The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.

Himpunan Artikel Kajian Tindakan Pelajar Tahun 2016

Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search
Published by tracymajit, 2021-11-16 01:28:52

SOMPURUAN ARTIKEL JURNAL PONORIUKAN BKD 2016

Himpunan Artikel Kajian Tindakan Pelajar Tahun 2016

Sompuruan Artikel Jurnal Ponoriukan PISMP Boros Kadazandusun Ambilan Jun 2016

ASIL PONORIUKAN OM POGIBABARASAN
1) Komoyon do sinding “Hiti Noh Maso Ku : Dabra Sia”

Rulud Roroiton Rati
 Iso ponguhatan kokomoi do isai po tulun di kaanu
Honggo ie koilo monguhup doho
do monguhup dau
4  Popokito do kopurimanan di oinggorit om mokianu

Naratu oku id tosodu do kouhupan mantad tulun suai
a) Denotasi
5
Kirati do naratu id iso kinoyonon di osodu kopio
b) Konotasi

Popokito do poingkuro o koposion do sosongulun
di norutum toi ko’ nakatangkid do id ralan di
pointopot

Nuludan 1: Poomitanan rati sinding tumanud rulud

2) Pongompurian stilistik
a) Fonetik & Fonologi (Trochaic metrical pattern)\

Meter & Rthymn

Komoyon Simbol

Pinotosol P

Au pinotosol A

Trochaic metrical pattern montok do roroiton sinding “Hiti Noh Maso Ku” bangki 1

| Mumbal | oku | daa | momusorou |
P A PA P P A P A

| Mumbal | oku | daa | mongintong |
P A PA P P A P

| Honggo | ie | koilo | monorimo | doho |
P A P P A P A P PA

| Honggo | ie | koilo | monguhup | doho |
P A P P A P A P PA

b) Taang Morfologi

144

Sompuruan Artikel Jurnal Ponoriukan PISMP Boros Kadazandusun Ambilan Jun 2016

BOROS NGARAN BOROS MAAN BOROS ULA BOROS POPIONIT
daa
oku BANGKI 1 ie / i
doho
mumbal koilo di
Boros Pongudio id
momusorou diti
oku alie pia / sundung
ku mongintong
ginawo noh / no
timpu monorimo

oku monguhup
ku
laang Honggo

ku BANGKI 2
diya / dika
maso naratu tosodu

nawayaan kokito

noromuk aiso

koilo

tumungag BANGKI 3
kasari

mamanau

aratu

polombuson

BANGKI 4

pokitanai hiti

maan

pinilih / pinilih

pitimpuunan

Nuludan 2: Kawo boros do id roroiton sinding

145

Sompuruan Artikel Jurnal Ponoriukan PISMP Boros Kadazandusun Ambilan Jun 2016

c) Taang Sintaksis

M = Maan, S = Subjek, O = Objek, U = Ula

Rulud Panandatan Nuludan boros

Mumbal oku daa momusorou M+S+M
1 M+S+M
Boros pongudio
Mumbal oku daa mongintong Boros pongudio
2 M+S+O

Honggo ie koilo monorimo doho
3

Honggo ie koilo monguhup doho
4

Naratu oku id tosodu
5

Nuludan 3: Poomitanan nuludan panandatan tumanud rulud
d) Taang Semantik (Woyo Boros)
i. Hiperbola

“5 Naratu oku id tosodu”

Hiperbola nopo nga iso kopomogunaan boros di koronob kopio. Tumanud nopo di Sulaiman
Masri, Abdullah Yusof & Mohd Ra in Shaari (2006), woyo boros hiperbola nopo nga iso
boros di papagayo-gayo toi ko’ poporonob kopio mantad do ahal di kopipio. Mantad do
roroiton sinding diti, okito o kopomogunaan do hiperbola do id rulud 5. Boros “Naratu oku id
tosodu” nopo nga iso boros di koronob tu kirati do naratu id iso kinoyonon di tosodu toi ko’
orotian nogi do osodu kopio o kinorotuon. Tumanud nopo do realiti koposion, aratu nopo do
osodu nga apatai no. Sundung po do ingkaa’, ginuno o boros diti id sinding diti montok do
popokito do aralom kopio o kinorotuon do koposion di susuminding miagal po do tulun di
naratu di tosodu.

146

Sompuruan Artikel Jurnal Ponoriukan PISMP Boros Kadazandusun Ambilan Jun 2016

ii. Asonansi
3 Honggo ie koilo monorimo doho (o = 9)

Asonansi nopo nga kopomogunaan do vokal di miagal toi ko’ noulit id iso o rulud (Sapardi
Djoko Damono, 2014). Mantad do roroiton sinding diti, okito o kopongulitan vokal “o” id rulud
3 “honggo ie koilo monorimo doho. Kiwaa 9 o kopomogunaan do vokal “o”.

iii. Aliterasi

1 Mumbal oku daa momusorou (m = 4)

Aliterasi nopo nga kopomogunaan do konsonan di miagal toi ko’ noulit id iso o rulud
(Sapardi Djoko Damono, 2014). Mantad do roroiton sinding diti, okito o kopongulitan
konsonan “m” id rulud koiso. Kiwaa 4 o konsonan “m” di noguna id rulud dii.

3) Ponontudukan Id Suang Do Sinding “Hiti Noh Maso Ku”

Amu monokiala’ id suang Koubasan no do kiwaa ogumu o kobolingkaangan toi ko’
koposion ponginaman di awayaan tokou id koposion diti nga kada tokou
Ogoris tingkod do minggoos om kada ponokiala’ do id suang
koposion.
Katama do minsingumbal
Yati nopo nga mositi no dio ogoris do id koposion mooi do
Kasasari do kreatif mamagampot do kosionuan tokou id koposion

Id suang do koposion nopo nga mositi do katama minsingumbal
do mogisusuai ralan montok monolibamban do ponginaman di
tawayaan

Koinsanai nopo do ponginaman nga kiwaa mogisuusuai o
kobolingkaangan om kiwaa mogisuusuai o ralan ponolibamban.
Mositi tokou do okreatif do id suang koposion.

SOGU

Montok do sogu ponoriukan id maso dumontol, minog daa do kowonsoi do iso
ponoriukan di lobi agayo. Mooi do lobi ogumu o koilaan, osonong nogi do popoindalan do
ponoriukan montok do popiadang do woyo boros di gunoon do id sinding klasik om sinding

147

Sompuruan Artikel Jurnal Ponoriukan PISMP Boros Kadazandusun Ambilan Jun 2016

kontemporari Kadazandusun. Ponoriukan nopo di miagal dii nga mooi do lobi ogumu o
koilaan di okito om otolinahas o piadangan do boros di gunoon do id maso guugulu om id
timpu babaino diti. Milo nogi do piadangon o poingkuro o koponupuan do roroiton sinding di
sinupu do komolohingan di maso pogulu om poingkuro o koponupuan do roroiton sinding di
sinupu do sukod wagu id timpu baino id suang do konteks estitika boros.

BAGAS
Ponoriukan nopo di nowonsoi diti nga kaanu do manahak do bagas di positif kumaa

do gana pondidikan, tongulun di mimparagat do id gana muzik om nogi kumaa do tulun
ginumuan. Id gana do pondidikan nopo nga okuri po o ponoriukan di nowonsoi montok do
asil karya miagal ko’ ponoriukan do id hiis om loolobi po ponoriukan do sinding boros
Kadazandusun. Nakapamansayan nopo do ponoriukan diti nga minomonsoi do solug wagu
do id ponoriukan id suang do boros Kadazandusun.

KOPOMOLINGKUMAN
Sabaagi do kopomolingkuman, ponoriukan di nokoindalan diti nga iso ponoriukan di

aralom kopio om nakaanu do minongompuri kopio do koilaan stilistik maya do mintong do
woyo boros di ginuno do id roroiton sinding diti. Suai ko’ ii, noilaan nogi o rati kopio do
sinding diti piipiro ponontudukan di osonong kopio montok do tulun ginumuan. Mantad nogi
do ponoriukan diti, noilaan nodii kopio o woyo (style) do boros di noguno montok do sinding
“Hiti Noh Maso Ku : Dabra Sia”

SUKUON
Buuk
B.D. Sharma. (2005). Language and Linguistic. Delhi: Anmol Publications Pvt. Ltd.

Endraswara & Suwardi. (2011). Metodelogi Penelitian Sastra. Yogyakarta: CAPS.

Gorys Keraf. (2007). Diksi Dan Gaya Bahasa. Jakarta: Penerbit PT Gramedia Pustaka
Utama.

Mbuthia & Mwangi. (2014). Analysis of Stylistic Trends In Published Kiswahili Short Story
Genres, In Journal of Education and Practice, Vol. 5.

Artikel
John & Victor. (2018). Pongompurian Stilistik Roiton Sinding Sonsogit-sogit Tokou :

Hain Jasli. 181-185.
Sinding

148

Sompuruan Artikel Jurnal Ponoriukan PISMP Boros Kadazandusun Ambilan Jun 2016

Dabra Sia. “Hiti Noh Maso Ku”. Benn’s Studio, 2019,
https://www.youtube.com/watch?v=bM0xPid-8gQ

Ponorubungan
Dabra Sia Ying Ying (Komunikasi Peribadi, pinogirurubaan, 22 Januari 2020)

149

Sompuruan Artikel Jurnal Ponoriukan PISMP Boros Kadazandusun Ambilan Jun 2016

KOWOOWOYOO’ DO SUKOD WAGU KUMAA BOROS KADAZANDUSUN: ISO
PONORIUKAN KES ID KAMPUNG MONGGIS TENGHILAN

MELIANA BINTI LOWIN¹
John Gitom

Institut Pendidikan Guru Kampus Kent¹
[email protected]
[email protected]

ABSTRAK
Ponoriukan nopo diti nga iso ponoriukan kes i pinoindalan id Kampung
Monggis Tenghilan montok monoriuk do kowoowoyo’ di tongo sukod waguxx
kumaa boros Kadazandusun. Pinoindalan o ponoriukan diti tu’ okuri no dii i
moboros do boros tina loolobi po i tongo’ sukod wagu. Mantad no dilo,
ponoriukan i pinoindalan diti nopo nga kopohompit do monoriuk kokomoi
koponorimaan do sukod wagu kumaa Boros Kadazandusun sabaagi do boros
tina i gunoon doid pibarasan tikid tadau om monoriuk do korohungan tulun
posorili kumaa kabaalan do sukod wagu moboros do boros tina diti.
Pinoindalan o ponoriukan diti kumaa sukod wagu id Kampung Monggis
Tenghilan soginumu 30 tulun responden i kiumul 15 toun gisom 30 toun.
Instrumen nopo i noguno montok koponimungan do data ponoriukan nga
maya kaida ponurubungan, pongintangan om ponoriukan kepustakaan.
Mantad dilo, analisis ponoriukan nopo nga minomoguno’ do kaida kualitatif.
Asil ponoriukan nopo nga kogumuan sukod wagu id kampung diti popokito do
kowoowoyo’ di positif kumaa boros tina diolo tu’ kiangkab yolo do minsingilo’
do boros diti mooi do kosiliu o boros diti sabaagi do iso kointutunan kumaa
tinaru Kadazan Dusun. Sundung po tu’ do ingkaa, kakal kasari do haro piipiro
sukod wagu i popokito do kowoowoyo’ di negatif kumaa boros Kadazandusun
tu’ apagon o minsingilo’ do boros diti. Suai ko’ ii, asil do ponoriukan diti nogi
nga popointalang do tulun posorili nopo nga kaanu kopio manahak
korohungan kumaa kabaalan dii tongo’ sukod wagu do mimboros momoguno
do boros tina. Kokuan nopo nga maya do sokodung om pongunsuban mantad
tulun posorili nga kaanu popoingkawas rahi dii tongo’ sukod wagu do
minsingilo’ om momoguno do boros diti id suang do pilumagaan tikid tadau.
Kunsi Boros: kowoowoyo kumaa boros, Kampung Monggis, sukod wagu,
koponorimaan kumaa boros tina, korohungan tulun posorili

150

Sompuruan Artikel Jurnal Ponoriukan PISMP Boros Kadazandusun Ambilan Jun 2016

ABSTRAK
Kajian ini adalah satu kajian kes yang dijalankan di Kampung Monggis
Tenghilan untuk menyelidik sikap bahasa generasi muda terhadap bahasa
Kadazandusun. Kajian ini dijalankan kerana semakin kurang penutur bahasa
ibunda dalam kalangan generasi muda. Oleh itu, kajian yang dijalankan ini
merangkumi penyelidikan penerimaan generasi muda terhadap Bahasa
Kadazandusun sebagai bahasa ibunda yang digunakan dalam pertuturan
setiap hari dan mengkaji pengaruh masyarakat sekeliling terhadap kemahiran
bertutur generasi muda menggunakan bahasa ibunda mereka. Kajian ini
dijalankan terhadap golongan generasi muda di Kampung Monggis Tenghilan
yang terdiri daripada 30 orang responden yang berumur 15 tahun hingga 30
tahun. Instrumen yang telah digunakan dalam pengumpulan data dalam
penyelidikan ini adalah menggunakan kaedah temu bual, pemerhatian dan
kajian kepustakaan. Justeru, analisis kajian dijalankan menggunakan kaedah
kualitatif. Hasil dapatan kajian mendapati bahawa majoriti generasi muda di
kampung ini memiliki sikap yang positif terhadap bahasa ibunda mereka
kerana mereka menunjukkan sikap ingin mempelajari bahasa ini agar dapat
terus menjadi identiti kepada bangsa Kadazan Dusun. Namun begitu, terdapat
segelintir generasi muda yang menunjukkan sikap yang negatif kepada
bahasa Kadazandusun kerana kesukaran untuk mempelajari bahasa ini.
Selain itu, dapatan kajian menunjukkan bahawa masyarakat sekeliling adalah
salah satu faktor yang dapat mempengaruhi kemahiran generasi muda di
kampung ini untuk bertutur menggunakan bahasa ibunda. Hal ini demikian
kerana, melalui sokongan dan dorongan daripada masyarakat sekeliling, minat
dan semangat generasi muda untuk mempelajari dan menggunakan bahasa
ibunda dalam pertuturan semakin tinggi.
Kata Kunci: sikap bahasa, Kampung Monggis, generasi muda, penerimaan
bahasa ibunda, pengaruh masyarakat

KOPOINTUTUNAN

Boros Kadazandusun nopo nga iso kawo do boros tina mantad do tinaru Kadazan
om Dusun id pogun Sabah. Tinaru Kadazan Dusun nopo diti nga kiwaa lobi mantad ko’ 30
sub-etnik i momoguno do boros tina di misuai tumanud do booyungan Dusunik diolo.
Sundung do ingkaa, nokopibatos no o saawi-awi booyungan Dusunik diti do momoguno’ do
iso no boros piawai id suang do pambalajalan tangaanak id sikul. Mantad dii, nopili o boros
Bundu-Liwan sabaagi do boros piawai montok do pongia’an do boros diti id sikul nga au
kasala do momoguno boros tina mantad etnik sondii id suang do koposion tikid tadau.
Pongia’an nopo do boros diti id sikul nga sabaagi do iso laang do popoingkawas kawagu o
gatang estetika do boros diti mooi do au olihuan do sukod wagu. Sundung do ingkaa, timpu
babaino haro po kasari o tangaanak di au koilo do moboros doid boros diti tu’ lobi yolo do
aanangan minsingilo’ do mimboros do boros suai. Kronologi nopo diti nga popokito do sukod
wagu do babaino au no mamagatang do boros i nasandadan mantad do komolohingan tu’
lobi yolo do ounsub do minsingilo’ do boros suai.

151

Sompuruan Artikel Jurnal Ponoriukan PISMP Boros Kadazandusun Ambilan Jun 2016

KOTOLINAHASAN DO KOBOLINGKAHANGAN

Ponoriukan nopo diti nga pinoindalan tu’ kogumuan nopo do sukod wagu do timpu
dinondo nga au no asaga do minsingilo’ do mimboros do boros tina tinaru diolo sondii.
Kokuan nopo nga kogumuan nopo do tinaru do dinondo nga au no momoguno do boros tina
tinaru sondii tu’ abantug nogi yolo do mimboros do boros suai miagal do boros Malayu ko’
boros tina diolo sondii (Malaysia Kini, 2010). Sumusuhut, kowoowoyoo’ do molohing do
sukod wagu dii au no momoguno do boros tina sabaagi do boros pilumagaan id suang do
paganakan nga amu manahak do input kumaa dii tongo’ sukod wagu montok minsingilo’ do
boros tina (Borneo Post Online, 2012). Suai ko’ ii, nokoboros i Rai Illani (2018) do boros-
boros etnik om boros tina nopo dii aiso no momoguno nga agayo piatus do atagak o boros
dii tu’ aiso no tulun dii koilo do boros dii id timpu dumontol.

1.1 TUDU’ OM TUHOT SORIUK

1.1.1 Tudu’ Soriuk :
1.1.1.1 Mongilo’ koponorimaan do sukod wagu id Kampung Monggis Tenghilan
kokomoi do Boros Kadazandusun id suang pilumagaan tikid tadau.
1.1.1.2 Mongilo’ do korohungan tulun posorili kumaa kabaalan do sukod wagu
moboros doid Boros Kadazandusun.

1.1.2 Tuhot Soriuk :
1.1.2.1 Nunu koponorimaan do sukod wagu kokomoi do Boros Kadazandusun id
suang pilumagaan tikid tadau?
1.1.2.2 Poingkuro o tulun posorili kaanu mamarahung do kabaalan do sukod wagu
moboros doid Boros Kadazandusun?

REKA BONTUK PONORIUKAN

Ponoriukan nopo diti nga poindalanon maya momoguno do kaida kualitatif tu’
tumanud di Muhammad Mustakim Mohamed Noh, Siti Arni Basir, Lukhman Taib,
Musaiyadah Ahmadun, & Wan Norhasniah Haji Wan Husin (2015), kaida kualitatif diti nopo
nga kosudong do gunoon montok monimung do data ponoriukan kes mooi do osonong o
mononoriuk do momohuyad do gana ponoriukan ii natantu. Ponoriukan diti nogi
minomoguno do kaida ponoriukan kepustakaan om ponoriukan lapangan.

Persampelan

Persampelan nopo i noguno doid ponoriukan diti nga maya persampelan kitudu
(purposive sampling). Responden nopo ii kohompit id koponimungan do data nga sukod
wagu id Kampung Monggis Tenghilan soginumu 30 tulun i kiumul 15 gisom 30 toun.

152

Sompuruan Artikel Jurnal Ponoriukan PISMP Boros Kadazandusun Ambilan Jun 2016

Instrumen Soriuk

Minomoguno do instrumen ponorubungan maya separa kistruktur. Masaan
kinopoindalanan do instrumen diti nopo nga minomoguno o mononoriuk do boros Malayu
om transkripon o asil ponorubungan dii id bontuk do teks. Suai ko’ ilo, noguno o instrumen
pongintangan maya kaampayatan miampai sumuku do senarai semak i nokotounda no.
Kotolu nopo nga ponoriukan kepustakaan montok manganu do bukti maya buuk, tesis,
luputan, jurnal om nunu nopo kawo kakamot basaon di suai nga ponoriukan diti suminuku
do ponoriukan di nakatalib ii kiwaa piagalan do ponoriukan diti id jurnal online, buuk om
tesis.

Kesahan Om Komilotumboyoon

Kesahan nopo do iso-iso ponoriukan nga okito soira momoguno mogikaakawo
instrumen om saawi-awi nopo instrumen dii nga kaanu do data dii kaanu mogisosokodung
om okito o triangulasi data i naanu dii. Mantad dii, kiwaa tolu intrumen i oguno doid
ponoriukan diti. Instrumen nopo dii nga pogibabarasan, ponurubungan om ponoriukan
kepustakaan. Komilotumboyoon nopo do ponoriukan nga morujuk do data i notimung om
naanu nopo nga kaanu mogisosokodung om kopisudong o data dii sundung pia do
minomoguno do instrumen di misuai om kiharo konsistensi do data dii (Dr Siti Uzairiah Mohd
Tobi, 2017)

Koponimungan Data

Data primer • Aanu di mononoriuk miampai potilombus.
• Maya instrumen ponurubungan om
pongintangan

Data sekunder • Data i notimung do mononoriuk suai.
• Maya do ponoriukan nakatalib

Rajah 1: Kaida ponimungan data

Kopomorindakaan Data
Prosedur pongorindakahan do data i gunoon nopo nga maya pongorindakahan

suang (content analysis) montok mongintong tema, konsep om rati (Lee Keok Cheong, Zakri
Abdullah & Chua Lay Nee, 2018). Kopomogunaan nopo do pongorindakahan suang diti nga
papasaga do kiwaa sistom pengkodan ii kiharo pionitan do tudu ponoriukan dii. Tumanud di

153

Sompuruan Artikel Jurnal Ponoriukan PISMP Boros Kadazandusun Ambilan Jun 2016

Creswell (2005 id suang di Lee Keok Cheong, Zakri Abdullah & Chua Lay Nee, 2018)
pengekodan nopo dii nga minog no do wonsoyon kalapas aanu o data di kumoinsan ii.
Instrumen nopo dii noguno nga ponurubungan, pongintangan om ponoriukan kepustakaan
mooi do adadi ii do sukuon montok momonsoi ahal di sumusuhut. Pongorindakahan suang
nopo poindalanon kalapas do ponimungan do data nga pengekodan pinoindalan solinaid do
proses ponimungan data ponoriukan.

ASIL OM PIBARASAN

Asil Ponoriukan

DEMOGRAFI RESPONDEN

GINUMU RESPONDEN TUMANUD JANTINA

20 KUSAI
18
16
14
12
10

8
6
4
2
0

TONDU

Carta Bar 1: Ginumu Responden Tumanud Jantina

UMUL RESPONDEN

40% 60%

40%

15 - 20 Toun 21 - 25 Toun 26 - 30 Toun

Carta Pai 1: Umul do Responden

154

Sompuruan Artikel Jurnal Ponoriukan PISMP Boros Kadazandusun Ambilan Jun 2016

Carta bar om carta pai id sawat popokito do ginumu responden tumanud do umul om
jantina. Umul do responden nopo nga pinotobilang tumanud do tolu kategori (okito doid
carta pai 1) tu’ kiharo pisuayan do kowoowoyo’ do sukod wagu i nokito tumanud do umul
diolo.

Maya instrumen pongintangan sukod wagu ii i kiumul do 26 – 30 toun nopo nga
sukod wagu dii aparagat momoguno’ do boros tina id suang do pilumagaan tikid tadau.
Sukod wagu ii kiumul 21 – 25 toun diti nopo nga kogumuan do sukod wagu dii kaarati do
boros Dusun nga au mimboros momoguno do boros diti tu’ narahung yolo do boros suai nga
soira mogibooboros miampai do tulun komolohingan nga oguno kasari o boros tina id
pibarasan nga mirolot do boros Malayu. Sukod wagu ii kiumul 15 – 20 toun nopo nga sukod
wagu dii minsingilo’ nogi do mimboros momoguno do boros tina tu’ yolo nopo diti nga sukod
wagu dii noubas no do mimboros id boros suai loolobi po id boros Malayu.

Tudu’ 1: Koponorimaan do sukod wagu kumaa boros tina

KOPONORIMAAN DO SUKOD WAGU KUMAA
BOROS TINA

70%

60%

50%

40%

30%

20%

10%

0% Negatif
Positif

Carta Bar 2: Koponorimaan do Sukod Wagu kumaa Boros Tina

Carta bar 2 id sawat dilo nopo nga popokito do koponorimaan do sukod wagu id
Kampung Monggis Tenghilan kumaa do boros tina tinaru sondii. Kowoowoyo’ do sukod
wagu di positif kumaa do boros tina diolo nopo nga ounsub do angkab om rahi diolo do
minsingilo doid boros diti montok do manampasi do boros tina tinaru tu’ osokodung di
Sa’adiah Mat Alip (2011) maya do ponoriukan dau tu’ nokoboros yau kowoowoyo’ om
koponorimaan nopo dii positif mantad do tulun tinaru dii kumaa boros tina diolo nga agayo o
kosiwatan do koimogot o boros dii id timpu dumontol.

155

Sompuruan Artikel Jurnal Ponoriukan PISMP Boros Kadazandusun Ambilan Jun 2016

Suai ko’ ii, pomusarahan do sukod wagu di osonong kumaa boros Kadazandusun tu’
kiangkab yolo do minsingilo’ om momoguno do boros diti tu’ iti nopo nga lambang
kointutunan do tinaru. Pinsingilaan id sikul nogi nga mongunsub do kowoowoyo’ di positif i
pokitonon do sukod wagu tu’ haro o impohon diolo do minsingilo’ tu’ haro o kounsuban diolo
do mimboros momoguno do boros diti. Sukod wagu id kampung diti nogi nga popokito do
kowoowoyo’ di osonong kumaa boros tina do tinaru diolo tu’ komolohingan diolo aparagat po
do momoguno do boros diti id suang do pilumagaan. Komoyon nopo nga paganakan diolo
kakal po momoguno do boros tina soira mogiluulumag om iti manahak kosiwatan kumaa
sukod wagu do balajar kokomoi diti boros om kaanu popoubas diolo momoguno do boros
diti.

Sundung po tu’ do ingkaa nga, kiwaa nogi o sukod wagu id Kampung Monggis diti i
popokito do kowoowoyo’ negatif kumaa do boros tina tu’ kiwaa o responden dii koboros do
pinsingilaan nopo do boros diti nga apagon. Kokuan nopo nga haro o istila doid BKD di
apagon do popolombus. Suai ko’ ii, kapangkalan di tongo’ sukod wagu do popolombus do
iso-iso istila id BKD dii nga koilo popoinsiriba do rahi disio/disido do minsingilo’ do boros dii.
Ahal nopo diti adadi tu’ irak-irakan yolo soira haro o kopolombusan diolo di au otopot.
Kowoowoyo’ do sukod wagu dii sondii i au asaga do minsingilo’ diti boros nogi nga
momgunsub do kowoowoyo’ di negatif kumaa diti boros.

Tudu’ 2: Analisis data kokomoi korohungan tulun posorili kumaa kabaalan sukod
wagu

Sumusuhut, intangan o aspek tulun posorili sabaagi iso korohungan dii tongo’ sukod
wagu id Kampung Monggis do minsingilo’ do boros tina. Soriukon o aspek diti tu faktor
posorili nopo nga kaanu manahak bagas kumaa taang tangaanak do balajal iso-iso boros. Iti
nopo nga osokodung do teori i pinointutun di Skinner i kiuhu Teori Pemerolehan Boros
Behavioris tu’ tumanud nopo do teori disio tulun posorili nopo nga adadi do rangsangan
maamaso’ do sosongulun minsingilo’ kokomoi do iso-iso boros (Wong Kiet Wah, Mohamad
Isa Azis & Rafidah Ruhani, 2016).

Aasil ponoriukan diti popokito do, tulun posorili nopo nga kaanu manahak bagas
kumaa kabaalan do sukod wagu mimboros do boros tina tu’ posorili nopo dii kogumuan do
momoguno do boros tina soira mogiboboros, ii sukod wagu i poingion id posorili do
tinimungan tulun dii nogi nga koilo do mimboros om kaarati soira barasan do boros tina tu’
oubas yolo do korongou do boros dii.

Suai ko’ ii, sokodung do tulun posorili nogi nga kaanu mamarahung do kabaalan do
sukod wagu tu’ tulun posorili dii popokito koimotuan di akawas kumaa diti boros nga agayo
kosiwatan do koingkakat o boros dii. Ahal diti osokodung di Zainal Abiddin bin Masleh

156

Sompuruan Artikel Jurnal Ponoriukan PISMP Boros Kadazandusun Ambilan Jun 2016

(2011) do koimotuan di akawas kaanu manampasi do boros. Pinsingilaan kokomoi diti boros
mantad dii tokoro po nogi nga iso aspek di kaanu mamarahung kabaalan do sosongulun
sukod wagu do mimboros doid boros diti tu’ kaanu yolo do input om output kokomoi diti
boros mantad di tokoro po.

Kopogisuaian do tinaru id suang paganakan kaanu manahak bagas kumaa kabaalan do
sukod wagu kumaa boros tina tu’ iti nopo kaanu mogowit do kopomogunaan do boros suai
id suang do pibarasan. Poomitanan, haro o responden i molohing tondu dau nopo nga
mantad tinaru Bajau om molohing kusai dau nopo nga Dusun, soira dii mogiluulumag yolo
miampai do paganakan nga kiwaa duo boros dii gunoon.

Sabaagi pomolingkuman, tulun posorili id iso-iso kinoyonon kaanu manahak
korohungan kumaa sukod wagu do mimboros om minsingilo’ do boros tina tu’ yolo no ii
kaanu popoulai do rahi dii tongo’ sukod wagu do mumbal do minsingilo’ om manampasi do
boros tina sondii.

POMOLINGKUMAN, SUUL OM IMPLIKASI

POMOLINGKUMAN

Ponoriukan diti nopo nga kokomoi do kowoowoyoo’ sukod wagu id Kampung
Monggis Tenghilan kumaa boros tina tinaru Kadazan Dusun. Asil do ponoriukan diti popokito
do koponorimaan nopo do sukod wagu id Kampung Monggis Tenghilan kumaa do boros tina
tinaru diolo nga positif tu’ kakal po yolo do kiangkab da do minsingilo’ do boros diti. Sundung
do ingkaa nga haro o kowoowoyoon dii sukod wagu ii popokito do koponorimaan diolo nopo
nga negatif tu’ kipomusarahan o piipiro sukod wagu dii do pinsingilaan do boros tina nopo
nga apagon. Id gana korohungan do tulun posorili kumaa kabaalan dii sukod wagu do
minsingilo’ kokomoi diti boros tina nogi nga popokito do agayo kopio korohungan diolo
kumaa do kabaalan dii sukod wagu do mimboros id boros tina tu’ tulun posorili nopo di
oubas do mimboros do boros diti id pibarasan nga kaanu mamagayat rahi do sukod wagu
do minsingilo do moboros momoguno do boros tina. Mantad dilo, tulun ginumuan loolobi po
o tongo’ komolohingan do mingoos popoia do boros tina kumaa sukod wagu miampai
momoguno do boros diti soira mogibooboros miampai diolo.

SOGU

Sogu montok monolibamban do kobolingkahangan ii nakatayad doid ponoriukan

Kowoowoyo’ do tongo’ sukod wagu id kampung ii nokohompit doid ponoriukan diti
nopo nga kogumuan no do au koilo mimboros do boros tina diolo ii no Boros Kadazandusun,
sundung pia do haro ii koilo do boros diti nga lobi aanangan yolo do momoguno’ boros suai

157

Sompuruan Artikel Jurnal Ponoriukan PISMP Boros Kadazandusun Ambilan Jun 2016

sabaagi do boros pilumagaan id koposion diolo. Mantad no diti, kiwaa piipiro suul ii
patahakon do mononoriuk montok monolibamban do kobolingkahangan dii.

Kumoiso, komolohingan nopo nga minog no da do momoguno’ do boros tina id
suang pilumagaan diolo miampai tangaanak id walai mooi do haro o input dii tangaanak
kokomoi do laang kopolombusan do boros tina diolo. kumoduo, papasarabak woyo do
oupus kumaa boros sandad miampai manganu do mato balajalan BKD id sikul. Sumusuhut,
maya kopokitanan do koubasanan tinaru miagal do basaan koubasanan, sinding, om
kapanandakan do mogisuusuai karamayan miagal do Tadau Kaamatan mooi do popoulai
rahi dii tongo’ sukod wagu do minsingilo’ do boros diti tu’ kopokitanan do mogikaakawo
koubasanan do tinaru nopo nga kaanu mongunsub do pinsingilaan do boros do tinaru dii.

Suai ko’ ilo, koponuatan do asil sastera om buuk-buuk id BKD nogi nga kaanu
popoingkawas do boros tina tu’ koimagon o boros diti maya koponuratan om kolobusan do
buuk (Sinar Harian, 2019). Kapananadakan do wulan toi ko’ minggu BKD id sikul nogi nga
kaanu mongunsub do sukod wagu loolobi po i tongo’ susumikul do monorisid kokomoi do
boros diti.

Sogu montok kopoindalanan do ponoriukan id timpu dumontol

Ponoriukan nopo i nokoindalan diti nga nakaanu do popotolinahas kokomoi
kowoowoyo’ do sukod wagu id Kampung Monggis Tenghilan kumaa do boros tina om
korohungan do tulun id posorili diolo kumaa kabaalan do minsingilo’ doid boros diti. Asil
ponoriukan diti nopo nga tumanud do rontobon ponoriukan dii natantu no. Mantad dilo,
kiharo suul ii milo poindalanon do mononoriuk id timpu dumontol montok monginsonong om
monginggumu do asil ponoriukan miagal diti.

Kumoiso, osonong da do poindalanon o ponoriukan miagal diti id piipiro kinoyonon
mooi do osoriuk om oilaan kopio o kobolingkahangan id kinoyonon dii loolobi po ii
popohompit do koimogoton do boros tina tinaru. Sumusuhut, kopohompitan do responden di
lobi ogumu mooi do lobi ogumu data dii aanu.

IMPLIKASI

Ponoriukan kes diti kaanu manahak sukuon kumaa do tulun posorili loolobi po tulun
kampung id kinoyonon dii nokohompit do yolo nopo nga kaanu mamarahung kabaalan do
sukod wagu do minsingilo’ do boros tina mooi do osiliu da o boros diti sabaagi do boros
koiso i gunoon do sukod wagu soira mogibooboros miampai tulun id posorili diolo. Suai ko’
ilo, ponoriukan diti nogi nakaanu do manahak sukuon kumaa tinaru Kadazan Dusun do
boros tina tinaru diti nopo nga au no asaru do gunoon sabaagi do kakamot mogibooboros.
Kinopoindalanan do ponoriukan diti nogi nga nakaanu do popoilo kumaa tulun ginumuan do

158

Sompuruan Artikel Jurnal Ponoriukan PISMP Boros Kadazandusun Ambilan Jun 2016

apasi o boros tina tinaru diti id timpu dumontol nung haro o goos mantad do tinaru dii sondii
do popoia do boros diti kumaa sukod wagu mantad di tokoro po.

SUSUKUON

BUUK
Dr Siti Uzairiah Mohd Tobi. (2017). Kajian Kualitatif dan Analisis Temu bual. Kuala Lumpur:

Aras Publisher.
Lee Keok Cheong, Zakri Abdullah & Chua Lay Nee. (2018). Penyelidikan dalam Pendidikan.

Selangor Darul Ehsan : Oxford Fajar Sdn. Bhd.
Wong Kiet Wah, Mohamad Isa Azis & Rafidah Ruhani. (2016). Perkembangan Kanak-kanak.

Selangor Darul Ehsan : Oxford Fajar Sdn. Bhd.

JURNAL ONLINE

Muhammad Mustakim Mohamed Noh, Siti Arni Basir, Lukhman Taib, Musaiyadah Ahmadun,
Wan Norhasniah Haji Wan Husin. Kajian Kes Perlaksanaan Etika Kerja Islam (EKI) di
Johor Corporation (JCorp): Tumpuan kepada Perlaksanaan dan Faedahnya. Jurnal
Pengurusan 45(2015) 105 – 118. Linoyog ontok 1/3/2020 id URL
http://ejournal.ukm.my/pengurusan/article/view/12184/4149

Sa’adiah Mat Alip. (2011). Sikap Bahasa dan Identiti: Kajin Kes Masyarakat Narum,
Sarawak. Jurnal Melayu (6) 2011: 57-72. Linoyog ontok 5/1/2020 id URL
http://journalarticle.ukm.my/2918/

INTONET

Rai Illani. (2018). 10 Bahasa yang hampir Pupus di Seluruh Dunia. Linoyog ontok 25/2/2020
id URL https://iluminasi.com/bm/10-bahasa-yang-hampir-pupus-di-seluruh-dunia.html

Zainal Abiddin bin Masleh (2011). Kajian Etnolinguistik terhadap Kelestarian Bahasa Bhuket
dan Bahasa Lahanan di Daerah Belaga, Sarawak. Linoyog ontok 14/2/2020 id URL
https://core.ac.uk/download/pdf/20545955.pdf

BORITA ONLINE

Abang Ismail Abang Su’ud. (2012, 20 Oktober). Pelihara bahasa sukuan untuk elak
kepupusan. Borneo Post Online. Linoyog ontok 25/2/2020 id URL
https://www.theborneopost.com/2012/10/20/pelihara-bahasa-sukuan-untuk-elak
kepupusan/

159

Sompuruan Artikel Jurnal Ponoriukan PISMP Boros Kadazandusun Ambilan Jun 2016

Bernama. (2019, 9 Mac). Sabah hargai usaha martabatkan bahasa ibunda. Sinar Harian.
Linoyog ontok 11/3/2020 id URL
https://www.sinarharian.com.my/article/17146/EDISI/Sabah-Sarawak/Sabah-hargai
usaha-martabatkan-bahasa-ibunda

Bernama. (2010, 3 Ogos). Bahasa sukuan di Sabah hadapi kepupusan?. Malaysia Kini.
Linoyog ontok 25/2/2020 id URL https://www.malaysiakini.com/news/139008

160

PONORIUKAN BOROS NOSUGKUAN PONUGKU PANGANSIP OBIBAS ‘po(n)-
...-an’ ID KAMPUNG PANTAI ROMPON, TAMBUNAN

VELTER JAILIH¹
James Geoffrey W Molijoh

Institut Pendidikan Guru Kampus Kent¹
[email protected]

[email protected]

ABSTRAK

Ponoriukan mikroetnografi i poinpokus do pongorindakan deskriptif diti nopo nga
kokomoi ponugku pangansip obibas ‘po(n)-…-an’ doid Dusun Sarayo Kampung
Pantai Rompon, Tambunan. Maya pongorindakan kopogulu doid buuk Puralan Boros
Id Sikul, 2008, nokito do aiso kawo ponugku pangansip diti mulong po do noilaan do
noguno o kawo pangansip obibas diti doid pibarasan tikid tadau do booyungan
Dusun Sarayo id kinoyonon ponoriukan. Ilo no poogi do, kituduan o ponoriukan diti
montok mongilo om mongorindako do pomogunaan ponugku pangansip obibas
‘po(n)-…-an’ diti lolobi po kumaa boros di nosugkuan id kinoyonon ponoriukan.
Montok dilo, maya ponginsamakan intepretatif ii poingimpou do kaida’ kualitatif om
analisis teknik triangulasi om po nogi poingimpou do tolu instrumen toponsol
ponoriukan, ii no tu’ pangamatan miwoyo, ponorubungan au kistruktur om
pomorekodan data, noilaan do ponugku pangansip obibas nopo diti nga iso kawo
ponugku pangansip wagu om ginuno o boros di nosugkuan do ponugku diti doid
pibarasan tikid tadau montok tuduan monontuduk, popoilo, monindir, popolombus
topurimanan om popokito lansanon tumanud kinaantakan. Kiwaa nogi 12 kawo
ponugku suai ii nokito doid ponoriukan diti. Struktur nopo do ponugku pangansip
obibas ‘po(n)-…-an’ diti nga ponugku gulu ‘po-…’ ii popokito koimaan, ponugku
dohuri ‘…-an’ ii popokito do kinoyonon om bagas koimaan om roromu obibas (n) ii
nosiliu mantad item boros (N=n,m,ng), (D), (G) om (0=aiso). Kagarasan nopo do
ponoriukan diti nga kaanu monoriuk do mogikaakawo kinaantakan doid gana boros.
Montok ponginsanangan id timpu dumontol, milo do pokoroon wagu o skop
ponoriukan miagal ko kumaa item-item di obibas toi ko kokomoi gana pointantu no.
Alansan do kaanu o ponoriukan diti popoilang do toilaan montok monokodung boros
Kadazandusun om milo do insanangan id timpu dumontol.

Kunsi Boros: boros nosugkuan, ponugku pangansip bibas, ‘po(n)-...-an’, teknik
triangulasi, kualitatif, etnografi.

161

ABSTRAK
Kajian mikroetnografi yang berfokuskan analisis deskriptif ini adalah berkaitan
imbuhan apitan bebas ‘po(n)-…-an’ terhadap bahasa Dusun Sarayo di Kampung
Pantai Rompon, Tambunan. Analisis buku Puralan Boros Kadazandusun Id Sikul,
2008 pada awalnya mendapati imbuhan apitan bebas tidak wujud walaupun bahasa
yang digunakan dalam kehidupan seharian masyarakat Dusun Sarayo di Kampung
Pantai Rompon menunjukkan adanya imbuhan apitan bebas ini. Oleh hal yang
demikian, kajian etnolinguistik ini bertujuan untuk mengenalpasti, mengetahui dan
menganalisis penggunaan imbuhan apitan bebas ‘po(n)-…-an’ di tempat kajian
tersebut. Dalam pada itu, melalui penggunaan pendekatan intepretatif dengan
perspektif kualitatif dan analisis teknik triangulasi serta berdasarkan tiga instrumen
utama kajian iaitu pemerhatian lapangan, temubual tidak berstruktur dan
pemerekodan data mendapati imbuhan apitan ini adalah jenis imbuhan apitan untuk
bebas dan sentiasa digunakan oleh responden dalam pertuturan seharian bagi
tujuan mengajar, mendidik, menunjukkan sesuatu perkara, menyindir,
memanifestasikan perasaan dan idea serta harapan responden berdasarkan situasi.
Analisis kajian juga mendapati terdapat 12 jenis imbuhan apitan baharu yang ditemui
dalam kajian ini. Struktur imbuhan apitan bebas ini adalah imbuhan awalan ‘po-…’
yang menunjukkan daya perbuatan, imbuhan akhiran ‘-…an’ yang menunjukkan
tempat berlakunya daya iaitu kesan perbuatan serta ciri bebas (n) dapat dianalisis
daripada item bahasa (D), (G), (N=m,n,ng) dan (0=sifar). Kekuatan kajian ini adalah
dengan adanya item bebas tersebut, terdapat pelbagai fenomena bahasa dapat
diselidik dengan lebih dalam lagi. Disebabkan kajian ini merupakan kajian rintis, idea
untuk menambahbaik kajian ini adalah dengan mengecilkan lagi skop kajian
terhadap item-item bebas atau dalam sesuatu bidang tertentu sahaja. Diharapkan
kajian ini dapat mengongsikan ilmu lebih-lebih lagi memartabatkan bahasa
Kadazandusun serta dapat diperbaiki pada kajian akan datang.

Kata Kunci: kata imbuhan, imbuhan apitan bebas, ‘po(n)-...-an’, teknik
triangulasi, kualitatif, etnografi.

KOPOINTUTUNAN

Koinsanai boros id pomogunan nopo nga kikotuuran sondii, kipiagalan, haro
pisuayan om kikotolinahasan o kawansayan dau. Boros Kadazandusun nopo nga iso
kawo boros Austronesia i poingion id Kepulauan Asia (Amman Sirom & Benedict
Topin, 2017). Tumanud di Rohani Mohd Yusof (2004), boros-boros nopo id
tinimungan boros Austronesia nopo nga boros aglunatif. Boros-boros di aglunatif
poinsondiu do morfem mikagos toi ko nunu nopo ponugku doid kapamansayanboros.
Kiwaa piipiro ponugku di noilaan id booyungan boros Austronesia diti. Ii nopo ngawi
nga ponungku gulu, ponugku dohuri, ponugku sisipan, nasalisasi om morfem terikat-
terbahagi. Aiso o kawo ponugku pangansip id ponuatan dau diti. Iri no poogi

162

do soriukon o kawo ponugku pangansip diti miagal ko i haro id Buuk Puralan Boros
Kadazandusun id Sikul, (2008).

Nobontuk o ponugku pangansip ‘po-…-an’ kopiomungan duo kawo ponugku,
ii no tu’ ponugku gulu om ponugku dohuri. Ponugku gulu (prefixiation) nopo id
ponugku diti nga ‘po-’ om ponugku dohuri (suffixiation) nopo nga ‘-an’. Minisugku o
koduduo kawo ponugku diti om pinapaasil do iso kawo ponugku kawawagu, ii no
ponugku pangansip ‘po-…-an’. Mulong po do ingkaa, pinoruhang o roromu (n)
kumaa morfem ponugku pangansip gulu ‘po’ dilo doid ponoriukan diti
nopomusarahan do kaanu popoinlaab om monginralom ponoriukan, monoriuk do
roromu suai ii papadadi do ponugku diti sabaagi iso kawo ponugku pangansip
obibas. Tumanud do Pusat Rujukan Persuratan Melayu (2017), ponugku pangansip
nopo nga koguluan om dohurian i miandad kumaa isoiso boros, miagal ko’ ‘ke…an’,
‘pe…an’ om susuai po (Kamus Dewan Edisi Keempat).

Tumanud do ponoriukan diti, konteks ponoriukan nogi nga kokomoi do
morfologi, semantik om sosiolinguistik doid boros Dusun do responden mantad
Kampung Pantai Rompon, Tambunan miagal ko’ ponugku pangansip obibas ‘po(n)-
…-an’ om sususai po roromu i kapangarahung do kapamakayan do ponugku dilo om
kawo morfologi suai doid kapamansayan boros. Konteks ponoriukan diti poingimpou
do bagas dau kumaa koburuon do boros Dusun id Kampung Rompon diti om kumaa
nogi id sistom pondidikan.

Tumanud do buuk Puralan Boros Kadazandusun id Sikul (2008), ponugku
pangansip boros Kadazandusun nopo nga boros ponugku i piandadon do poposugku
id dohuri om i gulu do boros guas. Nobontuk o ponugku pangansip diti mantad
piomungan do duo kawo ponugku ii rinoitan do ponugku gulu om ponugku dohuri.
Montok ponoriukan diti, nobontuk o ponugku pangansip obibas mantad tolu roromu, ii
no tu’ ponugku gulu ‘po-…’, roromu (n), om ponugku dohuri ‘…-an’. Kiwaa tolu kawo
do ponugku pangansip tumanud do buuk dilo tumanud kawo boros di osugkuan. Iri
nopo nga ponugku panansip do Boros Maan, ponugku pangansip do Boros Ngaran
om ponugku pangansip do Boros Ula.

Kiwaa mogisusuai o kogunoon do kawo-kawo ponugku pangansip diti
tumanud sabab dau pointantu’. Ponugku pangansip do Boros Maan ‘po-…-an’ nopo
nga monuku’ do isoiso kinoyonon tumanud sabab pointantu om ponugku pangansip
do Boros Ngaran ‘po-…-an’ lobi kokomoi ponuhuan toi ko’ koimaan pointantu.

163

Ponugku Pangansip do Ponugku Pangansip do Ponugku Pangansip do

Boros Maan Boros Ngaran Boros Ula

ko-…-ai ko-…-ai ko-…-ai

ko-…-an ko-…-an ko-…-an

no-…-an no-…-an no-…-an

o-…-an o-…-an o-…-an

po-…-ai po-...-ai po-…-ai

po-…-on po-…-on po-…-on

po-…o’ po-…o’ po-…-o’

po-…-an po-…-an

pi-…-an

pi-…-on

Jadual 1: Kapatayadan kawo ponugku pangansip mantad buuk Puralan Boros

Kadazandusun id Sikul (2008).

Ponugku gulu ‘po(n)-…’ Ponugku Dohuri ‘…-an’

Oguno montok popointalang do koimaan Oguno tumanud fungsi pointantu kumaa

no. kawo-kawo boros pointantu, miagal ko’

1. ‘po(n)-…’ Boros Maan. ponugku dohuri ‘…-an’ do Boros Maan,

a) PoN- kumaa Boros Ula om Boros Ngaran nogi.
- Pomoli
- Poninduol 1. ‘…-an’ Boros Maan
- Pongotu’
- Boros Maan montok

monguhup sosongulun.
- Pmt: tanaman

2. ‘…-an’ Boros Ngaran

- Papadadi do boros Maan

kumaa Boros Ngaran
- Pmt: toliponan

3. ‘…-an’ Boros Ula

- Kokomoi ponuhuan montok

isoiso maan.
- Pmt: sikapan

Jadual 2: Kawo ponugku suai ii mombontuk do ponugku pangansip ‘po-...-an’.

164

KAPATAYADAN KOBOLINGKANGAN

Kobolingkangan tagayo nopo do ponoriukan diti nga siilo o mononoriuk do
nunu om poingkuukuro iti ponugku pangansip obibas ‘po(n)-...-an’. Ii mononoriuk
nopo nga puru do Kampung Pantai Rompon, Tambunan. Mantad nawawayaan disio
ii nokotimpuun ontok toun 2014, nokorongou om noilaan disio do haro kosuayan doid
boros nosugkuan ponugku pangansip id boros Dusun Sarayo do tongoulun id
kampung diti. Ontok timpu dii, siilo daa kopio isio do nunu o kosuayan doid
karangahan dii nga au po isio abaal doid puralan boros Kadazandusun om aiso po
toilaan poimbida’ doid aspek koponoriukan kokomoi linguistik tu’ nakapaas nogi do
Sikul Nintanga Takawas (Sekolah Menengah Kebangsaan) id Taang Ko-5. Soira
minaganu isio do kursus major Boros Kadazandusun om nakawaya do pambalajalan
linguistik kokomoi Puralan Boros Kadazandusun lolobi po nokoilo do toilaan
ponoriukan doid morfologi, semantik, sosiolinguistik om susuai po toilaan gana boros
suai id Institut Ponginabasan Mongingia (IPG Kampus) Kent, Tuaran di ontok toun
2015 gisom 2020 diti, pinadalan di mononoriuk o angkab dau diti do mongilo do
kosuayan doid boros Dusun Sarayo id kampung dii. Mantad dii, nokito disio do
kosuayan nopo dii nga id aspek ponugkuan pangansip ii noruhangan do roromu
obibas (n). Nga montok ponoriukan diti, pinokoro di mononoriuk o skop ponoriukan
montok monoriuk do ponugku pangansip obibas ‘po(n)-...-an’ no sabaagi iso
kotimpuunon om kawo ponugku pangansip suai ii noruhangan do roromu obibas (n)
milo soriukon id timpu dumontol.

Maya ponoriukan om pongorindakan kopogulu doid buuk Puralan Boros
Kadazandusun id Sikul (2008), aiso po kointalangan kokomoi do pomogunaan
ponugku pangansip obibas diti, mulong po do noilaan do haro id pilumagan tikid
tadau do tulun id Kampung Pantai Rompon, Tambunan. Kinantakan diti lobi
popoingkawas angkab di mononoriuk do monoriuk nunu kopio iti ponugku pangansip
ii kiroromu obibas montok piadangan doid buuk Puralan Boros Kadazandusun id
Sikul (2008) dilo. Tuduan nopo doid kobolingkangan diti nga montok popoilo do tulun
ginumuan do haro iti ponugkuan pangansip om sabaagi iso kopokitanan do ogumu
po roromu toi ko’ fenomena kinantakan doid boros booyungan Dusunik lolobi po id
boros Dusun Sarayo diti ii au po nosoriuk kopio om minog do iloon tokou montok
kopoimaganan boros Kadazandusun.

Kobolingkangan suai nopo di notoguang id timpu papapanau do ponoriukan
diti nga kokomoi kabaalan do responden momoguno boros tina sondii, ii no boros
Dusun Sarayo id Kampung Pantai Rompon, Tambunan tu’ okuri o kabaalan linguistik

165

do responden. Mantad nawawayaan om kinootusan pomusarahan di mononoriuk,
mulong po do kaanu i responden moboros do boros Dusun diti nga ogumu roromu
suai id posorili i mamarahung do kabaalan om proses kopolombusan di responden.
Poomitanan nopo nga, soira uhoton di mononoriuk ii responden kokomoi saasabab
kinododio om poingkukuuro kopio iti ponugkuan pangansip obibas nga, koubasan
sisimbar nopo diolo nga “into ma. Iriiri no gia dogo noilaan tu ou akawas sinikulan”,
ka. Popokito iti do au kaanu ii responden manahak kotolinahasan sisimbar dii
kiroromu linguistik om ponginaman diti kasaasari manahak iso kaantaban kumaa
mononoriuk monganalisis data. Mulong po do ingkaa, iti nopo nga kobolingkangan i
milo tolibambanan momoguno kabaalan di mononoriuk sondii.

Kinantakan kinotoguangon do responden id kopoposion sangangadau ii
naralatan pomogunaan do kakamot om koumatan teknologi kawawagu miagal ko,
televisyen, tolipon om susuai po pinopokito bagas kinapangaralatan do boros Dusun
Sarayo di gunoon miampai boros Melayu om boros Inggeris ii agayo o bagas
kinopomorohungan doid sosialisasi tongoulun ko’ id boros tina (Abbas Shariff, 1986).
Iti no faktor nokuro tu’ apagon topurimanan do nawawayaan di mononoriuk soira
maganu om monganalisis do data mantad responden tu’ kiwaa piipiro boros di koonit
id ponoriukan nga nakawaya do kinantakan kapangalasan boros suai. Poomitanan,
boros nosugkuan ‘papasangan’. Ponginaman diti kaanu magantob proses pogonuan
data om analisis ponoriukan.

Iri no pogi pinoindalan o ponoriukan diti montok monoriuk do ponugku
pangansip obibas ‘po(n)-...-an’ doid boros Dusun Sarayo ii gunoon do responden
Kampung Pantai Rompon, Tambunan doid skop puralan boros kokomoi morfologi,
semantik om sosiolinguistik momoguno teknik pongorindakan triangulai montok
monimbar ponguhatan ponoriukan ii kaanu mamagampot do tudu’ om objektif
ponoriukan diti.

TUDU OM TUHOT SORIUK PONORIUKAN

Objektif nopo do ponoriukan diti nga mongintutun ponugku pangansip obibas
‘po(n)-…-an’ i gunoon id Kampung Pantai Rompon, Tambunan moi do oilaan kopio o
nunu kawo om kointutunan ponugku pangansip obibas ‘po(n)-...-an’ diti ii aiso po
poinsuang id buuk Puralan Boros Kadazandusun id Sikul (2008). Montok
mamagampot do objektif kumoiso dilo, pinatantu o iso ponguhatan poimbida ii
oponsol do simbaron id kopongorindakan teknik triangulasi, ii no, nunu kawo
ponugku pangansip obibas ‘po(n)-…-an’ i gunoon id Kampung Pantai Rompon,
Tambunan?

166

Kumoduo nopo nga mongilo pomogunaan ponugku pangansip obibas ‘po(n)-
…-an’ doid boros Dusun Kampung Pantai Rompon, Tambunan moi do oilaan
poingkukuuro pomogunaan do boros ii nosugkuan do ponugku pangansip diti id
kinoyonon ponoriukan nokomoi. Pinatantu o iso ponguhatan soriuk ii kapamagampot
do objektif dilo, ii no, poingkuukuro pomogunaan ponugku pangansip obibas ‘po(n)-
…-an’ id Kampung Rompon, Tambunan?

Kumotolu, mongintong do kawo ponugku pangansip maya dokumen
pibarasan om pongintangan ii nabantalan id ponoriukan i haro id Kampung Pantai
Rompon, Tambunan suai ko’ ponugku pangansip obibas ‘po(n)-…-an’ moi do okito o
pisuayan asil ponoriukan diti om kointalangan sandad doid buuk Puralan Boros
Kadazandusun id Sikul (2008). Montok dilo, tuhot soriuk, haro nangku kawo-kawo
ponugku pangansip om ponugku suai id Kampung Pantai Rompon, Tambunan suai
ko ponugku pangansip obibas ‘po(n)-…-an’?, pinatantu montok mamagampot do
objektif nokomoi.

METODOLOGI PONORIUKAN

Rika’ bontuk nopo do ponoriukan etnolinguistik diti nga minomoguno kawo
ponoriukan etnografi maya pongorindakan deskriptif tumanud kaida ponganalisisan
doid perspektif kualitatif. Montok do kualitatif, kiwaa 3 tulun responden ii
kinopogonuan do data om noanalisis o data dii do osoinig. Ginuno o Ponginsamakan
Interpretatif doid ponoriukan diti tu’ poingimpou do kaida’ kualitatif miagal ko’
pogibabarasan au kistruktur toi ko’ participant (Lee Keok Cheong, Zakri Abdullah om
Chua Lay Nee, 2018). Kiwaa tolu responden ii sinongkopilian doid ponoriukan diti ii
kiumul lobi 40 toun om tondu ngawi. Responden nopo dii nga Responden A (78
Toun), Responden B (46 Toun) om Responden C (43 Toun). Kotolu-tolu responden
diti poingion id Kampung Pantai Rompon, Tambunan ii kisinodu 25 kilometer mantad
kakadayan om poingkalaja sabaagi momuumutanom.

Kiwaa tolu instrumen ponoriukan ii ginuno ku montok monimung do data om
iso instrumen pongorindakan data. Instrumen ponimungan data nopo di kumoiso nga
pomorekodan data. Data di norekod diti kaanu popoimbulai katapatan do asil
ponoriukan. Minomorekod oku minomoguno do tolipon. Instrumen ponimungan data
nopo di kumoduo nga pongintangan miwoyo. Maya do instrumen diti, tuminanud oku
do responden id piipiro aktiviti koposion tikid tadau diolo id timpu kikosiwatan montok
mongintong, mangarati om maganu data ii au aanu maya gambal om nuut miwoyo.
Gunoon o kaida lapangan pengamatan berserta montok mamarati, mongimot,
manahang om monimung data (Trudgill, 1984:41). Instrumen ponimungan data nopo

167

di kumotolu nga pogibabarasan au kistruktur ii pinoindalan nogi maya kaampayatan
id piipiro aktiviti kopooposion tikid tadau do responden. Nokoindalan o ponorubungan
diti ontok soira-ira timpu di kosudong tu’ ula ponoriukan etnolinguistik kualitatif diti
nopo nga kiwoyo opportunistic om purposive (Lee Keok Cheong, Zakri Abdullah &
Chua Lay Nee, 2018). Kumaapat, noguno o teknik triangulasi toi ko’ methodological
triangulation montok popiadang om maganu kootuson data di kaanu monimbar tuhot
soriuk di natantu. Tumanud di Samarin (1988), oponsol o teknik diti montok
ponoriukan boros om soira kolobi iso informan di koompit id ponoriukan. Maya do
teknik diti aanu o satuan lingual doid asil ponoriukan. Satuan lingual dii kopongunsub

do proses ponganalisisan data di lobi aralom montok data di onuon om numaan
deskripsio om dokumentasi. Kounung o teknik diti do instrumen pongintangan
poingampai (lapangan) tu’; somonu au kopiagal o boros om ula pinokito di somboros
(Lee Keok Cheong, Zakri Abdullah & Chua Lay Nee, 2018).

DATA OM KOTOLINAHASAN ASIL PONORIUKAN

a) Pomorekodan Data

Aspek Responden 1 Responden Responden 3
1. 30 Milau 2019 Responden 2 1. 30 Milau 2019
Kopoilaan 2. Tanah Rata, Kg 1. 30 Milau 2019 2. Tanah Rata, Kg Rompon
Data 2. Tanah Rata, Kg 3. 11.59 a.m
Norekod Rompon 4. Bontuk Rolou
3. 11.59 a.m Rompon 5. Boros:
4. Bontuk Rolou 3. 11.59 a.m
5. Boros: 4. Bontuk Rolou  Topimwayaan
5. Boros:  Pilowitan
 Pomungutan  Pangamatan
 Noolingan  Insawatan
 Intaan  Pokuon
 Poginggatan  Podtuangan
 Pokuan  Pokinangaan
1. 4 Momuhau 2019
2. Tanah Rata, Kg 1. 4 Momuhau 2019 1. 4 Momuhau 2019
Rompon
3. 11.39 a.m 2. Tanah Rata, Kg 2. Tanah Rata, Kg Rompon
4. Bontuk Rolou
5. Boros: Rompon 3. 10.19 a.m
 Poginggatan
 Porumpasan 3. 11.39 a.m 4. Bontuk Rolou
 Pokuaan
 Sowolokon 4. Bontuk Rolou 5. Boros
 Monongiwan
1. 1 Milatok 2020 5. Boros:  Tumindapou

 Tiwanon  Pinokuaan

 Poturukan  Pakaangan

 Poloposon  Pakagasan

 Sosodopon

1. 29 Momuhau 1. 27 Momuhau 2019

168

2. Walai di Responden 2019 2. Walai di Responden C
3. Bontuk Vidiu
A 2. Walai di 4. Boros

3. Bontuk Vidiu Responden B  Pakaangon
 Poturukan
4. Boros 3. Bontuk Vidiu  Poianan
 Ponongkulan
 Poginggatan 4. Boros  Pokooyon
 Poginggatan
 Pianan  Poginggatan  Pangalabangan
 Pokuaan
 Poianan  Pokuaan  Posuango
 Pokuoo’
 Potimpakan  Pianan
 Songkopokuaa’an
 Pokuon  Poianan  Koowian
 Koionon
 Posuangon  Pinokuaan  Pianan
 Koionon
 Posowiton  Potimpako

 Poturukan  Podtuangan

 Pomungaranan  Poturukan

 Pasaawan

Boros  Winayaan  Koturukon
Nosugkuan
Kawo  Asaapan  Koionon
Ponugku
Pangansip  Kosunsurianai  Sinuangan
Suai
 Nosunsurianan  Asaapan

 Tiintoon  Pasaawo

 Naatapan

 Tongokoodoi

 Agaan

 Intaan

Jadual 3: Data Norekod

Kointalangan mantad Jadual 3 id sawat dilo pinopokito do kiwaa piipiro boros
nosugkuan do ponugku pangansip obibas ‘po(n)-...-an’ om kawo ponugku pangansip
suai ii naanu di mononoriuk mantad asil pomorekodan data miampai kotolu-tolu
responden. Okito do haro piipiro hogot ii miagal nokolombus do tongoresponden
ngawi miagal ko’ ‘poianan’, ‘pokuaan’, ‘poturukan’ om ‘poginggatan’. Popokito iti do
koimbulayan om kointalangan do ponugkuan pangansip obibas diti id boros Dusun
Sarayo Kampung Pantai Rompon, Tambunan.

169

b) Ponorubungan Au Kistruktur:

Ponorubungan Miampai Responden A om Responden B:

Mononoriuk : “Odu, nu gia no aandi popokuaan nu sigup no?”

R. A : “Salapa’ ka bo di gulu-gulu nga poginggatan kangku doo ti. Milo
nogi bo kayo popokuan nono’d sigup ka toomod”.
Mononoriuk :
“Ouso toi boros pongoroitan suai kaantad do poginggatan ka?
R. A : Bagal ko ‘tinggatanon’ ko susuai po?”

R. B : “Om iri nono daton do pongoroitan. Isai di ma nokoilo nga
‘poginggatan’ nono noubasanan mantad guluu po.”

“Poginggatan ka nopo nga iri nono tu pinokuaan gia’d tinggaton.
Tinggat nopo nga iti i maan akano. Ilo nopo pianan dilo tinggaton
nga nuu nopo lo suai-suai id suang poginggatan.”

Ponorubungan Miampai Responden A:

Mononoriuk : “Odu, nonggo mala pangamatan?”
R. A : “Emm… sitiiid dumo. Dionggo podi pogonuan do parai tou silo

Mononoriuk nono-id dumo nontodon do parai. Dionggo toid dika
R. A pogonuan?”

: “Om id tangad parai.”
: “Pogonuan nopob parai nga siloi-id pinatanaman do parai.”

Ponorubungan Miampai Respoden C (1):

Mononoriuk : “Nonggo di mala osomok-somok panagaan diti? Osodu di
miguli-guli moi sagou saelo id tangki.”

Responden C : “Aadi daa pogonuan do woig dilo tu osomok. Osodu gia kopio
moi po sagou seeloid lamin.

Mononoriuk : “Ino daa no tu’ muruk-turuk. Sumagou nogi no batei sino baino
maso pod paawas Yiiyuk waeg dioti.”
Responden C : “Poromito gia dogo no baladi aandii. Poturukan ku lo woig.”

Ponorubungan Miampai Responden C (2):

Responden C : “Posompopingan duu nogi bogia no kayu mangangkat,
Ronney.”
Mononoriuk
Responden C : “Poingkuro gia?”
: “Aadi boi Ronny. Okon ko bogia pogkoisaan mangangkat.
Mononoriuk
Responden C Awagat bo no. Aadi patapatan no bogia poungkoyung. Okon
ko pasalaan.”
: “Kaangkat oku bodti ka Ronny.”
: “Pologoso bano. Posongkuraan ku no bo ti, k abo Ronny tu’
okuat po. Kaam palampapit no lo tongkorius.”

170

Tumanud kopokitanan ponorubungan au kistruktur miampai kotolu-tolu
responden id sawat, okito nogi do haro pongulitan hogot ii nosugkuan do
tongoresponden id timpu kinopolombusan diolo miagal ko ‘pokuaan’, ‘poginggatan’
om ‘pogonuan’. Koimbuyalan diti kaanu popoilo do kiwaa hogot-hogot id boros
Dusun Sarayo id kinoyonon ponoriukan diti ii nosugkuan do ponugku pangansip
obibas ‘po(n)-...-an’.

c) Pongintangan Miwoyo’

Gambal 1: Responden A maso mongomot Gambal 2: Binatang pogonongkusan
Boros: Boros:

i. Pogonuan i. Pogonongkusan
ii. Pangamatan ii. Pabpanaan
iii. Pongumaan iii. Pawayaan
iv. Podtuangan iv. Ponontudukan
v. Pamalapasan
vi. Pongorotian

Gambal 3: Baladi ii pokuaan do parai om Gambal 4: Bolidi om kinoyonon
ongoyon pootodo id sulap moi do au poturukan do waig (Responden C).
arasaman.
Boros:
Boros: i. Poturukan
i. Pokuaan ii. Pianan
ii. Popokuaan iii. Polumisan
iii. Pianan

iv. Ponowitan
v. Pongopurakan
vi. Pongosinan
vii. Porumposon
viii. Pouraadan

171

Gambal 5: Baladi om Soringan pianan do kacang.
Boros:

i. Pokuan
ii. Porumpasan
iii. Pianan
iv. Potindukan
v. Pomoluangan

Pongintangan doid ralan monimung data pongintangan diti nogi nakaanu
pinopoimbulai do kinantakan hogot-hogot ii nosugkuan do ponugku pangansip
obibas ‘po(n)-...-an’ doid boros pinolombus do responden nokohompit id Kampung
Pantai Rompon, Tambunan. Kinoimbulayan di pinolombus do responden om
pinsouat id nuut lapangan di mononoriuk nogi popokito do haro pongulitan hogot
nosugkuan dilo.Mantad kinoonuan doid kotolu-tolu ralan ponimungan data diti,
piniadang dii toinsanan data dii id form Triangulasi Matriks.

172

d) Pomitanan pongintangan Analisis Gambal om Nuut Miwoyo
i) Gambal Nuut Miwoyo

Gambal 6: Nuut Miwoyo 1

Aktiviti: Mindahu
- Mongomot parai
- Mitorungak id sulap

Boros ii nosugkuan do kawo ponugku
pangansip ii koonit id ponoriukan i naanu
maso mongintong, minokinongou om
poingampai do responden.

Boros di naanu (tinandaan do aragang):

1. Poginggatan
2. Pongonongkusan
3. Pamalapasan
4. Pogonuan
5. Pominatangan
26 Milau 2019, Tanah Rata, Kg Pantai Rompon, Tambunan

173

e) Foom Triangulasi Matriks

Tuhot Soriuk Toud Data
Pongintangan om Nuu
Pomorekodan Data
Miwoyo
1. Nunu kawo a) Poginggatan a) Poginggatan
b) Pangamatan
ponugku b) Pokuaan c) Pongorotian
d) Panagaan
pangansip c) Pianan e) Poturukan
f) Pongonongkusan
obibas d) Poturukan g) Pamalapasan
h) Pogonuan
‘po(n)-…-an’ i e) Podtuangan i) Pominatangan
j) Porumposon
gunoon id f) Pilowitan k) Pomoluangan
l) Pongoluangan
Kampung Pantai g) Porumpasan m) Ponontudukan
n) Podtuangan
Rompon, h) Pomungaranan o) Ponowitan
p) Potindukan
Tambunan? i) q) Polumisan

ut Ponorubungan Au Kotolinahasan
Kistruktur
Toinsanan boros nosugkuan ii naanu
a) Poginggatan mantad kotolu-tolu toud toi ko’
b) Popokuaan instrumen ponimungan data dilo kaanu
c) Pokuan popokito do kawo nopo do ponugku
d) Pangamatan pangansip obibas ‘po(n)-...-an’ diti nga
e) Pogonuan kawo Ponugku Pangansip Obibas.
f) Panagaan
g) Poturukan Obibas mangansip do boros maan,
h) Pasalaan boros ngaran, boros ula om boros
i) Posompopingan toguangon.
j) Posuayan
k) Paangayan
l) Posongkuraan
m)Patapatan
n) Pogkoisaan
o) Posuangan
p) Pominatangan

174

1. Poingkuukuro 1. Popoilo koinon r) Pongopurakan
pomogunaan isoiso kakamot toi s) Pongosinan
ponugku ko’ kinantakan. t) Pouraadan
pangansip 1. Manahak
obibas 2. Popokito maan.
‘po(n)-…-an’ id 3. Monuhu’ porikot ponontudukan
Kampung 2. Monindir
Rompon, do isoiso kakamot 3. Pinolombus soira
Tambunan? kumaa kinoyonon
di komoyon. popointalang
2. Haro nangku 4. Momungaran kinoyonon isoiso
kawo-kawo kinoyonon ii kakamot
ponugku nadadi fokus doid 4. Popolombus
koimaan maso topurimanan
kinantakan 5. Popokito koimaan
pointantu. tumanud rati boros.
6. Momungaran
a) Winayaan kinoyonon ii noontok
b) Asaapan doid koimaan
c) Kosunsurianai pointantu.
a) Gontoluan
b) Osusian

1. Popokito Maya kointalangan boros doid kotolu-

kinoyonon isoiso tolu liwang toud data id sampaping,

kakamot om nokito do pomogunaan nopo do kawo

kinaantakan. ponugku pangansip obibas ‘po(n)-...-

2. Polombuson soira an’ diti nga montok monoguang

monuhu kinaantakan pointantu.

3. Mokianu

ponguhupan

4. Momungaran do

isoiso kinoyonon di

noontok doid

koimaan toi ko’

k kinaantakan

pointantu.

a) Noubasanan Kinapatayadan do piipiro boros
b) Pinokuaan nosugkuan id kotolu-tolu liwang toud
c) pianan data id sampaping pinopokito do haro

175

pangansip om d) Nosunsurianan
ponugku suai id e) Naatapan
Kampung Pantai f) Tongokoodoi
Rompon, g) Koturukon
Tambunan suai h) Koionon
ko ponugku i) Pasaawo
pangansip j) Songkopokuaa’an
obibas ‘po(n)-…- k) Koowian
an’? l) Pianan

Jadual 4: Foom Tr

d) Pinangamatan kawo ponugku pangansip suai id
e) Poromito Kampung Pantai Rompon, Tambunan.

riangulasi Matriks.

176

f) Pomiadangan Data Ponoriukan om Data Kepustakaan Buuk

Aspek Buuk Puralan Boros Kadazandusun id Koi
Boros Maan Sikul (2008). an’
kaw
Boros Ngaran f. po-…-an (Bolikan 29) po-
Morujuk isoiso koiyonon tumanud sabab di
Boros Ula pointantu a
b
i. Posowitan (sawit) c
ii. Pawantayan (wantai) Koi
iii. Potoidan (taid) …-a
do k
f. po-…-an (Bolikan 30) doid
Morujuk ponuhuan toi ko’ koimaan tumanud a
sabab pointantu. b
c
i. Posumadan (sumad) Koi
ii. Potindukan (tinduk) ons
Dus
Bolikan 14 – 17 om Bolikan 31 – 32 a
a) Aiso kointalangan kokomoi ponugkuan

pangansip po-…-an doid boros ula.
b) Kointalangan nopo do boros ula doid

Puralan Boros Kadazandusun id Sikul (2008).

Data Ponoriukan Diti

intalangan boros nosugkuan do ponugku pangansip obibas ‘po(n)-…-
doid ponoriukan diti popokito do Boros Ngaran nga milo onsipan do
wo ponugku pangansip obibas diti ii poinsadad do ponugku pangansip
-…-an’ doid buuk Puralan Boros Kadazandusun id Sikul (2008).
a) Poowitan (sawit)
b) Poturukan (turuk)
c) Posuangan (suang)
intalangan do boros nosugkuan do ponugku pangansip obibas ‘po(n)-
an’ doid ponoriukan diti popokito do Boros Ngaran nga milo onsipan
kawo ponugku obibas ii ponsandad do ponugku pangansip po-…-an
d buuk Puralan Boros Kadazandusun id Sikul (2008).
a) Poginggatan (Tinggat)
b) Pominatangan (Binatang)
c) Potindukan (Tinduk)
intalangan doid ponoriukan diti popokito do boros ula nga milo
sipan do ponugku pangansip obibas ‘po(n)-…-an’ tumanud dialek
sun Sarayo do responden id Kampung Pantai Rompon, Tambunan.
a) Podtuangan (tuong – Boros Ula Timpu)

177

buuk diti nga lobi doid kapatayadan b

boros dii om suang konsep do boros ula c

di pinatayad. d

e

f)

Boros Toguangon Bolikan 17 – 20 Koi

a) Aiso kointalangan kokomoi ponugkuan pop

pangansip po-…-an doid boros obib

toguangon. resp

b) Kointalangan boros toguangon nopo id a

buuk diti nga okon ko kokomoi b

ponugkuan, lolobi ponugkuan pangansip c

tu’ kointalangan id buuk diti popokito do d

poingkuro korotian pomogunaan do e

boros toguangon id panandatan. f)

g

Jadual 5: Pomiadangan Data Kepusta

b) Polumisan (lumis – Boros Ula Woyo/Pancaindera)
c) Pongopurakan (purak – Boros Ula Warana)
d) Pongosinan (osin – Boros Ula Pancaindera)
e) Pouradan (ourod – Boros Ula Bontuk)
) Pobuluguan (bulugu – Boros Ula Bontuk)
intalangan do ponugkuan boros toguangon doid ponoriukan diti
pokito do boros toguangon nga milo onsipan do ponugku pangansip
bas ‘po(n)-…-an’ ii orohungan dialek do Dusun Sarayo ii ginuno do
ponden id Kampung Pantai Rompon, Tambunan.
a) Posongkuraan (songkuro – Boros Pongudio)
b) Paangayan (ongoi – Boros Ponuhuan)
c) Patapatan (topot – Boros Popotopot)
d) Posuayan (suai – Boros Pongilag)
e) Pasalaan (sala – Boros Pongilag)
) Pogkoiaan (iso – Boros Pongintaban)
g) Posompopingan (sampaping – Boros Ponuduk)
akaan om Data Instrumen Ponoriukan

178

g) Kotolinahasan:

i. Tuhot Soriuk 1:

Tumanud kotolihasan id boogian Tuhot Soriuk 1 doid Jadual 4 om Jadual 5,
ponugku pangansp ‘po(n)-...-an’ nopo diti nga Ponugku Pangansip Obibas. Pinosugku o
pangansip obibas diti kumaa kaapat-apat kawo boros; boros maan, boros ngaran, boros
ula om boros toguangon. Maya kointalangan pomiadangan ponugkuan id Jadual 8,
ponugkuan pangansip do ponugku pangansip obibas ‘po(n)-…-an’ diti popokito do okon
nogi ko milo posugkuon o kawo ponugku pangansip obibas diti doid boros maan om
boros ngaran tumanud buuk Puralan Boros Kadazandusun id Sikul (2008) nga id
ponoriukan diti milo nogi poonsipon doid boros ula om boros toguangon. Tumanud do
ponoriukan diti nogi, iso nopo faktor nokuro tu’ obibas o ponugku pangansip obibas diti
mangansip do kaapat-apat kawo boros dilo nga poingunung do Teori Morfologi di
Victoria Fromkin, Robert Rodman om Nina Hyams (2003). Koinlaab o boros maya
ponugkuan om pomoruhangan do morfem kumaa nunu nopo kawo boros tumanud di
Rohani Yusof (2004). Mulong po do ingkaa, kinobibasan do ponugkuan diti minog
onuan justifikasi kumaa boros di nosugkuan moi do rati om katapatan toilaan ointalangan
do toinsanan.

ii. Teknik Triangulasi Kumaa Tuhot Soriuk 2:

Tumanud kointalangan id Jadual 4, kogunoon nopo do ponugku pangansip obibas
‘po(n)-...-an’ nga montok monoguang kinantakan pointantu. Kinantakan nopo dii nga
kokomoi do koimaan popoilo, monontuduk, monindir, popointalan, mokianu, monuhu om
popolombus topurimanan ii okito doid fungsi boros toguangon. Mulong po do ingka,
kointalangan diti au mamarahung do nunu kawo ponugku pangansip obibas diti, tu’ lobi
monoriuk do kopomogunaan do boros di nosugkuan do kawo ponugku diti tumanud konteks
kinantakan doid kopomogunaan do responden id ponoriukan. Boros dii noguno montok
monoguang kinantakan pointantu nopo nga mantad kaapat-apat kawo boros doid boros
Kadazandusun, ii no boros maan, boros ngaran, boros ula om boros toguangon nga
nointangan o ralan kopolombusan, reaksi toi ko’ kadat turos, gura tinan om poingkukuuro
kouyuyuo di responden soira pinopolombus do boros nosugkuan dii gisom noilaan o
kinopomogunaan do ponugku pangansip diti. Nakatanud iti do fokus om konteks ponoriukan
diti ii koonit do sosiolinguistik do responden ii nakaampai. Analisis mantad kotolu-tolu ralan
ponimungan data pinopokito do ginuno do responden o ponugku pangansip obibas diti doid
pilumaagan tikid tadau toi ko’ id ponorubungan montok monoguang kinantakan pointantu’.
Asil ponoriukan diti pinopoimagon do Teori Triangulasi di Tylor om Wallace (2007). Iri no

179

poogi nokuro tu’ nadadi o kawo ponugku pangansip obibas diti do kawo ponugku pangansip
obibas.

iii. Teknik Triangulasi Kumaa Tuhot Soriuk 3:

Maya kotolinahasan doid tuhot soriuk 3 id Jadual 4, nootus do haro po kawo ponugku
pangansip suai id Kampung Pantai Rompon, Tambunan suai ko ponugku pangansip obibas
‘po(n)-...-an’ ii sinoriuk doid ponoriukan diti. Boros nopo ngawi di nosugkuan do kawo
ponugku pangansip suai dii nga minangan patayado toomod miampai nunu kawo pangansip
dau. Kotolinahasan potilombus nopo nga milo soriukon doid ponoriukan timpu dumontol. Iti
no kapansalan do ponoriukan diti montok popominog ponoriukan wagu id timpu dumontol.

Kawo Ponugku’ Pangansip Suai:

Num Ponimbaran Tuhor Soriuk 3
Hogot
Korotian Kawo Ponugku Pangansip Suai
1.a) Asaapan
1.b) Osusian Aanu sumontob  ‘o-...-an’ (o + saap + an)
2.a) Kosunsurianai
2.b) Songkopokua’an Kaanu momolihung  ‘o-...-an’ (o + cuci + an) – BM

3. Songkopokua’an Nakaanu suminunsuri  ‘ko-...-an’ (ko + sunsuri + an)

4. Kosunsurianai Nonggo nopo mangan /  ‘ko-...-an’ (ko + pokuo + an)
5.a) Nosunsurianan
5.b) Naatapan pianan
5.c) Noubasanan
Nonggo nopo mangan /  ‘soN-...-an’ (song + kopokuo +
6. Tongokoodoi
7.a) Koturukon pianan an)
7.b) Koowion
7.c) Koionon Nakaanu suminunsuri  ‘ko-...-ai’ (ko + sunsuri + ai)
8.a) Pasaawo
Au tinomod nokosunsuri  ‘no-...-an’ (no + sunsuri + an DP)
8.b) Poromito
9. Pianan Nopongo minanagatap  ‘no-...-an’ (no + atap + an)

Asaru winonsoi id  ‘no-...-an’ (no + ubas + an DP)

koposion

Toinsanan di okoro  ‘toN-...-oi’ (tong + okodo + oi)

Kinoyonon korotuon waig  ‘ko-...-on’ (ko + turuk + on)

Kinolimpupuson  ‘ko-...-on’ (ko + awi + on)

Kinoyonon isoiso ahal  ‘ko-...-on’ (ko + ion + on)

Monuhu’ pasaau id  ‘po-...-o’ (po + saaw + o)

koturukon do isoiso ahal  ‘po-...-o’ (po + ramit + o)

Patahak / potunui

Isoiso koionon do isoiso  ‘pi-...-an’ (pi + ion + an)

ahal

180

10. Pinokuaan Pinoilihan do kakamot  ‘po-...-an’ (po + -in- + kuo + an)
11. Pinangamatan Kinoyonon minongomot  ‘poN-...-an’ (pon + -in- +omot +

12. Gontoluan Tayam kusai an)
 ‘goN-...-an’ (gon + tolu + an)

Jadual 6: Kawo ponugku pangansip suai dii naanu doid ponoriukan.

Tumanud kointalangan doid Jadual 6 id sawat, haro 12 kawo ponugku pangansip ii
nosoriuk doid ponoriukan diti. Mulong po do ingka, minog do intangan o pomiadangan kawo
ponugku pangansip ii haro doid buuk Puralan Boros Kadazandusun id Sikul (2008) om ii
naanu doid ponoriukan diti montok kointalangan di lobi okito nunu po wagu kawo ponugku
pangansip suai, suai ko ponugku pangansip obibas ‘po(n)-…-an’ id Boros Kadazandusun.
Kawo ponugku pangansip nopo dii nokito doid ponoriukan diti nga miagal id buuk Puralan
Boros dilo, suai ko’ ponugku ponugku pangansip suai ii noruhangan do roromu obibas (n).

Numbul Ponugku Pangansip doid Buuk Ponugku Pangansip ii naanu doid

1 Puralan Boros Kadazandusun id ponoriukan diti.
2
3 Sikul, 2008.
4
5 ‘o-...-an’ ‘o-...-an’
6
7 ‘ko-…-an’ ‘ko-…-an’
8
9 ‘ko-…-ai’ ‘ko-…-ai’
10
11 ‘ko-…-on’ ‘ko-…-on’
12
‘no-…-an’ ‘no-…-an’

‘po-…-o ‘po-…-o’

‘po-…-an’ ‘po-…-an’

‘pi-…-an’ ‘pi-…-an’

‘pi-…-an’ ‘poN-…-an’

‘pi-…on’ ‘goN-…-an’

‘soN-…-an’

‘toN-…-oi’

Jadual 7: Piadangan kawo ponugku pangansip suai.

181

Rumus Ponugkuan Pangansip Obibas:

Pimato konsonan Pimato Faktor Obibas Liwang Pimato Pimato
gulu vokal Onsipan Vokal Konsonan
gulu Tohuri
k¹ (n) 0 -…- v² v³ Tohuri
Y v¹ (n) 0 -…- k² 0
p k N tr x¹ NGD -…- x²
i aO NG -…- aO n
O n
a n

Jadual 8: Rumus Ponugkuan Ponugku Pangansip Obibas doid id boros Dusun Kampung
Pantai Rompon, Tambunan.

Maya kointalangan doid Jadual 8, okito poingkukuuro o struktur ponugku pangansip
obibas diti ii nobontuk kotimpuun doid proses kopomilian pimato tumanud nuludan pimato
ponugku pangansip. Ginuno o teknik powakilan montok momorulan do pomorotian do rumus
diti. ‘k’ = pimato konsonan, ‘v’ = pimato vokal, [‘k’ = ‘y’ = p, k, n, t, r], [‘v’ = ‘x¹ = i, a, o], [‘v’ =
‘x²’ = a, o,], [(n) = (N, G, D, 0)], ‘n’ = pimato pointatap ‘n’ tu au koolon. ‘0’ = aiso. ‘y’ om ‘x’
nopo nga duo pemboleh ubah di miolon-olon. Tumanud kointalangan rumus ponugkuan
pangansip id sawat, kiwaa 3 rumus toi ko’ kopongintigasanan do poingkuro o ponugku
pangansip nadadi doid boros Dusun Kampung Rompon, Tambunan. Pongintigasan nopo dii
nga miagal id siriba.

Kointalangan Rumus Ponugkuan Pangansip Obibas:

Rajah 1: Proses Ponugkuan Pangansip Obibas id Kampung Pantai Rompon.

1. kv(n)-…-vk = yx¹(n)-…-x²n2.
v(n)-…-vk = o(n)-…-x²n

182

Ralan Ponukuan:

Poomitanan:
a) kv(n)-…-vk
yx¹(n)-…-x²n
po(n)-…-an = po- + suang + -an = posuangan
pod- + tuong + -an = podtuangan

Poomitanan:

b) v(n)-…-vk
o(n)-…-an = o- + suang + -an = osuangan
oN- + guel + -an = ongoguelan

Piipiro poomitanan sinongkopilian (rawak) pomogunaan rumus toi ko’ ralan koponugkuan
ponugku pangansip obibas tumanud Jadual 8 om Rajah 1:

Kawo Ralan Boros Korotian
Ponugku Ponugkuan Nosugkua
Pangansip n
Obibas poD + tuong + an
po(n)-...-an pi(0)+ ongoi + an podtuangan Tuongon momonsoi do isoiso ahal
pi(n)-...-an pa(0) + walai + on
pa(n)-...-on koN + ambalut+an piangayan Pisasawaan toi ko’ koonitan do tulun
ko(n)-...-an’ kiN + amol + on pawalayon Mangan gunoo momonsoi walai
ki(n)-...-on’ ka(0) + wantang +
ka(n)-...-on on koombolutan Tongotambalut
no(0) + ko0 + kinaamalon Bagas pinaamalan (wonsoi tulun)
no(n)-...-an turuk + an
ni(0) + ihad + on kawantangon Korondowihon, koinusan toiko’ ula
ni(n)-...-on na(0) + wandak + nokoturukan kolumisan songulun kusai
na(n)-...-on on
Kinoyonon koturukan toi ko’
kinorotuon do waig ii muruk-turuk.

niihadon Saasabab pinopoihad sosongulun

nakawandakon Kinoyonon kinodoion kinantakan

nawandak isoisokakamot toi ko’

boogian garung ii nawandak toi ko’

noruhak.

o(n)-...-an’ o(0) + suang + an osuangan Aanu do isoiso ahal sumuang
oN + oguel + an ongoguelan id isoiso ahal.

Kopuriman do ula tongoulun toi ko’
tangaanak di oboriga mamain-main

Jadual 9: Piipiro Poomitanan Struktur Ponugkuan Pangansip Obibas

183

Maya asil ponoriukan diti, aiso kinododio doid kinantakan ponugkuan pangansip
obibas ii miagal o pimato vokal doid struktur dau miagal ko’ ‘pa(n)-...-an’, ‘ka(n)-...-an’ toi ko’
‘ta(n)-...-an’ tu’ kogumuan hogot ii nosugkuan do ponugku pangansip doid boros Dusun diti
nga nakawaya do kinantakan Harmoni Vokal 1, Harmoni Vokal 2, Peneutralan Vokal 1,
Peneutralan Vokal 2 om Proses Kalandayan tumanud kobooboroso om kopolombusan do
sosongulun responden. Asil piagalan do pimato vokal do ponugku pangansip obibas diti
okito id isoiso boros miagal ko’ ‘pangamatan’ nga struktur ponugku pangansip nopo kopio
dau nga au miagal o pimato vokal dau, ii no nowonsoi mantad ‘poN + omot + an’ ii
nakawaya do kinantakan ngawi do boros dii. Lolobi po, pomogunaan do pimato vokal id
ponugku diti kosoruan adadi doid kawo ponugku suai no miagal ko ponugku gulu ‘pa-...’ om
ponugku dohuri ‘...-an’ doid Buuk Puralan Boros Kadazandusun id Sikul (2008). Mantad dii,
struktur ponugku pangansip obibas nopo dii nopurimanan di mononoriuk do lobi ouhan do
iloon nga struktur ii aiso piagalan pimato vokal. Minog do misuai o pimato vokal id isoiso
ponugku pangansip obibas id ponoriukan diti.

Potosolon doid ponoriukan diti do ponugku pangansip obibas nopo diti nga nobontuk
mantad duo kawo ponugku, ii no tu’ ponugku gulu ‘po-...’ om ponugku dohuri ‘...-an’ ii
piniandad do pinosugku doid isoiso timpu. Miagal nogi do ponugku pangansip doid boros
suai tu’ piandadon posugku, miagal ko’ ‘ge- -t’ doid Boros German (Alan, 2004) om ‘ke...an’
doid Boros Melayu (Pusat Rujukan Persuratan Melayu, 2017). Mulong po do ingkaa,
pongorindakan nopo nga misuai. Iri no poogi do nokoindalan o ponoriukan diti montok
monoriuk poingkuro ralan ponugkuan pangansip doid boros Kadazandusun, lolobi po boros
Dusun Sarayo do responden id Kampung Pantai Rompon, Tambunan id ponoriukan diti.

Maya kointalangan doid Jadual 8 om Rajah 1 dii, pinokito di mononoriuk o rumus toi
ko’ kinantakan ponugkuan pangansip obibas ii naasil doid ponoriukan diti. Kointalangan
nopo dii nga popokito do ralan koponugkuan. Okon kopo ko’ ponugku pangansip kawo ‘po-
...-an’ no ii haro roromu obibas nga kawo ponugku pangansip suai nogi miagal ko’ ‘ko-...-an’
om susuai po id Puralan Boros Kadazandusun. Potosolon di mononoriuk do asil diti au
popoimagon do ponoriukan tulun suai ii nadadi do literatur review id ponoriukan diti nga
pokitonon sabaagi iso kopointutunan asil ponoriukan i wagu om aiso id ponoriukan do tulun
suai. Ponoriukan nopo do tulun suai id literatur diti nga noguno sabaagi ponokodung do
ponoriukan nopo diti nga kawawagu montok nopo monimbar sontob ponguhatan ponoriukan

184

miampai kobolingkangan ponoriukan di pinotolinahas om nogi manahak tuhot kumaa inkuiri
di mononoriuk.

POMOLINGKUMAN, SOGU PONGINSANANGAN OM BAGAS PONORIUKAN

Sabaagi pomolingkuman, maya pinonimbaran do tuhot soriuk dii, nagampot o tudu’
om objektif ponoriukan diti. Ponugku pangansip obibas ‘po(n)-...-an’ nopo diti nga unik om
pinarahung o roromu obibas (n) montok monoriuk kinantakan kinododion toi ko’ proses
pombontukan boros ii maya ponugkuan do ponugku pangansip diti montok mongilo
pomogunaan om kawo dau maya pongorotian morfologi, semantik om sosiolinguistik.
Sabaagi pongintigasan nogi, ponugku pangansip obibas ‘po(n)-...-an’ diti nopo nga iso kawo
Ponugku Pangansip Obibas ii wagu po nokito om milo posuangon doid puralan boros
montok ponoriukan boros Kadazandusun doid pondidikan id timpu dumontol. Ginuno do
tongoresponden o boros di nosugkuan do ponugku pangansip obibas diti montok
monoguang kinantakan pointantu miagal ko’ monontuduk, monindir, popoilo, papatalang,
popolombus topurimanan om lansanon kokomoi isoiso ahal pointantu. Kiwaa 12 ponugku
pangansip suai ii nokito doid ponoriukan diti nga 10 no i haro doid buuk Puralan Boros
Kadazandusun id Sikul (2008) om milo soriukon maya pomoruhangan do roromu obibas (n)
diti. Ponoriukan etnolinguistik di rintis kopio diti nakaanu pinopokito do pomogunaan teknik
pongorindakan data maya teknik triangulasi di osonong om nokopoburu proses analisis
data.

Mantad kinopoindalanan do ponoriukan diti, kiwaa piipiro sogu ponginsanangan ii
nopurimanan do milo padalanon doid ponoriukan id timpu dumontol. Sogu ponoriukan
kumoiso nopo nopo nga popoindalanan do ponimungan data maya timpu di lobi alaid
montok maganu data di lobi kopokito analisis boros di abantug. Kumoduo, momoguno
kakamot pomorekodan data toi ko’ kakamot teknologi di lobi poinburu-buru montok maganu
data di atalang do kinongohon om milo insanangan. Kumotolu, popoindalanan do kolaborasi
di lobi oulud miampai lungkitas mananapanai. Kumaapat, popokoro do skop ponoriukan
montok popouhan proses kopoindalanan ponoriukan.

Mantad do ponoriukan diti, noilaan do boros Dusun Sarayo doid Kampung Pantai
Rompon, Tambunan nopo diti nga haro kounikan dau pointantu. Kinopoindalanon do
ponoriukan kumaa aspek morfologi kokomoi kinopomogunaan do ponugku pangansip
“po(n)-…-an” doid kopolombusan boros tikid tadau id Kampung Rompon diti nakaanu
pinopokito do kinapamansayan om kinoburuon nopo do boros diti nga nadadi maya proses
ponugkuan. Maya do proses diti nokoinlaab om nokogumu nodi o tinimungan boros i kirati id
boros Dusun doid kampung diti. Okon nogi ko nakaanu o ponugkuan pangansip om kawo-
kawo ponugku suai diti popoimagon do boros Dusun Sarayo Kampung Pantai Rompon dii

185

sondii nga lobi oponsol nakaanu popoimagon do proses pilumaagan tikid tadau momoguno
boros di naasil maya proses di okreatif, inovatif, haro o kogingahan om kolumisan dau
pointantu.

Bagas di lobi atalang okito doid koburuon do puralan boros doid Boros
Kadazandusun. Puralan boros nopo do isoiso boros nga gamut om miagal pinuhobo do
boros dii moi do kakal poimpasi, minog do iloon, rotion, soriukon om poimogonon montok
kopotilombusan om koponungkusan kumaa sukod wagu. Nokoimbulai o iso kawo ponugku
pangansip wagu, i pinomungaranan do Ponugku Pangansip Obibas ii minomoguno struktur
ponugku pangansip do ‘po(n)-…-an’. Kawo ponugku pangansip nopo diti nga aiso po id
buuk Puralan Boros Kadazandusun id Sikul (2008) om milo do soriukon id timpu dumontol
montok kopoimaganan do puralan boros Kadazandusun om iti nopo nga nokito sabaagi iso
distribution toi ko’ kapanahakan di mononoriuk kumaa koimaganan puralan Boros
Kadazandusun mantad nopo do korohian om angkab disio do monimbar ponguhatan
ponoriukan om kobolingkangan di notoguangan.

SUKUON

Abbas Shariff. (1986). Pengaruh Bahasa Inggeris ke dalam Bahasa Melayu. Sekata, 3(1),
29-34.

Abdullah Hassan. (1978). Rencana Linguistik. Kuala Lumpur. Dewan Bahasa danPustaka.

Adrian Akmajian. (1995). Linguistik: Pengantar Bahasa dan Komunikasi. Kuala Lumpur:
Dewan Bahasa dan Pustaka.

Ahmad Khair Mohd Mor, et al. (2014). Tatabahasa Asas Edisi Kedua. Kuala Lumpur:
Pustaka Salam Sdn. Bhd.

Aman Sirom & Benedict Topin. (2017). Kadazandusunologi om Rinait. Kota Kinabalu:
Koisaan Publications.

Bahagian Pembangunan Kurikulum Kementerian Pelajaran Malaysia. (2008). Puralan

Boros Kadazandusun id Sikul. Putrajaya: Kementerian Pelajaran Malaysia.

Jacquline Pugh-Kitingan. (2012). Kadazan Dusun. Kuala Kumpur: Institut Terjemahan &
Buku Malaysia.

Kementerian Pendidikan Malaysia. (2018). Buku Panduan Penyelidikan Etnografi.
Selangor Darul Ehsan: Institut Pendidikan Guru Malaysia.

186

Lisah Chong. (2011). Penelitian Teknik Menyemak Data Dalam Pelaksanaan Penyelidikan
Tindakan. Jurnal Penyelidikan Tindakan IPG KBL Tahun 2011, 5, 36-45.

Minah Sintian & Mohd Sharifudin Yusop. (2016). Perbandingan Beberapa Leksikel
Dialek Keluarga Dusunik. Prosiding Seminar Penyelidikan Bahasa, Budaya dan
Sastera Melayu Serantau 2016. Institut Pendidikan Guru Kampus Kent, Tuaran: Unit

Teknologi Maklumat Institut Pendidikan Guru Kampus Kent, Sabah. 145 -155.

Mohammad Fadzeli Jaafar, Norsimah Mat Awal & Idris Aman. (2012). Sikap dan
Kefahaman Pelajar Terhadap Dialek Negeri Sembilan: Kajian Sosiolinguistik.
GEMA Onlineᵀᴹ Journal of Language Studies. 12(4), 1193-1211.

Rita Lasimbang & Emilda Evon. (2010). Rujukan Ringkas Aspek Linguistik Bahasa
Kadazandusun. Kota Kinabalu: Kadazandusun Language Foundation.

Rohani Mohd Yusof. (2004). Morfem [Me-] dan Nasalisasi Sebagai Imbuhan Kata
Namaan dalam Bahasa Melayu dan Bahasa Iban. Jurnal Bahasa Jilid 4 Bil.
1/2004. Kuala Kumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Rosalyn Gelunu. (2016). Rinait Sebagai Sastera Lisan Institusi Bobolian. Prosiding
Seminar Penyelidikan Bahasa, Budaya dan Sastera Melayu Serantau 2016.
Institut Pendidikan Guru Kampus Kent, Tuaran: Unit Teknologi Maklumat
Institut Pendidikan Guru Kampus Kent, Sabah. 275 - 284.

Tom Ying. (2019). My Village N My Family...Kg Rompon Tambunan. Noloyog ontok 26
Milatok 2019 id URL https://www.youtube.com/watch?v=3mXcqcPk4Zs.

Tylor, P.C., & Wallace. (2007). Contemporary Qualitative Research: Exemplar for
Science and Mathematics and Technology Educators. Noloyog ontok 17
Gomot 2020 id URL http://books.google.com.my/booksid=9JszW2c7vUC&pg=
PA91dq=Merriam,S.B.(1992). Qualitativere research in edecation.

Victoria Fromkin, Robert Rodman & Nina Hyams. (2003). An Introduction to Language,
Seventh Edition. United States: Wardsworth Thomson Corporation.

Zaharani Ahmad. (2003). Fonologi Autosegmental Dusun Rungus dan Dusun Kimaragang.
Jurnal Bahasa Jilid 3 Bil 1/2003: Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Responden
A) Anita Dukat, 46 toun, Kampung Pantai Rompon, Tambunan

B) Jubaidah Binti Gonsumil, 42 toun, Kampung Pantai Rompon, Tambunan

C) Kapil Sorungin, 78 toun, Kampung Pantai Rompon Tambunan

187


Click to View FlipBook Version