. W 8. W
- 148 - บันทึกการผลิต ชื่อผลิตภัณฑ : ยาเม็ดวิตามินบีรวมเคลือบฟลม ปริมาณการผลิต : เลขที่ผลิต : วันเริ่มผลิต : วันผลิตเสร็จ : ขอมูลการผลิต 1. น้ำหนักเม็ดยาวิตามินบีรวมที่ใชทั้งหมด ....…………… กก. 2. น้ำหนักของเม็ดยากอนการเคลือบเฉลี่ยหนึ่งเม็ด .……………... มก. 3. น้ำหนักของเม็ดยาภายหลังการเคลือบเฉลี่ยหนึ่งเม็ด ..………......... มก. 4. ความเร็วของหมอเคลือบ ...………….... รอบ/นาที 5. ความดันของลม ....…………... bar 6. อัตราการพนน้ำยา .…………….. รอบ/นาที 7. ระยะหางของหัวฉีดกับเม็ดยา .......…........... ซม. 8. มุมของการพนของหัวฉีด .......……....... องศา 9. อุณหภูมิของลมเปา ....…………… ºC 10. ปริมาณน้ำยาที่ใชทั้งหมด ...………........ มล.
- 149 - บันทึกขอมูลการควบคุมคุณภาพ ชื่อผลิตภัณฑ : ยาเม็ดวิตามินบีรวมเคลือบฟลม เลขที่ผลิต : 1. การหาความแปรปรวนของน้ำหนักเม็ดยา เม็ดที่ น้ำหนักเม็ดยา (mg) เม็ดที่ น้ำหนักเม็ดยา (mg) 1 11 2 12 3 13 4 14 5 15 6 16 7 17 8 18 9 19 10 20 น้ำหนักเฉลี่ยของเม็ดยา มิลลิกรัม ชวงกำหนดของน้ำหนักเม็ดยาตามมาตรฐาน มิลลิกรัม ผลการประเมิน ผาน ไมผาน 2. การหาสัมประสิทธิ์ของความแปรปรวนของน้ำหนักเม็ดยา คาเบี่ยงเบนมาตรฐาน x 100 น้ำหนักเฉลี่ยของเม็ดยา =
- 150 - 3. ความหนาของเม็ดยาและเสนผานศูนยกลาง เม็ดที่ ความหนา (mm) เสนผานศูนยกลาง (mm) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 ความหนาเฉลี่ยของเม็ดยา มิลลิเมตร เสนผานศูนยกลางเฉลี่ยของเม็ดยา มิลลิเมตร 4. ความแข็งของเม็ดยา เม็ดที่ ความแข็ง (Kp) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 ความแข็งเฉลี่ยของเม็ดยา Kp
- 151 - 5. การหาระยะเวลาในการแตกตัวของเม็ดยา ระยะเวลาในการแตกตัวของเม็ดยา นาที ผลการประเมิน ผาน ไมผาน การคำนวณ สรุปผลการทดลอง
- 152 - วิจารณผลการทดลอง เอกสารอางอิง
ปฏิบัติการที่ 13 เรื่อง การผลิตยาลูกกลอนฟาทะลายโจร รองศาสตราจารย ดร.อรอนงค กิตติพงษพัฒนา วัตถุประสงค 1. เพื่อศึกษาวิธีการผลิตยาลูกกลอน 2. เพื่อศึกษาสวนประกอบของตำรับยาลูกกลอน 3. เพื่อศึกษาการใชเครื่องผลิตยาลูกกลอนแบบตาง ๆ 4. เพื่อศึกษาปญหาตาง ๆ ที่เกิดขึ้นในการผลิตยาลูกกลอน และแนวทางการแกไขปญหาตาง ๆ เหลานั้น 5. เพื่อศึกษาวิธีการตรวจสอบและประเมินผลคุณภาพของยาลูกกลอนที่ผลิตได บทนำ ยาลูกกลอน (pills) เปนยาเตรียมรูปแบบของแข็งที่เตรียมจากตัวยาสำคัญที่เปนสมุนไพร ประกอบดวย ตัวยาสำคัญตั้งแตหนึ่งชนิดขึ้นไป นำมาปนเปนเม็ดขนาดเล็ก รูปรางเปนทรงกลมหรือรูปไข ขนาดประมาณ 3-8 มิลลิเมตร น้ำหนัก 60-300 มิลลิกรัม และใชโดยเปนยาสำหรับรับประทานเทานั้น ยาลูกกลอนที่มีขนาด น้ำหนักนอยกวา 20 มิลลิกรัม เรียกวา “parvules” สวนยาลูกกลอนที่มีขนาด 20-60 มิลลิกรัม เรียกวา “granules” และยาลูกกลอนที่มีขนาดใหญมากจะใชสำหรับสัตว โดยมีน้ำหนักมากกวา 600 มิลลิกรัม เรียกวา “bolus” เชนเดียวกับยาเม็ดที่ใชสำหรับสัตวนั่นเอง ในอดีต ยาลูกกลอนเปนรูปแบบยาเตรียมที่นิยมใชมาก ตอมาเมื่อมีการพัฒนารูปแบบยาเตรียมเปนยาเม็ดและยาแคปซูล ความนิยมใชยาลูกกลอนจึงไดลดลงอยาง ตอเนื่อง ยาลูกกลอนมีขอดีคือกลืนไดงายกวายาเม็ดหรือยาแคปซูล เนื่องจากเม็ดยามีขนาดเล็กและมีรูปรางเปน ทรงกลม เหมาะกับตัวยาที่เตรียมเปนรูปแบบยาเม็ดหรือยาแคปซูลไมได ตำรับงาย ไมซับซอน การปรับขนาด ทำไดงาย เครื่องมือมีราคาไมสูง รับประทานไดงาย เมื่อเทียบกับสมุนไพรที่เปนผง มีการกลบรสดวยน้ำผึ้ง แต ก็มีขอเสียคือ ระยะเวลาที่ใชในการเตรียมนาน เม็ดยาที่ไดมีลักษณะแข็ง ขนาดของการรับประทานแตละครั้ง คอนขางมากนอกจากนี้ยังมีความแปรปรวนของน้ำหนักเม็ดยาและตัวยาสำคัญสูง ตนทุนของตำรับสูง มักจะมี การปนเปอนของเชื้อจุลินทรีย ไมเหมาะกับตัวยาที่สลายตัวไดงาย โดยเฉพาะตอความรอน แสงและความชื้น ลักษณะของยาลูกกลอนที่ดี จะตองสามารถแตกตัวในทางเดินอาหารไดดี มีการกระจายตัวของตัวยาสำคัญ เทากันทุกเม็ด เม็ดยามีน้ำหนัก ขนาดและรูปรางเทากัน และมีขนาดที่เหมาะสมสำหรับการรับประทาน มี ลักษณะดี และไมมีกลิ่นหรือรส
- 154 - สวนประกอบของยาลูกกลอน 1. ตัวยาสำคัญ เปนตัวยาสมุนไพร โดยอาจเปนของแข็งหรือของเหลวก็ได ในแตละตำรับประกอบดวย ตัวยาสำคัญตั้งแตหนึ่งชนิดขึ้นไป 2. สารเจือจาง เปนสารที่มีความเฉื่อย ไมมีสีและไมเกิดปฏิกิริยากับตัวยาสำคัญ เชน ผงชะเอม (powdered glycyrrhiza) แปงทรากาคานท (tragacanth) และอะเคเชีย (acacia) เปนตน 3. สารชวย (excipient) เปนสวนประกอบที่ชวยทำใหผงยาจับกันเปนกอนที่เรียกวา พิลแมส (pill mass) ที่มีเนื้อนุม มีความเหนียว ยาลูกกลอนที่ไดจึงจะมีลักษณะดี สารชวยนี้อาจเปนของเหลวหรือของแข็งก็ ได โดยสารชวยทั้งสองสถานะนี้ อาจทำหนาที่เปนตัวทำละลาย สารยึดเกาะ หรือสารดูดซับ (absorbent) ก็ ได ตัวอยางเชน กลีเซอรีน แอลกอฮอล กลูโคสเหลว น้ำผึ้ง ผงชะเอม แปง อะเคเชีย ทรากาคานท และ ผงคาโอลิน เปนตน 4. ผงโรย (dusting powders หรือ conspergents) เปนสารที่ทำหนาที่ในการเคลือบพิลแมส เพื่อ ปองกันไมใหพิลแมสเหนียวติดเครื่องมือที่ใชในการเตรียมยาลูกกลอนและทำหนาที่เคลือบลูกกลอนเพื่อปองกัน ไมใหยาลูกกลอนเกาะติดกันเอง ตัวอยางของสารกลุมนี้ เชน แปง ผงชะเอม ผงอบเชย (cinnamon) ทาลคัม และคาโอลิน เปนตน การควบคุมคุณภาพผงยาสมุนไพรที่ใชทำยาลูกกลอน 1. ปริมาณน้ำ ไมเกิน 10% 2. มีการตรวจเอกลักษณ 3. ตรวจหาการปนเปอนของโลหะหนัก 4. ตรวจหาการปนเปอนของเชื้อจุลินทรีย 5. หาปริมาณของสารกันเสีย 6. ความปลอดภัยในการนำมาใช บทบาทของน้ำผึ้งในตำรับยาลูกกลอน 1. เปนสารยึดเกาะในตำรับ 2. มีฤทธิ์เปน self preservative : ไมสนับสนุนการเจริญเติบโตของเชื้อ 3. เปนสารแตงกลิ่นและใหความหวาน : กลบรสฝาด/ขมได 4. ใหพลังงานและบำรุงรางกาย ขอดีของการใชความรอนในการเคี่ยวน้ำผึ้ง 1. กำจัดน้ำที่ปนอยูในน้ำผึ้ง 2. ความหนืดนอยลง ทำใหการผสมทำไดงายขึ้น 3. ลดการปนเปอนของเชื้อเริ่มตน : การเสียสภาพจากเชื้อจุลินทรียจะมีนอยลง
- 155 - ตัวอยางสารที่ใชแทนน้ำผึ้งในการเตรียมยาลูกกลอน 1. น้ำเชื่อม 2. แปงเปยก 3. สารละลายของเจลาติน 4. สารละลายของ PVP ทั้งนี้ ในการใชสารเหลานี้ทดแทนน้ำผึ้งจะไมสามารถปองกันการปนเปอนของเชื้อได เนื่องจากไมมีฤทธิ์ เปน self preservative ดังนั้นจึงอาจตองมีการเติมสารกันเสียในตำรับ ตำรับสมุนไพรฟาทะลายโจรในบัญชียาหลักแหงชาติดานสมุนไพร ฟาทะลายโจร มีชื่อวิทยาศาสตรวา Andrographis paniculata (Burm.f.) Nees อยูในวงศ Acanthaceae เปนสมุนไพรที่ไดรับการบรรจุอยูในบัญชียาจากสมุนไพร ในบัญชียาหลักแหงชาติดานสมุนไพร พ.ศ.2566 โดยมีการระบุไวใน 3 กลุมคือ กลุมที่ 2 ยารักษากลุมอาการทางระบบทางเดินอาหาร กลุมยอย 2.3 กลุมยาบรรเทาอาการทองเสีย ใน รูปแบบยาแคปซูล ยาเม็ด ยาลูกกลอน ยาแคปซูล (รพ.) และยาลูกกลอน (รพ.) มีขอบงใชสำหรับบรรเทา อาการทองเสียชนิดที่ไมเกิดจากการติดเชื้อ กลุมที่ 5 ยารักษากลุมอาการของระบบทางเดินหายใจ กลุมยอย 5.2 กลุมยาบรรเทาอาการหวัด ใน รูปแบบยาแคปซูล ยาเม็ด ยาลูกกลอน ยาแคปซูล (รพ.) และยาลูกกลอน (รพ.) มีขอบงใชสำหรับบรรเทา อาการเจ็บคอ บรรเทาอาการของโรคหวัด (common cold) เชน เจ็บคอ ปวดเมื่อยกลามเนื้อ และในรูปแบบ ยาแคปซูล และยาเม็ด มีขอบงใชสำหรับบรรเทาอารของโรคหวัด เชน ไอ เจ็บคอ น้ำมูกไหล มีไข กลุมที่ 15 ยารักษากลุมอาการอื่นๆ ในรูปแบบยาแคปซูล ยาเม็ด ที่สูตรตำรับประกอบดวยผงจากสวน เหนือดินหรือใบของฟาทะลายโจรที่มีการควคุมปริมาณ andrographolide และสูตรตำรับที่ประกอบดวยสาร สกัดจากสวนเหนือดินหรือใบของฟาทะลายโจรที่สกัดดวยเอทานอลหรือเอทานอล-น้ำ ที่มีการควบคุมปริมาณ andrographolide โดยสูตรตำรับเหลานี้มีขอบงใชกับผูปวยโรคโควิด 19 ที่มีความรุนแรงนอย ยาลูกกลอนฟาทะลายโจร สำหรับยาลูกกลอนฟาทะลายโจร เปนการเตรียมรูปแบบอยางงาย มีวิธีการเตรียมคราว ๆ ดังนี้ เด็ดใบ สดมาลางใหสะอาด ตากแดด 1-2 วัน จนใบแหงกรอบ สีเขียวเขม นำมาบดเปนผงละเอียดแลวนำผงที่ไดมาปน กับน้ำผึ้งหรือน้ำเชื่อมเปนเม็ดขนาดเทาเม็ดถั่วเหลือง แลวนำมาผึ่งลมใหแหงกอนนำมารับประทาน เนื่องจาก ถานำมารับประทานขณะที่เม็ดลูกกลอนยังเปยกอยูจะมีรสขมมาก การบรรจุและเก็บรักษา บรรจุยาลูกกลอนในกระปองพลาสติกใสที่มีฝาเกลียวปดสนิท เก็บไวในที่แหง ขอบงใช แกไข เจ็บคอ ทองเสียแบบไมติดเชื้อ และเปนยาชวยเจริญอาหาร ขนาดที่ใช รับประทานครั้งละ 3-5 เม็ด กอนหรือหลังอาหาร วันละ 3 เวลา
- 156 - เครื่องมือที่ใช 1. แรงเบอร 40 2. เครื่องชั่งไฟฟาชนิดจานเดี่ยว 3. เครื่องชั่งชนิดวิเคราะห 4. อางอังไอน้ำพรอมเตาไฟฟา 5. แทงแกวคน 6. บีกเกอร 7. สปาตูลา 8. โกรงและลูกโกรง 9. ถุงพลาสติกหรือผาพลาสติก 10. เครื่องผลิตยาลูกกลอนแบบใชมือ 11. เครื่องผลิตยาลูกกลอนแบบใชไฟฟา 12. Micrometer 13. ตูอบ ตำรับ ปริมาตรตอหนึ่งเม็ด (mg) 250 เม็ด ฟาทะลายโจรผง 168 …………………. น้ำผึ้งปราศจากน้ำ 252 …………………. วิธีทำ 1. การเตรียมน้ำผึ้งปราศจากน้ำ นำน้ำผึ้งเทใสบีกเกอร จากนั้นนำไปเคี่ยวระเหยน้ำออกบนอางอังไอน้ำรอนจนไดน้ำหนักของน้ำผึ้งที่ คงที่ 2. การผลิตยาลูกกลอน การเตรียมกอนผสมสมุนไพร (pill mass) 2.1 นำฟาทะลายโจรผงผานแรงเบอร 40 2.2 ชั่งสารตามตำรับสำหรับเตรียมยาลูกกลอน 250 เม็ด 2.3 ผสมผงฟาทะลายโจรกับน้ำผึ้งปราศจากน้ำ โดยใชโกรง ลูกโกรง และสปาตูลา จนไดกอนผสมที่ เหนียวปนได
- 157 - การเตรียมยาลูกกลอนโดยใชเครื่องผลิตยาลูกกลอนแบบใชไฟฟา (รูปที่ 13-1) รูปที่ 13-1 เครื่องผลิตยาลูกกลอนแบบใชไฟฟา 2.4 ปนกอนผสมที่ไดเปนเสนที่สม่ำเสมอ โดยใหมีเสนผานศูนยกลางภาคตัดขวางประมาณ 6 มิลลิเมตร 2.5 ทำการหลอลื่นรางของเครื่องผลิตยาลูกกลอนทั้งแผนปดดานบน และแผนรองดานลางดวยผง ฟาทะลายโจร (หรือสารหลอลื่นอื่นๆ เชน magnesium stearate) 2.6 นำเสนยาที่ปนไดมาวางแนวขวางบนแผนรางของเครื่องผลิตยาลูกกลอน จากนั้นนำแผนปดวาง ประกบโดยใหมีทิศทางเดียวกับแผนรองดานลาง (สังเกตจากลูกศร) 2.7 ออกแรงกดใหเสนยาขาดออกจากกัน แลวทำการลากแผนปดดานบนไปมา เพื่อใหเกิดการกลิ้ง ของทอนยาภายในทอรางจนไดเปนยาลูกกลอน 2.8 นำยาลูกกลอนที่ไดมาผึ่งลมใหแหง หรือนำไปอบที่อุณหภูมิ 50°C เปนเวลา 12 ชั่วโมง 3. การตรวจสอบและควบคุมคุณภาพของยาลูกกลอน นำยาลูกกลอนที่ผลิตไดมาสุมตัวอยาง เพื่อตรวจสอบและควบคุมคุณภาพ ดังนี้ 3.1 ตรวจสอบลักษณะภายนอกของยาลูกกลอน ตรวจดูลักษณะภายนอกของยาลูกกลอนที่พบ เปนตนวา รูปราง รอยตำหนิ รอยแตกปริ ทำการบันทึกผลการตรวจสอบดังกลาว 3.2 หาความแปรปรวนของน้ำหนักเม็ดยาลูกกลอน 3.3 หาเสนผานศูนยกลางของเม็ดยาลูกกลอน 3.4 ปริมาณผงยาในลูกกลอนแตละเม็ด – 20 เม็ด
- 158 - วิธีคำนวณ ผงยา a กรัม (42.0 + นน.ผงโรยที่ใช) น้ำผึ้งที่ใช b กรัม (~ 63.0 กรัม) น้ำหนักเม็ดลูกกลอนเมื่อทำเสร็จใหม เม็ดละ c กรัม ทำ 20 เม็ด แลวหาน้ำหนักเฉลี่ย c’ น้ำหนักผงสมุนไพรในแตละเม็ด (a x c’)/(a + b) กรัม 4. การบรรจุ นำยาลูกกลอนที่เหลือมาบรรจุในภาชนะที่เหมาะสม ปดฉลากใหถูกตอง แลวสงพรอมรายงาน เอกสารอางอิง 1. สุพจน อัศวนันธชัยกุล, ฟาทะลายโจร, จุลสารอันดับที่ 9 โครงการสมุนไพรเพื่อการพึ่งตนเอง, บริษัท เอดิสัน เพรส โพรดักส จำกัด, กรุงเทพ 2. ยาลูกกลอน, รูปแบบเภสัชภัณฑ, อัจฉรา อุทิศวรรณกุล, พิมพครั้งที่ 1, สำนักพิมพจุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย, 2536, หนา 165-167 3. รายการบัญชียาหลักแหงขาติดานสมุนไพร แนบทายประกาศคณะกรรมการพัฒนาระบบยาแหงชาติ เรื่อง บัญชียาหลักแหงชาติดานสมุนไพร พ.ศ.2566. ลงวันที่ 10 พฤษภาคม พ.ศ.2566 ประกาศในราชกิจจา นุเบกษา เลม 140 ตอนพิเศษ 130ง วันที่ 2 มิถุนายน 2566 หนา 45 การสรุปผลการทดลองและถกแถลง อาจารยผูรับผิดชอบจะสรุปผลการทดลองและถกแถลงกับนักศึกษา ในหัวขอตาง ๆ ดังนี้ 1. ขั้นตอนการผลิตยาลูกกลอน 2. สวนประกอบของตำรับยาลูกกลอน และหนาที่ของสารตางๆ ในตำรับ 3. ผลของน้ำที่มีอยูในน้ำผึ้งตอการผลิตยาลูกกลอน 4. ปจจัยที่มีผลตอลักษณะของยาลูกกลอนที่ได 5. ปจจัยที่มีผลตอความแปรปรวนของน้ำหนักยาลูกกลอนที่ได 6. ปญหาตาง ๆ ที่เกิดขึ้นในการผลิตยาลูกกลอน
- 159 - การประเมินผล นักศึกษาจะตองสามารถอธิบายและดำเนินการในหัวขอตาง ๆ ดังตอไปนี้ได 1. ขั้นตอนการผลิตยาลูกกลอน 2. สวนประกอบของตำรับยาลูกกลอน และหนาที่ของสารตาง ๆ ในตำรับ 3. ผลของน้ำที่มีอยูในน้ำผึ้งตอการผลิตยาลูกกลอน 4. ปจจัยที่มีผลตอลักษณะของยาลูกกลอนที่ได 5. ปจจัยที่มีผลตอความแปรปรวนของน้ำหนักยาลูกกลอนที่ได 6. ปญหาตาง ๆ ที่เกิดขึ้นในการผลิตยาลูกกลอน คำถามทายบท 1. จงอธิบายขั้นตอนการผลิตยาลูกกลอนโดยใชเครื่องผลิตแบบใชมือและแบบใชไฟฟา 2. น้ำผึ้งปราศจากน้ำที่ใชในตำรับทำหนาที่อะไร และจงยกตัวอยางสารที่สามารถใชทดแทนไดมา 3 ตัวอยาง 3. จงบอกขอดีและขอเสียของการผลิตยาในรูปแบบยาลูกกลอน 4. ปจจัยใดที่มีผลตอลักษณะปรากฏของยาลูกกลอน 5. ปจจัยใดที่มีผลตอความแปรปรวนของน้ำหนักยาลูกกลอนที่ผลิตขึ้น
- 160 - รายงานปฏิบัติการเทคโนโลยีเภสัชกรรม 3 เรื่อง การผลิตยาลูกกลอนฟาทะลายโจร โดย กลุมที่ ตอนที่ รายชื่อผูรวมงาน ตำแหนง 1. GM 2. PM 3. CM 4. W 5. W 6. W 7. W
- 161 - Flow diagram แสดงการผลิตยาลูกกลอนฟาทะลายโจร
- 162 - บันทึกการผลิต ชื่อผลิตภัณฑ : ยาลูกกลอนฟาทะลายโจร ปริมาณการผลิต : 250 เม็ด เลขที่ผลิต : วันเริ่มผลิต : วันผลิตเสร็จ : อันดับ ที่ ชื่อสวนประกอบ บริษัทผูผลิต เลขที่ ผลิต จำนวนที่ ตองการ (กรัม) การชั่ง ผูชั่ง ผูเช็ค วันที่ 1 ฟาทะลายโจร 2 น้ำผึ้งปราศจากน้ำ เครื่องมือที่ใชในการผลิตและควบคุมคุณภาพ หมายเลขประจำเครื่อง 1. ตูอบ 2. เครื่องชั่งชนิดวิเคราะห 3. เครื่องผลิตยาลูกกลอน 4. Micrometer
- 163 - วิธีการผลิต ชื่อผลิตภัณฑ : ยาลูกกลอนฟาทะลายโจร เลขที่ผลิต : คำอธิบาย ผูดำเนินการ ผู ตรวจสอบ วันที่ ก. การตรวจสอบเครื่องมือ 1. ตูอบ 2. เครื่องผลิตยาลูกกลอน ข. ขั้นตอนในการผลิต 1. การเตรียมน้ำผึ้งปราศจากน้ำ 2. แรงฟาทะลายโจรผงผานแรงเบอร 40 3. ชั่งผงฟาทะลายโจร หนัก ………………… กรัม 4. ชั่งน้ำผึ้งปราศจากน้ำ หนัก ……………….... กรัม 5. การผสมสารใหเปนกอนเหนียวในโกรง 6. การปนเสนยาใหมีเสนผานศูนยกลางภาคตัดขวาง ขนาด 6 มิลลิเมตร 7. การหลอลื่นรางของเครื่องผลิตลูกกลอนแบบใชมือ 8. การวางเสนยาบนเครื่องผลิตลูกกลอนและการกลิ้งผลิต ยาลูกกลอน 9. การนำยาลูกกลอนไปอบในตูอบที่อุณหภูมิ 50ºC เริ่มอบเวลา : ……………….. ครบเวลา : ……………….. รวมใชเวลาในการอบ : ………………..
- 164 - บันทึกขอมูลการควบคุมคุณภาพ ชื่อผลิตภัณฑ : ยาลูกกลอนฟาทะลายโจร เลขที่ผลิต : 1. การตรวจสอบลักษณะภายนอกของยาลูกกลอน ชื่อผลิตภัณฑ ลักษณะภายนอกที่ปรากฏ ยาลูกกลอนฟาทลายโจร 2. การหาความแปรปรวนของน้ำหนักเม็ดยาลูกกลอน เม็ดที่ น้ำหนัก (มก.) เม็ดที่ น้ำหนัก (มก.) 1 11 2 12 3 13 4 14 5 15 6 16 7 17 8 18 9 19 10 20 น้ำหนักเฉลี่ยของเม็ดยา …………………… มก. ชวงกำหนดของน้ำหนักเม็ดยาตามมาตรฐาน …………………… มก. ผลการประเมิน ผาน ไมผาน
- 165 - การหาสัมประสิทธิ์ของความแปรปรวนของน้ำหนักเม็ดยา คาเบี่ยงเบนมาตรฐาน X 100 น.น. เฉลี่ยของเม็ดยาลูกกลอน 3. การหาเสนผานศูนยกลางของเม็ดยาลูกกลอน เม็ดที่ เสนผานศูนยกลาง (มม.) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 คาเฉลี่ยเสนผานศูนยกลางของเม็ดยาลูกกลอน ……………………… มม. การคำนวณ =
- 166 - วิจารณผลการทดลอง สรุปผลการทดลอง เอกสารอางอิง
ปฏิบัติการที่ 14 งานมอบหมาย เรื่อง การทดสอบการละลายของยาเม็ดพาราเซตามอล USP สิ่งที่นักศึกษาตองเตรียมความรูมาเพื่อปรึกษากับอาจารยประจำกลุมคือ 1. สำเนาหัวขอ Dissolution และ Monograph ของยาเม็ดพาราเซตามอล 500 มิลลิกรัมใน USP ฉบับลาสุด 2. จากสำเนาในขอ 1 ใหนักศึกษาเนนที่ประเด็นตอไปนี้ a. จำนวนตัวอยาง (เม็ดยา) ที่ใชในการทดสอบการละลาย b. ชนิดของเครื่องมือทดสอบการละลาย (dissolution apparatus) c. ชนิดของตัวกลางทำละลาย d. อุณหภูมิของตัวกลางทำละลาย e. ความเร็วในการหมุนของแกนใบพัด/ตะกรา f. ระยะเวลาที่ใชในการทดสอบการละลาย g. ตำแหนงที่จะดูดตัวอยางออกจากเครื่องมือทดสอบการละลาย h. วิธีการวิเคราะหปริมาณตัวยาพาราเซตามอล i. คา λ max ของตัวยาพาราเซตามอล j. เกณฑการประเมินผลการทดสอบการละลาย หมายเหตุ ทำการเจือจางตัวอยาง 1 มิลลิลิตรใหเปน 50 มิลลิลิตรกอนวัดคาการดูดกลืนแสง สมการที่ใชในการแปลงคาการดูดกลืนแสง UV เปนความเขมขนของพาราเซตามอลคือ Absorbance = 0.01246 + 0.05924 * Paracetamol Concentration (µg/mL)
ปฏิบัติการที่ 15 การสอบทักษะการชั่งและผสมผงของแข็ง สรุปภาพรวมปฏิบัติการ การสอบทักษะในกระบวนวิชาเทคโนโลยีเภสัชกรรม 3 มีจุดประสงคเพื่อประเมินทักษะตามเกณฑ มาตรฐานความรูความสามารถทางวิชาชีพของผูประกอบวิชาชีพเภสัชกรรม (สมรรถนะรวม) พ.ศ.2562 ของ สภาเภสัชกรรม ในมิติดานการจัดหายาและการเตรียมยาสำหรับผูปวยเฉพาะราย เกณฑมาตรฐานที่ 5.3 รายละเอียดทักษะขอยอย 1.1 การชั่งผงยา ของเหลวขน สารหรือยาพื้นที่มีลักษณะกึ่งแข็ง และ 1.3 การบด และผสม อาจารยแตละทานตองประเมินทักษะการชั่งผงยา การลดขนาด และเทคนิคการผสม ของนักศึกษา อยางละเอียดตามพรอมชี้แจงขอผิดพลาดของนักศึกษาระหวางขั้นตอนการชั่ง การลดขนาด และการผสมผงยา โดยหลังเสร็จสิ้นการสอบทักษะในแตละกลุมแลว อาจารยประจำกลุมจะอธิบายวิธีการบดใหละเอียดโดยการ บดแทรก (pulverization by intervention) ของผง Camphor โดยอาจใหนักศึกษา 1-2 คน สาธิตใหเพื่อน นักศึกษาในกลุมดู วัตถุประสงค - เพื่อประเมินทักษะการชั่งผงยาของนักศึกษา ตามเกณฑที่สภาเภสัชกรรมกำหนดไว - เพื่อประเมินทักษะการลดขนาดและการผสมผงยา ตามเกณฑที่สภาเภสัชกรรมกำหนดไว 1. การชั่งผงยา 1.1 การเลือกและการพับกระดาษชั่ง - พับกระดาษชั่ง ใชกระดาษสะอาด ตัดเปนรูปสี่เหลี่ยมผืนผา โดยทั่วไปขนาด 8 ซม. X 10 ซม. พับริม ดานขาง (ดานยาว) เขามาทั้ง 2 ดานๆละ 1 ซม. พับดานที่ 3 เขามา 2 ซม แลวพับกลับออกไป 1 ซม. คลี่รอยพับออก จับดานที่ 3 จีบซอนใหเปนมุมกระทง ทำทั้ง 2 มุม แลวพับสวนที่ยาวเกินอยูลงเพื่อให กระทงแข็งแรงขึ้น 1.2 การเขียนชื่อสารและน้ำหนักที่ตองการชั่ง โดยเขียนลงสวนที่พับไวเพื่อหลีกเลี่ยงสารเคมีสัมผัสกับที่ใชเขียน 1.3 การอานฉลาก เพื่อปองกันการหยิบสารผิดพลาด ตองมีการอานฉลากซ้ำ 3 ครั้ง ดังนี้ ครั้งที่ อานชื่อสารที่ฉลากบนขวดใหถูกตองกอนหยิบ ครั้งที่ กอนชั่งสาร ใหอานฉลากซ้ำ ครั้งที่ หลังชั่งสารกอนนำ ขวดสารไปเก็บ ใหอานฉลากสารอีกครั้ง
- 169 - 1.4 เทคนิคการใชเครื่องชั่งไฟฟา (Top Loading Balance) และการชั่ง - ปรับสมดุลของเครื่องชั่ง เครื่องชั่งไฟฟาสวนใหญปรับโดยการหมุนสกรูที่ขาซายขวาของเครื่องชั่ง ให สังเกตฟองอากาศที่เปนตัวบงชี้สมดุลอยูตรงกลางเครื่องหมายวงกลม หลักการหมุนปรับคือ การหมุน ตามเข็มนาิกาเครื่องชั่งจะยกสูงขึ้น การหมุนทวนเข็ม เครื่องชั่งจะลดต่ำลง (ในขั้นนี้เนื่องจากเวลา จำกัด อาจมีการปรับเครื่องชั่งสมดุลใหแลว ซึ่งจะแจงใหผูสอบทราบ ในกรณีนี้ก็อาจขามขั้นตอนนี้ได) - Tare เครื่องชั่ง (auto-zero) หรือ ปรับน้ำหนักเครื่องชั่งเปน 0 - อานฉลากขวดยา หยิบขวดยา เปดฝาขวด วางฝาหงายบนพื้นที่สะอาดหรือบนแผนกระเบื้องวางขวดยา อานฉลากอีกครั้งใหแนใจ ตักยาจากขวดยาซึ่งถือในมือขางที่ไมถนัด เปดกระจกกันลม (ถามี) - เมื่อไดปริมาณที่ตองการ ยกกระดาษชั่งยาออกจากจานชั่ง ปดกระจกกันลม (ถามี) ปรับน้ำหนักเปนศูนย ตามเดิม ทำ ความสะอาดดวยแปรงปด ถามีผงยาหกบริเวณเครื่องชั่ง ปดฝาขวดยาใหสนิท อานฉลาก อีกครั้ง - เทคนิคการชั่งผงยา ใหใชชอนเขาในการชั่งผงยา การจับชอนเขาใหจับชอนดวยมือขางที่ถนัดลักษณะ คว่ำเต็มมือ ใหนิ้วชี้วางทอดคว่ำบนดามชอนเขา ตักผงยาลงบนภาชนะรองรับการชั่ง จนเมื่อใกลถึง น้ำหนักที่ตองการ เคาะนิ้วชี้เพื่อใหผงยาคอย ๆ โปรยลงบนภาชนะรองรับ สังเกตคาน้ำหนักจากหนาปด ตลอดเวลาที่ชั่งจนไดน้ำหนักที่ตองการชั่ง ปดกระจกกันลม (ถามี) - กรณีชั่งสารไดน้ำหนักเกิน ใหตักสารสวนเกินออกกลับคืนลงขวดสาร ยกเวนสารที่ไวตอความชื้น 2. การบดผงยา การผสมผงยาดวยโกรง 2.1 การบดผงยา - การบดผงยาที่ไมติดสี(staining) โดยทั่วไป ใชโกรงกระเบื้องและลูกโกรง (porcelain mortar & pestle) - ใหทำการบดกอนการชั่งยา - ใสสารลงตรงกลางโกรง มือขางไมถนัดยึดจับขอบดานขางโกรง มือขางที่ถนัดถือลูกโกรง หันปาก โกรงที่ใชเทสารออกจากตัว โดยทั่วไปถือลูกโกรงลักษณะคลายการจับปากกา เพื่อใหสามารถ เคลื่อนหมุนลูกโกรงในลักษณะบิดขอมือไดอยางอิสระโดยขอศอกไมตองกางขยับออก - หมุนลูกโกรงวนเปนวงกลมตามเข็มนาิกาหรือทวนเข็มจากกนโกรงขึ้นไปใกลขอบโกรง แลววนลง อีก สลับกัน จนไดผงยาละเอียดตามตองการ - หากผงยาติดโกรง ใชspatula แซะขูดไดโดยไมจำเปนตองวางลูกโกรงลง เพราะทำใหสูญเสียผงยา จากลูกโกรงที่นำมาวางพักไว รวมทั้งอาจทำใหเกิดการปนเปอนได - ของแข็งบางชนิด เมื่อบดโดยตรงจะเกิดจับกอนเหนียว เชน camphor จะตองเติมตัวทำละลายที่ ระเหยงาย เชน แอลกอฮอลเล็กนอยโดยหยดลงบนสารระหวางบด จะไดผงละเอียด เรียกวา pulverization by intervention
- 170 - 2.2 การผสมผงยา - เปนการ trituration ซึ่งไมตองการแรงบดผสม การผสมจึงใชโกรงแกวและลูกโกรง (glass mortar & pestle) ผสมผงที่ละเอียดแลว - ใสสารลงตรงกลางโกรง มือขางที่ถนัดถือลูกโกรง มือขางไมถนัดยึดจับขอบดานขางโกรง โดยทั่วไป ถือลูกโกรงลักษณะคลายการจับปากกา เพื่อใหสามารถเคลื่อนหมุนลูกโกรงในลักษณะบิดขอมือได อยางอิสระโดยขอศอกไมตองกางขยับออก - หมุนลูกโกรงวนเปนวงกลมตามเข็มนาิกา หรือ ทวนเข็มจากกนโกรงขึ้นไปใกลขอบโกรง แลววน ลงอีก สลับกัน จนไดผงยาละเอียดตามตองการ - หากผงยาติดโกรง ใชมือขางที่ไมถนัดถือ spatula แซะขูดไดโดยไมจำเปนตองวางลูกโกรงลง และ ใชมือขางที่ถนัดจับ spatula เพราะเสียเวลาและผงยาจะเปอนลูกโกรงที่นำมาวางพักไว - ใชเทคนิค geometric dilution โดยใสผงยาที่มีปริมาณนอยที่สุดกอน จากนั้นเติมสารอื่นจำนวน เทากันกับที่มีอยูในโกรง บดผสมจนเขากันเบาๆ (โดยลักษณะการหมุนลูกโกรงเหมือนการบด) เติม สารที่เหลือในลักษณะเทากับที่มีในโกรงไปเรื่อย ๆ จนสารหมด การผสมผงยาจำนวนนอย บางครั้งอาจใชslab & spatula เรียกวา spatulation 3. เทคนิคการผสมแบบเจือจางเชิงเรขาคณิต (geometric dilution) ใสผงยาที่มีปริมาณนอยที่สุดในโกรง จากนั้นเติมสารอื่นจำนวนเทากันกับที่มีอยูในโกรง บดผสมจน เขากันเบา ๆ (โดยลักษณะการหมุนลูกโกรงเหมือนการบด) เติมสารที่เหลือในลักษณะเทากับที่มีในโกรงไป เรื่อย ๆ จนสารหมด
- 171 - การสอบทักษะการชั่งและการผสม กระบวนวิชา 465222 ตำรับ ผงคราม 500 มิลลิกรัม แปงขาวโพด 2 กรัม แลคโตส 7.5 กรัม เวลาในการสอบคือ 10 นาที คะแนน เก็บ 5% (คะแนนชวยสำหรับทุกคน) การประเมินผลการสอบ 1. ทักษะการพับกระดาษชั่ง การเขียนชื่อสารและน้ำหนักบนกระดาษชั่ง การตรวจสอบความพรอมใช ของเครื่องชั่ง การอานฉลากสารที่ตองการชั่ง เทคนิคการชั่ง และการผสม ตามเกณฑมาตรฐาน ความรูความสามารถทางวิชาชีพของผูประกอบวิชาชีพเภสัชกรรม (สมรรถนะรวม) พ.ศ.2562 2. ใหนักศึกษาชั่งผงครามและแลคโตสมาลวงหนา การสอบทักษะในการชั่งจะทำเฉพาะแปงขาวโพด เทานั้น 3. การตรวจผลิตภัณฑ ใหดูความเปนเนื้อเดียวกันของผลิตภัณฑ 4. ในการสอบครั้งแรกนักศึกษา หากนักศึกษามีขอผิดพลาดอาจารยจะชี้แจงขอผิดพลาดใหนักศึกษา ทราบโดยละเอียด หากขอผิดพลาดเปนขอผิดพลาดวิกฤต นักศึกษาจะตองเตรียมใหมอีกครั้งหนึ่ง ขอผิดพลาดวิกฤติไดแก ชั่งสารในปริมาณที่ไมถูกตองมากกวาคากำหนดเบี่ยงเบนที่กำหนดไว ผสมผงยา ไมเปนไปตามเทคนิค geometric dilution และ/หรือ ผสมผงยาไมเปนเนื้อเดียวกัน
- 172 - เกณฑประเมินทักษะการชั่ง และการผสม (ตัวอยาง)รหัสนักศึกษา พับกระดาษชั่ง และ เขียนชื่อ นน ของสาร (2 คะแนน) ตรวจสอบลูกน้ำบนเครื่องชั่ง (1 คะแนน)อานชื่อสาร 3 ครั้ง หยิบ เปดฝา เก็บ (1 คะแนน) ชั่งสารไดอยางถูกตอง 1.8-2.2 กรัม (2 คะแนน) ใชเทคนิค geometric dilution โดยใสผงยา ที่มีปริมาณนอยที่สุดกอน (1 คะแนน) เติมสารอื่นจำนวนเทากันกับที่มีอยูในโกรง บดผสม (1 คะแนน) ผสมผงยาเขาเปนเนื้อเดียวกัน (2 คะแนน) คะแนนรวม (10คะแนน)
- 173 - การสาธิตการบดผงยาดวยเทคนิค Pulverization by intervention การบด Camphor ดวยเทคนิค Pulverization by intervention 1. ใชโกรงแกวในการบดเพื่อไมใหผงยาติดบนโกรง 2. เทผง Camphor ลงในโกรง ใชลูกโกรงเกลี่ยกระจากผงยาในโกรง 3. หยด ethanol ปริมาณเล็กนอยลงในโกรง จากนั้นบดผงยาดวยลูกโกรง บดไปเรื่อย ๆ จน ethanol ระเหยจนหมดจะไดผง camphor ที่ละเอียด
- 174 - เอกสารอางอิง 1. ปราโมทย ทิพยดวงตา, 2539, ยาเม็ด, ภาควิชาเทคโนโลยีเภสัชกรรม คณะเภสัชศาสตร มหาวิทยาลัยเชียงใหม 2. Allen, T., 1975, Particle Size Measurement, 2nd ed., Chapman and Hall, London. 3. Banker, G.S. and Rhodes, C.T., 1979, Modern Pharmaceutics, Marcel Dekker, New York. 4. Bean, H.S., Beckett, A.H. and Carless, J.E., 1971, Advances in Pharmaceutical Sciences, Vol.2, Academic Press, London. 5. Bean, H.S., Beckett, A.H., and Carless, J.E., 1976, Advances in Pharmaceutical Sciences, Vol.3, Academic Press, London. 6. Carstensen, J.T., 1973, Theory of Pharmaceutical Sciences, Vol.2, Academic Press, London. 7. Carstensen, J.T., 1977, Pharmaceutics of Solid Dosage Forms, John Wiley & Sons, New York. 8. Carstensen, J.T., 1980, Solid Pharmaceutics : Mechanical Properties and Rate Phenomena, Academic Press, London. 9. Collett, D.M., and Aulton, M.E., Pharmaceutical Practice, London, Churchill Livingstone, 1990. 10. Johnson, J.C., 1974, Tablet Manufacture, Noyes Data, London. 11. Lachman, L.Lieberman, H.A. and kanig , J.L., 1976, The Theory and Practice of Industrial Pharmacy, 2nd edition, Lea & Febiger, Philadelphia 12. Lachman, L., Lieberman, H.A. and kanig, J.L., 1986, The Theory and Practice of Industrial Pharmacy, 3rd edition, Lea & Febiger, Philadelphia. 13. Lieberman, H.A. and Lachman, L., Pharmaceutical Dosage Forms : Tablets, Vol. 1 (1980) Vol.2 (1981) , Vol.3 (1982), Marcel Dekker, New York. 14. Loftus, B.T. and Nash, R.A., 1984, Pharmacetical Process Validation, Marcel Dekker, New York. 15. Martin, A.N., Swarbrick, J. and Cammarata, A., 1993, Physical Pharmacy, 4th ed., Lea & Febiger, Philadelphia. 16. Parrot, E.L., 1970, Pharmaceutical Technology, Burgess Publishing, Minneapolis. 17. Rawlins, E.A., 1977, Textbook of Pharmaceutics, 8 th edition, Baillie're Tinall London. 18. Shotton, E. and Ridgway, K., 1974, Physical Pharmaceutics, Clarendon Press, Oxford. 19. Train, D., 1958, Some Aspects of The Property of Angle of Repose of Powders. J. Pharm. Pharmacol., 10 : p.127 T. 20. USP 2021, The United States Pharmacopeial Convention, Inc., MD, USA.
- 176 - I. การหาการไหลของผงยา รูปที่ 1 ชุดอุปกรณวัดมุมและหาอัตราการไหลของผงยา ตารางที่ 1 การเปลี่ยนคามุมเปนคา tangent หรือคา tangent เปนคามุม Angle Tangent Angle Tangent 20° 22° 24° 26° 28° 30° 32° 34° 36° 38° 0.364 0.404 0.445 0.488 0.532 0.577 0.625 0.675 0.727 0.781 40° 42° 44° 45° 46° 48° 50° 52° 54° 56° 0.839 0.900 0.966 1.000 1.036 1.111 1.192 1.280 1.376 1.483
- 177 - รูปที่ 2 การวัดมุมการไหลจากกองผงยา
- 178 - ตารางที่ 2 การประเมินสมบัติการไหลของผงยาจากคา Compressibility Index และ Hausner Ratio Compressibility Index (%) Flow Character Hausner Ratio < 10 11 - 15 16 - 20 21 - 25 26 - 31 32 - 37 > 38 Excellent Good Fair Passable Poor Very poor Very, very poor 1.00 – 1.11 1.12 – 1.18 1.19 – 1.25 1.26 – 1.34 1.35 – 1.45 1.46 – 1.59 > 1.60 ตารางที่ 3 การประเมินสมบัติการไหลของผงยาจากคามุมการไหล Flow Property Angle of Repose (degrees) Excellent Good Fair – aid not needed Passable – may hang up Poor – must agitate, vibrate Very poor Very, very poor 25 - 30 31 – 35 36 - 40 41 - 45 46 – 55 56 – 65 > 66
- 179 - II. เครื่องตอกเม็ดยาแบบสากเดี่ยว (Single Punch Tablet Machine) สวนประกอบที่สำคัญของเครื่องมือ 1. สากบน (upper punch) 2. เบา (die) 3. สากลาง (lower punch) 4. ทอบรรจุผงยา (feed shoe) 5. ถังเก็บผงยา (hopper) การทำงานของเครื่องตอกแบบสากเดี่ยว (รูปที่ 3) ขั้นตอนที่ 1 (position 1) แกรนูลจะไหลจากถังเก็บโดยแรงโนมถวงของโลก ผานทอบรรจุลงไปยัง เบา โดยมีการสั่นของทอบรรจุเพื่อใหแกรนูลไหลไดดี จากนั้นทอบรรจุก็จะเคลื่อนที่ออกไปจากเบา ขั้นตอนที่ 2 (position 2) สากบนก็จะคอย ๆ เคลื่อนที่ลงมาจนถึงระดับต่ำสุด เพื่ออัดผงยาที่อยูใน เบาเกิดเปนเม็ดยา ขั้นตอนที่ 3 (position 3) ตอจากนั้นทั้งสากบนและสากลาง จะเคลื่อนขึ้นขางบนในโดยสากลางจะ เปนตัวดันเม็ดยาใหออกจากเบา หลังจากนี้ทอบรรจุก็จะเคลื่อนตัวกลับเขามาสูจุดเติมเหนือเบาพรอมกับปด เม็ดยาออกไป และเปนการกลับเขาสูขั้นตอนที่ 1 ใหม รูปที่ 3 แสดงการทำงานของเครื่องตอกแบบสากเดี่ยว position 1 Powder flow in a single punch machine position 2 The compression cycle position 3 The ejection step
- 180 - การปรับแตงการทำงานของเครื่องตอกเม็ดยาแบบสากเดี่ยว (รูปที่ 4) 1. การปรับน้ำหนักเม็ดยา การปรับน้ำหนักของเม็ดยาหรือน้ำหนักของแกรนูลที่ไหลลงสูเบา ทำโดยการปรับระดับของสากลาง โดยยิ่งปรับระดับของสากลางใหต่ำลงมากเทาไร ก็จะทำใหน้ำหนักของเม็ดยามากขึ้นเทานั้น นอกจากนี้น้ำหนัก ของเม็ดยายังขึ้นกับ apparent density ของผงยา และอัตราการไหลของผงยาอีกดวย 2. การปรับแรงอัดผงยา การปรับแรงอัดผงยาหรือแกรนูลเปนการปรับเพื่อใหไดเม็ดยาที่มีความแข็งตามตองการ ทำโดยการ ปรับระดับของสากบนใหต่ำลงมามากนอยเทาใด ถาปรับระดับลงมามากก็จะทำใหไดเม็ดยาที่มีความแข็งมาก และมี porosity ลดลง 3. การปรับการดันเม็ดยาออกจากเบา เปนการปรับระดับของสากลางในขั้นตอนที่ 3 ซึ่งสากลางจะเคลื่อนที่ขึ้นสูงสุดโดยจะตองปรับสวนสูง สุดของสากลางไมใหสูงเกินระดับผิวหนาของเบา หรือต่ำกวา เพราะถาสากลางโผลขึ้นไปสูงกวาระดับผิวหนา ของเบาก็จะถูกปดดวยทอบรรจุซึ่งจะทำใหสากลางและเครื่องตอกเสียหายได แตถาปรับระดับสูงสุดของสาก ลางต่ำกวาระดับผิวหนาของเบา จะทำใหเม็ดยาถูกดันไมพนจากเบาและจะถูกปดดวยทอบรรจุทำใหเม็ดยาบิ่น หรือแตกเสียหายได
- 181 - Single station tablet press compression cycle. รูปที่ 4 แสดงการปรับน้ำหนักยาเม็ด, แรงอัดผงยา และการดันเม็ดยาออกจากเบา
- 182 - III. เครื่องตอกเม็ดยาแบบหมุนรอบ (Rotary Tablet Machine) รูปที่ 5-8 สวนประกอบที่สำคัญของเครื่องตอกเม็ดยาแบบหมุนรอบ 1. สากบน (upper punch) 2. เบา (die) 3. สากลาง (lower punch) 4. ชองบรรจุผงยา (feed flame) 5. แทนฝงเบา (die table) 6. ถังเก็บผงยา (hopper) 7. ลออัด (pressure wheel) การทำงานของเครื่องตอกแบบหมุนรอบ (รูปที่ 5) - เริ่มจากจุด A เมื่อผงยาหรือแกรนูลจากถังเก็บไหลลงสูชองบรรจุผงยา แทนฝงเบาก็จะหมุนมารับผง ยาจากชองบรรจุผงยา จากนั้นผงยาก็จะไหลลงสูเบาจนเต็ม จากนั้นสากลางก็จะยกตัวสูงขึ้น ผงยาสวนเกินก็จะ ถูกปาดออกไปโดย scrape-off bar ซึ่งเปนสวนหนึ่งของชองบรรจุผงยา ซึ่งน้ำหนักของผงยาก็จะขึ้นกับระดับ ของสากลาง ณ จุดนี้ - เมื่อแทนฝงเบาหมุนตอไปจากขวาไปซายสากลางจะลดระดับลงเล็กนอย ระดับของผงยาก็จะยุบตัว ลงโดยไมมีการเพิ่มของผงยา เพราะเลยจากชองบรรจุผงยามาแลว (ทั้งนี้เปนการปองกันการฟุงกระจายของผง ยาเมื่อสากบนเคลื่อนที่ลงมาอัดผงยาในขั้นตอไป) - เมื่อแทนฝงเบาหมุนมาถึงลออัด สากลางก็จะยกตัวสูงขึ้นขณะเดียวกันสากบน ก็จะเคลื่อนที่ลงมา ตามรองของ cam ผงยาก็จะถูกอัดเปนเม็ด จากนั้นทั้งสากบนและสากลางก็จะยกตัวสูงขึ้น และสากลางก็จะ ดันเม็ดยาออกจากเบาและเคลื่อนออกจากแทนฝงเบาโดย tablet take-off chute แทนฝงเบาก็จะเคลื่อนที่ ครบวงจรเริ่มเขาจุด A ใหม การปรับแตงเครื่องตอก ณ จุดตาง ๆ ของเครื่องตอกแบบหมุนรอบ (รูปที่ 5) - การปรับน้ำหนักของเม็ดยา จะปรับสกรูที่จุด E - การปรับการดันเม็ดยาออกจากเบา จะควบคุมโดยสกรู F - การปรับแรงอัดผงยา ควบคุมโดยการปรับระยะหางของลออัดทั้งสองลอ
- 183 - รูปที่5 Schematic of die table, feed frame, and hopper on a rotary machine. รูปที่ 6 แสดง Compression cycle ของเครื่องตอกยาเม็ดชนิดหมุนรอบ
- 184 - รูปที่ 7 Granulation flow in an open feed frame of a rotary tablet press รูปที่ 8 Schematic of a Manesty B3B rotary tablet machine. This model has 16 stations and is capable of producing tablets up to 15.8 mm. in diameter. The filling depth of machines is 17.4 mm. and the highest pressure is 6.5 tons. Capacity is 700 tablets per minute.
- 185 - IV. การเลือกใชขนาดของสากและเบาใหเหมาะสมกับน้ำหนักของเม็ดยาที่กำหนด น้ำหนักของเม็ดยา (grain) เสนผานศูนยกลางของสากและเบา (นิ้ว) (มม.) 1/2 7/32 5.556 1 7/32 5.556 2 8/32 6.350 3 11/32 8.731 4 12/32 9.525 5 13/32 10.319 6 13/32 10.319 7 13/32 10.319 8 14/32 11.12 10 16/32 12.700 15 20/32 15.875 20 20/32 15.075 หมายเหตุ 1 grain = 64.8 มก. V. การเลือกใชขนาดของแรงในการลดขนาดแกรนูลใหเหมาะสมกับขนาดของเม็ดยา ขนาดเสนผานศูนยกลางของเม็ดยา (นิ้ว) ขนาดของแรงที่ใช (mesh) < 3/16 20 7/32 - 5/16 16 11/32 - 13/32 14 > 7/16 12
- 186 - VI. แผนภูมิแสดงการผลิตยาเม็ดโดยวิธีตาง ๆ 1. การทำแกรนูลเปยก (Wet Granulation) 2. การทำแกรนูลแหง (Dry Granulation) 3. การตอกโดยตรง (Direct Compression)
- 187 - VII. การหาความแปรปรวนของน้ำหนักเม็ดยา 1. สุมตัวอยางเม็ดยามาทั้งหมด 20 เม็ด 2. ชั่งน้ำหนักของเม็ดยาแตละเม็ด 3. คำนวณหาคาเฉลี่ยของน้ำหนักเม็ดยา 4. คำนวณหาคาสูงสุดและต่ำสุดของน้ำหนักเม็ดยา โดยคิดจากน้ำหนักเฉลี่ยของเม็ดยาที่หาได กับ เปอรเซ็นตความแปรปรวนของน้ำหนักเม็ดยาที่กำหนดไวในตารางที่ 4 ซึ่งจะขึ้นกับน้ำหนักของเม็ด ยาที่นำมาทดสอบ 5. เปรียบเทียบคาน้ำหนักของเม็ดยาแตละเม็ด กับชวงน้ำหนักมาตรฐานที่คำนวณได 6. การประเมินผล ความแปรปรวนของน้ำหนักเม็ดยาจะอยูในมาตรฐานก็ตอเมื่อ 6.1 จะตองมีเม็ดยาไมเกิน 2 เม็ด ที่มีน้ำหนักเกินคาชวงน้ำหนักมาตรฐานที่คำนวณไดจากขอ 4 6.2 จะตองไมมีเม็ดยาใดเลยในจำนวน 20 เม็ดนี้ ที่มีน้ำหนักเกินมากกวา 2 เทา ของเปอรเซ็นต ความแปรปรวนของน้ำหนักเม็ดยาที่ใชทดสอบ ตารางที่ 4 Weight variation tolerances for uncoated tablets. Average weight of tablets (mg) Maximum percentage difference allowed 130 or less 10 130-324 7.5 more than 324 5
- 188 -
- 189 -
- 190 - เวอรเนียรคาลิปเปอร
- 191 -
- 192 -
- 193 -