ทช31002 สุขศึกษา พลศึกษา

1

2

เอกสารสรปุ เน้ือหาท่ตี อ งรู

รายวิชาสุขศึกษา พลศกึ ษา
ระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย

รหัส ทช31002

หลกั สตู รการศกึ ษานอกระบบระดบั การศึกษาขน้ั พ้นื ฐาน
พทุ ธศกั ราช 2551

สํานักงานสง เสรมิ การศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอัธยาศัย
สํานักงานปลดั กระทรวงศกึ ษาธกิ าร
กระทรวงศึกษาธิการ

หามจาํ หนาย
หนงั สือเรยี นนี้จดั พมิ พด วยเงินงบประมาณแผนดินเพ่ือการศกึ ษาตลอดชีวติ สาํ หรับประชาชน
ลขิ สิทธ์เิ ปนของสํานกั งาน กศน.สาํ นกั งานปลดั กระทรวงศกึ ษาธกิ าร



3

สารบัญ

คํานํา หนา
คําแนะนําการใชเ อกสารสรปุ เนอ้ื หาทต่ี อ งรู
โครงสรา งรายวชิ า 1
บทท่ี 1 ระบบตา ง ๆ ของรางกาย 2

เร่อื งที่ 1 โครงสราง หนา ท่ี และการทํางานและการดแู ลรักษาระบบ 3
อวัยวะทส่ี าํ คญั ของรา งกาย
16
เรื่องท่ี 2 การวางแผนและปฏิบัตติ นเพ่ือการเสรมิ สรา งพัฒนาการ 18
ดานสขุ ภาพของตนเองและครอบครวั 19

กิจกรรมทา ยบท 20
บทที่ 2 ปญ หาเพศศึกษา 21
23
เรื่องท่ี 1 การส่ือสาร ตอรองและการขอความชวยเหลอื เก่ียวกบั ปญ หา 24
ทางเพศ
30
เรือ่ งท่ี 2 การจัดการกบั อารมณและความตอ งการทางเพศ 31
เรอ่ื งที่ 3 ความเชือ่ ทผ่ี ิด ๆ ทางเพศท่ีสงผลตอ สขุ ภาพทางเพศ 32
เรื่องที่ 4 อิทธพิ ลของสอื่ ตา ง ๆ ที่สงผลใหเกิดปญ หาทางเพศ 35
เรือ่ งที่ 5 กฎหมายท่ีเกี่ยวขอ งกับการละเมดิ ทางเพศและกฎหมาย 38
42
คมุ ครองเดก็ และสตรี
กจิ กรรมทา ยบท
บทท่ี 3 อาหารและโภชนาการ
เรื่องที่ 1 โรคขาดสารอาหาร
เร่ืองท่ี 2 การสุขาภบิ าลอาหาร
เร่อื งท่ี 3 การจดั โปรแกรมอาหารใหเหมาะสมกบั บคุ คลกลุมตา ง ๆ
กิจกรรมทายบท

4

สารบญั (ตอ )

หนา

บทที่ 4 การเสริมสรา งสขุ ภาพ 43

เรอื่ งที่ 1 การรวมกลมุ เพื่อเสรมิ สรา งสุขภาพในชุมชน 44

เร่ืองที่ 2 การออกกาํ ลังกายเพอื่ สุขภาพ 47

กจิ กรรมทา ยบท 53

บทท่ี 5 โรคทถ่ี า ยทอดทางพันธกุ รรม 54

เรอ่ื งที่ 1 โรคที่ถายทอดทางพันธกุ รรม 55

เรอ่ื งท่ี 2 การวางแผนรว มกับชมุ ชนเพ่ือปองกันและหลีกเลีย่ งโรคตดิ ตอ 59

และโรคที่เปนปญ หาสาธารณสขุ

เร่อื งที่ 3 ผลกระทบของพฤตกิ รรมสุขภาพที่มตี อการปองกนั โรค 61

เรื่องที่ 4 ขอมูลขาวสารและแหลงบริการเพื่อการปอ งกนั โรค 62

กจิ กรรมทา ยบท 64

บทท่ี 6 ความปลอดภยั จากการใชยา 66

เรื่องท่ี 1 หลักการและวิธีการใชย า 67

เรือ่ งท่ี 2 ความเชอ่ื เก่ยี วกับการใชยา 71

เรื่องท่ี 3 วเิ คราะหอนั ตรายจากการใชยาการปอ งกันและการชว ยเหลอื 75

เรอ่ื งที่ 4 การแนะนําในการเลือกใชขอมูลขาวสารเกีย่ วกบั การใชย า 80

กจิ กรรมทายบท 82

บทที่ 7 ผลกระทบจากสารเสพตดิ 83

เรอ่ื งท่ี 1 การวิเคราะหป ญหา สาเหตุ และผลกระทบจากการแพร 84

ระบาดของสารเสพตดิ

เร่ืองที่ 2 การมีสวนรว มในการปองกันสารเสพตดิ ในชุมชน 86

เร่ืองที่ 3 กฎหมายท่ีเกีย่ วของกบั สารเสพตดิ 88

กจิ กรรมทายบท 91

5

สารบัญ (ตอ )

หนา

บทที่ 8 ทกั ษะชวี ิตเพือ่ สขุ ภาพจติ 92

เร่อื งที่ 1 ความหมาย ความสําคญั ของทักษะชีวิต 10 ประการ 93

เร่ืองท่ี 2 ทักษะชวี ิตที่จาํ เปน 3 ประการ 94

เรือ่ งท่ี 3 การประยกุ ตใ ชทกั ษะชีวติ ในการทํางาน การปรับตวั และ 98

การแกปญ หาชีวิต

เรื่องที่ 4 การแนะนํากระบวนการทักษะชีวิตในการแกป ญหากับผูอ ่ืน 98

กจิ กรรมทา ยบท 100

บทท่ี 9 อาชพี จําหนายอาหารสาํ เรจ็ รปู ตามสขุ าภบิ าล 101

เรื่องท่ี 1 ลกั ษณะธุรกิจผลติ อาหารสําเรจ็ รูป 102

เรื่องท่ี 2 วิธกี ารดาํ เนินงานของธรุ กิจผลติ และจาํ หนา ยอาหารสาํ เรจ็ รปู 103

เร่ืองท่ี 3 คณุ สมบตั ิรา นอาหารหรอื สถานทจี่ ําหนายอาหารสําเรจ็ รูป 108

ตามหลกั สุขาภิบาล

กิจกรรมทายบท 109

เฉลยกจิ กรรมทายบท 110

บรรณานกุ รม 124

คณะผจู ดั ทํา 126

6

คาํ แนะนาํ ในการใชเอกสารสรุปเนื้อหาที่ตองรู

หนังสือสรุปเนอ้ื หารายวชิ าสุขศึกษา พลศึกษา เลมน้ีเปนการสรุปเนื้อหาจาก หนังสือ
เรียน สาระทักษะการดําเนินชีวิต รายวิชาสุขศึกษา พลศึกษา ทช 31002 ระดับมัธยมศึกษา
ตอนปลาย หลักสูตรการศึกษานอกระบบระดับการศึกษาชั้นพ้ืนฐาน พุทธศักราช 2551
(ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2554) เพ่ือใหผูเรียน กศน. ทําความเขาใจและเรียนรูในสาระสําคัญ
ของเนอื้ หารายวิชาสาํ คัญ ๆ ไดส ะดวก และสามารถเขาถึงแกน ของเนอ้ื หาไดด ขี ึ้น

ในการศึกษาหนังสือสรุปเน้ือหารายวิชาสุขศึกษา พลศึกษา เลมน้ี ผูเรียน
ควรปฏบิ ตั ิ ดังนี้

1. ศึกษาโครงสรางรายวิชาสุขศึกษา พลศึกษา จากหนังสือเรียนสาระทักษะการดําเนิน
ชีวิต รายวิชาสขุ ศกึ ษา พลศกึ ษา ทช 31002 ระดบั มัธยมศึกษาตอนปลาย หลักสูตรการศึกษา
นอกระบบระดบั การศึกษาชั้นพ้ืนฐานพุทธศักราช 2551 (ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2554) ใหเขาใจ
กอ น

2. ศกึ ษารายละเอยี ดเนื้อหาของหนงั สอื สรุปเนือ้ หารายวิชาสขุ ศึกษา พลศกึ ษา ใหเขาใจ
อยา งชดั เจน ทลี ะบท จนครบ 9 บท

3. หากตองการศึกษารายละเอียดเน้ือหารายวิชาสุขศึกษา พลศึกษา เพิ่มเติม ผูเรียน
กศน. สามารถ ศึกษาหาความรูเพิ่มเติมจากตํารา หนังสือเรียนท่ีมีอยูตามหองสมุดหรือราน
จําหนายหนังสือเรียน หรือครูผสู อน

1

บทที่ 1
ระบบตาง ๆ ของรา งกาย

สาระสําคัญ
อวัยวะตางๆ ทุกสวนของรางกายคนเรา ทํางานสัมพันธกันเปนระบบ ทุกระบบ ตางมี

ความสําคัญตอ รางกายทัง้ สิน้ หากระบบใดทํางานผิดปกตจิ ะสง ผลกระทบตอระบบ อื่นๆ ดวย
เราจึงควรรูจักปองกัน บํารุงรักษาอวัยวะตาง ๆ ในทุกระบบ ใหสมบูรณแข็งแรงทํางานได
ตามปกตอิ ยเู สมอ จะชว ยใหเรามีสขุ ภาพทด่ี ี

ผลการเรียนรูท่คี าดหวัง
1. อธิบายความสาํ คัญของระบบอวยั วะแตละระบบได
2. บอกโครงสรา งของระบบอวยั วะแตล ะระบบได
3. อธิบายหนา ทแ่ี ละการทํางานของอวัยวะแตละระบบได
4. บอกวธิ ีการดแู ลปอ งกนั ความผดิ ปกติของระบบอวัยวะ 6 ระบบได
5. อธบิ ายวธิ ีการสรางเสรมิ และดาํ รงประสิทธิภาพของระบบอวยั วะ 6 ระบบได
6. วางแผนการเสรมิ สรา งพฒั นาการของตนเองและครอบครวั ได
7. ปฏบิ ตั ติ นเพือ่ การเสรมิ สรา งพัฒนาการของตนเองและครอบครัวได

ขอบขายเนื้อหา
เรื่องท่ี 1 โครงสราง หนาที่ และการทํางานและการดูแลรักษาระบบอวัยวะที่สําคัญ

ของรางกาย
- ระบบหายใจ
- ระบบยอ ยอาหาร
- ระบบขับถาย
- ระบบสืบพันธุ
- ระบบตอ มไรทอ
- ระบบประสาท
เร่ืองท่ี 2 การวางแผนและปฏิบัติตนเพ่ือการเสริมสรางพัฒนาการดานสุขภาพ

ของตนเองและครอบครัว

2

เร่ืองที่ 1 โครงสราง หนาที่ และการทาํ งานและการดแู ลรักษาระบบอวัยวะทสี่ ําคญั
ของรางกาย
ระบบอวัยวะของรางกาย ทําหนาที่แตกตางกันและประสานกันอยางเปนระบบ

ซ่ึงระบบที่สาํ คญั ของรา งกาย มีโครงสราง หนาทแ่ี ละการทํางาน ดงั น้ี

1. ระบบหายใจ

การหายใจเปนกระบวนการนํา
ออก ซิเจ นใน อาก าศเ ขาสู ปอด โด ย
ออกซิเจนจะไปสลายสารอาหารและได
พ ลั ง ง า น อ อ ก ม า ร ว ม ถึ ง ก า ร กํ า จั ด
คารบอนไดออกไซดซ่ึงเปนของเสียออก
จากรางกาย

ทางเดนิ หายใจ ประกอบดว ยอวัยวะตางๆ
ดงั น้ี

1. จมกู (Nose) ภายในจะมีเยื่อบุจมูก และขนจมกู ซึ่งชวยกรองฝนุ ละออง
2. คอหอย (Pharynx) หลอดอาหารและหลอดลมจะมาพบกันทค่ี อหอย
3. กลองเสยี ง (Larynx) อยโู คนลิน้ เขา ไป ในผูช ายเรยี กวาลกู กระเดือก
4. หลอดลม (Trachea) อยตู อ จากกลอ งเสียง ผนังดานในจะมเี มือกคอยกักฝุนละออง
ไมใ หผานเขา ไปถึงปอด
5. ข้วั ปอด (Bronchus) มี 2 ขา งอยปู ลายสดุ ของหลอดลม
6. ปอด (Lung) จะอยูภายในทรวงอกท้ัง 2 ขาง ลักษณะคลายฟองน้ํามีความยืดหยุนมาก
ภายในปอดจะมถี ุงลมซ่ึงเปน จุดและเปล่ยี นอากาศดีและอากาศเสยี
กระบวนการหายใจ
รางกายของเราตองการออกซิเจน เพ่ือการดํารงชีวิต โดยกลไกลของการหายใจเขา และ
หายใจออก ดงั น้ี
1. การหายใจเขา เกดิ จากกลา มเนือ้ กะบังลมหดตัว ซ่ึงทําใหความดันภายในปอดลดลง
อากาศภายนอกจงึ เขามาแทนท่ีได

3

2. การหายใจออก เรม่ิ ขน้ึ เม่อื กลามเนื้อกะบังลมคลายตัว ทําใหความดันภายในปอด
เพม่ิ สงู ข้ึนกวาความดันบรรยากาศ อากาศจงึ ไหลจากปอดสูบรรยากาศภายนอก

การดแู ลปองกันความผดิ ปกติของระบบหายใจ
1. หลกี เล่ียงทที่ ่ีอากาศไมบริสทุ ธ์ิ เพราะจะทําใหไ ดร ับสารพษิ
2. หาโอกาสไปอยูท ท่ี ่ีอากาศบรสิ ทุ ธ์ิหายใจ เชน ตามทุง นา ปา เขา ชายทะเล เปนตน
3. ไมส บู บหุ ร่ี และไมอ ยใู กลค นสบู บุหร่ี
4. ควรตรวจสภาพปอดดวยการเอกซเรยอยางนอยปล ะ 1 คร้งั
5. หลีกเลยี่ งการอยูใ กลช ดิ คนทเี่ ปนโรคตดิ ตอทางลมหายใจ
6. เม่อื อากาศเปล่ยี นแปลง ควรรกั ษาความอบอุนของรางกายอยเู สมอ
7. ออกกําลงั กายใหร า งกายแข็งแรงอยเู สมอ จะทําใหความจุปอดดขี ้ึน
8. ถา มคี วามผิดปกติเกี่ยวกับระบบหายใจควรรบี พบแพทย

2. ระบบยอ ยอาหาร

หลังจากกินอาหารเขาไป อาหารจะถูก
ยอยสลายเปน สารท่ีมีโมเลกุลขนาดเล็กไมซับซอน เชน
กลูโคสหรือกรดอะมิโน การยอยอาหารทําไดโดยการ
เคี้ยวบด และใชส ารเคมีพวกเอนไซนตาง ๆ เขาชวยเพ่ือ
เรง ปฏิกริ ิยาการยอ ยอาหารใหรวดเร็วข้ึน อาหารที่ยอย
แลว จะถกู ขบั ออกจากรา งกาย

โครงสรางและหนา ท่ีของอวยั วะในระบบยอยอาหาร
1. ปาก ใชฟน บดเค้ยี วอาหารใหละเอียด
2. คอหอย เปนทอ ที่อยรู ะหวา งดา นหลงั ของปากและหลอดลม
3. หลอดอาหาร จะลําเลียงอาหารไปยังกระเพาะอาหาร
4. กระเพาะอาหาร มีลักษณะเปนถุงขนาดใหญ ผนังในกระเพาะจะเปนลูกคล่ืน

นํา้ ยอ ยในกระเพาะอาหารจะชวยยอ ยและละลายขนาดของอาหารใหม อี นุภาคเล็กลง
5. ลาํ ไสเล็ก ทาํ หนาที่ดูดซึมสารอาหารเขา สกู ระแสเลือด

4

6. ลําไสใหญ เปนที่รับกากอาหารจากลําไสเล็กและกลายเปนอุจจาระ ลําไสใหญ
สว นตน จะมไี สต ง่ิ ยน่ื ออกมา ลาํ ไสใหญส ว นกลางเรยี กวาไสตรง

7. ตับ เปนอวัยวะท่ีเกี่ยวของกับการยอยอาหารและกระบวนการเมตาบอลิซึมของ
รางกาย ทําหนาท่ีผลิตน้ําดีออกสูลําไส เพื่อชวยใหไขมันถูกยอยและดูดซึมงายข้ึน สรางเม็ด
เลือดในวัยทารก ควบคุมปริมาณเลือด ควบคุมเมตาบอลิซึมของคารโบไฮเดรต ไขมัน และ
โปรตีน เปน แหลงสะสมแรเหล็ก ทองแดง วิตามินเอ วิตามินดี และวิตามินบีสอง นอกจากน้ีตับยัง
เปนแหลง ผลิตความรอ นที่สําคัญของรางกาย

8. ถงุ น้าํ ดี สรา งจากตับ นํ้าดีจําเปนตอการยอยอาหารประเภทไขมัน ขับสีและของ
เสียอื่น ๆ ออกจากรางกาย ดูดซึมวิตามินเอและเค เกลือน้ําดี ทําหนาที่ดูดซึมไขมันและ
ควบคุมคอเลสเตอรอล ใหอ ยูในสภาพสารละลาย

9. ตับออน เปนอวัยวะที่ตั้งอยูใตตับและกระเพาะอาหาร ทําหนาท่ีผลิตนํ้ายอย
ฮอรโมนอินซลู ินและกลูคากอน

การดแู ลปองกนั ความผดิ ปกตขิ องระบบยอ ยอาหาร
1. รับประทานอาหารใหครบทุกประเภทในแตละม้ือ และรับประทานอาหาร

แตพ อควร ไมม ากหรอื นอ ยจนเกนิ ไป โดยเค้ยี วอาหารใหละเอยี ด
2. รับประทานอาหารทสี่ ะอาด และปรุงสุกใหม ๆ
3. ไมร บั ประทานอาหารพรํา่ เพร่อื จุกจิก และทานใหตรงเวลา
4. อยา รีบรบั ประทานอาหารขณะกําลงั เหน่อื ย
5. ไมค วรรบั ประทานอาหารท่มี รี สจดั จนเกนิ ไป
6. ถายอจุ จาระใหเปน เวลาและสมา่ํ เสมอ

3. ระบบขบั ถาย

การขบั ถา ยเปนกระบวนการกําจัดของเสียท่ีรางกายไมตองการออกมาภายนอกรางกาย
เรียกวา การขับถายของเสีย อวัยวะท่ีเก่ียวของกับการกําจัดของเสีย ไดแก ปอด ผิวหนัง
กระเพาะปสสาวะ และลําไสใหญ เปนตน

5

การกําจดั ของเสยี ทางปอด
การกําจัดของเสียทางปอด กําจัดออกมาในรูปของนํ้าและกาซคารบอนไดออกไซด

ซ่ึงเปนผลที่ไดจากกระบวนการหายใจ โดยนํ้าและกาซคารบอนไดออกไซดจะแพรออก
จากเซลลเขา สหู ลอดเลอื ด และเลือดจะทําหนาที่ลําเลียงไปยังปอด แลวแพรเขาสูถุงลมท่ีปอด
หลังจากนั้นจงึ เคลอ่ื นผานหลอดลมแลว ออกจากรายกายทางจมกู

การกําจดั ของเสียทางผวิ หนัง
ผวิ หนังนอกจากจะทาํ หนาทีก่ าํ จดั ของเสยี ออกจากรางกายในรปู ของเหง่ือแลว ยังมีสวน

ระบายความรอนใหแกรางกายเพื่อขับเหง่ือออกสูภายนอก เหง่ือท่ีรางกายขับออกมาน้ันประกอบ
ไปดวยนา้ํ เปน สวนใหญ และจะมีเกลอื บางชนดิ ถกู ขบั ปนออกมาดว ย จึงทาํ ใหเ หงือ่ มรี สเค็ม

ระบบขบั ถายปส สาวะ
อวยั วะท่เี กยี่ วของกบั ระบบขับถายปสสาวะมี ดงั น้ี
1. ไต (Kidneys) มอี ยู 2 ขา ง รปู รางคลายเมล็ดถั่วแดง อยูทางดางหลังของชองทอง

บริเวณเอวในไตจะมีหลอดไต ทําหนาท่ีกรองปสสาวะออกจากเลือด ดังน้ันไตจึงเปนอวัยวะ
สาํ คญั ทีใ่ ชเปน โรงงานสําหรับขับถายปส สาวะดวยการกรองของเสีย เชน ยูเรยี เกลือแร และนํ้า
ออกจากเลือดท่ีไหลผานเขามาใหเปนนํ้าปสสาวะแลวไหลผานกรวยไตลงสูทอไตเขาไปเก็บไว
ที่กระเพาะปสสาวะ

2. กรวยไต (Pelvis) คือ ชองกลวงภายในที่มีรูปรางเหมือนกรวย สวนของกนกรวย
จะติดตอ กับกานกรวย

3. ทอไต (Useter) มีลักษณะเปนทอออกมาจากไตทั้ง 2 ขาง เช่ือมตอกับกระเพาะ
ปสสาวะจะเปน ทางผานของปส สาวะจากไตไปสูกระเพาะปสสาวะ

4. กระเพาะปสสาวะ (Urinary Bladder) เปนท่ีรองรับน้ําปสสาวะจากไตที่ผานมา
ทางทอไต สามารถขยายได ขับปสสาวะไดประมาณ 1 ลิตร แตถาเกิน 700 ซีซี (ลูกบาศก
เซนตเิ มตร) อาจเปนอนั ตรายได เมือ่ มีนาํ้ ปส สาวะมาอยใู นกระเพาะปส สาวะมากข้ึนจะรูสึกปวด
ปส สาวะ

5. ทอ ปสสาวะ (Urethra) เปนทอ ทีต่ อ จากกระเพาะปสสาวะไปสูอวัยวะเพศ ซ่ึงทอนี้
จะเปนทางผา นของปส สาวะเพื่อทจ่ี ะไหลออกสภู ายนอก ปลายทอจึงเปนทางออกของปสสาวะ

6

การดแู ลปองกนั ความผดิ ปกติของระบบขบั ถายปส สาวะ
1. ดืม่ นา้ํ สะอาด อยางนอยวันละ 6 – 8 แกว
2. ไมค วรกลนั้ ปส สาวะนานเกนิ ไป
3. ไมค วรรบั ประทานอาหารรสเคม็ มาก
4. ควรปอ งกันการเปน น่ิวในระบบทางเดนิ ปส สาวะ โดยหลกี เลย่ี งการรับประทานผัก
ที่มีสารออกซาเลตสงู เชน หนอไม ชะพลู ผักแพว ผกั กระโดน เปนตน
5. ควรรับประทานอาหารประเภทโปรตีน เพื่อชวยลดอัตราการเกิดน่ิวในระบบ
ทางเดนิ ปส สาวะ
6. เมือ่ มีความผิดปกตเิ กย่ี วกับระบบทางเดนิ ปส สาวะควรปรกึ ษาแพทย

ระบบขบั ถา ยของเสยี ทางลําไสใ หญ
การยอยอาหารจะส้ินสุดลงบริเวณรอยตอระหวางลําไสเล็กกับลําไสใหญ เน่ืองจาก

อาหารที่ลําไสเล็กยอยแลวจะเปนของเหลว หนาที่ของลําไสใหญครึ่งแรก คือ ดูดซึมของเหลว
นา้ํ เกลือแรและน้ําตาลกลูโคสท่ียังเหลืออยูในกากอาหาร สวนลําไสใหญครึ่งหลังจะเปนที่พัก
กากอาหารซงึ่ มีลักษณะก่งึ ของแขง็ ลําไสใหญ จะขบั เมอื กออกมาหลอ ล่นื เพ่อื ใหอุจจาระเคล่ือน
ไปตามลําไสใหญไดงายข้ึน ถาลําไสใหญดูดนํ้ามากเกินไป เนื่องจากอาหารตกคางอยูในลําไส
ใหญห ลายวัน จะทาํ ใหกากอาหารแข็ง เกิดความลําบากในการขับถาย ซง่ึ เรียกวา ทองผกู

4. ระบบสืบพนั ธุ

การสืบพันธุเปนสิ่งท่ีทําใหมนุษยดํารงเผาพันธุอยูได ซ่ึงตองอาศัยองคประกอบสําคัญ
เชน เพศชายและเพศหญงิ แตละเพศจะมีโครงสรางของเพศ และการสืบพันธุ ซึ่งแตกตางกัน
ดังนี้

ระบบสืบพันธุของเพศชาย
อวัยวะสบื พนั ธุของเพศชายสวนใหญจะ

อยูภายนอกลําตัว ประกอบดวยสวนท่ีสําคัญ ๆ
ดงั น้ี

1. ลงึ คหรือองคชาต (Penis) เปนอวัยวะ
สืบพนั ธุของเพศชาย รปู ทรงกระบอกอยูดานหนา

7

ของหัวเหนา บรเิ วณดา นหนาตอนบนถึงอัณฑะ มีลักษณะยื่นออกมา ประกอบดวยกลามเน้ือท่ี
เหนียว แตม ีลักษณะนุม และอวัยวะสวนน้ีสามารถยืดและหดได ท่ีบริเวณตอนปลายลึงคจะมี
เสนประสาทและหลอดเลือดมาเลี้ยงอยูเปนจํานวนมาก ลึงคจะแข็งตัวและเพ่ิมขนาดขึ้น
ประมาณเทาตวั เน่อื งมาจากการไหลค่ังของเลือดท่ีบริเวณน้ีมีมาก และในขณะท่ีลึงคแข็งตัวน้ัน
จะพบวาตอมเล็ก ๆ ที่อยูในทอปสสาวะจะผลิตน้ําเมือกเหนียว ๆ ออกมา เพื่อชวย ในการหลอลื่น
และทาํ ใหตวั อสจุ ิสามารถไหลผานออกสภู ายนอกได

2. อัณฑะ (Testis) ประกอบดวย ถุงอัณฑะ เปนถุงท่ีหอหุมตอมอัณฑะไว มีลักษณะเปน
ผิวหนังบาง ๆ สีคลํ้าและมีรอยยน จะหดหรือหยอนตัวเม่ืออุณหภูมิของอากาศเปลี่ยนแปลง
เพ่ือชว ยรักษาอณุ หภมู ิภายในถงุ อัณฑะใหเ หมาะสมกับการสรางตวั อสุจิ ตอ มอณั ฑะมีอยู 2 ขาง
ทําหนาท่ีผลิตเซลลสืบพันธุเพศชายหรือเช้ืออสุจิ มีลักษณะรูปรางคลายกับไขไกฟองเล็ก ๆ ตอม
อณั ฑะท้ังสองจะบรรจอุ ยูภายในถุงอณั ฑะ

3. ทอนาํ ตัวอสุจิ (Vas deferens) อยูเหนืออัณฑะ ตอมาจากทอพักตัวอสุจิ ทอนี้จะเปน
ชองทางใหตัวอสุจิ ไหลผานจากทอ พกั ตวั อสจุ ิไปยงั ทอของถุงเก็บอสจุ ิ

4. ทอ พักตัวอสจุ ิ (Epidymis) อยูเหนือทอนําตัวอสุจิ ทอน้ีมีลักษณะคลายรูปดวงจันทรครึ่ง
ซีก ซึ่งหอยอยูติดกับตอมอัณฑะ ประกอบดวยทอท่ีคดเคี้ยวจํานวนมาก เมื่อตัวอสุจิถูกสรางข้ึน
มาแลว จะถกู สงเขาสทู อนี้ เพ่อื เตรยี มทจ่ี ะออกมาสูท อ ปส สาวะ

5. ตอมลูกหมาก (Prostate gland) มลี กั ษณะคลา ยลกู หมาก เปนตอมท่ีหุมสวนแรก
ของทอปสสาวะไวและอยูใตกระเพาะปสสาวะ ทําหนาที่หลั่งของเหลวที่มีลักษณะคลายนม
มีฤทธิ์เปนดางอยางออน ซึ่งขับออกไปผสมกับนํ้าอสุจิที่ถูกฉีดเขามาในทอปสสาวะ ของเหลว
ดงั กลาวน้จี ะเขา ไปทาํ ลายฤทธิก์ รดจากนํา้ เมือกในชองคลอดเพศหญิง เพื่อปองกันไมใหตัวอสุจิ
ถูกทาํ ลายดว ยสภาพความเปนกรดและเพอ่ื ใหเกิดการปฏิสนธิขึ้น

ระบบสืบพันธุของเพศหญิง
อวัยวะสบื พันธขุ องเพศหญิงสว นใหญจะ

อยูภายในลําตัว ประกอบดวยสวนท่ีสําคัญๆ
ดงั นี้

1. ชองคลอด (Vagina) อยูสวนลางของทอง มีลักษณะเปนโพรง ผนังดานหนาของ
ชองคลอดจะติดอยูกับกระเพาะปสสาวะ สวนผนังดานหลังจะติดกับสวนปลายของลําไสใหญ

8

ซ่ึงอยใู กลทวารหนกั ทช่ี อ งคลอดน้นั มเี สน ประสาทมาเลยี้ งเปนจํานวนมาก โดยเฉพาะอยางย่ิง
ท่บี รเิ วณรอบรเู ปด ชอ งคลอด

2. คลิทอริส (Clitoris) เปนปุมเล็ก ๆ ซ่ึงอยูบนสุดของรูเปดชองคลอด มีลักษณะ
เหมือนกับลึงคของเพศชายเกือบทุกอยาง แตขนาดเล็กกวาและแตกตางกันตรงท่ีทอปสสาวะ
ของเพศหญิงจะไมผานผากลางคลิตอริสเหมือนกับในลึงค ประกอบดวย หลอดเลือดและ
เสน ประสาทตางๆ มาเล้ยี งมากมายเปน เนอ้ื เย่ือทีย่ ดื ไดหดไดและไวตอความรสู กึ ทางเพศ

3. มดลกู (Uterus) เปนอวัยวะที่ประกอบดวยกลา มเนอื้ และมีลักษณะภายในกลวง
มผี นงั หนาอยูระหวางกระเพาะปสสาวะซึ่งอยูขางหนาและสวนปลายลําไสใหญ (อยูใกลทวาร
หนัก) ซึง่ อยขู างหลังไขจะเคลอื่ นตัวลงมาตามทอรังไข เขาไปในโพรงของมดลูก ถาไขไดผสมกับ
อสุจิแลวจะมาฝงตัวอยูในผนังของมดลูกท่ีหนาและมีเลือดมาเล้ียงเปนจํานวนมาก ไขจะ
เจรญิ เตบิ โตเปนตัวออ นตรงบริเวณนี้

4. รังไข (Ovary) มีอยู 2 ตอม ซึ่งอยูในโพรงของอุงเชิงกราน มีรูปรางคอนขางกลมเล็ก
ขณะทยี่ ังเปนตัวออ นตอมรังไขจะเจริญเติบโตในโพรงของชองทองและเมื่อคลอดออกมาบางสวน
จะอยใู นชองทอง และบางสวนจะอยูในองุ เชิงกราน ตอ มาจะคอย ๆ เคลื่อนลดลงตํ่าลงมาอยูในอุง
เชงิ กราน นอกจากนี้ ตอ มรังไขจ ะหล่งั ฮอรโมนเพศหญงิ ออกมาทําใหไ ขส กุ และเกดิ การตกไข

5. ทอ รังไข (Fallopain tubes) ภายหลงั ทีไ่ ขห ลดุ ออกจากสวนที่หอ หมุ แลว ไขจ ะผาน
เขา สทู อรงั ไข ปลายขางหนึ่งมีลักษณะคลายกรวยซ่ึงอยูใกลกับรังไข สวนปลายอีกขางหน่ึงน้ัน
จะเรยี วเลก็ ลงและไปติดกับมดลูก ทอรังไขจะทําหนาท่ีนําไขเขาสูมดลูก โดยอาศัยการพัดโบก
ของขนท่ีปากทอ ซึ่งทําหนาที่คลายกับน้ิวมือจับไขใสไปในทอรังไขและอาศัยการหดตัวของ
กลา มเนือ้ เรียบ

การดแู ลปองกนั ความผดิ ปกตขิ องระบบสบื พันธุ
1. อาบน้ําอยางนอยวันละ 2 ครั้ง ควรเช็ดใหแหงและอยาปลอ ยใหอวัยวะเพศเปยกช้ืน
2. ควรเลือกชดุ ช้นั ในที่สวมใสสบายและสะอาด
3. ขบั ถา ยในหอ งสว มทถ่ี ูกสขุ ลกั ษณะ และไมกล้นั ปส สาวะ เพราะจะเกดิ อาการติดเช้ือ

ในระบบทางเดินปส สาวะได
4. ควรใชถงุ ยางอนามยั ทกุ คร้งั ท่ีมีเพศสัมพันธ
5. ทํากิจกรรมตา ง ๆ เพ่ือไมใ หห มกมุนในเร่ืองเพศ เชน ออกกําลังกาย เลน ดนตรี เปนตน

9

6. ควรประพฤติและปฏิบัติตนตามประเพณีไทย เชน การรักนวลสงวนตัว ไมชิงสุกกอนหาม
เพื่อปอ งกนั ปญหาเร่ืองเพศ

7. เมื่อมีความผิดปกตใิ ด ๆ เกดิ ขึ้นเก่ยี วกับอวัยวะสืบพนั ธุ ควรรีบไปพบแพทยท นั ที

5. ระบบตอ มไรทอ

ในรางกายของมนษุ ยม ีตอมในรา งกาย 2 ประเภท คือ
1. ตอมมีทอ (Exocrine gland) เปนตอมท่ีสรางสารเคมีออกมาแลวสงไปยังตําแหนงออก

ฤทธ์ิ โดยอาศัยทอลําเลียงของตอมโดยเฉพาะ เชน ตอมน้ําลาย ตอมสรางเอนไซมยอยอาหาร
ตอ มนํา้ ตา ตอ มสรางเมอื ก ตอ มเหงือ่ เปน ตน

2. ตอมไรทอ (Endocrine gland) เปนตอมท่ีสรางสารเคมีขึ้นมาแลวสงไปออกฤทธิ์ยัง
อวัยวะเปา หมาย โดยอาศัยระบบหมุนเวียนเลือด เนื่องจากไมมีทอลําเลียงของตอมโดยเฉพาะ
สารเคมีนเ้ี รยี กวา ฮอรโมน ตอมไรทอมีอยูหลายตอมกระจายอยูในตําแหนงตางๆ ท่ัวรางกาย
ฮอรโมนทผี่ ลิตขึน้ จากตอ มไรทอมีหลายชนิด แตละชนิดทํางานแตกตางกัน โดยจะควบคุมการ
ทาํ งานของอวัยวะตา ง ๆ อยางเฉพาะเจาะจง เพอื่ ใหเ กิดการเจรญิ เตบิ โต กระตุนหรือยับยั้งการ
ทํางาน ฮอรโ มนสามารถออกฤทธิไ์ ด โดยใชปริมาณเพียงเล็กนอย ตอมไรทอท่ีสําคัญ มี 7 ตอม
ไดแ ก

2.1 ตอมใตสมอง (Pituitary gland) เปนตอมไรทอ อยูตรงกลางสวนลางของ
สมอง ตอมนี้ขับสารท่ีมีลักษณะขุนขาวคลายเสมหะ จึงเรียกวา ตอมพิทูอิตารี ตอมใตสมอง
ประกอบ ดวยเซลลท ม่ี ีรปู รางแตกตางกันมากชนิดท่ีสุด แบงออกเปน 3 สวน คือ ตอมใตสมอง
สวนหนา ตอมใตสมองสวนกลาง และตอมใตส มองสวนหลงั ตอ มใตส มองท้งั สามสวนน้ีตางกันท่ี
โครงสราง และการผลิตฮอรโมน

2.2 ตอมไทรอยด (thyroid) มีลักษณะเปน พู 2 พู อยูสองขา งของคอหอย โดยมี
เยอื่ บาง ๆ เชอ่ื มตดิ ตอ ถึงกันได ตอ มน้ีถือไดว าเปน ตอ มไรทอ ทใ่ี หญท ี่สุดในรางกายมีเสนเลือดมา
หลอเลีย้ งมากทสี่ ุด ตอ มไทรอยดผ ลติ ฮอรโมนทีส่ ําคญั ไดแ ก

2.2.1 ฮอรโมนไธรอกซิน (thyroxin hormone) ทําหนาท่ีควบคุมการเผา
ผลาญสารอาหารกระตุน การเปลี่ยนไกลโคเจนไปเปน กลูโคสและเพ่มิ การนํากลูโคสเขา สูเซลล
บทุ างเดนิ อาหาร จงึ เปนตวั เพม่ิ ระดบั นาํ้ ตาลกลูโคสในเลอื ด

10

2.2.2 ฮอรโมนแคลซิโทนิน (Calcitonin) ทําหนาท่ีลดระดับแคลเซียมใน
เลือดท่ีสูงเกินปกติ ใหเ ขา สูระดบั ปกติ โดยดงึ แคลเซยี มสวนเกนิ ไปไวท ่ีกระดกู

2.3 ตอมพาราไธรอยด (parathyroid gland) อยูติดกับเนื้อของตอมไธรอยดทาง
ดานหลังในคน มีลักษณะรูปรางเปนรูปไขขนาดเล็กมีสีนํ้าตาลแดงหรือน้ําตาลปนเหลือง
ฮอรโมนทสี่ าํ คัญทส่ี รา งจากตอมน้ี คือ พาราธอรโมน ทําหนาที่รักษาสมดุลของแคลเซียม และ
ฟอสฟอรัสในรางกายใหคงท่ี โดยทํางานรว มกบั แคลซโิ ตนนิ เนอื่ งจากระดับแคลเซียมในเลือด
มีความสําคัญมาก เพราะจําเปนตอการทํางานของกลามเน้ือประสาทและการเตนของหัวใจ
ดงั นน้ั ตอมพาราธอรโมนจึงจัดเปนตอ มไรทอทม่ี คี วามจําเปนตอ ชวี ติ

2.4 ตอมหมวกไต (adrenal gland) อยูเหนือไตท้ัง 2 ขาง ลักษณะตอม
ทางขวาเปนรปู สามเหลยี่ ม สวนทางซายเปนรูปพระจนั ทรคร่ึงเสยี้ ว ตอมนี้ประกอบดวยเนื้อเย่ือ
2 ชนดิ คือ อะดรีนัลคอรเ ทกซ และอะดนี ัลเมดุลลา

2.5 ตับออน ภายในเนือ้ เยอ่ื ตับออนจะมไี อสเ ลตออฟแลงเกอรฮานสเปนตอมเล็ก
ๆ ประมาณ 2,500,000 ตอ ม หรอื มีจํานวนประมาณรอยละ 1 ของเน้ือเยื่อ ตับออนท้ังหมด
ฮอรโ มนผลิตจากไอสเลตออฟแลงเกอรฮานสท ส่ี ําคัญ 2 ชนิดคอื

2.5.1 อินซูลิน (Insulin) สรางมาจากเบตาเซลลที่บริเวณสวนกลางของไอส
เลตออฟแลงเกอรฮานส หนาที่สําคญั ของฮอรโมนนี้ คอื รักษาระดับน้ําตาลในเลือดใหเปนปกติ
เมื่อรางกายมีนํ้าตาลในเลือดสูงอินซูลินจะหลั่งออกมามากเพื่อกระตุนเซลลตับ และเซลล
กลามเนื้อนาํ กลูโคสเขา ไปในเซลลมากข้นึ และเปลี่ยนกลูโคสใหเปนไกลโคเจนเพื่อเก็บสะสมไว
นอกจากนี้อินซูลินยังกระตุนใหเซลลทั่วรางกายมีการใชกลูโคสมากข้ึน ทําใหระดับนํ้าตาลใน
เลือดลดลงสูระดับปกติ ถากลุมเซลลท่ีสรางอินซูลินถูกทําลายระดับนํ้าตาลในเลือดจะสูงกวา
ปกติทาํ ใหเปนโรคเบาหวาน

2.5.2 กลูคากอน (Glucagon) เปนฮอรโมนที่สรางจากแอลฟาเซลล
ซ่ึงเปนเซลลอีกประเภทหน่ึงของไอสเลตออฟแลงเกอรฮานส กลูคากอนจะไปกระตุนการ
สลายตัวของไกลโคเจนจากตับและกลามเนือ้ ใหน้ําตาลกลูโคสปลอยออกมาในเลอื ดทําใหเ ลือดมี
กลูโคสเพิ่มข้นึ

2.6 รังไข (Ovaries) ตอมอวัยวะสืบพันธุของเพศหญิงซ่ึงอยูท่ีรังไขจะสราง
ฮอรโมนทส่ี าํ คญั คือ เอสโตรเจนและโปรเจสเตอโรน

11

2.7 อัณฑะ (Testis) ตอมอวัยวะสืบพันธุของเพศชายซ่ึงอยูที่อัณฑะจะสราง
ฮอรโมนทสี่ ําคัญทสี่ ดุ คอื เทสโตสเตอโรน ซึง่ จะสรา งข้ึนเม่อื เร่มิ วยั หนุม

การดแู ลปอ งกนั ความผดิ ปกตขิ องระบบตอ มไรทอ
1. เลือกรบั ประทานอาหารท่มี ีประโยชนต อ รา งกาย และมปี รมิ าณท่ีเพียงพอ
2. หลีกเลยี่ งอาหารที่มีไขมนั สงู อาหารขยะและอาหารทมี่ ีรสจดั
3. ดม่ื น้ําอยางนอยวนั ละ 6 – 8 แกว และหลกี เลีย่ งเครื่องดืม่ ที่มแี อลกอฮอล
4. อาศยั ในสภาพแวดลอมทไี่ มม ีพิษ เพือ่ ปองกนั ผลกระทบทีอ่ าจเกิดข้นึ
5. ออกกาํ ลงั กายอยางสมา่ํ เสมอ และพักผอ นใหเพยี งพอ
6. มองโลกในแงด ี และหลีกเล่ยี งความเครยี ด
7. สํารวจความเจริญเติบโตของรางกาย โดยการช่ังน้ําหนักและวัดสวนสูง หากพบวา

ผิดปกติควรปรกึ ษาแพทย

6. ระบบประสาท (Nervous System)

การทํางานของระบบประสาทเปนกระบวนการที่สลับซับซอนมาก และเปนระบบที่มี
ความสัมพันธกับการทํางานของระบบกลามเนื้อ เพ่ือใหรางกายสามารถปรับตัวใหเขากับ
สภาพแวดลอม ท้ังภายในภายนอกรางกาย ระบบประสาทนส้ี ามารถแบงแยกออก 3 สว น ดงั น้ี

1. ระบบประสาทสวนกลาง (Central nervous system : CNS) ประกอบดวยสมอง
และไขสนั หลงั ซง่ึ มหี นาท่ดี ังตอ ไปนี้

1.1 หนา ทีข่ องสมอง
1.1.1 ควบคมุ ความจาํ ความคิด การใชไหวพรบิ
1.1.2 ควบคมุ การเคลื่อนไหวของกลามเน้ือ โดยศูนยควบคุมสมองดานซาย

จะไป ควบคมุ การทาํ งานของกลา มเนื้อดา นขวาของรางกาย สวนศูนยควบคุมสมองดานขวาทํา
หนาท่คี วบคมุ การทาํ งานของกลา มเนื้อดานซายของรางกาย

1.1.3 ควบคุมการพูด การมองเห็น การไดย นิ
1.1.4 ควบคุมการเผาผลาญอาหาร ความหวิ ความกระหาย
1.1.5 ควบคมุ การกลอกลกู ตา การปดเปด มา นตา
1.1.6 ควบคุมการทํางานของกลามเน้ือใหทํางานสัมพันธกัน และชวยการ
ทรงตัว

12

1.1.7 ควบคุมกระบวนการหายใจ การเตน ของหวั ใจ การหดตัวและขยายตัว
ของเสน เลอื ด

1.1.8 สําหรับหนาท่ีของระบบประสาทท่ีมีตอการออกกําลังกายตองอาศัย
สมองสวนกลางโดยสมองจะทําหนาท่ีนึกคิดที่จะออกกําลังกาย แลวออกคําส่ังสงไปยังสมอง
เพอื่ วางแผนจัดลําดับการเคลอ่ื นไหว แลวจงึ สง คาํ สั่งตอไปยังประสาทกลไก ซึง่ เปนศูนยที่จะสง
คาํ สัง่ ลงไปสไู ขสันหลัง

1.2 หนาทขี่ องไขสันหลงั
1.2.1 ทาํ หนา ทสี่ ง กระแสประสาทไปยงั สมอง เพือ่ ตคี วามและสั่งการ และใน

ขณะเดียวกนั ก็รบั พลังประสาทจากสมองซ่ึงเปน คําสง่ั ไปสูอ วัยวะตาง ๆ
1.2.2 เปนศูนยกลางของปฏิกิริยาสะทอน คือ สามารถที่จะทํางานไดทันที

เพื่อปองกันและหลีกเลี่ยงอันตรายที่อาจจะเกิดข้ึนกับรางกาย เชน เม่ือเดินไปเหยียบหนาม
ทแ่ี หลมคม เทาจะยกหนีทันทโี ดยไมต องรอคําสัง่ จากสมอง

1.2.3 ควบคมุ การเจริญเติบโตของอวัยวะตาง ๆ ท่ีมีเสนประสาทไขสันหลังไปสู
อวยั วะตา ง ๆ

2. ระบบประสาทสว นปลาย (Peripheral nervous system : PNS) ประกอบดวย
2.1 เสนประสาทสมอง มี 12 คู ทอดมาจากสมองผา นรูตา ง ๆ ของกะโหลกศีรษะ

ทําหนาท่ีรับความรูสึก บางคูทําหนาท่ีเกี่ยวกับการเคล่ือนไหวและบางคูจะทําหนาท่ีท้ังรับ
ความรสู กึ และการเคล่อื นไหว

2.2 เสนประสาทไขสันหลัง มี 31 คู ถาหากเสนประสาทไขสันหลังบริเวณใด
ไดรับอันตราย จะสงผลตอการเคล่ือนไหวและความรูสึกของอวัยวะที่เสนประสาทไขสันหลัง
ตัวอยา งเชน เสน ประสาทไขสันหลงั บริเวณเอวและบริเวณกนไดรับอันตราย จะมีผลตออวัยวะ
สวนลา ง คือ ขาเกอื บทั้งหมดอาจจะมอี าการของอมั พาตหมดความรูสกึ และเคล่ือนไหวไมไ ด

2.3 ระบบประสาทอัตโนมัติ สวนใหญจะทําหนาที่ควบคุมการทํางานของอวัยวะ
ภายในและทํางานอยูนอกอํานาจจติ ใจ

การดแู ลปองกนั ความผดิ ปกติของระบบประสาท
1. ตรวจรา งกายเกีย่ วกบั ระบบประสาทอยา งสมํ่าเสมอ
2. รบั ประทานอาหารท่ีมีประโยชนตอรา งกายและอาหารทีช่ ว ยบํารุงสายตา
3. ไมค วรรบั ประทานอาหารท่มี ไี ขมันสงู เครื่องด่ืมทีม่ ีแอลกอฮอลแ ละนํ้าอดั ลม

13

4. การใชส ายตาควรมีแสงสวา งเพยี งพอ เชน การอา นหนงั สือ การดูโทรทศั นเ ปน ตน
5. การทาํ งานหนาจอคอมพิวเตอร ควรมีการหยุดพักเปนระยะ ๆ เพ่ือไมใหรางกาย
และตาเกดิ อาการเมื่อยลา
6. พกั ผอนใหเ พียงพอ และออกกําลงั กายอยา งสมํ่าเสมอ
7. ทํากิจกรรมเพื่อคลายความเครียด เชน เลนดนตรี รองเพลง การทํางานอดิเรก
การนั่งสมาธิ เปน ตน
8. หากมอี าการผดิ ปกตเิ กีย่ วกับระบบประสาทควรรีบปรึกษาแพทยท นั ที

เรื่องที่ 2 การวางแผนและปฏบิ ตั ิตนเพ่ือการเสรมิ สรา งพฒั นาการดานสุขภาพของ
ตนเองและครอบครวั
หลักการของกระบวนการสรางเสริมและดํารงประสิทธิภาพการทํางานของระบบ

ตางๆ ในรางกาย มแี นวทางในการปฏิบัติ ดังนี้
1. รักษาอนามยั สวนบุคคล
2. บรโิ ภคอาหารใหถ ูกตองและเหมาะสม
3. ออกกาํ ลงั กายสมา่ํ เสมอ
4. ทาํ จิตใจใหรา เริงแจม ใสอยูเสมอ
5. หลีกเลีย่ งอบายมุขและสงิ่ เสพติดใหโทษ
6. ตรวจเช็ครางกายอยเู สมอ

การวางแผนเสริมสรา งพฒั นาการดานสุขภาพของตนเองและครอบครวั
การท่ีจะมีสุขภาพดีไดนั้น ไมวาจะเปนสุขภาพของตนเองหรือของบุคคลในครอบครัว

ไมใชเปน สง่ิ เกิดขน้ึ ไดด ว ยความบงั เอญิ หากแตจําเปนที่จะตองมีการวางแผนในการดูแลสุขภาพ
ลวงหนา ซ่งึ จะชว ยใหเกิดผลดี ดงั นี้

1. สามารถท่ีจะกําหนดวิธีการ หรือเลือกรูปแบบท่ีเหมาะสมกับการดําเนินชีวิตของ
ตวั เราเองหรอื บุคคลในครอบครวั ไดอ ยางเหมาะสม

2. สามารถที่จะกําหนดชวงเวลาในการดูแลสุขภาพไดอยางเหมาะสม อาจจะมีกิจกรรมการ
ออกกําลังกายในชวงเชาหรือในบางครอบครัวอาจจะมีเวลาวางในชวงเย็น ก็อาจจะกําหนด
กิจกรรมการสงเสริมสุขภาพในชวงเย็นก็ไดหรืออาจจะกําหนดชวงเวลาในการตรวจสุขภาพ
ประจําปข องบุคคลในครอบครวั ไดอ ยางเหมาะสม

14

3. เปนการเฝาระวังสุขภาพทั้งของตนเองและบุคคลในครอบครัว ไมใหปวยดวยโรคตาง ๆ
นบั วาเปน การสรางสุขภาพ ซงึ่ จะดีกวาการท่ีจะตองมาซอมสุขภาพ หรือการรักษาพยาบาลใน
ภายหลัง

4. ชวยในการวางแผนเรื่องของเศรษฐกิจและการเงินในครอบครัว เน่ืองจากไมตองใช
จายเงนิ ไปในการรักษาพยาบาล

5. สง เสริมสขุ ภาพทั้งของตนเองและบคุ คลในครอบครัว
6. ทาํ ใหค ุณภาพชวี ิตทัง้ ของตนเองและสมาชิกในครอบครัวดขี ึ้น

การปฏิบัติตนเพอ่ื การเสริมสรา งพฒั นาการของตนเองและครอบครวั
1. ออกกําลังกายสมาํ่ เสมอ ปฏิบัตอิ ยา งนอ ย 2-3 ครง้ั ใน 1 สัปดาห แตละครั้งใชเวลาใน

การออกกําลังกายไมนอยกวา 30 นาที ใหปฏิบัติตามหลักของการออกกําลังกาย โดยยึดหลัก
หนัก นาน บอย จะเปนการออกกําลังกายท่ีดีมาก การออกกําลังกายตองปฏิบัติตาม
ความสามารถของบุคคล ตามวัย ตามความ เหมาะสม ท้ังเวลา สถานที่ เพศ วัย การออก
กําลังกายจะชวยใหเกิดประโยชนตอการทํางานของระบบตางๆ ในรางกาย สงผลใหสุขภาพ
แขง็ แรง

2. รบั ประทานอาหารตอ งใหครบ 5 หมูแ ละเหมาะสมกับวัย โดยเฉพาะวัยท่ีกําลังเติบโต
มีการพัฒนาทางรางกาย ควรรับประทานอาหารใหเพียงพอ เชน วัยรุนยังอยูในวัยของการ
เจริญเติบโตและตองออกกําลังกาย จึงตองชดเชยดวยคารโบไฮเดรต สรางเสริม
การเจริญเตบิ โตดว ยอาหารประเภท โปรตนี

3. พกั ผอ นใหเ พยี งพอ ระยะเวลาในการนอนหลับพักผอนของแตละวัย มีความแตกตาง
เชน วยั เดก็ ตอ งพักผอ นนอนหลับใหมาก ๆ ในวัยผใู หญ การนอนอาจนอยลงแตตองไมนอยกวา
6-8 ช่ัวโมง และชวงของการนอนหลับใหหลับสนิทเพ่ือใหการหล่ังของสารแหงความสุข
อยางเต็มที่ ใชเวลาวางในวันหยุดทํากิจกรรมหรือไปเที่ยวพักผอนยังสถานที่ทองเท่ียวรวมกับ
ครอบครวั เพ่อื ผอ นคลายและสรา งสมั พันธภาพในครอบครวั

4. เห็นความสําคัญของการตรวจสุขภาพรางกายและไดรับการตรวจสุขภาพรางกาย
อยางนอ ยปล ะ 1 ครง้ั และในการตรวจสุขภาพรางกาย ตองตรวจทุกระบบอยางละเอียด เชน
การตรวจเลือด เพอื่ ตรวจหา ความผดิ ปกตใิ นเลือด การตรวจปสสาวะ การตรวจมวลกระดูกใน
วยั ผูใ หญ ตรวจการทํางานของระบบ สาํ คัญๆ ในรา งกาย

15

5. หลีกเลี่ยงพฤติกรรมเสี่ยงตอรางกาย โดยเฉพาะพฤติกรรมเสี่ยงที่กอใหเกิดอันตราย
ตอ ตนเอง ในชวงการเปนวยั รุน เชน การสูบบุหรี่ การดื่มเครื่องดื่มท่ีมีแอลกอฮอล การสําสอน
ทางเพศ ตลอดจนการทดลองหรือใกลช ิดกับผูท ต่ี ดิ สารเสพติด

6. อยูในสิ่งแวดลอมท่ีดี ซึ่งเราสามารถหลีกเล่ียง หรือเลือกท่ีจะอยูในบริเวณที่มี
ส่งิ แวดลอ มทด่ี ไี ด เพราะส่ิงแวดลอมมผี ลกระทบตอสุขภาพ การมีท่ีอยูอาศัยที่ปราศจากพาหะ
นาํ โรค เชน ไขเลอื ดออก อุจจาระรว ง การท่เี ราอยูใ นบริเวณที่มีส่ิงแวดลอมดี สะอาด ทําใหเรา
มีอากาศหรือสถานที่ผกั ผอ นหยอนใจที่ดี มี นํา้ สะอาดบริโภค มีหองน้าํ หองสวมที่ดี ปราศจาก
ขยะมลู ฝอย จะทําใหส ขุ ภาพของเราดไี ปดวย การจดั เกบ็ สงิ่ ของเคร่ืองใชใน บา นใหเปนระเบียบ
เรียบรอย ทําความสะอาดบาน ควรทําอยางสม่ําเสมอ เพื่อไมใหเปนที่อยูของแมลงสาบ หรือ
ทาํ ใหเ กิดโรคภูมิแพ หอบหดื และโรคในระบบทางเดินอาหาร

16

กจิ กรรมทา ยบทที่ 1

กิจกรรมที่ 1 จงตอบคาํ ถามตอ ไปนี้

1. จงบอกโครงสรางของระบบอวยั วะในรา งกายมา 1 ระบบ พรอมทั้งยกตัวอยางวิธีการดูแล
ปองกันความผดิ ปกตขิ องระบบอวัยวะนั้น ๆ
2. จงอธิบายวิธีการเสริมสรางและดํารงประสิทธิภาพของระบบอวยั วะในรา งกาย

กิจกรรมท่ี 2 จงเลอื กคําตอบที่ถูกตอ งที่สดุ เพียงคําตอบเดยี ว
1. ถา ถุงน้าํ ดีถกู ตัดออก ขอใดจะเกิดผลกระทบตอระบบทางเดนิ อาหารอยางไร

ก. เบือ่ อาหาร
ข. อาหารไขมันไมถูกยอย
ค. ไมส ามารถสรา งเอนไซมไ ลเปสได
ง. เปนแผลทกี่ ระเพาะอาหารและลําไส
2. ขอ ใดเปนการดูแลปองกันความผดิ ปกตขิ องระบบขบั ถายปส สาวะ
ก. ไมควรกล้นั ปสสาวะนานเกนิ ไป
ข. ดม่ื น้ําสะอาด อยา งนอ ยวันละ 6 – 8 แกว
ค. หลกี เลีย่ งการรบั ประทานผักที่มีสารออกซาเลตสูง
ง. ถูกทุกขอ
3. หากทานมีปญหาเกี่ยวกับระบบยอ ยอาหาร ไมค วร ปฏิบตั ิอยางไร
ก. เค้ียวอาหารใหล ะเอียด
ข. ถายอจุ จาระใหเปน เวลาและสมาํ่ เสมอ
ค. รับประทานอาหารที่สะอาด และปรงุ สกุ ใหม ๆ
ง. รบั ประทานอาหารพร่ําเพรอ่ื จกุ จกิ และทานใหต รงเวลา
4. ขอใดคือหนา ทีข่ องถงุ อัณฑะ
ก. สรา งฮอรโมน
ข. สรา งตัวอสจุ ิ
ค. เปนท่ีพักอสจุ ิ
ง. ทาํ ใหต วั อสุจสิ ามารถไหลผา นออกสูภายนอกได

17

5. ขอใดไมใช หลักการของกระบวนการสรา งเสรมิ และดาํ รงประสทิ ธภิ าพการทาํ งานของระบบ
ตาง ๆ ในรา งกาย

ก. รักษาอนามยั สว นบคุ คล
ข. ออกกาํ ลงั กายสมาํ่ เสมอ
ค. รบั ประทานยาบาํ รงุ รางกาย
ง. บริโภคอาหารใหถ ูกตอ งและเหมาะสม

18

บทที่ 2
ปญหาเพศศกึ ษา

สาระสําคญั
มีความรูความเขาใจเกี่ยวกับปญหาทางเพศ มีทักษะในการส่ือสารและตอรองเพ่ือทํา

ความชวยเหลือเกี่ยวกับปญหาทางเพศได สามารถอธิบายวิธีการจัดการกับอารมณและความ
ตอ งการทางเพศไดอยางเหมาะสม เขาใจถึงความเช่ือที่ผิดเกี่ยวกับเรื่องเพศท่ีสงผลตอสุขภาพ
ทางเพศ อิทธิพลของสื่อท่ีสงผลใหเกิดปญหาทางเพศ ตลอดจนเรียนรูถึงกฎหมายที่เก่ียวของ
กบั การลว งละเมดิ ทางเพศ และกฎหมายคุมครองเดก็ และสตรี

ผลการเรียนรทู ค่ี าดหวงั
1. บอกช่ือหนว ยงานทใ่ี หค วามชวยเหลอื เกีย่ วกับปญ หาทางเพศได
2. อธิบายข้นั ตอนการส่อื สารเพ่ือหาความชวยเหลือเกย่ี วกับปญหาทางเพศ
3. อธิบายการจัดการกบั อารมณแ ละความตองการทางเพศไดอ ยา งเหมาะสม
4. วิเคราะหค วามเช่อื ผิด ๆ เรอื่ งเพศทีส่ งผลตอ สขุ ภาพทางเพศ
5. วิเคราะหสถานการณส มมุตปิ ญ หาทางเพศทีไ่ ดรบั อิทธพิ ลจากส่ือตาง ๆ ได
6. ระบกุ ฎหมายที่เก่ียวขอ งกบั การลวงละเมิดทางเพศ และกฎหมายคุม ครองเดก็

และสตรี

ขอบขายเนื้อหา
เรือ่ งที่ 1 การสอ่ื สาร ตอ รองและการขอความชว ยเหลอื เกย่ี วกบั ปญ หาทางเพศ
เรอ่ื งท่ี 2 การจัดการกับอารมณ และความตองการทางเพศ
เร่ืองที่ 3 ความเชือ่ ท่ผี ดิ ๆ ทางเพศท่ีสงผลตอ สขุ ภาพทางเพศ
เรื่องท่ี 4 อทิ ธิพลของส่อื ตาง ๆ ทีส่ ง ผลใหเ กิดปญ หาทางเพศ
เรอื่ งท่ี 5 กฎหมายทเ่ี ก่ียวขอ งกบั การละเมดิ ทางเพศและกฎหมายคุมครองเด็ก และสตรี

19

เรอื่ งท่ี 1 การสอื่ สาร ตอ รองและการขอความชว ยเหลอื เกี่ยวกบั ปญ หาทางเพศ
แหลงบริการที่ใหความชวยเหลือปญหาจากการมีเพศสัมพันธในปจจุบัน มีหลาย

หนวยงานที่เขามาดาํ เนินงานในดานนี้ ซึง่ เปน บริการท่ดี ี เชอื่ ถอื ได และอํานวยประโยชนในการ
ใหความรู ความเขาใจท่ีถูกตอง หรือแนะนําใหคําปรึกษาสําหรับนําไปใชแกปญหาจากการมี
เพศสัมพนั ธ ดงั น้ี

1. คลนิ กิ ใหบ ริการปรึกษาปญหาสุขภาพ (คลินิกนิรนาม) ในกรุงเทพมหานคร และ
ปริมณฑล ไดแก (1) กองกามโรค  0 2286 0108, 0 2286 0531, 0 2285 6382 ตอ 41
(2) หนวยกามโรคและโรคเอดส นางเลิ้ง  0 2281 0651, 0 2281 7398 (3) หนวย
กามโรคและโรคเอดสบ า นชวี ี  0 2245 7194 (4) หนว ยกามโรคและโรคเอดสพระปนเกลา
 0 2460 1449 (5) หนวยกามโรคและโรคเอดส ทาเรือ  0 2249 2141,
0 2249 7574 (6) หนวยกามโรคและโรคเอดสวชิระ  0 2243 0151 ตอ 2631 (7) หนวย
กามโรคและโรคเอดส บางเขน  0 2521 0819, 0 2972 9609 ตอ 30 (8) โรงพยาบาล
บําราศนราดรู  0 2590 3737, 0 2590 3506, 0 2590 3510 (9) คลินิกนิรนามสภากาชาดไทย
 0 2256 4107 9 หรอื โรงพยาบาล/ศูนยบ รกิ ารสาธารณสขุ ของรฐั ท่ัวประเทศ

2. คลนิ กิ ใหบ ริการปรกึ ษาปญหาสุขภาพ (คลนิ กิ นิรนาม) ในตา งจังหวดั ไดแ ก หนวย
กามโรคและโรคเอดสสํานักงานสาธารณสุขจังหวัด ศูนยหนวยงานกามโรคและโรคเอดส
สํานักงานควบคุมโรคติดตอ ศูนยสงเสริมสุขภาพเขต หรือโรงพยาบาลในสังกัดกระทรวง
สาธารณสขุ ของรฐั ท่วั ประเทศ

3. หนวยบรกิ ารปรึกษาปญ หาทเี่ กดิ ขึน้ จากการมีเพศสัมพันธทางโทรศัพท ไดแก (1)
มลู นิธศิ ูนยฮ อตไลน  0 2277 7699, 0 2277 8811 (ฟรี) (2) โครงการเขาถึงเอดส  0
2372 2222 ทกุ วนั เวลา16.00-20.00 น. (3) โรงพยาบาลบําราศนราดูร  0 2590 3737,
0 2590 3506, 0 2590 3510 ในวันจันทร - ศุกร เวลา 8.30 - 16.30 น. (4) สมาคมวางแผน
ครอบครัวแหงประเทศไทย  0 2245 7382 5, 0 2245 1888 ในวันจันทร - ศุกร เวลา
9.00 - 17.00 น. และวันเสาร - อาทิตย เวลา 9.00 - 15.00 น. และ (5) สายดวนชวนรูเอดส
 1654, 0 2219 2400 (ระบบโทรศัพทอัตโนมตั ิ)

4. หนวยงานบริการดานสวัสดิการและสังคมสงเคราะห จะใหคําปรึกษาและ
หาแนวทางแกไขปญ หาแกผ ทู ไี่ ดรับความเดือดรอนจากการมีเพศสัมพันธที่ไมถูกตองเหมาะสม
เชน หญิงทถี่ กู ขมขืน การต้ังครรภไ มพึงประสงค เด็กถูกทอดทง้ิ ดงั นี้

20

4.1 ดานการศกึ ษา ไดแ ก (1) มลู นิธิราชประชาสมาสัยในพระบรมราชูปถมั ภ
 0 2588 3720 4 (2) กลมุ ปญาภิวัฒน  0 2951 0450 2 ตอ 307 และ (3) มูลนิธิ
หมอเสมพร้ิงพวงแกว จ.เชียงใหม  0 5343 8017

4.2 ดา นทพี่ ักอาศัยและใหก ารดแู ล ไดแก (1) สถานสงเคราะหเ ด็กออ นพญาไท
 0 224 5635, 0 2246 4092 (2) สถานสงเคราะหเด็กบานเวยี งพิงค จ.เชียงใหม
 0 5321 1877 (3) มูลนิธิเกื้อดรุณ จ.เชียงใหม  0 5340 8424 (4) สมาคมสงเสริม
สถานภาพสตรีในพระอุปถมั ภพระเจาวรวงศเธอพระองคเจาโสมสวลีพระวรราชา ทินัดดามาตุ
 0 2929 2301 10 (5) เมอรซีเซ็นเตอร  0 2381 1821, 0 2392 7981, 0 2671 5313
(6) บา นพักใจ  0 2234 2381, 0 2234 8258 (7) สวนสนั ติธรรม จ.ปทมุ ธานี
 08 1212 0840, 0 2563 1203 และ (8) วัดพระบาทนํ้าพุ จ.ลพบุรี
 08 1403 0836, 08 1406 6547, 08 1948 0634, 08 1948 3604

4.3 ดานการดูแลรักษาที่บาน ไดแก (1) องคกรหมอไรพรมแดน  0 2375 6491
(2) องคการสยามแคร  0 2539 5299, 0 2530 5902 และ (3) มูลนิธิดวงประทีป
 0 2671 4045-8

4.4 ดานการสงเคราะหเงินและทุนประกอบอาชีพ ไดแก (1) กรมประชาสงเคราะห
 0 2281 3199, 0 2281 3517, 0 2281 3767 (2) กองสวัสดิการและคุมครองแรงงาน
 0 2221 7587, 0 2223 1689 (3) สํานักงานประชาสงเคราะหจังหวัดทุกจังหวัดและ
สํานักงานสวสั ดิการและคมุ ครอง แรงงานจังหวัดทกุ จงั หวดั

เรือ่ งที่ 2 การจดั การกบั อารมณและความตอ งการทางเพศ
ถงึ แมวาอารมณทางเพศเปนเพียงอารมณหนึ่ง ซ่งึ เมื่อเกิดขนึ้ แลวหายไปได แตถาหาก

ไมร จู ักจัดการกบั อารมณเ พศแลว อาจจะทําใหเ กดิ การกระทําทไ่ี มถกู ตอ ง กอใหเกิดความเสียหาย
เดอื ดรอ นแกต นเองและผอู นื่ ดงั น้นั ผเู รยี นควรจะไดเรียนรูถึงวิธกี ารจัดการกับอารมณท างเพศอยาง
เหมาะสม ไมตกเปนทาสของอารมณเพศ ซ่ึงการจัดการกับอารมณทางเพศอาจแบงตามความ
รนุ แรงไดเ ปน 3 ระดบั ดงั นี้

ระดับที่ 1 การควบคมุ อารมณทางเพศ อาจทําได 2 วธิ ี คอื
1. การควบคุมจิตใจตนเอง พยายามขมใจตนเอง มิใหเกิดอารมณทางเพศได หรือถาเกิด

อารมณทางเพศใหพ ยายามขมใจไว เพอ่ื ใหอารมณทางเพศคอ ยๆ ลดลงจนสสู ภาพอารมณท่ีปกติ

21

2. การหลกี เลย่ี งจากส่งิ เรา ส่งิ เราภายนอกทยี่ ่ัวยอุ ารมณทางเพศหรือยัว่ กิเลสยอมทําให
เกิดอารมณทางเพศได ดังน้ัน การตัดไฟเสียแตตนลม คือหลีกเลี่ยงจากส่ิงเราเหลานั้นเสียจะ
ชวยใหไ มเกิดอารมณไ ด เชน ไมด สู อ่ื ลามกตาง ๆ ไมเ ทีย่ วกลางคนื เปน ตน

ระดบั ท่ี 2 การเบี่ยงเบนอารมณทางเพศ
ถาเกิดอารมณทางเพศจนไมอาจควบคุมไดควรใชวิธีการเบี่ยงเบนใหไปสนใจสิ่งอื่น

แทนท่ีจะหมกมุนอยูกับอารมณทางเพศ เชน ไปออกกําลังกาย ประกอบกิจกรรมนันทนาการ
ตา งๆ ใหส นกุ สนาน เพลิดเพลิน ไปทํางานตางๆ เพ่ือใหจิตใจมุงท่ีงาน ไปพูดคุยสนทนากับคน
อ่นื เปนตน

ระดบั ที่ 3 การปลดปลอยหรอื ระบายอารมณท างเพศ
ถาเกิดอารมณทางเพศระดับมากจนเบ่ียงเบนไมได หรือสถานการณน้ันอาจทําใหไมมี

โอกาสเบี่ยงเบน อารมณทางเพศก็ปลดปลอย หรือระบายอารมณทางเพศดวยวิธีการที่
เหมาะสมกบั สภาพของวยั รนุ ซึง่ สามารถทําได 2 ประการ คือ

1. การฝนเปยก (Wet Dream) ในเพศชาย ซึ่งการฝนน้ีเราไมสามารถบังคับใหฝนหรือ
ไมใหฝน ได แตจะเกิดขึน้ เองเม่ือเราสนใจหรือมีความรูสึกในทางเพศมากจนเกินไปหรืออาจเกิด
การสะสมของนาํ้ อสจุ มิ ีมากจนลน ถุงเก็บน้ําอสุจิ ธรรมชาติจะระบายนํ้าอสุจิออกมาโดยการให
ฝน เกี่ยวกับเรอ่ื งเพศจนถงึ จดุ สดุ ยอด และมกี ารหล่ังนํ้าอสุจิออกมา

2. การสําเร็จความใครดวยตนเอง หรืออาจเรียกอีกอยางหน่ึงวาการชวยเหลือตัวเอง
(Masturbation) ทําไดท้ังผูหญิงและผูชาย ซ่ึงผูชายแทบทุกคนมักมีประสบการณในเร่ืองนี้แต
ผูหญิงน้ันมีเปนบางคนที่มีประสบการณในเรื่องนี้ การสําเร็จความใครดวยตนเองเปนเรื่อง
ธรรมชาติของคนเรา เมื่อเกิดอารมณทางเพศจนหยุดยั้งไมได เพราะการสําเร็จความใครดวย
ตนเองไมทําใหตนเอง และผูอ ่ืนเดอื ดรอ น

เรือ่ งท่ี 3 ความเช่อื ทผ่ี ดิ ๆ ทางเพศท่สี ง ผลตอ สุขภาพทางเพศ
ความคิดผดิ ๆ น้ัน ความจรงิ เปน แคความคิดเทานั้น ถายังไมไ ดก ระทํา ยอมไมถือวาเปน

ความผิด เพราะการกระทํายังไมเกดิ ขึ้น โดยเฉพาะความเช่ือผดิ ๆ เกีย่ วกับเรื่องเพศน้ัน ถาคิดใหม
ทําใหม ก็จะไมเกิดผลรายในการดําเนินชีวิตประจําวัน ความเขาใจผิด ๆ ทางเพศ ท่ีองคการ
อนามยั โลกไดต พี มิ พไ ว มีดงั น้ี

22

1. ผูชายไมควรแสดงอารมณแ ละความรูสึกเกี่ยวกับความรัก
คาํ ส่งั สอนในอดตี ท่วี า ผูชายไมควรแสดงอารมณและความรูสึกเกี่ยวกับความรักใหออก
นอกหนา ไมอ ยางนัน้ จะไมเ ปน ชายสมชาย ผชู ายจงึ แสดงออกถึงความรักผานการมีเพศสัมพันธ
จนเหมือนวาผูชายเกิดมาเพื่อจะมีเซ็กส ทั้งๆ ที่ตองการจะระบายความรักออกไปเทานั้นเอง
แทจริงแลว ผูชายสามารถจะแสดงอารมณรักออกมาทางสีหนาแววตา การกระทําอะไรตอมิ
อะไรได
2. การถูกเนอ้ื ตอ งตวั จะนําไปสกู ารมีเซ็กส
เพราะความเชื่อท่วี า ถาผหู ญิงยอมใหผ ชู ายถูกเนือ้ ตองตัวแลว แสดงวาตัวเองมีใจกับเขา
เขาจึงพยายามตอไปที่จะมีสัมพันธสวาทที่ลึกซ้ึงกวาน้ันกับเธอ เปนความเขาใจผิด เพราะ
บางครั้งผูหญงิ แคตองการความอบอนุ และประทบั ใจกบั แฟนของเธอเทาน้ัน โดยไมไดคิดอะไร
เลยเถิดไปขนาดนั้น การจับมือกัน การโอบกอดสัมผัสกายของกันและกัน แทท่ีจริงเปนการ
ถายทอดความรักท่บี ริสุทธ์ิ ท่ีสามารถจะสัมผัสจับตองได โดยไมจําเปนจะตองมีการรวมรักกัน
ตอ ไปเลย และไมควรท่ีฝา ยใดฝายหนงึ่ จะกดดนั ใหอกี ฝา ยตอง มีเซ็กสดว ย
3. การมีเพศสมั พันธท่รี ุนแรงจะนาํ ไปสูการสขุ สมท่มี ากกวา
ความเช่อื ทว่ี า ผชู ายทม่ี พี ละกาํ ลังมาก ๆ จะสามารถมีเพศสัมพันธกับหญิงสาวไดรวดเร็ว
รนุ แรง และทําใหเ ธอไปถึงจดุ สดุ ยอดไดง า ย รวมทง้ั มีความเขาใจผิดเสมอ ๆ วา อาวุธประจํากาย
ของฝา ยชายท่ใี หญเ ทา นนั้ ทจี่ ะทําใหผ หู ญิงมคี วามสขุ ได แทจ รงิ แลว การมีสมั พันธส วาทท่ีอบอุน
เน่นิ นานเขาใจกนั ชวยกันประคับประคองความรักได
4. การมคี วามสัมพนั ธท างเพศกค็ ือการรวมรัก
การรว มรักเปนการแสดงความรกั ผา นภาษากาย เปนสัมผสั รกั ท่คี นสองคนถายทอดใหแก
กันจากการสมั ผสั ทางผวิ กายสวนไหนกไ็ ดไ มใ ชเ ฉพาะสวนน้นั เทาน้ัน
5. ผูชายควรเปนผูนาํ ในการรวมรกั
คนทั่วไปมักจะคิดเสมอ ๆ วาการจะมอี ะไรกันนัน้ ผูชายตองเปนคนกระทํา และผูหญิงเปน
ฝายรองรับการกระทํานั้นแทจริงแลวการรวมรักเปนกระบวนการที่คนสองคนสามารถ
ปรบั เปล่ยี นเปน ฝายนาํ ในการกระทาํ ไดโ ดยเสมอภาคซ่งึ กนั และกัน
6. ผหู ญงิ ไมควรจะเปนฝายเร่มิ ตนกอน
เซ็กสเปน การสอ่ื สาร 2 ทางระหวางคน 2 คน ท่ีจะรวมมือกันบรรเลงบทเพลงแหงความ
พิศวาส ซึ่งตองผลัดกันนําผลัดกันตามและตองชวยกันโล ชวยกันพายนาวารักไปยังจุดหมาย
ปลายทางแหงความสุขสมรว มกัน

23

7. ผูชายนึกถงึ แตเ รื่องเซ็กสตลอดเวลา
มีคํากลาวผดิ ๆ ทพี่ ดู กนั ตอ เน่ืองมาวา ผชู ายนกึ ถึงแตเรอื่ งของการมีเพศสมั พนั ธท เ่ี รียกกัน
ส้ันๆ วาเซ็กส อยูตลอด ท้ัง ๆ ท่ีความเปนจริงคือ ผูชายไมไดคิดถึงเร่ืองเซ็กสอยูตลอดเวลา
เขาคิดถึงเร่ืองอื่นอยูเหมือนกัน ไมวาจะเปนเร่ืองงาน เรื่องครอบครัว เพียงแตผูชายพรอมจะมี
เซ็กสเสมอและไมไ ดห มายความวา เม่อื เขาพรอ มทจ่ี ะมีเซ็กสแลว เขาจําเปน จะตองมีเสมอไป
8. ผหู ญิงตอ งพรอ มเสมอท่ีจะมเี ซ็กสเมอ่ื สามีตอ งการ
ในยคุ ปจ จุบันผชู ายและผูหญงิ เทา เทยี มกนั การจะมีเซก็ สก ันกเ็ ปน กจิ กรรมรว มที่
คนสองคนจะตองใจตรงกันกอน ไมใ ชแ คฝ ายใดฝา ยหน่งึ ตอ งการแลวอีกฝายจะตองยอม
9. เซ็กส เปน เรื่องธรรมชาติไมต อ งเรียนรู

ผเู ฒา ผูแกม ักจะพยายามพูดเสมอ ๆ วา เพศศึกษาไมสาํ คัญ ทําไมรุนกอน ๆ ไมตอง
เตรียมตัวในการเรียนรูเลย แตการเตรียมตัวท่ีดียอมมีชัยไปกวาครึ่ง เร่ืองราวเก่ียวกับ
ความสมั พันธของคนสองคนกเ็ ชน กนั สามารถเรียนรูวิธีการท่ีจะเพิม่ ความสุขใหแกกันและกันได
กอนทจี่ ะเกดิ เหตุการณน นั้

เร่อื งที่ 4 อิทธิพลของสื่อตาง ๆ ท่สี ง ผลใหเกดิ ปญหาทางเพศ
ปจ จบุ ันส่ือมอี ทิ ธพิ ลตอ การดาํ เนินชีวติ ทุกดานรวมถึงดา นปญ หาทางเพศดว ย เพราะส่ือมี

ผลตอ พฤติกรรมการตัดสินใจของคนในสังคม ทุกคนจึงตองบริโภคขาวสารอยูตลอดเวลา เชน
การชมรายการขาวทางทีวที กุ เชา การอานหนังสอื พมิ พ หรือเลนอินเตอรเน็ต ซึ่งบางคนอาจจะ
ใชบริการรบั ขา วสารทาง SMS เปน ตน สอื่ จงึ กลายเปน สง่ิ ท่มี ีอิทธิพลตอ ความคดิ และความรูสึก
และการตดั สินใจทีส่ ําคญั ของคนในสงั คมอยางหลีกเล่ียงไมได

จากปจจัยดังกลาวอิทธิพลของสื่อจึงยอมท่ีจะกอใหเกิดการเปล่ียนแปลงไดในทุกๆ
ภาคสว นของสังคมไมว าจะเปนสังคมเมืองหรือแมแตในสังคมชนบทก็ตาม ซ่ึงการเปลี่ยนแปลง
น้ันยอ มทีจ่ ะเกิดข้ึนไดทั้งทางที่ดีข้ึนและทางที่แยลง และส่ิงสําคัญสื่อคือส่ิงท่ีมีอิทธิพลโดยตรง
ตอทกุ ๆ คนในสังคมไมวาจะเดก็ วยั รนุ หรอื กระท่ังผูใหญ อิทธพิ ลของส่ือท่ีนับวันจะรุนแรงมาก
ข้ึน ไมวาจากสภาพเศรษฐกิจ การเปลี่ยนแปลงของสังคม เน่ืองมาจากความพยายามในการ
พัฒนาประเทศใหมีความเจริญกาวหนาในดานตาง ๆ เพื่อใหทัดเทียมกับนานาประเทศ
กอใหเ กดิ วัฒนธรรมทห่ี ลัง่ ไหลเขา มาในประเทศไทย โดยผานส่ือท้ังวิทยุ โทรทัศน ส่ิงพิมพและ
อินเตอรเน็ต สื่อจึงกลายเปนสิ่งที่มีอิทธิพลตอการดําเนินชีวิต และนําพาไปสูปญหาและ
ผลกระทบหลาย ๆ ดาน ของชีวิตแบบเดิม ๆ ซึ่งลวนมาจากการรับสื่อและอิทธิพลส่ือยังทําให

24

เกิดพฤตกิ รรมเลียนแบบ เชน ขาวอาชญากรรม ภาพยนตรหรือละครท่ีเน้ือหารุนแรง ตอสูกัน
ตลอดจนสื่อลามกอนาจาร ซ่ึงสงผลใหเด็กและคนที่รับสื่อ จิตนาการตามและเกิดการ
เลียนแบบ โดยจะเห็นไดจากการที่เด็กหรือคนท่ีกออาชญากรรมโดยบอกวาเลียนแบบมาจาก
หนัง จากส่ือตาง ๆ แมกระทั่งการแตงกายตามแฟชั่นของวัยรุน การใชความรุนแรงในการ
แกป ญ หา ความรนุ แรงทางเพศ ท่เี กดิ ขึ้นอยใู นสังคมไทยขณะน้ีสวนใหญเปนผลมาจากอิทธิพล
ของสอื่

สอ่ื มวลชนจงึ มีความสําคัญอยางย่ิงตอการเขาไปมีบทบาทและมีอิทธิพลตอการดําเนิน
ชีวติ ของคนในสงั คม มกี ารเปลย่ี นแปลงเกดิ ข้ึนตลอดเวลา บางส่ิงเปลยี่ นแปลงอยางรวดเรว็
แตบ างสงิ่ คอย ๆ จางหายไปทลี ะเลก็ ละนอ ย จนหมดไปในท่สี ุด เชน การทปี่ ระเทศกาวหนาทาง
เทคโนโลยีการส่ือสารทําใหขนบธรรมเนียมวัฒนธรรมคนไทย ทั้งสังคมเมืองและสังคมชนบท
มกี ารเปล่ียนแปลงอยางรวดเร็ว แตจ ากการทีเ่ ราไมส ามารถปฏิเสธการรับขาวสาร ความบันเทิง
จากสือ่ ได แตเ ราสามารถเลือกรับส่ือท่ดี มี ปี ระโยชน ไมรนุ แรงและไมผ ดิ ธรรมนองคลองธรรมได

เรื่องที่ 5 กฎหมายท่ีเกี่ยวของกับการลวงละเมิดทางเพศและกฎหมายคุมครองเด็กและ
สตรี

คดีความผิดเกี่ยวกับเพศ โดยเฉพาะความผิดฐานขมขืนกระทําชําเรา ถือเปนความผิด
ที่รุนแรงและเปนที่หวาดกลัวของผูหญิงจํานวนมาก รวมทั้งผูปกครองของเด็ก ไมวาจะเปน
เดก็ หญงิ หรอื เดก็ ชาย ย่งิ ปจ จุบันจากขอ มูลสถติ ติ า ง ๆ ทําใหเราเห็นกันแลววา การลวงละเมิด
ทางเพศนัน้ สามารถเกดิ ขน้ึ ไดก บั คนทุกเพศ ทุกวยั กฎหมายที่บัญญัติไวเพื่อคุมครองผูหญิงและ
ผูเสียหายจากการลวงละเมิดทางเพศมีบัญญตั ิอยใู นลกั ษณะความผิดเกยี่ วกบั เพศ ดงั น้ี

มาตรา 276 ผูใดขมขืนกระทาํ ชาํ เราหญิงซึ่งมิใชภริยาตน โดยขูเข็ญประการใดๆ โดยใช
กาํ ลังประทษุ ราย โดยหญงิ อยูในภาวะท่ีไมสามารถขัดขืนได หรือโดยทําใหหญิงเขาใจผิดคิดวา
ตนเปนบคุ คลอนื่ ตอ งระวางโทษจาํ คุกตั้งแตส ี่ปถึงย่ีสิบปและปรับต้ังแต แปดพันบาทถึงสี่หมื่น
บาท ถา การกระทาํ ความผิดตามวรรคแรกได กระทําโดยมีหรือใชอาวุธปนหรือวัตถุระเบิด หรือ
โดยรวมกระทาํ ความผิดดวยกัน อนั มลี กั ษณะเปน การโทรมหญงิ ตองระวางโทษจําคุกตั้งแตสิบหาป
ถึงย่ีสิบปแ ละปรับตั้งแตส ามหม่นื ถึงส่หี ม่ืนบาทหรอื จาํ คุกตลอดชวี ิต

มาตรา 277 ผใู ดกระทาํ ชําเราเด็กหญงิ อายไุ มเ กินสิบหาป ซ่ึงมิใชภริยาตน โดยเด็กหญิง
นั้นจะยินยอมหรอื ไมก ็ตาม ตองระวางโทษจําคุกต้ังแตส่ีปถึงย่ีสิบปและปรับตั้งแตแปดพันบาท
ถึงสี่หมื่นบาท ถา การกระทําความผิดตามวรรคแรกเปนการกระทําแกเด็กหญิงอายุยังไมถึงสิบ

25

สามป ตอ งระวางโทษจาํ คุกต้งั แตเจ็ดปถ ึงยสี่ บิ ปแ ละปรบั ต้ังแตห นงึ่ หมื่นส่ีพันบาทถึงสี่หม่ืนบาท
หรือจําคุกตลอดชีวิต ถาการกระทําความผิดตามวรรคแรกหรือวรรคสองไดกระทําโดยรวม
กระทําความผิดดวยกันอันมีลักษณะเปนการโทรมหญิงและเด็กหญิงน้ันไมยินยอม หรือได
กระทาํ โดยมอี าวธุ ปน และวัตถุระเบิด หรือโดยใชอาวธุ ตอ งระวางโทษจําคุกตลอดชีวิต ความผิด
ตามทบ่ี ญั ญัตไิ วในวรรคแรก ถาเปน การกระทําท่ีชายกระทาํ กับหญิงอายุต่ํากวาสิบสามป แตยัง
ไมเกินสิบหาป โดยเด็กหญิงน้ันยินยอมและภายหลังศาลอนุญาตใหชายและหญิงน้ันสมรสกัน
ผูกระทําผิดไมตองรับโทษ ถาศาลอนุญาตใหสมรสในระหวางท่ีผูกระทําผิดกําลังรับโทษใน
ความผิดนนั้ อยู ใหศ าลปลอยผกู ระทําผดิ นัน้ ไป

มาตรา 277 ทวิ ถาการกระทําความผิดตามมาตรา 276 วรรคแรก หรือมาตรา 277
วรรคแรก หรือวรรคสอง เปน เหตใุ หผูถ ูกกระทาํ

(1) รบั อนั ตรายสาหสั ผูก ระทําตอ งระวางโทษจาํ คุกต้งั แตสบิ หา ปถ ึงยส่ี บิ ปแ ละปรับ
ตั้งแตสามหมืน่ บาทถึงสีห่ ม่ืนบาท หรอื จําคกุ ตลอดชวี ติ

(2) ถงึ แกความตาย ผกู ระทําตอ งระวางโทษประหารชวี ติ หรอื จาํ คกุ ตลอดชีวติ
มาตรา 277 ตรี ถาการกระทําความผิดมาตรา 276 วรรคสองหรือมาตรา 277 วรรค
สาม เปนเหตุใหผถู กู กระทาํ
(1) รบั อันตรายสาหัส ผูก ระทําตองระวางโทษประหารชีวติ หรอื จาํ คกุ ตลอดชีวติ
(2) ถงึ แกความตาย ผูกระทําตอ งระวางโทษประหารชวี ติ
โดยสรปุ การจะมคี วามผดิ ฐานกระทําชาํ เราได ตอ งมอี งคป ระกอบความผิด ดังนี้
1. กระทาํ ชาํ เราหญงิ อืน่ ท่ีมิใชภรรยาตน
2. เปน การขม ขืน บงั คบั ใจ โดยมีการขูเขญ็ หรอื ใชก าํ ลงั ประทษุ ราย หรอื ปลอมตวั
เปน คนอ่นื ทหี่ ญงิ ชอบและหญิงไมส ามารถขดั ขืนได
3. โดยเจตนา
ขอ สงั เกต
กระทําชาํ เรา = ทําใหของลับของชายลวงล้ําเขาไปในของลับของหญิง ไมวาจะลวงล้ํา
เขาไปเล็กนอยเพียงใดก็ตามและไมวา จะสําเรจ็ ความใครห รอื ไมก ็ตาม
การขมขนื = ขม ขืนใจโดยท่ีหญงิ ไมสมคั รใจ
การขมขนื ภรรยาของตนเองโดยทีจ่ ดทะเบยี นสมรสแลวไมเปนความผดิ
การรวมเพศโดยท่ผี หู ญิงยินยอมไมเ ปนความผดิ แตถา หญิงนั้นอายุไมเ กิน 13 ป
แมยนิ ยอมก็มีความผดิ

26

การขมขืนกระทําชําเราผทู อี่ ยภู ายในปกครองของตนเอง เชน บุตร หลาน ลูกศิษยที่อยู
ในความดแู ล ตองรบั โทษหนกั ขึ้น

มาตรา 278 ผูใดกระทําอนาจารแกบ ุคคลอายตุ ่ํากวาสิบหาป โดยขูเข็ญดวยประการใด
ๆ โดยใชก าํ ลงั ประทุษราย โดยบุคคลนั้นอยูในภาวะที่ไมสามารถขัดขืนไดหรือโดยทําใหบุคคล
น้นั เขา ใจผิดวา ตนเปน บคุ คลอ่ืน ตองระวางโทษจําคุกไมเ กินสิบป หรือปรับไมเกินสองหมื่นบาท
หรอื ท้งั จาํ ทง้ั ปรบั

มาตรา 279 ผใู ดกระทําอนาจารแกเ ดก็ อายไุ มเกนิ สิบหาป โดยเด็กนัน้ จะยินยอมหรือไม
ก็ตาม ตองระวางโทษจําคุกไมเกินสิบป หรือปรับไมเกินสองหมื่นบาท หรือทั้งจํา ท้ังปรับ
ถาการกระทําความผิดตามวรรคแรก ผูกระทําไดกระทําโดยขูเข็ญดวยประการ ใด ๆ โดยใช
กําลงั ประทษุ รายโดยเดก็ นน้ั อยูในภาวะทไี่ มสามารถขัดขืนได หรือโดยทําใหเด็กน้ันเขาใจผิดวา
ตนเปน บคุ คลอน่ื ตองระวางโทษจาํ คุก ไมเ กินสบิ หา ป หรือปรับไมเกินสามหม่ืนบาท หรือท้ังจํา
ท้ังปรบั

มาตรา 280 ถาการกระทําความผิดตามมาตรา 278 หรือ มาตรา 279 เปนเหตุให
ผถู ูกกระทํา

(1) รบั อนั ตรายสาหสั ผกู ระทําตองระวางโทษจาํ คุก ต้ังแตหาปถึงย่ีสิบปและปรับตั้งแต
หนง่ึ หมื่นบาทถึงส่หี ม่นื บาท

(2) ถงึ แกค วามตาย ผกู ระทาํ ตอ งระวางโทษประหารชวี ิต หรอื จาํ คกุ ตลอดชีวติ
การจะมีความผิดฐานทาํ อนาจารได ตองมีองคป ระกอบ คอื
1 ทําอนาจารแกบ คุ คลอายเุ กนิ กวา 13 ป
2 มกี ารขมขู ประทุษรายจนไมสามารถขดั ขนื ได หรอื ทําใหเขา ใจวาเราเปน คนอื่น
3 โดยเจตนา
ขอสังเกต
อนาจาร = การทําหยาบชาลามกใหเปนที่อับอายโดยท่ีหญิงไมสมัครใจ หรือโดยการ
ปลอมตัวเปนสามีหรือคนรัก การทําอนาจารกับเด็กอายุไมเกิน 13 ป แมเด็กยินยอมก็เปน
ความผดิ ถาทาํ อนาจารกับบุคคลใดแลวบุคคลน้ันไดรับอันตรายหรือถึงแกความตายตองไดรับ
โทษหนักขึ้น
การทําอนาจารไมจําเปนตองทํากับหญิงเสมอไป การทําอนาจารกับชายก็ถือเปน
ความผิดเชนเดียวกันไมวาผูกระทําจะเปนหญิงหรือชายก็ตาม ความผิดทั้งการขมขืนกระทํา
ชาํ เราและการกระทาํ อนาจารน้ี ผูก ระทําจะไดรับโทษหนักขึ้นกวา ทก่ี าํ หนดไวอ ีก 1 ใน 3

27

หากเปน การกระทําผดิ แก
1. ผูสบื สนั ดาน ไดแ ก บุตร หลาน เหลน ล่อื (ลูกของหลาน) ท่ีชอบดว ยกฎหมาย
2. ศิษยซ ึง่ อยใู นความดูแล ซ่ึงไมใชเ ฉพาะครูท่มี ีหนา ท่ีสอนอยางเดียว ตองมีหนาที่ดูแล

ดวย
3. ผูอยูในความควบคมุ ตามหนาทรี่ าชการ
4. ผูอยูในความปกครอง ในความพิทกั ษ หรอื ในความอนุบาลตามกฎหมาย
นอกจากน้ี ยงั มมี าตราอืน่ ๆ ท่เี ก่ียวของอีก ไดแก
มาตรา 282 ผูใดเพ่ือสนองความใครของผูอ่ืน เปนธุระจัดหาลอไป หรือพาไปเพื่อการ

อนาจาร ซ่ึงชายหรือหญิง แมผูนั้นจะยินยอมก็ตาม ตองระวางโทษจําคุกตั้งแตหนึ่งปถึงสิบป
และปรับต้ังแตสองพันบาทถึงสองหม่ืนบาท ถาการกระทําความผิดตามวรรคแรกเปนการ
กระทําแกบุคคลอายเุ กินสิบหา ป แตย งั ไมเ กนิ สบิ แปดป ผูก ระทาํ ตอ งระวางโทษจําคุกตั้งแตสาม
ปถึงสิบหาปและปรับต้ังแตหกพันบาทถึงสามหม่ืนบาท ถาการกระทําความผิดตามวรรคแรก
เปนการกระทําแกเด็กอายุยังไมเกินสิบหาป ผูกระทําตองระวางโทษจําคุกต้ังแตหาปถึงยี่สิบป
และปรับตั้งแตหนึ่งหมื่นบาทถึงสี่หมื่นบาท ผูใดเพ่ือสนองความใครของผูอื่น รับตัวบุคคลซึ่งผู
จัดหา ลอไป หรือพาไปตามวรรคแรก วรรคสอง หรือวรรคสาม หรือสนับสนุนในการกระทํา
ความผดิ ดงั กลา วตองระวางโทษตามที่บัญญัติไวในวรรคแรก วรรคสอง หรือวรรคสาม แลวแต
กรณี

มาตรา 283 ผใู ดเพ่อื สนองความใครของผูอ่ืน เปนธุระจัดหาลอไป หรือพาไป เพื่อการ
อนาจาร ซง่ึ ชายหรอื หญิง โดยใชอุบายหลอกลวง ขูเข็ญ ใชกําลังประทุษรายใชอํานาจครอบงํา
ผดิ คลองธรรม หรือใชวิธีขมขืนใจดวยประการอื่นใด ตองระวางโทษจําคุก ตั้งแตหาปถึงยี่สิบป
และปรบั ตัง้ แตหนงึ่ หม่ืนบาทถึงส่ีหมื่นบาท ถาการกระทําตามความผิดตามวรรคแรก เปนการ
กระทาํ แกบ ุคคลอายเุ กินสิบหา ปแ ตย งั ไมเกินสบิ แปดป ผูกระทาํ ตอ งระวางโทษจําคกุ ต้ังแตเจ็ดป
ถงึ ย่สี บิ ปและปรับตัง้ แตหน่ึงหมนื่ สีพ่ นั บาทถึงส่ีหมน่ื บาท หรือจําคกุ ตลอดชวี ิต ถา การกระทําผิด
ตามวรรคแรกเปนการกระทําแกเด็กอายุยังไมเกินสิบหาป ผูกระทําตองระวางโทษจําคุกต้ังแต
สิบปถึงย่ีสิบปและปรับตั้งแต สองหม่ืนบาทถึงสี่หม่ืนบาท หรือจําคุกตลอดชีวิต หรือประหาร
ชีวติ ผใู ดเพือ่ สนองความใครของผูอื่น รับตัวบุคคลซ่ึงมีผูจัดหา ลอไป หรือพาไปตามวรรคแรก
วรรคสอง หรอื วรรคสาม หรือสนบั สนนุ ในการกระทําความผิดดังกลาว ตองระวางโทษตามท่ี
บัญญัตไิ วในวรรคแรก วรรคสอง หรือวรรคสามแลว แตก รณี

28

มาตรา 283 ทวิ ผูใดพาบคุ คลอายเุ กนิ สิบหาปแ ตย ังไมเกนิ สบิ แปดปไปเพ่อื การอนาจาร
แมผนู ั้นจะยินยอมก็ตาม ตองระวางโทษจําคุกไมเกินหาปหรือปรับไมเกินหน่ึงหมื่นบาทหรือท้ัง
จําท้ังปรับ ถาการกระทําความผิดตามวรรคแรก เปนการกระทําแกเด็กอายุยังไมเกินสิบหาป
ผูกระทาํ ตอ งระวางโทษจําคุกไมเกินเจด็ ปห รือปรบั ไมเ กนิ หน่งึ หมน่ื สพ่ี นั บาท หรือท้ังจําทั้งปรับ
ผูใ ดซอ นเรนบคุ คลซงึ่ ถูกพาไปตามวรรคแรกหรือวรรคสอง ตองระวางโทษตามท่ีบัญญัติในวรรค
แรกหรือวรรคสองแลวแตกรณี ความผิดตามวรรคแรกและวรรคสาม เฉพาะกรณีที่กระทําแก
บคุ คลอายุเกินสบิ หา ป เปน ความผดิ อนั ยอมความได

มาตรา 284 ผูใดพาผูอื่นไปเพ่ือการอนาจาร โดยใชอุบายหลอกลวง ขูเข็ญ ใชกําลัง
ประทุษรา ย ใชอาํ นาจครอบงาํ ผิดคลองธรรมหรอื ใชว ิธีขมขืนใจดวยประการอื่นใด ตองระวาง
โทษจําคกุ ตัง้ แตห นึ่งปถึงสิบปและปรับต้ังแตสองพันบาทถึงหนึ่งหมื่นบาท ผูใดซอนเรนบุคคล
ซึ่งเปนผูถูกพาไปตามวรรคแรก ตองระวางโทษเชนเดียวกับผูพาไปนั้น ความผิดตามมาตราน้ี
เปนความผิดอันยอมความได

มาตรา 317 ผูใดปราศจากเหตุอันสมควรพรากเด็กอายุยังไมเกินสิบหาปไปเสียจากบิดา
มารดา ผูปกครอง หรือผูดูแล ตองระวางโทษจําคุกตั้งแตสามปถึงสิบหาปและปรับตั้งแตหาพัน
บาทถงึ สามหม่ืนบาท ผูใดโดยทจุ ริต ซือ้ จําหนา ย หรือรับตัวเด็กซึ่งถูกพรากตามวรรคแรก ตอง
ระวางโทษเชนเดียวกบั ผพู รากน้ัน ถา ความผดิ ตามมาตรานี้ไดกระทําเพื่อหากําไร หรือเพื่อการ
อนาจาร ผูกระทําตองระวางโทษจําคุกต้ังแตหาปถึงย่ีสิบปและปรับ ต้ังแตหน่ึงหม่ืนบาทถึงส่ี
หมืน่ บาท

มาตรา 318 ผูใดพรากผูเยาวอายุกวาสิบหาปแตยังไมเกินสิบแปดปไปเสียจากบิดา
มารดา ผูป กครอง หรอื ผดู แู ล โดยผูเ ยาวนน้ั ไมเตม็ ใจไปดว ย ตองระวางโทษจําคุกตั้งแตสองปถึง
สิบปและปรบั ตั้งแตส่พี นั บาทถงึ สองหมื่นบาท ผูใดโดยทุจริต ซื้อ จําหนาย หรือรับตัวผูเยาวซึ่ง
ถกู พรากตามวรรคแรกตองระวางโทษเชนเดยี วกบั ผพู รากน้ัน ถา ความผิดตามมาตรานี้ไดกระทํา
เพ่ือหากําไร หรือเพ่ือการอนาจาร ผูกระทําตองระวางโทษจําคุกตั้งแตสามปถึงสิบหาปและ
ปรับต้งั แตห า พนั บาทถงึ สามหมนื่ บาท

มาตรา 319 ผูใดพรากผูเยาวอายุกวาสิบหาปแตยังไมเกินสิบแปดปไปเสียจากบิดา
มารดา ผูปกครองหรือผูดูแลเพื่อหากําไรหรือเพ่ือการอนาจาร โดยผูเยาวน้ันเต็มใจไปดวย
ตองระวางโทษจําคุกตั้งแตสองปถึงสิบปและปรับตั้งแตส่ีพันบาทถึงสองหมื่นบาท ผูใดกระทํา
ทจุ รติ ซื้อ จาํ หนาย หรอื รบั ตวั ผเู ยาวซึง่ ถกู พรากตามวรรคแรกตองระวางโทษเชนเดียวกบั
ผพู รากน้นั ผใู ดจะมคี วามผดิ ฐานพรากผูเยาวความผดิ นั้นจะตองประกอบดว ย

29

1. มกี ารพรากบคุ คลไปจากการดูแลของบดิ ามารดา ผูด แู ล หรือผูป กครอง
2. บคุ คลทีถ่ ูกพรากจะเต็มใจหรอื ไมก็ตาม
3. ปราศจากเหตผุ ลอนั สมควร
4. โดยเจตนา
ขอสังเกต
การพรากผูเยาว = การเอาตัวเด็กที่อายุยังไมครบบรรลุนิติภาวะไปจากความดูแลของ
บิดามารดา ผปู กครอง หรอื ผูดแู ลไมวา เดก็ นั้นจะเตม็ ใจหรอื ไมก็ตาม
การพรากผูเยาวอ ายุไมเกิน 13 ป แตไมเกนิ 18 ป โดยผูเยาวไมเต็มใจเปนความผิด ผูท่ี
รับซื้อหรือขายตัวเดก็ ท่ีพรากฯ ตองรับโทษเชนเดียวกับผูพราก ผูที่พรากฯ หรือรับซ้ือเด็กท่ีถูก
พรากฯ ไปเปน โสเภณี เปนเมียนอยของคนอน่ื หรอื เพอ่ื ขม ขืนตองรบั โทษหนกั ขน้ึ
การพรากผเู ยาวอายเุ กนิ 13 ป แตไมเ กนิ 18 ป แมผ เู ยาวจ ะเต็มใจไปดว ย ถานาํ ไป
เพอ่ื การอนาจารหรอื คากาํ ไรเปน ความผดิ เชน พาไปขมขืน พาไปเปน โสเภณี เปน ตน

30

กิจกรรมทา ยบทท่ี 2

กิจกรรมที่ 1 จงตอบคําถามตอไปนี้

1. หากทานมีปญหาเร่ืองสุขภาพทางเพศ และตองการรับคําปรึกษา สามารถติดตอขอรับ
คาํ ปรกึ ษาไดจ ากที่ใดบางใหย กตวั อยา งประกอบ
2. จงยกตวั อยา งความเชื่อผดิ ๆ เร่ืองเพศที่สง ผลตอ สขุ ภาพทางเพศ พรอมแสดงความคิดเหน็
3. หากนายสมชายไดกระทําอนาจารแก ด.ญ.สมหญิง ซ่ึงอายุ 13 ป ตองไดรับโทษ เชน
ใดบา ง
4. นายศกั ดิช์ ายกระทําชําเรา นางสมศรี ซึง่ ไมใ ชภ รรยาตนเอง ตองไดร ับโทษเชน ใดบาง

31

บทท่ี 3
อาหารและโภชนาการ

สาระสําคญั
มีความรูความเขาใจถึงปญหา สาเหตุและการปองกันโรคขาดสารอาหาร ตลอดจน

สามารถบอกหลักการปฏิบัติตนตามหลักสุขาภิบาลดานอาหาร ไดอยางถูกตองเหมาะสมและ
สามารถจัดโปรแกรมอาหารที่เหมาะสมได

ผลการเรียนรทู ค่ี าดหวัง
1. อธิบายปญ หา สาเหตุของโรคขาดสารอาหารได
2. อธบิ ายอาการของโรคขาดสารอาหารได
3. บอกแนวทางการปองกนั โรคขาดสารอาหารได
4. บอกหลกั การและปฏบิ ตั ิตนตามหลักสุขาภบิ าลอาหารไดอยา งเหมาะสม
5. จดั โปรแกรมอาหารทีเ่ หมาะสมสาํ หรบั ตนเองและครอบครัวผสู งู อายแุ ละผปู วยได

ขอบขายเนอ้ื หา
เรือ่ งที่ 1 โรคขาดสารอาหาร
เรื่องที่ 2 หลกั การสขุ าภิบาลอาหาร
เรือ่ งที่ 3 การจดั โปรแกรมอาหารที่เหมาะสมสําหรบั บุคคลกลุมตาง ๆ

32

เร่ืองท่ี 1 โรคขาดสารอาหาร
ประเทศไทยแมจะไดช่ือวา เปน ดินแดนทีอ่ ดุ มสมบรู ณ มีอาหารมากมายหลากหลายชนิด

นอกจากจะสามารถผลิตอาหารพอเลี้ยงประชากรในประเทศไทยแลว ยังมากพอที่จะสงไป
จําหนายตา งประเทศไดปละมากๆ อีกดวย แตกระน้ันก็ตาม ยังมีรายงานวาประชากรบางสวน
ของประเทศเปนโรคขาดสารอาหารอีกจํานวนไมนอย โดยเฉพาะทารกและเด็กกอนวัยเรียน
เด็กเหลานี้อยูในสภาพรางกายไมเจริญเติบโตเต็มที่ มีความตานทานตอโรคติดเชื้อต่ํา
นอกจากน้ีนิสัยโดยสวนตัวของคนไทยเปนสาเหตุหน่ึงที่ทําใหโรคขาดสารอาหาร คนไทยเลือก
รับประทานอาหารตามรสปาก รีบรอนรับประทานเพื่อใหอ่ิมทอง หรือรับประทานตามที่หามา
ได โดยไมคํานึงถึงวามีสารอาหารท่ีใหคุณคาโภชนาการตอรางกายครบถวนหรือไมพฤติกรรม
เหลาน้ีอาจทําใหเกิดโรคขาดสารอาการไดโดยไมรูสึกตัว การเรียนรูเก่ียวกับสาเหตุและการ
ปองกันโรคขาดสารอาหารจะชวยใหเด็กและเยาวชนมีสุขภาพแข็งแรงเติบโตเปนผูใหญที่
สมบรู ณต อ ไป

ดงั นนั้ ถา รา งกายของคนเราไดร ับสารอาหารไมครบถวนหรือปรมิ าณไมเ พียงพอกับความ
ตองการของรา งกาย จะทาํ ใหเ กดิ ความผิดปกติและเกิดโรคขาดสารอาหารได

โรคขาดสารอาหารทส่ี าํ คญั และพบบอ ยในประเทศไทย มีดังนี้
1. โรคลกั ปด ลกั เปด
สาเหตุ เกดิ จากการรับประทานอาหารท่มี ีวติ ามนิ ซีไมเพียงพอ คนท่ีขาดวิตามินซีมักจะ

เจ็บปว ยบอย เนื่องจากมคี วามตา นทานโรคต่ํา
อาการ ออนเพลีย เหงอื กบวมแดง มีเลือดออกตามไรฟนปวดกลามเนื้อและปวดในขอ ถาเปน

นานๆ อาจเปนโรคโลหติ จาง
การปองกัน รับประทานอาหารท่ีทีวิตามนิ ซใี หเพียงพอ ไดแก ผลไมสดและผักสดตางๆ

เชน มะขามปอม มะเขือเทศ ฝร่ัง กลว ย มะรมุ ผกั ชี ถัว่ งอก กะหล่ําปลี เปน ตน
2. โรคคอพอก
สาเหตุ เกิดจากรางกายขาดสารไอโอดีน หรือรับประทานผักดิบที่ไปยับยั้งการทํางาน

ของสารไอโอดนี เชน ผกั กะหล่ําปลี กะหลา่ํ ดอก
อาการ ตอ มไทรอยดจ ะบวมโต เสยี งแหบ เหนอื่ ยงา ย หายใจและกลืนอาหารลําบาก
การปองกัน รับประทานอาหารทะเลใหมาก เชน กุง หอย ปู ปลา เปนตน ถาไมสามารถหา

อาหารทะเลไดควรบริโภคเกลืออนามัย ซ่ึงเปนเกลือสมุทรผสมไอโอดีนที่ใชในการประกอบ

33

อาหารแทนได นอกจากนี้ควรหลีกเล่ียงอาหารที่มีสารขัดขวางการใชไอโอดีน เชน กะหล่ําปลี
ดบิ

3. โรคขาดธาตุไอโอดนี หรอื โรคเออ
สาเหตุ เกดิ จากการรับประทานอาหารที่มีไอโอดีนตํ่าหรืออาหารที่มีสารขัดขวางการใช
ไอโอดีนในรา งกาย
อาการ พัฒนาทางรางกายและจติ ใจ รา งกายเจรญิ เติบโตชา เตย้ี แคระแกร็น สตปิ ญ ญา
เสอื่ ม อาจเปนใบห รอื หูหนวกดว ย
การปองกัน รับประทานอาหารทะเลใหมาก เชน กุง หอย ปู ปลา เปนตน ถาไม
สามารถหาอาหารทะเลไดควรบริโภคเกลืออนามัย ซึ่งเปนเกลือสมุทรผสมไอโอดีน ท่ีใชในการ
ประกอบอาหารแทนได นอกจากนคี้ วรหลีกเลยี่ งอาหารที่มีสารขัดขวางการใชไอโอดีน เชน พืช
ตระกูลกะหล่าํ ปลี ซ่ึงกอนรับประทานควรตมเสยี กอ น ไมค วรรบั ประทานดิบ ๆ
4. โรคตาฟาง
สาเหตุ เกดิ จากรางกายขาดวติ ามนิ เอ
อาการ มองไมเห็นภาพในทมี่ ืดหรือที่มีแสงสลวั ตาสแู สงจาไมไ ด เคืองตา นํ้าตาไหล
การปอ งกัน รบั ประทานอาหารที่มีวิตามินเอใหเพียงพอ เชน ไขแดง นํ้ามันตับปลา นม
เนย ผกั ใบเขียวเขมและและผักทม่ี ีสเี ลอื ง เชน ผักบุง ตําลงึ คะนา ฟกทอง มะละกอสุก มะมวง
สุก มะเขือเทศ โดยการรับประทานผักท่ีปรุงดวยนํ้ามัน ซ่ึงจะชวยในการดูดซึมวิตามินเอใน
รา งกาย
5. โรคโลหิตจางจากการขาดธาตุเหล็ก
สาเหตุ เกดิ จากความตองการธาตุเหลก็ สูงจากการเปลยี่ นแปลงทางสรีรวทิ ยา โดยเฉพาะ
ผูห ญงิ ทม่ี ีประจําเดือน การไดรับธาตุเหล็กจากอาหารไมเพียงพอ การสูญเสียเลือด การเปนพยาธิ
โดยเฉพาะพยาธปิ ากขอ การเปนแผลในกระเพาะอาหาร เปน รดิ สีดวงทวาร
อาการ เบื่ออาหาร ออนเพลีย หงุดหงิด มึนงง ปวดศีรษะ ผิวหนังซีด เล็บเปราะ ถาไม
รักษาจะมีผลเสยี ตอความจําและสมาธใิ นการเรียนรู
การปอ งกนั รบั ประทานอาหารทม่ี วี ติ ามินเอใหเพยี งพอ เชน ไขแ ดง นํ้ามันตับปลา นม
เนย ผกั ใบเขียวเขมและผกั ที่มีสเี หลอื ง เชน ผกั บงุ ตาํ ลงึ คะนา ฟก ทอง มะละกอสกุ มะมวงสุก
มะเขอื เทศ โดยการรบั ประทานผักทป่ี รุงดวยนํา้ มัน ซึ่งจะชว ยในการดดู ซมึ วิตามนิ เอในรา งกาย

34

6. โรคกระดกู ออ น
สาเหตุ เกิดจากรางกายขาดวิตามินดีและแคลเซียม
อาการ ออนเพลยี ปวดกระดกู ขาจะคดและโคง จะเห็นปุมกระดูกนูนตามรอยตอของ
กระดูกซีโ่ ครงดานหนา และรางกายเจริญเตบิ โตชา
การปอ งกนั รับประทานอาหารที่มีวิตามินดีและแคลเซียม ไดแก นมสดและผลิตภัณฑ
จากนม เตาหู ปลาเล็กปลานอย ผักใบเขียวเขม และควรใหรางกายไดรับแสงแดดในตอนเชา
และเยน็
7. โรคเหนบ็ ชา
สาเหตุ เกิดจากรางกายขาดวิตามนิ บี 1
อาการ เบ่ืออาหาร ปวดกลามเนื้อบริเวณนอง รูสึกชาตามปลายประสาท เชน มือเทา
ออ นเพลยี เทาไมมีแรง ลกุ เดนิ ไมไ ด และอาจมีอาการทางหัวใจ เชน หอบเหน่ือยงายหรือหัวใจ
วาย
การปอ งกนั รบั ประทานอาหารท่ที ีวติ ามินบี 1 เชน ขาวแดง ขาวซอมมอื เนือ้ หมู ปลา
ไข ถั่วเมลด็ แหง
8. โรคปากนกกระจอก
สาเหตุ เกิดจากการรับประทานอาหารที่มีวติ ามินบี 2 ไมเ พยี งพอ
อาการ เปนแผลหรือรอยแตกที่มุมปากท้ังสองขางหรือซอกจมูกมีเกล็ดใสเล็กๆ ล้ินมีสีแดงกวา
ปกติและเจ็บ หรือมีแผลท่ีผนังภายในปาก รูสึกคันและปวดแสบปวดรอนที่ตา อาการเหลานี้
เรียกวา โรคปากนกกระจอก คนท่ีเปนโรคน้ีจะมีอาการ ออนเพลีย เบื่ออาหารและอารมณ
หงุดหงดิ
การปองกัน รับประทานอาหารที่มีวิตามินบี 2 ใหเพียงพอและเปนประจํา เชน นมสด
นมปรงุ แตง นมถวั่ เหลอื ง นํ้าเตา หู ถัว่ เมลด็ แหง ขาวซอ มมือ ผกั ผลไม เปน ตน
สรปุ การขาดสารอาหารประเภทใดประเภทหน่ึงหรือหลายๆ ประเภท นอกจากจะมีผล
ทําใหรางกายไมสมบูรณแข็งแรงและเปนโรคตางๆ ไดแลว ยังทําใหเปนอุปสรรคตอการ
ดํารงชีวิต อีกทั้งยังมีผลกระทบตอสุขภาพของประชากรโดยตรง ซึ่งจะมีผลตอการพัฒนา
ประเทศในท่สี ุด ดงั นน้ั จงึ จําเปน อยา งย่งิ ท่ที ุกคนควรเลอื กรบั ประทานอาหารอยางครบถวนตาม
หลกั โภชนาการ ซึง่ ไมจ าํ เปนตองเปนอาหารที่มรี าคาแพงเสมอไป แตควรรับประทานอาหารให
ไดสารอาหารครบถวนในปริมาณท่ีพอเพียงกับรางกายตองการในแตละวัน น่ันคือ
หากรบั ประทานใหดีแลวจะสง ผลถึงสุขภาพความสมบูรณแข็งแรงของรางกาย

35

เรื่องที่ 2 การสุขาภบิ าลอาหาร

การสขุ าภบิ าลอาหาร (Food Sanitation) หมายถึง การดําเนินการดวยวิธีการตางๆ
ท่ีจัดการเกี่ยวกับอาหารทั้งในเร่ืองของการปรับปรุง การบํารุงรักษาและการแกไขเพื่ออาหาร
ทีบ่ รโิ ภคเขา ไปแลว มผี ลดตี อ สุขภาพอนามัยโดยใหอาหารมีความสะอาด ปลอดภัยและมีความ
นาบริโภค

อาหาร หมายความวา ของกินหรือเครื่องคํ้าจนุ ชีวติ ไดแก
1. วัตถุทุกชนิดท่ีคนกิน ด่ืม อม หรือนําเขาสูรางกายไมวาดวยวิธีใดๆ หรือในรูป
ลักษณะใดๆ แตไ มร วมถงึ ยา วตั ถอุ อกฤทธติ์ อจติ และประสาท หรอื ยาเสพติดใหโ ทษ
2. วัตถทุ ี่มุง หมายสําหรับใชหรอื ใชเ ปนสวนผสมในการผลิตอาหาร รวมถึงวัตถุ เจือปน
อาหาร สี และเครอ่ื งปรงุ แตงกล่นิ – รส

ความสําคญั ของการสขุ าภิบาลอาหาร
อาหารเปน ปจ จัยสําคัญของมนุษย ทุกคนตองบริโภคอาหารเพื่อการเจริญเติบโตและ

การดํารงชีวิตอยูได แตการบริโภคอาหารน้ันถาคํานึงถึงคุณคาทางโภชนาการความอรอย
ความนาบริโภคและการรับประทานใหอ่ิมถือไดวาเปนการไมเพียงพอและส่ิงสําคัญที่ตอง
พจิ ารณาในการบริโภคอาหารนอกเหนอื จากที่กลาวแลว คือความสะอาดของอาหารและความ
ปลอดภัยตอ สุขภาพของผบู ริโภค ทง้ั นีเ้ พราะวาอาหารท่ีเราใชบริโภค แมวาจะมีรสอรอยแตถา
เปน อาหารสกปรกยอมจะมีอนั ตรายตอ สุขภาพของผบู รโิ ภค กอ ใหเกดิ อาการปวดทอง อุจจาระ
รวง อาเจียน เวียนศีรษะ หนามืด ตาลาย เปนโรคพยาธิทําใหผอม ซูบซีด หรือแมแตเกิดการ
เจ็บปว ยในลกั ษณะเปนโรคเรอ้ื รัง โรคที่เกิดนี้เรียกวา “โรคที่เกิดจากอาหารเปนสื่อนํา” ลักษณะ
ความรนุ แรงของการเปนโรคน้ี ข้ึนอยูก บั ชนิดและปริมาณของเชอื้ โรค หนอนพยาธิ หรือสารพิษ
บริโภคเขาไปควรแกปญหาดวยการใหคนเราบริโภคอาหารท่ีสะอาดปราศจากเชื้อโรค
หนอนพยาธิและสารพิษ นั่นคือจะตอง มีการจัดการและควบคุมอาหารใหสะอาด เรียกวา
การสุขาภบิ าล

การปนเปอ น จําแนกออกเปน 2 ประเภท คอื
1. พิษที่เกิดขึ้นโดยธรรมชาติของอาหาร เชน เห็ดพิษ ปลาปกเปา แมงดาทะเล

มันสําปะหลงั ดบิ หอยบางชนิด เปนตน
2. พษิ ทเ่ี กดิ จากอาหารท่ีมีสารพษิ เจือปน แบง ออกไดเปน 5 ประเภท

36

2.1 พิษจากจุลินทรียในอาหาร เชน แบคทีเรีย ทําใหเกิดอหิวาตกโรค โรคบิด
(ไมมีตวั ) โรคไขร ากสาดนอย (ไขไทฟอยด) ฯลฯ เช้ือไวรัส เชน โรคตับอักเสบ โรคไขสันหลัง
อกั เสบ และโรคคางทมู เชือ้ รา เชน พิษจากสารอัลฟา ทอกซิน ปรสิต (พยาธชิ นิดตางๆ)

2.2 โลหะเปน พิษในอาหาร ปลาสามารถสะสมความเขมขนของสารปรอทที่โรงงาน
ปลอยลงแมนํ้าลาํ คลอง หรือจากภาชนะพลาสตกิ หรอื กรรมวธิ ใี นการผลิตท่ีตอ งใชโลหะ เชน
สผี สมอาหาร น้าํ สมสายชู อาหารกระปอ ง

2.3 พิษจากยาฆาแมลงตกคาง เชน ผักชนิดตางๆ ผูที่บริโภคนิยมบริโภค ปลาเค็ม
ผขู ายมักจะใสส ารดีดที ปี อ งกันหนอนและแมลงวัน

2.4 การใชร งั สีแกมมา ฆา เช้ือจลุ ินทรียใ นอาหาร ลดปรมิ าณเนาเสยี และยดื อายุการ
เก็บอาหารสด หรือการทดลองระเบิดปรมาณูมักจะกระจายสูอากาศ และนํ้าอยางกวางขวาง
และรวดเร็ว

2.5 พิษจากวัตถุเจือปนในอาหาร เชน สีผสมอาหาร และสารปรุงแตงรส เชน
รสหวานจากสารขณั ฑสกร สารชูรส สารบอแรกซ นํ้าปลา นํ้าสม ปรงุ รส สารกนั บูดเปน ตน

กระบวนการทอ่ี าหารถูกปนเปอ น
วิธีการจดั การสุขาภบิ าลอาหาร ดาํ เนนิ การในเร่ืองดงั ตอ ไปน้ี
1.การเลอื กซอ้ื อาหารสด
1.1 ผักและผลไม เลอื กทม่ี ีสภาพดี สด สะอาด ไมช้ํา ไมเนา ไมมีคราบตกคางของ

ยาฆา แมลง การเลือกซื้อควรคํานึงถงึ คุณคา ทางอาหาร ถกู ตอ งตามฤดูกาล
1.2 เนือ้ สตั วชนิดตา ง ๆ สด สะอาด สไี มคลํา้ ไมม ีกลนิ่ และอยูในสภาพดี เชน เนื้อ

หมู เนื้อวัว ไมมีกล่ินเหม็นเปร้ียวหรือเปนเมือกล่ืน ถามีการเนาเสีย เนื้อวัวจะเสียจากขาง
นอกเขาขางใน สวนเนือ้ หมูจะเสียจากขา งในออกมาขางนอก (จึงใหใชมีดจิ้มดมดู) และสังเกต
ดตู อ งไมมีตัวออ นของพยาธติ วั ตดื เปน เม็ดสีขาวคลายเมด็ สาคู

1.3 ปลา เหงือกมีสีแดง ครีบเหงือกปดสนิท บริเวณใตทองสะอาด ไมมีกลิ่นเหม็น
และเมือก ตาเปดโตเต็มที่ เกลด็ ตอ งเปนมนั

1.4 หอย เปลือกจะตอ งปดแนน ไมมีกลิ่นเหม็น เปลือกตองไมมเี มือก
1.5 กงุ หวั และหางจะตอ งไมเ ปน สชี มพู ลาํ ตวั แนน ดูสดใส
1.6 ปู ควรเลอื กซื้อปูท่ีมชี วี ิตกดดูตรงทอ ง ถา เน้อื แนนจะแขง็ กดไมล ง
1.7 เน้ือเปด และไก ตองไมม กี ลน่ิ เหม็น ไมม รี อยชํา้

37

1.8 ไขส ด ผวิ เปลือกไขเรยี บไมเปน มัน ไมม ีรอยแตกรา วและสะอาด เมอ่ื สอ งดจู ะเหน็
ฟองอากาศขา งใน

2. การเลอื กซือ้ อาหารแหง
พริกแหง หอม เคร่ืองเทศ ปลาแหง ปลาเค็ม ขาว ถั่ว หรืออาหารเม็ดแหงตาง ๆ
ควรเลือกไมมีเชื้อรา สารพิษชนิดน้ีชื่อ “อะฟลาท็อกซิน” เช้ือราชนิดน้ีทนความรอนไดดีและ
เปนสาเหตทุ ที่ ําใหเกิดมะเร็งตับ และสารกันบูดท่ีพบมากในอาหารแหง เชน กุงแหง ปลาเค็ม
เน้ือเค็ม ควรเลือกซ้อื ทีไ่ มช นื้ และไมมีกล่ินเหม็นหืน
3. การเลอื กซอ้ื อาหารกระปอ ง
ดูลกั ษณะกระปอ งควรใหม ไมบ บุ บวม ไมมีรอยรวั่ ไมม ีมสี นมิ
4. การเลอื กใชส ผี สมอาหาร
สีผสมอาหารแบง ออกเปน 2 ชนิด ไดแก สีจากธรรมชาติ เชน สเี ขียวจากใบเตย สีมวง
น้ําเงนิ จากดอกอญั ชัน สีแดง ชมพูจากดอกกหุ ลาบ สีทีส่ ังเคราะหจากสารเคมี สีประเภทนี้เปน
อันตรายตอรางกาย ดังน้ันเพื่อความปลอดภัยควรเลือกรับประทานอาหารท่ีไมใสสี หรือใชสี
จากธรรมชาตจิ ะไมเปนอันตรายตอ รางกาย

การปรุงและจําหนา ย
1. การเตรียมอาหาร ควรคํานึงถึงความสะอาดของภาชนะท่ีนํามาใสการรักษาคุณคา

อาหารและความปลอดภัยของอาหาร เชน การลางภาชนะที่นํามาใชทุกครั้ง การลางผักควรลาง
กอนมานํามาห่นั เพ่ือรักษาคุณคา วติ ามนิ การลางเนอื้ สตั ว ไมควรนําไปแชน าํ้ ควรลางแลวนํา
ขึน้ ทันที

2. การปรุงอาหาร อาหารแตละชนิดมักมีวิธีการปรุงไมเหมือนกัน แตตองคํานึงถึง
ความสะอาด ปลอดภัย คุณภาพ ปริมาณและรสชาติของอาหารเปนหลักควรปรุง ใหสุกดวยความ
รอ น ใชเวลานานเพียงพอทําลายเช้ือโรคพยาธิ ผูประกอบการอาหารควรปฏิบัติตามสุขวิทยา
สวนบุคคลกอนทําอาหารทุกคร้ัง ลางมือใหสะอาดทุกคร้ังกอนลงมือปรุงอาหาร ไมพูดคุย
ไอ จาม

3. การจําหนายอาหาร ภาชนะท่ีนํามาจําหนายอาหารควรสะอาด และปดมิดชิดกัน
แมลงวันไตตอม ผูจําหนายจะตองคํานึงถึงความสะอาด การหยิบจับอาหารควรใชอุปกรณใน
การหยบิ จบั อาหาร ไมควรใชมือหยิบอาหารโดยตรง

38

4. การเสรฟิ อาหาร เปน ข้นั ตอนทีม่ ีความสําคัญ เพราะอาจทําใหอาหารที่ปรุงแลวเกิด
ป นเ ป อ น แ ล ะ เ ป น อั น ต ร า ย ต อ สุ ข ภ า พ ผู เ ส ริ ฟ อ า ห า ร ค ว ร เ ป น ผู ที่ มี สุ ข ภ า พ ดี
ไมเ ปนโรคตดิ ตอ ควรลา งมือใหสะอาดทุกครงั้ ตัดเลบ็ สนั้ ผมหวีเรยี บรอ ย (ควรมีผาคลุมผมหรือ
หมวกและผากันเปอน) เวลาไอ จามควรมีผาปดปากปดจมูก หลังจากใชหองนํ้า
หองสวม ควรลา งมือถสู บูเสมอ การเสรฟิ ชอน สอม ตะเกยี บ ควรหยบิ เฉพาะดาม แกวน้ํา จาน
ชาม หยบิ โดยระวงั มใิ หนิว้ มอื สัมผสั กบั อาหาร

5. การลา งและเกบ็ ภาชนะ ควรแยกขยะแหง และขยะเปย ก จําพวกเศษอาหารออกจาก
กนั แลว ลางภาชนะดวยนํ้ายาลางจาน ลางนํ้าใหสะอาดจนไมมีคราบมันติด ผึ่งใหแหงแลวเก็บ
เขาตใู หเ รียบรอ ย

6. การเก็บอาหาร คํานงึ การเก็บเพื่อไมใหบดู เนา เสยี หรืออาหารเสอ่ื มคณุ ภาพ
ไดแก อุณหภูมิ ความช้ืน และสภาพของอาหาร ซึ่งเปนสาเหตุของอาหารบูด เนา เสียได
อาหารแหงควรเก็บในภาชนะท่สี ะอาด แหง ปกปดมิดชดิ

เรอื่ งที่ 3 การจดั โปรแกรมอาหารใหเ หมาะสมกบั บคุ คลกลมุ ตา งๆ
สารอาหารประเภทตางๆ มีความจําเปนตอรางกาย โปรตีน คารโบไฮเดรตและไขมัน

เปน สารอาหารทใี่ หพ ลังงาน และรางกายมีความตองการเปนปริมาณมาก สวนวิตามินและแร
ธาตุบางชนิดไมใหพลงั งานแตจาํ เปนสําหรับการทาํ งานของระบบตาง ๆ ในรางกายชวยปองกัน
โรคภยั ไขเจบ็ ทาํ ใหดํารงชีวิตอยูไดอยางมีความสุข มนุษยแตละเพศแตละวัยตองการพลังงาน
และสารอาหารประเภทตางๆ ในปรมิ าณไมเทากัน ดังน้ันในการเลอื กรบั ประทานอาหาร จึงควร
เลือกใหพอเหมาะกบั เพศ วยั ของแตละบุคคล

1. อาหารสําหรบั ทารก นํา้ นมมารดาเปนอาหารท่ีเหมาะสมสําหรับการเลี้ยงทารกเปน
อยา งดี ในระยะทีม่ ารดาเร่มิ มีน้าํ นม นํ้านมที่ออกมาจะมสี ีเหลืองออน เรียกวานาํ้ นมเหลือง ซึ่งมี
ประโยชนต อ ทารกมาก การใหทารกกินนมมารดามีขอดี คือ สะดวกตอการใหและโอกาสท่ีจะ
ติดเชื้อนอ ยกวาเด็กทก่ี ินนมผสม การเลย้ี งทารกดวยนมผง ควรเลี้ยงเมอื่ จาํ เปน จรงิ ๆ เทา นั้น

2. อาหารสาํ หรับเด็กกอ นวัยเรยี น เด็กกอนวยั เรยี นมีความตองการอาหารทุกชนิด เชน
เนื้อสตั ว นม ไข ขาว แปง นาํ้ ตาล ผัก ผลไมแ ละไขมัน เชนเดียวกับผูใหญ เพื่อใหไดสารอาหาร
ครบถวนตามที่รางกายตองการ แตเลือกประเภทและปริมาณของอาหารที่แตกตางไปตาม
รูปรางและน้ําหนักของรางกายแตละวัย ดังน้ัน จึงควรเอาใจใสดูแลเด็กใหไดอาหารอยาง
เพียงพอ ไมปลอยใหเด็กเลือกรับประทานอาหารเองตามความพอใจ ซึ่งเด็กในวัยน้ีหาก

39

รบั ประทานอาหารไดถกู สว นตามความตอ งการของรางกาย จะทําใหร างกายเจริญเตบิ โตข้ึนเปน
เด็กท่สี มบูรณตอไปในอนาคต

3. อาหารสําหรับเดก็ วัยเรียน มลี ักษณะเชนเดยี วกับเด็กกอ นวยั เรยี น เพียงแตจะเพ่ิม
ปริมาณข้นึ ใหสมสว นกับความเจริญเติบโตของเด็กวัยเรียนเทา นน้ั

4. อาหารสําหรับวัยรุน วัยรุนเปนวัยท่ีรางกายเติบโตเร็ว ความสูงและน้ําหนักเพิ่มขึ้น
มากและเปนวัยที่ใชพลังงานมากในการทํากิจกรรมประจําวัน จึงจําเปนตองไดรับอาหารที่มี
ประโยชนในปริมาณท่ีเพียงพอ เพ่ือใหรางกายเจริญเติบโตเต็มที่และเปนผูใหญท่ีมีสุขภาพ
สมบรู ณ โดยรบั ประทานอาหารใหเ ปนเวลา วนั ละ 3 มือ้ ในปรมิ าณที่พอดกี ับความตอ งการของ
รา งกาย พยายามรบั ประทานอาหารหลายๆ อยางในแตละมอื้ ใหครบ 5 หมู

5. อาหารสาํ หรับผูส งู อายุ ควรคาํ นึงถึงผูสูงอายุเปนรายบุคคล เพราะผูสูงอายุ แตละ
บคุ คลอาจจะชอบอาหารไมเหมือนกัน บางครั้งไมจําเปนวาทุกม้ือจะตองไดรับสารอาหารครบ
ทกุ ประเภทอยใู นม้อื เดียว

5.1. ในการจัดอาหารอาจจะตองแบงอาหารใหเปนอาหารม้ือยอย 4–5 ม้ือ เพ่ือลด
ปญหาการแนนทอ ง

5.2. อาหารควรจะเปนอาหารออน ยอยงาย รสไมจัด ถาเปนผักควรจะห่ันเปนชิ้น
เล็กๆ น่ึงหรือวาตมใหน่ิมพยายามหลีกเล่ียงอาหารที่ทําใหเกิดแกส หรือทองอืด เชน ถ่ัวบาง
ประเภท เปน ตน

5.3. อาหารควรเปนอาหารทมี่ ีคณุ ภาพ ไมไดผานขบวนการขัดสีและควรไดโปรตีน จากปลา
เปน ตน

5.4. เนนใหใชวิธีการน่ึงมากกวาทอด เพื่อลดปริมาณไขมันที่รางกายจะไดรับเกินเขา
ไป

5.5. อาหารเสริมท่ีแนะนํา ควรเสริมผักและผลไมใหมากขึ้น เชน ตําลึง ผักบุง คะนา
มะเขือเทศสม เขียวหวาน กลวยสุก มะละกอสุก เปนตน จะชวยเพ่ิมใหผูสูงอายุไดรับกากใย
ชว ยใหร ะบบขบั ถายดี

5.6. การจดั อาหารใหม ีสีสนั นารับประทาน โดยพยายามใชส ที เ่ี ปนธรรมชาติ ปรุงแตง
ใหอาหารใหนารับประทาน อาหารที่จัดใหควรจะอุนหรือรอนพอสมควร เพ่ือเพ่ิมความอยาก
อาหารใหมาก

5.7. ไมค วรใหผูสูงอายุรบั ประทานอาหารรสเผ็ดจัด จะเกิดอาการปวดมวนทอง หรือ
ทานแลว เกดิ ความรูสกึ ไมสบายตัว อาจจะทาํ ใหเ กดิ ผลเสยี ตอทางเดินอาหารได

40

6. อาหารสําหรับผูปวย คนเราเม่ือเจ็บปวยยอมจะตองดูแลเรื่องสุขภาพอนามัย
โดยเฉพาะเรอ่ื งอาหารเปน พิเศษ ผูป วยมีลักษณะการเจบ็ ปวยทีแ่ ตกตางกนั ยอมตอ งการบริโภค
อาหารที่แตกตางกนั ดังน้ี

6.1. อาหารธรรมดา สําหรับผูปวยธรรมดาท่ีไมไดเปนโรครายแรงที่ตองรับประทาน
อาหารเฉพาะจะเปนอาหารท่ีมีลักษณะและสวนประกอบเชนเดียวกับอาหารปกติ เปนอาหาร
หลกั 5 หมู ใหไ ดส ารอาหารเพยี งพอกับความตองการของรางกาย

6.2. อาหารออน เปนอาหารสําหรับผูปวยท่ีไมสามารถเค้ียวไดตามปกติ ผูปวย
ภายหลังการพักฟน หรือผูปวยท่ีเปนโรคเก่ียวกับทางเดินอาหารอยางเฉียบพลัน เชน ทองรวง
บดิ เปนตน อาหารประเภทนจ้ี ะเปนอาหารท่ีมีเนื้อนิ่ม มีรสออน ยอยงาย ไมมีกากแข็งหยาบ
ไมม ันจัด เชน นม ครมี ไขท ุกชนดิ ทไี่ มใชวธิ ีทอด ปลานึ่งหรอื ยา ง เนอ้ื บด ไกตมหรือตุน ซุปใส
แกงจืด ผกั ท่มี ีกากนอยและไมม กี ลิ่นฉุนตมสุกบดละเอยี ด นาํ้ ผลไมคั้น กลวยสกุ เปน ตน

6.3. อาหารเหลว เปนอาหารสําหรับผูปวยท่ีพักฟนหลังผาตัดและผูปวยที่เปนโรค
เกี่ยวกบั กระเพาะอาหารและลําไส เปนอาหารทีย่ อยงา ย ไมม ีกาก มี 2 ชนดิ คอื

6.3.1. อาหารเหลวเชน นํ้าชาใสมะนาวและน้ําตาล ซุปใสที่ไมมีไขมัน น้ําขาวใส
สารละลายน้าํ ตาลหรอื กลโู คส เปนตน ซึง่ จะใหรบั ประทานทีละนอยทุก 1–2 ชั่วโมง เมื่อผูปวย
รบั ประทานไดม ากขึ้นจึงคอ ยเพิม่ ปรมิ าณ

6.3.2. อาหารเหลวขน เปนของเหลวหรือละลายเปน ของเหลว เชน นํ้าขาวขน ขาวบด
หรอื เปยก เคร่อื งด่มื ผสมนม น้าํ ผลไม น้ําตม ผกั ไอศกรีม ตับบดผสมซุป เปนตน

6.3.3. อาหารพิเศษเฉพาะโรค เปนอาหารที่จัดข้ึนตามคําสั่งแพทย สําหรับโรค
บางชนดิ ทตี่ องระมดั ระวังหรือควบคุมอาหารเปนพิเศษ เชน อาหารจํากัดโปรตีนสําหรับผูปวย
โรคตับบางอยางและโรคไตเร้อื รัง อาหารกากนอยสําหรับผูปวยอุจจาระรวงรุนแรง อาหารกาก
มากสาํ หรบั ผูทล่ี าํ ไสใ หญไมทาํ งาน อาหารแคลอรีตํ่าสําหรับผูปวยโรคเบาหวาน อาหารโปรตีน
สูงสําหรับผูปว ยทขี่ าดโปรตีนหรือหลงั ผา ตดั อาหารจําพวกโซเดียมสําหรับผปู วยโรคหวั ใจ

7. อาหารสําหรับผูท่ีออกกําลังกาย คนท่ีออกกําลังกายโดยปกติตองใชพลังงานจาก
รางกายมาก จึงตองการอาหารท่ีใหพลังงานมากกวาปกติ ดังนั้น ผูท่ีออกกําลังกายจึงควร
รับประทานอาหารใหเ หมาะสม ดงั นี้

7.1. อาหารกอ นออกกําลังกาย กอนออกกําลังกายคนเราไมควรรับประทานอาหารเพราะจะทํา
ใหเกิดอาการจุก เสียด แนนและไมสามารถออกกําลังกายได กอนการออกกําลังกายควรให
อาหารยอยหมดไปกอน ดงั นนั้ อาหารมือ้ หลักทรี่ ับประทานควรรับประทานกอนการออกกําลัง

41

กาย 3 – 4 ช่ัวโมง อาหารวางควรรับประทานกอนออกกําลังกาย 1 – 2 ชั่วโมง อาหาร
ที่รับประทานควรเปนอาหารท่ีมีไขมันต่ํา และมีโปรตีนไมมากนัก มีคารโบไฮเดรตคอนขางสูง
นอกจากนั้น ควรหลกี เล่ียงการรบั ประทานอาหารท่ีทําใหเกิดแกสในกระเพาะอาหาร เชน ของ
หมกั ดอง อาหารรสจดั เปนตน

7.2. อาหารระหวางการออกกําลังกาย ปกติในระหวางการออกกําลังกาย รางกายจะขับ
เหงื่อเพ่ือระบายความรอนและของเสียออกจากรางกาย ผูท่ีออกกําลังกายควรด่ืมนํ้าหรือ
เคร่ืองดื่มที่มเี กลือแร เพอื่ ทดแทนน้ําและเกลือแรท่ีสูญเสียไปในระหวางออกกําลังกาย และไม
รับประทานอาหาร เพราะจะทําใหเ กิดอาการจดุ เสยี ด แนน และอาหารไมยอย ซ่ึงเปนอุปสรรค
ในการออกกําลังกาย

7.3. อาหารหลังการออกกําลังกาย การออกกําลังกายจะทําใหคนเราสูญเสียพลังงาน
ไปตามระยะเวลาและวิธกี ารออกกําลังกาย หลังการออกกําลังกายจึงควรรับประทานอาหารท่ี
ใหพ ลังงานเพ่ือชดเชยพลังงานท่ีสูญเสียไป การออกกําลังกายบางประเภทตองการสารอาหาร
เพอื่ ชดเชยพลงั งานท่สี ญู เสียไปและสรา งเสริมพลงั งานท่ีจะใชในการออกกําลังกายในคร้ังตอไป
ดวยจึงตอ งรับประทานอาหารที่มีสารอาหารเหมาะสมในปรมิ าณทเี่ พียงพอ

42

กจิ กรรมทายบทท่ี 3

กจิ กรรมที่ 1 จงตอบคําถามตอไปนี้
1. ใหผ เู รยี นอธิบายสาเหตุ อาการ และการปองกันโรคทีเ่ กิดจากการขาดสารอาหารมา 1 โรค
2. จงอธบิ ายหลกั การจดั อาหารสาํ หรบั ผูส งู อายุ
3. จงอธบิ ายการเลือกซื้ออาหารสดมา 3 ชนิด

กจิ กรรมที่ 2 จงเลือกคาํ ตอบท่ีถกู ตอ งท่ีสดุ เพียงคาํ ตอบเดยี ว

1. โรคเหนบ็ ชาเกิดจากการขาดสารอาหารชนดิ ใด

ก. วิตามนิ เอ ค. วิตามินบี 2

ข. วติ ามนิ บี 1 ง. วิตามนิ ดแี ละแคลเซยี ม

2. นายแดงมอี าการออนเพลีย เหงอื กบวมแดง มีเลือดออกตามไรฟน ปวดกลา มเนอ้ื และ

ปวดในขอ เปน อาการของการขาดสารอาหารประเภทใด

ก. วิตามินซี ค. ธาตเุ หล็ก

ข. วติ ามนิ เอ ง. สารไอโอดีน

3. พษิ ของเชอ้ื โรคชนิดใดท่ีทาํ ใหเกดิ โรคตับอักเสบ

ก. แบคทีเรยี ค. ไวรัส

ข. เช้ือรา ง. ปรสติ

4. สารอะฟลาทอ็ กซิน (Alfatoxin) เปน สาเหตทุ ่ที าํ ใหเ กิดโรคใด

ก. วณั โรค ค. โรคมะเรง็ ปอด

ข. โรคมะเร็งตบั ง. ไขสันหลังอกั เสบ

43

บทท่ี 4
การเสริมสรางสุขภาพ

สาระสําคญั
มีความรูในเรื่องการวางแผนพัฒนาและเสริมสรางสุขภาพของตนเอง และครอบครัว

ตลอดจนรวมกจิ กรรมเสริมสรางสขุ ภาพของชุมชนอยางสมํา่ เสมอ และสามารถบอกถึงหลักการ
และรูปแบบของวธิ กี ารออกกําลังกายของตนเอง ผอู ืน่ และชุมชนไดอยา งถูกตอ งเหมาะสม
ผลการเรยี นรทู คี่ าดหวัง

1. ประเมินภาวะสุขภาพของตนเองและครอบครัวได
2. วางแผนพฒั นาและเสริมสรา งสุขภาพของตนเองและครอบครวั ไดอ ยางเหมาะสม
3. มสี วนรว มในกิจกรรมสรางเสริมสขุ ภาพของชมุ ชน
4. บอกหลกั การ รปู แบบ วธิ ีการของการออกกาํ ลังกายเพ่ีอสขุ ภาพไดอยา งถูกตอง
5. ระบแุ นวทางการออกกําลังกาย เพ่ือสขุ ภาพทเ่ี หมาะสมกับบคุ คลและวยั ตาง ๆ
ขอบขายเนอ้ื หา
เรอื่ งท่ี 1 การรวมกลมุ เพ่อื เสรมิ สรางสขุ ภาพในชมุ ชน
เรื่องที่ 2 การออกกาํ ลังกายเพอ่ื สขุ ภาพ