sains t4

3 Dalam bidang perubatan, sesetengah penyakit kecacatan Continuous variation refers to the differences that can be measured
genetik telah dapat dicegah dan dihapuskan. or graded on a scale. Examples include height, body weight, IQ and
skin colour.
In the field of medicine, certain genetic disorders and diseases have
been prevented and eliminated. 4 Variasi tak selanjar merujuk perbezaan yang diskrit dan
tidak boleh diukur atau diskalakan. Contohnya, jantina,
5.5 Variasi/ Variation jenis kumpulan darah, jenis cap jari dan jenis rambut.

1 Variasi ialah perbezaan sifat dalam kalangan individu Discontinuous variation refers to the differences that are discrete
dalam spesies yang sama. and cannot be measured or graded. Examples include gender, blood
group, type of fingerprint and type of hair.
Variation is any difference in characteristics among individuals of
the same species. 5 Variasi menghasilkan spesies dengan genotip yang
baharu. Variasi meningkatkan kebolehan sesuatu
2 Variasi dipengaruhi oleh faktor genetik dan persekitaran. spesies menyesuaikan diri dalam persekitaran yang
Variation is influenced by genetic and environmental factors. berubah.
3 Variasi selanjar merujuk perbezaan yang boleh diukur
Variation produces new genotype species. Variation improves the
atau diskalakan dalam julat. Contohnya, ketinggian, ability of a species to survive in a changing environment.
berat badan, IQ dan warna kulit.

5.1 Pembahagian Sel/ Cell Division

Latihan 1 Menerangkan gen, DNA dan kromosom di dalam nukleus
Explain gene, DNA and chromosomes in the nucleus

TP 1 Mengingat kembali pengetahuan dan kemahiran sains mengenai genetik.

 1 Padankan istilah dengan definisinya yang betul. TP 1
Match the term with its correct definition.

Kromosom Proses pembahagian sel yang berlaku di dalam sel somatik.
Chromosome The process of cell division which takes place in somatic cells.

Gen Proses pembahagian sel yang menghasilkan gamet.
Gene The process of cell division to produce gametes.

Mitosis Struktur bebenang halus asid nukleik yang terdapat dalam
Mitosis nukleus sel haiwan dan tumbuhan.
A thread-like structure of nucleic acids found in the nucleus of animal
and plant cells.

DNA Struktur berbentuk heliks ganda dua yang mengekodkan
DNA maklumat genetik.
A double helix structure that encodes genetic information.

Meiosis Unit asas pewarisan yang menentukan ciri-ciri individu.
Meiosis Terdapat dalam molekul panjang DNA.
A basic unit of heredity that determines the characteristic of individuals.
Found in the long molecules of DNA.

 2 Labelkan struktur kromosom di bawah. TP 1
Label the structure of chromosome below.

Sentromer Kromosom
Centromere Chromosome
Kromatid
Chromatid

51

Modul F4 Sains Tg4_B5_vim3p.indd 51 19/12/2019 9:05 AM

Latihan 2 Banding dan beza mitosis dan meiosis
Compare and contrast mistosis and meiosis

TP 2 Memahami genetik dan dapat menjelaskan kefahaman tersebut.

Lengkapkan jadual rajah di bawah dengan perkataan yang sesuai. TP 2
Complete the table below with suitable words.

Meiosis Mitosis

Persamaan/Similarities

• Merupakan pembahagian sel/ Are cell divisions

• Melibatkan sitokinesis / Involve cytokinesis

Dua/ Two Aspek/Aspect Satu/ One

Empat/ Four Bilangan pembahagian nukleus Dua/ Two
Number of nuclear divisions
Separuh daripada sel induk Sama dengan sel induk
Half of the parent cell Bilangan sel anak yang terhasil Same as the parent cell
Berlainan daripada sel induk Number of daughter cells produced Sama dengan sel induk
Different from the parent cell Same as the parent cell
Berlaku/ Occur Bilangan kromosom dalam sel anak Tidak berlaku/ Does not occur
Number of chromosomes in daughter cells Tiada/ No

Kandungan genetik sel anak
The genetic content of daughter cell

Pindah silang/ Crossing over

Ada/Yes Variasi genetik/ Genetic variation

Latihan 3 Kepentingan mitosis dan meiosis/ Importance of mitosis and meiosis

TP 2 Memahami genetik dan dapat menjelaskan kefahaman tersebut.

 1 Beri tiga kepentingan mitosis/ Give three importance of mitosis. TP 2
−− Untuk menghasilkan sel-sel baharu dalam proses pertumbuhan./ To produce new cells in growth process.
−− Untuk menggantikan sel-sel yang rosak atau mati./ To replace damaged or dead cells.
−− Mitosis terlibat dalam pembiakan aseks seperti pengklonan dan kultur tisu.

Mitosis involves in asexual reproduction such as cloning and tissue culture.

 2 Beri tiga kepentingan meiosis/ Give three importance of meiosis. TP 2
−− Untuk pembentukan gamet bagi pembiakan seks./ To produce gametes for sexual reproduction.
−− Menghasilkan variasi genetik melalui pindah silang./ Produces genetic variation through crossing over.
−− Meiosis ialah proses pembahagian nukleus untuk mengurangkan bilangan kromosom kepada separuh
bilangan kromosom sel induk.

Meiosis is a process of nuclear division to reduce the number of chromosomes to half the number of chromosomes of the parent cells.

5.2 Pewarisan/ Inheritance

Latihan 4 Menerangkan pewarisan dalam manusia/ Explaining inheritance in humans

TP 2 Memahami genetik dan dapat menjelaskan kefahaman tersebut.

Isi tempat kosong dengan perkataan yang betul menggunakan perkataan-perkataan di bawah. TP 2
Fill in the blanks with the correct words using the words given below.

fenotip genotip resesif dominan pewarisan trait
phenotype genotype recessive dominant inheritance trait

52

Modul F4 Sains Tg4_B5_vim3p.indd 52 19/12/2019 9:05 AM

 1 Alel dominan ialah alel yang menonjolkan sifat yang dikawalnya sama ada pasangan alelnya
adalah seiras atau berlainan.

A dominant allele is an allele that shows the characteristics it controls whether its paired allele is identical or different.

 2 Alel resesif ialah alel yang hanya menonjolkan sifatnya tanpa kehadiran alel dominan .
A recessive allele is an allele which only show its characteristic without the presence of dominant allele.

 3 Fenotip merujuk ciri fizikal seperti tinggi atau rendah, yang boleh diperhatikan dalam sesuatu
organisma.

Phenotype refers to the physical characteristic, such as tall or short, which can be observed in an organism.

 4 Genotip merujuk kandungan genetik yang terkandung dalam sesuatu organisma.
Genotype refers to the genetic makeup of an organism.

 5 Pewarisan ialah pemindahan ciri induk dari satu generasi ke satu generasi melalui kod genetik
pada DNA dalam kromosom.

Inheritance is the passing down of parental characteristics from one generation to the next generation through the
genetic code on the DNA of a chromosome.

 6 Ciri organisma yang ditonjolkan oleh gen disebut trait .

The characteristic of an organism that is expressed by genes is called trait .

Latihan 5 Mekanisme perwarisan/ Inheritance mechanism

TP 3 Mengaplikasikan pengetahuan mengenai genetik dan dapat melaksanakan tugasan mudah.

 1 Lengkapkan rajah kacukan di bawah untuk menunjukkan kacukan monohibrid antara baka tulen
pokok tinggi, TT dan baka tulen pokok kerdil, tt. TP 3
Complete the crossbreed diagram below to show the monohybrid cross between a purebred tall plant, TT and a purebred

short plant, tt.

Tinggi/ Tall Kerdil/ Short

Induk: TT 3 tt
Parents:

Gamete: T t
Gametes: Tt Tt

Generasi F1:
F1 generation:

Gamete F1: T t T t
F1 gametes:

Generasi F2: TT Tt Tt tt
F2 generation: 1 TT : 2 Tt : 1 tt

Nisbah genotip:
Genotype ratio:

Nisbah fenotip 3 Tinggi/ Tall : 1 Kerdil/ Short
Phenotype ratio:

Nisbah pokok tinggi kepada pokok kerdil ialah 3:1
The ratio of tall plants to short plants is 3 : 1

53

Modul F4 Sains Tg4_B5_vim3p.indd 53 19/12/2019 9:05 AM

 2 Pada manusia, alel jenis rambut kerinting (C) adalah dominan terhadap alel rambut lurus (c).
Seorang lelaki berambut kerinting heterozigus berkahwin dengan perempuan berambut lurus.
Apakah kebarangkalian genotip dan fenotip anak mereka? TP 3
In human beings, the curly hair allele (C) is dominant over the straight hair allele (c). A heterozygous curly-haired man
marries a straight-haired woman. What are the possible genotypes and phenotypes of their offspring?

Bapa/Father 3 Ibu/Mother

Genotip induk: Cc cc
Genotype of parents:

Gamet: Cc c c
Gametes:

Genotip anak: Cc Cc cc cc
Genotype of offspring:
kerinting kerinting lurus lurus
Fenotip anak: curly curly straight straight
Phenotype of offspring:
2 rambut kerinting : 2 rambut lurus
Nisbah genotip: 2 curly hair : 2 straight hair
Genotypic ratio:
50% anak berambut kerinting dan 50% anak berambut lurus.
Fenotip anak: 50% of the offspring have curly hair and 50% have straight hair.
Phenotypes of offspring:

5.3 Mutasi/ Mutation

Latihan 6 Mutasi gen dan mutasi kromosom/ Gene mutation and chromosomal mutation

TP 3 Mengaplikasikan pengetahuan mengenai genetik dan dapat melaksanakan tugasan mudah.

Huraikan mutasi gen dan mutasi kromosom dalam peta titi di bawah. TP 3
Describe gene mutation and chromosomal mutation in the bridge map below.

i-THINK Peta Titi

Huraian as Perubahan pada struktur kromosom Perubahan pada bilangan kromosom
Description Changes in the structure of chromosomes as Changes in the number of chromosomes

Jenis mutasi Mutasi kromosom Mutasi kromosom
Type of mutation Chromosomal mutation Chromosomal mutation

(sama seperti = as)

Perubahan pada struktur gen
as Changes in the structure of genes

Mutasi gen
Gene mutation

54

Modul F4 Sains Tg4_B5_vim3p.indd 54 19/12/2019 9:05 AM

Latihan 7 Contoh dan faktor yang menyebabkan mutasi gen dan mutasi kromosom
Examples and factors causing gene mutation and chromosomal mutation

TP 2 Memahami genetik dan dapat menjelaskan kefahaman tersebut.
TP 3 Mengaplikasikan pengetahuan mengenai genetik dan dapat melaksanakan tugasan mudah.

 1 Senaraikan contoh mutasi gen dan mutasi kromosom dalam jadual di bawah. TP 3
List the examples of gene mutation and chromosomal mutation in the table below.

Mutasi kromosom/ Chromosomal mutation Mutasi gen/ Gene mutation

–  Sindrom Down/ Down syndrome –  Buta warna/ Colour blindness
–  Sindrom Klinefelter/ Klinefelter syndrome – Albinisme/ Albinism
–  Sindrom Turner/ Turner syndrome –  Anemia sel sabit/ Sickle cell anaemia
–  Hemofilia/ Hemophilia
– Talasemia/ Thalassemia

 2 Isi tempat kosong dengan perkataan yang betul. TP 2
Fill in the blank with the correct words.

Agen yang menyebabkan mutasi dikenali sebagai mutagen . Contoh mutagen ialah sinaran

radioaktif, sinar X dan bahan kimia seperti benzena dan formaldehid.

Agents that cause mutation are known as mutagen . Examples of mutagen are radioactive rays , X-ray and

chemical substances such as benzene and formaldehyde.

 3 Lengkapkan peta buih di bawah dengan faktor-faktor yang menyebabkan mutasi. TP 2
Complete the bubble map below with factors that cause mutation.

i-THINK Peta Buih

Faktor semula jadi
Natural factors

Kehamilan pada Sinaran radioaktif
usia yang lewat Radioactive rays
Pregnancy at a late age

Faktor-faktor yang
menyebabkan mutasi

Factors that cause
mutation

Sinar-X Karsinogen
X-rays Carcinogen

Sinar ultraungu
Ultraviolet rays

55

Modul F4 Sains Tg4_B5_vim3p.indd 55 19/12/2019 9:05 AM

Latihan 8 Penyakit gangguan gen/ Gene disorder diseases

TP 4 Menganalisis pengetahuan mengenai genetik dalam konteks penyelesaian masalah mengenai kejadian atau fenomena alam.

Lengkapkan peta dakap di bawah dengan perkataan yang betul. TP 3 i-THINK Peta Dakap
Complete the brace map below with the correct words.

• Bilangan sel darah merah yang kurang

Low number of red blood cells , pertumbuhan
pada kanak-
• Sukar bernafas, lesu

Anemia sel sabit dan perkembangan yang lambat
Sickle-cell anaemia
kanak. of breath, fatigue , and
Albinisme Shortness
Albinism growth and development in children.
delayed
Hemofilia
Penyakit Haemophilia • Tiada pigmen melanin pada kulit ,
gangguan rambut skin ,
dan mata.
gen No melanin
Gene disorder hair pigment in the
and eyes .
diseases

• Mempunyai warna rambut, kulit atau mata yang lebih

cerah daripada normal.

Has lighter colouring of the hair, skin, or eyes than normal

• Kekurangan faktor pembekuan dalam darah.

Lack of clotting factor in the blood.

• Darah sukar membeku jika berlaku kecederaan atau

terluka yang menyebabkan kehilangan banyak

darah. injury or

Blood is difficult to clot in the event of
cuts that can cause blood loss.

Latihan 9 Aplikasi penyelidikan genetik/ Application of genetic research

TP 3 Mengaplikasikan pengetahuan mengenai genetik dan dapat melaksanakan tugasan mudah.
TP 4 Menganalisis pengetahuan mengenai genetik dalam konteks penyelesaian masalah mengenai kejadian atau fenomena alam.

 1 Padankan dengan jawapan yang betul. TP 4
Match with the correct answers.

Sains Penggunaan ujian DNA dan kaedah genealogi tradisional untuk mengesan
forensik hubungan biologi antara individu.
Forensic The use of DNA tests and traditional genealogical methods to infer biological relationships
between individuals.
science

Terapi Aplikasi kaedah saintifik ke atas perkara undang-undang jenayah dan sivil.
gen Analisis ke atas bukti biologi seperti darah, air mani dan rambut yang terdapat
Gene di tempat kejadian dilakukan untuk menyelesaikan kes seperti pembunuhan,
kematian yang mencurigakan, rogol dan jenayah serius yang lain.
therapy The application of scientific methods to matters of criminal and civil laws. Analysis of
biological evidence such as blood, semen and hair found at the crime scene is carried out to
solve cases such as murder, suspicious death, rape and other serious crimes.

Genealogi Teknik yang menggunakan gen untuk merawat atau mencegah penyakit.
genetik Teknik ini membolehkan doktor mengubati penyakit dengan memasukkan
Genetic gen ke sel-sel pesakit dan tidak perlu menggunakan dadah atau pembedahan.
genealogy A technique that uses genes to treat or prevent diseases. This technique allows doctors to
treat a disorder by inserting a gene into a patient’s cells instead of using drugs or surgery.

56

Modul F4 Sains Tg4_B5_vim3p.indd 56 19/12/2019 9:05 AM

 2 Apakah yang dimaksudkan dengan saringan genetik? TP 3
What is the meaning of genetic screening?

Saringan genetik ialah ujian yang dilakukan ke atas individu untuk mengesan penyakit keturunan atau
gangguan genetik pada peringkat awal.
Genetic screening is a test carried out on people for early detection of a hereditary disease or genetic disorder.

 3 Apakah tujuan saringan genetik? TP 4
What are the purposes of genetic screenings?

−− Membantu mengesan penyakit-penyakit yang jarang berlaku.
Helps to detect rare diseases.

−− Untuk mendapat rawatan awal.
For early treatment.

5.4 Teknologi Kejuruteraan Genetik/ Genetic Engineering Technology

Latihan 10 Kesan teknologi kejuruteraan genetik dalam kehidupan
Effects of genetic engineering technology in life

TP 4 Menganalisis pengetahuan mengenai genetik dalam konteks penyelesaian masalah mengenai kejadian atau fenomena alam.

Beri tiga kelebihan dan kelemahan organisma yang termodifikasi genetik. TP 4
Give three advantages and disadvantages of genetically modified organism.

Kelebihan Kelemahan
Advantages Disadvantages

Makanan yang mengandungi nutrien tertentu yang Kesan gen baharu dalam makanan boleh dipindahkan
diperlukan oleh badan dapat dihasilkan. kepada tubuh manusia.
Foods containing certain nutrients needed by the body can be produced. The effect of a new gene in food can be transferred to the human body.

Meningkatkan rasa, kualiti, hasil, lebih cepat matang, Kesan jangka panjang boleh menyebabkan alahan dan
ketahanan lebih baik terhadap penyakit dan kekal segar kesan sampingan yang tidak diketahui oleh pengguna.
lebih lama. Long-term effects can cause allergic and side-effects that are not known
Improves taste, quality, yield, faster maturity, better resistance to by the users.
diseases and stay fresh longer.

Meningkatkan keupayaan tanaman untuk menghadapi Gen terubahsuai boleh memberi kesan kepada fungsi sel-
keadaan yang tidak menggalakkan bagi penanaman. sel manusia.
Enhances crop ability to cope with unfavorable conditions for The modified gene may affect the function of human cells.
cultivation.

57

Modul F4 Sains Tg4_B5_vim3p.indd 57 19/12/2019 9:05 AM

5.5 Variasi/ Variation

Latihan 11 Variasi selanjar dan variasi tak selanjar
Continuous variation and discontinuous variation

TP 4 Menganalisis pengetahuan mengenai genetik dalam konteks penyelesaian masalah mengenai kejadian atau fenomena alam.

 1 Lengkapkan carta grafik di bawah untuk membanding beza variasi selanjar dan variasi tak
selanjar. TP 4

Complete the graphic organizer below to compare and contrast continuous variation and discontinuous variation.

Variasi/ Variation
Definisi: Sebarang perbezaan sifat antara individu dalam spesies yang sama.
Definition: Any difference in characteristics between individuals of the same species.

Bilangan organisma
Number of organisms
NBiluNBaimlunbamgenrbageonrfaonoofrrogogrraaggnniaiasnsniimssmsmamsa
Bilangan organisma
Number of organisms

Variasi selanjar Perbezaan Variasi tak selanjar
Continuous variation Difference Discontinuous variation

Perbezaan sifat adalah tidak ketara Definisi Perbezaan sifat adalah jelas
Definition
dan mempunyai ciri perantaraan . dengan tiada ciri

Differences in characteristics are not perantaraan.

distinct with intermediate Differences in characteristics are

features. distinct with no

intermediate features.

Sifat adalah kuantitatif kerana Kuantitatif atau Sifat adalah kualitatif kerana
boleh diukur dan dinilai dari kualitatif
tidak boleh diukur. Sifat sama ada
satu ekstrim kepada yang lain. Quantitative or hadir atau tidak hadir.
Characteristics are quantitative because qualitative
they can be measured and graded from Characteristics are qualitative because
one extreme to the other. Jenis taburan
Type of distribution they cannot be measured. The
characteristic is either be present or absent.
Dipengaruhi oleh
Menunjukkan taburan normal . Influenced by Menunjukkan taburan diskret .
distribution. distribution.
Shows a normal Contoh Shows a discrete
Examples
Faktor genetik dan Faktor genetik .

persekitaran . Genetic factors.

Genetic and environmental factors.

Berat, ketinggian, warna kulit, warna Kebolehan menggulung lidah, kumpulan
rambut dan kecerdasan.
Weight, height, skin colour, hair colour and darah, jenis cuping telinga, jenis cap jari
intelligence.
dan jenis rambut.
Ability to roll the tongue, blood group, type of
earlobe, fingerprint, type of hair.

58

Modul F4 Sains Tg4_B5_vim3p.indd 58 19/12/2019 9:05 AM

Latihan Pengukuhan 5

Soalan Objektif  4 Maklumat di bawah menunjukkan ciri-ciri
seseorang yang menghidap sejenis penyakit
 1 Rajah 1 menunjukkan sebahagian peringkat genetik.
dalam pembahagian sel.
The information below shows the characteristics of a
Diagram 1 shows parts of stages in a cell division. person who suffered from a genetic disorder.

W X Y Z • Testis tidak berkembang
Underdeveloped testes
Rajah 1/ Diagram 1
• Mempunyai lebih satu kromosom X
Antara yang berikut, yang manakah urutan Has an extra X chromosome

yang betul? • Mempunyai sebahagian ciri-ciri
perempuan
Which of the following is the correct sequence? Has some female characteristics

A W, X, Y, Z C Z, X, W, Y Apakah penyakit tersebut?
What is the disorder?
B X, Y, Z, W D Y, X, Z, W A Buta warna/ Colour blindness
B Sindrom down/ Down’s syndrome
 2 Rajah 2 menunjukkan satu proses yang C Sindrom Turner/ Turner’s syndrome
melibatkan kromosom manusia. D Sindrom Klinefelter/ Klinefelter’s syndrome
Diagram 2 shows a process involving the human
 5 Antara pernyataan berikut, yang manakah
chromosomes. menunjukkan kebaikan penyelidikan
genetik?
Sentromer
Centromere Which of the following statements shows the advantage
of genetic research?
Kromatid A Pengklonan manusia
Chromatid Cloning of humans
B Penggunaan senjata biologi
Rajah 2/ Diagram 2 Use of biological weapon
C Menghasilkan haiwan berbahaya yang
Apakah kepentingan proses di atas? boleh mengancam organisma lain
What is the importance of the above process? Produces harmful animals that threaten other
A Untuk menghasilkan gamet living organisms
To produce gametes D Menambahbaik kualiti dan hasil pertanian
B Untuk menghasilkan variasi dan penternakan
To produce variation Improves the quality and yield of crops and
C Untuk memperbaiki kualiti populasi livestock products
To improve the quality of the population
D Untuk membantu pertumbuhan sel-sel  6 Apakah yang terjadi sekiranya pengklonan
To help in the growth of cells. manusia dibenarkan?
What happens if human cloning is allowed?
 3 Antara pernyataan berikut, yang manakah A Mengganggu pembentukan semula jadi
manusia
KLON betul tentang meiosis? Disturbs the natural formation of human
SPM beings
2 019 Which of the following is true about meiosis? B Meningkatkan jangka hayat manusia
Increases the lifespan of humans
A Terlibat dalam tumbesaran C Menambahkan populasi manusia
Increases the human population
Involved in growth D Masalah sosial akan berkurang
Social problems will decrease
B Melibatkan semua jenis sel

Involves all types of cells

C Halved the number of chromosomes

Menyebabkan separuh bilangan kromosom

D Genetic contents of daughter cells and

parent cells are similar

Kandungan genetik anak adalah sama dengan induk

59

Modul F4 Sains Tg4_B5_vim3p.indd 59 19/12/2019 9:05 AM

 7 Rajah 3 menunjukkan histogram bagi satuBilangan organisma Antara yang berikut, yang manakah contoh
variasi.Number of organisms variasi tersebut?
Diagram 3 shows a histogram for a variation. Which of the following is an example of the variation?

Rajah 3/ Diagram 3 A Kebolehan menggulung lidah
Ability to roll tongue
Soalan Struktur
 1 Diagram 1 shows the types of fingerprints. B Jenis cap ibu jari
Type of thumbprint
Rajah 1 menunjukkan jenis-jenis cap jari.
C Kumpulan darah
Blood group
D Ketinggian
Height

Lengkung/ Arch Gelung/ Loop Sepusar/ Whorl Komposit/ Composite

Rajah 1/ Diagram 1 [1 markah/mark]

(a) Namakan jenis variasi yang ditunjukkan oleh Rajah 1.
Name the type of variation shown by Diagram 1.

Variasi tak selanjar /Discontinuous variation

(b) Beri satu lagi contoh variasi jenis ini.
Give one other example for this type of variation.

Kebolehan menggulung lidah/Jenis lekapan cuping telinga/Kumpulan darah/Jantina

Ability to roll the tongue/Types of ear lobe/Blood group/Sex

[1 markah/mark]

(c) Apakah faktor yang mempengaruhi variasi ini?
What factor affects this variation?

Genetik /Genetic

[1 markah/mark]

(d) Nyatakan jenis pembahagian sel yang menyebabkan variasi ini.
State the type of cell division that causes this variation.

Meiosis/Meiosis

[1 markah/mark]

(e) Beri dua kepentingan variasi ini kepada manusia.
Give two importance of this variation to humans.

−− Setiap individu adalah berbeza antara satu sama lain./ Each individual is different from one another.

−− Menghasilkan kepelbagaian dalam spesies yang sama./ Produces varieties among the same species.

[2 markah/marks]

60

Modul F4 Sains Tg4_B5_vim3p.indd 60 19/12/2019 9:05 AM

 2 Rajah 2 menunjukkan mekanisme penentuan seks anak.
Diagram 2 shows the sex determination mechanism of offspring.

Bapa/ Father 3 Ibu/ Mother
44+XX
44+XY

Meiosis 22 + X 22 + Y 22 + X 22 + X
Meiosis

Gamet
Gametes

Persenyawaan
Fertilisation

Fenotip anak 44 + XX 44 + XX 44 + XY 44 + XY
Progeny phenotype [2 markah/marks]
[1 markah/mark]
Rajah 2/ Diagram 2

(a) Lengkapkan rajah di atas. KBAT Menganalisis
Complete the diagram above.

(b) Nyatakan kromosom yang terkandung dalam ovum.
State the chromosomes contained in an ovum.

22+X

(c) Nyatakan kedua-dua jenis kromosom dalam sperma.
State both types of chromosomes in the sperms.

22 + X dan/and 22 + Y

[1 markah/mark]

(d) Nyatakan kebarangkalian mendapat anak perempuan.

State the probability of having a daughter.

50%/ ½

[1 markah/mark]

(e) Nyatakan sama ada bapa atau ibu yang menentukan jantina anaknya. KBAT Menilai
State whether the father or mother determines the gender of the offspring.

Bapa /Father

[1 markah/mark]

Soalan Esei [2 markah/marks]
[2 markah/marks]
 1 (a) Nyatakan dua faktor yang menentukan variasi.
State two factors that determine variation.

(b) Huraikan dua kepentingan variasi.
State two importance of variation.

61

Modul F4 Sains Tg4_B5_vim3p.indd 61 19/12/2019 9:05 AM

(c) Rajah di bawah menunjukkan sejenis variasi. KBAT Menilai
The diagram below shows a type of variation.

Jenis rambut Variasi tak selanjar Jenis cap jari
Type of hair Discontinuous variation Type of fingerprint

Kumpulan darah
Blood group

Rajah 1/ Diagram 1

Teliti rajah di atas. Terangkan bagaimana anda boleh membina suatu konsep tentang variasi

tersebut. Penerangan anda tentang konsep itu hendaklah berdasarkan aspek-aspek berikut:

Study the diagram above. Explain how you can build a concept on the variation. Your explanation regarding this

concept must be based on the following aspects:

(i) Kenal pasti dua ciri sepunya.

Identify two common characteristics. [2 markah/marks]

(ii) Beri satu contoh lain yang berkaitan dengan konsep.

Give one other example related to the concept. [1 markah/mark]

(iii) Beri dua contoh yang tidak berkaitan dengan konsep.

Give two examples that are not related to the concept. [2 markah/marks]

(iii) Hubung kaitkan ciri sepunya untuk membina konsep tentang variasi tak selanjar.

Relate the common characteristics to construct the concept of the discontinuous variation. [1 markah/mark]

Jawapan/Answers:

  1 (a) Faktor persekitaran dan faktor genetik/ Environmental factor and genetic factor
(b) – Memastikan spesies berupaya untuk terus hidup dalam keadaan persekitaran yang sentiasa berubah
Ensures survival of species under changing environmental conditions
−− Membolehkan spesies yang sama dibezakan antara satu sama lain
Allows species to be differentiated from one another
−− Membolehkan pembentukan spesies baharu yang lebih berkualiti yang dapat menyesuaikan diri

dengan perubahan persekitaran
Allows creation of new species with better qualities that can adapt to the changes in the environment (Pilih/Choose 2)
(c) (i) – Menunjukkan perbezaan yang jelas/ Shows distinct differences
– Dipengaruhi oleh faktor genetik/ Influenced by genetic factors
(ii) Kebolehan menggulung lidah/ Jenis cuping teling/ Warna iris mata
Ability to roll the tongue /Type of ear lobe /Colour of iris (Pilih/Choose 1)
(iii) Ketinggian /Berat badan /Warna kulit /Kepintaran
Height / Body weight/ Skin colour / Intelligence (Pilih/Choose 2)
(iv) Variasi tak selanjar ialah variasi yang menunjukkan perbezaan yang jelas dan dipengaruhi oleh
faktor genetik.
Discontinuous variation is a variation that shows distinct differences and is influenced by genetic factors.

62

Modul F4 Sains Tg4_B5_vim3p.indd 62 19/12/2019 9:05 AM

 2 (a) Terangkan dua kelebihan dan dua kelemahan organisma yang termodifikasi genetik.

Explain two advantages and two disadvantages of genetically modified organisms. [4 markah/marks]

(b) Seorang budak perempuan berambut lurus tetapi kedua-dua ibu bapanya berambut kerinting.
Diketahui bahawa gen rambut lurus adalah resesif. Jika gen rambut kerinting dan gen rambut
lurus masing-masing diwakili oleh (K) dan (k), terangkan bagaimana budak itu mewarisi gen
rambut lurus daripada ibu bapanya.
A girl has a straight hair but both her parents have curly hair. It is known that gene for straight hair is recessive. If
the genes for curly hair and straight hair are represented by (K) and (k) respectively, explain how the girl inherits
straight hair genes from her parents.

Penerangan anda hendaklah mengandungi aspek-aspek berikut: [1 markah/mark]
Your explanation should include the following aspects: [1 markah/mark]

(i) Kenal pasti masalah/ Identify the problem [4 markah/marks]
(ii) Penjelasan masalah/Clarification of the problem
(iii) Gunakan gambar rajah skema untuk menyokong jawapan anda.

Use a schematic diagram to support your answer.

Jawapan/Answers:

 2 (a) Kelebihan/ Advantages Kelemahan / Disadvantages

−− Makanan yang mengandungi nutrien tertentu −− Kesan gen baharu dalam makanan boleh

yang diperlukan oleh badan boleh dihasilkan. dipindahkan kepada tubuh badan manusia.

Food containing certain nutrients needed by the body can The effect of a new gene in food can be transferred to

be produced. the human body.

−− Meningkatkan rasa, kualiti, hasil, lebih cepat −− Kesan jangka panjang boleh menyebabkan

matang, ketahanan lebih baik untuk penyakit alahan dan kesan sampingan yang tidak

dan kekal segar lebih lama. diketahui oleh pengguna.

Improves the taste, quality, yield, faster maturity, better Long-term effects can cause allergic and side-effects

resistance to diseases and stay fresh longer. that are not known by the users.

−− Meningkatkan keupayaan tanaman untuk −− Gen terubahsuai boleh memberi kesan

menghadapi keadaan yang tidak menggalakkan kepada fungsi sel-sel manusia.

bagi penanaman. The modified gene may affect the functions of human

Enhances crop ability to cope with unfavorable conditions cells.

for cultivation.

(Mana-mana dua jawapan/ any two answers)
(b) (i) Seorang budak perempuan berambut lurus tetapi kedua-dua ibu bapanya berambut kerinting.

A girl has straight hair but both her parents have curly hair.

(ii) Budak perempuan itu membawa gen kk manakala kedua-dua ibu bapanya membawa gen Kk.

The girl carries genes kk while both her parents carry genes Kk.
(iii) Bapa/ Father X Ibu/ Mother
Kk Kk

K k K k

KK Kk Kk kk
Rambut Rambut Rambut Rambut
kerinting kerinting kerinting
Curly hair Curly hair Curly hair lurus
Straight hair
63

Modul F4 Sains Tg4_B5_vim3p.indd 63 19/12/2019 9:05 AM

Bab Tema 2: Penyenggaraan dan Kesinambungan Hidup

6 Sokongan, Pergerakan dan Pertumbuhan

Support, Movement and Growth

Nota Bestari

6.1 Sokongan, Pergerakan dan Pertumbuhan rongga dalam, iaitu selom.
Haiwan / Support, Movement and Growth in Hydrostatic skeleton is formed by internal fluid within the
Animals
body cavity called the coelom.
Jenis sokongan pada haiwan / Types of support in animals (b) Haiwan berbadan lembut seperti cacing dan lintah
1 Terdapat tiga jenis sokongan pada haiwan, iaitu rangka
mempunyai rangka hidrostatik.
dalam, rangka luar dan rangka hidrostatik. Animals with soft bodies have hydrostatic skeleton such as
There are three types of support in animals, namely endoskeleton,
worms and leeches.
exoskeleton and hydrostatic skeleton. (c) Fungsi rangka hidrostatik ialah untuk sokongan,
2 (a) Rangka dalam ialah rangka yang terdapat dalam
mengekalkan bentuk badan dan membenarkan
badan. pergerakan.
Endoskeleton is the internal skeleton found inside the body. The functions of hydrostatic skeleton are for support, to
maintain body shape and enable movement.
(b) Mamalia, burung, ikan, reptilia dan amfibia mempunyai (d) (i) Cacing tanah mempunyai dua jenis otot, iaitu
rangka dalam yang terdiri daripada tulang.
otot lingkar dan otot membujur.
Mammals, birds, fish, reptiles and amphibians have Earthworms have two types of muscles, which are circular
endoskeletons made of bone.
muscle and longitudinal muscle.
(c) Fungsi rangka dalam ialah menyokong berat (ii) Apabila otor lingkar mengecut, otor membujur
badan, mengekalkan bentuk badan, melindungi
organ dalaman, pelekatan otot dan pergerakan. mengendur menyebabkan segmen badan
masing-masing memanjang dan menipis juga
The functions of endoskeleton are to support the body weight, memendek dan menebal.
maintain the shape of body, protect internal organs, as When the circular muscle contracts, the longitudinal
attachment for muscles and for movement. muscle relaxes, causing the body segment to become longer

3 (a) Rangka luar ialah rangka yang terdapat di luar and thinner as well as shorter and thicker respectively.
badan yang terbentuk oleh lapisan keras yang (iii) Bendalir badan ditolak ke arah posterior,
menutup seluruh permukaan badan, iaitu kutikel.
menyebabkan badan ditarik ke anterior.
Exoskeleton is the external skeleton found outside the body The body fluid is pushed towards the posterior, causing
that is formed by hard layer covering the surface of the whole
body known as cuticle. the body to be pulled to the anterior.
(iv) Pergerakan dihasilkan oleh pengecutan dan
(b) Haiwan seperti serangga dan krustasea seperti
udang, ketam dan haiwan bercangkerang pengenduran otot lingkar dan otot membujur
mempunyai rangka luar. secara berantagonis.
The movement is produced by the contraction and relaxation
Animals such as insects and crustaceans like prawns, crabs and of the circular and longitudinal muscles antagonistically.
shellfish have exoskeleton.
Sistem rangka manusia/ Human skeletal system
(c) Serangga mempunyai rangka luar diperbuat
daripada kitin manakala krustasea mempunyai Klavikel/ Clavicle Tengkorak
rangka luar diperbuat daripada kitin dan kalsium Sternum/ Sternum Skull
karbonat. Sangkar rusuk/ Ribcage
VeTrtuerbursalvceortleubmrna Skapula/ Scapula
Insects have exoskeleton made up of chitin whereas crustaceans Humerus/ Humerus
have exoskeleton made up of chitin and calcium carbonate. Lengkungan pelvis
Pelvic girdle Radius/ Radius
(d) Fungsi rangka luar ialah untuk sokongan, Ulna/ Ulna
mengekalkan bentuk badan, membantu
pergerakan dan perlindungan. Falanks/ Phalanges
Femur/ Femur
The functions of exoskeleton are for support, to maintain
body shape, to aid in movement and for protection. Patela Tibia/ Tibia
Patella
(e) Haiwan dengan rangka luar mempunyai sendi Metatarsal Fibula
dan otot untuk pergerakan tetapi sendi ini tidak Metatarsals Falanks/Phalanges Fibula
membenarkan berlaku pertumbuhan. Oleh itu, Tarsal
haiwan ini perlu menanggalkan kutikelnya dan Tarsals
tunggu seketika untuk kutikel baharu mengeras.
Rajah 1 Sistem Rangka Manusia
Animals with exoskeleton have joints and muscles attachment Diagram 1 Human Skeletal System
for movement but these joints do not allow growth. Thus, these
animals have to shed the cuticle and wait a while for the new 1 Rangka manusia terdiri daripada rangka paksi dan
cuticle to harden. rangka apendaj.
Human skeleton consists of axial skeleton and appendicular skeleton.
(f) Proses menanggalkan kutikel atau bersalin kulit ini
disebut ekdisis.

The process of shedding the cuticle is called ecdysis.
4 (a) Rangka hidrostatik ialah rangka yang terbentuk

oleh cecair dalaman yang terkandung dalam

64

Modul F4 Sains Tg4_B6_vim3p.indd 64 19/12/2019 9:09 AM

2 Rangka paksi terdiri daripada tengkorak, turus (a) Lengkungan pektoral terdiri daripada skapula dan
vertebra dan sangkar rusuk. klavikel.

Axial skeleton consists of the skull, vertebral column and The pectoral girdle consists of the scapula and clavicle.
ribcage. (b) Anggota hadapan terdiri daripada lengan atas, iaitu
(a) Tengkorak terdiri daripada lapan tulang kranium
dan 14 tulang muka yang disambungkan oleh sendi humerus yang bersendi dengan lengan bawah yang
tidak bergerak. terdiri daripada ulna dan radius. Tangan terdiri
The skull consists of eight cranial bones and 14 facial daripada 8 karpus, 5 metakarpus dan 14 falanks.
bones that are joined together by immovable joints. The fore limb consists of the upper arm, which is the humerus
that articulates with the ulna and radius to form the forearm.
(b) Turus vertebra terdiri daripada 33 tulang vertebra. The hand is made up of 8 carpus, 5 metacarpus and 14 phalanges.
Terdapat cakera rawan antara tulang vertebra (c) Lengkungan pelvis terdiri daripada ilium, pubis
untuk menyerap hentakan. dan iskium.
The pelvic girdle consists of the ilium, pubis and ischium.
The vertebral column consists of 33 vertebrae. There are (d) Anggota belakang terdiri daripada femur, tibia,
intervertebral discs between the vertebrae to absorb shock. fibula dan tulang kaki yang terdiri daripada tarsus,
metatarsus dan falanks.
(c) Sangkar rusuk terdiri daripada 12 pasang tulang The hind limb consists of the femur, tibia, fibula and feet bones
rusuk dan sternum. that are made up of tarsals, metatarsals and phalanges.

The ribcage consists of 12 pairs of ribs and the sternum. KOD QR
3 Rangka apendaj terdiri daripada lengkungan pektoral,
Imbas kod QR atau layari https://www.youtube.
anggota hadapan, lengkungan pelvis dan anggota com/watch?v=J8x6tZI2hVI
belakang. untuk menonton video tentang sistem rangka
Appendicular skeleton consists of the pectoral girdle, fore limb, manusia
pelvic girdle and hind limb.

Rangka (206 tulang)
Skeleton (206 bones)

Rangka paksi Rangka apendaj
Axial skeleton Appendicular skeleton

Tengkorak Turus vertebra Lengkungan Lengkungan pelvis
(melindungi otak) (melindungi pektoral (perlekatan kaki)
saraf tunjang)
Skull (perlekatan lengan) Pelvic girdle
(protects the brain) Vertebral column Pectoral girdle (attachment of legs)
(protects the spinal cord)
(attachment of arms)

Rusuk dan sternum Anggota hadapan Anggota belakang
(melindungi jantung, (lengan dan tangan) (kaki)

peparu dan hati) Fore limbs (arms) Hind limbs (legs)
Ribs and sternum

(protects the heart, lungs

and liver)

Rajah 2 Jenis rangka
Diagram 2 Type of skeleton

Hubung Kait antara Sistem Sokongan dan Kestabilan 6.2 Pergerakan dan Pertumbuhan Manusia
Haiwan Movement and Human Growth
Relationship between Support System and Animal’s Stability
1 Ekor kangaru menolaknya ke hadapan dengan daya Fungsi sendi dan otot dalam pergerakan
Function of joints and muscles in movement
yang sama yang dikenakan oleh kaki hadapan dan
belakangnya apabila bergabung. Otot biseps Otot triseps
Kangaroo’s tail propels it forward with as much force as its front and Biceps muscle Triceps muscle
hind legs combined. Radius
Radius Humerus
2 Ekornya bertindak sebagai kaki ketiga bagi kangaru. Humerus
Its tail acts as a third leg for the kangaroo. Ligamen
Ligament
3 Kangaru juga menggunakan ekornya untuk
mengekalkan keseimbangan badannya. Tendon
Ulna / Ulna Tendon
Kangaroos also use their tails to maintain stability.
Rajah 3 Sendi dan otot
4 Zirafah mengangkangkan kakinya semasa tunduk Diagram 3 Joints and muscles
untuk minum air.
1 Pengecutan otot yang melekat pada tulang menyebabkan
The giraffe stands with its legs wide apart when bending to drink pergerakan.
water.
The contraction of muscles attached to the bones causes movement.
5 Dengan cara ini, zirafah merendahkan pusat gravitinya
bagi menambah kestabilan.

By this way, the giraffe lowers its centre of gravity to increase
stability.

65

Modul F4 Sains Tg4_B6_vim3p.indd 65 19/12/2019 9:09 AM

2 Otot ialah tisu yang terbentuk daripada sel-sel otot. kuat dan fleksibel yang menghubungkan dua tulang
Muscles are tissues made up of muscle cells. atau rawan atau memegang sendi bersama.
Ligament is a short band of tough, flexible fibrous connective tissue
3 Rawan ialah tisu penghubung yang terdapat di banyak which connects two bones or cartilages or holds together a joint.
bahagian dalam badan seperti sendi antara tulang. 6 Membran sinovia ialah tisu penghubung yang menyaluti
permukaan dalam hujung tulang pada sendi sinovia
Cartilage is a connective tissue found in many areas of the body such yang merembeskan cecair sinovial.
as joints between bones. The synovial membrane is the connective tissue that lines the inner
surface of the end bones of a synovial joint that secretes synovial fluid.
4 Tendon ialah tisu penghubung yang fleksibel tetapi 7 Cecair sinovial bertindak sebagai pelincir yang
tidak elastik yang terbina daripada tisu kolagen berserat mengurangkan geseran antara hujung dua tulang.
yang kuat yang melekatkan otot pada tulang. The synovial fluid serves as a lubricant, reducing the friction
between the ends of two bones.
Tendon is a flexible but inelastic connective tissue made of strong
fibrous collagen attaching a muscle to a bone. Jisim (kg)
Mass (kg)
5 Ligamen ialah tisu penghubung pendek berserat yang

Pola Pertumbuhan Manusia / Human Growth Curve

Pertumbuhan (tinggi/berat) Remaja Dewasa Tua Lelaki
Growth (height/weight) Adolescence Adult Senescence Male
60
Kanak-kanak
Childhood 56 Perempuan
Bayi Female
Baby 52
Pertumbuhan sangat sedikit
Very little growth
Kematian 48
Death
44
Pertumbuhan sangat pantas 40
Very rapid growth

Pertumbuhan perlahan 36
Slow growth
Pertumbuhan pantas 32
Rapid growth
Kelahiran 28
At birth
Masa/tahun 24
Time/year 20

Rajah 4 Lengkung pertumbuhan manusia 16
Diagram 4 Human growth curve
12

8

4
Umur (Tahun)

2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 Age (Years)

Rajah 5 Lengkung pertumbuhan lelaki dan perempuan
Diagram 5 Males and females growth curve

6.3 Sokongan, Pertumbuhan dan Kestabilan dalam Tumbuhan
Support, Growth and Stability in Plants

Woody plants Herbaceous plants Aquatic plants
Tumbuhan berkayu Tumbuhan herba Tumbuhan akuatik

Kulit keras/Bark Tisu lembut
Soft tissues
Tisu berkayu Tisu tidak berkayu
Woody tissues Non-woody tissues

Ruang udara
Air sac

Gelang xilem sekunder Berkas vaskular
Ring of secondary xylem Vascular bundle

Disokong oleh tisu berkayu yang keras Disokong oleh kesegahan sel. Air yang Disokong oleh keapungan air.
yang terbentuk daripada sel-sel xilem tersimpan di dalam sel tumbuhan Tumbuhan akuatik mempunyai
sekunder. mengenakan tekanan ke atas dinding batang yang lembut dengan banyak
Supported by woody tissues. Woody tissues are sel lalu menjadikan batang keras dan ruang udara. Ruang udara menjadikan
hard and made of secondary xylem cells. segah. tumbuhan akuatik ringan dan
Supported by turgidity of cells. Water stored in terapung dalam air.
plant cells exerts pressure against the cell walls Supported by water buoyancy. Aquatic plants
and causes the stem to become firm and turgid. have soft stems with many air sacs. Ais sacs
make the plant becomes light and float in water.

66

Modul F4 Sains Tg4_B6_vim3p.indd 66 19/12/2019 9:09 AM

6.1 Sokongan, Pergerakan dan Pertumbuhan Haiwan / Support, Movement and Growth in Animals

Latihan 1 Jenis sokongan haiwan/ Types of support in animals

TP 1 Mengingat kembali pengetahuan dan kemahiran sains mengenai sokongan, pergerakan dan pertumbuhan manusia, haiwan dan tumbuhan.

 1 Nyatakan jenis-jenis sokongan haiwan dan berikan contoh-contoh haiwan bagi setiap jenis. TP 1
State the types of support in animals and give examples for each type.

i-THINK Peta Dakap

(a) Rangka dalam (i) Mamalia. Contoh: kucing
Endoskeleton Mammals. Eg: cats
( iii) Burung
Birds

Jenis (b) Rangka luar (i) Belalang
sokongan Exoskeleton Grasshoppers
(iii) Ketam
Types of Crabs
support

(c) Rangka hidrostatik (i) Beluncas
Hydrostatic skeleton Caterpillar
( iii) Cacing tanah
Earthworm

 2 Berikan tiga fungsi sistem sokongan haiwan. TP 1
Give three functions of support system in animals.

Untuk sokongan, mengekalkan bentuk badan dan membenarkan pergerakan.

For support, to maintain body shape and enable movement.

Latihan 2 Lengkung pertumbuhan serangga/ Growth curve of insects TP 2

TP 2 Memahami sokongan, pergerakan dan pertumbuhan manusia, haiwan dan tumbuhan dan dapat menjelaskan kefahaman tersebut.

Plotkan lengkung pertumbuhan serangga dan labelkan peringkat instar, dewasa dan ekdisis.
Plot the growth curve of insects and label the stages of instar, adult and ecdysis.

Dewasa/Adult

Panjang serangga (mm) Instar
Length of insect (mm) IV

Instar Ekdisis/Ecdysis
III

Instar Ekdisis/Ecdysis
II
Instar
I Ekdisis/Ecdysis

Ekdisis/Ecdysis
Masa (hari)/ Time (days)

67

Modul F4 Sains Tg4_B6_vim3p.indd 67 19/12/2019 9:09 AM

Latihan 3 Hubung kait rangka hidrostatik dengan pergerakan
Relate hydrostatic skeleton with movement

TP 3 Mengaplikasikan pengetahuan mengenai sokongan, pergerakan dan pertumbuhan manusia, haiwan dan tumbuhan dan dapat melaksanakan tugasan mudah.

Lengkapkan pernyataan berikut berdasarkan rajah di bawah dengan perkataan yang betul. TP 3
Complete the following statements based on the diagram below with the correct words.

1
2
3

 1 Cacing tanah bergerak menggunakan otot lingkar dan otot membujur serta bulu keras
keta .
disebut circular and longitudinal chaetae

An earthworm moves using muscles, as well as bristles called .

 2 Apabila otot lingkar mengecut , cacing tanah meregang dan menjadi lebih panjang dan
kurus . contract
, the earthworm stretches, becoming longer and thinner .
When the circular muscles

 3 Apabila otot membujur mengecut, cacing tanah menjadi lebih pendek dan

gemuk . shorter wider

When the longitudinal muscles contract, the earthworm becomes and .

 4 Bendalir badan ditolak ke arah posterior , menyebabkan badan ditarik ke anterior.
The body fluid is pushed towards the posterior , causing the body to be pulled to the anterior.

 5 Pergerakan dihasilkan oleh pengecutan dan pengenduran otot lingkar dan otot membujur
secara berantagonis. contraction and relaxation of the circular and longitudinal muscles

The movement is produced by the
antagonistically.

Latihan 4 Fungsi rangka dalam/Function of endoskeleton

TP 2 Memahami sokongan, pergerakan dan pertumbuhan manusia, haiwan dan tumbuhan dan dapat menjelaskan kefahaman tersebut.
TP 3 Mengaplikasikan pengetahuan mengenai sokongan, pergerakan dan pertumbuhan manusia, haiwan dan tumbuhan dan dapat melaksanakan tugasan mudah.

 1 Lengkapkan peta pokok di bawah dengan menyatakan fungsi-fungsi rangka dalam.
Complete the tree map below by stating the functions of endoskeleton. TP 2

i-THINK Peta Pokok

Rangka dalam / Endoskeleton

(a) Menyokong berat badan (d) Mengekalkan bentuk badan
Supports the weight of the body Maintains the shape of the body

(b) Melindungi organ dalaman (c) Membantu pergerakan
Protects internal organs Aids in movement

68

Modul F4 Sains Tg4_B6_vim3p.indd 68 19/12/2019 9:09 AM

 2 Isi tempat kosong dengan perkataan yang betul.

Fill in the blanks with the correct words. TP 3

(a) Selain rangka dalam, berat vertebrata akuatik seperti ikan disokong oleh keapungan air .

Apart from endoskeleton, the weight of aquatic vertebrates is supported by water buoyancy .

(b) Burung mempunyai tulang berongga untuk mengurangkan beratnya dan memudahkannya

untuk terbang.

Birds have hollow bones to lighten their weight and make it easier for them to fly.

(c) Berat vertebrata darat disokong oleh lengkungan pektoral dan lengkungan pelvis .

The weight of terrestrial vertebrates is supported by the pectoral and pelvic girdles.

Latihan 5 Sistem rangka manusia/Human skeletal system

TP 2 Memahami sokongan, pergerakan dan pertumbuhan manusia, haiwan dan tumbuhan dan dapat menjelaskan kefahaman tersebut.

Label sistem rangka manusia di bawah.
Label the human skeletal system below. TP 2

Tengkorak/ Skull

Klavikel/ Clavicle

Sternum/ Sternum Skapula/ Scapula
Humerus/ Humerus
Sangkar rusuk/Ribcage
Radius/ Radius
Turus vertebra Ulna/ Ulna
Vertebral column
Lengkungan pelvis
Pelvic girdle

Patela/ Patella

Tibia/ Tibia
Fibula/ Fibula

Latihan 6 Hubung kait sistem rangka dengan kestabilan/ Relate skeletal system with stability

TP 3 Mengaplikasikan pengetahuan mengenai sokongan, pergerakan dan pertumbuhan manusia, haiwan dan tumbuhan dan dapat melaksanakan tugasan mudah.

 1 Isi tempat kosong dengan perkataan yang betul. TP 3
Fill in the blanks with the correct words.

Haiwan meningkatkan kestabilan tubuhnya dengan (a) merendahkan kedudukan pusat gravitinya.

Ini dilakukan dengan (b) menambahkan keluasan tapaknya.

An animal increases its body’s stability by (a) lowering the position of the centre of gravity. This

can be done by (b) increasing its base area.

69

Modul F4 Sains Tg4_B6_vim3p.indd 69 19/12/2019 9:09 AM

 2 Jelaskan cara haiwan berikut menambahkan kestabilannya. TP 3
Explain how the following animals increase their stability.

Haiwan Cara menambah kestabilan badan
Animal Ways to increase body’s stability

(a) Kangaru menyokong badannya dengan menggunakan ekornya bagi menambahkan
luas tapaknya.
Kangaroos support their body with their tails to widen the base area.

(b) Zirafah mengangkangkan kakinya apabila minum air untuk merendahkan pusat
gravitinya.
Giraffes spread their legs wide apart when drinking water to lower the centre of gravity.



(c) Badak sumbu mempunyai kaki yang pendek untuk merendahkan pusat gravitinya.
Rhinoceros have short legs to lower their centre of gravity.

6.2 Pergerakan dan Pertumbuhan Manusia/ Movement and Human Growth

Latihan 7 Fungsi sendi dan otot dalam pergerakan/ Function of joints and muscles in movement

TP 4 Menganalisis pengetahuan mengenai sokongan, pergerakan dan pertumbuhan manusia, haiwan dan tumbuhan dalam konteks penyelesaian masalah mengenai
kejadian atau fenomena alam.

Padankan istilah berikut dengan definisi yang betul. TP 4
Match the following terms with the correct definitions.

Istilah Definisi
Term Definition

Cecair synovial Tisu penghubung pendek berserat yang kuat
Synovial fluid dan fleksibel yang menghubungkan dua tulang
atau rawan atau memegang sendi bersama.
A short band of tough, flexible fibrous connective tissue
which connects two bones or cartilages or holds together
a joint.

Tendon Tisu penghubung yang terdapat di banyak
Tendon
bahagian dalam badan seperti sendi antara

tulang.
A connective tissue found in many areas of the body such
as joints between bones.

Rawan Pelincir yang mengurangkan geseran antara
Cartilage
hujung dua tulang.
A lubricant that reduces the friction between the ends of
two bones.

Ligamen Tisu penghubung yang fleksibel tetapi tidak
Ligament
elastik yang terbina daripada tisu kolagen

berserat yang kuat yang melekatkan otot pada

tulang.
A flexible but inelastic connective tissue made of strong
fibrous collagen attaching a muscle to a bone.

70

Modul F4 Sains Tg4_B6_vim3p.indd 70 19/12/2019 9:09 AM

Latihan 7 Pola pertumbuhan manusia/ Human growth pattern

TP 2 Memahami sokongan, pergerakan dan pertumbuhan manusia, haiwan dan tumbuhan dan dapat menjelaskan kefahaman tersebut.

 1 Labelkan lengkung pertumbuhan manusia di bawah. TP 2
Label the human growth curve below.

Lelaki Perempuan
Male Female

170

160

150 Fasa tua
140 Ageing phaseFasa bayi / Infant phase

130 Fasa dewasa
Adult phase
120
110

100 Fasa remaja
Adolescent phase
90
80

70

60

50 Fasa kanak-kanak
40 Childhood phase

30

20

0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 30

 2 Lukis pola pertumbuhan bagi perempuan pada lengkung pertumbuhan manusia di atas. TP 2
Draw the growth pattern for females on the human growth curve above.

6.3 Sokongan, Pertumbuhan dan Kestabilan dalam Tumbuhan/ Support, Growth and Stability in Plants

Latihan 8 Sistem sokongan dalam tumbuhan/ Support system in plants

TP 2 Memahami sokongan, pergerakan dan pertumbuhan manusia, haiwan dan tumbuhan dan dapat menjelaskan kefahaman tersebut.

Lengkapkan peta dakap di bawah. TP 2
Complete the brace map below.

i-THINK Peta Dakap

Tumbuhan berkayu Disokong oleh tisu berkayu yang keras yang terbentuk
Woody plants daripada sel-sel xilem sekunder.
Supported by woody tissues , which are hard and made of secondary xylem

cells.

Disokong oleh kesegahan sel . Air yang tersimpan di dalam sel
tumbuhan mengenakan tekanan ke atas dinding sel lalu

Tumbuhan Tumbuhan herba menjadikan batang keras dan segah.
Plants Herbaceous plants
Supported by turgidity of cells . Water stored in plant cells exerts
Tumbuhan akuatik
Aquatic plants pressure against the cell walls and causes the stem to become firm

and turgid.

Disokong oleh keapungan air . Tumbuhan akuatik mempunyai
batang yang lembut dengan banyak ruang udara , menjadikan

tumbuhan akuatik ringan dan terapung dalam air.

Supported by water buoyancy . Aquatic plants have soft stems with many

air sacs , making the plant becomes light and can float in water.

71

Modul F4 Sains Tg4_B6_vim3p.indd 71 19/12/2019 9:09 AM

Latihan Pengukuhan 6

Soalan Objektif  4 Berapakah bilangan tulang dalam tubuh

 1 Antara haiwan berikut, yang manakah manusia?
mempunyai rangka dalam?
How many bones are there in the human body?
Which of the following animals has endoskeleton?
A Obor-obor/Jelly fish A 180 C 206
B Cengkerik/Cricket
C Udang/Shrimp B 201 D 207
D Ikan /Fish
5 Antara yang berikut, yang manakah bukan
 2 Rajah 1 menunjukkan lengkung pertumbuhan rangka paksi?
sejenis haiwan.
Which of the following is not an axial skeleton?
Diagram 1 shows the growth curve of a type of animal. A Tengkorak/ Skull
B Turus vertebra/ Vertebral column
C Sangkar rusuk/ Ribcage
D Lengkungan pektoral/ Pectoral girdle

Pertumbuhan  6 Rajah 3 menunjukkan sendi pada lutut
Growth manusia.

Diagram 3 shows a joint at the human knee.

Masa/ Time Q P
S R
Rajah 1/ Diagram 1
Rajah 3/ Diagram 3
Antara haiwan berikut, yang manakah
mempunyai lengkung pertumbuhan seperti Bahagian berlabel yang manakah ialah
di atas?
ligamen?
Which of the following animals has a growth curve as
shown above? Which labelled part is the ligament?
A Kucing/Cat
B Lintah/Leech A P C R
C Burung/Bird
D Lipas/Cockroach B Q D S

 3 Rajah 2 menunjukkan rangka dalam seekor  7 Antara yang berikut, yang manakah fungsi
ikan paus. tendon yang betul?

Diagram 2 shows endoskeleton of a whale. Which of the following is the correct function of tendon?
A Untuk menghubungkan otot dengan tulang
To connect muscles to bones

Rajah 2/ Diagram 2 B Untuk menghubungkan tulang dengan
tulang
Selain daripada rangka dalam, apakah yang
membantu ikan paus menyokong berat To connect bones to bones
badannya di dalam air?
C Bertindak sebagai kusyen dan pelindung
Apart from the endoskeleton, what aids the whale to terhadap sendi
support its body in the water?
A Daya apung/ Buoyancy Acts as a cushion and gives protection to joints
B Lengkungan pelvis/ Pelvic girdle
C Lengkungan pectoral/ Pectoral girdle D Bertindak sebagai pelincir kepada sendi
D Rangka hidrostatik/ Hydrostatic skeleton Acts as a lubricant to joints

72

Modul F4 Sains Tg4_B6_vim3p.indd 72 19/12/2019 9:09 AM

 8 Rajah 4 menunjukkan lengkung pertumbuhan Bahagian berlabel yang manakah
manusia.
Diagram 4 shows the growth curve of humans. menunjukkan pertumbuhan negatif?

Which labelled part shows negative growth?

Pertumbuhan (tinggi/berat) A Q C S
Growth (height/weight)
S T B R D T
R

Q  9 Antara struktur berikut, yang manakah
membantu menyokong tumbuhan herba?
P
Which of the following structures helps to support
Masa/tahun herbaceous plants?
Time/year
Rajah 4/ Diagram 4 A Akar sokong/ Prop roots
B Akar banir/ Butress roots
C Akar cengkam/ Clasping roots
D Akar jangkang/ Stilt roots

Soalan Struktur

 1 Rajah 1 menunjukkan tulang dan otot pada lengan manusia.
Diagram 1 shows the bones and muscles at the human arm.

X

Y

P
Rajah 1/ Diagram 1

(a) Namakan otot yang berlabel X dan Y.
Name the muscles labelled X and Y.
X:  Otot biseps/ Biceps muscle
Y:  Otot triseps/ Triceps muscle

[2 markah/marks]

(b) Jelaskan tindakan otot X dan Y dalam mewujudkan pergerakan pada lengan manusia.
Explain the action of muscles X and Y in establishing movement in the human arm.

Otot X dan Y bertindak secara berantagonis semasa pergerakan berlaku, iaitu jika otot X mengecut, otot
Y akan mengendur.
Muscles X and Y act antagonistically during the movement whereby when muscle X contracts, muscle Y relaxes.

[2 markah/marks]

(c) (i) Namakan tisu yang menghubungkan tulang dengan otot.
Name the tissue that connects bones to muscles.

Tendon/Tendon

[1 markah/mark]

(ii) Nyatakan ciri-ciri tisu ini.
State the characteristic of this tissue.

Terdiri daripda gentian yang kukuh dan tidak kenyal./ Consists of fibres that are strong and not elastic.

[1 markah/mark]

73

Modul F4 Sains Tg4_B6_vim3p.indd 73 19/12/2019 9:09 AM

 2 Rajah 2 menunjukkan tiga haiwan yang berbeza.
Diagram 2 shows three different animals.

KL M

Rajah 2/ Diagram 2 [2 markah/marks]

(a) Berikan dua faktor yang mempengaruhi kestabilan objek.
Give two factors that affect the stability of objects.
Pusat graviti/ Centre of gravity
Luas tapak/ Base area

(b) Jelaskan bagaimana haiwan K mengekalkan kestabilan badannya ketika minum.
Explain how animal K maintains its body stability when drinking water.

Dengan berdiri dan mengangkangkan kakinya/ By standing with its legs spread wide apart.

[1 markah/mark]

(c) Jelaskan bagaimana haiwan L mengekalkan kestabilan badannya.
Explain how animal L maintains its body stability.

Haiwan L menggunakan ekornya sebagai sistem sokongan bagi mengelakkannya daripada tumbang.

Animal L uses its tail as support system to prevent it from toppling.

[1 markah/mark]

(d) (i) Antara haiwan K dan M, yang manakah lebih stabil?
Between animal K and M, which is more stable?

Haiwan M/Animal M

[1 markah/mark]

(ii) Jelaskan jawapan anda.
Explain your answer.

Haiwan M lebih stabil kerana mempunyai pusat graviti yang lebih rendah dengan mempunyai

kaki yang pendek/ Animal M is more stable because it has lower centre of gravity by having short legs.

[1 markah/mark]

 3 Rajah 3 menunjukkan pengelasan sistem rangka manusia.
Diagram 3 shows the classification of human skeletal system.

Rangka/ Skeleton

X Rangka apendaj
Appendicular skeleton

Tengkorak/ Skull Turus vertebra Lengkungan pektoral Y
Vertebral column Pectoral girdle
Z Anggota belakang
Anggota hadapan Hind limbs
Fore limbs

Rajah 3/ Diagram 3

74

Modul F4 Sains Tg4_B6_vim3p.indd 74 19/12/2019 9:09 AM

(a) Kenal pasti X, Y dan Z dalam rajah di atas.
Identify X, Y and Z in the diagram above.

X:  Rangka paksi/Axial skeleton

Y:  Lengkungan pelvis/Pelvic girdle

Z:  Sangkar rusuk/Ribcage

[3 markah/marks]

(b) Apakah fungsi Z?
What is the function of Z?

Melindungi organ dalaman seperti jantung, peparu dan hati.

Protects internal organs such as the heart, lungs and heart.

[1 markah/mark]

(c) Nyatakan fungsi Y.
State the function of Y.

Menyokong berat badan, melindungi pundi kencing dan organ pembiakan.

Supports body weight, protects urinary bladder and reproductive organs.

[1 markah/mark]

(d) Ketika dilahirkan manusia mempunyai 275 tulang tetapi apabila dewasa mempunyai 206
tulang. Jelaskan perbezaan ini. KBAT Menganalisis

At birth, humans have 275 bones but in adulthood they have 206 bones. Explain the difference.
Bayi dilahirkan mempunyai lebih banyak tulang berbanding dewasa kerana apabila bayi membesar,
sebahagian tulangnya bercantum membentuk satu tulang.
Babies have more bones than adults because as they grow up, some of the bones fuse together to form a single bone.

[1 markah/mark]

Soalan Esei

 1 Kaji pernyataan di bawah.
Study the statement below.

Vertebrata darat bersaiz besar mempunyai tulang yang besar, padat dan kuat kerana berat

badannya disokong oleh rangka dalam tetapi burung mempunyai tulang yang berongga.

Tulang berongga lebih kuat daripada tulang yang padat.
Large land vertebrates have large, compact, and strong bones because their body weight are supported by
endoskeleton but birds have hollow bones. Hollow bones are stronger than compact bones.

(a) Cadangkan satu hipotesis untuk menyiasat pernyataan di atas. [1 markah/mark]
Suggest one hypothesis to investigate the above statement.

(b) Huraikan satu eksperimen untuk menguji hipotesis di 1(a) berdasarkan kriteria berikut:

Describe one experiment to test the hypothesis in 1(a) based on the following criteria:

(i) Tujuan eksperimen/Aim of the experiment [1 markah/mark]

(ii) Mengenal pasti pemboleh ubah/ Identification of variables [3 markah/marks]

(iii) Senarai radas dan bahan/ List of apparatus and materials [1 markah/mark]

(iv) Prosedur atau kaedah/ Procedure or methodology [3 markah/marks]

(v) Penjadualan data/ Tabulation of data [1 markah/mark]

75

Modul F4 Sains Tg4_B6_vim3p.indd 75 19/12/2019 9:09 AM

Jawapan/Answers:

  1 (a) Tulang berongga lebih kuat daripada tulang yang padat./ Hollow bones are stronger than compact bones.
(b) (i) Membandingkan kekuatan tulang yang padat dengan tulang yang berongga./ To compare the strength
of a compact bone with a hollow bone.
(ii) Pemboleh ubah/Variables:

−− Dimanipulasikan/Manipulated – Jenis silinder (padat atau berongga)/ Type of cylinder (compact or hollow)
−− Bergerak balas/Responding – Beban yang boleh disokong oleh silinder/Load that can be supported by
−− the cylinders
−− Dimalarkan/Constant – Panjang dan diameter silinder/ Length and diameter of cylinder
(iii) Radas dan bahan/Apparatus and materials:
Kertas A4, pita selofan, penutup kotak, beban/ A4 paper, cellophane tape, box cover, load
(iv) Prosedur/ Procedure:
−− Buatkan 4 silinder yang berongga berukuran 2.5 cm dengan menggunakan kertas A4. Lekatkan pita

selofan di bawah dan atas gulungan kertas.
Make 4 hollow cylinders measuring 2.5 cm using A4 paper. Attach cellophane tape to the bottom and top of the paper roll.
−− Lekatkan setiap silinder pada bahagian sudut penutup kotak. Label struktur ini sebagai Model X.
Attach each cylinder to the corner of the box cover. Label this structure as Model X.
−− Buatkan 4 silinder yang padat berukuran 2.5 cm dengan menggunakan kertas A4. Lekatkan pita
selofan di bawah dan atas gulungan kertas.
Make 4 compact cylinders measuring 2.5 cm using A4 paper. Attach cellophane tape to the bottom and top of the
paper roll.
−− Lekatkan setiap silinder pada bahagian sudut penutup kotak. Label struktur ini sebagai Model Y.
Attach each cylinder to the corner of the box cover. Label this structure as Model Y.
−− Letakkan beban 50 g satu persatu di atas setiap model sehingga silinder kertas bengkok.
Place 50 g load one after another on each model until the paper cylinder bends.

(v) Silinder Bilangan beban 50 g yang boleh disokong
Cylinder Number of 50 g loads that can be supported

Berongga/ Hollow
Padat/ Compact

76

Modul F4 Sains Tg4_B6_vim3p.indd 76 19/12/2019 9:09 AM

Bab Tema 2: Penyenggaraan dan Kesinambungan Hidup

7 Koordinasi Badan

Body Coordination

Nota Bestari

7.1 Sistem Endokrin Manusia Kelenjar Adrenalina —— Meningkatkan
Human Endocrine System adrenal Adrenaline kadar metabolisme
1 Sistem endokrin terdiri daripada pelbagai kelenjar Adrenal Increases metabolic rate
gland
endokrin yang merembeskan hormon. —— Meningkatkan
The endocrine system consists of various endocrine glands that kadar denyutan
jantung dan
secrete hormones. pernafasan, aras
glukosa dalam
2 Kelenjar endokrin ialah kelenjar tanpa duktus. darah dan tekanan
The endocrine glands are ductless glands. darah bagi
persediaan semasa
3 Kebanyakan hormon dirembeskan terus ke dalam kecemasan
aliran darah dan dibawa terus ke sel atau organ sasaran Increases the heartbeat
untuk menghasilkan tindakan spesifik. and breathing rates,
blood glucose level and
Most of the hormones are secreted directly into the bloodstream where blood pressure to prepare
they are carried to the target cells or organs to produce specific responses. during emergency

Kelenjar pituitari Merangsang
Pituitary gland penukaran glukosa
Kelenjar tiroid berlebihan kepada
Thyroid gland glikogen. Jadi,
merendahkan aras
Kelenjar adrenal Pankreas Pankreas Insulin glukosa dalam darah.
Adrenal gland Pancreas Pancreas Insulin Stimulates the conversion
of excess glucose into
Ovari (perempuan) Testis (lelaki) glycogen. Thus, decreases
Ovary (females) Testes (males) blood glucose level.

Rajah 1 Kelenjar endokrin/ Diagram 1 Endocrine glands Merangsang
pematangan telur dan
4 Jenis-jenis hormon dan fungsinya: Ovari Estrogen perkembangan ciri
The types of hormones and their functions: Ovary Oestrogen seks sekunder wanita
Stimulates maturation of
Kelenjar Hormon Fungsi Testis Testosteron egg and development of
endokrin Hormone Function Testis Testosterone female secondary sexual
Endocrine characteristics.
Hormon —— Merangsang
gland antidiuresis penyerapan semula Merangsang
(ADH) air dalam ginjal penghasilan sperma
Kelenjar Antidiuretic Stimulates water dan perkembangan
pituitari hormone (ADH) reabsorption in the kidneys ciri seks sekunder
Pituitary lelaki
gland —— Mengurangkan Stimulates the production
jumlah air yang of sperm and development
hilang melalui air of male secondary sexual
kencing characteristics
Reduces the amount of
Hormon water loss through 5 Punca dan kesan ketidakseimbangan hormon ke atas
pertumbuhan urine kesihatan:
Growth hormone
Mengawal The cause and effect of hormonal imbalance on health:
Tiroksina pertumbuhan badan
Kelenjar Thyroxine Controls body growth Punca Kesan Penerangan
tiroid Causes Effects Explanation
Thyroid Mengawal kadar
gland metabolisme badan, Kekurangan Diabetes ——Kencing yang
pertumbuhan badan ADH insipidus berlebihan
dan perkembangan Deficiency of Diabetes Excessive urination
mental ADH insipidus
Controls body metabolic
rate, body growth and
mental development

77

Modul F4 Sains Tg4_B7_vim3p.indd 77 19/12/2019 9:19 AM

Kekurangan Diabetes ——Urin jernih dan Drugs are chemical substances that can cause addiction and negative
insulin mellitus mempunyai effects on the physical and mental activity of a person. Drugs can also
Deficiency of Diabetes kepekatan yang distrub body coordination.
insulin mellitus rendah
Clear urine with low 2 Jenis-jenis dadah termasuk perangsang, penenang
concentration (depresen), halusinogen, opiate dan inhalan.

—— Boleh Types of drugs include stimulants, depressants, hallucinogens,
mengakibatkan opiates and inhalants.
dehidrasi teruk
Can lead to severe 3 Penyalahgunaan dadah ialah pengambilan dadah
dehydration dalam dos yang berlebihan bukan untuk tujuan
perubatan dan tanpa nasihat doktor.
——Kadar glukosa
dalam darah Drug abuse is taking drugs in excessive doses but not for medical
menjadi terlalu purposes and without doctor’s prescription.
tinggi
Blood glucose levels 4 Kesan penyalahgunaan dadah dan alkohol ke atas
become too high koordinasi badan:

—— Kepekatan The effects of drug and alcohol abuse on body coordination:
glukosa (a) Ketidakseimbangan hormon/ Hormonal imbalance
dalam darah (b) Pertuturan tidak jelas/ Slurring of speech
yang tinggi (c) Gerak balas yang lambat/ Slow response
(hiperglikemia) (d) Hilang keseimbangan badan/ Loss of body balance
boleh
menyebabkan 5 Kesan penyalahgunaan dadah dan alkohol ke
komplikasi atas kesihatan fizikal dan mental termasuk sirosis hati,
seperti ulser perut, perlakuan ganas, halusinasi dan tidak
kerosakan ginjal waras.
dan saraf, serta
masalah mata. The effects of drug and alcohol abuse on physical and mental health
High blood glucose include liver cirrhosis, stomach ulcer, violent behavior, hallucinations
concentrations and insane.
(hyperglycemia)
can cause 7.3 Minda yang Sihat / Healthy Mind
complications, such
as kidney and nerve 1 Faktor yang mempengaruhi kesihatan minda:
damage, as well as Factors affecting mind health:
eye problems.
Faktor luaran Faktor dalaman
Menyebabkan External factors Internal factors
kegergasian di
Kelebihan Akromegali mana ukuran (a) Faktor sosial seperti (a) Kecederaan pada
hormon Acromegaly badan lebih besar keluarga dan rakan bahagian otak
pertumbuhan daripada normal. sebaya akibat penyakit atau
(GH) Causes gigantism kemalangan
Excessive of whereby the body size is Social factors such as
growth hormone larger than normal. family and peers Injuries to part of the brain
(GH) due to illness or accident

(b) Tekanan mental (b) Ketidakseimbangan

akibat pengalaman hormon

yang mendukacitakan Hormonal imbalance

Mental pressure due to sad

experience

Kekurangan Kekerdilan Menyebabkan (c) Penuaan (c) Penagihan dadah dan
GH Dwarfism tubuh pendek Aging pengambilan alkohol
Deficiency of GH Causes short stature secara berlebihan

Kekurangan Kadar Menyebabkan Drug addiction and
tiroksina metabolisme peningkatan excessive alcohol
Deficiency of rendah berat badan, consumption
thyroxine Low metabolic masalah ingatan,
rate ketidaksuburan, 2 Ciri-ciri minda sihat ialah bertanggungjawab, bebas
keletihan, dan daripada prasangka, sanggup menerima cabaran,
kekejangan otot. berfikiran terbuka dan positif serta mampu mengesan
Causes weight gain, rangsangan dan bergerak balas.
memory problems,
infertility, fatigue, and Characteristics of healthy mind are responsible, free from prejudice,
muscle stiffness. able to take challenge, open and positive minded and able to detect
stimuli and respond.

7.2 Gangguan kepada Koordinasi Badan
Disturbances to Body Coordination

1 Dadah ialah bahan kimia psikoaktif yang menyebabkan
ketagihan dan memberi kesan negatif kepada aktiviti
fizikal dan mental seseorang. Dadah juga boleh
menganggu koordinasi badan.

78

Modul F4 Sains Tg4_B7_vim3p.indd 78 19/12/2019 9:19 AM

7.1 Sistem Endokrin Manusia/ Human Endocrine System

Latihan 1 Fungsi sistem endokrin/ Functions of endocrine system

TP 1 Mengingat kembali pengetahuan dan kemahiran sains mengenai koordinasi badan
TP 2 Memahami koordinasi badan dan dapat menjelaskan kefahaman tersebut

 1 Label kelenjar endokrin dalam rajah di bawah. TP 1
Label the endocrine glands in the diagram below.

Kelenjar pituitari
Pituitary gland

Kelenjar adrenal Kelenjar tiroid
Adrenal gland Thyroid gland

Ovari Pankreas
Ovary Pancreas

Testis
Testis

 2 Padankan kelenjar endokrin dengan hormon yang dirembes dan fungsi hormon yang betul. TP 2
Match the endocrine gland with its secretion hormone and the correct function of the hormone.

Kelenjar endokrin Hormon Fungsi
Endocrine gland Hormone Function

Kelenjar adrenal Insulin Meningkatkan kadar metabolisme
Adrenal gland Insulin Increases metabolic rate

Kelenjar pituitari Tiroksina Merangsang penyerapan semula
Pituitary gland Thyroxine air dalam ginjal
Stimulates water reabsorption in the kidneys
Pankreas Hormon
Pancreas antidiuresis (ADH) Merangsang penukaran glukosa
Antidiuretic hormone berlebihan kepada glikogen.
Kelenjar tiroid (ADH) Stimulates the conversion of excess
Thyroid gland glucose into glycogen.
Adrenalina
Adrenaline Mengawal kadar metabolisme
badan, pertumbuhan badan dan
79 perkembangan mental
Controls body metabolic rate, body growth and
mental development

Modul F4 Sains Tg4_B7_vim3p.indd 79 19/12/2019 9:19 AM

Latihan 2 Punca dan kesan ketidakseimbangan hormon/ Cause and effects of hormonal imbalance

TP 2 Memahami koordinasi badan dan dapat menjelaskan kefahaman tersebut

Padankan ketidakseimbangan hormon berikut dengan kesannya. TP 2
Match the following hormonal imbalance to its effect.

Ketidakseimbangan hormon Kesan
Hormonal imbalance Effects

Kekurangan ADH Diabetes mellitus
Deficiency of ADH Diabetes mellitus

Kekurangan insulin Diabetes insipidus
Deficiency of insulin Diabetes insipidus

Kelebihan hormon pertumbuhan (GH) Kadar metabolisme rendah
Excessive of growth hormone (GH) Low metabolic rate

Kekurangan tiroksina Akromegali
Deficiency of thyroxine Acromegaly

7.2 Gangguan kepada Koordinasi Badan/ Disturbances to Body Coordination

Latihan 3 Jenis-jenis dadah/ Types of drugs

TP 2 Memahami koordinasi badan dan dapat menjelaskan kefahaman tersebut

Lengkapkan peta pokok di bawah dengan memberi dua contoh dadah bagi setiap jenis dadah. TP 2
Complete the tree map below by giving two examples of drugs for each type of drug.

i-THINK Peta Pokok

Jenis dadah/ Types of drugs

Perangsang Penenang Halusinogen Inhalan Opiate
Stimulant Depressant Hallucinogen Inhalant Opiate

(a) Kokain/ Cocaine (a) LSD/ LSD (a) Candu/ Opium
(b) Nikotin/ Nicotine (b) Ganja/ Marijuana (b) Heroin/ Heroine

(a) Morfin/ Morphine (a) Pelarut organik
(b) Heroin/ Heroine Organic solvent
(b) Gam/ Glu

80

Modul F4 Sains Tg4_B7_vim3p.indd 80 19/12/2019 9:19 AM

Latihan 4 Kesan penyalahgunaan dadah dan alkohol/ Effects of drugs and alcohol abuse

TP 4 Menganalisis pengetahuan mengenai koordinasi badan dalam konteks penyelesaian masalah mengenai kejadian atau fenomena alam

Lengkapkan kesan penyalahgunaan dadah dan alkohol dalam peta dakap berikut. TP 4
Complete the effects of drugs and alcohol abuse in the following brace map.

i-THINK Peta Dakap

Kesan Koordinasi (a) Ketidakseimbangan hormon/ Hormonal imbalance
penyalahgunaan badan (b) Pertuturan tidak jelas/ Slurring of speech
Body (c) Gerak balas yang lambat/ Slow response
dadah dan coordination (d) Hilang keseimbangan badan/ Loss of body balance
alkohol

The effects of drugs

and alcohol abuse

Kesihatan (a) Sirosis hati/ Liver cirrhosis
fizikal (b) Ulser perut/ Stomach ulcer
dan mental (c) Perlakuan ganas/ Violent behavior
Physical and (d) Halusinasi/ Hallucinations
mental health

7.3 Minda yang Sihat/ Healthy Mind

Latihan 5 Keperluan masyarakat yang mempunyai minda yang sihat
The need for a community who have healthy minds.

TP 3 Mengaplikasikan pengetahuan mengenai koordinasi badan dan dapat melaksanakan tugasan mudah
TP 4 Menganalisis pengetahuan mengenai koordinasi badan dalam konteks penyelesaian masalah mengenai kejadian atau fenomena alam

 1 Lengkapkan peta buih di bawah untuk menunjukkan ciri-ciri minda yang sihat. TP 3
Complete the bubble map below to show the characteristics of a healthy mind.

i-THINK Peta Buih

Berfikiran terbuka
Open minded

Mampu Ciri-ciri minda Bebas daripada
mengesan yang sihat prasangka
rangsangan dan Free from
bergerak balas Characteristics of prejudice
Able to detect
stimuli and healthy mind

respond

Bertanggungjawab Bersikap positif
Responsible Positive attitude

81

Modul F4 Sains Tg4_B7_vim3p.indd 81 19/12/2019 9:19 AM

  2 Lengkapkan peta pokok berikut dengan memberikan faktor-faktor yang mempengaruhi kesihatan

minda. TP 4

Complete the following tree map by giving the factors that affect mind health. i-THINK Peta Pokok

Faktor yang mempengaruhi kesihatan minda
Factors affecting mind health

Faktor luaran Faktor dalaman
External factors Internal factors

(a) Faktor sosial seperti keluarga dan rakan (a) Kecederaan pada bahagian otak akibat
sebaya /Social factors such as family and peers penyakit atau kemalangan/ Injury at the brain
(b) Tekanan mental akibat pengalaman yang part due to illness or accident
mendukacitakan (b) Ketidakseimbangan hormon/ Hormonal imbalance
Mental pressure due to sad experience (c) Penagihan dadah dan pengambilan alkohol
(c) Penuaan/ Aging secara berlebihan/ Drug addiction and excessive
consumption of alcohol

Latihan Pengukuhan 7

Soalan Objektif C Sistem endokrin
Endocrine system
 1 Maklumat berikut menunjukkan ciri-ciri bagi
satu sistem badan manusia. D Sistem saraf
Nervous system
The following information shows the characteristics of
a human body system.  2 Rajah 1 menunjukkan sistem endokrin lelaki.

• Kelenjar tanpa duktus. KLON Diagram 1 shows a male endocrine system.
A ductless gland.
SPM
• Melibatkan rembesan hormon. 2019
Involves the secretion of hormones. A

• Hormon dirembeskan terus ke dalam B
aliran darah.
Hormone is secreted directly into the C
bloodstream.
D
Antara sistem berikut, yang manakah
dihuraikan di atas? Rajah 1/ Diagram 1

Which of the following systems is described above? Kelenjar endokrin manakah, A, B, C atau D
A Sistem peredaran darah berfungsi apabila akhil baligh bermula?
Blood circulation system
B Sistem respirasi Which endocrine gland, A, B, C or D functions when
Respiration system puberty begins?

82

Modul F4 Sains Tg4_B7_vim3p.indd 82 19/12/2019 9:19 AM

 3 Rajah 2 menunjukkan salah satu daripada Antara yang berikut, yang manakah
kelenjar endokrin manusia. merupakan ketidakseimbangan hormon
yang dihuraikan di atas?
Diagram 2 shows one of the human endocrine glands.
Which of the following is the hormonal imbalance
Duodenum described above?
A Kekurangan ADH
Kelenjar/Gland Deficiency of ADH
B Kekurangan insulin
Deficiency of insulin
Rajah 2 /Diagram 2 C Kekurangan tiroksina
Deficiency of thyroxine
Apakah kesan serta-merta yang dihadapi oleh D Kelebihan hormon pertumbuhan
seseorang sekiranya kelenjar ini dibuang? Excessive of growth hormone

What is the immediate effect that a person will suffer if  6 Seorang pelajar yang sedang menunggu
the gland is removed? keputusan peperiksaannya berasa gelisah dan
A Tekanan darah meningkat kadar denyutan jantungnya meningkat. Kelenjar
The blood pressure increases manakah yang bertindak semasa situasi ini?
B Kadar metabolisme badan menjadi rendah
The body metabolic rate becomes low A student who is waiting for exam results feels nervous
C Aras glukosa dalam darah meningkat and his heartbeat rate increases. Which gland is
The blood glucose level increases responsible for this situation?
D Ciri seks sekunder tidak berkembang
The secondary sex characteristics are not developed

 4 Rajah 3 menunjukkan kelenjar endokrin A
manusia.

Diagram 3 shows human endocrine glands.

A CB

D

CB

Rajah 4 /Diagram 4

D  7 Antara jenis dadah berikut, yang manakah

Rajah 3 /Diagram 3 KLON menyebabkan tingkah laku yang tidak menentu
SPM
Antara kelenjar A, B, C dan D, yang manakah 2019 dan bersifat ganas?
merembeskan hormon yang menukarkan
glukosa kepada glikogen? Which of the following types of drugs causes unpredictable

Among glands A, B, C and D, which secretes hormone and violent behaviour?
to change glucose to glycogen?
A Perangsang/ Stimulants
 5 Maklumat di bawah menunjukkan kesan
ketidakseimbangan hormon kepada kesihatan B Halusinogen/ Hallucinogens
manusia.
C Inhalan/ Inhalant
The information below shows the effect of hormonal
imbalance on human health. D Penenang/ Depressant

• Kencing yang berlebihan  8 Maklumat di bawah menunjukkan kesan
Excessive urination pengambilan berlebihan bahan X.

• Urin jernih berkepekatan rendah The information below shows the effects of excessive
Clear urine with low concentration
intake of substance X.
• Boleh mengakibatkan dehidrasi teruk
Can lead to severe dehydration • Ulser perut
Stomach ulcer

• Sirosis hati
Liver cirrhosis

• Hilang keseimbangan badan
Loss of body balance

Apakah bahan X? C Lemak/ Fats
D Garam/ Salt
What is substance X?
A Morfin/ Morphine
B Alkohol/ Alcohol

83

Modul F4 Sains Tg4_B7_vim3p.indd 83 19/12/2019 9:19 AM

Soalan Struktur

 1 Rajah 1 menunjukkan kelenjar-kelenjar endokrin seorang lelaki.
Diagram 1 shows the endocrine glands of a male.

J: Kelenjar pituitari/ Pituitary gland
K

L M: Kelenjar adrenal/ Adrenal gland

N

Rajah 1/ Diagram 1

(a) Labelkan kelenjar J dan M dalam petak yang disediakan pada Rajah 1.
Label gland J and gland M in the boxes provided in Diagram 1.

[2 markah/marks]

(b) Bagaimana hormon dibawa ke organ sasaran? [1 markah/mark]
How are hormones carried to the targeted organ?

Melalui peredaran darah/ Melalui darah
Through blood circulation/ Through the blood



(c) Nyatakan fungsi hormon yang dirembeskan oleh kelenjar L. [1 markah/mark]
State the function of hormone secreted by gland L.

Mengawal aras glukosa dalam darah/ Controls the level of glucose in the blood



(d) Nyatakan bagaimana kelenjar M berfungsi semasa lelaki tersebut berhadapan dengan situasi
kecemasan.

State how gland M is functioning when the man is facing an emergency situation.

−− Meningkatkan aras glukosa dalam darah/ Increases the glucose level in the blood

−− Meningkatkan kadar denyutan jantung and kadar pernafasan/ Increases the heartbeat and breathing rates

[2 markah/marks]

 2 Rajah 2.1 menunjukan sistem endokrin seorang lelaki.
Diagram 2.1 shows the endocrine system of a male.

R

Rajah 2.1/ Diagram 2.1
84

Modul F4 Sains Tg4_B7_vim3p.indd 84 19/12/2019 9:19 AM

(a) (i) Namakan kelenjar R.
Name gland R.

Kelenjar tiroid/ Thyroid gland

[1 markah/mark]
(ii) Apakah yang akan berlaku kepada lelaki tersebut jika R merembeskan kurang

hormon? KBAT Menilai
What will happen to the man if gland R secretes less hormone?

Kadar metabolisme rendah/ Low metabolic rate

[1 markah/mark]

(b) Rajah 2.2 menunjukkan individu X yang mempunyai ketinggian yang luar biasa berbanding
individu Y, yang normal.

Diagram 2.2 shows individual X who has abnormal height compared to individual Y, who is normal.
X

Y

Rajah 2.2/ Diagram 2.2

(i) Berdasarkan sistem endokrin, apakah yang menyebabkan individu X mempunyai
ketinggian yang luar biasa? KBAT Menganalisis

Based on the endocrine system, what causes abnormal height in individual X?

Kelebihan hormon pertumbuhan/ Excessive of growth hormone (GH)

[1 markah/mark]

(ii) Namakan kelenjar endokrin yang terlibat dalam (b)(i).
Name the endocrine gland involved in (b)(i).

Kelenjar pituitari /Pituitary gland

[1 markah/mark]

(c) (i) Namakan hormon yang merangsang tubul ginjal untuk menyerap semula air dalam darah.
Name the hormone that stimulates the tubules of kidneys to reabsorb water in the blood.

Hormon antidiuresis/ Antidiuretic hormone (ADH)

[1 markah/mark]
(ii) Apakah kesan kekurangan hormon tersebut dalam jangka masa panjang kepada kesihatan

seseorang?
What is the effect of this hormone deficiency in the long term on one’s health?

Boleh mengakibatkan dehidrasi teruk/ Can lead to severe dehydration 

[1 markah/mark]

 3 Rajah 3 menunjukkan contoh jenis-jenis dadah.
Diagram 3 shows examples of types of drugs.

Jenis-jenis dadah/ Types of drugs

P Gam/ Glue Amfetamina/ Amphetamin Ganja/ Marijuana

Rajah 3/ Diagram 3

85

Modul F4 Sains Tg4_B7_vim3p.indd 85 19/12/2019 9:19 AM

(a) Nyatakan maksud penyalahgunaan dadah.
State the meaning of drug abuse.

Pengambilan dadah dalam dos yang berlebihan bukan untuk tujuan perubatan dan tanpa nasihat

doktor/ Taking drugs in excessive doses not for medical purposes and without doctor’s advice.

[1 markah/mark]

(b) P ialah sejenis tumbuhan yang boleh menghasilkan candu dan morfin. Apakah nama tumbuhan
tersebut?

P is a kind of plant that can produce opium and morphine. What is the name of the plant?

Pokok popi/ Poppy plant

[1 markah/mark]

(c) Morfin banyak digunakan dalam bidang perubatan. Apakah fungsi morfin kepada pesakit
selepas pembedahan?

Morphine is widely used in medicine. What is the function of morphine to patients after surgery?

Mengurangkan rasa sakit dan tekanan mental/ Relieves pain and eases mental stress

[1 markah/mark]

(d) Ganja ialah sejenis dadah bersifat halusinogen. Apakah kesan buruk akibat penyalahgunaan
ganja?

Marijuana is a hallucinogenic drug. What are the adverse effects of marijuana abuse?

Menyebabkan halusinasi/ Tingkah laku yang tidak menentu dan bersifat ganas/ Causes hallucinations/

Unpredictable and violent behavior

[1 markah/mark]

(e) Kelaskan dadah dalam Rajah 3 mengikut jenisnya.
Classify the drugs in Diagram 3 according to their types.

Penenang Inhalan Halusinogen Perangsang
Depressant Inhalant Hallucinogen Stimulant
Amfetamina
Morfin Gam Ganja
Morphine Glue Marijuana Amphetamine

Rajah 4/ Diagram 4 [2 markah/marks]

Soalan Esei

 1 (a) Hubung kaitkan kesan ketidakseimbangan hormon yang dirembeskan oleh kelenjar pituitari
dengan kesihatan manusia.

Relate the effects of hormone imbalance secreted by the pituitary gland with human health. [4 markah/marks]

(b) Rajah 1 menunjukkan fungsi hormon yang dihasilkan oleh kelenjar endokrin.
Diagram 1 shows the functions of hormones secreted by the endocrine glands.

Mengawal pertumbuhan Hormon Menggalakkan pertumbuhan
fizikal dan mental Hormones tulang

Control physical and mental growth Rajah 1/ Diagram 1 Promote the growth of bones
86
Meningkatkan kadar Mengawal aras glukosa
denyutan jantung dalam darah

Increase the heartbeat rate Control the glucose level in the blood

Modul F4 Sains Tg4_B7_vim3p.indd 86 19/12/2019 9:19 AM

Kaji fungsi hormon. Terangkan bagaimana anda membina suatu konsep berdasarkan maklumat
dalam rajah di atas.

Study the functions of hormones. Explain how you could derive a concept based on the information in the diagram
above.

Penerangan anda tentang konsep itu hendaklah berdasarkan aspek berikut:

Your explanation of the concept must be based on the followings aspects:

(i) Kenal pasti tiga ciri sepunya.

Identify three common characteristics.

(ii) Beri satu contoh lain dan bukan contoh yang berkaitan dengan konsep.

Give one other example and non-example in relation to the concept.

(iii) Jelaskan konsep sebenar.

Explain the actual concept. [6 markah/marks]

Jawapan/Answers:

 1 (a) Ketidakseimbangan hormon Penerangan
Hormonal imbalance Explanation
−− Diabetes insipidus/ Diabetes insipidus
Kekurangan ADH −− Menyebabkan kencing yang berlebihan/ Causing excessive urination
Deficiency of ADH −− Akromegali/Acromegaly
Kelebihan hormon −− Menyebabkan tulang di kepala, wajah, lengan dan kaki tumbuh
pertumbuhan lebih cepat daripada tubuh, sehingga ukuran tubuh menjadi
Excessive of growth hormone lebih besar daripada normal.

Causes the bones in the head, face, arms and legs to grow faster than the body.
So, the body size becomes larger than normal.

(b) (i) – Dirembeskan oleh kelenjar endokrin/ Secreted by endocrine glands.
−− Setiap hormon mempunyai fungsi yang spesifik/ Each hormone has one specific function.
−− Menyelaraskan aktiviti badan/ Coordinate body activities

(ii) Contoh lain/ Other example:
Mengawal ciri seks sekunder/ Controls secondary sex characteristic
Bukan contoh/ Non-example:
Mengawal keseimbangan badan/ Controls body balance
(iii) Hormon ialah suatu bahan yang dirembeskan oleh kelenjar endokrin dan mempunyai fungsi yang spesifik.
Hormones are substances secreted by the endocrine glands and have specific functions.

87

Modul F4 Sains Tg4_B7_vim3p.indd 87 19/12/2019 9:19 AM

Bab Tema 3: Penerokaan Unsur dalam Alam

8 Unsur dan Bahan

Elements and Substances

Nota Bestari

8.1 Asas Jirim/ Matter 5 Bahan molekul ialah bahan yang mengandungi
molekul, iaitu gabungan dua atau lebih atom secara
1 Atom ialah zarah terkecil dalam sesuatu unsur yang kimia. Contohnya, air dan karbon dioksida.
mempunyai sifat-sifat unsur tersebut.
A molecular substance is a substance that contains molecules,
Atom is the smallest particle in an element that has the properties of which consist of two or more atoms that are combined chemically. For
the element. example, water and carbon dioxide.

2 Molekul ialah sekumpulan atom yang bergabung 6 Bahan ion ialah bahan yang terbentuk daripada tindak
dengan ikatan kimia seperti ikatan ion, ikatan logam balas antara unsur logam dengan unsur bukan logam.
atau ikatan kovalen. Molekul terbentuk apabila dua Contohnya, natrium klorida mengandungi ion Na+ dan Cl–.
atau lebih atom bergabung.
An ionic substance is a substance formed by the reaction between
A molecule is a group of atoms joined by chemical a metal element and a non-metal element. For example, sodium
bonds such as ionic bonds, metallic bonds or covalent
bonds. A molecule is formed when two or more atoms combine chloride contains Na+ and Cl– ions.
together.
7 Unsur boleh wujud dalam pelbagai bentuk. Contohnya:
3 Ion ialah zarah-zarah bercas, sama ada negatif atau Elements can exist in many forms. For example:
positif yang terbentuk apabila atom menerima atau
menderma elektron. (a) Parang diperbuat daripada besi. Unsur ferum
wujud dalam bentuk atom pada parang.
Ions are charged particles, either negative or positive that are formed
when atoms receive or donate electrons. Machetes are made of iron. The iron element exists in the form
of atoms in a machete.
4 Bahan atom ialah bahan yang mengandungi atom
sahaja. (b) Apabila parang berkarat, unsur ferum wujud
dalam bentuk ion dalam sebatian karat.
An atomic substance is a substance containing only atoms.
When the machete is rusty, the ferum element exists in the form
of ions in the rust compound.

8.2 Jadual Berkala Unsur Moden/ Modern Periodic Table of Elements

I II III IV V VI VIII
1 2 13 14 15 16 18

1 4 2

H Be VII He

Hidrogen Berilium 17 Helium
1 9 4

3 12 5 6 7 8 9 10

Li Mg B C N O F Ne
Neon
Litium Magnesium Boron Karbon Nitrogen Oksigen Fluorin
7 24 20
11 12 14 16 19
11 20
13 14 15 16 17 18
Na Ca
Al Si P S Cl Ar
Natrium Kalsium 3 45 6 7 8 9 10 11 12 Silikon Fosforus Klorin Argon
23 40 Aluminium 28 31 Sulfur 35.5 40
21 24 25 26 27 27 32
19 38 22 23 28 29 30 32 33 35 36
Sc Cr Mn Fe Co 31 34
K Sr Ti V Mangan Ferum Kobalt Ni Cu Zn Ge As Br Kr
Skandium Titanium Vanadium Kromium 55 56 59 Nikel Kuprum Zink Ga Germanium Arsenik Se Bromin Kripton
Kalium Strontium 45 48 51 52 59 64 65 Galium 80 84
39 88 43 44 45 70 73 75 Selenium
56 39 40 41 42 46 47 48 79 53 54
37 Tc Ru Rh 49 50 51
Ba Y Zr Nb Mo Pd Ag Cd 52 I Xe
Rb Barium Teknetium Ruthenium Rhodium In Sn Sb Xenon
137 Ytrium Zirkonium Niobium Molibdenum 98 101 103 Paladium Argentum Kadmium Stanum Antimoni Te Iodin 131
Rubidium 89 91 93 96 106 108 112 Indium 119 122 127
85.5 88 57 72 73 75 76 77 78 79 80 115 82 83 Telurium 86
55 74 128 85
Ra *La Hf Ta Re Os Ir Pt Au Hg 81 Pb Bi Rn
Cs Radium Lantanum W Osmium Aurum 84 At Radon
Sesium 226 139 Hafnium Tantalum Rhenium 190 Iridium Platinum 197 Merkuri Tl Plumbum Bismut Astatin 222
133 178.5 181 Tungsten 186 192 195 201 207 209 Po 210
89 104 105 184 108 111 Talium 114 115
87 107 109 110 112 204 Polonium 117 118
*Ac 106 Hs Rg Fl Uup 209
Fr Aktinium Rf Db Bh Mt Ds Cn 113 Ununpentium Uus Uuo
227 Sg Hassium Darmstadtium Roentgenium Kopernisium Flerovium 288 116 Ununseptium Ununoktium
Fransium Rutherfodium Dubnium Bohrium 277 Meitnerium 271 272 285 Uut 289 294 294
223 261 262 Seaborgium 264 268 Ununtrium Lv
266 284
Livermorium
292

58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71

Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu
Serium Praseodimium Neodimium Prometium Samarium Disprosium Holmium Tulium Lutetium
140 141 144 145 150 Europium Gadolinium Terbium Erbium 169 Yterbium 175
152 157 159 162.5 165 167 173
90 94 101 103
91 92 93 95 96 97 98 99 100 102
Th Pu Md Lr
Torium Pa U Np Am Cm Bk Cf Es Fm No
232 Protaktinium Uranium Neptunium Plutonium Amerisium Kurium Kalifornium Einsteinium Femium Mendelevium Nobelium Lawrensium
231 238 237 244 243 247 Berkelium 251 252 257 258 259 262
247

Kekunci/Key: 1 Simbol unsur Logam
Nombor proton Symbol of element Metal
Proton number H Nama unsur Separa Logam
Name of element Semi-metal
Jisim atom relatif Hidrogen Bukan logam
Relative atomic mass Non-metal
1

Rajah 1 Jadual Berkala/ Diagram 1 Periodic Table

88

Modul F4 Sains Tg4_B8_vim3p.indd 88 18/12/2019 4:30 PM

1 Terdapat 18 lajur menegak, iaitu kumpulan yang (b) perubahan sifat oksida daripada oksida bes kepada
diberi nombor 1 hingga 18. oksida asid

There are 18 vertical columns known as groups, which are the change in the oxide properties from the base oxide to the acid
numbered 1 to 18. oxide

2 Terdapat tujuh baris mendatar, iaitu kala. (c) kekonduksian elektrik semakin berkurangan
There are seven horizontal rows known as periods. the electrical conductivity decreases
3 Apabila merentasi kala dari kiri ke kanan, sifat-sifat
Susunan elektron unsur
kimia dan fizik unsur berubah secara beransur-ansur: Arrangement of electrons in elements
As we go across the periods from the left to right, the chemical and 1 Elektron disusun mengelilingi nukleus dalam petala

physical properties of the elements change gradually: elektron.
Electrons are arranged around the nucleus in electron shells.
(a) sifat logam berkurang dan sifat bukan logam
meningkat

metal properties decrease and non-metal properties increase

2 Jadual di bawah menunjukkan susunan elektron bagi 20 unsur pertama dalam Jadual Berkala. PAK-21
The table below shows the arrangement of the first 20 elements in the Periodic Table.

Kala/ Period Kumpulan/ Group 1 2 13 14 15 16 17 18 KOD QR

1 H Be B C N O F He
1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7 2
Mg Al Si P S Cl Ne
2 Li 2.8.2 2.8.3 2.8.4 2.8.5 2.8.6 2.8.7 2.8
2.1 Ca Ar
2.8.8.2 2.8.8
3 Na
2.8.1

4 K
2.8.8.1

3 Elektron valens ialah elektron yang berada di petala A neutral atom has an equal number of electrons and
yang paling luar. protons.

Valence electrons are electrons in the outermost shell. (b) Bagi mencapai susunan elektron duplet atau oktet
yang stabil, atom neutral membentuk ion dengan
Elektron valens menderma elektron pada petala terluarnya kepada
Valence electron atom lain atau menerima elektron pada petala
terluarnya daripada atom lain.
Cl
In order to achieve a stable duplet or octet electrons
Petala arrangement, a neutral atom forms an ion either by donating
Shell an electron at its outermost shell to another atom or by
receiving an electron at its outermost shell from another atom.
Rajah 2 Susunan elektron atom klorin
Diagram 2 Electron arrangement of chlorine atom (c) Apabila atom unsur logam menderma elektron, ion
4 Pembentukan ion positif dan negatif: positif terbentuk.
The formation of positive and negative ions:
(a) Atom neutral mempunyai bilangan elektron dan When atoms of a metal element donate electrons, positive ions
proton yang sama. are formed.

8.3 Isotop/ Isotopes (d) Apabila atom unsur bukan logam menerima
elektron, ion negatif terbentuk.

When atoms of a non-metal element receive electrons, negative
ions are formed.

1 Isotop ialah atom unsur yang sama yang mempunyai bilangan proton yang sama tetapi bilangan neutron yang berlainan.
Isotopes are atoms of the same element with the same number of protons but different number of neutrons.

Isotop Bilangan proton Bilangan elektron Bilangan neutron
Isotope Number of protons Number of electrons Number of neutrons
Hidrogen-1/ Hydrogen-1
Hidrogen-2/ Hydrogen-2 1 1 0
Hidrogen-3/ Hydrogen-3 1 1 1
Oksigen-16/ Oxygen-16 1 1 2
Oksigen-17/ Oxygen-17 8 8 8
Oksigen-18/ Oxygen-18 8 8 9
8 8 10

2 Nombor nukleon = bilangan proton + bilangan neutron KOD QR
Nucleon number = number of protons + number of neutrons
Imbas kod QR atau layari https://www.youtube.
com/watch?v=wMx1l86XFLU
untuk menonton video tentang isotop

89

Modul F4 Sains Tg4_B8_vim3p.indd 89 18/12/2019 4:30 PM

3 Kegunaan isotop/ Uses of isotopes

Bidang/ Field Isotop/ Isotop Kegunaan/ Uses

Pertanian Fosforus-32 Mengkaji kadar penyerapan baja fosforus dalam tumbuhan
Agriculture Phosphorus-32 To study the absorption of phosphorus fertiliser in plants

Carbon-14 Menentukan lintasan karbon semasa proses fotosintesis
Karbon-14 To determine the path of carbon during photosynthesis process

Perubatan Iodin-131 Merawat kanser tiroid
Medicine Iodine-131 To treat thyroid cancer

Kobalt-60 Membunuh sel-sel kanser
Cobalt-60 To kill cancer cells

Arkeologi Karbon-14 Menentukan usia artifak arkeologi
Archaeology Carbon-14 To determine the age of archaeological artifacts

Teknologi makanan Kobalt-60 Membunuh mikroorganisma yang menyebabkan sayur dan buah-buahan
rosak tanpa mengubah rasa dan kualitinya
Food technology Cobalt-60 To kill microorganisms that cause the rotting of vegetables and fruit without changing their
taste and quality

8.1 Asas Jirim/ Matter

Latihan 1 Bahan atom, bahan molekul dan bahan ion/ Atomic substance, molecular substance and ionic substance

TP 1 Mengingat kembali pengetahuan dan kemahiran sains mengenai unsur dan bahan.

Jelaskan setiap yang berikut. TP 1
Explain each of the following.
 1 Bahan atom/ Atomic substance

Bahan atom ialah bahan yang mengandungi atom sahaja.
An atomic substance is a substance containing only atoms.

 2 Bahan molekul/ Molecular substance
Bahan molekul ialah bahan yang mengandungi molekul, iaitu gabungan dua atau lebih atom secara kimia.

A molecular substance is a substance that contains molecules, which consist of two or more atoms that are combined chemically.

 3 Bahan ion/ Ionic substance
Bahan ion ialah bahan yang terbentuk daripada tindak balas antara unsur logam dengan unsur bukan logam.

An ionic substance is a substance formed by the reaction between a metal element and a non-metal element.

Latihan 2 Unsur wujud dalam pelbagai bentuk/ Elements exist in various forms

TP 2 Memahami unsur dan bahan serta dapat menjelaskan kefahaman tersebut.

 1 Kelaskan bahan-bahan di bawah kepada zarah-zarah yang membentuknya. TP 2
Classify the following substances according to the particles that form them.

Batu kapur, cincin emas, oksigen, serbuk besi, kiub ais, kerajang kuprum,
sulfur, hidrogen, garam biasa
Limestone, gold ring, oxygen, iron filings, ice cube, copper foil, sulphur, hydrogen, common salt

Atom/ Atom Molekul/ Molecule Ion/ Ion
Cincin emas/ Gold ring Oksigen/ Oxygen Garam biasa/ Common salt
Kerajang kuprum/ Copper foil
Serbuk besi/ Iron filings Hidrogen/ Hydrogen Kiub ais/ Ice cube
Sulfur/ Sulphur Batu kapur/ Limestone

90

Modul F4 Sains Tg4_B8_vim3p.indd 90 18/12/2019 4:30 PM

 2 Berikan satu contoh unsur yang wujud dalam bentuk molekul dan atom. TP 2
Give one example of element that exists in the form of molecule and atom.

Karbon wujud sebagai atom dalam grafit, karbon wujud sebagai molekul dalam karbon dioksida.

Carbon exists as atom in graphite, carbon exists as molecule in carbon dioxide.

8.2 Jadual Berkala Unsur Moden/ Modern Periodic Table of Elements

Latihan 3 Susunan unsur dalam Jadual Berkala Unsur Moden
The arrangement of elements in the Modern Periodic Table of Elements

TP 1 Mengingat kembali pengetahuan dan kemahiran sains mengenai unsur dan bahan.
TP 2 Memahami unsur dan bahan serta dapat menjelaskan kefahaman tersebut.

 1 Isi tempat kosong dengan jawapan yang betul. TP 1 TP 2

Fill in the blanks with the correct words.

(a) Terdapat 118 unsur dalam Jadual Berkala Unsur Moden. Baris mendatar

dalam Jadual Berkala disebut kala manakala lajur menegak dikenali sebagai

kumpulan .

There are 118 elements in the Modern Periodic Table of Elements. The horizontal rows in the Periodic

Table are called periods whereas the vertical columns are known as groups .

(b) Unsur dengan sifat kimia yang sama diletakkan dalam kumpulan yang sama.

Elements with the same chemical properties are placed in the same group .

(c) Kesemua ahli dalam kumpulan yang sama mempunyai bilangan elektron valens yang sama.

All members in the same group have the same number of valence electrons .

(d) Elektron valens ialah elektron yang berada di petala paling luar .

Valence electrons are electrons in the outermost shell .

 2 Kala yang manakah mempunyai dua unsur sahaja? TP 2
Which period has only two elements?

Kala 1/ Period 1

 3 Padankan dengan jawapan yang betul. TP 1 Dikenali sebagai
Match with the correct answers. Known as

Kumpulan
Group

Kumpulan 1/ Group 1 Logam alkali bumi
Alkaline earth metals

Kumpulan 2/ Group 2 Gas nadir
Noble gases

Kumpulan 17/ Group 17 Logam alkali
Alkali metals

Kumpulan 18/ Group 18 Halogen
Halogens

91

Modul F4 Sains Tg4_B8_vim3p.indd 91 18/12/2019 4:30 PM

Latihan 4 Susunan elektron unsur/ The arrangement of electrons in elements

TP 2 Memahami unsur dan bahan serta dapat menjelaskan kefahaman tersebut.
TP 3 Mengaplikasikan pengetahuan mengenai unsur dan bahan serta dapat melaksanakan tugasan mudah.

 1 Jadual di bawah menunjukkan bilangan proton bagi lapan unsur yang diwakili dengan huruf
A hingga H. Lengkapkan jadual di bawah. TP 2 TP3

The table below shows the number of protons of eight elements represented by the letters A to H. Complete the table
below.

Unsur AB CDE F GH
Element

Bilangan proton 19 12 17 7 16 18 14 13
Proton number

Susunan elektron 2.8.8.1 2.8.2 2.8.7 2.5 2.8.6 2.8.8 2.8.4 2.8.3
Electron arrangement

Nombor kumpulan I II VII V VI VIII IV III
Group number

Nombor kala 43323333
Period number

 2 Lukis susunan elektron bagi atom unsur-unsur yang berikut. TP3
Draw the electron arrangement of the atoms of the following elements.

Kalium/ Potassium Flourin/ Flourine Silikon/ Silicon

Bilangan proton = 19 Bilangan proton = 9 Bilangan proton = 14
Proton number = 19 Proton number = 9 Proton number = 14

K KF K F Si F Si Si

Latihan 5 Pembentukan ion positif dan negatif/ Formation of positive and negative ions

TP 3 Mengaplikasikan pengetahuan mengenai unsur dan bahan serta dapat melaksanakan tugasan mudah.

Tentukan bagaimana atom yang berikut mencapai susunan elektron yang stabil. Adakah atom itu
menderma atau menerima elektron? TP 3
Determine how the following atoms achieve stable electron arrangement. Does the atom donate or receive electrons?

 1 + +

Derma 1 elektron/ DonatesD1eermlecatr1onelektron/ Donates 1 electron

Na DermNaa1 elektron/ Donates 1 Naelectron Na

Atom natrium (2.8.1) Atom natrium (2.8.1) Ion natrium (2.8) Ion natrium (2.8)
Sodium atom (2.8.1) Sodium atom (2.8.1) Sodium ion (2.8) Sodium ion (2.8)

Atom natrium (2.8.1) -IoSnodniuamtriiuonm(2(.28.)8) -
Sodium atom (2.8.1)
Terima 1 elektron/ ReceivesTe1riemleac1troenlektron/ Receives 1 electron Cl
Cl Cl Cl

Atom klorin (2.8.7) Atom klorin (2.8.7) 92 Ion klorida (2.8.8) Ion klorida (2.8.8)
Chlorine atom (2.8.7) Chlorine atom (2.8.7) Chloride ion (2.8.8) Chloride ion (2.8.8)

2+ 2+

Modul F4 Sains Tg4_B8_vim3p.indd 9M2g Derma 2 elektron/ DonatesD2eermlecatr2oneslektron/ Donates 2 electrons Mg 18/12/2019 4:30 PM
Mg Mg

Derma 1 elektron/ Donates 1 electron

Na Na Na + +

Derma 1 elektron/ Donates 1 eDleercmtroan1 elektron/ Donates 1 electron + Na

Na Derma 1 elektroNna/ Donates 1 elDecetrrmona 1 elektron/ DonatNesa 1 electron +

Atom natrium (2.8.1) Na
SodiumNaatom (2.8.1)
AStoodmiumnaatNrtiouamm (2.8.1) Ion natrium (2.8) SIoondniuaNmtariuiomn (2.8)
 2 (2.8.1) SodNiuam ion (2.8) (2.8)

Atom natrium (2.8.1) Atom natrium (2.8.1) - Ion natrium (2.8) -
Sodium atom (2.8.1) Sodium atom (2.8.1) Sodium ion (2.8) -
Atom natrium (2.8.1) Ion natrium (2.8) Ion natrium (2.8) -
Sodium atoCml (2.8.1) TerimSAaotod1mTiueemnlerakiattmrrtCiooulamnm/1(R(22e..88c..e11i)v)eelse1kTeterleroicmntrao/n1 Sodium ion (2.8) SodiuCml ion (2.8)

elektRroencISe/oioRnvdeeniscuaem1tCirviuileomsn1((22eel..88leec))cttrroonn-

Terima 1 elektron/ Receives 1Teelreimctaro1n elektron/ Receives 1 electron-

Cl Cl Cl Cl
Terima 1 elektron/ Receives 1 eTleecritmroan1 elektron/ Receives 1 electron
AACtthoolommrinklkeoCrlailontor(m2in.8(2.(7.28)..78).7) CIohnlokrliodCreildiaon(2(.28..88.)8)
CAtholomrinkleorCaintlo(m2.8(2.7.8).7) IonCIohnkloklrloiodrrCeiidldiaoan(2((.282..88.8.)8.)8)

CAhtolmoriknloeriant(o2m.8.(72) .8.7) Atom klorin (2.8.7) Ion klorida (2.8.8) 2+ CIohnlokrliodreidaio(n2.(82.8.8) .8) 2+
Chlorine atom (2.8.7) Chloride ion (2.8.8)
Chlorine atom (2.8.7) Chloride ion (2.8.8)

  3 Atom klorin (2.8.7) DermaA2toemlekkltorroinn/(D2.o8n.7a)tes 2 eDleecrtmroans2 elektronIo/ nDoklnoaritdeas (22e.8le.8c)trons Ion klorida (2.8.8) 2+
Chlorine aMtogm (2.8.7) Chlorine atom (2.8.7) ChlorideMigon (2.8.8) 2+ Chloride ion (2.8.8)
Mg Mg

((22..88..22)D)DeermrmaMAa2ta2oegmeDlneleemkesktraritMuormgMomngnng/ae/aDsD2tioouonmmnaat((et22es..se882.l.222ee))eDklDeleetcerrctrmrtomoroannans2/s2eelelekktrtroDoIMnono/an/nDgDmanotoaenensgsaaMintu2Meteegmsgssi2iu2omeneleel((e2l2cec.t.8cr8trot))onrnoss2n+ 2+

Mg Mg
Atom magnesium
MagnesiMumg atom Ion magnesium (2.8)
MagnesiuMmg ion (2.8)

AtoAMmtaogmmnemasaigugmnneeasstiouimumm((22..88(.2.22.))8T.2er)imAMtaaogm2neemlseaikugtmrnoenas/tiouRmmec((2e2.i.v88e..22s))2 Ion magnesium (2.8) 2- Ion magnesium (2.8) 2-
MAMtaaoggmnnemessaiiuugmnmeSasatioutmomm((22(..828...228)).2) Atom magnesium (2.8.2) Teelericmtraon2selekIMtoMroanangmg/nnReaegsesincuiueemmisSvieiuoismonn2((2(2e2..l88.e8))c)tron2s-
MagnesiumSatom (2.8.2) IoMnagmneasigumneiosniu(2m.8)(2.8)
MIMoanaggmnnaeesgsinuieumSsmiiuomnio((n22..(882)).8)2-
 4 Terima 2 elektron/ Receives 2Teelreimctaro2nselektron/ Receives 2 electrons
2- 2-
S
S Terima 2 S Receives 2 eTleecritmroans2 elektron/ ReceiSves 2 electrons
elektron/ Ion sulfidaS(2.8.8)
Sulphide ion (2.8.8)
SAtuolpmhusur lafSutorm(2.(82..68).6) AStuolpTmheusrurilmafutSoram(22.(82..68).6e) lektron/ RISeocunelpisvhueildsfied2Saio(n2.(82.e.88l)e.8c)tron

Atom sulfur (2.8.6) Atom sulfur (2.8.6) Ion sulfida (2.8.8) Ion sulfida (2.8.8)
Sulphur atom (2.8.6) Sulphur atom (2.8.6) Sulphide ion (2.8.8) Sulphide ion (2.8.8)
Atom sulfur (2.8.6) Atom sulfur (2.8.6) Ion sulfida (2.8.8)
Sulphur atom (2.8.6) Sulphur atom (2.8.6) Sulphide ion (2.8.8) Ion sulfida (2.8.8)
Sulphide ion (2.8.8)
Atom sulfur (2.8.6)
Sulphur atom (2.8.6) Ion sulfida (2.8.8)
Sulphide ion (2.8.8)

8.3 Isotop/ Isotopes

Latihan 6 Bilangan proton, neutron dan nombor nukleon bagi isotop
Number of protons, number of neutrons and nucleon number of isotopes

TP 3 Mengaplikasikan pengetahuan mengenai unsur dan bahan serta dapat melaksanakan tugasan mudah.

Tentukan bilangan proton, neutron dan nombor nukleon bagi isotop yang berikut. TP3
Determine the number of protons, number of neutrons and nucleon number of the following isotopes.

Isotop Bilangan proton Bilangan neutron Nombor nukleon
Isotope Number of protons Number of neutrons Nucleon number
12
1 Karbon-12 6 6
Carbon-12 13
6 7
2 Karbon-13 14
Carbon-13 6 8
35
3 Karbon-14 17 18
Carbon-14 37
17 20
4 Klorin-35
Chlorine-35

5 Klorin-37
Chlorine-37

93

Modul F4 Sains Tg4_B8_vim3p.indd 93 18/12/2019 4:30 PM

Latihan 7 Kegunaan isotop/ Uses of isotopes

TP 3 Mengaplikasikan pengetahuan mengenai unsur dan bahan serta dapat melaksanakan tugasan mudah.

Lengkapkan peta dakap di bawah bagi menunjukkan kegunaan isotop dalam pelbagai bidang. TP3
Complete the brace map below to show the uses of isotopes in various fields.

i-THINK Peta Dakap

Bidang/ Field Isotop/ Isotope Kegunaan/ Uses

Fosforus-32 • Fosforus-32 Mengkaji kadar penyerapan baja fosforus dalam tumbuhan
Phosphorus-32 To study the absorption of phosphorus fertiliser in plants
Karbon-14 Phosphorus-32 Menentukan lintasan karbon semasa proses fotosintesis
Carbon-14 To determine the path of carbon during photosynthesis process
• Karbon-14
PAK-21 Carbon-14 Merawat kanser tiroid/ To treat thyroid cancer
Membunuh sel-sel kanser/ To kill cancer cells
KOD QR Perubatan • Iodin-131
Medicine Menentukan usia artifak arkeologi
Iodine-131 To determine the age of archaeological artifacts
Arkeologi
Archaeology • Kobalt-60

Cobalt-60

Karbon-14
Carbon-14

Teknologi Kobalt-60 Membunuh mikroorganisma yang menyebabkan sayur dan
makanan Cobalt-60 buah-buahan rosak tanpa mengubah rasa dan kualitinya.
Food technology To kill microorganisms that cause the rotting of vegetables and fruit without
changing the taste and quality.

Industri kertas Americium-241 Mengukur ketebalan helaian kertas
Paper industry Americium-241 To measure the thickness of sheets of papers

Penjanaan elektrik Uranium-235 Sebagai bahan api di jana kuasa nuklear untuk menjana elektrik
Generating electricity Uranium-235 As a fuel for nuclear power plants to generate electricity

KOD QR

Imbas kod QR atau layari https://www.youtube.
com/watch?v=E4B94zCY4ok
untuk menonton video tentang kegunaan
radioisotop

Latihan Pengukuhan 8

Soalan Objektif Which of the following is a molecular substance?
A Air/ Water
 1 Antara yang berikut, yang manakah bukan B Perak/ Silver
sejenis zarah? C Helium/ Helium
D Garam/ Salt
Which of the following is not a type of particle?
A Ion/ Ion  3 Antara tindak balas berikut, yang manakah
B Atom/ Atom akan membentuk bahan ion?
C Molekul/ Molecule
D Sebatian/ Compound Which of the following reactions will form an ionic
substance?
 2 Antara yang berikut, yang manakah ialah A Tindak balas antara logam dengan logam
bahan molekul? Reaction between metals

94

Modul F4 Sains Tg4_B8_vim3p.indd 94 18/12/2019 4:30 PM

B Tindak balas antara logam dengan bukan  7 Antara yang berikut, yang manakah
menunjukkan susunan elektron unsur dalam
logam Kumpulan 17?
Reaction between a metal and a non-metal
Which of the following shows the electron arrangement
C Tindak balas antara gas dengan gas of an element in Group 17?
Reaction between gases A

D Tindak balas antara bukan logam dengan b
bukan logam
C
Reaction between non-metals
D
 4 Nombor proton dan nombor nukleon bagi
atom Z masing-masing ialah 14 dan 25.   8 Dalam Jadual Berkala, X terletak di bawah Y
dalam kumpulan yang sama. Jika bilangan
Berapakah bilangan elektron bagi atom Z? proton atom Y ialah 12, apakah susunan
The proton number and nucleon number of atom Z is elektron atom X?

14 and 25 respectively. What is the number of electrons In the Periodic Table, X is located below Y in the same
in atom Z? group. If the number of protons of atom Y is 12, what is
A 11 the electron arrangement of atom X?
B 12 A 2.2
C 13 B 2.8.2
D 14 C 2.8.8.2
D 2.8.8.8
 5 Jadual 1 menunjukkan nombor nukleon
 9 Apakah kegunaan isotop fosforus-32?
KLON dan bilangan proton unsur-unsur K, L, M What is the use of phosphorus-32 isotope?
SPM
2019 dan N. A Mengkaji kadar penyerapan baja fosforus
dalam tumbuhan
Table 1 shows the nucleon number and number of
To study the absorption of phosphorus fertiliser in
protons of elements K, L, M and N. plants

Unsur Nombor nukleon Bilangan proton B Menentukan lintasan karbon semasa
Element Nucleon number Number of protons proses fotosintesis

K 35 17 To determine the path of carbon during
photosynthesis process
L 37 17
C Menentukan usia artifak arkeologi
M 38 18 To determine the age of archaeological artifacts
D Membunuh sel-sel kanser
N 39 19 To kill cancer cells

Jadual 1/ Table 1

Unsur manakah merupakan isotop?
Which elements are isotopes?

A K dan L/ K and L
B K dan M/ K and M
C L dan M/ L and M
D M dan N/ M and N

 6 Suatu unsur X mempunyai nombor proton

23. Berapakah bilangan elektron valens atom

X?

An element, X has a proton number of 23. How many

valence electrons does atom X have?

A 2 C 4

B 3 D 5

95

Modul F4 Sains Tg4_B8_vim3p.indd 95 18/12/2019 4:30 PM

Soalan Struktur

 1 Rajah 1 menunjukkan unsur W, X, Y dan Z dalam Jadual Berkala.
Diagram 1 shows elements W, X, Y and Z in the Periodic Table.

WZ
Y

X

Rajah 1/ Diagram 1

(a) Nyatakan dua unsur yang berada dalam/ State two elements that are in the
(i) kumpulan yang sama/same group:
W dan/and X

(ii) kala yang sama/same period:
W dan/and Z

[2 markah/marks]

(b) (i) W mempunyai nombor proton 11. Apakah susunan elektron atom W? [1 markah/mark]
The proton number of W is 11. What is the electron arrangement of atom W?

2.8.1

(ii) Lukis susunan elektron ion atom W. KBAT Menganalisis
Draw the electron arrangement of ion atom W?

+
W

[1 markah/mark]

(c) Apabila merentasi kala dari kiri ke kanan, apakah yang boleh kamu katakan tentang
When crossing the periods from left to right, what can you say about

(i) sifat logam/properties of metals:

Sifat logam berkurang dan sifat bukan logam bertambah

Properties of metals decrease and properties of non-metals increase

[1 markah/mark]

(ii) kekonduksian elektrik/ electrical conductivity

Kekonduksian elektrik berkurang/ Electrical conductivity decreases

[1 markah/mark]

96

Modul F4 Sains Tg4_B8_vim3p.indd 96 18/12/2019 4:30 PM

 2 Rajah 2 menunjukkan senarai unsur yang diwakili dengan huruf K, L, M, N dan O dengan nombor
nukleon serta nombor proton.

Diagram 2 shows a list of elements represented by the letters K, L, M, N and O with the nucleon numbers and proton

numbers.

1 27 37 24 35 Nombor nukleon/ Nucleon number
K LM N O Nombor proton/ Proton number

1 13 17 11 17

Rajah 2/ Diagram 2

(a) Tulis susunan elektron bagi atom L, M, N dan O.
Write down the electron arrangement for atoms L, M, N and O.

L: 2.8.3

M: 2.8.7

N: 2.8.1
O: 2.8.7

[2 markah/marks]

(b) Nyatakan dua unsur yang berada dalam kumpulan yang sama.
State two elements that belong to the same group.

K dan N/K and N

[2 markah/marks]

(c) Nyatakan dua unsur yang merupakan isotop.
State two elements which are isotopes.

M dan O/M and O

[2 markah/marks]

 3 Jadual 1 menunjukkan beberapa isotop.
Table 1 shows a few isotopes.

Isotop Bilangan proton Bilangan neutron Nombor nukleon
Isotope Number of protons Number of neutrons Nucleon number

Hidrogen-1/Hydrogen-1 1 0 1

Hidrogen-2/Hydrogen-2 1 1 2

Hidrogen-3/Hydrogen-3 1 2 3

Karbon-12/Carbon-12 6 6 12

Karbon-13/Carbon-13 6 7 13

Karbon-14/Carbon-14 6 8 14

Jadual 1/ Table 1

(a) Berikan definisi isotop.
Give the definition of isotopes.

Isotop ialah atom-atom unsur yang sama yang mempunyai bilangan proton yang sama tetapi bilangan

neutron yang berbeza.

Isotopes are atoms of the same element with the same number of protons but different number of neutrons.

[1 markah/mark]

97

Modul F4 Sains Tg4_B8_vim3p.indd 97 18/12/2019 4:30 PM

(b) Apakah itu nombor nukleon?
What is nucleon number?

Jumlah bilangan proton dan neutron/ The total number of protons and neutrons.

[1 markah/mark]

(c) Lengkapkan jadual di atas dengan mencari nombor nukleon bagi karbon-13 dan karbon-14.
Complete the table above by finding the nucleon number for carbon-13 and carbon-14.

[2 markah/marks]

(d) Beri satu kegunaan isotop dalam bidang berikut.
Give one use of isotopes in the following fields.

(i) Perubatan/Medicine:

Iodin-131 - Merawat kanser tiroid/ Iodine-131 - To treat thyroid cancer.

(ii) Pertanian/Agriculture:

Fosforus-32 - Mengkaji kadar penyerapan baja fosforus dalam tumbuhan.

Phosphorus-32 - To study the absorption of phosphorus fertiliser in plants.

[2 markah/marks]

Soalan Esei

 1 (a) Berikan dua contoh isotop daripada unsur yang sama dan nyatakan satu persamaan dan satu
perbezaan isotop.

Give two examples of isotopes of the same element and state one similarity and one difference between the isotopes.
[4 markah/marks]

(b) Rajah 1 menunjukkan tiga bidang yang menggunakan isotop.
Diagram 1 shows three fields that make use of isotopes.

Perubatan Pertanian
Medicine Agriculture

Kegunaan isotop
Uses of isotopes

Teknologi makanan
Food technology

Rajah 1/ Diagram 1

Kaji maklumat dalam Rajah 1 dan bina konsep isotop.

Jawapan anda hendaklah berdasarkan aspek-aspek berikut.

Study the information in Diagram 1 and construct the concept of isotopes.

Your answer should be based on the following aspects.

(i) Tulis maklumat daripada Rajah 1./ Write down the information in Diagram 1. [1 markah/mark]

(ii) Beri satu kegunaan isotop dalam setiap bidang.

Give one use of isotope in each field. [3 markah/marks]

(iii) Beri satu contoh lain bidang yang menggunakan isotop dan nyatakan kegunaannya.

Give one other example of field that make use of isotopes and state its uses. [2 markah/marks]

98

Modul F4 Sains Tg4_B8_vim3p.indd 98 18/12/2019 4:30 PM

Jawapan/Answers:

  1 (a) Dua contoh isotop ialah klorin-35 dan klorin-37/ Two examples of isotopes are chlorine-35 and chlorine-37.

Persamaan/ Similarity:

Kedua-duanya mempunyai sifat kimia yang sama/ Both have same chemical properties

Perbezaan/ Difference:

−− Mempunyai nombor neutron yang berbeza/ Have different number of neutrons

(b) (i) Perubatan, pertanian dan teknologi makanan ialah contoh-contoh bidang yang menggunakan isotop.

Medicine, agriculture and food technology are examples of fields that use isotopes.
(ii) Perubatan Kobalt-60 Membunuh sel-sel kanser/ To kill cancer cells

Medicine Cobalt-60

Pertanian Carbon-14 Menentukan lintasan karbon semasa proses fotosintesis

Agriculture Karbon-14 To determine the path of carbon during photosynthesis process

Teknologi Kobalt-60 Membunuh mikroorganisma yang menyebabkan sayur dan buah-

makanan Cobalt-60 buahan rosak tanpa mengubah rasa dan kualitinya.

Food To kill microorganisms that cause rotting of vegetables and fruits without changing
technology the taste and quality.

(iii) Dalam bidang arkeologi, karbon-14 digunakan untuk menentukan usia artifak arkeologi.
In the field of archaeology, carbon-14 is used to determine the age of archaeological artifacts.

99

Modul F4 Sains Tg4_B8_vim3p.indd 99 18/12/2019 4:30 PM

Bab Tema 3: Penerokaan Unsur dalam Alam

9 Kimia Industri

Chemical in Industries

Nota Bestari

9.1 Aloi/ Alloys 7 Kandungan, ciri dan kegunaan aloi:
Composition, characteristics and uses of alloys:

1 Aloi ialah campuran beberapa logam atau campuran Aloi Kandungan Ciri Kegunaan
logam dengan unsur lain (atom asing). Contoh aloi Alloy
ialah keluli, loyang dan duralumin. Loyang Composition Characteristics Uses
Brass
Alloy is a mixture of a few metals or a mixture of a metal and Kuprum Keras Struktur
another element (foreign atoms). Examples of alloys are steel, Gangsa (80%), Zink Hard binaan,
brass and duralumin. Bronze (20%) jambatan
Copper (80%), Building
2 Logam tulen mengandungi atom-atom dari satu jenis Keluli Zinc (20%) structures, bridges
unsur logam sahaja. Tiada atom asing dan atom-
atomnya tersusun rapat dan padat dalam lapisan. Kuprum Berkilat Hiasan,
(96%), Timah Shiny pingat
A pure metal contains atoms of only one type of metallic element. There (4%) Ornaments,
are no foreign atoms and the atoms are closely arranged in layers. Copper (96%), medals
Tin (4%)
3 Perbezaan aloi dan logam tulen:
Differences of alloys and pure metals: Besi (99%), Keras, Syiling,

Ciri Logam tulen Aloi Steel Karbon berkilat pingat,
Characteristics Pure metal Alloy
(1%) Hard, shiny patung

Permukaan Kurang berkilat Berkilat Iron (99%), Coins, medals,
Surface Less shiny Shiny Carbon (1%) statues

Kekuatan Kurang kuat Lebih kuat Piuter Timah (89%), Keras, Alat muzik,
Strength Less strong Stronger Pewter tombol pintu
Kuprum berkilat Musical
Kekerasan Kurang keras Lebih keras instruments,
Hardness Less hard Harder (2%) Hard, shiny door knob

Tin (89%),

Copper (2%)

Kebolehan untuk Mudah Sukar Duralumin Aluminium Ringan, Badan kapal
dibengkokkan Easy Difficult terbang
Ability to be bent Duralumin (95%), keras, tahan Aeroplane
Ya bodies
Yes Kuprum kakisan

Tahan kakisan Tidak (4%) Light, hard,
Resistance to No
corrosion Aluminium resistant to

(95%), corrosion

Takat lebur Lebih rendah Lebih tinggi Copper (4%)

Melting point Lower Higher 8 Aloi superkonduktor ialah aloi yang mengalirkan arus
elektrik dalam keadaan tanpa rintangan (rintangan sifar).
Kemuluran Mulur Kurang mulur
Ductility Ductile Less ductile A superconductor alloy is an alloy that conducts electricity without

Ketertempaan Mudah Sukar any resistance (zero resistance).
Malleability Easy Difficult
9 Aloi superkonduktor digunakan untuk penghantaran
Kekuatan Rendah Tinggi arus elektrik tanpa kehilangan tenaga bagi meningkatkan
regangan Low High kecekapan penghantaran elektrik.
Tensile strength
Superconductor alloys are used in the transmission of electricity
without loss of energy to improve the efficiency of electricity transmission.

4 Pengaloian ialah proses mencampurkan atom asing ke 9.2 Kaca dan Seramik/ Glass and Ceramics
dalam logam tulen.

Alloying is the process of mixing foreign atoms into a pure metal. 1 Kaca ialah bahan bukan kristal yang keras, rapuh dan
5 Fungsi atom asing dalam aloi ialah menghalang atom- biasanya lut sinar atau lut cahaya yang dihasilkan
dengan melakurkan pasir bersama soda dan kapur,
atom logam tulen daripada menggelongsor di atas satu diikuti penyejukan segera.
dengan yang lain dengan mudah.
The function of foreign atoms in alloys is to prevent the atoms in Glass is a hard, brittle, non-crystalline substance, typically

pure metal from sliding over each other easily. transparent or translucent, which is made by fusing sand with soda

6 Pengaloian bertujuan untuk/ The aim of alloying is to: and lime and followed by rapid cooling.
2 Kaca terhasil apabila pasir (silikon dioksida atau silica)
(a) menambah kekuatan dan kekerasan logam
increases the strength and hardness of metal dileburkan dan dicampurkan dengan bahan seperti

(b) mencegah kakisan/ prevents corrosion plumbum(II) oksida, boron oksida, natrium karbonat

(c) menjadikan logam lebih berkilat/ makes the metal shinier atau kalsium karbonat.

(d) mengurangkan kerintangan bahan kepada sifar Glass is formed when sand (silicon dioxide or silica) is melted and
mixed with other substances like lead(II) oxide, boron oxide, sodium
reduces the resistance of materials to zero resistance carbonate or calcium carbonate.
(e) menghasilkan aloi superkonduktor/ produces
100
superconductor alloy

Modul F4 Sains Tg4_B9_vim3p.indd 100 19/12/2019 9:21 AM