__________________________________________________________
21.1. Шалгагдагч этгээд хууль тогт
захиргааны хэм хэмжээний болон бусад эрх зүй
зөрчсөн, хуулиар хүлээсэн албан үүргээ биелүүлээгү
алдаа зөрчлийг таслан зогсоох, давтан гаргуулахгүй
талаар байгууллага, албан тушаалтанд албан шаар
өгнө.
21 21 дүгээр 21.2. Шалгагдагч этгээд төсөв, санхүү, ня
зүйл.Албан бодох бүртгэлийн үйл ажиллагаа болон төсвийн о
шаардлага өгөх, бүрдүүлэх, зарцуулах, төрийн өмч, хөрөнгө олж бэ
төлбөрийн акт ашиглах, зарцуулах, хадгалах, хамгаалахтай холб
тогтоох хууль тогтоомж, захиргааны хэм хэмжээний болон
эрх зүйн акт зөрчсөн бол төлбөрийн акт тогтооно.
21.3.Төрийн аудитын байгууллага энэ ху
21.1, 21.2-т заасны дагуу өгсөн албан шаар
тогтоосон төлбөрийн акт нь аудитын тайлангийн са
хэсэг байна.
21.4.Албан шаардлага өгөх, төлбөрийн акт т
журмыг Монгол Улсын Ерөнхий аудитор батална.
22 дугаар 22.1.Төрийн аудитын байгууллага
зүйл.Албан шаардлага, төлбөрийн актыг шалгагдагч этгээд боло
22 шаардлага, хууль ёсны ашиг сонирхол нь хөндөгдөж болз
төлбөрийн актыг аудитад хамрагдагчид Захиргааны ерөнхий хуульд з
мэдэгдэх журмаар мэдэгдэнэ.
23 23 дугаар 23.1.Төрийн аудитын байгууллага хүчин төг
зүйл.Албан болсон албан шаардлага, төлбөрийн актыг Захир
шаардлага, ерөнхий хуулийн 82, 83 дугаар зүйлд заасан жу
төлбөрийн актын гүйцэтгэнэ.
биелэлтийг хангах
Гуравдугаар бүлэг. Төрийн аудитын ба
24.1.Төрийн аудитын байгууллага нэ
төвлөрсөн удирдлагатай байх бөгөөд төрийн аудиты
байгууллага буюу Үндэсний аудитын газар, түүний х
аймаг, нийслэл дэх төрийн аудитын газраас бүрдэнэ
24 дүгээр 24.2.Төрийн аудитын байгууллагын орон
зүйл.Төрийн дээд хязгаарыг Монгол Улсын Ерөнхий аудиторын
мэдүүлснээр Монгол Улсын Их Хурлын Төсвийн ба
аудитын
хороо батлах бөгөөд уг орон тоо нь төрийн ау
байгууллагын байгууллага чиг үүргээ тогтоосон цаг хугацаанд
тогтолцоо хэрэгжүүлэхэд хүрэлцэхүйц байна.
24.3.Монгол Улсын Ерөнхий аудитор энэ ху
24.2-т заасны дагуу батлагдсан орон тооны дээд хязг
үндэслэн төрийн аудитын байгууллагын з
байгуулалт, бүтэц, түүний чиг үүрэг, орон тоог баталн
__________________________________________________ХАРЬЦУУЛАЛТ
тоомж,
йн акт
үй бол
й байх
рдлага
ягтлан 15 дугаар зүйл. 15.1.12.аудитын явцад илэрсэн төлбөр, зөрчлийг
орлого Аудит хийх бүрэн барагдуулах акт тавих, албан шаардлага өгөх, хууль
элтгэх, тогтоомж, эрх зүйн хэм хэмжээ тогтоосон бусад
боотой эрх шийдвэрийг боловсронгуй болгох саналыг холбогдох
бусад
байгууллагад тавих;
уулийн
рдлага,
алшгүй
тогтоох
албан Хуулийн төсөлд шинээр туссан зохицуулалт
он эрх,
зошгүй
заасан
гөлдөр Хуулийн төсөлд шинээр туссан зохицуулалт
ргааны
урмаар
айгууллагын тогтолцоо, зохион байгуулалт, бүрэлдэхүүн
гдмэл, 6 дугаар 6.1.Төрийн аудитын байгууллагын тогтолцоо нь
ын дээд зүйл.Төрийн төрийн аудитын дээд байгууллага, түүний харьяа
харьяа төрөлжсөн болон орон нутаг дахь салбар байгууллагаас
аудитын
э. бүрдэнэ. Төрийн аудитын дээд байгууллага нь Үндэсний
тооны байгууллагын аудитын газар, төрийн аудитын төрөлжсөн болон орон
өргөн тогтолцоо нутаг дахь салбар байгууллага нь аудитын төрөл болон
айнгын нутаг дэвсгэрийн зарчмаар зохион байгуулагдсан аудитын
удитын байгууллага байна.
бүрэн /Энэ хэсгийг 2013 оны 11 дүгээр сарын 7-ны
уулийн өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан/
6.2.Төрийн аудитын байгууллагын зохион
гаарыг
зохион байгуулалтын бүтцийн ерөнхий бүдүүвч, орон тооны дээд
на. хязгаарыг Монгол Улсын Ерөнхий аудиторын өргөн
16
__________________________________________________________
24.4.Үндэсний аудитын газрын дэргэд т
аудитын байгууллагын албан хаагчийг мэргэш
аудиттай холбогдсон судалгаа, шинжилгээ хийх, ау
чадавхыг бэхжүүлэх чиг үүрэг бүхий сургалт, мэд
технологийн төвийг байгуулж болно.
24.5.Төрийн аудитын байгууллага бэлгэ, тэм
байх бөгөөд түүний тодорхойлолт, загвар, хэрэглэх ж
Монгол Улсын Ерөнхий аудитор батална.
24.6.Төрийн аудитын байгууллага тогт
журмаар үйлдсэн тамга, тэмдэг, хэвлэмэл х
хэрэглэнэ.
25.1.Төрийн аудитын байгууллагад Монгол У
Ерөнхий аудитор, түүний орлогч, тэргүүлэх ауд
аудитын менежер, ахлах аудитор, ахлах шинжээч, ауд
шинжээч ажиллах бөгөөд тэдгээр нь төрийн тусгай
хаагч байна.
25.2.Төрийн аудитын байгууллагын
тушаалыг дор дурдсанаар ангилна:
25 дугаар 25.2.1.төрийн аудитын тэргүүн түшээ;
зүйл.Төрийн 25.2.2.төрийн аудитын шадар түшээ;
25.2.3.төрийн аудитын итгэмжит түшэ
аудитын 25.2.4.төрийн аудитын зөвлөх түшээ;
байгууллагын 25.2.5.төрийн аудитын ахлах түшээ;
албан хаагчийн 25.2.6.төрийн аудитын түшээ.
албан 25.3.Төрийн аудитын тэргүүн түшээ анги
албан тушаалд Монгол Улсын Ерөнхий аудитор, т
тушаалын аудитын шадар түшээ ангиллын албан тушаалд М
бүрэлдэхүүн, Улсын Ерөнхий аудиторын орлогч, төрийн ау
ангилал, зэрэг дэв итгэмжит түшээ ангиллын албан тушаалд төрийн ау
байгууллагын тэргүүлэх аудитор, төрийн аудитын з
түшээ ангиллын албан тушаалд төрийн ау
байгууллагын аудитын менежер, төрийн аудитын
түшээ ангиллын албан тушаалд төрийн ау
байгууллагын ахлах аудитор, ахлах шинжээч, т
аудитын түшээ ангиллын албан тушаалд төрийн ау
байгууллагын аудитор, шинжээчийн албан тушаал т
хамаарна.
__________________________________________________ХАРЬЦУУЛАЛТ
төрийн 7 дугаар мэдүүлснээр Улсын Их Хурлын Төсвийн байнгын хороо
шүүлэх, зүйл.Yндэсний батална.
удитын аудитын газар
дээлэл /Энэ хэсгийг 2013 оны 11 дүгээр сарын 7-ны
71 дүгээр өдрийн хуулиар нэмсэн/
мдэгтэй зүйл.Төрийн
журмыг 6.З.Төрийн аудитын байгууллагын зохион
аудитын байгуулалтын бүтцийн ерөнхий бүдүүвч, орон тооны дээд
тоосон төрөлжсөн болон
хуудас орон нутаг дахь хязгаарыг үндэслэн төрийн аудитын төрөлжсөн болон
орон нутаг дахь салбар байгууллагыг байгуулах, өөрчлөх,
Улсын салбар татан буулгах асуудлыг Монгол Улсын Ерөнхий аудитор
удитор, байгууллага шийдвэрлэнэ.
удитор,
/Энэ хэсгийг 2013 оны 11 дүгээр сарын 7-ны
албан өдрийн хуулиар нэмсэн/
албан 7.1.Үндэсний аудитын газар нь Монгол Улсын
; Ерөнхий аудитор, тэргүүлэх аудитор, аудитын менежер,
ахлах аудитор, ахлах шинжээч, аудитор, шинжээч болон
ээ; бусад ажилтнаас бүрдэнэ. Монгол Улсын Ерөнхий
аудитор, тэргүүлэх аудитор, аудитын менежер, ахлах
иллын аудитор, ахлах шинжээч, аудитор, шинжээч нь төрийн
төрийн
Монгол тусгай албан хаагч байна.
удитын /Энэ хэсгийг 2013 оны 11 дүгээр сарын 7-ны
удитын
зөвлөх өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан/
удитын 7.2.Үндэсний аудитын газар нь Монгол Улсын
ахлах аудитын дээд байгууллага бөгөөд Монгол Улсын хууль,
удитын Улсын Их Хурлын бусад шийдвэрт захирагдана. Үндэсний
төрийн аудитын газар болон Монгол Улсын Ерөнхий аудиторын
удитын үйл ажиллагаанд Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөлийн
тус тус
дарга, Улсын Их Хурлаас бусад байгууллага, албан
тушаалтан хяналт тавих, үүрэг даалгавар өгөхийг
хориглоно.
7.3.Монгол Улсын Ерөнхий аудитор түр эзгүй,
бүрэн эрхийг нь түдгэлзүүлсэн буюу эсвэл чөлөөлөгдсөн
тохиолдолд түүний үүргийг Ерөнхий аудиторын орлогч
гүйцэтгэнэ.
/Энэ хэсгийг 2013 оны 11 дүгээр сарын 7-ны
өдрийн хуулиар хүчингүй болсонд тооцсон/
7.4.Үндэсний аудитын газар Улаанбаатар хотод
байрлах ба тогтоосон журмын дагуу үйлдсэн тамга, тэмдэг,
албан бичгийн хэвлэмэл хуудас хэрэглэнэ.
7.5.Монгол Улсын Ерөнхий аудитор төрийн
аудитын байгууллагын үйл ажиллагаанд шударга ёсыг
сахиулах үүднээс ёс зүйн дүрэм баталж мөрдүүлнэ.
/Энэ хэсэгт 2006 оны 12 дугаар сарын 15-ны
өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан/
17
__________________________________________________________
25.4.Төрийн аудитын тэргүүн түшээ, шадар т
итгэмжит түшээ, зөвлөх түшээ, ахлах түшээ, түшээ
бүртээ тэргүүн зэрэг, дэд зэрэг, гутгаар зэрэг, дөтгөөр
гэсэн зэрэг дэвтэй байна.
25.5.Монгол Улсын Ерөнхий аудиторын
тушаалын зэрэг дэвийг Монгол Улсын Ерөнхийлөгч,
албан хаагчийн албан тушаалын зэрэг дэвийг М
Улсын Ерөнхий аудитор олгоно.
25.6.Төрийн аудитын байгууллагын
хаагчийн зэрэг дэв олгох журмыг Улсын Их Хурал тог
__________________________________________________ХАРЬЦУУЛАЛТ
түшээ, 7.6.Ёс зүйн дүрмийг Монгол Улсын Ерөнхий
нь тус аудитор, төрийн аудитын байгууллагын ажилтнууд болон
р зэрэг Үндэсний аудитын газрын нэрийн өмнөөс төрийн аудитын
үйл ажиллагаанд оролцож буй хүмүүс нэгэн адил дагаж
албан мөрдөнө.
бусад
Монгол /Энэ хэсэгт 2006 оны 12 дугаар сарын 15-ны
өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан/
албан
гтооно. 71.1.Төрийн аудитын төрөлжсөн болон орон нутаг
дахь салбар байгууллага нь тэргүүлэх аудитор, аудитын
12 дугаар менежер, ахлах аудитор, ахлах шинжээч, аудитор,
зүйл.Төрийн шинжээч болон бусад ажилтнаас бүрдэнэ.
аудитын 71.2.Төрийн аудитын төрөлжсөн болон орон нутаг
байгууллагын дахь салбар байгууллагын тэргүүлэх аудитор, аудитын
менежер, ахлах аудитор, ахлах шинжээч, аудитор,
ажилтны албан шинжээч нь төрийн тусгай албан хаагч байна.
тушаалын
71.3.Төрийн аудитын төрөлжсөн болон орон нутаг
ангилал, зэрэг дэв дахь салбар байгууллагын тэргүүлэх аудитор, аудитын
менежер, ахлах аудитор, ахлах шинжээч, аудитор,
шинжээчид тавих шаардлага, ажлын байрын
тодорхойлолтыг Монгол Улсын Ерөнхий аудитор батална.
71.4.Төрийн аудитын төрөлжсөн болон орон нутаг
дахь салбар байгууллагын тэргүүлэх аудитор тухайн
аудитын байгууллагын төсвийг захиран зарцуулах ба үйл
ажиллагааг нь тогтоосон хугацаанд Үндэсний аудитын
газарт хариуцан тайлагнаж, тухайн орон нутгийн иргэдийн
Төлөөлөгчдийн Хуралд аудитын дүнг танилцуулна.
71.5.Төрийн аудитын төрөлжсөн болон орон нутаг
дахь салбар байгууллага нь тогтоосон журмын дагуу
үйлдсэн тамга, тэмдэг, албан бичгийн хэвлэмэл хуудас
хэрэглэнэ.
/Энэ зүйлийг 2013 оны 11 дүгээр сарын 7-ны
өдрийн хуулиар нэмсэн/
12.1.Төрийн аудитын байгууллагын албан
тушаалыг дор дурдсанаар ангилна:
12.1.1.төрийн аудитын тэргүүн түшээ;
12.1.2.төрийн аудитын итгэмжит түшээ;
12.1.3.төрийн аудитын зөвлөх түшээ;
12.1.4.төрийн аудитын ахлах түшээ;
12.1.5.төрийн аудитын түшээ;
12.1.6.төрийн аудитын дэс түшээ.
/Энэ заалтыг 2013 оны 11 дүгээр сарын 7-ны
өдрийн хуулиар хүчингүй болсонд тооцсон/
18
__________________________________________________________
__________________________________________________ХАРЬЦУУЛАЛТ
12.2.Төрийн аудитын тэргүүн түшээ, итгэмжит
түшээ, зөвлөх түшээ, ахлах түшээ, түшээ, дэс түшээ нь тус
бүртээ тэргүүн зэрэг, дэд зэрэг, гутгаар зэрэг, дөтгөөр
зэрэг гэсэн зэрэг дэвтэй байна.
12.3.Төрийн аудитын байгууллагын дараахь
албан хаагчид дор дурдсан зэрэг дэв олгоно:
12.3.1.Монгол Улсын Ерөнхий аудиторт-төрийн
аудитын тэргүүн түшээ;
12.3.2.Монгол Улсын Ерөнхий аудиторын
орлогчид-төрийн аудитын итгэмжит түшээ;
/Энэ заалтыг 2013 оны 11 дүгээр сарын 7-ны
өдрийн хуулиар хүчингүй болсонд тооцсон/
12.3.3.төрийн аудитын байгууллагын тэргүүлэх
аудиторт төрийн аудитын итгэмжит түшээ;
/Энэ заалтыг 2013 оны 11 дүгээр сарын 7-ны
өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан/
12.3.4.төрийн аудитын байгууллагын аудитын
менежерт төрийн аудитын зөвлөх түшээ;
/Энэ заалтыг 2013 оны 11 дүгээр сарын 7-ны
өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан/
12.3.5.төрийн аудитын байгууллагын ахлах
аудитор, ахлах шинжээчид төрийн аудитын ахлах түшээ;
/Энэ заалтыг 2013 оны 11 дүгээр сарын 7-ны
өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан/
12.3.6.төрийн аудитын байгууллагын аудитор,
шинжээчид төрийн аудитын түшээ.
/Энэ заалтыг 2013 оны 11 дүгээр сарын 7-ны
өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан/
12.4.Төрийн аудитын байгууллагын албан
тушаалын зэрэг дэв, нэмэгдэл олгох журмыг Монгол Улсын
Ерөнхий аудитор тогтооно.
/Энэ хэсгийн дугаарт 2006 оны 12 дугаар сарын
15-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан/
12.5.Монгол Улсын Ерөнхий аудиторын албан
тушаалын зэрэг дэвийг Монгол Улсын Ерөнхийлөгч
олгоно.
/Энэ хэсгийг 2006 оны 12 дугаар сарын 15-ны
өдрийн хуулиар нэмсэн, энэ хэсэгт 2013 оны 11 дүгээр
сарын 7-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан/
12.6.Төрийн аудитын байгууллагын албан
тушаалын зэрэг дэвийг төрийн албаны төв байгууллагын
саналыг үндэслэн Улсын Их Хурал тогтооно.
/Энэ хэсгийг 2013 оны 11 дүгээр сарын 7-ны
өдрийн хуулиар нэмсэн/
19
__________________________________________________________
26.1.Төрийн аудитын байгууллагын
хаагчаар Төрийн албаны тухай хуульд заасан т
жинхэнэ албан хаагчид тавигдах нийтлэг шаард
хангасан, төрийн аудитын байгууллагын чиг ү
26 26 дугаар хэрэгжүүлэхэд шаардлагатай мэдлэг, ур чад
зүйл.Төрийн эзэмшсэн иргэнийг ажиллуулна.
аудитын 26.2.Төрийн аудитын байгууллагын
байгууллагын хаагчийн ёс зүйн дүрмийг Монгол Улсын Ерөнхий ау
албан батална.
хаагчид тавигдах 26.3.Монгол Улсын Ерөнхий аудитор т
шаардлага аудитын байгууллагын албан хаагчийн албан туш
тодорхойлолтыг батална.
26.4.Энэ хуульд өөрөөр заагаагүй бол Т
аудитын байгууллагын албан хаагчийн эрх зүйн ба
Төрийн албаны тухай болон Хөдөлмөрийн тухай
тогтоомжоор зохицуулна.
27.1.Төрийн аудитын байгууллагын албан ха
“Төрийн аудитын байгууллагын ажилтан би хөндлө
аливаа нөлөөнд үл автан, гагцхүү хуульд захирагда
27 дугаар ажиллагаагаа явуулж, төрийн аудитын байгууллагын
зүйл.Төрийн хаагчийн ёс зүйн хэм хэмжээг чанд сахиж, албан
27 аудитын үнэнч шударгаар биелүүлэхээ тангараглая. Тан
байгууллагын няцвал хуулийн хариуцлага хүлээнэ,” хэмээн та
албан хаагчийн өргөнө.
тангараг
27.2.Төрийн аудитын байгууллагын
хаагчийн тангараг өргөх ёслолыг Төрийн албаны
хуульд заасан журмын дагуу зохион байгуулна.
28.1.Монгол Улсын Ерөнхий аудиторыг Улс
Хурлын даргын санал болгосноор Улсын Их Ху
жилийн хугацаагаар томилох бөгөөд түүнийг нэг
улируулан томилж болно.
28.2.Монгол Улсын Ерөнхий аудит
28 дугаар томилогдох хүн Төрийн албаны тухай хуульд з
28 зүйл.Монгол нийтлэг шаардлагаас гадна дараах шаардлагыг хан
Улсын Ерөнхий байна:
аудитор 28.2.1. 45 нас хүрсэн байх;
28.2.2.эдийн засаг, санхүү эсхүл
зүйн чиглэлээр дээд боловсролын зэрэгтэй байх;
28.2.3.төрийн албаны эрх
түшмэлээс дээш ангиллын албан тушаалд 10-аас до
жил ажилласан байх;
__________________________________________________ХАРЬЦУУЛАЛТ
албан 14.3.Монгол Улсын Ерөнхий аудитор төрийн аудитын байгууллагын
төрийн хүний нөөцийн удирдлагыг хэрэгжүүлэхдээ төрийн албаны нийтлэг хууль
длагыг тогтоомжийн хүрээнд өөрийн онцлогт тохирсон тогтолцоог боловсруулж
үүргийг мөрдөнө.
дварыг
14.5.Төрийн аудитын байгууллагын ажилтан үүрэгт ажлаа үр нөлөөтэй
албан гүйцэтгэх мэдлэг, ур чадварыг эзэмшсэн байна. Үүний тулд Монгол Улсын
удитор Ерөнхий аудитор Үндэсний аудитын газрын ажилтнуудад зориулсан байнгын
сургалтын хөтөлбөр боловсруулж хэрэгжүүлнэ.
төрийн
шаалын 7.6.Ёс зүйн дүрмийг Монгол Улсын Ерөнхий аудитор, төрийн аудитын
Төрийн байгууллагын ажилтнууд болон Үндэсний аудитын газрын нэрийн өмнөөс
айдлыг төрийн аудитын үйл ажиллагаанд оролцож буй хүмүүс нэгэн адил дагаж
мөрдөнө.
хууль
71.3.Төрийн аудитын төрөлжсөн болон орон нутаг дахь салбар
аагч нь
өнгийн байгууллагын тэргүүлэх аудитор, аудитын менежер, ахлах аудитор, ахлах
ан үйл шинжээч, аудитор, шинжээчид тавих шаардлага, ажлын байрын
н алба тодорхойлолтыг Монгол Улсын Ерөнхий аудитор батална.
үүргээ
нгаргаа 11 дүгээр 11.1.Төрийн аудитын байгууллагын ажилтан нь
ангараг зүйл.Төрийн “Төрийн аудитын байгууллагын ажилтан би хөндлөнгийн
албан аудитын аливаа нөлөөнд үл автан, гагцхүү хуульд захирагдан үйл
тухай ажиллагаагаа явуулж, аудиторын ёс суртахууны хэм
байгууллагын хэмжээг чанд сахиж, албан үүргээ үнэнч шударгаар
сын Их ажилтны тангараг биелүүлэхээ тангараглая. Тангарагаа няцвал хуулийн
урал 6
г удаа хариуцлага хүлээнэ.” хэмээн тангараг өргөнө.
11.2.Төрийн аудитын байгууллагын ажилтны
тораар
заасан тангараг өргөх ёслолыг “Төрийн захиргааны албан
нгасан хаагчийн тангараг өргөх ёслолын журам”-д заасны дагуу
хууль зохион байгуулна.
хэлсэн 13 дугаар /Энэ зүйлийн гарчигт 2013 оны 11 дүгээр сарын 7-
оошгүй зүйл.Ерөнхий ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан/
аудитор 13.1.Монгол Улсын Ерөнхий аудиторыг Улсын Их
Хурлын даргын санал болгосноор Улсын Их Хурал 6
жилийн хугацаагаар томилох бөгөөд түүнийг нэг удаа
улируулан томилж болно.
13.2.Монгол Улсын Ерөнхий аудитороор
томилогдох хүн дараахь шаардлагыг хангасан байна:
13.2.1.Монгол Улсын иргэн байх;
13.2.2. 40-өөс дээш настай байх;
13.2.3.төрийн алба хаах насны дээд хязгаарт
хүрээгүй байх;
13.2.4.ял шийтгүүлж байгаагүй;
20
__________________________________________________________
28.2.4.сүүлийн 6 жилийн хугацаан
төрийн намын гишүүнчлэлгүй, улс төрийн идэвхтэ
ажиллагаа явуулаагүй байх;
28.2.5.Монгол Улсын Ерөнхий ауди
бүрэн эрхэд харшлах ажил, албан тушаал д
эрхэлдэггүй, өмчийн бүх хэлбэрийн аж ахуйн
мэргэжлийн болон төрийн бус байгууллагад
сонирхлын зөрчилгүй байх.
28.3.Монгол Улсын Ерөнхий аудитор нь т
өндөр албан тушаалтны зэрэг, зиндаа, албан туш
тохирсон цалин хөлс авч, зайлшгүй шаардлагатай
хангамж эдэлж, хуульд заасан баталгаагаар хангагда
28.4.Монгол Улсын Ерөнхий аудиторын
эрхийн хугацаа дуусгавар болсон, эсхүл хугацаанаас
чөлөөлсөн, огцруулсан бол Улсын Их Хурал энэ х
заасан журмын дагуу Монгол Улсын Ерөнхий аудитор
хоногийн дотор нөхөн томилно.
29.1.Монгол Улсын Ерөнхий аудитор дараах
бүрэн эрхийг хэрэгжүүлнэ:
29.1.1.төрийн аудитын байгууллагыг н
зохион байгуулж, удирдах;
29.1.2.төрийн аудитын байгуул
дотоод, гадаад харилцаанд төлөөлөх;
29.1.3.бүрэн эрхийнхээ хүрээнд д
журам, заавар, аргачлал, стандарт батлах;
29.1.4.Улсын Их Хурлын Төсвийн ба
хорооноос баталсан аудитын сэдвийн хүрээнд ау
29 29 дүгээр төлөвлөгөөг батлах;
зүйл.Монгол 29.1.5.төрийн аудитын байгуул
Улсын Ерөнхий төсвийн төлөвлөлт, хуваарилалт, зарцуулалтад х
аудиторын бүрэн
тавих;
эрх 29.1.6.Улсын Их Хурлын чуулганы
Засгийн газрын хуралдаанд зөвлөх эрхтэй оролцох;
29.1.7.хуульд заасны дагуу төрийн ау
байгууллагын албан хаагчийг томилох, чөлө
шилжүүлэх, сэлгэн ажиллуулах, зэрэг дэв
урамшуулах, сахилгын шийтгэл ногдуулах;
29.1.8.аудитын бүрэн эрх, чиг
хэрэгжүүлэх ажлын хэсэг байгуулах;
29.1.9.аудитын тайланг баталгаажуул
29.1.10.энэ хуульд заасан бүрэн эрхи
хүрээнд аудит, захиргаа, боловсон хүчин, санхүүгий
ажиллагааг чиглүүлж шийдвэр гаргах;
__________________________________________________ХАРЬЦУУЛАЛТ
нд улс 13.2.5.эдийн засаг, санхүү, нягтлан бодох бүртгэл,
эй үйл хууль, төрийн захиргаа болон холбогдох бусад чиглэлээр
иторын боловсролын зэрэгтэй байх;
давхар 13.2.6.төрийн албанд 10-аас дээш жил ажилласан
нэгж, байх;
ашиг 13.2.7.Монгол Улсын Ерөнхий аудиторын бүрэн
төрийн эрхэд харшлах аливаа ажил, албан тушаал давхар
шаалд эрхэлдэггүй, өмчийн бүх хэлбэрийн аж ахуйн нэгж,
бусад мэргэжлийн болон төрийн бус байгууллагад санхүүгийн
ана. сонирхолгүй байх.
бүрэн
с өмнө 13.3.Монгол Улсын Ерөнхий аудитороор
хуульд томилогдсон хүн намын гишүүнээсээ түдгэлзэнэ.
рыг 30
13.4.Монгол Улсын Ерөнхий аудитор дараахь
х бүрэн эрхийг хэрэгжүүлнэ:
нэгтгэн 13.4.1.Үндэсний аудитын газрыг дотоод, гадаад
харилцаанд төлөөлөх;
ллагыг
13.4.2.аудит хийх төлөвлөгөө, хөтөлбөрийг хянаж
дүрэм, батлах;
айнгын 13.4.3.Үндэсний аудитын газрын төсвийн
удитын зарцуулалтад хяналт тавих;
ллагын 13.4.4.Улсын Их Хурлын чуулганы болон Засгийн
хяналт газрын хуралдаанд зөвлөх эрхтэй оролцох;
болон 13.4.5.энэ хуульд заасан бүрэн эрхийнхээ хүрээнд
аудит, нягтлан бодох бүртгэл, захиргаа, боловсон хүчин,
удитын санхүүгийн үйл ажиллагааг чиглүүлж, шийдвэр гаргах;
өөлөх,
олгох, 13.4.6.Үндэсний аудитын газрын бүтэц, орон тоог
батлах;
үүргээ
13.4.7.эрх хэмжээнийхээ асуудлаар тушаал
лах; гаргах;
ийнхээ
йн үйл 13.4.8.хууль тогтоомжид заасан бусад бүрэн эрх.
13.5.Монгол Улсын Ерөнхий аудитор бүрэн
эрхийнхээ зарим хэсгийг тэргүүлэх аудиторт шилжүүлж
болох бөгөөд энэ нь түүнийг энэ хуулиар хүлээсэн үүрэг,
хариуцлагаас чөлөөлөх үндэслэл болохгүй.
/Энэ хэсгийг 2013 оны 11 дүгээр сарын 7-ны
өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан/
13.6.Монгол Улсын Ерөнхий аудитор Үндэсний
аудитын газрын үйл ажиллагааг Монгол Улсын хууль
тогтоомж, нягтлан бодох бүртгэл, аудит, бизнесийн
нийтээр хүлээн зөвшөөрөгдсөн зарчим, арга ажиллагаанд
нийцүүлэн, үнэнч шударга, бодитой, арвич хямгач, үр
ашигтай, үр нөлөөтэй ажиллуулах үүрэг хүлээнэ.
21
__________________________________________________________
29.1.11.төрийн аудитын байгуул
албан хаагчид зориулсан байнгын сургалтын хөт
боловсруулж хэрэгжүүлэх;
29.1.12.хуульд заасан бусад бүрэн эр
29.2.Монгол Улсын Ерөнхий аудитор энэ ху
олгогдсон бүрэн эрхийнхээ зарим хэсгийг Монгол
Ерөнхий аудиторын орлогч болон тэргүүлэх ауд
шилжүүлж болох бөгөөд ийнхүү шилжүүлсэн нь М
Улсын Ерөнхий аудиторыг энэ хуулиар хүлээсэн
хариуцлагаас чөлөөлөх үндэслэл болохгүй.
29.3.Монгол Улсын Ерөнхий аудитор
эрхийнхээ хүрээнд тушаал гаргана.
29.4.Монгол Улсын Ерөнхий аудиторын о
болон Тэргүүлэх аудитор нь Монгол Улсын Ер
аудитораас олгосон бүрэн эрхийн хүрээнд тушаал г
болно.
30.1.Монгол Улсын Ерөнхий аудиторыг дара
тохиолдолд үүрэгт ажлаас нь чөлөөлнө:
30.1.1.бүрэн эрхийн хугацаа дуус
болсон;
30.1.2.албан тушаалаасаа чөлөөл
хүсэлтээ гаргасан;
30.1.3.биеийн эрүүл мэндийн шалтга
албан үүргээ гүйцэтгэх боломжгүй болсон;
30.1.4.Монгол Улсын харьяатаас г
30 дугаар эсхүл гадаад улсын нутаг дэвсгэрт байнга оршин су
зүйл.Монгол авсан;
30 Улсын Ерөнхий 30.1.5.өөрийнх нь зөвшөөрснөөр өөр
аудиторыг албан тушаалд томилсон, хуульд заасны дагуу сонго
чөлөөлөх, албан тушаалд нэр дэвшсэн;
огцруулах 30.1.6.иргэний эрх зүйн чадамжи
хязгаарласан, эсхүл иргэний эрх зүйн чадам
тогтоосон шүүхийн шийдвэр хуулийн хүчин төг
болсон;
30.1.7.нас барсан, эсхүл нас барсан
сураггүй алга болсонд тооцох тухай шүүхийн ши
хуулийн хүчин төгөлдөр болсон.
30.2.Монгол Улсын Ерөнхий аудиторыг д
тохиолдолд албан тушаалаас нь огцруулна:
30.2.1.хуулиар хориглосон ажил,
тушаалыг давхар эрхэлсэн;
__________________________________________________ХАРЬЦУУЛАЛТ
ллагын 13.7.Ерөнхий аудиторын орлогчийг Монгол Улсын
төлбөр Ерөнхий аудиторын санал болгосноор Улсын Их Хурал
рх. томилж чөлөөлнө. Ерөнхий аудиторын орлогчид нэр
дэвшигч нь энэ хуулийн 13.2-т заасан Монгол Улсын
уулиар Ерөнхий аудиторт тавигдах шаардлагуудыг нэгэн адил
Улсын хангасан байна. Хэрэв Улсын Их Хурал санал болгосон
диторт
Монгол хүнийг нь томилох боломжгүй гэж үзсэн бол Монгол Улсын
үүрэг, Ерөнхий аудитор дахин нэр дэвшүүлнэ.
бүрэн /Энэ хэсгийг 2013 оны 11 дүгээр сарын 7-ны
өдрийн хуулиар хүчингүй болсонд тооцсон/
орлогч
рөнхий 13.8.Монгол Улсын Ерөнхий аудитор чөлөөлөгдөх
гаргаж хүсэлтээ Улсын Их Хуралд гаргаж болно.
аах /Энэ хэсэгт 2013 оны 11 дүгээр сарын 7-ны өдрийн
хуулиар өөрчлөлт оруулсан/
сгавар
13.9.Албан үүргээ зохих ёсоор биелүүлээгүй
лөгдөх болон биеийн эрүүл мэндийн улмаас албан үүргээ
гүйцэтгэх чадваргүй болсон тохиолдолд Монгол Улсын
аанаар Ерөнхий аудиторыг Улсын Их Хурал үүрэгт ажлаас нь
гарсан, чөлөөлж болно.
уух эрх /Энэ хэсэгт 2013 оны 11 дүгээр сарын 7-ны өдрийн
р ажил, хуулиар өөрчлөлт оруулсан/
огддог 13.10.Монгол Улсын Ерөнхий аудитор гэмт хэрэгт
ийг нь сэжиглэгдсэн бол шүүхийн шийдвэр гарах хүртэл Улсын Их
мжгүйг Хурал албан тушаалаас нь түдгэлзүүлэх ба гэмт хэрэг
гөлдөр үйлдсэн нь нотлогдож, шүүхийн шийтгэх тогтоол хүчин
төгөлдөр болсон бол албан тушаалаас нь огцруулна.
болон
ийдвэр /Энэ хэсэгт 2013 оны 11 дүгээр сарын 7-ны өдрийн
дараах хуулиар өөрчлөлт оруулсан/
13.11.Монгол Улсын Ерөнхий аудиторын цалин,
албан
зэрэг зиндааг Улсын Их Хурал тогтооно.
/Энэ хэсэгт 2013 оны 11 дүгээр сарын 7-ны өдрийн
хуулиар өөрчлөлт оруулсан/
13.12.Монгол Улсын Ерөнхий аудиторыг гэмт
хэрэг үйлдэж байхад нь буюу хэргийн газарт гэмт
үйлдлийнх нь нотлох баримттайгаар баривчилсан бол
холбогдох албан тушаалтан энэ тухай Улсын Их Хурлын
даргад хорин дөрвөн цагийн дотор мэдэгдэнэ. Үүнээс
бусад тохиолдолд түүнийг албадан саатуулах, цагдан
хорих болон шүүхийн журмаар захиргааны шийтгэл
оногдуулах, гэр, албан өрөө, биед нь үзлэг, нэгжлэг
хийхийг хориглоно.
/Энэ хэсэгт 2013 оны 11 дүгээр сарын 7-ны өдрийн
хуулиар өөрчлөлт оруулсан/
22
__________________________________________________________
31 дүгээр 30.2.2.гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буру
зүйл.Төрийн тооцож эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэсэн шүүхийн ш
тогтоол хуулийн хүчин төгөлдөр болсон.
аудитын
30.2.3.эмнэлгийн чанартай албад
байгууллагын арга хэмжээ авах тухай шүүхийн шийдвэр хуулийн
албан хаагчийн төгөлдөр болсон.
үүрэг 30.3.Улсын Их Хурал Монгол Улсын Ер
аудиторын бүрэн эрхийг түдгэлзүүлсэн эсхүл бүрэн
дуусгавар болсон тохиолдолд дараагийн Монгол
Ерөнхий аудиторыг томилох хүртэл хугацаанд т
бүрэн эрхийг Монгол Улсын Ерөнхий аудиторын орло
түр орлон гүйцэтгүүлнэ.
31.1.Төрийн аудитын байгууллагын албан
дараах үүрэг хүлээнэ:
31.1.1.шалгагдагч этгээдэд аудитын
зорилго, аудит хийх хамрах хүрээ, хугацаа, талууды
үүргийн талаар танилцуулах;
31.1.2.аудитын тайланг баталгаажих х
аудитын ажлын үр дүнг хамгаалж бусдад задруул
байх;
31.1.3.төрийн аудитын байгууллагын
хаагчийн ёс зүйн дүрмийг дагаж мөрдөх;
31.1.4.хуульд заасан бусад үүрэг.
32 дугаар 32.1.Улсын Их Хурлын даргаас томилсон х
бус мэргэжлийн аудитор нь Төрийн аудитын байгуул
зүйл.Төрийн жилийн санхүүгийн тайланд аудит хийж, дүнг Улсы
аудитын Хурлын холбогдох Байнгын хороонд хүргүүлнэ.
байгууллагад 32.2.Томилогдсон аудитор нь Монгол
хийх аудит Ерөнхий аудиторын баталсан дүрэм, журмын дагуу
хийх бөгөөд Төрийн аудитын байгууллага холб
баримт, мэдээллийг саадгүй гаргаж өгнө.
32.3.Томилогдсон аудитор нь төрийн ау
байгууллагын үйл ажиллагаанд ямар нэгэн хэлб
нөлөөлөхийг хориглоно.
33 дугаар Дөрөвдүгээр бүлэг. Төрийн аудитын байгуул
зүйл.Монгол 33.1.Монгол Улсын Ерөнхий аудитор т
Улсын Ерөнхий аудитын байгууллагын үйл ажиллагааны жилийн та
аудитор Улсын Их хуульд заасан хугацаанд Улсын Их Хурлын холб
Байнгын хороонд хүргүүлнэ.
__________________________________________________ХАРЬЦУУЛАЛТ
уутайд 13.13.Улсын Их Хурал Монгол Улсын Ерөнхий
шийтгэх аудитор орон гарсан тохиолдолд 15 хоногийн дотор,
Улсын Их Хурлын чуулганы чөлөө цагт дараагийн чуулган
длагын эхэлснээс хойш 15 хоногийн дотор түүнийг нөхөн томилно.
хүчин
/Энэ хэсэгт 2013 оны 11 дүгээр сарын 7-ны өдрийн
рөнхий хуулиар өөрчлөлт оруулсан/
эрх нь
Улсын Хуулийн төсөлд шинээр туссан зохицуулалт
түүний
огчоор
хаагч
төрөл,
ын эрх,
хүртэл
лахгүй
албан
27.1.Төрийн аудитын төв байгууллагын жилийн
эцсийн санхүүгийн тайланг тухай бүр сонгон шалгаруулж,
хараат Улсын Их Хурлын даргын томилсон хараат бус
ллагын мэргэжлийн аудитор шалгаж, дүнг Улсын Их Хурлын
ын Их холбогдох Байнгын хороонд танилцуулна.
Улсын 27 дугаар /Энэ хэсгийг 2011 оны 12 дугаар сарын 23-ны
аудит
богдох зүйл.Үндэсний өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан/
аудитын газрын 27.2.Томилогдсон аудитор Үндэсний аудитын
аудит газрын баталсан стандарт, журмын дагуу аудит хийнэ.
Томилогдсон аудитор аудит хийх хугацаандаа мэдээлэл
удитын цуглуулах талаар Үндэсний аудитын газрын ажилтны
бэрээр бүрэн эрхийг нэгэн адил эдэлнэ.
27.3.Томилогдсон аудитор Үндэсний
аудитын газрын үйл ажиллагаанд ямар нэгэн хэлбэрээр
нөлөөлж болохгүй.
ллагаас бусад байгууллага, иргэдтэй харилцах, ил тод байдал
төрийн 20 дугаар 20.1.Монгол Улсын Ерөнхий аудитор Үндэсний
айланг зүйл.Санал, аудитын газрын чиг үүрэгтэй холбоотой аливаа асуудлаар
богдох зөвлөмж, мэдээлэл, илтгэл, тайлан бэлтгэж холбогдох байгууллага,
мэдээлэл албан тушаалтанд өгч болно.
23
__________________________________________________________
Хуралтай 33.2.Улсын Их Хурлын Төсвийн байнгын
харилцах Монгол Улсын нэгдсэн төсвийн төсөл, гүйцэт
хэлэлцэхдээ төрийн аудитын байгууллагаас тө
ерөнхийлөн захирагчийн санхүүгийн нэгтгэсэн та
хийсэн аудитын тайлангийн дүгнэлт, зөвлөмж, т
биелэлтийг харгалзан үзэх ба энэ талаарх Монгол
Ерөнхий аудиторын танилцуулгыг сонсож болно.
33.3.Монгол Улсын Ерөнхий аудитор нь т
аудитын байгууллагын үйл ажиллагааны хараа
байдал, төсөв, санхүү, зохион байгуулалттай холб
асуудлаар Улсын Их Хуралд санал хүр
шийдвэрлүүлнэ.
33.4.Монгол Улсын Ерөнхий аудитор т
санхүү, төсөв, нийтийн өмчийг арвилан хэмнэлттэ
ашигтай, үр нөлөөтэйгөөр төлөвлөх, хуваарилах, аш
захиран зарцуулахад хамаарах аливаа асуудлаар с
зөвлөмж бэлтгэж Улсын Их Хуралд танилцуулж болн
35 34 дүгээр 34.1.Засгийн газар төрийн аудитын байгуулл
хийсэн аудитаар Засгийн газрын харьяа захир
зүйл.Монгол байгууллагад өгсөн зөвлөмж, албан шаардлага, төлб
Улсын Ерөнхий актын биелэлтийг хэрэгжүүлэхэд төрийн ау
аудитор Засгийн
байгууллагатай хамтран ажиллана.
газартай
харилцах
35.1.Төрийн аудитын байгууллага аудит
36 35 дугаар явцад гэмт хэргийн шинжтэй нөхцөл байдал ил
зүйл.Хууль, тохиолдолд энэ тухай эрх бүхий байгууллагад мэд
хяналтын холбогдох мэдээлэл, баримт бичгийг шилж
байгууллагатай шалгуулна. Эрх бүхий байгууллага төрийн ау
харилцах байгууллагаас шилжүүлсэн мэдээлэл, баримт би
холбогдуулан гаргасан шийдвэрээ холбогдох х
заасан хугацаанд төрийн аудитын байгууллагад мэдэ
36 дугаар
38 зүйл.Төрийн 36.1.Төрийн аудитын байгууллага тухайн
албан тушаалтны Захиргааны ерөнхий хуулийн 103.3-т заасны дагуу т
албан тушаалтны төрд учруулсан хохирлыг төл
төрд учруулсан үүргийн биелэлтийн талаарх мэдээллийг жил бүр Үнд
хохирлыг
аудитын газрын цахим хуудаст байршуулна.
төлүүлэх үүргийн
хэрэгжилтийг
мэдээлэх
37 дугаар 37.1.Төрийн аудитын байгууллагын жилий
зүйл.Төрийн ажиллагааны тайланг өөрийн цахим хуудаст н
аудитын нээлттэй, нээлттэй, ил тод байршуулна.
__________________________________________________ХАРЬЦУУЛАЛТ
хороо 20.2.Монгол Улсын Ерөнхий аудитор улс орны эрх
тгэлийг ашгийн төлөө гэж үзсэн аливаа асуудлаар санал, зөвлөмж
өсвийн бэлтгэж Улсын Их Хурал, түүний Байнгын хороо,
айланд холбогдох бусад байгууллага, албан тушаалтанд
түүний танилцуулж болно.
Улсын
Хуулийн төсөлд шинээр туссан зохицуулалт
төрийн
ат бус
боотой
ргүүлж,
төрийн
эй, үр
шиглах,
санал,
но.
лагаас
ргааны
бөрийн
удитын
хийх 15 дугаар зүйл. 15.3.Төрийн аудитын байгууллагаас төсвийн
лэрсэн Аудит хийх бүрэн байгууллага, түүнчлэн төрийн болон орон нутгийн өмчит
дэгдэж эрх буюу тэдгээр өмчийн оролцоотой аж ахуйн нэгж,
жүүлэн байгууллагын өмчийн ашиглалт, зарцуулалтад аудит хийх
удитын явцад гэмт хэргийн шинжтэй нөхцөл байдал илэрвэл энэ
ичигтэй тухай эрх бүхий байгууллагад мэдэгдэж холбогдох баримт
хуульд бичгийг шилжүүлэн шалгуулна.
эгдэнэ.
жилд Хуулийн төсөлд шинээр туссан зохицуулалт
төрийн
лүүлэх
дэсний
йн үйл 23 дугаар 23 дугаар зүйл.Тайлан түгээх эрх
нийтэд 23.1.Хуульд өөрөөр заагаагүй бол төрийн аудитын
зүйл.Тайлан байгууллага гүйцэтгэлийн аудитын болон бусад тайланг
24 түгээх эрх
__________________________________________________________
ил тод байдлыг 37.2.Төрийн аудитын байгууллага төрийн
хангах албаны, байгууллагын, хувь хүний нууцад хам
мэдээлэл агуулснаас бусад аудитын тайланг Мэдээ
ил тод байдал ба мэдээлэл авах эрхийн тухай х
заасан журмын дагуу улирал бүр гаргаж, өөрийн
хуудсаар нийтэд мэдээлнэ.
37.3.Төрийн аудитын байгууллага хүсэлт гар
этгээдэд төрийн болон байгууллага, хувь хүний н
хамаарах мэдээлэл агуулснаас бусад аудитын та
хуульд заасан журмын дагуу өгч болно.
37.4.Аудитад иргэд, олон нийтийн мэдээ
ашиглаж болно.
37.5.Төрийн аудитын байгууллагын
ажиллагаанд сөрөг нөлөө үзүүлэх болон ху
хориглосноос бусад тохиолдолд Монгол Улсын Ер
аудитор, түүний зөвшөөрснөөр төрийн ау
байгууллагын албан хаагч аудитын тайлангийн т
олон нийт, албан тушаалтан, хүн, хуулийн этг
мэдээлэл өгч болно.
Тавдугаар бү
38.1.Монгол Улсын Ерөнхийлөгч, Улсы
Хурлын дарга, Ерөнхий сайд, Улсын Их Хурлын г
болон Засгийн газрын гишүүн, төрийн болон нутгийн
38 дугаар удирдах байгууллага, төрийн бус байгууллага,
40 зүйл.Хууль зүйн тушаалтан, иргэн, аливаа этгээд төрийн ау
баталгаа байгууллагын бүрэн эрх, чиг үүргээ хэрэгжүү
хөндлөнгөөс оролцох, нөлөөлөхийг хориглоно.
38.2.Төрийн аудитын байгууллага болон М
Улсын Ерөнхий аудиторын үйл ажиллагаанд Үнд
__________________________________________________ХАРЬЦУУЛАЛТ
болон 24 дүгээр хэвлэн нийтлэх буюу бусад арга замаар хэвлэл
маарах зүйл.Хэвлэмэл мэдээллийн хэрэгсэл, олон нийтэд түгээж болно.
эллийн
хуульд тайлангийн /Энэ хэсэгт 2006 оны 12 дугаар сарын 15-ны
жагсаалт өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан/
цахим
25 дугаар 24 дүгээр зүйл.Хэвлэмэл тайлангийн жагсаалт
ргасан зүйл.Мэдээллээр 24.1.Төрийн аудитын байгууллага өөрийн хийсэн
нууцад аудитын тайлангийн жагсаалтыг улирал тутам гаргаж,
айланг хангах хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр болон цахим сүлжээгээр
мэдээлнэ.
эллийг 26 дугаар /Энэ хэсэгт 2006 оны 12 дугаар сарын 15-ны
зүйл.Үндэсний өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан/
үйл аудитын газрын
уулиар үйл ажиллагааны 25 дугаар зүйл.Мэдээллээр хангах
рөнхий 25.1.Төрийн аудитын байгууллага хүсэлт
удитын тайлан ирүүлсэн хүмүүст төрийн болон байгууллага, хувь хүний
талаар нууцад хамаарах мэдээлэл агуулснаас бусад аудитын
гээдэд тайланг хэвлэмэл эхээр нь буюу хувилж өгнө.
/Энэ хэсэгт 2006 оны 12 дугаар сарын 15-ны
өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан/
25.2.Төрийн аудитын байгууллага аудитын
тайланг хэвлэн нийтлэх, хувилж олшруулахад зарцуулсан
зардлыг нөхөх зорилгоор төлбөр авч болно.
/Энэ хэсэгт 2006 оны 12 дугаар сарын 15-ны
өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан/
26 дугаар зүйл.Үндэсний аудитын газрын үйл
ажиллагааны тайлан
26.1.Үндэсний аудитын газар үйл ажиллагаагаа
жил бүр Улсын Их Хуралд тайлагнана. Үндэсний аудитын
газрын жилийн тайланд тухайн жилийн бүтээгдэхүүний
нийлүүлэлтийн тайлан болон санхүүгийн тайлан
тусгагдана.
үлэг. Төрийн аудитын баталгаа
ын Их 7.2.Үндэсний аудитын газар нь Монгол Улсын
гишүүн аудитын дээд байгууллага бөгөөд Монгол Улсын хууль,
өөрөө Улсын Их Хурлын бусад шийдвэрт захирагдана. Үндэсний
албан аудитын газар болон Монгол Улсын Ерөнхий аудиторын
удитын үйл ажиллагаанд Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөлийн
үлэхэд дарга, Улсын Их Хурлаас бусад байгууллага, албан
Монгол тушаалтан хяналт тавих, үүрэг даалгавар өгөхийг
дэсний хориглоно.
25
__________________________________________________________
аюулгүй байдлын зөвлөлийн дарга, Улсын Их Ху
бусад байгууллага, албан тушаалтан хяналт тавих,
даалгавар өгөхийг хориглоно.
38.3.Монгол Улсын Ерөнхий аудиторыг Улс
Хурлын зөвшөөрөлгүйгээр албадан саатуулах, ц
хорих, баривчлах, орон байр, албан тасалгаа, унаа
биед нь үзлэг, нэгжлэг хийхийг хориглоно.
38.4.Монгол Улсын Ерөнхий аудиторыг гэмт
үйлдэж байхад нь буюу хэргийн газар гэмт үйлдлий
нотлох баримттайгаар баривчилсан бол холбогдох
тушаалтан энэ тухай Улсын Их Хуралд 24 цагийн
мэдэгдэнэ. Улсын Их Хурал 48 цагийн дотор бари
зөвшөөрөл өгөөгүй тохиолдолд Монгол Улсын Ер
аудиторыг нэн даруй суллана.
38.5.Монгол Улсын Ерөнхий аудиторт эрү
хэрэг үүсгэж яллагдагчаар татан шалгахтай холбогд
бүрэн эрхийг нь түдгэлзүүлэх эсэх асуудлыг эрх
байгууллагын саналыг үндэслэн Улсын Их
шийдвэрлэнэ.
38.6.Монгол Улсын Ерөнхий аудиторыг энэ х
зааснаас бусад үндэслэлээр албан тушаалаа
чөлөөлөх, огцруулах, түдгэлзүүлэх, түүнчлэн өөрий
зөвшөөрөлгүйгээр өөр ажил, албан тушаалд томи
хориглоно.
38.7.Монгол Улсын Ерөнхий аудиторыг Улс
Хурлын зөвшөөрлөөр, төрийн аудитын байгуул
албан хаагчийг Монгол Улсын Ерөнхий ауди
зөвшөөрлөөр албан үүргээ гүйцэтгэхтэй холбоото
гаргасан дүгнэлт, тайлан, гүйцэтгэсэн мэргэжлий
ажиллагаатай нь холбогдуулан аливаа хэрэг
шийдвэрлэх ажиллагаанд гэрчээр асууж болно.
38.8.Төрийн аудитын байгууллагын
хаагчийг албан үүргээ гүйцэтгэхтэй холбоото
гаргасан дүгнэлт, тайлан, гүйцэтгэсэн аливаа мэргэ
үйл ажиллагааных нь эсрэг эрүүгийн, зөрчлийн
иргэний хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаа явуу
болно.
38.9.Төрийн аудитын байгууллагаас бүрэн
хэрэгжүүлэхэд нь хөндлөнгөөс нөлөөлсөн, дарамт, ш
үзүүлсэн этгээдэд хуулийн хариуцлага хүлээлгэнэ.
39 дүгээр 39.1.Энэ хуулийн 11 дүгээр зүйлийн 11.2-т з
41 зүйл.Нөлөөллийн аудитыг гүйцэтгэхэд төрийн аудитын байгууллагын
мэдүүлэг хөтлөх хаагч бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэхэд саад учруулсан, а
__________________________________________________ХАРЬЦУУЛАЛТ
урлаас 13.12.Монгол Улсын Ерөнхий аудиторыг гэмт
, үүрэг хэрэг үйлдэж байхад нь буюу хэргийн газарт гэмт
үйлдлийнх нь нотлох баримттайгаар баривчилсан бол
сын Их холбогдох албан тушаалтан энэ тухай Улсын Их Хурлын
цагдан даргад хорин дөрвөн цагийн дотор мэдэгдэнэ. Үүнээс
болон бусад тохиолдолд түүнийг албадан саатуулах, цагдан
хорих болон шүүхийн журмаар захиргааны шийтгэл
т хэрэг оногдуулах, гэр, албан өрөө, биед нь үзлэг, нэгжлэг
йнх нь хийхийг хориглоно.
албан
дотор Хуулийн төсөлд шинээр туссан зохицуулалт
ивчлах
рөнхий
үүгийн
дуулан
бүхий
Хурал
хуульд
ас нь
йнх нь
илохыг
сын Их
ллагын
иторын
ойгоор
йн үйл
хянан
албан
ойгоор
эжлийн
болон
улж үл
эрхээ
шахалт
заасан
албан
аливаа
26
__________________________________________________________
дарамт, шахалт үзүүлсэн, хууль бус нөлөөллийн т
нөлөөллийн мэдүүлэг хөтөлнө.
39.2.Нөлөөллийн мэдүүлэг хөтлөх журмыг М
Улсын Ерөнхий аудитор батална.
40.1.Төрийн аудитын байгууллага улсын тө
санхүүжнэ. Төрийн аудитын байгууллага үйл ажилла
хараат бусаар хэрэгжүүлэх эдийн засгийн баталга
хангана.
40.2.Монгол Улсын Ерөнхий аудитор т
аудитын байгууллагын үйл ажиллагааны болон хө
оруулалтын төсвийг төлөвлөн Улсын Их Хурлын Тө
байнгын хороонд өргөн мэдүүлнэ.
40.3.Улсын Их Хурлын Төсвийн байнгын
Монгол Улсын Ерөнхий аудиторын өргөн мэдүүлсэн т
аудитын байгууллагын төсвийн төслийг хянаж, зөвшө
төслөө улсын төсөвт нэгтгүүлэхээр санхүү, тө
асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгуул
хүргүүлнэ.
40.4.Санхүү, төсвийн асуудал эрхэлсэн т
захиргааны төв байгууллага Улсын Их Хурлын Тө
40 дүгээр байнгын хороогоор хянагдаж зөвшөөрөгдсөн т
зүйл.Эдийн аудитын байгууллагын төсвийн төслийг бууруулахгү
засгийн баталгаа
улсын нэгдсэн төсвийн төсөлд нэгтгэнэ.
40.5.Улсын Их Хурлын Төсвийн байнгын хор
хуулийн 40.3-т заасны дагуу хянагдаж, зөвшөөрө
төрийн аудитын байгууллагын төсвийг бууруулахгүй
талаар зохих арга хэмжээг авна.
40.6.Төрийн аудитын байгууллагын тө
төсөлд төрийн аудитын байгууллагын үйл ажилла
зардлаас гадна аудитын хуулийн этгээд, шинжээч
ажиллуулах, албан хаагчдын мэдлэг, ур чад
дээшлүүлэх, тэдний нийгмийн баталгааны асу
шийдвэрлэх болон төрийн аудитын байгууллагы
ажиллагаанд шаардлагатай бусад хөрөнгө оруул
зардлыг тусгана.
40.7.Төрийн аудитын байгууллагын
хаагчийн цалин хөлс нь албан тушаалын цалин
албан ажлын онцгой нөхцөлийн, төрийн алба х
хугацааны, зэрэг дэвийн, докторын, мэргэшлийн зэ
нэмэгдлээс бүрдэх бөгөөд тэдгээрийн хэмжээг Улс
Хурал тогтооно.
41 дүгээр 41.1.Төрийн аудитын байгууллагын албан
42 зүйл.Нийгмийн Төрийн албаны тухай хууль тогтоомжид заасан т
баталгаа албан хаагчийн ажиллах нөхцөл, баталгаа, нэм
__________________________________________________ХАРЬЦУУЛАЛТ
талаар
Монгол
өсвөөс 8 дугаар 8.1.Төрийн аудитын байгууллага улсын төсвөөс
агаагаа зүйл.Төрийн санхүүжнэ. Монгол Улсын Ерөнхий аудитор төрийн
ааг төр
аудитын аудитын байгууллагын төсвийн төслийг хянуулахаар
төрийн байгууллагын Улсын Их Хурлын Төсвийн байнгын хороонд оруулна.
өрөнгө төсөв, санхүүжилт Төсвийн байнгын хороогоор хянагдаж зөвшөөрөгдсөн
өсвийн төсвийн төслийг улсын төсөвт нэгтгүүлэхээр төсвийн
хороо асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагад
төрийн хуульд заасны дагуу хүргүүлнэ.
өөрсөн
өсвийн 8.2.Төсөв нь төрийн аудитын байгууллага үйл
ллагад ажиллагаагаа хараат бусаар хэрэгжүүлэх шаардлагыг
төрийн хангасан байх бөгөөд уг төсөвт Үндэсний аудитын газар,
өсвийн төрийн аудитын төрөлжсөн болон орон нутаг дахь салбар
төрийн байгууллагын үйл ажиллагааны зардлаас гадна
гүйгээр лабораторийн шинжилгээ хийлгэх, гэрээт аудитор,
роо энэ мэргэжлийн байгууллага, шинжээч ажиллуулах зардал,
өгдсөн ажилтнуудын мэргэшил, мэдлэг, ур чадварыг дээшлүүлэх,
й байх нийгмийн асуудлыг шийдвэрлэх, байгууллагын хөрөнгө
оруулалтад шаардагдах хөрөнгийг тусгана.
өсвийн
агааны 8.3.Төрийн аудитын байгууллагын нийт төсвийн
ч, авч төлөвлөлт, зарцуулалтад Улсын Их Хурлын Төсвийн
дварыг байнгын хороо хяналт тавина.
уудлыг
ын үйл 8.4.Үндэсний аудитын газар санхүү, төсвийн
лалтын
асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүний баталсан
албан төрийн аудитын байгууллагын жилийн төсвийн хуваарь,
болон аудитын ажлын хэмжээ болон үнэлгээг үндэслэн төрийн
хаасан аудитын төрөлжсөн болон орон нутаг дахь салбар
эргийн байгууллагын төсвийн хуваарийг баталж, төлөвлөлт болон
сын Их
зарцуулалтад хяналт тавина.
/Энэ зүйлийг 2013 оны 11 дүгээр сарын 7-ны
өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан/
хаагч 14 дүгээр 14.6.Төрийн аудитын байгууллагын ажилтан
төрийн зүйл.Төрийн төрийн албаны тухай хууль тогтоомжид зааснаас гадна
мэгдэл дор дурдсан нэмэгдэл баталгаагаар хангагдана:
аудитын
27
__________________________________________________________
баталгаа, цалин хөлс, нөхөн төлбөр, тусламж, ш
урамшил, тэтгэмж авах, орон байраар хангагдахад тө
дэмжлэг үзүүлэхээс гадна энэ хуульд заасан баталга
хангагдана.
41.2.Төрийн аудитын байгууллагын албан
энэ хуулийн 41.1-т зааснаас гадна дор дурдсан нэм
баталгаагаар хангагдана:
41.2.1.албан үүргээ хэрэгжүүлэх явца
суурин газрын доторх нийтийн тээврийн хэр
(таксинаас бусад)-ээр зорчсон тохиолдолд хувиас г
зардлыг Монгол Улсын Ерөнхий аудиторын бат
журмын дагуу төрийн аудитын байгууллагын тө
хөрөнгөөс нөхөн олгох;
41.2.2.албан үүргээ хэрэгжүүлэх
хөдөлмөрийн чадвараа түр алдсан бол хөдөлм
чадвараа алдсаны тэтгэмж, албан тушаалын цали
зөрүүг хөдөлмөрийн чадвараа түр алдсан хуга
туршид, хөгжлийн бэрхшээлтэй болсон бол
дутуугийн тэтгэвэр, албан тушаалын цалингийн
тахир дутуугийн тэтгэвэр авч байгаа хугацааны турш
тус авах;
41.2.3.албан үүргээ хэрэгжүүлэхтэ
холбогдуулан амь насыг нь хохироосон тохиолдолд т
албан тушаалын гурван жилийн цалинтай т
хэмжээний нэг удаагийн буцалтгүй тусла
хохирогчийн гэр бүлд нь олгох.
41.3.Энэ зүйлийн 41.2.2, 41.2.3-т заасан тэт
тэтгэмж болон албан тушаалын цалингийн
буцалтгүй тусламжийг улсын төсвөөс олгож, уг хөр
гэм буруутай этгээдээр нөхөн төлүүлнэ.
42 дугаар Зургаад
зүйл.Хууль
зөрчигчид 42.1.Энэ хуулийн 16 дугаар зүйлд заасан
хүлээлгэх биелүүлээгүй, хүчин төгөлдөр болсон албан шаар
төлбөрийн актыг хугацаанд нь биелүүлээгүй, аудиты
хариуцлага ажиллагаанд саад учруулсан, санхүүгийн тайла
аудитаар сөрөг дүгнэлт авсан, хуулиар хориглосо
ажиллагаа явуулсан, албан үүргээ биелүүлээгүй,
__________________________________________________ХАРЬЦУУЛАЛТ
шагнал байгууллагын 14.6.1.аудит хийх бүрэн эрхээ хэрэгжүүлж
өсвөөс хүний нөөц явахдаа хот, суурин газрын доторхи нийтийн тээврийн
аагаар хэрэгсэл (таксинаас бусад)-ээр зорчсон тохиолдолд
хувиас гарсан зардлыг Монгол Улсын Ерөнхий аудиторын
хаагч баталсан журмын дагуу тухайн байгууллага нь нөхөн
мэгдэл олгох;
ад хот, 14.6.2.аудит хийх бүрэн эрхээ хэрэгжүүлж яваад
рэгсэл хөдөлмөрийн чадвараа түр алдсан бол хөдөлмөрийн
гарсан чадвараа алдсаны тэтгэмж, албан тушаалын цалингийн
талсан зөрүүг хөдөлмөрийн чадвараа түр алдсан хугацааны
өсвийн туршид, тахир дутуу болсон бол тахир дутуугийн тэтгэвэр,
албан тушаалын цалингийн зөрүүг тахир дутуугийн
явцад тэтгэвэр авч байгаа хугацааны туршид тус тус авах;
мөрийн
ингийн 14.6.3.аудит хийх бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэхтэй нь
ацааны холбогдуулан амь насыг нь хохироосон тохиолдолд түүний
албан тушаалын гурван жилийн цалинтай тэнцэх
тахир хэмжээний нэг удаагийн буцалтгүй тусламжийг
зөрүүг хохирогчийн ар гэрт нь олгох.
шид тус
14.7.Энэ зүйлийн 14.6.2, 14.6.3-т заасан тэтгэвэр,
эй нь тэтгэмж болон албан тушаалын цалингийн зөрүү,
түүний буцалтгүй тусламжийг улсын төсвөөс олгож, уг хөрөнгийг
тэнцэх гэм буруутай этгээдээр нөхөн төлүүлнэ.
амжийг
14.8.Монгол Улсын Ерөнхий аудитор өөрийн
тгэвэр, болон бусад ажилтны гэр бүл, төрөл садны хүнийг
зөрүү, Үндэсний аудитын газарт ажилтнаар авч ажиллуулахыг
рөнгийг хориглоно.
дугаар бүлэг. Бусад зүйл 14.9.Төрийн аудитын байгууллагын алба хаагч
албан тушаал эрхлэх хугацаандаа улс төрийн нам,
үүргээ 28 дугаар хөдөлгөөний үйл ажиллагаанд аливаа хэлбэрээр
рдлага, зүйл.Хууль оролцохыг хориглох бөгөөд хэрэв улс төрийн намын
ын үйл тогтоомж гишүүн байсан бол төрийн жинхэнэ албан тушаалд
ангийн зөрчигчид томилогдсон өдрөөс хойш 7 хоногийн дотор намын
гишүүнээс түдгэлзэж, энэ тухайгаа байгууллагын
он үйл хүлээлгэх удирдлага болон харьяалах намын байгууллагадаа албан
албан хариуцлага ёсоор бичгээр мэдэгдэнэ.
/Энэ хэсгийг 2006 оны 12 дугаар сарын 15-ны
өдрийн хуулиар нэмсэн/
28.1.Төрийн аудитын үйл ажиллагаанд саад
учруулсан, аудит хийлгэхээс зайлсхийсэн, шаардлагатай
мэдээлэл, баримт материалыг гаргаж өгөхөөс үндэслэлгүй
татгалзсан, аудитад нөлөөлөхийг оролдсон, санхүүгийн
тайлангийн аудитаар хязгаарлалттай, сөрөг санал,
дүгнэлт авсан, гүйцэтгэлийн болон нийцлийн аудитаар
28
__________________________________________________________
43 дугаар тушаалын бүрэн эрхээ хэтрүүлсэн нь аудитын
зүйл.Хууль хүчин илэрсэн бол тухайн албан хаагчид сахилгын ши
төгөлдөр болох ногдуулах үндэслэл болно.
42.2.Төрийн аудитын байгууллага санхү
тайланд дүгнэлт өгөхөөс татгалзсан нь тухайн
хаагчийг ажлаас халах сахилгын шийтгэл ногд
үндэслэл болно.
42.3.Энэ хуулийн 42.1, 42.2-т заасан үнд
бүрдсэн тохиолдолд төрийн аудитын байгууллага т
албан хаагчид холбогдох сахилгын шийтгэл ногд
талаар эрх бүхий албан тушаалтанд албан шаардлаг
ба эрх бүхий албан тушаалтан ямар шийдвэр гар
талаараа албан шаардлагад заасан хугацаанд т
аудитын байгууллагад хариу мэдэгдэнэ.
42.4.Энэ хуулийн 42.1, 42.2-т заасны дагуу т
албан хаагчид сахилгын шийтгэл ногдуулахад
хуульд заасан үндэслэл, журам үйлчлэхгүй.
43.1.Энэ хуулийг 2020 оны .... дүгээр сарын
өдрөөс эхлэн дагаж мөрдөнө.
ХУУЛЬ, Э
__________________________________________________ХАРЬЦУУЛАЛТ
явцад материаллаг шинжтэй зөрчил гаргасан албан тушаалтанд
ийтгэл холбогдох хууль тогтоомжид заасны дагуу сахилгын
үүгийн шийтгэл ногдуулах албан шаардлагыг төрийн аудитын
албан байгууллагаас эрх бүхий албан тушаалтанд хүргүүлнэ.
дуулах
28.2.Дараах тохиолдолд зөрчил гаргасан албан
дэслэл тушаалтныг үүрэгт ажлаас нь халах тухай саналыг төрийн
тухайн
дуулах аудитын байгууллага эрх бүхий албан тушаалтанд
га өгөх хүргүүлнэ:
ргасан
төрийн 28.2.1.аудитад хамрагдсан байгууллагын
санхүүгийн тайланд төрийн аудитын байгууллагаас санал,
тухайн
бусад дүгнэлт өгөх боломжгүй тохиолдолд;
28.2.2.төрийн аудитын байгууллагаас тавьсан
албан шаардлага, төлбөрийн актыг цаг хугацаанд нь
биелүүлээгүй тохиолдолд.
/Энэ зүйлийг 2013 оны 11 дүгээр сарын 7-ны
өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан/
....-ны 29 дүгээр 29.1.Энэ хуулийг 2003 оны 1 дүгээр сарын 03-ны
зүйл.Хууль хүчин өдрөөс эхлэн дагаж мөрдөнө.
төгөлдөр болох
ЭРХ ЗҮЙН ХЭЛТЭС
29
ТӨРИЙН АУДИТЫН БАЙГУУЛЛАГА АУДИТ ХИЙЖ,
ДҮГНЭЛТ ГАРГАХ ЧИГ ҮҮРЭГ, ЗААЛТ БҮХИЙ ХУУЛЬ ТОГТООМЖ
2020.04.02
№ Хуулийн нэр Хуулийн заалт
1 Төрийн аудитын тухай хууль 15.1.Үндэсний аудитын газар дараах бүрэн эрхийг эдэлнэ:
Батлагдсан огноо: 15.1.1.Улсын Их Хурлаас бусад төрийн
2003-01-03 байгууллагуудын үйл ажиллагаанд санхүүжилтийн эх үүсвэрээс нь үл
хамааран аудит хийх. Улсын Их Хурлын зөвхөн санхүүгийн тайланд
аудит хийх бөгөөд хэрэв Улсын Их Хурлаас хүссэн тохиолдолд бусад
үйл ажиллагаанд нь аудит хийх;
15.1.2.төсвөөс санхүүжилт авсан, төсвийн орлого
бүрдүүлдэг байгууллага, аж ахуйн нэгж төрийн өмчит болон төрийн
өмчийн оролцоотой хуулийн этгээдийн үйл ажиллагаанд аудит хийх;
/Энэ заалтад 2006 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдрийн хуулиар
өөрчлөлт оруулсан/
15.1.3.олон улсын байгууллага, гадаад орны
санхүүжилтээр ажилладаг байгууллага, аж ахуйн нэгж, төсөл,
хөтөлбөрийн үйл ажиллагаанд тэдний хүсэлтээр аудит хийх;
15.1.4.Засгийн газрын тусгай зориулалтын сан, төсвөөс
олгосон санхүүгийн дэмжлэг, эргэж төлөгдөх нөхцөлөөр ашиглуулж
байгаа төсвийн хөрөнгө болон олон улсын байгууллага, гадаад орны
Засгийн газар, байгууллага, иргэдээс Монгол Улсын Засгийн газар,
төсвийн байгууллагад олгосон зээл, тусламж, хандивын ашиглалт,
зарцуулалт, үр дүнд аудит хийх;
/Энэ заалтад 2006 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдрийн хуулиар
өөрчлөлт оруулсан/
15.1.5.улсын төсвийн хөрөнгө оруулалт, түүний үр дүнд
аудит хийх;
15.1.6.гүйцэтгэх ажил эрхэлдэг байгууллагын гүйцэтгэх
ажилд зориулсан улсын төсвийн хөрөнгийн зарцуулалтад Монгол
Улсын Ерөнхий аудиторын санал болгосноор Улсын Их Хурлын даргын
итгэмжилсэн аудитор аудит хийх;
/Энэ заалтыг 2013 оны 11 дүгээр сарын 07-ны өдрийн хуулиар
өөрчлөн найруулсан/
15.1.7.улсын нэгдсэн төсвийн гүйцэтгэл, Засгийн
газрын жилийн эцсийн санхүүгийн нэгдсэн тайланд аудит хийх;
/Энэ заалтыг 2013 оны 11 дүгээр сарын 07-ны өдрийн хуулиар
өөрчлөн найруулсан/
15.1.8.шаардлагатай тохиолдолд тодорхой асуудлаар
аудит хийж, дүгнэлт гаргах;
15.1.9.Засгийн газраас Улсын Их Хуралд өргөн
мэдүүлсэн Монгол Улсын жилийн төсвийн төсөлд хийсэн аудитын
дүгнэлт, уг төсөлтэй холбогдуулан Улсын Их Хурлын Байнгын хороо,
нам, эвслийн бүлгээс гаргасан саналын талаарх дүгнэлтийг Улсын Их
Хуралд оруулж танилцуулах;
/Энэ заалтыг 2013 оны 11 дүгээр сарын 07-ны өдрийн хуулиар
өөрчлөн найруулсан/
15.1.10.төрийн аудитын байгууллагыг мэргэжил, арга
зүйн удирдлагаар хангах зорилгоор ажлын зохион байгуулалт, бүтэц,
үйл ажиллагааны асуудлаар стандарт, дүрэм, журам, заавар батлах;
/Энэ заалтыг 2013 оны 11 дүгээр сарын 07-ны өдрийн хуулиар
өөрчлөн найруулсан/
15.1.11.өөрийн бүрэн эрхийн асуудлаар төрийн
аудитын байгууллагаар сэлгэж аудит хийлгэх;
/Энэ заалтыг 2013 оны 11 дүгээр сарын 07-ны өдрийн хуулиар
өөрчлөн найруулсан/
15.1.12.аудитын явцад илэрсэн төлбөр, зөрчлийг
барагдуулах акт тавих, албан шаардлага өгөх, хууль тогтоомж, эрх
зүйн хэм хэмжээ тогтоосон бусад шийдвэрийг боловсронгуй болгох
саналыг холбогдох байгууллагад тавих;
15.1.13.төрийн албан хаагч хуулиар хориглосон үйл
ажиллагаа явуулсан, албан үүргээ биелүүлээгүй, албан тушаалын
бүрэн эрхээ хэтрүүлсэн нь аудитын явцад илэрвэл түүнд хууль
тогтоомжид заасны дагуу сахилгын хариуцлага тооцуулах асуудлыг
эрх бүхий байгууллага, албан тушаалтанд тавих. Эрх бүхий
байгууллага, албан тушаалтан уг асуудлыг зохих журмын дагуу хэрхэн
шийдвэрлэсэн тухайгаа Үндэсний аудитын газарт ажлын 10 хоногийн
дотор мэдэгдэнэ;
/Энэ заалтад 2013 оны 11 дүгээр сарын 07-ны өдрийн хуулиар
өөрчлөлт оруулсан/
15.1.14.төрийн болон орон нутгийн өмчийн ашиглалт,
зарцуулалтад аудит хийж дүгнэлт гаргаж болох.
15.1.15.сонгууль зохион байгуулахтай холбогдсон
улсын төсвөөс санхүүжүүлсэн зардлын гүйцэтгэлд, түүнчлэн нам,
эвсэл, нэр дэвшигчийн сонгуулийн зардлын санхүүжилт, түүний
гүйцэтгэлд аудит хийж, дүгнэлт гаргах;
/Энэ заалтыг 2011 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдрийн хуулиар
нэмсэн/
15.1.16.Улсын Их Хурлын ээлжит сонгуулийн жилийн
өмнөх нэг жилийн хугацаанд тухайн сонгуульд оролцох улс төрийн
нам, сонгуулийн эвсэлд нэгдэн орсон намуудад иргэд, хуулийн
этгээдээс өгсөн хандивын тайланг хянан баталгаажуулах;
/Энэ заалтыг 2011 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдрийн хуулиар
нэмсэн/
15.1.17.Улсын Их Хурлын ээлжит сонгуульд оролцохоо
илэрхийлж бүртгүүлсэн улс төрийн нам, намуудын сонгуулийн эвслийн
сонгуулийн мөрийн хөтөлбөрт орсон зорилт, арга хэмжээ нь Монгол
Улсын хөгжлийн үзэл баримтлалд нийцсэн эсэх болон санхүүгийн
тодорхой эх үүсвэр шаардсан арга хэмжээг хэрэгжүүлэхэд шаардагдах
зардлын дүн нь Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуульд заасан
төсвийн тусгай шаардлагад нийцэж байгаа эсэх талаар дүгнэлт гаргах;
/Энэ заалтыг 2011 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдрийн хуулиар
нэмсэн, энэ заалтад 2015 оны 11 дүгээр сарын 26-ны өдрийн хуулиар
нэмэлт оруулсан/
15.1.18.Монгол Улсын Ерөнхийлөгчид нэр дэвшигчийн
сонгуулийн мөрийн хөтөлбөрт дэвшүүлсэн зорилт, арга хэмжээ нь
Монгол Улсын хөгжлийн үзэл баримтлалд нийцсэн эсэхэд болон
сонгуулийн мөрийн хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх санхүүгийн эх үүсвэрт
дүгнэлт гаргах; /Энэ заалтыг 2012 оны 12 дугаар сарын 21-ний өдрийн
хуулиар нэмсэн, энэ заалтад 2015 оны 11 дүгээр сарын 26-ны өдрийн
хуулиар нэмэлт оруулсан/
15.1.19.Сонгуулийн ерөнхий хорооноос шаардлагатай
гэж үзсэн тохиолдолд Монгол Улсын Ерөнхийлөгчид нэр дэвшигчийн
сонгуулийн зардлын санхүүжилт, түүний гүйцэтгэлд аудит хийж,
дүгнэлт гаргах;
/Энэ заалтыг 2012 оны 12 дугаар сарын 21-ний өдрийн
хуулиар нэмсэн/
15.1.20.төсвийн орлогоор баталгаажсан Засгийн
газрын баталгаа, зээл, бүх төрлийн санхүүгийн үүрэгтэй холбогдсон
гэрээ, хэлцэл, үйл ажиллагаанд, түүнчлэн төсвийн хөрөнгөөр болон
төсвийн хөрөнгийн оролцоотой хэрэгжих төслийн техник, эдийн
засгийн үндэслэл, байгуулах хөрөнгө оруулалтын гэрээнд аудит хийж
дүгнэлт гаргах;
/Энэ заалтыг 2013 оны 11 дүгээр сарын 07-ны өдрийн хуулиар
нэмсэн/
15.1.21.газрын тосны салбарт бүтээгдэхүүн хуваах
гэрээгээр үйл ажиллагаа явуулж байгаа гэрээлэгчийн нийт хөрөнгө
оруулалт, өртөг нөхсөн болон өртөг нөхөх зардлын хэмжээ, газрын
тосны экспорт, борлуулалтын орлогын тооцоо, хуваарилалтад аудит
хийх;
2 Төсвийн тухай /Энэ заалтыг 2014 оны 7 дугаар сарын 01-ний өдрийн хуулиар
Батлагдсан огноо: нэмсэн/
2011-12-23
15.1.22.Засгийн газрын өрийн удирдлагын дунд
хугацааны стратегийн баримт бичгийн хэрэгжилтэд үнэлгээ хийж,
дүгнэлт гаргах;
/Энэ заалтыг 2015 оны 2 дугаар сарын 18-ны өдрийн хуулиар
нэмсэн/
15.1.23.хууль тогтоомжид заасан бусад бүрэн эрх.
/Энэ заалтын дугаарт 2011 оны 12 дугаар сарын 15-ны
өдрийн хууль, 2012 оны 12 дугаар сарын 21-ний өдрийн хууль, 2013
оны 11 дүгээр сарын 07-ны өдрийн хууль, 2014 оны 7 дугаар сарын 01-
ний өдрийн хууль, 2015 оны 2 дугаар сарын 18-ны өдрийн хуулиар тус
тус өөрчлөлт оруулсан/
15.2.Төрийн аудитын орон нутаг дахь салбар байгууллага
дараах бүрэн эрх эдэлнэ:
/Энэ хэсэгт 2013 оны 11 дүгээр сарын 07-ны өдрийн хуулиар
өөрчлөлт оруулсан/
15.2.1.орон нутгийн захиргааны болон төсвийн
байгууллагуудын үйл ажиллагааны үр дүн, санхүүгийн тайланд аудит
хийх;
/Энэ заалтад 2006 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдрийн хуулиар
нэмэлт, өөрчлөлт оруулсан/
15.2.2.орон нутгийн төсвөөс санхүүжилт авсан, төсвийн
орлого бүрдүүлдэг байгууллага, аж ахуйн нэгж орон нутгийн өмчит
болон орон нутгийн өмчийн оролцоотой хуулийн этгээдийн үйл
ажиллагаанд аудит хийх;
/Энэ заалтад 2006 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдрийн хуулиар
өөрчлөлт оруулсан/
15.2.3.орон нутгийн төсвийн жилийн эцсийн санхүүгийн
нэгдсэн тайланд аудит хийж дүгнэлт гаргах;
15.2.4.орон нутгийн төсвийн төсөлд болон төсвийн
хөрөнгийн үр ашгийг дээшлүүлэх, орлого нэмэгдүүлэх талаар санал
боловсруулж аймаг, нийслэлийн иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хуралд
оруулах;
15.2.5.хууль тогтоомжид заасан бусад бүрэн эрх.
/Энэ заалтыг 2013 оны 11 дүгээр сарын 07-ны өдрийн хуулиар
өөрчлөн найруулсан/
8.4.7.төрийн аудитын төв байгууллага жилийн төсвийн
төслийн талаарх дүгнэлтийг Улсын Их Хуралд жил бүрийн 10 дугаар
сарын 15-ны дотор хүргүүлэх;
8.9.1.төсвийн шууд захирагч улирлын төсвийн
гүйцэтгэл, санхүүгийн тайланг дараа улирлын эхний сарын 15-ны
дотор гаргаж харьяалагдах дээд шатны төсвийн захирагчид, жилийн
төсвийн гүйцэтгэл, санхүүгийн тайланг дараа оны 01 дүгээр сарын 25-
ны дотор төрийн аудитын байгууллагад хүргүүлж, аудит хийсэн
санхүүгийн тайланг 02 дугаар сарын 25-ны дотор харьяалагдах дээд
шатны төсвийн захирагчид хүргүүлэх;
8.9.2.төсвийн төвлөрүүлэн захирагч хагас жилийн
төсвийн гүйцэтгэл, санхүүгийн нэгтгэсэн тайланг жил бүрийн 7 дугаар
сарын 25-ны дотор гаргаж төсвийн ерөнхийлөн захирагчид, жилийн
төсвийн гүйцэтгэл, санхүүгийн нэгтгэсэн тайланг дараа оны 3 дугаар
сарын 05-ны өдрийн дотор төрийн аудитын байгууллагад хүргүүлж,
аудит хийсэн тайланг жил бүрийн 3 дугаар сарын 25-ны өдрийн дотор
төсвийн ерөнхийлөн захирагчид хүргүүлэх;
8.9.3.сум, дүүргийн төрийн сан нь тухайн шатны
төсвийн хагас жилийн гүйцэтгэл, санхүүгийн нэгтгэсэн тайланг жил
бүрийн 7 дугаар сарын 25-ны дотор гаргаж дээд шатны төсвийн
ерөнхийлөн захирагчид, жилийн төсвийн гүйцэтгэл, санхүүгийн
нэгтгэсэн тайланг дараа оны 3 дугаар сарын 05-ны дотор төрийн
аудитын байгууллагад хүргүүлж, аудит хийсэн тайланг жил бүрийн 3
дугаар сарын 25-ны дотор дээд шатны төсвийн ерөнхийлөн захирагчид
хүргүүлэх ба аудит хийсэн тайланг нийтэд мэдээлэх;
3 Монгол Улсын Их Хурлын /Энэ заалтын “ба аудит хийсэн тайланг нийтэд мэдээлэх”
сонгуулийн тухай гэснийг 2014 оны 07 дугаар сарын 01-ний өдрийн хуулиар хүчингүй
Батлагдсан огноо: болсонд тооцсон/
2019-12-20
8.9.4.аймаг, нийслэлийн төсвийн ерөнхийлөн захирагч
жилийн төсвийн гүйцэтгэл, санхүүгийн тайланг жил бүрийн 4 дүгээр
сарын 01-ний дотор төрийн аудитын байгууллагад хүргүүлж, аудит
хийсэн тайланг 4 дүгээр сарын 20-ны дотор санхүү, төсвийн асуудал
эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагад хүргүүлэх ба аудит
хийсэн тайланг нийтэд мэдээлэх;
/Энэ заалтын “ба аудит хийсэн тайланг нийтэд мэдээлэх”
гэснийг 2014 оны 07 дугаар сарын 01-ний өдрийн хуулиар хүчингүй
болсонд тооцсон/
8.9.5.төсвийн ерөнхийлөн захирагч хагас жилийн
төсвийн гүйцэтгэл, санхүүгийн нэгтгэсэн тайланг жил бүрийн 8 дугаар
сарын 15-ны дотор санхүү, төсвийн асуудал эрхэлсэн төрийн
захиргааны төв байгууллагад, жилийн төсвийн гүйцэтгэл, санхүүгийн
нэгтгэсэн тайланг дараа оны 4 дүгээр сарын 05-ны дотор төрийн
аудитын төв байгууллагад хүргүүлж, аудит хийсэн тайланг жил бүрийн
4 дүгээр сарын 25-ны дотор санхүү, төсвийн асуудал эрхэлсэн төрийн
захиргааны төв байгууллагад хүргүүлэх;
8.9.6.санхүү, төсвийн асуудал эрхэлсэн төсвийн
ерөнхийлөн захирагч хагас жилийн төсвийн гүйцэтгэл, санхүүгийн
нэгтгэсэн тайланг жил бүрийн 8 дугаар сарын 25-ны дотор гаргах;
8.9.7.санхүү, төсвийн асуудал эрхэлсэн төсвийн
ерөнхийлөн захирагч жилийн төсвийн гүйцэтгэл, санхүүгийн нэгтгэсэн
тайланг дараа оны 4 дүгээр сарын 15-ны дотор гаргаж, төрийн аудитын
төв байгууллагад хүргүүлэх ба төрийн аудитын төв байгууллага 5
дугаар сарын 05-ны дотор аудит хийж, санал дүгнэлт гаргах;
8.9.8.Төрийн болон орон нутгийн өмчит, төрийн болон
орон нутгийн өмчийн оролцоотой хуулийн этгээд жилийн эцсийн
санхүүгийн тайлангаа дараа жилийн 02 дугаар сарын 15-ны
дотор төрийн аудитын байгууллагад хүргүүлж, аудит хийсэн тайланг 3
дугаар сарын 15-ны дотор харьяалагдах төсвийн ерөнхийлөн захирагч
болон санхүү, төсвийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв
байгууллагад хүргүүлэх.
/Энэ заалтад 2015 оны 11 дүгээр сарын 10-ны өдрийн
хуулиар өөрчлөлт оруулсан/
8.10.Нэгдсэн төсвийн гүйцэтгэл, Засгийн газрын санхүүгийн
нэгтгэсэн тайланг дараах цаглабрын дагуу боловсруулна:
8.10.1.санхүү, төсвийн асуудал эрхэлсэн төрийн
захиргааны төв байгууллага нэгдсэн төсвийн гүйцэтгэл, Засгийн
газрын санхүүгийн нэгтгэсэн тайланг жил бүрийн 5 дугаар сарын 10-ны
дотор төрийн аудитын төв байгууллагад хүргүүлэх;
8.10.2.төрийн аудитын төв байгууллага нэгдсэн
төсвийн гүйцэтгэл, Засгийн газрын өрийн тайлан, Засгийн газрын
санхүүгийн нэгтгэсэн тайланд нэг сарын дотор аудит хийж, Засгийн
газар, Улсын Их Хуралд хүргүүлэх;
35.5.Банкинд төрийн сангийн нэгдсэн данснаас гадуур нээсэн
төсвийн байгууллагын дансанд тухайн шатны төрийн сан болон төрийн
аудитын байгууллага үзлэг, хяналт хийн, энэ хуулийн 35.3-т заасан
зөвшөөрөлгүйгээр нээсэн дансыг хаалгах, хөрөнгийг төрийн сангийн
нэгдсэн дансанд татан төвлөрүүлнэ.
52.3.Болзошгүй өр төлбөр, өрийн баталгаа, тэдгээртэй
холбогдсон мэдээлэлд төрийн аудитын төв байгууллага хяналт тавьж,
дүгнэлт гаргана.
10.4.Төрийн аудитын дээд байгууллага, онцгой байдлын,
тагнуулын, төрийн тусгай хамгаалалтын, шударга өрсөлдөөний
асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллага нь сонгуулийн үйл
ажиллагаатай холбогдон гарах улсын төсвөөс санхүүжих зардлаа
тухайн жилийн төсөвтөө тусган батлуулсан байна.
10.8.Энэ хуулийн 10.1, 10.2, 10.3, 10.4, 10.5, 10.6, 10.7-д заасан
зардлын төлөвлөлт, зарцуулалт, гүйцэтгэлд төрийн аудитын
байгууллага хяналт тавин, аудит хийж, дүгнэлт гаргана.
10.9.Энэ хуулийн 10.1, 10.2, 10.3, 10.4-т заасан зардлын
зарцуулалт, гүйцэтгэлийн тайланг ээлжит сонгуулийн жилийн 10
дугаар сарын 15-ны дотор, ээлжит бус нөхөн сонгуулийн тухайд санал
хураалт дууссан өдрөөс хойш 90 хоногийн дотор тус тус гаргаж, төрийн
аудитын дээд байгууллагад хүргүүлнэ.
26 дугаар зүйл.Нам, эвсэл сонгуульд оролцохоо илэрхийлэх
26.3.Нам сонгуульд оролцох хүсэлтдээ дараах баримт бичгийг
хавсаргана:
26.3.1.сонгуульд оролцох тухай намын Их хурал, эсхүл
төлөөллийн төв байгууллагын шийдвэр;
26.3.2.намын улсын бүртгэлийн гэрчилгээний хуулбар;
26.3.3.намын улсын бүртгэлд бүртгүүлсэн дүрмийн
Улсын дээд шүүхээр баталгаажуулсан хуулбар;
26.3.4.сонгуулийн мөрийн хөтөлбөр, түүний эдийн
засгийн тооцоонд хийсэн төрийн аудитын байгууллагын дүгнэлт;
26.3.5.энэ хуульд нийцсэн нэр дэвшүүлэх ажиллагааны
талаарх намын дотоод журам;
26.3.6.ээлжит сонгуулийн жилийн 03 дугаар сарын 01-
ний өдрөөс өмнөх жилийн 01 дүгээр сарын 01-ний өдрийг хүртэлх
хугацаанд, ээлжит бус, нөхөн сонгуулийн тухайд тухайн сонгуулийн
жилийн өмнөх тайлант жилийн хугацаанд уг намд иргэн, хуулийн
этгээдээс өгсөн хандивын төрийн аудитын байгууллагаар хянуулж
баталгаажуулсан тайлан;
26.4.Эвсэл сонгуульд оролцох хүсэлтдээ дараах баримт
бичгийг хавсаргана:
26.4.1.сонгуульд оролцох тухай эвслийг төлөөлөх
байгууллагын шийдвэр;
26.4.2.эвсэлд нэгдсэн нам тус бүрийн улсын бүртгэлийн
гэрчилгээний хуулбар;
26.4.3.эвсэлд нэгдсэн нам тус бүрийн улсын бүртгэлд
бүртгүүлсэн дүрмийн Улсын дээд шүүхээр баталгаажуулсан хуулбар;
26.4.4.эвслийг төлөөлөх байгууллагаар батлагдсан
сонгуулийн мөрийн хөтөлбөр, түүний эдийн засгийн тооцоонд
хийсэн төрийн аудитын байгууллагын дүгнэлт;
26.4.5.энэ хуульд нийцсэн нэр дэвшүүлэх ажиллагааны
талаарх эвслийн дотоод журам;
26.4.6.ээлжит сонгуулийн жилийн 03 дугаар сарын 01-
ний өдрөөс өмнөх жилийн 01 дүгээр сарын 01-ний өдрийг хүртэлх
хугацаанд, ээлжит бус, нөхөн сонгуулийн тухайд тухайн сонгуулийн
жилийн өмнөх тайлант жилийн хугацаанд уг намд иргэн, хуулийн
этгээдээс өгсөн хандивын төрийн аудитын байгууллагаар хянуулж
баталгаажуулсан тайлан;
28 дугаар зүйл.Сонгуульд оролцох нам, эвслийг бүртгэх
28.3.Дараах шаардлагыг хангасан нам, эвслийг бүртгэнэ:
28.3.1.Энэ хуульд заасны дагуу нам, эвсэл сонгуульд
оролцохоо илэрхийлэх хугацаанаас өмнө Улсын дээд шүүхэд
бүртгүүлсэн;
28.3.2.сонгуульд оролцох хүсэлтийг хуульд заасан
хугацаанд ирүүлсэн;
28.3.3.сонгуульд оролцох хүсэлтэд хавсарган ирүүлэх
баримт бичиг бүрэн гүйцэд;
28.3.4.сонгуулийн мөрийн хөтөлбөр нь энэ хуульд
заасан шаардлага хангасан тухай төрийн аудитын байгууллагын
дүгнэлт гарсан;
32 дугаар зүйл.Нэр дэвшигчээр бүртгэх
32.3.Бие даан нэрээ дэвшүүлэгч нь бие даан нэрээ дэвшүүлэх
ажиллагааны талаарх хуульд заасан хугацаа дууссан өдрөөс хойш тав
хоногт багтаан дараах баримт бичгийг Сонгуулийн ерөнхий хороонд
ирүүлнэ:
32.3.9.энэ хуульд заасны дагуу төрийн аудитын дээд
байгууллагаар хянуулсан бие даан нэрээ дэвшүүлэгчийн сонгуулийн
мөрийн хөтөлбөр, аудитын дүгнэлт;
38 дугаар зүйл.Сонгуулийн мөрийн хөтөлбөр
38.5.Нам, эвсэл болон бие даан нэр дэвшигчийн сонгуулийн
мөрийн хөтөлбөрт орсон зорилт, арга хэмжээ нь Монгол Улсын
хөгжлийн үзэл баримтлалд нийцсэн эсэх болон санхүүгийн тодорхой
эх үүсвэр шаардсан арга хэмжээг хэрэгжүүлэхэд шаардагдах зардлын
дүн нь Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуульд заасан төсвийн
тусгай шаардлагад нийцэж байгаа эсэх талаар төрийн аудитын
байгууллагаар хянуулж дүгнэлт гаргуулсан байна.
38.6.Нам, эвсэл нь ээлжит сонгуулийн жилийн 03 дугаар сарын
25-ны өдрөөс өмнө, бие даан нэр дэвшигч нь ээлжит сонгуулийн
жилийн 04 дүгээр сарын 25-ны өдрөөс өмнө сонгуулийн мөрийн
хөтөлбөртөө дүгнэлт гаргуулахаар төрийн аудитын дээд байгууллагад
хүргүүлнэ.
38.7.Нам, эвсэл болон бие даан нэр дэвшигч нь ээлжит
сонгуулийн жилийн 04 дүгээр сарын эхний долоо хоногт багтаан энэ
хуулийн 26.3.6, 26.4.6-д заасан хандивын тайландаа дүгнэлт
гаргуулахаар төрийн аудитын дээд байгууллагад хүргүүлнэ.
38.8.Ээлжит бус, нөхөн сонгуулиар нам, эвсэл болон бие даан
нэр дэвшигч нь төрийн аудитын дээд байгууллагаас тогтоосон
хугацаанд сонгуулийн мөрийн хөтөлбөр болон энэ хуулийн 26.3.6,
26.4.6-д заасан хандивын тайландаа дүгнэлт гаргуулахаар хүргүүлнэ.
38.9.Нам, эвсэл болон бие даан нэр дэвшигчийн сонгуулийн
мөрийн хөтөлбөр нь энэ хуульд заасан шаардлага хангаагүй гэсэн
дүгнэлт гарсан тохиолдолд тав хоногийн дотор зөрчлийг арилгасны
үндсэн дээр дахин дүгнэлт гаргуулахаар хүргүүлнэ.
38.10.Төрийн аудитын дээд байгууллага нам, эвслийн мөрийн
хөтөлбөр энэ хуульд заасан шаардлагад нийцэж байгаа эсэх талаарх
дүгнэлтийг санал авах өдрөөс 60-аас доошгүй хоногийн өмнө гаргаж,
Сонгуулийн ерөнхий хороонд ирүүлнэ.
38.11.Төрийн аудитын дээд байгууллага нь бие даан нэр
дэвшигчдийн мөрийн хөтөлбөр энэ хуульд заасан шаардлагад нийцэж
байгаа эсэх талаарх дүгнэлтийг санал авах өдрөөс 33-аас доошгүй
хоногийн өмнө гаргаж, Сонгуулийн ерөнхий хороонд ирүүлнэ.
38.12.Төрийн аудитын дээд байгууллага нь энэ хуулийн 26.3.6,
26.4.6-д заасан тайлан, сонгуулийн мөрийн хөтөлбөр болон түүнд
хийсэн дүгнэлтийг санал авах өдрөөс 22 хоногийн өмнөөс эхлэн энэ
хуульд заасны дагуу нам, эвсэл болон бие даан нэр дэвшигч
сонгуулийн зардлын тайлангаа хүргүүлэх өдрийг дуустал өөрийн
байгууллагын цахим хуудаст нээлттэйгээр байршуулна.
50 дугаар зүйл.Сонгуулийн зардлын дээд хэмжээ
50.1.Төрийн аудитын дээд байгууллага нам, эвсэл болон нэр
дэвшигчээс сонгуульд зарцуулах зардлын дээд хэмжээг ээлжит
сонгуулийн жилийн 03 дугаар сарын 01-ний өдрөөс өмнө энэ хуулийн
50.2-т заасан аргачлалын дагуу тогтоож, нийтэд мэдээлнэ.
50.2.Төрийн аудитын дээд байгууллага нам, эвсэл болон нэр
дэвшигчээс сонгуульд зарцуулах зардлын дээд хэмжээг тогтоохдоо
нутаг дэвсгэрийн хэмжээ, байршил, өрхийн болон сонгогчийн тоо, энэ
хуульд заасан бусад шаардлагыг харгалзан Сонгуулийн ерөнхий хороо
болон Монгол Улсын Ерөнхий аудитор хамтран батална.
51 дүгээр зүйл.Сонгуулийн зардлын данс
51.4.Нам, эвсэл болон нэр дэвшигч сонгуулийн зардлын
дансны дугаар, банкны нэрийг санал авах өдрөөс 20-оос доошгүй
хоногийн өмнө төрийн аудитын дээд байгууллагад мэдэгдэж,
бүртгүүлэх үүрэгтэй.
57 дугаар зүйл.Сонгуулийн зардлын тайлан
57.3.Нам, эвсэл санал авах өдрөөс хойш 45 хоногт, нэр
дэвшигч санал авах өдрөөс хойш 30 хоногт багтаан зардлын
тайландаа хувийн аудитын хуулийн этгээдээр дүгнэлт
гаргуулан, төрийн аудитын дээд байгууллагад хүргүүлнэ.
4 Шилэн дансны тухай 57.5.Сонгуулийн зардлын данс байршуулсан банкны захирал,
Батлагдсан огноо: эсхүл салбарын эрхлэгч уг дансны бүх гүйлгээний хуулгыг гаргаж,
2014-07-01 санал авах өдрөөс хойш 30 хоногийн дотор төрийн аудитын дээд
байгууллагад хүргүүлнэ.
58 дугаар зүйл.Сонгуулийн зардлын тайлангийн хяналт ба
нээлттэй, ил тод байдал
58.1.Төрийн аудитын дээд байгууллага зардлын тайланг
хүлээн авсан өдрөөс хойш 60 хоногийн дотор хянаж, дүнг нийтэд
мэдээлнэ.
58.2.Төрийн аудитын дээд байгууллага сонгуулийн зардлын
тайлангийн талаар дараах эрх, үүргийг хэрэгжүүлнэ:
58.2.1.нам, эвсэл, нэр дэвшигчийн авсан хандив,
санхүүжилт, зарцуулалтад дангаараа болон төрийн бусад
байгууллагатай хамтран хяналт тавих;
58.2.2.нам, эвсэл, нэр дэвшигчээс сонгуулийн
санхүүжилттэй холбоотой мэдээлэл авах;
58.2.3.сонгуулийн санхүүжилт, түүний зарцуулалтад
гарсан зөрчлийн талаар баримт бичиг үйлдэх, бүрдүүлэх, холбогдох
байгууллагад хүргүүлэх;
58.2.4.төрийн болон бусад байгууллага, албан
тушаалтан, иргэдээс сонгуулийн санхүүжилттэй холбоотой баримт
бичгийг гаргуулан авах;
58.2.5.зардлын тайлан гаргах, хүлээн авах, нийтэд
мэдээлэх, танилцуулахтай холбоотой журам, маягт батлах.
58.3.Төрийн аудитын дээд байгууллага энэ хуулийн 26.3.6,
26.4.6, 38.5-д заасан мэдээллийг дүгнэлт гаргаж дууссан өдрөөс эхлэн,
58.4-т заасан мэдээллийг хүлээн авсан өдрөөс эхлэн өөрийн
байгууллагын цахим хуудаст ил тавьж, нийтэд чөлөөтэй танилцах
бололцоо олгоно.
58.4.Нэр дэвшигч, нам, эвсэл авсан хандив болон сонгуулийн
зардлын зарцуулалтын явцын тайланг санал авах өдрөөс гурав
хоногийн өмнө нийтэд ил тод мэдээлж, төрийн аудитын дээд
байгууллагад хүргүүлнэ.
58.5.Төрийн аудитын дээд байгууллага энэ хуулийн 58.2-т
заасан бүрэн эрхийн дагуу мэдээлэл, баримт шаардсан тохиолдолд
холбогдох иргэн, хуулийн этгээд мэдээлэл, баримтыг гаргаж өгөх
үүрэгтэй.
8.1.Энэ хуулийн 3.1-д заасан этгээдийн шилэн дансны үйл
ажиллагаанд тавих хөндлөнгийн хяналтыг бүх шатны иргэдийн
Төлөөлөгчдийн Хурал, иргэдийн Нийтийн Хурал, төрийн аудитын
байгууллага хэрэгжүүлнэ.
8.2.Энэ хуулийн 3.1.1-д заасан төсвийн байгууллага, албан
тушаалтны шилэн дансны үйл ажиллагаанд тавих дотоод хяналтыг
Төсвийн тухай хуулийн 69 дүгээр зүйлд заасны дагуу төсвийн
ерөнхийлөн захирагч хэрэгжүүлнэ.
8.3.Төрийн аудитын байгууллага нь өөрийн санаачилгаар
шилэн дансны мэдээлэлд аудит хийж болно.
8.4.Байгууллага, албан тушаалтны ажлын тайланг дүгнэх,
дээд шатны байгууллагаас хяналт шалгалт хийхдээ энэ хуулийн
хэрэгжилтийг гол үзүүлэлт болгоно.
9 дүгээр зүйл.Иргэний хяналт
9.1.Энэ хуулийн хэрэгжилтийн явц, шилэн дансны мэдээллийн
зөрчил, дутагдал болон шаардлагыг байгууллага, албан тушаалтан
хүлээн аваагүй бол энэ талаарх гомдол, мэдээллийг иргэн, хуулийн
этгээд Иргэдээс төрийн байгууллага, албан тушаалтанд гаргасан
өргөдөл, гомдлыг шийдвэрлэх тухай хуульд заасан журмын
дагуу төрийн аудитын байгууллагад гаргах бөгөөд энэ хуулийн
үйлчлэлд хамаарах байгууллагын үйл ажиллагаанд аудитын дүгнэлт
гаргуулах хүсэлт гаргаж болно.
9.2.Төрийн аудитын байгууллага нь гомдол, мэдээллийн дагуу
тодорхой арга хэмжээ авч, үр дүнг тухайн иргэнд бичгээр болон олон
нийтэд мэдээлнэ.
5 Газрын тосны тухай 32.2.Өртөг нөхөгдөх зардлыг төрийн аудитын байгууллагаар
Батлагдсан огноо: баталгаажуулж, бүтээгдэхүүн хуваах гэрээнд заасан өртөгт газрын
2014-07-01 тосны хувиар нөхнө.
37.1.Төрийн аудитын байгууллага холбогдох байгууллагатай
хамтран гэрээлэгчийн батлагдсан төлөвлөгөө, төсвийн дагуу хийж
гүйцэтгэсэн ажил, нягтлан бодох бүртгэлийн анхан шатны баримт,
хөрөнгө оруулалтын болон санхүүгийн тайланд жил бүр хяналт
шалгалт хийнэ.
37.2.Энэ хуулийн 37.1-д заасан хяналт шалгалтаар
гэрээлэгчийн нийт хөрөнгө оруулалт, өртөг нөхсөн болон нөхөх
зардлын хэмжээ, газрын тосны экспорт, борлуулалтын орлогын
тооцоо, хуваарилалтыг хянан баталгаажуулна.
37.3.Төрийн аудитын байгууллага хараат бус мэргэжлийн
хөндлөнгийн аудитын байгууллагыг сонгон шалгаруулж энэ хуулийн
37.1-д заасан санхүүгийн хяналт шалгалтын ажлыг гүйцэтгүүлж болно.
6 Захиргааны ерөнхий хууль 103.1.Иргэн, хуулийн этгээдийн хохирлыг барагдуулсны
Батлагдсан огноо: улмаас өөрт учирсан хохирлыг захиргааны байгууллага Иргэний
2015-06-19 хуулийн 498.5-д заасны дагуу гэм буруутай албан тушаалтнаар буцааж
төлүүлнэ.
103.2.Энэ хуулийн 103.1-д заасан гэм буруутай албан
тушаалтнаар хохирлыг төлүүлэх үүргийг тухайн захиргааны
байгууллагын дээд шатны байгууллагын дотоод аудитын нэгж
хариуцна.
103.3.Энэ хуулийн 103.2-т заасан дээд шатны байгууллагын
дотоод аудитын нэгж байхгүй бол гэм буруутай албан тушаалтнаар
хохирлыг төлүүлэх үүргийг төрийн аудитын байгууллага хариуцна.
103.4.Гомдлыг хянан шийдвэрлэсэн дээд шатны захиргааны
байгууллага болон шүүх хохирлыг буруутай албан тушаалтнаар
төлүүлэхээр гаргасан актын хувийг холбогдох аудитын байгууллагад
хүргүүлэх үүрэгтэй.
7 Нийтийн сонсголын тухай 9.2.Төсвийн хяналтын сонсгол явуулах бол төрийн аудитын
Батлагдсан огноо: байгууллагаар дүгнэлт гаргуулна.
2015-07-08
8 Өрийн удирдлагын тухай 11.2.Төрийн аудитын төв байгууллага өрийн удирдлагын
Батлагдсан огноо: хүрээнд дараах чиг үүрэгтэй:
2015-02-18 11.2.1.энэ хуульд заасны дагуу стратегийн баримт
бичгийн хэрэгжилтэд аудит хийх, дүгнэлт гаргах, зөвлөмж өгөх;
11.2.2.өрийн удирдлагын тухай хууль тогтоомжийн
хэрэгжилтэд аудит хийх, дүгнэлт гаргах, зөвлөмж өгөх;
11.2.3.энэ хуулийн 9.1.9-д заасан эрсдэлийн үнэлгээнд
тухай бүр хөндлөнгийн аудит хийж, дүгнэлт гаргах;
11.2.4.энэ хуулийн 37.2-т заасны дагуу дүгнэлт гаргах.
15.3.Стратегийн баримт бичгийн хэрэгжилтийн тайланг 03
дугаар сарын 01-ний дотор гаргаж төрийн аудитын төв байгууллагад
хүргүүлэх ба уг тайланд төрийн аудитын төв байгууллага 04 дүгээр
сарын 01-ний дотор аудит хийнэ.
15.4.Засгийн газар стратегийн баримт бичгийн хэрэгжилтийн
тайланг гурван жилд нэг удаа төрийн аудитын төв байгууллагын
дүгнэлтийн хамтаар дараагийн стратегийн баримт бичгийн төсөл өргөн
мэдүүлэх хугацаанд Улсын Их Хуралд өргөн мэдүүлж, тайлагнана.
37.2.Баталгаа гаргуулагч нь үндсэн болон хүүгийн төлбөрийг
гүйцэтгэж чадахгүй болсон тухай мэдэгдлийг холбогдох нотлох
баримт, мэдээлэл болон баталгаа гаргуулагчийн төлбөрийн чадварын
талаарх Үндэсний аудитын газраас хийгдсэн шалгалтын дүгнэлтийн
хамтаар санхүү, төсвийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв
байгууллага болон зээлдүүлэгчид нэн даруй хүргүүлнэ.
43.2.Стратегийн баримт бичгийн хэрэгжилтэд Үндэсний
аудитын газраас гурван жил тутам хөндлөнгийн аудит хийх бөгөөд
тайланг олон нийтэд ил тод болгоно.
9 Төрийн хяналт шалгалтын 3.1.Төрийн хяналт шалгалт нь Улсын Их Хурал,
тухай Ерөнхийлөгч,Төрийн аудитын байгууллага болон төрийн захиргааны
Батлагдсан огноо: байгууллагын хяналт шалгалт /цаашид “мэргэжлийн хяналт” гэх/,
2003-01-03 Үндсэн хуулийн Цэц, шүүх, прокурорын хяналт, нутгийн өөрөө удирдах
байгууллагаас энэ хуулийн дагуу хэрэгжүүлэх хяналт шалгалтаас
. 10 Төсвийн тогтвортой бүрдэнэ.
байдлын тухай
Батлагдсан огноо: 3.2.Улсын Их Хурал, Ерөнхийлөгчийн хяналт шалгалт, Үндсэн
2010-06-24 хуулийн цэц, шүүх, прокурорын хяналт болон Төрийн аудитын үйл
ажиллагаатай холбогдсон харилцааг тус тусын хууль тогтоомжоор
. 11 Эрүүл мэндийн даатгалын зохицуулна.
тухай
Батлагдсан огноо: 13.1.Төсвийн тусгай шаардлагын хэрэгжилтэд хяналт тавихтай
2015-01-29 холбогдсон харилцааг Төрийн аудитын тухай хуульд заасны дагуу
зохицуулна.
. 12 Монгол Улсын Их Хурлын
чуулганы хуралдааны 14.1.Засгийн газар төсвийн тусгай шаардлагыг хэрхэн хангасан
дэгийн тухай тухай дүгнэлт, тайланг бэлтгэн төсвийн гүйцэтгэлийн тайланд тусгаж,
Батлагдсан огноо: Улсын Их Хуралд тайлагнана.
2007-10-11
14.2.Энэ хуулийн 14.1-д заасан төсвийн гүйцэтгэлийн
тайланд төрийн аудитын төв байгууллага аудит хийхдээ төсвийн
тусгай шаардлагыг хэрхэн хэрэгжүүлсэн байдалд дүгнэлт гаргана.
21.6.Эрүүл мэндийн даатгалын сангийн зарцуулалтын
тайланд Төрийн аудитын тухай хуульд заасны дагуу аудит хийж,
дүгнэлт гаргана.
25.12.Хоёр дахь хэлэлцүүлгийн үед нам, эвслийн бүлэг,
гишүүд, Ерөнхийлөгч, Төрийн аудитын төв байгууллага тодорхой
төсөл, хөтөлбөр, арга хэмжээний зардал нэмэгдүүлэх санал гаргасан
бол бусад төсөл, хөтөлбөр, арга хэмжээний зардлыг мөн хэмжээгээр
бууруулах, түүнчлэн татвар бууруулах санал гаргасан бол мөн
хэмжээгээр зардал бууруулах саналыг хамтад нь гаргаж, нэг санал
болгон санал хураалт явуулна.
25.15.Төсвийн байнгын хороо энэ хуулийн 25.12-т заасан болон
өөрийнхөө Байнгын хорооны гишүүд, түүнчлэн төсөвтэй холбогдуулан
Ерөнхийлөгч, Төрийн аудитын төв байгууллага, Төсвийн зарлагын
хяналтын дэд хорооноос гаргасан санал нэг бүрийг хэлэлцэж ил санал
хураалт явуулж олонхийн дэмжлэг авсан, аваагүйгээр нь бүлэглэн
томъёолж нэгдсэн хуралдаанд оруулна.
47.1.Улсын Их Хуралд ажлаа шууд хариуцан тайлагнадаг
байгууллага жилийн ажлынхаа тайланг дараа оны нэгдүгээр улиралд
багтаан Улсын Их Хуралд гишүүдийн тоогоор ирүүлнэ.
47.2. Байнгын хороод тайланг дор дурдсан харьяаллаар
хэлэлцэнэ:
47.2.1.Үндэсний аудитын газрын тайланг Төсвийн
болон Эдийн засгийн байнгын хороо;
47.4.Байнгын хорооны хуралдаанд тайланг тухайн
байгууллагын дарга танилцуулна.
47.5.Байнгын хороо шаардлагатай гэж үзвэл тайлан,
мэдээллийг нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцүүлэх санал, дүгнэлт гаргаж
болно.
47.6.Байнгын хороо тайланг хэлэлцсэний үндсэн дээр хууль
тогтоомжийн хэрэгжилтийг хангах, зөрчил дутагдлыг засах, ажлаа
эрчимжүүлэх чиглэлээр тайлагнасан байгууллагад чиглэл өгсөн
тогтоол гаргаж болно.
47.7.Нэгдсэн хуралдаан энэ хуулийн 47.5-д заасны дагуу
холбогдох байгууллагын тайлан, Байнгын хорооны санал, дүгнэлтийг
хэлэлцэж, шаардлагатай гэж үзвэл тогтоол батлах буюу бусад
шийдвэр гаргаж болно.
512.5.Төсвийн хяналтын сонсгол зохион байгуулах хугацааг
товлон зарламагц тухайн асуудлаар дүгнэлт гаргуулахаар төрийн
аудитын байгууллагад холбогдох баримт бичгийг хүргүүлэх
бөгөөд төрийн аудитын байгууллага гаргасан дүгнэлтээ нийтийн
сонсгол болохоос ажлын гурваас доошгүй өдрийн өмнө ирүүлнэ.
46.1.Хөтөлбөр болон Үндсэн чиглэлийн хэрэгжилтийг жил
бүрийн 4 дүгээр сарын 1-ний дотор Улсын Их Хуралд өргөн мэдүүлнэ.
46.2.Хөтөлбөр болон Үндсэн чиглэлийн хэрэгжилтийг Улсын Их
Хурал дараа жилийн Үндсэн чиглэлийг хэлэлцэж эхлэхээс өмнө
хэлэлцсэн байна.
. 13 Монгол Улсын Их Хурлын 423.2.Улсын Их Хурал жилийн эцсийн санхүүгийн тайлангаа
тухай дараа жилийн 2 дугаар сарын 15-ны өдрийн дотор төрийн аудитын төв
Батлагдсан огноо: байгууллагад хүргүүлнэ. Төрийн аудитын төв байгууллага тайланг
2006-01-26 хүлээн авснаас хойш 1 сарын дотор тайлангийн талаар аудитын
дүгнэлт гаргана.
. 14 Хөгжлийн бодлого,
төлөвлөлтийн тухай 423.3.Улсын Их Хурлын төсвийн гүйцэтгэлийн тайлан, энэ
Батлагдсан: 2015-11-26 хуулийн 423.2-т заасан төрийн аудитын төв байгууллагын дүгнэлтийг
Төрийн байгуулалтын байнгын хороо хуралдаанаараа хэлэлцэнэ.
. 15 Нийгмийн даатгалын тухай
12.10.Засгийн газар улсын эдийн засаг, нийгмийг хөгжүүлэх
Батлагдсан: 1994-05-31 үндсэн чиглэлийн жилийн эцсийн хэрэгжилтийг Монгол Улсын Их
Хурлын чуулганы хуралдааны дэгийн тухай хуулийн 46 дугаар зүйлийн
46.1 дэх хэсэгт заасан хугацаанд Улсын Их Хуралд өргөн мэдүүлнэ.
5.Нийгмийн даатгалын сангийн зарцуулалтын тайланд Төрийн
аудитын тухай хуульд заасны дагуу аудит хийж, дүгнэлт гаргана.
. 16 Төрийн албаны тухай 9.3.Төрийн албаны санхүүжилт болон төрийн байгууллагын
Батлагдсан: 2017-12-07 төсвийн хөрөнгийн ашиглалтад тавих хяналтыг төсвийн тухай
болон төрийн аудитын тухай хууль тогтоомжид заасан журмын дагуу
. 17 Аудитын тухай хэрэгжүүлнэ.
Батлагдсан: 2015-06-19
4.2.Төрийн болон орон нутгийн өмчит, тэдгээрийн өмчийн
оролцоотой компанид аудит хийхдээ Компанийн тухай хуулийн
76.1.10-т заасныг мөрдөнө.
10.3.Төсвийн байгууллага, төрийн болон орон нутгийн өмчит,
тэдгээр өмчийн оролцоотой аж ахуйн нэгж, байгууллагын санхүүгийн
тайланд аудит хийх хугацааны асуудлыг Төсвийн тухай болон бусад
хуулиар зохицуулна.
. 18 Компанийн тухай 76 дугаар зүйл. Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн бүрэн эрх:
Батлагдсан: 2011-10-06 76.1.10.аудитын байгууллагыг сонгож, түүнтэй байгуулах
гэрээний нөхцөлийг тогтоох;
. 19 Засгийн газрын тусгай 24.3.Тусгай сангийн зарцуулалтын жилийн эцсийн
сангийн тухай тайланд Төрийн аудитын тухай хуульд заасны дагуу аудит хийж,
дүгнэлт гаргана.
Батлагдсан: 2019-11-13
. 20 Гэмт хэрэг зөрчлөөс 46.8.Гэмт хэрэг, зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх ажилд
урьдчилан сэргийлэх тухай зориулсан хөрөнгийн төлөвлөлт, хуваарилалт, зарцуулалтад
Зохицуулах зөвлөл, төрийн аудитын байгууллага, санхүү, төсвийн
Батлагдсан: 2019-06-06 асуудал хариуцсан төрийн захиргааны байгууллага, тухайн шатны
иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал болон төсвийн тухай хууль тогтоомжид
заасан эрх бүхий этгээд хяналт тавина.
. 21 Ард нийтийн санал асуулгын 8.7.Энэ хуулийн 8.1-д заасан зардлын гүйцэтгэлд төрийн
тухай аудитын дээд болон орон нутгийн аудитын байгууллага аудит хийж,
дүгнэлт гаргана.
Батлагдсан: 2016-02-05
. 22 Ирээдүйн өв сангийн тухай 13.6.Сан, төсөв хоорондын харилцаанд Монгол Улсын Ерөнхий
Батлагдсан: 2016-02-05 аудитор хяналт тавина.
14.1.2.удирдах зөвлөлөөс стратегийн баримт бичгийг батлах,
түүнд өөрчлөлт оруулах тухай бүрд шаардлагатай гэж үзвэл уг баримт
бичиг мандатад нийцэж байгаа эсэхэд аудит хийлгэх;
14.1.4.мандатын хэрэгжилт хангалтгүй гэж дүгнэсэн
тохиолдолд Корпорацын үйл ажиллагаанд аудит хийлгэх;
28.5.Санхүү, төсвийн асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүн
сангийн санхүүгийн болон үйл ажиллагааны улирлын тайланг хүлээн
. 23 Төрийн болон орон нутгийн авснаас хойш 10 хоногийн дотор Монгол Улсын Ерөнхий аудитор,
өмчийн тухай зөвлөх багт хүргүүлж олон нийтэд мэдээлнэ.
Батлагдсан: 1996-05-27
28.6.Сангийн санхүүгийн болон үйл ажиллагааны жилийн
. 24 Зөрчлийн тухай тайланг дараа оны 01 дүгээр сарын 25-ны өдрийн дотор төрийн
Батлагдсан: 2017-05-11 аудитын байгууллагад хүргүүлж аудит хийлгэсэн санхүүгийн тайланг
02 дугаар сарын 25-ны өдрийн дотор санхүү, төсвийн асуудал эрхэлсэн
Засгийн газрын гишүүнд хүргүүлнэ.
28.7.Санхүү, төсвийн асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүн
Сангийн санхүүгийн болон үйл ажиллагааны жилийн тайланг хүлээн
авснаас хойш 60 хоногийн дотор дүгнэлт гаргаж, аудитын дүгнэлтийн
хамт Улсын Их Хуралд танилцуулна.
2119.Төрийн өмчит болон төрийн өмчийн оролцоотой хуулийн
этгээд нь жилийн эцсийн санхүүгийн тайландаа дараа жилийн 3 дугаар
сарын 01-ний дотор аудитын дүгнэлт хийлгэнэ.
21110.Төрийн өмчит болон төрийн өмчийн оролцоотой хуулийн
этгээд аудитын дүгнэлт гарснаас хойш долоо хоногийн дотор
тайлангаа аудитын дүгнэлтийн хамт санхүү, төсвийн асуудал эрхэлсэн
төрийн захиргааны төв байгууллагад хүргүүлнэ.
25.Нам, эвсэл, нэр дэвшигч нь сонгуулийн зардлын тайлангаа
хуульд заасан хугацаанд төрийн аудитын байгууллагад хүргүүлэх
үүргээ биелүүлээгүй бол хүнийг арван мянган нэгжтэй тэнцэх
хэмжээний төгрөгөөр, хуулийн этгээдийг нэг зуун мянган нэгжтэй
тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгоно.
26.Сонгуулийн зардлын данс байршуулсан банк сонгуулийн
санал авах ажиллагаа дууссан өдрөөс хойш 30 хоногийн дотор нам,
эвсэл, нэр дэвшигчийн дансны гүйлгээний мэдээллийг төрийн аудитын
дээд байгууллагад хүргүүлэх үүргээ биелүүлээгүй бол хүнийг дөрвөн
мянган нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр, хуулийн этгээдийг дөчин
мянган нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгоно.
27.Нэр дэвшигч, нам, эвсэл хандив болон сонгуулийн зардлын
зарцуулалтын явцын тайланг санал авах өдрөөс 3 хоногийн өмнө
нийтэд ил тод мэдээлж, төрийн аудитын байгууллагад хүргүүлэх үүргээ
биелүүлээгүй бол хүнийг хорин мянган нэгжтэй тэнцэх төгрөгөөр,
хуулийн этгээдийг хоёр зуун мянган нэгжтэй тэнцэх хэмжээний
төгрөгөөр торгоно.
Хянасан: Н.Анхбаяр
Хууль, эрх зүйн менежер Ц.Мөнхтуяа
Боловсруулсан:
Хуульч, шинжээч
ДҮГНЭЛТ
Одоо хүчин төгөлдөр үйлчилж буй Газрын тосны тухай хууль, Төсвийн тухай хууль, Аудитын
тухай хууль, Төрийн болон орон нутгийн өмчийн тухай болон холбогдох бусад хууль тогтоомжуудад
Төрийн аудитын байгууллага аудит хийж, дүгнэлт гаргах зохицуулалтууд дээрх байдлаар
тусгагджээ.
Мөн Төрийн аудитын тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөлтэй холбогдуулан дагаж
гарах дараах хуулиудад нэмэлт, өөрчлөлт оруулахаар доорх төслүүдийг хүргүүлээр байна.
1. Банкны тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай хуульд “7.2.11. Төрийн аудитын байгууллага
аудит хийх хуульд заасан чиг үүргээ хэрэгжүүлэхтэй холбогдуулан шаардсан” гэж;
2. Төсвийн тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай хуульд “Төсвийн тухай хуулийн 8 дугаар
зүйлийн 8.5.1 дахь заалтын “... жил бүрийн” гэснийг “11 дүгээр сарын 20-ны дотор Төрийн
аудитын байгууллагад” гэж, “...Хуралд” гэсний дараа “тус тус” гэж;
3. Аудитын тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай хуульд “Аудитын тухай хуулийн 4 дүгээр
зүйлийн 4.2 дахь хэсгийн “.... аудит хийхдээ” гэсний дараа “хуульд өөрөөр заагаагүй бол”
гэж;
4. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан авах
тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай хуульд “3.11 Төрийн аудитын тухай хуульд заасан
аудитад шинжээч оролцуулж зөвлөх үйлчилгээ авах харилцааг энэ хуулиар
зохицуулахгүй” гэж;
5. Газрын тосны тухай хуульд, нэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай хуульд “37.1.Газрын тосны
асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллага нь анхан шатны баримтад үндэслэн
гэрээлэгчийн батлагдсан төлөвлөгөө, төсвийн дагуу гүйцэтгэсэн ажил, хөрөнгө оруулалт,
өртөг нөхөгдсөн болон нөхөгдөх зардлын хэмжээ, газрын тосны экспорт, борлуулалтын
орлогын тооцоо, хуваарилалтын болон санхүүгийн тайланг хянан шалгаж, дүгнэлт
гаргасан тайлангаа төрийн аудитын байгууллагад хүргүүлнэ.”, “37.2.Энэ хуулийн 37.1-д
заасны дагуу төрийн захиргааны байгууллагаас ирүүлсэн тайлан, дүгнэлтэд төрийн
аудитын байгууллага аудит хийж, баталгаажуулна.”, “37.3.Төрийн аудитын байгууллага
энэ хуулийн 37.2-т заасан аудитыг гүйцэтгэхдээ хараат бус шинжээч, мэргэжилтэн,
аудитын хуулийн этгээдийг оролцуулж болно.” гэж;
6. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуульд “9.
Төрийн болон орон нутгийн өмчит, тэдгээрийн өмчийн оролцоотой хуулийн этгээд жилийн
эцсийн санхүүгийн тайлангаа дараа жилийн 02 дугаар сарын 15-ны дотор төрийн аудитын
байгууллагад хүргүүлж, аудит хийлгэнэ.” гэж хуулийн төслүүдийг боловсруулж, засаж
сайжруулах тал дээр анхаарч ажиллаж байна.
---оОо---
Төрийн аудитын тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгатай холбоотой
асуулт, хариулт
Бүлэг 1 - Хуулийн төслийн нэгдүгээр бүлэгт хуулийн зорилго, төрийн аудитын тухай
хууль тогтоомж, төрийн аудитын үйл ажиллагааны үндсэн зарчим, нэр томьёо,
үндсэн зорилт, төрийн аудитын байгууллагын бүрэн эрхтэй холбогдсон
зохицуулалтыг тусгасан. Тухайлбал, төрийн санхүү, төсвийн хяналтын хүрээнд
шалгагдагч этгээдэд санхүүгийн тайлангийн, гүйцэтгэлийн болон нийцлийн
аудит хийж, хуульд заасан шийдвэр гаргахаар тусгана.
1. ТАТХ-ийн зорилго нь юу вэ? Хуулийн төсөл боловсруулах болсон
үндэслэл, шаардлага нь юу байна вэ?
Тайлбар :
Хуулийн төслийн зорилго нь төрийн санхүү, төсвийн хяналтыг хараат бусаар
хэрэгжүүлэх замаар нийтийн өмчийг зохистой хуваарилах, ашиглах,
зарцуулахад тавигдах хяналтын эрх зүйн үндсийг тогтооход оршино.
Монгол Улсын Их Хурал 2003 оны 01 дүгээр сарын 03-ны өдөр Төрийн
аудитын тухай хуулийг баталсан бөгөөд өнгөрсөн хугацаанд тус хуульд 10
удаа нэмэлт, өөрчлөлтийг оруулсан байна. Эдгээр нэмэлт, өөрчлөлтийг
оруулах явцад анх батлагдсан хуулийн 58 хувь нь өөрчлөгдөж, хуулийн бүтэц,
нэр томьёо, хэсэг, заалт хоорондын уялдаа алдагдсан.
Монгол Улсын Үндсэн хуульд оруулсан нэмэлт, өөрчлөлтийн агуулга, үзэл
санаанд холбогдох хууль тогтоомжийг нийцүүлж, эрх зүйн шинэтгэлийг
хэрэгжүүлэх зорилтын хүрээнд Улсын Их Хурлаас 2020 оны 02 дугаар
“Монгол Улсын Үндсэн хуульд оруулсан нэмэлт, өөрчлөлтөд хууль
тогтоомжийг нийцүүлэх, түүнтэй холбогдуулан авах арга хэмжээний тухай”
тогтоолыг баталсан. Тус тогтоолын хавсралтын 1.2.5-д “төрийн санхүү,
төсвийн хяналт /аудит/-ыг хараат бусаар хэрэгжүүлэх байгууллагын бүрэн
эрх, зохион байгуулалт, үйл ажиллагааны журмыг хуулиар тогтоох;”, 1.2.6-д
“төрийн нийтийн өмчийг зохистой ашиглах, зарцуулахад тавих хяналтыг
боловсронгуй болгох.” гэсэн үзэл баримтлалын чиглэл баримтлахаар
тусгасан.
Дээрх үзэл баримтлалын хүрээнд “Төрийн аудитын тухай хууль /Шинэчилсэн
найруулга/”-ийн төслийг боловсруулсан бөгөөд хуулийн төслийн зохицуулах
харилцааны товч утгыг “Төрийн аудитын байгууллагын бие даасан, үйл
ажиллагааны хараат бус байдлыг сайжруулах, эрх хэмжээг нэмэгдүүлэх,
зохион байгуулалт, үйл ажиллагааны журмыг Монгол Улсын Үндсэн хуульд
нийцүүлэн шинэчлэх.” хэмээн тодорхойлсон байна.
Хуулийн зохицуулалт :
Хууль тогтоомжийн тухай хуулийн 25 дугаар зүйлийн 25.1.1 дэх заалтыг
үндэслэн Төрийн аудитын тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төслийг
боловсруулсан.
ТАТХ -ийн шинэчилсэн найруулгын төслийн 1.1.Энэ хуулийн зорилго нь
төрийн санхүү, төсөв, нийтийн өмчийг зохистой төлөвлөх, хуваарилах,
ашиглах, зарцуулахад тавих хяналтыг хараат бусаар хэрэгжүүлэх
байгууллагын бүрэн эрх, тогтолцоо, зохион байгуулалт, эрх зүйн үндсийг
тогтооход оршино.
2. Төрийн аудитын үндсэн зорилт болон зарчим нь юу вэ?
Тайлбар : Төрийн аудитын дээд байгууллагын удирдлагыг хууль тогтоох
болон гүйцэтгэх засаглалын сонгуулийн хугацаанаас урт хугацаанд
тогтвортой ажиллуулах зарчмыг баримталдаг.
ТАБ-ын эрхэм зорилго нь “Улсын Их Хурал хяналтын чиг үүргээ хэрэгжүүлэх
болон төсвийн хөрөнгийн арвилан хэмнэлт, үр ашиг, үр нөлөөтэй байдлыг
хангахад дэмжлэг үзүүлэх” явдал юм.
Төрийн Аудитын тухай хууль 2003 онд батлагдан төрийн аудитын эрх зүйн
орчин тодорхой хэмжээгээр бүрдсэн ч төрийн аудитын талаар төрөөс
баримтлах бодлого нэгдсэн байдлаар томьёологдоогүй байгаа нь төрийн
аудитын тогтолцоо зөв зохистой ажиллахгүй, үйл ажиллагааны нэгдмэл
байдал нь хангагдахгүй, улмаар бодлого, чиглэл тодорхойгүй байхад
нөлөөлж байна.
“ТАБ нь төрийн бодлого, шийдвэрийн үр дүн, үр нөлөөг сайжруулахад туслан,
Монгол Улсын хөгжил дэвшилд дэмжлэг үзүүлж, иргэд, олон нийтэд хүлээн
зөвшөөрөгдөж, үнэлэгдэхийг эрмэлзэн ажилладаг.
Хуулийн зохицуулалт :
ТАТХ -ийн шинэчилсэн найруулгын төслийн 3.1.Төрийн аудитад хууль
дээдлэх, хараат бус, бие даасан байх, шударга ёсыг хангах, мэдээллээр
бүрэн хангагдах, ил тод, бодитой байх, төрийн аудитын олон улсын нийтлэг
стандартад нийцсэн байх зарчмыг баримтална.
ТАТХ -ийн шинэчилсэн найруулгын төслийн 5.1.Төрийн аудитын үндсэн
зорилт нь төрийн санхүү, төсөв, нийтийн өмчийг хууль ёсны дагуу арвилан
хэмнэлттэй, үр ашигтай, үр нөлөөтэйгөөр төлөвлөх, хуваарилах, ашиглах,
зарцуулахад хяналт тавих, түүнчлэн төрийн санхүүгийн удирдлагыг
сайжруулж эдийн засгийн тогтвортой хөгжлийг хангахад дэмжлэг үзүүлэхэд
чиглэнэ.
3. Хуулийн төсөл нь Монгол Улсын Үндсэн хууль болон бусад хуультай хэрхэн
уялдаж байгаа вэ? Уг хуулийг хэрэгжүүлэхтэй холбогдон цаашид шинээр
боловсруулах буюу нэмэлт, өөрчлөлт оруулах, хүчингүй болгох хууль
тогтоомж бий юу?
Тайлбар : Хуулийн төслийг Монгол Улсын Үндсэн хууль, Монгол Улсын олон
улсын гэрээ болон бусад хуультай нийцүүлэн боловсруулна. Хуулийн
төсөлтэй хамт одоо үйлчилж байгаа Төрийн аудитын тухай хуулийг хүчингүй
болсонд тооцох тухай хуулийн төсөл болон Банкны тухай хуульд нэмэлт
оруулах тухай, Газрын тосны тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай,
Төсвийн тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай, Төрийн болон орон нутгийн
өмчийн хөрөнгөөр бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан авах тухай хуульд
нэмэлт оруулах тухай, Аудитын тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай, Төрийн
болон орон нутгийн өмчийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн
төслүүдийг тус тус боловсруулна.
Хуулийн зохицуулалт :
ТАТХ -ийн шинэчилсэн найруулгын төслийн 2.1.Төрийн аудитын тухай хууль
тогтоомж нь Монгол Улсын Үндсэн хууль, энэ хууль болон эдгээр хуультай
нийцүүлэн гаргасан бусад хууль тогтоомжоос бүрдэнэ.
4. Төрийн аудитын байгууллага үйл ажиллагаагаа хараат бусаар хэрэгжүүлэх
баталгаа байна уу? Хараат бус ажиллаж чадаж байна уу? Хараат бус байх
зарчимын талаар хэрхэн тусгагдсан бэ?
Тайлбар : Одоо хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж байгаа ТАТХ-ийн 3 дугаар зүйлд
“Төрийн аудитын үндсэн зарчим”-д “хараат бус байх” зарчмыг тусгаагүй, мөн
бусад зүйл, хэсэгт ч үүнийг тодорхой зохицуулаагүй байна. Практик дээр
хууль хяналтын байгууллагууд аудиторуудыг гаргасан дүгнэлт, мэргэжлийн
үйл ажиллагаатай нь холбогдуулан шалгах, буруутгах, гэрчийн мэдүүлэг авах
зэрэг асуудал нэлээд гардаг бөгөөд энэ нь төрийн аудитын байгууллагын
хараат бус байдалд сөргөөр нөлөөлөх эрсдэлийг үүсгэж байна. Иймд төрийн
аудитын байгууллагын хараат бус байдлын зарчмыг хэрэгжүүлэх
зохицуулалтыг Монгол Улсын Үндсэн хуульд оруулсан нэмэлт, өөрчлөлтөд
нийцүүлэн хуульд тусгах шаардлагатай байгаа юм.
Төрийн аудитын тухай хуулийн 8 дугаар зүйлд төрийн аудитын байгууллага
үйл ажиллагаагаа хараат бусаар хэрэгжүүлэх шаардлагыг хангасан төсөвтэй
байхаар, Монгол Улсын Ерөнхий аудитор төрийн аудитын байгууллагын
төсвийн төслийг хянуулахаар Улсын Их Хурлын Төсвийн байнгын хороонд
оруулахаар, Төсвийн байнгын хороогоор хянагдаж зөвшөөрөгдсөн төсвийн
төслийг улсын төсөвт нэгтгүүлэхээр төсвийн асуудал эрхэлсэн төрийн
захиргааны төв байгууллагад хуульд заасны дагуу хүргүүлэхээр” заасан
хэдий ч “бодит байдал дээр Улсын Их Хурлын Төсвийн байнгын хорооноос
хянаж зөвшөөрөгдсөн Төрийн аудитын байгууллагын төсвийн төслийг
Сангийн яам хянан хасч байгаа ” нь төрийн аудитын байгууллагын төсвийн
хараат бус байдлыг алдагдуулж байгаа тул зөвшөөрөгдсөн төсвийг хасахгүй
байх зохицуулалтыг хуульчлан тусгасан.
Хуулийн зохицуулалт :
ТАТХ -ийн шинэчилсэн найруулгын төслийн 1-р бүлгийн 6дугаар зүйлд
Төрийн аудитын байгууллагын бүрэн эрхийг тусгаж өгсөн.
Хуулийн төслийн 6.2.Төрийн аудитын байгууллагын бүрэн эрх, зохион
байгуулалт, үйл ажиллагааны журмыг зөвхөн энэ хуулиар тогтоох бөгөөд
бусад хуулиар төрийн аудитын байгууллагад Монгол Улсын Үндсэн хууль, энэ
хуулиар тодорхойлсон төрийн санхүү, төсвийн хяналтын хүрээнд
хамаарахгүй чиг үүрэг нэмэгдүүлэхийг хориглоно.
Бүлэг 2 - Хуулийн төслийн хоёрдугаар бүлгээр төрийн аудитын төрөл, хэлбэр,
санхүүгийн тайлангийн аудит, гүйцэтгэлийн аудит, нийцлийн аудит, аудитын
төлөвлөлт, төлөвлөгөөт бус аудит, аудитад цахим мэдээлэл, арга зүйг ашиглах,
төрийн аудитын олон улсын стандарт, шалгагдагч этгээдийн үүрэг, аудитад
шинжээч оролцуулах, аудитын тайлангийн төсөлд санал авах, аудитад
хамрагдагчийн тайлбар, саналыг сонсох, төрийн аудитын тайлан, албан
шаардлага өгөх, төлбөрийн акт тогтоох, албан шаардлага, төлбөрийн актыг
мэдэгдэх, албан шаардлага, төлбөрийн актын биелэлтийг хангах асуудлыг
зохицуулна.
Мөн төрийн аудитын байгууллагын албан хаагч аудит хийх үедээ мэдээллээр
бүрэн хангагдах зарчмыг нарийвчлан тусгаж, шалгагдагч этгээдийн ажлын байр
болон бусад холбогдох газарт ажлын цагаар саадгүй нэвтрэн орох, ажиллах,
бүртгэл, тооллого хийх, мэдээлэл, баримт бичиг болон бусад эд зүйлстэй үнэ
төлбөргүй танилцах, шалгагдагч этгээдийн үйл ажиллагаандаа ашиглаж байгаа
тоног төхөөрөмж, программ хангамж, мэдээллийн санд нэвтрэх, цахим
мэдээлэл, баримт бичигтэй танилцах, уг мэдээлэл, баримт бичгийг цахим
болон бусад хэлбэрээр хувилан авах, тайлбар гаргуулах, тодорхой асуулт
тавьж хариулт авах; шаардлагатай тохиолдолд мэдээлэл, баримт бичгийг
хамгаалах зорилгоор шалгагдагч этгээдийн агуулах, өрөө, сейфийг түр
хугацаагаар битүүмжлэх асуудлыг тусгана.
1. Аудитын байгууллагыг төсөв, санхүүтэй холбож ойлгодог. Санхүүгийн
тайлангийн аудит жилд хэдэн байгууллагад хийж байна вэ? Ямар
байгууллагууд хамрагддаг вэ?
Тайлбар : Төрийн аудитын байгууллага нь шалгагдагч байгууллагын
санхүүгийн тайланг нягтлан бодох бүртгэлийн нийтээр хүлээн зөвшөөрсөн
зарчим, стандартад нийцүүлэн үнэн зөв гаргасан эсэх талаар дүгнэлт гарган
баталгаажуулж байгаа нь санхүүгийн тайлангийн аудит юм. 2019 онд 6424
төсөвт байгууллагын санхүүгийн тайланд аудит хийсэн байна. Төрийн
аудитын байгууллага нь улс, орон нутгийн төсвийн байгууллага, төрийн болон
орон нутгийн өмчит хуулийн этгээд, төсөл хөтөлбөрийн санхүүгийн тайланд
аудит хийдэг.
Хуулийн зохицуулалт :
ТАТХ-ийн 2-р бүлгийн 7-р зүйлд Төрийн аудитын төрөл, хэлбэрийг зааж өгсөн.
8-р зүйлд Санхүүгийн тайлангийн аудитын талаар тодорхой зохицуулж өгсөн.
2. Гүйцэтгэлийн аудитын чиг үүрэг нь юу вэ? Ямар чиглэлээр, зорилгоор аудит
хийж байна вэ? Өнгөрсөн хугацаанд хэдэн аудит хийж үр дүнг үзээд байна
вэ?
Тайлбар : Төрийн аудитын байгууллага нь шалгагдаж буй байгууллага чиг
үүргээ хэрэгжүүлэхдээ өөрийн нөөцийг хэрхэн арвич хямгач, үр ашигтай
бөгөөд үр нөлөөтэй ашиглаж байгааг шалгаж дүгнэлт, зөвлөмж өгөх үндсэн
чиг үүргийн хүрээнд гүйцэтгэлийн аудитыг хийж гүйцэтгэдэг. Төрийн аудитын
байгууллага 2017 онд 210, 2018 онд 201, 2019 онд 165 гүйцэтгэлийн аудитыг
хийж гүйцэтгэсэн. Үүнээс олон нийтийн анхаарлыг татсан “Цэвэр агаар сан
болон 2008-2016 онд агаарын бохирдлыг бууруулах чиглэлээр гадаад,
дотоодын хөрөнгөөр санхүүжүүлсэн ажлуудын үр дүн”-д хийсэн гүйцэтгэлийн
аудит, Ази, Европын дээд түвшний 11 дүгээр уулзалт АСЕМ-ыг зохион
байгуулсан үйл ажиллагаа, түүний гүйцэтгэл, үр дүнд хийсэн аудит мөн Улсын
төсвийн хөрөнгөөр санхүүжигдсэн, дуусаагүй орхигдсон барилгуудад хийх
аудитуудыг дурдаж болохоор байна. Аудитын үр дүнгийн талаар 2019 онд
давхардсан тоогоор 3364 байгууллагыг хамруулж 165 аудитыг хийж
гүйцэтгэсэн бөгөөд нийт 4,137.4 тэрбум төгрөгийн зөрчил илрүүлсэн байна.
Хуулийн зохицуулалт :
ТАТХ-ийн 2-р бүлгийн 7-р зүйлд Төрийн аудитын төрөл, хэлбэрийг зааж өгсөн.
9-р зүйлд Гүйцэтгэлийн аудитын талаар тодорхой зохицуулж өгсөн.
3. Нийцлийн аудит хийх шаардлага бий юу? Үндэслэл нь юу вэ? Үр ашиг гарч
байгаа юу?
Тайлбар : Төрийн аудитын тухай хуульд 2013 оны 11 дүгээр зүйлийн 07-ны
өдрийн хуулиар нэмэлт, өөрчлөлт оруулахдаа “Төрийн аудитын төрөл” гэсэн
5 дугаар зүйлийн 5.4 дэх хэсэгт “Нийцлийн аудит нь аудит хийлгэсэн
байгууллага үйл ажиллагаандаа хууль тогтоомж, нийтээр дагаж мөрдөх эрх
зүйн актаар тогтоосон шаардлагыг сахин биелүүлж байгаа байдлыг шалгаж
дүгнэлт, зөвлөмж гаргана” гэж нэмж, төрийн аудитын байгууллага “нийцлийн
аудит” хийхээр зохицуулсан боловч хуулийн үйлчлэх хүрээ болон хуулийн
бусад хэсэгт энэ талаар ямар нэг нарийвчилсан зохицуулалтыг тусгаагүй
байна.
Иймд хууль тогтоомж, захиргааны хэм хэмжээний актын хэрэгжилтэд
нийцлийн аудитыг хэрхэн хийх, аудит хийсний үр дүнд ямар шийдвэр гаргах
харилцааг хуульд нэмж тусгах шаардлагатай болсон.
Төрийн аудитын байгууллагын нийцлийн аудит нь аудит хийлгэсэн
байгууллага үйл ажиллагаандаа хууль тогтоомж, нийтээр дагаж мөрдөх эрх
зүйн актаар тогтоосон шаардлагыг сахин биелүүлж байгаа байдлыг шалгаж,
дүгнэлт зөвлөмж гарган ажилладаг. Төрийн аудитын байгууллага 2017 онд
167, 2018 онд 97, 2019 онд 108 аудитыг хийж гүйцэтгэсэн. Жил бүр нэгдсэн
удирдамжтайгаар улс орон даяар “Орон нутгийн хөгжлийн сан”, “Шилэн
дансний тухай хуулийн хэрэгжилт”-ийн байдалд аудит хийж дүгнэлт гаргадаг.
Түүнээс гадна “Иргэн хуулийн этгээдэд газар олголтын байдал, газар
эзэмших, ашиглах эрхийн гэрчилгээнд өөрчлөлт оруулах шийдвэр, үйл
ажиллагаа нь газрын тухай хуульд нийцсэн эсэх”, “Оюутолгойн далд уурхайн
бүтээн байгуулалт, санхүүжилтийн төлөвлөгөө буюу Дубайн гэрээ””-нд хийсэн
аудитууд улс орны нийгэм, эдийн засагт чухал нөлөөтэй аудитууд болсон гэж
үздэг.
Хуулийн зохицуулалт : ТАТХ-ийн 2-р бүлгийн 7-р зүйлд Төрийн аудитын
төрөл, хэлбэрийг зааж өгсөн. 10-р зүйлд Нийцлийн аудитын талаар тодорхой
зохицуулж өгсөн.
4. Аудитын сэдвийг хэрхэн сонгодог вэ? Ямар үндэслэлээр сэдвийг баталдаг
вэ? Жилд дунджаар хэдэн аудитын сэдэв батлагдаж хийгддэг вэ?
Тайлбар : Монгол Улсын Их Хурлын Төсвийн байнгын хороо аудитын сэдвийг
батлахдаа Үндэсний аудитын газрын боловсруулсан сэдвийн нэр өөрчлөх,
сэдэв нэмэх, хасах талаар одоогийн дагаж мөрдөж байгаа хуульд нарийвчлан
зохицуулалт байхгүй. Үүний улмаас Улсын Их Хурлын Төсвийн байнгын хороо
хүний болон санхүүгийн нөөц, хугацааг бодитой төлөвлөж, тооцолгүйгээр
шинээр сэдэв нэмэх, аудитын сэдвийн хамрах хүрээг өргөтгөх, багасгах
тохиолдол байнга гарч байгаа бөгөөд энэ нь Төрийн аудитын тухай хууль,
бусад хуулиар Төрийн аудитын байгууллагын заавал хийх аудитыг хатуу зааж
хуульчилснаар төрийн аудитын байгууллага өөрөө аудит хийх сэдвээ судалж,
эрсдэл, чанараа тооцоолж, үр ашигтайгаар аудит хийх үндсэн чиг үүргээ
хэрэгжүүлэх боломжийг хязгаарлаж төсөв, санхүү, хүний нөөцийн хувьд
хүндрэл үүсгэж байна.
Иймд төрийн аудитын байгууллагад аудит хийх сэдвээ өөрөө чөлөөтэй сонгох
эрх хэмжээг хуулийн эрх зүйн зохицуулалтын хүрээнд олгох шаардлагатай
байгаа.
Хуулийн зохицуулалт :
ТАТХ-ийн 11.1-д аудитын сэдвийг батлах талаар 11.2-д аудитын сэдвийг
батлахдаа ямар хүчин зүйлүүдийг үндэслэх талаар зүйлчилж өгсөн.
5. Төлөвлөгөөгүй хийгддэг аудит бий юу? Ямар нэг шаардлагаар гэнэтийн аудит
хийх хэрэгцээ гарвал яах вэ?
Тайлбар : Төрийн аудитын байгууллага төлөвлөгөөт бус аудитыг Улсын Их
Хурлын шийдвэр, Монгол Улсын Үндсэн хуулийн Хорин наймдугаар зүйлийн
2 дахь хэсэгт заасан Хянан шалгах түр хорооны шийдвэр болон хуульд
заасан бусад үндэслэлээр хийнэ.
Хуулийн үндэслэл : ТАТХ-ийн 12 дугаар зүйлд “Төлөвлөгөөт бус аудит”-ын
талаар нарийн зохицуулө өгсөн.
Энэ зүйлийн 12.1-д заасан “хуульд заасан бусад үндэслэл” гэдгийг Нийтийн
сонсголын тухай хуулийн 9.2-т “Төсвийн хяналтын сонсгол явуулах бол
төрийн аудитын байгууллагаар дүгнэлт гаргуулна” гэх зэргээр хуульд
тусгайлан заасан асуудлаар төрийн аудитын байгууллагаар аудит
хийлгэхээр заасан тохиолдлыг ойлгоно.
6. Төрийн аудитын байгууллага үйл ажиллагаа, тэр дундаа аудит хийхдээ цахим
мэдээлэл, датаг хэрхэн ашиглаж байна вэ? Мөрдөж буй тодорхой арга зүй,
журам бий юу?
Тайлбар : Төрөөс мэдээлэл, харилцаа холбооны хөгжлийн талаар баримтлах
бодлого 2017 онд батлагдсан бөгөөд баримт бичгийн 2.3.8 дахь зорилтыг
хэрэгжүүлэх үйл ажиллагааны 3.9.7-д “Мэдээллийн технологийн аудитын
тогтолцоог бүрдүүлнэ” гэж тусгаж өгсөн нь цаашид энэ чиглэлийн аудит
хөгжих үндэс суурийг тавьж өгсөн байна. Иймд төрийн аудитын бодлого,
чиглэлтэй аудитын хуулийн этгээдийн тогтолцоо, дотоод аудит болон
байгаль орчны, мэдээллийн технологийн зэрэг бусад салбарын аудитын үйл
ажиллагааг уялдуулж, хамтын ажиллагааг сайжруулах шаардлагатай байгаа
юм.
Хуулийн зохицуулалт : ТАТХ-ийн шинэчилсэн найруулгын төслийн 13
дугаар зүйлд аудитад цахим мэдээлэл, арга зүйг ашиглах талаар цахим
мэдээлэл цуглуулах, дамжуулах, хадгалах, дүн шинжилгээ хийх, журмын
талаар тодорхой тусгаж өгсөн.
7. Олон улсад мэдээллийн технологийн аудитын талаар их ярих болсон. Манай
улсад Төрийн хяналтын байгууллага энэ төрлийн аудитыг хийх боломжтой
юу?
Тайлбар : Төрийн аудитын байгууллага шинжлэх ухааны ололт, орчин үеийн
мэдээллийн технологийн арга, хэлбэрийг үйл ажиллагаандаа нэвтрүүлэх,
түүнийг боловсронгуй болгох арга хэмжээг тогтмол авч хэрэгжүүлсэнээр
мэдээлэл технологийн аудитыг хийх боломж бүрдэх юм.
Төслийн 11 дүгээр зүйлийн 11.1 дэх хэсэг “Төрийн аудитын байгууллага
төрийн санхүүгийн мэдээллийн үнэн зөв, бодитой байх шаардлагыг хангах
зорилгоор шалгагдагч этгээдийн санхүүгийн мэдээллийг боловсруулах,
хэрэглэх, хадгалахад ашиглагдаж буй мэдээллийн технологийн нууцлал,
бүрэн бүтэн байдал, урвуулан ашиглагдах эрсдэлийг тодорхойлох аудит
хийнэ”.
Хуулийн зохицуулалт : ТАТХ-ийн шинэчилсэн найруулгын төслийн 13
дугаар зүйлд аудитад цахим мэдээлэл, арга зүйг ашиглах талаар цахим
мэдээлэл цуглуулах, дамжуулах, хадгалах, дүн шинжилгээ хийх, журмын
талаар тодорхой тусгаж өгсөн.
8. Монгол Улсын Төрийн хяналтын дээд байгууллагын Олон улсын стандартын
хэрэглээ ямар түвшинд байгаа вэ?
Тайлбар : Монгол Улсын Аудитын дээд байгууллага нь Үндэсний аудитын
газар бөгөөд ИНТОСАИ, АСОСАИ, ИНТОСАИ-н хөгжлийн санаачилга зэрэг
аудитын дээд байгууллагуудын гишүүнчлэлтэй бөгөөд бусад улс орнуудын
аудитын дээд байгууллагуудтай хамтын ажиллагаагаа өргөжүүлэн ажиллаж
байна.
ИНТОСАИ-н Мэргэжлийн Стандартын хороо АДБОУС-ыг тохиромжтойгоор
ангилах дараах зарчмуудыг гаргасан. АДБОУС-ууд нь ИНТОСАИ-н Их
хурлаар баталгаажуулсан АДБ-уудын мэргэжлийн стандартуудын удирдамж
болох бүх баримт бичгүүдийг агуулдаг. Дээрх бүх баримт, бичиг стандартуудыг
МУ-ын Аудитын дээд байгууллага болох ҮАГ нь үйл ажиллагаандаа мөрдлөг
болгон хэрэглэдэг.
Хуулийн зохицуулалт : ТАТХ-ийн шинэчилсэн найруулгын төслийн 14 дүгээр
зүйлд Төрийн аудитын олон улсын стандартыг тусгасан.
9. ТАБ-д мөрдөж буй заавар, удирдамж, стандартыг хэн боловсруулж баталдаг
вэ? Ямар чиг үүргээр ажилладаг вэ? Ямар баримт бичиг дээр үндэслэн
удирдамж, стандартыг боловсруулдаг вэ?
Тайлбар : Төрийн аудитын стандартын хороо нь Монгол Улсын Ерөнхий
аудиторын шийдвэрээр томилогдсон эдийн засаг, санхүү, нягтлан бодох
бүртгэл, эрх зүйн чиглэлээр мэргэшсэн есөөс доошгүй гишүүний
бүрэлдэхүүнтэй байх бөгөөд төрийн аудитын олон улсын стандартын албан
орчуулгыг хянан, хэрэглээний тайлбар, зөвлөмж гаргах үндсэн чиг үүргийг
хэрэгжүүлэн ажиллахаар зохицуулсан.
Хуулийн зохицуулалт : ТАТХ -ийн шинэчилсэн найруулгын төслийн 2-р
бүлгийн 14-р зүйлд тодорхой зааж өгсөн.
10. Төрийн аудитын байгууллага мэдээлэл авах журамтай юу?
Тайлбар : Аудитын дээд байгууллагын хараат бус байдлын тухай Мексикийн
тунхаглалаар Мэдээлэлд хязгаарлалтгүй нэвтрэх зарчмыг тунхаглаж “Аудитын
дээд байгууллага нь хуулиар хүлээсэн үүрэг хариуцлагаа зохих ёсоор
хэрэгжүүлэхэд шаардлагатай бүх баримт бичиг, мэдээллийг хугацаанд нь, шууд,
чөлөөтэй авах боломжийг бүрдүүлэхүйц эрх мэдэлтэй байх ёстой” гэсэн байдаг.
Төрийн аудитын тухай хуулийн 21 дүгээр зүйлд төрийн аудитын байгууллагын
мэдээлэл авах эрхийг хуульчилсан боловч уг бүрэн эрх нь бусад хууль
тогтоомжоор хязгаарлагдсан , практик дээр хэрэгжилтэд нь бэрхшээл учирч
байгаа тул төрийн аудитын байгууллагын мэдээлэл авах бүрэн эрхтэй холбоотой
зохицуулалтыг боловсронгуй болгох шаардлага үүссэн.
Төрийн аудитын байгууллагын мэдээлэл авах журмын Монгол Улсын Ерөнхий
аудитор батлахаар зохицуулсан. Төрийн аудитын байгууллагын албан хаагч
аудит хийх үедээ мэдээллээр бүрэн хангагдаж, шалгагдагч этгээдийн ажлын
байр болон бусад холбогдох газарт ажлын цагаар саадгүй нэвтрэн орох,
ажиллах, бүртгэл, тооллого хийх, мэдээлэл, баримт бичиг болон бусад эд
зүйлстэй үнэ төлбөргүй танилцах, шалгагдагч этгээдийн үйл ажиллагаандаа
ашиглаж байгаа тоног төхөөрөмж, программ хангамж, мэдээллийн санд нэвтрэх,
цахим мэдээлэл, баримт бичигтэй танилцах, уг мэдээлэл, баримт бичгийг цахим
болон бусад хэлбэрээр мэдээлэл авах шаардлагатай.
Хуулийн зохицуулалт : ТАТХ-ийн шинэчилсэн найруулгын төслийн 15.5-д
тусгасан.
Энэ хуулийн “6.4-т зааснаас бусад тохиолдолд төрийн аудитын байгууллага
аудит хийхдээ зөвхөн Монгол Улсын Ерөнхий аудитор, түүний эрх олгосон
төрийн аудитын байгууллагын албан хаагч шалгагдагч этгээдийн төрийн болон
албаны нууцад хамаарах мэдээлэл, баримт бичиг, түүнчлэн шалгагдагч
этгээдтэй санхүү, эдийн засгийн харилцаанд оролцсон байгууллага, хувь хүний
нууцад хамаарах мэдээлэл, баримт бичгийн зөвхөн тухайн харилцаатай
холбогдох хэсэгтэй танилцах эрхтэй” гэж тусгасан.
11. Аудиторууд Төрийн болон албаны нууцтай танилцсан бол ямар үүрэг
хүлээдэг вэ?
Тайлбар : Төрийн болон албаны, байгууллага, хувь хүний нууцад хамаарах
мэдээлэл, баримт бичигтэй танилцсан төрийн аудитын байгууллагын албан
хаагч уг мэдээлэл, баримт бичгийг холбогдох хуульд заасны дагуу нууцлах үүрэг
хүлээнэ.
Хуулийн зохицуулалт : ТАТХ-ийн шинэчилсэн найруулгын төслийн 15.3
12. Аудитын хийхэд мэдээлэл маш чухал. Шаардлагатай мэдээллийг бүрэн
дүүрэн авч чаддаг уу? Байгууллагын нууц гээд аудит хийхэд шаардлагатай
материалыг өгөхгүй тохиолдолд ямар арга хэмжээ авах вэ?
Тайлбар : Нууц гэдгээр халхавчлан аудитад шаардлагатай мэдээлэл, баримт
бичгийг нуун дарагдуулах нь улс орны эрх ашигт харш гэж Монгол Улсын
Ерөнхий аудитор үзвэл уг мэдээлэл, баримт бичгийг авах эрхтэй байгууллага,
албан тушаалтанд энэ талаар танилцуулах ба уг байгууллага, албан
тушаалтан нь шаардлагатай арга хэмжээг авна.
Хуулийн зохицуулалт : ТАТХ-ийн шинэчилсэн найруулгын төслийн 15.4
13. ТАБ-ын үйл ажиллагаанд орчин үеийн мэдээллийн технологи нэвтэрсэн үү?
Нууцлалын асуудлыг хангасан эсэх?
Тайлбар : Мэдээллийн технологи Монгол улсад хурдацтай хөгжиж байгаа
бөгөөд төрийн албаны гол чиглэл биш ч хамгийн хүчтэй дэмжлэг болж буй
салбар юм.
Улсын хэмжээнд мэдээллийн технологийн төслүүд сүүлийн үед гадаадын
зээл тусламж төсөв, төсвийн хөрөнгө маш их хэрэгждэг, бөгөөд тоног
төхөөрөмж худалдан авалтууд маш их хийдэг төрийн байгууллага болгон
өөрийн гэсэн системтэй, систем хийдэг байдлууд их болсон байна. Гэвч энэ
дунд хяналт томоохон хэмжээний өндөр төсөвтэй төслүүдээс гарсан үр ашиг,
хэрхэн хийгдсэн, хийсэн системүүд нь тухайн байгууллагын үйл ажиллагааг
хялбаршуулж, зөв зохицуулж чадаж байгаа эсэх, тоног төхөөрөмж худалдан
авалт дээр яг ямар шаардлага, ямар үнийн дүнгээр худалдан авч байгаа эсэх
нь эргэлзээтэй байна. Мэдээллийн аюулгүй байдлыг хангаж чадаж байгаа
эсэх нь эргэлзээтэй байгаа.. Тийм болохоор мэдээлэл технологийн аудитыг
гаргаж ирэх нь зүйтэй буюу гаргаж ирэх шаардлагатай.
Хуулийн зохицуулалт : Энэхүү асуудлыг шийдвэрлэхийн тулд төслийн 15
дугаар зүйлд Төрийн аудитын олон улсын стандарт гэсэн зүйлийг тусгасан
бөгөөд 15 дугаар зүйлийн 15.1 дэх хэсэгт “15.1.Төрийн аудитын байгууллага
чиг үүргээ гүйцэтгэхдээ Аудитын Дээд Байгууллагуудын Олон Улсын
байгууллага (INTOSAI)-аас баталсан төрийн аудитын олон улсын стандартыг
баримтална.” Төслийн 16 дугаар зүйлд Мэдээлэл авах эрхийг зохицуулан 16
дугаар зүйлийн 16.1.3 дахь заалтад “шалгагдагч этгээдийн үйл
ажиллагаандаа ашиглаж байгаа тоног төхөөрөмж, программ хангамж, цахим
мэдээллийн санд нэвтрэх, цахим хэлбэрээр боловсруулсан, хадгалсан,
илгээсэн, хүлээсэн авсан мэдээлэл, баримт бичигтэй танилцах, уг мэдээлэл,
баримт бичгийг цахим болон бусад хэлбэрээр хувилан авах” 16 дугаар
зүйлийн 16.1.5 дахь заалтад “шаардлагатай тохиолдолд мэдээлэл, баримт
бичгийг хамгаалах зорилгоор шалгагдагч этгээдийн агуулах, өрөө, сейф,
програм хангамжийн эх код, бүртгэлийн болон гүйлгээний лог бүртгэлийг түр
The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
Хуулийн төсөл, үзэл баримтлал, даган гарах хуулиуд, санал
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search