MM nr 72 maj-czerwiec 2019

BEZPŁATNE CZASOPISMO POLONIJNE DLA CIEBIE

www.mm-gazeta.de nr 03 (72) maj/czerwiec 2019

www.facebook.com/mmgazeta DWUMIESIĘCZNIK

Przez Bawarskie
żelazną serce
kurtynę bijące
dla Polski
Józef
Zapędzki Sankt
zapomniany Petersburg

mistrz Wenecja
wschodu

Twoja skóra – O Moniuszce
wiosenne po niemiecku
porządki

Separacja Przyjaciele
pod jednym Sienkiewicz
dachem i Abakanowicz

Królowa polskiego kryminału w Monachium

KATARZYNA BONDA

Foto: Ewa Zylinska specjalnie dla Mojego Miasta WIĘCEJ NA STR. 6–7

maj / czerwiec 2019 1

Pełne ubezpieczenia zdrowotne Wanda Schleicher
z ubezpieczeniem opiekuńczym
od 158,08€ Generalagentin
np. 20 lat – 1000€ wkład własny. Agent ubezpieczeniowy
Gwarantowane stabilne składki
do 01.01.2020! Zschokkestr. 69, 80686 München
Ubezpieczenia turystyczne Tel. 089/52011114, Mobil 0162/4704723
Premium dla zagranicznych gości
do 5 lat - 103€. Fax 089/52011116
Ubezpieczenia wypadkowe [email protected]
(obejmuje ubezpieczenie www.hansemerkur.de/web/wanda.schleicher
na całym świecie, w pracy
i w czasie wolnym 24h).
Ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej dla osób
prywatnych i dla firm.
Ubezpieczenia na życie z pełnym dopasowaniem
we wszystkich sytuacjach życiowych i wyjątkową opcją
opieki.
Ubezpieczenia od niezdolności do pracy
(do 30. roku życia 5 lat - połowa składki).
Oraz inne ubezpieczenia prywatne i firmowe.

SZUKAM POMOCY BIUROWEJ - 0162 470 47 23

Zakład Pogrzebowy

Adres: Am Wetterbach 90, 76228 Karlsruhe
Telefon: (0721) 204 009 04
Kontakt- Marek Błaszkiewicz
Mobil: 0176 / 205 76 806

Towarzyszymy Ci w trudnym czasie.

Swoją działalnością obejmujemy całe Niemcy
Obsługujemy transport międzynarodowy
Proponujemy pochówki tradycyjne i kremacyjne
Transport zwłok na teren Polski zajmuje nam do 48h

2

od redakcji

MOJE MIASTO DRODZY CZYTELNICY

Pożegnania 4. . . . .

Polskie Parafie Katolickie . . . . . 4 Ciężko zaczynać ten wstępniak, bo znowu – wzorem po-
Bawarskie serce bijące dla Polski Andrzej Białas . . . . . 5 przednich – przychodzi nam informować o kolejnych
stratach, jakie ponosi tutejsza polska diaspora. Niestety,
Królowa polskiego kryminału w Monachium Małgorzata Gąsiorowska ..... 6 opuszczają nas ludzie zasłużeni nie tylko dla naszego śro-
dowiska, ale i też dla Polski. Boli tym bardziej, gdy dzieje się
Wywiad z Katarzyną Bondą Małgorzata Gąsiorowska . . . . . 7 to nagle, tak jak w przypadku MARII WACHOWIAK , która
zginęła tragicznie w Monachium, tuż przed Wielkanocą.
Felieton Towarzysz Jacek Bogdan Żurek . . . . . 8 Panią Marię dobrze pamiętają trochę starsi czytelnicy z jej
Felieton – Listy z Berdyczowa Grupa wiekowa Krzysztof Dobrecki . . . . . 8

Żyj z klasą Szlachetne zdrowie… Aldona Likus-Cannon 9. . . . . ról teatralnych i filmowych w Polsce, a także słuchacze Roz-

Historia Chronometr – czas niezwykły głośni Polskiej Radia Wolna Europa, gdzie pracowała po
Jolanta Helena Stranzenbach ..... 10 wprowadzeniu stanu wojennego. Znają ją także widzowie

Europo, wróć do korzeni! ks. Jerzy Grześkowiak . . . . . 11 niemieckojęzyczni, z jednej z głównych ról w niezwykle
Pomost prawdy Jacek Kowalski 12. . . . . popularnym serialu telewizyjnym„Lindenstrasse“.
Historia emigracji Haren, Lwów, Maczków – jedno miasto Także niespodziewanie odszedł od nas w marcu JACEK
dr Łukasz Wolak . . . . . 13 KOWALSKI, w latach 80-tych jeden z najbardziej aktyw-
Polskie ślady w Monachium Józef Zapędzki – strzelec wyborowy nych i znanych emigracyjnych działaczy niepodległościo-
Marek Prorok . . . . . 14 wych. Jego nieprzeciętne zaangażowanie na rzecz odzy-
skania przez Polskę niepodległości ceni się tym bardziej,
Śpiewam po Auschwitz Wywiad z Esther Loewy-Bejarano że miało miejsce w okresie, gdy odwaga nie była tak ta-
Jolanta Łada-Zielke . . . . . 15 nia jak dzisiaj. Odejście Jacka Kowalskiego dotknęło też

Rocker Zone Wiosenny biwak Arek Mitko . . . . . 16 Moje Miasto, z którym współpracował. W numerze tym

Miasto Dzieci "Jajeczko, częściowo nieświeże" Agnieszka Spiżewska . . . . . 17 publikujemy ostatni już jego artykuł, o przerzucie nie-
legalnych wydawnictw do Polski i innych krajów bloku
wschodniego.
PORADNIK Cześć Ich Pamięci!

Oskarżyciel posiłkowy – kto to taki? Maciej Pazur . . . . . 18 Gwiazdą tego wydania jest królowa polskiego kryminału
KATARZYNA BONDA, przebojem zdobywająca czytelni-
Mieszkanie małżeńskie i separacja Izabela S. Demacker ..... 20 ków na całym świecie. Obecność autorki w Monachium,
Polonijna kolacja biznesowa 22. . . . .

PL NAVIGATOR Polski Informator Branżowy 23. . . . . na prezentacji niemieckiego tłumaczenia jej powieści

Jąkanie można wyleczyć! Rozmowa z Ewą Galewską i nie tylko 24. . . . . kryminalnej „Okularnik”, zaowocowała relacją z tego
Ścieżki rozwoju Rodzice – jesteście ważni MonikaMłodzianowska ..... 27 interesującego wieczoru autorskiego, a także wywiadem
Jedz z apetytem Maj i czerwiec na talerzu Ewa Duszkiewicz ..... 28−29 udzielonym specjalnie dla Mojego Miasta. W podzięce
za życzliwość i czas poświęcony naszym czytelnikom,
Kącik piękności Skóra – wiosenne porządki Orlando Sliwa ..... 30 pozwoliliśmy sobie uhonorować autorkę, której uroda

Olimpijczyk radzi Dobrze dopasowane buty dorównuje talentowi, obecnością na okładce.
uczynią z Ciebie lepszego narciarza Jakub Malczewski ..... 32 Jeżeli już o książkach mowa, z satysfakcją odnotowuje-

AKTUALNOSCI my pierwszą niemieckojęzyczną biografię Stanisława
Moniuszki, napisaną przez doktora Rüdigera Rittera („Der
Tröster der Nation. Stanisław Moniuszko und seine Musik”),
SV Polonia München e.V. . . . . . 33 wydaną z okazji 200-lecia urodzin naszego genialnego
W dawnej stolicy Carskiej Rosji Sebastian Wieczorek ..... 34 kompozytora.
Daria Nadolska ..... 36 W numerze ponadto m.in: o bawarskim sercu bijącym dla
Międzynarodowy pokaz strojów ludowych w Burghausen ..... 36 Polski, odrywającej się od swych korzeni Europie, niemiec-

Co, gdzie, kiedy? . . . . . 37 kiej służbie zdrowia, akordeonistce z Auschwitz i zapo-

XX Światowe Letnie Igrzyska Polonijne . . . . . 37 mnianym mistrzu olimpijskim. Witamy ponownie fanów
Przyjaciele Tuhaj-bej Bruno Abakanowicz i Henryk Sienkiewicz Ewa Klaputh . . . . . 38 rocka oraz zapraszamy do Sankt Petersburga, radzimy,
Spojrzenie zza Odry na życie i twórczość Stanisława Moniuszki gdzie iść w góry i jak zadbać wiosną o cerę.
Jadwiga Zabierska ..... 39 UWAGA! – już dziś można rezerwować miejsce w Pol-
W góry Blankenstein Mirosław Jęczała 40. . . . . skojęzycznym Informatorze Branżowym, PL NAVIGATOR
2019/2021, który ukaże się niebawem. Szczegóły we-
wnątrz numeru i w internecie.

Życzymy przyjemnej lektury!

Moje Miasto

Wydanie jest współfinansowane w ramach funduszy polonijnych przez Konsulat Generalny RP w Monachium. JESTEŚMY NA facebooku
Projekt współfinansowany w ramach sprawowania opieki Senatu Rzeczypospolitej Polskiej nad Polonią i Polakami za granicą.

maj / czerwiec 2019 3

POŻEGNANIA Jacek Kowalski

Maria Wachowiak 21 marca 2019 zmarł nagle w Augsburgu JACEK
KOWALSKI – germanista, polonijny działacz
W Wielki Piątek, 19 kwietnia 2019 roku, zginęła niepodległościowy i społeczny, publicysta.
tragicznie w Monachium znana aktorka, reżyser-
ka teatralna i radiowa – MARIA WACHOWIAK. Urodził się w Ostrowie Wielkopolskim 5 maja
1950 roku w rodzinie o tradycjach patriotycznych.
Urodziła się 5 sierpnia 1938 roku w Warszawie. W 1968 roku rozpoczął studia na Wyższej Szkole
Tam, w 1960 roku, ukończyła Państwową Wyższą Ekonomicznej w Sopocie. Za udział w protestach
Szkołę Teatralną, a w 1975 uzyskała dyplom Wy- robotniczych na Wybrzeżu, w grudniu 1970 roku, został aresztowany
działu Reżyserii. Początkowo związana z Teatrem i wydalony z uczelni. Od roku 1972 studiował germanistykę na Uniwersy-
Powszechnym w Łodzi, później z Teatrem Narodowym oraz Dramatycznym tecie w Poznaniu. Inwigilowany i wielokrotnie zatrzymywany za demon-
w stolicy. Znakomita aktorka teatralna. Reżyserowała m.in. w teatrach strowanie antykomunistycznych poglądów.
Łodzi i Bydgoszczy oraz w Teatrze Polskiego Radia. W 1976 roku wyjechał do Francji, a potem do Niemiec, gdzie otrzymał
Na dużym ekranie zadebiutowała w roku 1958 w „Pożegnaniach” azyl polityczny. Osiedlił się w Augsburgu. Początkowo był nauczycie-
Wojciecha Hasa (rola Lidki). Dwa lata później w „Szklanej górze” Pawła lem języka niemieckiego i historii. Później, aż do emerytury, prowadził
Komorowskiego zagrała lekarkę. W „Wielkiej miłości Balzaka” wystąpiła agencję ubezpieczeniową.
jako George Sand, a w roli doktor Ewy Brzeskiej w „Układzie krążenia”. Czołowy działacz Polskiej Partii Socjalistycznej na emigracji. Wspierał
To tylko kilka z licznych jej ról filmowych. Polski Rząd na Uchodźstwie, zasiadał we władzach wielu polonijnych
Stan wojenny zastał ją na Zachodzie. Nie powróciła do kraju, podejmując organizacji. W latach 1982–1989 kierował siatką przerzutu nielegalnych
na kilkanaście lat pracę reżysera radiowego w Rozgłośni Polskiej Radia wydawnictw do Polski i innych państw bloku sowieckiego.
Wolna Europa w Monachium. Zagrała też w kilku zachodnich filmach. Publikował w prasie emigracyjnej, m.in. w „Moim Mieście”, i współpra-
Zasłynęła jako Wanda Winicki w niezwykle popularnym serialu telewizyj- cował z Radiem Wolna Europa. Należał do Stowarzyszenia Dziennikarzy
nym „Lindenstrasse”. Polskich. Otrzymał status „działacza opozycji antykomunistycznej oraz
Szanowana i poważana przez znajomych i przyjaciół, dała się poznać osoby represjonowanej z powodów politycznych”. Cieszył się wielkim
jako osoba mądra, ciepła, zrównoważona i niekonfliktowa. autorytetem, posiadając nieprzeciętną wiedzę o polskiej diasporze.
Urna z prochami Jacka Kowalskiego spoczęła w pobliżu Jego posiadłości
w Normandii (Francja).

Od redakcji - Rodzinom Zmarłych składamy najgłębsze wyrazy współczucia.

MONACHIUM FREILASSING – St. Rupert, Martin-Oberndorfer-Straße 2 piątki - 19:00
Heßstraße 26, 80799 München II niedziela miesiąca – 17:00 spowiedź pierwszopiątkowa - 18:30
Tel.: 089/21374290 GERETSRIED – Heilige Familie, Johannisplatz 21 KIRCHHEIM – kościół St. Ulrich, Lindachallee 29,
Msze św.: III niedziela miesiąca – 16:00 73230 Kirchheim
8:45 – kaplica Misji (Heßstr. 24) - z wyjątkiem ferii WALDKRAIBURG – Christkönig, Karlsbader Str. 1 I, III i V niedziela miesiąca – 18:00
sz k1o0l:n0y0ch– w Bawarii (nie dotyczy wakacji letnich) II sobota miesiąca – 17:00 II i IV niedziela miesiąca – 12:30
kaplica Misji (Heßstr. 24) - Msza święta IV niedziela miesiąca – 15:00 BACKNANG – Kościół Christ König, Marienburger Str. 5, 71522
z udziałem dzieci z wyjątkiem miesiąca lipca oraz Okazja do spowiedzi pół godziny przed Mszą św. Backnang
w a1k0a:c0j0i le–tknaicphlica św. Jana Nepomucena w niedziele – 15:30
NORYMBERGA
(Ludwigsfeld) ks. Stanisław Stenka CR LUDWIGSBURG
11:00 – kościół św. Moniki Arminiusstr. 21, 90402 Nürnberg, Tel. 0911/473355 ks. Eugeniusz Bartnik
(Max-Kolmsperger-Str. 7, Neuperlach) - Msza święta Fax 0911/3475749 Moldaustr. 20, 71638 Ludwigsburg, tel. (07141) 893369
dla dzieci z rodzicami. (Uwaga zmiana! od 8.07.2018 Msze św.: Msze św.:
d o192.0:090.2–0k1o8ś-cMiósłzśawś.wJó. zoegfaodz. 10.15) w niedziele – 09:00 (Boże Narodzenie, Kościół st. Elizabeth, Moldaustr. 20
(Josephsplatz) Wielkanoc – 10:15) kościół św. Willibalda, w czwartki – 19:00
12:15 – kościół św. Moniki Zengerstr. 12, 90471 Nürnberg w piątki i soboty – 18:30
(Max-Kolmsperger-Str. 7, Neuperlach) (metro Bauernfeindstrasse) niedziele – 10:15
18:30 – kościół MB Królowej Pokoju w niedziele – 12:00 kościół św. Józefa HEILBRONN – NECKAGARTACH
(Werinherstr. 50) - Msza święta Gießereistr. 2, 90489 Nürnberg kościół św. Michała, Liebermannstr. 18
Lichtenau koło Ansbachu niedziele – 12:30
II niedziela miesiąca – 16.00
z udziałem młodzieży REGENSBURG
INGOLSTADT o. dr Józef Maziarz
LANDSHUT ks. Ryszard Kazimierczak Plattlinger Str. 6, 93055 Regensburg
Msze św.: Gaimersheimerstr. 32, 85057 Ingolstadt tel.: 0941 79 44 78
LANDSHUT – kościół św. Piotra i Pawła, Niedermaierstr.25 tel.: 0841 84845 Msze św.:
w niedziele – 11:30 Msze św.: kościół pw. Mater Dolorosa, Hoher Kreuz Weg 9
środy – 18:00 Heilig-Geist-Kirche, Spitalstr. 4 9 30w5n5iRedegzieenlesbiuśwrgięta – 10:30
pierwsze piątki miesiąca – 18:00 w niedziele – 10:00
FREISING – kościół św. Piotra i Pawła w dni powszednie 18:00 ROTTWEIL
Ignaz-Günther-Straße 6, 85356 Freising Gmina Weissenburg Kościół - Willibald-Kirche ks. Wiesław Soja
w niedziele – 16:30 II i IV niedziela miesiąca – 12:45 Krummer Weg 17, 78628 Rottweil
tel.: 0741 20966590
AUGSBURG STUTTGART Msze św.:
Biuro: Thommstr. 24 B, 86153 Augsburg o. Jan Zubel ROTTWEIL – kościół Christi Auferstehung, Krummer
tel. 08 21/3 07 49, fax 08 21/3 07 22 Zuckerbergstr. 9, 70378 Stuttgart Weg 41, Rottweil
Msze św.: tel.: 0711 5852914 w niedziele – 9:15
AUGSBURG – kościół św. Alberta Msze św.: TUTTLINGEN – kościół Maria Königin, Bergstr. 61, 78532
D r.wśSrocnhdiemadiezplizeiiąlnetgeik-śS–wtr1i.ę86t:0a30– 10:30 STUTTGART – kościół św. Tomasza, Falchstr. 9, 70378 Tuttlingen
Stuttgart w niedziele – 12:00
ROSENHEIM w niedziele i święta – 10:30 BALINGEN – kościół Hl. Geist, Paulinenstraße, 72336
Msze św.: środy – 18:30 Balingen
ROSENHEIM – St. Michael, Westerndorferstr. 43 pierwszy piątek miesiąca – 18:30, spowiedź - 18:00 w I sobotę i IV niedzielę miesiąca – 16:00
w niedziele i święta kościelne – 10:30 piątki (Wielki Post, maj, październik) – 18:30 NAGOLD – kościół St. Petrus u. Paulus Moltkestr. 2, 72229
Kaplica w Centrum Misji, Heilig-Geist-Str. 46 BÖBLINGEN – kościół św. Maryi, Berliner Str. 14 Nagold
od wtorku do piątku – 18:00 71034 Böblingen w I, III i V niedzielę miesiąca – 17:00
TRAUNSTEIN – St. Josef, Salinenstr. 2 w niedziele i święta – 12:30 LOßBURG – kościół St. Martin, Obere Schulstr., 72290
IV sobota miesiąca – 17:00 czwartki - 18:30 Loßburg
TRAUNREUT – Zum Heiligsten Erlöser pierwszy czwartek miesiąca spowiedź - 18.00 w II sobotę miesiąca – 17:00
Rathausplatz 1a TÜBINGEN – kościół św. Pawła, Johannes-Reuchlin-Str. 3 w IV sobotę miesiąca – 19:00
I niedziela miesiąca – 17:00 72076 Tübingen
w niedziele i święta – 15:00

44

Bawasresrkciee MOJE MIASTO WYWIAD

bijące dla Polski JOSEF ROTTENAICHER – urodzony w 1947 roku

w gminie Halsbach we wschodniej części Bawarii, zaangażowany w dzia-
łalność na rzecz Polski laureat wielu polskich i niemieckich wyróżnień
i odznaczeń, odpowiada na pytania Andrzeja Białasa.

głęboko w moim sercu. Choć A.B.: Co z twoich podroży do Polski, zacho-
początkowo odczuwaliśmy wało się szczególnie w pamięci?
wielką ostrożność czy nawet J.R.: Reakcje uczestników wycieczek.
niechęć do nas jako Niemców. Zawsze w drodze powrotnej, w auto-
Powód takiego zachowania busie, pytałem ich: co wam się w Polsce
Polaków zrozumiałem dopie- podobało, a co nie i jak Polska pozostanie
ro wtedy, gdy odwiedziliśmy w waszej pamięci? Ludzie chętnie opo-
Oświęcim. Tam doznałem, wiadali swoje przeżycia. Pewien kierowca
w prawdziwym tego słowa wycieczkowego autobusu opowiedział
znaczeniu, szoku i zadawałem np. taką historię: „Myślałem, że Polacy są
sobie pytanie, jak to możliwe, leniwi, pijacy, kradną tylko auta i są bar-
że moi rodacy chrześcijanie dzo nieżyczliwi, aż tu nagle, gdy mi się
mogli się dopuszczać tak be- autobus zepsuł w Polsce, spotkałem się
stialskich zbrodni na chrze- z tak wielką pomocą, życzliwością i zaan-
ścijanach – przecież w naszej gażowaniem ze strony Polaków, jakiej się
wspólnej wierze jesteśmy absolutnie nie spodziewałem. Od tego
wszyscy braćmi i siostrami? czasu moje wyobrażenie o Polsce i Pola-
kach, zmieniło się radykalnie. Inny uczest-
A.B.: Wiele pomagałeś Polsce nik, tak opisywał swoje wrażenia: „Byłem
w bardzo trudnych czasach. bardzo zaskoczony pięknym polskim
krajobrazem oraz życzliwością młodego
J.R.: Po strasznej powodzi, która księdza, u którego nocowaliśmy, a który
nawiedziła Polskę w 1997 roku, to ciągle tylko pytał: czy coś nam brakuje,
Josef Rottenaicher z polskim Złotym Krzyżem Zasługi zorganizowaliśmy w regionie czy jest nam wygodnie, czy jedzenie nam
smakuje itd. Przekonałem się na żywo,
A.B.: Na początek proszę o kilka słów o sobie. Passawy zbiórkę maszyn rolniczych, takich co kryje się za słowami polska gościnność”.
jak pługi, siewniki, zbieracze, kosiarki itd. A.B.: Za swoje ogromne zasługi otrzymałeś
J.R.: Miałem sześcioro rodzeństwa. Łatwo i, po sprawdzeniu stanu technicznego wiele odznaczeń i dyplomów uznania. Które
nie było, bo rodzice zaraz po ślubie wydzier- sprzętu, kilkoma ciężarówkami zawieźliśmy z nich cenisz sobie najbardziej?
żawili gospodarstwo, no i pech chciał, że to je do Polski, a pan Edward Lipiec podzielił je
gospodarstwo w 1947 roku strawił pożar. wśród potrzebujących rolników. Dwa lata Rok 2013. Josef Rottenaicher odbiera Nagrodę
Mozolnie, z ogromnym trudem i poświęce- później, w podzięce, otrzymaliśmy dziesię- im. ks. bp. Romana Andrzejewskiego.
niem gospodarstwo to odbudowali. ciodniową wycieczkę wzdłuż i wszerz Pol-
Zawsze fascynowała mnie natura. Marzyłem, ski. To było przeżycie! J.R.: Wszystkie są ważne, a uzbierało się
by zostać rolnikiem, takim prawdziwym, A.B.: W stanie wojennym też pomagałeś? tego tyle, że ledwo mieszczą się w mojej ga-
z powołania. Wybrałem jednak inną drogę. blotce. Jako rolnik i katolik z krwi i kości bar-
Zostałem technikiem rolnictwa i odbyłem J.R.: Oczywiście. Byłem wtedy referentem dzo dumny jestem z tego, że jako pierwszy
praktykę w Anglii, po której, oprócz zdoby- rolnictwa passawskiej diecezji i zorgani- Niemiec zostałem w 2013 roku laureatem
tych tam umiejętności fachowych, stałem zowaliśmy pełną ciężarówkę nasion siew- Nagrody im. ks. bp. Romana Andrzejewskie-
się bardziej otwarty na świat. Moja przygoda nych dla rolników w Polsce. Dostarczyliśmy go. Szczególnie jednak czuję się zaszczyco-
z poznawaniem wielkiego świata zaczęła się nasiona, nawozy oraz sprzęt gospodar- ny nadanym mi przez polskiego prezydenta
po wstąpieniu do Katolickiego Ruchu Mło- stwa domowego do centrali rozdzielczej Złotym Krzyżem Zasługi za„budowanie mo-
dzieży Wiejskiej. Zawodowo związałem się w Katowicach. Odpowiedzialny za podział stów pomiędzy Polakami i Niemcami”.
z diecezją passawską jako ekspert od rol- był wtedy biskup Czesław Domin. W ten
nictwa na obszarze całej diecezji oraz peł- sposób doszło do zacieśnienia przyjaźni ***
nomocnik do spraw ochrony środowiska. i współpracy polsko-niemieckiej. A ja, patrząc mu w oczy, widziałem w nich
Jestem również autorem wielu publikacji Po stanie wojennym, gdy reaktywowano nie tylko bratnią duszę, ale czułem jak wspa-
na tematy rolne. Pełniłem też wiele funkcji NSZZ Solidarność Rolników, w 1989 roku niałe bawarskie serce nadal bije dla Polski.
społecznych w katolickim ruchu ludowym, otrzymaliśmy zaproszenie z ich strony na
zasiadałem we władzach uczelni rolniczych, uroczystości dożynkowe do Częstochowy.
jestem członkiem Centralnego Komitetu Dzień wcześniej w sali papieskiej odbył
Niemieckich Katolików (Zentralkomitee der się zjazd delegatów Solidarności z całej
deutschen Katholiken). Polski z udziałem ponad 1000 zaproszo-
A.B.: Jak zaczęła się twoja przygoda z Pol- nych. Wtedy zaproponowałem sześcio-
ską i dlaczego wybrałeś sobie Polskę jako miesięczną praktykę u rolników w Bawarii
twój ulubiony kraj? oraz kursy językowe dla nauczycieli szkół

J.R.: Od zawsze interesowała mnie wschod- wiejskich. Po moim wystąpieniu ruszyła
nia Europa. Pierwszy raz byłem w Polsce lawina karteczek z adresami. Pomyśla-
w 1973 roku, wraz z niemiecką młodzieżą łem, o Boże, cóż ja narobiłem! Jak ja teraz
katolicką. Wycieczka zrobiła na mnie ogrom- poradzę sobie z tą całą organizacją? Ale
ne wrażenie i mimo że w 1974 r. byłem udało się. Przez następnych 10 lat polska
w Związku Radzieckim, a w 1975 r. w Bułga- młodzież przyjeżdżała do nas na praktyki.
rii, to jednak Polskę zakotwiczyłem sobie W sumie przyjechało ponad tysiąc osób.

maj / czerwiec 2019 5

MOJE MIASTO OKSUOLTBUORWAOŚĆ KATARZYNA BONDA

KRÓLOWA Najpopularniejsza autorka powieści krymi-
nalnych w Polsce. Z wykształcenia dzienni-
POLSKIEGO karka i scenarzystka. Urodzona w 1977 r.
KRYMINAŁU
w Monachium w Białymstoku. Obecnie mieszka w War-
szawie. Wszystkie jej powieści zyskały
Kryminał jest obecnie najbardziej popularnym gatunkiem status bestsellerów. Jest autorką trylo-
literackim na świecie. W przypadku Polski, statystyki wskazują,
że sięga po niego aż 59% osób czytających*. Co ciekawe, gii kryminalnej z Hubertem Meyerem:
coraz częściej porzucamy jakże popularnych autorów skan- Sprawa Niny Frank, Tylko martwi
dynawskich na rzecz naszych rodzimych pisarzy, takich jak: nie kłamią, Florystka, doku-
Remigiusz Mróz, Zygmunt Miłoszewski czy właśnie Katarzyna mentów kryminalnych Pol-
Bonda. Tym bardziej cieszy więc fakt, że zaczynają być oni skie morderczynie i Zbrodnia
dostrzegani również za granicą. I śmiało można powiedzieć, niedoskonała oraz podręcz-
że osobą przecierającą szlaki, jest właśnie pani Bonda, gdyż nika Maszyna do pisania.
była ona pierwszą polską autorką zaproszoną do udziału w 17. już Ogromną popularność oraz
edycji kultowego Festiwalu Kryminalnego w Monachium, gdzie prestiżowe nagrody (ponad
od lat pojawiają się tylko najlepsi z najlepszych – od Stephena Kinga 2 miliony sprzedanych eg-
przez Simona Becketta po Jo Nesbo. zemplarzy w Polsce) przy-
niosła jej seria z profilerką
Foto: Małgorzata Turczyńska Saszą Załuską:
Pochłaniacz, Okularnik,
Lampiony, Czerwony Pa-
jąk. Pochłaniacz otrzymał
Nagrodę Publiczności na
Międzynarodowym Festiwalu
Kryminałów 2015, a Okularnik
– nagrodę Bestsellery Empiku
2015. Prawa do wydań zagra-
nicznych zostały dotąd sprzedane

do 13 krajów, zakupiły je najwięk-
sze wydawnictwa na świecie, m.in.
Hodder & Stoughton i Penguin
Random House.
(http://katarzynabonda.pl/)

Spotkanie, które odbyło się 26 marca Kriminalfest Sabine Thomas, a dalszą część bez reszty skradła serca przybyłych fanów.
w znanej chyba każdemu monachij- poprowadził już wspomniany wyżej Andreas Z wielką pasją opowiadała ona nie tylko
skiemu miłośnikowi książek księgarni Volk przy współpracy z Kathariną Spiring, o tym, jaką drogę przeszła jako pisarka czy
Hugendubel przy Marienplatz, dotyczyło która to z wielkim zaangażowaniem odczy- skąd czerpie pomysły na swoje powieści, ale
„Okularnika”, noszącego tutaj tytuł:„Der Rat tywała fragmenty powieści. Sprawdzili się także o tym, jak wygląda jej warsztat pisarski
der Gerechten”. Książka ta, podobnie jak w swoich rolach wyśmienicie! oraz jak duże i zarazem osobiste znaczenie
i poprzednia, a więc„Das Mädchen aus dem ma dla niej każda z powieści wchodzącej
Norden” ukazała się nakładem wydawnic- Sama autorka okazała się być przesympatycz- w cykl o „Czterech Żywiołach Saszy Za-
twa Heyne, a za rewelacyjnym tłumacze- ną, otwartą i pełną pozytywnej energii kobie- łuskiej”. Stąd też m.in. mogliśmy się do-
niem stoją Saskia Herklotz i Andreas Volk. tą, która swoją naturalnością, wspaniałymi wiedzieć, dlaczego akcję omawianej tego
Przybyłych gości powitała przedstawicielka anegdotami i wielkim poczuciem humoru wieczoru książki, autorka postanowiła
umieścić w swojej rodzinnej Hajnówce
oraz wysłuchać fascynującej, choć i mrożą-
cej krew w żyłach, opowieści o mrocznym
i bardzo kontrowersyjnym Romualdzie
Rajsie „Burym”, który to za sprawą wielkiej
zmowy milczenia i przypadkowo odkry-
tej przez panią Bondę tajemnicy, stał się
niejako kanwą tej powieści. Dwie godziny
spotkania minęły stanowczo zbyt szybko
i wszyscy czuliśmy po nim ogromny niedo-
syt. Tej jakże charyzmatycznej autorki moż-
na by słuchać jeszcze długimi godzinami.

Nie pozostaje nam więc nic innego, jak tylko
mieć nadzieję, że Katarzyna Bonda jeszcze
nie raz i nie dwa zaskoczy nas równie do-
skonałą powieścią jak te, które do tej pory
wyszły spod jej pióra, a także, że wizyty
w naszym pięknym mieście na stałe zosta-
ną wpisane do kalendarza autorki. Fanów
z pewnością nie zabraknie!

Małgorzata Gąsiorowska

Prowadzący spotkanie – Katharina Spiring i Andreas Volk *Dane według raportu„Pokaż jak czytasz” przygo-
towanego przez Merlin.pl
6

MOJE MIASTO WYWIAD

WYWIAD – z Katarzyną Bondą rozmawia Małgorzata Gąsiorowska

M.G.: Swoją przygodę z pisaniem zaczęła pani a potem stawałam znów do boju, nie podda- bo długotrwały, żmudny i wyczerpujący,
od reportażu społecznego. Co sprawiło, że po- wałam się. Było wtedy mi trudno, nieustannie a jednocześnie to wyzwanie. Wszystko zależy
rzuciła pani ten gatunek na rzecz kryminału musiałam udowadniać, że nie jestem głupią ode mnie i moje wrodzone lenistwo w tym nie
i czy było to dużym wyzwaniem? blondynką. Ale to przeszłość. Dziś mam szwa- pomaga. Pisarze to ludzie krnąbrni i nierefor-
K.B.: To była naturalna ewolucja – przestałam dron konsultantów, cenimy się, szanujemy mowalni, uparci, radykalni i skupieni na sobie
się mieścić w reportażu. Historie, które wi- i znamy od lat. Wiem, że mogę na nich liczyć. (dlatego tak ważne jest temperowanie swoje-
działam na kanwie prawdziwych wydarzeń, Jeden z nich został nawet postacią literacką: go ego), więc nikomu nie polecam naśladowa-
już wtedy klarowaly się parafabularnie. Stąd Robert Duchnowski istnieje i wiem, że o każ- nia jakichkolwiek moich poczynań. Uważam,
wybór gatunku. Pisanie książek kryminalnych dej porze dnia i nocy mogę zadzwonić i wypy- że miarą wielkiego człowieka jest znajomość
to wieloetapowa praca. Każdy może mieć tać o balistykę, osmologię albo na którym krę- swoich własnych wad i praca nad nimi. Kiedy
pomysł na fabułę, ale tutaj ważniejsze jest wy- gu uciąć głowę niegodziwcowi fabularnemu miałam okazję poznawać moich ukochanych
konanie. Bo kryminał to tak naprawdę popis (śmiech). Teraz już więc płeć nie ma żadnego pisarzy: Nessera, Eugenidesa – okazywali się
nie tyle maestrii słowa, co rzemiosła autora. znaczenia. Po mnie na polskim rynku pojawiło być ludźmi zwykłymi, skromnymi, ciepłymi
Ja osobiście wszystko sprawdzam. Dokumen- się mnóstwo świetnych autorek. Kibicuję im i otwartymi na świat. Ktoś, kto wynosi się po-
tacja to moja ulubiona rozrywka przed etapem wszystkim i cieszę się, że miałam ten zaszczyt nad innych, chełpi swoimi sukcesami, jest
pisania. I to pewnie też pokłosie pierwotnego przecierać szlak. Zawsze lepiej jest być pierw- pełen kompleksów, coś sobie gratyfikuje.
zawodu. Konsultuję nie tylko dialogi, elementy szym, niż iść śladem innych, czy to w literatu- Owszem, jest różnica między zdrowym doce-
kryminalistyczne, ale także życiorysy posta- rze, czy w życiu. Tak uważam. nieniem samego siebie (jeśli pani sama siebie
ci. Osobiście odwiedzam miejsca, w których M.G.: Pozostając w temacie kobiet. Tetralogia nie ceni, któż miałby to zrobić), a zadufaniem
dzieje się akcja. Wszystkiego, o czym Państwo z Saszą Załuską dobiegła końca. Czy są już w sobie. Nie znoszę bufonady i rozkładania pa-
czytacie w moich powieściach, osobiście pomysły na kolejne powieści, a jeśli tak, to czy wiego ogona, ale też jestem daleka od fałszy-
dotknęłam, wszystko zbadałam, znalazłam w nich również będzie dominował pierwia- wej kokieterii, krygowania się i udawania, że
w aktach prawdziwych spraw kryminalnych, stek kobiecy? wszystko mi wychodzi na pstryknięcie palca.
potwierdziłam ich prawdopodobieństwo K.B.: Pracuję teraz intensywnie nad nową se- Tak nie jest. Donna Tartt, Arturo Perez Reverte,
u ekspertów. Wtedy proces zapisu – mając taki rią. To będzie całkiem nowa historia i więcej na Ferdinand von Schirach czy Nino Haratishwili,
bagaż doświadczeń, faktów i prawdziwych ten moment szczegółów zdradzić nie mogę. Graham Greene, Konfucjusz i Jung, a także –
spraw – jest czystą przyjemnością. Mogę się Chyba jednak jest to najtrudniejsza i najmoc- może przede wszystkim Flaubert – to są pisa-
wtedy skupić na języku, narracji, dopieszczać niejsza rzecz, z jaką przyszło mi się zmierzyć. rze, których podziwiam, nie tylko ze względu
dialogi. Nie miotam się po omacku w fabule. Bez profilerów, ale pierwiastek śmierci i intry- na ich dzieła, ale na siłę i pokorę, jaką w sobie
To ważne, żeby pisarz wiedział, jaki ma azy- ga będą jak najbardziej. Ci, którzy lubią moje mieli/mają, dzięki której w moim odczuciu
mut, by wiedział wreszcie, co tak naprawdę książki, będą zadowoleni, adwersarze zaś mogli stworzyć te wszystkie dzieła, które już
chce opowiedzieć. Ja zawsze wiem, a jeśli nie będą mieli znów pole do popisu. Uprzejmie zawsze znajdą się w mojej biblioteczce.
wiem, nie zaczynam pisać, by się nie wystrzelać proszę trzymać za mnie kciuki, bo codziennie M.G.: Na koniec, tradycyjnie już prośba o zdra-
z pomysłów. Dlatego też staram się, by moje mam spadek formy i walczę z własnymi sła- dzenie, co czyta pani prywatnie i jakie trzy
książki miały także walor poznawczy. Można bościami. Wzięłam na warsztat sprawę, która książki poleciłaby pani naszym czytelnikom?
więc znaleźć w nich elementy niekryminal- siedziała mi w sercu i głowie od osiemnastu K.B.: Bardzo lubię dobre powieści, grube,
ne, które ubogacą bank danych czytelnika. lat, a jest tak trudna do opowiedzenia, że do- wielowątkowe historie – mocne i zapadające
I ja sama też tego szukam w literaturze. Nie tyl- prawdy przypomina walkę ze smokiem. w pamięć. Nie dzielę lektur na literaturę po-
ko intryga i zagadka się liczy. Refleksje w trak- M.G.: Remigiusz Mróz w rozmowie z nami po- pularną czy piękną. W moim odczuciu pięk-
cie i po lekturze są karmą dla ducha. wiedział, że „Kto czyta, ten żyje tysiącem żyć. na opowieść to taka, która w trakcie lektury
M.G.: Była pani jedną z pierwszych kobiet, Jeśli ktoś jeszcze przy okazji pisze, ta liczba ży- otwiera mnie na nową przestrzeń, uzbraja
które w tym gatunku odniosły w Polsce tak wotów zwiększa się jeszcze bardziej”. Czy we- w wiedzę i zmusza do refleksji, budzi emocje.
spektakularny sukces. Czy ciężko się było dług pani jest to błogosławieństwo, czy raczej Teraz czytam na przykład tom etiud Anatoli-
przebić na tym, jak by nie patrzeć, zdomino- przekleństwo związane z zawodem pisarza? ja Kima „Zbieracze ziół”, to proza poetycka,
wanym przez mężczyzn polu? K.B.: Czasem sobie żartuję, że jako dzienni- piękna, a autor myślę niezbyt popularny. Mój
K.B.: Kiedy zaczynałam pisać o profilerach, karka miałam już mityczne dziewięć żyć. Jako egzemplarz pochodzi z 1988 roku i z tego
musiałam się przebić przez mur niedowie- pisarka nie jestem w stanie ich policzyć. Pisa- co wiem, wznowień nie było. Ujmuje mnie
rzania, że ta metoda w pracy śledczych jest nie książek to naprawdę wielka życiowa przy- ten sposób zapisu, choć wcale nie ma tam
skuteczna. Nikt wtedy w Polsce nie wiedział, goda. Można wszystko. Jest się wszak demiur- trupów, ale jest potoczystość i piękna fraza.
kim jest profiler. Nie odważyłam się wówczas giem. To jednak jest okupione słoną ceną, W związku z tym wybieram lekturę pod ką-
zafundować czytelnikowi postaci ryzykow- jeśli chodzi o racjonalne podejście i wszystkie tem ubogacenia mnie wewnętrznego i może
nej podwójnie. Faktem jest, że dojrzewałam zwyczaje, rytuały oraz ogarnianie rzeczywi- to być zarówno powieść kryminalna jak na
i bardzo chciałam pisać z perspektywy kobiety, stości. Każdy ma swój sposób na opowiada- przykład „Rzeka tajemnic” Lehane’a, „Czło-
dlatego na pierwszą postać główną wybrałam nie historii i z całą pewnością zawsze będą wiek bez psa” Nessera czy też zbiór opowia-
mężczyznę: Huberta Meyera. Dopiero potem tacy, którzy będą woleli pocałunki Muzy od dań „Przestępstwo” lub „Wina” Ferdinanda
przyszedł czas na serię o Saszy Załuskiej. Dziś warsztatu. Kiedy zaczęłam o tym mówić i od- von Schiracha albo „Karnawał” Hauptmanna.
coraz więcej kobiet idzie do pracy w policji. mitologizowywać stereotypy, które narosły Uwielbiam książki Grahama Greena, Donny
A będzie ich jeszcze więcej. Sprawdzałam sta- wokół pracy pisarza, wielu się ze mnie śmiało. Tartt, Jeffery’ego Eugenidesa czy wczesne
tystyki, w ciągu 10 lat liczba kobiet zgłaszają- Drwiny jednak mnie nie bolą, a tylko utwier- powieści Artura Pereza Revertego (moja
cych się do policji w Polsce wzrosła o 60%. Tak dzają w przekonaniu, że warto o tym mówić. ulubiona to „Królowa południa”). Są takie
samo jest z pisaniem. Nie było kobiet zajmu- Jeśli spojrzy się analitycznie na największe książki, które zalicza się do klasyki, niektórzy
jących się tą tematyką w polskiej literaturze, dzieła, które przeszły do historii literatury, wykrzywiają się na ich widok, bo pamięta-
kiedy zaczynałam. To był gatunek nie tylko dostrzeże się, że każda z tych książek była ją ich przymusową lekturę w szkole, ale dla
zdominowany przez mężczyzn, to był po pro- w jakimś stopniu przez pisarza planowana. mnie to rzeczy obowiązkowe i raz na kilka
stu gatunek męski. Patrzono mi na ręce na Ja nie zamierzam wyważać otwartych drzwi. lat muszę sobie je odświeżyć: „Mistrz i Mał-
każdym kroku, ale jestem wdzięczna. Szlifowa- Każdy pisarz wypracowuje własny system gorzata”, „Pani Bovary”, „Anna Karenina” czy
łam warsztat, dążyłam do perfekcji, bo musia- i sposób pracy, mówię tylko, że warsztat jest „Lolita” oraz „Blaszany bębenek” i „Sto lat sa-
łam być lepsza niż każdy z piszących panów. podstawą, a potem można sobie czekać na motności”.
Dostawało mi się po głowie i wiele razy szłam natchnienie. Sam akt twórczy jest irytujący, M.G.: Dziękuję za rozmowę.
do kąta płakać (ale nikt tego nie widział),

maj / czerwiec 2019 7

MOJE MIASTO FELIETON Bogdan To właśnie w Niemczech los połączył mnie
Żurek z Jackiem na prawie 40 lat. U podstaw leżały
Towarzysz Jacek moje poglądy wyrosłe z solidarnościowego
zrywu. Krótko ujmując, antykomunizm po-
Dwóch Przyjaciół w życiu miałem. Za młodu Władka – „Adzika” i w kwiecie wieku łączony z wrażliwością na ludzką krzywdę.
Jacka – „Towarzysza”. Władka żegnałem pięć lat temu, Jacek zmarł teraz, 21 marca W tej sytuacji idealnym miejscem do poli-
2019 roku. Byli o rok młodsi ode mnie. tycznej działalności wydała mi się emigracyj-
na Polska Partia Socjalistyczna, a tam, jakby
Nigdy się nie spotkali, choć być może nie raz z nader rozrywkowym charakterem i po- umówiony, czekał już na mnie Jacek, z iden-
otarli się o siebie. Okazją ku temu mógłby glądami tak antykomunistycznymi, że do tycznym postrzeganiem świata.
być chociażby sopocki klub Non-Stop, gdzie dziś na ich wspomnienie najstarsi ubecy Przypadliśmy sobie do gustu i „wespół-
pod koniec lat 60-tych ubiegłego wieku gry- dostają gęsiej skórki. W tamtych czasach zespół” zrobiliśmy – jakby to dzisiaj okre-
wały najsławniejsze polskie grupy beatowe, nie mogło to się skończyć dobrze. Po ślono – oszałamiające kariery. Były to lata
z Czerwonymi Gitarami i Niebiesko-Czarnymi kolejnych zatrzymaniach oraz za udział stanu wojennego. Razem wspieraliśmy
na czele. Tam to balowaliśmy z Władkiem, w zamieszkach w Grudniu 1970 roku, Jacek Polski Rząd na Uchodźstwie, zakładaliśmy
przybywając do tej mekki„mocnego uderze- wyleciał z uczelni i z wilczym biletem musiał niepodległościowe organizacje, pisaliśmy
nia” wierzchem, na motorze marki SHL. opuścić Trójmiasto. petycje, publikowaliśmy, uczestniczyliśmy
W tym samym czasie, także w Sopocie, roz- Nie ta uczelnia, to inna. Tym razem germa- w dziesiątkach spotkań, występowaliśmy
poczynał studia na „handlu zagranicznym” nistyka na poznańskim Uni, o mały włos nie przed mikrofonami Radia Wolna Europa…
przybyły z Wielkopolski Jacek. Mimo że obcy, zwieńczona dyplomem. Zawiniła dziewczy- W pewnym okresie „na Zamku” w Londy-
szybko zdobył sobie miano Króla Sopotu na, Francuzka, a„pomogła” esbecka inwigila- nie, gdzie rezydował prezydent i polski rząd
o ksywie „Diabeł”. Jak diabeł bowiem wy- cja. W roku 1976 Jacek wyjechał turystycznie na uchodźstwie, czuliśmy się jak u siebie
glądał, zarośnięty, z długimi do pół pleców do Francji i już do kraju nie wrócił. Na stałe w domu, a do grona naszych znajomych
czarnymi jak smoła włosami. Elokwentny osiadł jednak w Niemczech, w Augsburgu, należały czołowe postacie emigracji po-
i odważny diabelską ci on też duszę miał, gdzie otrzymał azyl polityczny. wojennej. Jedną z nich była legenda PPS,
mieszkająca w Londynie Lidia Ciołkoszowa.
Z Towarzyszem Jackiem (po prawej) nudno nie było nigdy. To ona przekonała nas, że słowa„towarzysz”
nie należy się wstydzić. Od tego czasu, na-
wet prywatnie – ku powszechnej uciesze –
zwracaliśmy się do siebie per „towarzyszu”.
Mieliśmy jeszcze trochę planów. Główny to
wspólna książka. Już jej nie napiszemy.
Jacek posiadał ogromną wiedzę na temat
polskiej emigracji. Zmarł zanim dokończył
pisać kolejny artykuł do„Mojego Miasta”, tym
razem o kulisach polskiego Londynu. Spo-
czął w pobliżu swojej posiadłości w Nor-
mandii, niedaleko piramidy, którą wzniósł
osobiście w ogrodzie dla nieżyjącej od kil-
ku lat ukochanej kotki „Minou”. Towarzysz
Jacek, obok ludzi, kochał też koty, te ostat-
nie może nawet bardziej.
Do zobaczenia, Towarzyszu!

Grupa wiekowa Listy
z Berdyczowa
Stałem sobie na parkingu przed sklepem i nagle do głowy przyszła mi straszna, a przede
wszystkim zaskakująca myśl. Należę już, niestety, do staruszków. No, nie to, że coś Krzysztof
mi tam strzyka, że zapominam imion, a zwłaszcza tego, co dziesięć minut temu mówiła Dobrecki
mi żona. Nie… Po prostu przypomniałem sobie, że znałem nauczyciela.

Wsiadał On rano na rower (taniej niż na „Pan od WF” kierował pracami wprawnie. Tak więc przypomniałem sobie, że znałem
„bilet miesięczny”) i pedałował pięć kilo- A na stadion i na terenowe wycieczki cho- nauczyciela. Nauczyciela, którego nie mogę
metrów do szkoły. W szkole był do siedem- dziliśmy śpiewając „pamiętaj o tym wnuku, zapomnieć.
nastej – osiemnastej. No, nie to, że miał twój dziadzio był w Tobruku”,„Marsz, marsz Po drugiej stronie ulicy powiewały flagi
codziennie tyle godzin, ale po lekcjach Polonia” lub „Maszeruje Brygada, masze- strajkowe ZNP. Pomyślałem sobie, że jestem
prowadził treningi siatkówki, koło SKS. ruje, Maszeruje co sił, co tchu. Cała Polska stary, bo nie dość, że nie znam teraz takiego
W wolnych chwilach, wraz z uczniami, bu- ją dzisiaj wypatruje, Wyczekuje dzień po nauczyciela, to pewnie i dzisiejsi nauczycie-
dował stadion sportowy. Metodą trochę dniu.” W przerwach Pan od WF opowiadał le nie mieli już takiego Pana od WF.
chińską i pewnie teraz rodzice by się nie nam, co to ten Tobruk, skąd szła Brygada Podszedł do mnie kolega. Wymieniliśmy
zgodzili, ale woziliśmy taczkami ziemię, i dlaczego Polska jej oczekiwała z taką swoje troski na temat oświaty. Kolega był
dziewczyny grabiły i równały, a najsilniej- tęsknotą. optymistą.
si z klasy ciągali w sześciu wał do ubija- - To wszystko – powiedział – zależy od tego,
nia żużlowej bieżni. Robota była ciężka, W ferie Pan Psor, zamiast odpocząć od jak długo potrwa strajk. Jeśli długo, to może
ale wesoła. Na koniec mieliśmy stadion nas, no, a byliśmy, jacy byliśmy, organizo- się okazać, że szkoła jest niepotrzebna.
z boiskiem do piłki nożnej, skocznią w dal, wał nam wycieczki. Przez cztery lata nauki Wspomnijcie swojego „Psora” i pomyślcie,
skocznią wzwyż, polem do rzutu kulą, odwiedziliśmy Gdańsk, Kraków, Zakopane, co by On o tym wszystkim powiedział.
dwoma boiskami do siatkówki i czterystu- Warszawę, nie wspominając o Malborku Nieustający w trosce - K.D.
metrową bieżnią. czy Toruniu.

8

MOJE MIASTO

Szlachetne zdrowie… A. Likus
Cannon

Dzieci wyszły do szkoły, kot zakamuflo- tutaj. Młodzieniec jak szybko wszedł, tak Żyj z klasą
wał się w sobie tylko znanym miejscu szybko wyszedł i zniknął z pola widzenia.
i w domu zapanowała błoga cisza. • Naprawdę Cię boli? – zapytałam przyjaciół- Młoda lekarka bardzo dokładnie zbadała
Z kubkiem gorącej herbaty rozłożyłam się kę, która miała jeszcze bardziej przerażoną wszystkie narządy, lecz nic nie wzbudziło
w fotelu, planując resztę dnia. Z zamyślenia minę niż ja. – Nie miałam pojęcia, że tu tak jej podejrzeń. Wszystko wydawało się być
wyrwał mnie dźwięk telefonu. Odruchowo trudno się dostać – wyszeptałam, gdy wcho- w idealnym stanie.
spojrzałam na zegarek. Było parę minut po dziłyśmy do środka. • Wszystkie pani wyniki są dobre, tutaj też nic
ósmej. Błagalny głos przyjaciółki w sekundzie • Wszyscy tylko tutaj, a później narzekają, nie widzę – powiedziała, spoglądając w mo-
postawił mnie na nogi. że muszą godzinami czekać! – mężczyzna nitor ultrasonografu, a później komputera. –
• Mogłabyś po mnie przyjechać? – poprosiła. w białym kitlu mówił do nas podniesionym Poproszę ordynatora – dodała i wyszła.
– Jestem w metrze. Jechałam do pracy i źle się głosem, a my zastanawiałyśmy się, czy nas • Jesteś zdrowa – ucieszyłam się.
poczułam – tłumaczyła głosem pełnym bólu. przyjmie, czy wyrzuci. • To co mnie tak boli? – zapytała.
• Ale to trochę potrwa. Gdzie jesteś? – zapy- Wbrew naszym obawom przyjął nas bez Ordynator, starszy pan w białym kitlu, jesz-
tałam, przełykając ostatni haust. problemów i natychmiast wydał skierowa- cze raz dokładnie wykonał USG.
Moja przyjaciółka nie należy do osób, które nie. Wkrótce znalazłyśmy się w pokoju, gdzie • Ma pani cystę i to raczej dużą – powiedział
panikują lub proszą o pomoc, więc przejęłam przeprowadzono wszelkie konieczne bada- poważnie i w pośpiechu opuścił pokój, jakby
się nie na żarty. Jeszcze parę dni wcześniej nia, a następnie skierowano na ultrasono- spieszył się na ważny zabieg.
siedziałyśmy, debatując nad sensem życia grafię. Najpierw szłyśmy długim korytarzem, Asystentka skierowała nas z powrotem do
i jego ulotnością i nic nie wskazywało na to, później jechałyśmy windą i znowu wlekłyśmy izby przyjęć. Na korytarzu spotkałyśmy na-
aby była chora. Gdy wreszcie dojechałam na się długim korytarzem, aż w końcu dotarły- szego wybuchowego znajomego, który też
stację, stała lekko pochylona, trzymając się za śmy do„Schockraum”. nas rozpoznał. Uśmiechnął się życzliwie i po-
brzuch. Tym razem w poczekalni siedziało kilku pa- prosił, abyśmy usiadły, a on sam wszystkim
• Nie wiem, co zrobić. Jechać do domu czy do cjentów, a oczekiwanie trwało o wiele dłużej się zajmie. Po paru minutach wręczył nam
kliniki – spojrzała na mnie, szukając ratunku. niż mogłyśmy się spodziewać. Nieskazitel- nowe skierowanie na ginekologię.
Poczułam się bezradna. Panicznie boję się kli- na czystość i wszechobecna cisza, a przede Na oddziale ginekologicznym odsiedziały-
nik, szpitali i lekarzy, choć udanie się do domu wszystkim leżący na korytarzu chorzy cał- śmy parę godzin, by ostatecznie dowiedzieć
w tej sytuacji wydało mi się bezsensowne. kowicie pozbawili nas dobrego humoru, się, że cysta jest bardzo duża i powinna być
• To może jedziemy do kliniki? – zapytałam. uświadamiając nam, że jesteśmy w miejscu, jak najszybciej usunięta. Lekarka wydruko-
• Tak będzie najlepiej – zadecydowała i kil- w którym życie ociera się o śmierć. Nie było wała pięć stron informacji o operacji i moż-
kanaście minut później stałyśmy w długim nam do śmiechu. Więc gdy przyszła na nas liwych powikłaniach, prosząc przyjaciółkę
korytarzu izby przyjęć. kolej, odetchnęłyśmy z ulgą. o podpis. Żarty się skończyły.
Nie mogłyśmy uwierzyć we własne szczę- • Pani nie może tu zostać – zwróciła się do Gdy mojej przyjaciółce przydzielono szpital-
ście. Spodziewałyśmy się kolejki bez końca, mnie asystentka lekarza. ne łóżko, a na następny dzień wyznaczono
tymczasem pod drzwiami była tylko jedna • Ale ja, proszę Cię, zostań – poprosiła mnie operację, rozkleiłyśmy się na całego. Poże-
osoba. Nasza radość jednak szybko zamie- przyjaciółka. gnałyśmy się ze łzami w oczach. Kompletnie
niła się w przerażenie. Gdy stojący przed • Rozumiem. Pani będzie tłumaczyć – nie spodziewałyśmy się takiego obrotu spra-
nami chłopak wszedł do pokoju przyjęć, pokiwała głową lekarka i wskazała stołek, wy. Siedząc w poczekalni byłyśmy przeko-
zza drzwi rozległ się wrzeszczący dono- abym usiadła. nane, że zaraz wracamy do domu, planowa-
śny męski głos, z którego można było wy- • To teraz udawaj, że nie umiesz niemieckie- łyśmy, do której kawiarni się wybierzemy…
wnioskować, że z takimi przypadłościami go, a ja będę udawać, że tłumaczę – wyszep- Nawet przez myśl nam nie przeszło, że nasza
to idzie się do lekarza domowego, a nie tałam, widząc uśmiech na twarzy przyjaciółki. wizyta w klinice skończy się na stole opera-
cyjnym.
Dzień w monachijskiej klinice uświadomił
mi nie tylko, że medycyna osiągnęła niesa-
mowity postęp, a niemiecka służba zdrowia
jest dobra, choć kolejki nieuniknione, ale
przede wszystkim, że w ciągu jednego dnia,
jednej godziny, jednej minuty wszystko
może się zmienić, życie wywrócić do góry
nogami, a hierarchia priorytetów i wartości
całkowicie ulec zmianie.
W natłoku codziennych zajęć, ciągłej go-
nitwie za lepszym jutrem, zapominamy
o teraźniejszości, o tym, co dla nas jest naj-
ważniejsze i że tak naprawdę do szczęścia
wystarczy dobre samopoczucie, paru przy-
jaciół i zdrowie, a reszta przyjdzie sama,
bo jak napisał James Leigh Hunt, angielski
pisarz epoki romantyzmu: „podstawą wszel-
kiego szczęścia jest zdrowie”. Dbajmy więc
o siebie, bo nikt za nas tego nie zrobi.

maj / czerwiec 2019 9

MOJE MIASTO HISTORIA Jolanta
Helena
CHRONOMETR Stranzenbach

– CZAS NIEZWYKŁY

Kobiety, które osiągnęły szczyt kariery, błyszczą w biurze designerskimi Ale prestiżowe zegarki mają też swoją
kostiumami i najnowszą torebką z kolekcji Louisa Vuittona albo marki Gucci. czarną historię. Złamały karierę i zszarga-
Mężczyznom trochę trudniej zamanifestować sukces zawodowy, gdyż nową ły opinię wielu biznesmenom i politykom.
i piękną żonę muszą zostawić w domu, a swojego SUV-a w garażu. Zwrócić Na pewno pamiętacie afery zegarkowe
na siebie uwagę mogą tylko odpowiednim zegarkiem. Najlepiej, żeby miał on byłego polskiego ministra transportu czy
zamiast „12-stki” srebrną koronę (Rolex), albo napis „Jaeger-LeCoultre”, ewentu- wiceministra środowiska, albo fałszywe
alnie „Breguet”. Wtedy każdy będzie wiedział, z kim ma do czynienia. oświadczenia podatkowe pewnego eu-
roposła, który nie wykazał posiadania ze-
Zegarki osobiste pojawiły się już w XV wie- garka o wartości powyżej 30 tys. złotych.
ku. Z czasem mężczyźni zaczęli je nosić na Ostatnio natomiast można było przeczytać
dewizce w kieszonce kamizelki, a kobiety na o prezydencie pewnego miasta w północ-
łańcuszku na szyi albo na wstążeczce na nad- nej Polsce, który otrzymał w prezencie
garstku. W 1904 roku firma Cartier wyprodu- zegarek od spółek miejskich opłacony
kowała pierwszą serię zegarków dla pilotów z pieniędzy firmowych.
– „Cartier Santos” – na skórzanym pasku. Jednak to nic w porównaniu z zegarkiem
Jednak zwyczaj noszenia zegarka na ręku marki Richard Mille o wartości 570 tys. euro,
stał się popularny dopiero podczas I wojny który nosi zarabiający rocznie 130 tys. euro
światowej, kiedy to wojskowi odkryli, że daje Dmitrij Pieskow, rzecznik prasowy Władi-
on możliwość korzystania z chronometru mira Putina. Podobno dostał go w prezen-
bez konieczności wyciągania go z kieszeni. cie ślubnym od… żony.
W Niemczech także zdarzają się afery ze-
Zegarmistrz królów królów” należy też rekord cenowy – garkowe. Nie tak dawno stracił posadę
najdroższy zegarek świata został sprzedany szef DFB, centralnego niemieckiego związ-
Do najbardziej prestiżowych manufaktur na aukcji w 1999 r. za ponad 11 milionów ku piłkarskiego, gdyż przyjął na urodziny
zegarmistrzowskich należy założona w Ge- dolarów. Wspomniany zegarek pochodził w prezencie od byłego prezesa Ukraińskie-
newie przez naszego rodaka firma Patek z 1933 roku i należał do amerykańskiego go Związku Piłki Nożnej zegarek o warto-
Philippe. W pierwszej połowie XIX wieku, po bankiera Henry’ego Gravesa. ści kilku tysięcy euro. W tej niechlubnej
upadku powstania listopadowego, podpo- Po śmierci założycieli i ich dzieci firma Patek rywalizacji pokonał go manager klubu
rucznik Antoni Patek, odznaczony Złotym Philippe wielokrotnie przechodziła z rąk do piłkarskiego FC Bayern, Karl-Heinz Rum-
Krzyżem Virtuti Militari, był odpowiedzialny rąk, ale żaden z późniejszych właścicieli nie menigge, u którego, gdy wracał z Kataru,
za ewakuację powstańców z Prus do Fran- odważył się zmienić nazwy marki. W 1932 r. celnicy na lotnisku znaleźli dwa Rolexy
cji, stając się jednocześnie komendantem manufakturę kupiła wreszcie rodzina Ster- o wartości 100 tys. euro. Ostatecznie cenne
punktu etapowego w Bambergu w Bawarii. nów i ona to prowadzi ją do dziś. chronometry słono kosztowały managera
Ostatecznie osiadł on w Szwajcarii. Tam – otrzymał grzywnę w wysokości 249 tys.
zarabiał na życie oprawiając mechanizmy Afery zegarkowe euro i wpis do rejestru karnego.
zegarkowe w koperty ozdobione przez sie-
bie emaliowanymi miniaturami i religijnymi Luksusowy zegarek stał się symbolem sta- Nowa technologia
albo patriotycznymi napisami. Dzięki swo- tusu możnych i próżnych elit. Okazało się
jej manufakturze stał się bardzo zamożny. przy okazji, że próżność mężczyzn nie ma Duże digitalne zegary, które pokazują
W końcu wraz z francuskim zegarmistrzem granic. Gianni Agnelli, zmarły już właściciel czas przez zmianę cyfr, produkowane
Adrienem Philippem założył firmę, która firmy Fiat, zwykł był nosić swojego Cartiera były już w XIX wieku. Rewolucja w histo-
przyjęła nazwę Patek Philippe & Co. Fran- na mankiecie koszuli, co tłumaczył tym, że rii czasomierzy nastąpiła na początku lat
cuski wspólnik skonstruował mechanizm w każdej chwili może patrzeć na cyferblat i 70-tych XX wieku. Pierwszy zegarek Pul-
naciągowy z koronką, dzięki któremu nie nie musi marnować czasu na podciąganie sar LED kosztował 4 tys. dolarów. Nosił
trzeba było używać do nakręcania zegarków rękawa. go np. Roger Moore w filmie James Bond.
kluczyka. Okazało się to wielką rewolucją Kto w połowie lat 70-tych miał digitalny
w technice chronometrów. W 1851 r. firma zegarek, uchodził wprawdzie za snoba,
otrzymała złoty medal na Światowej Wy- ale też skupiał na sobie więcej uwagi niż
stawie w Londynie. Zamówienia na zegarki ci, którzy później obnosili się z pierwszym
Patek Philippe posypały się z całego świata. iPhonem. Z czasem kwarcowe digitalne
Wśród klientów polsko-francuskiej firmy czasomierze stały się tanie i powszechnie
znaleźli się m.in.: brytyjska królowa Wiktoria, dostępne, chociaż za żelazną kurtyną dłu-
papież Pius IX, książę egipski Hussein Kamal, go pozostawały symbolem bogactwa.
król Włoch Wiktor Emanuel III, car Mikołaj II, Wszystko podlega upływowi czasu, na-
Józef Stalin, Walt Disney. Ogromna ilość ko- wet chronometry. Za czasów mojego
ronowanych głów korzystająca z zegarków dzieciństwa zegarek był obowiązkowym
Patek sprawiła, że zyskały one miano „marki prezentem z okazji I Komunii św. Koszto-
królów”. Nie tylko znane persony z przeszło- wał mniej więcej jedną miesięczną pen-
ści doceniły precyzję i piękno tych czaso- sję i był powodem do ogromnej dumy.
mierzy, ale i dzisiejsi prominenci je lubią np. Rozwój techniki spowodował, że dzisiaj
Władimir Putin nosi nie tylko Blancpainale’a, w wielu krajach młodzież nie potrafi już
ale również Patek Philippe’a. Do „marki korzystać z zegarków z cyferblatami.
O dziwo jedno pozostało niezmienne –
markowy zegarek nadal jest symbolem
powodzenia i prestiżu.

10

MOJE MIASTO FILOZOFIE ŻYCIA

EUROPO, wróć do korzeni! ks. dr hab.
Jerzy
Grześkowiak
Stara Europo, odnajdź siebie samą!

Bądź sobą! Odkryj swe początki. stoi także na straży kultu Bożego, ochrony
Tchnij życie w swoje korzenie. świętości małżeństwa i rodziny, zabezpie-
Tchnij życie w autentyczne wartości, czenia własności i dobrego imienia każdego
które sprawiały, że twoje dzieje były człowieka. Ale i w tych obszarach liberalne
pełne chwały, a twoja obecność kręgi podważają i odrzucają dawne praw-
na innych kontynentach dobroczynna. dy i reguły etyki. Tymczasem tam, gdzie nie
Odbuduj swoją jedność duchową przestrzega się Bożych przykazań, tam nie
w klimacie pełnego szacunku tylko obrażany jest Bóg, lecz zagrożony jest
dla innych religii, człowiek, Ktoś mądrze powiedział: „Kto pluje
dla prawdziwych swobód. w niebo, trafia właściwie samego siebie”.
W kształtowaniu się Europy znaczną rolę
Św. Jan Paweł II odgrywało jeszcze piąte wzgórze – Monte
Cassino, gdzie św. Benedykt w 529 r. zało-
Europa ma swoją długą historię, a jej obraz pochodzi od prezydenta Niemiec żył pierwszy klasztor. To ten sam rok, gdy
ostatnim ogniwem jest Unia Europej- Teodora Heussa). w Atenach Akademia Platona na rozkaz
ska. Ma ona swoich pionierów-założy- Akropol symbolizuje grecką filozofię oraz cesarza Justyniana zamykała swe bramy.
cieli, którzy na zgliszczach II wojny świato- tamtejsze demokratyczne formy życia spo- Klasztory to niejako „duchowe elektrownie”
wej marzyli o trwałym zjednoczeniu Europy łecznego. Greccy filozofowie, uznając, że Europy, źródła jej energii i światła; to nie
i szukali porozumienia między narodami rozum jest zdolny do poznania prawdy, tylko miejsca wiary i kultu Bożego, lecz tak-
na gruncie gospodarczym, ekonomicznym, pytali o ostateczne fundamenty ludzkiej że centra wychowania, kształcenia i kultury.
handlowym, a także w obszarze wymiany egzystencji i wszelkiego bytu. Europa jest Sieć klasztorów rozsianych po Europie przez
dóbr kulturalnych i duchowych. Po upadku w konsekwencji środowiskiem naukowej dobroczynną i kulturową działalność łączyła
komunizmu Unia Europejska poszerzyła się interpretacji świata. Akropol to także począ- i scalała grupy społeczne oraz strzegła i prze-
o nowe kraje z Europy Wschodniej. Wydawa- tek demokracji, będącej jak dotąd najlepszą kazywała nowym pokoleniom dziedzictwo
ło się, że dobra to wizja i właściwy kierunek, formą życia społecznego. antyczne i judeo-chrześcijańskie. Od zako-
i że Europa może dla świata być modelem Drugi filar Europy to Wzgórze Kapitolińskie, nów uczono się godności pracy jako kon-
dobrobytu, wolności i budowania ładu spo- symbolizujące tradycję prawa rzymskiego. tynuacji aktu stwórczego Boga i wiązano ją
łecznego na fundamencie chrześcijańskich Praworządność to znak szczególny Europy. z modlitwą (Ora et labora). Akceptowano
wartości. Wszystkie systemy praw europejskich i ko- regułę św. Benedykta „Nic nie należy sta-
Zło jednak nie śpi. W miejsce„wolności do…” ścielnegoprawakanonicznegobazująnapod- wiać przed liturgią”. W dawnej Europie było
pojawił się ideał „wolności od…”, tzw. libe- stawowych założeniach rzymskiego prawa. oczywiste, że tam, gdzie Bogu przyznaje się
ralizm (libertynizm), odrzucający wszystko, Trzecie wzgórze to Golgota, na której został pierwsze miejsce, tam człowiek niczego nie
co stanowi przeszkodę do łatwego życia, ukrzyżowany Jezus Chrystus. Krzyż to znak traci, a wręcz przeciwnie – doświadcza swo-
maksimum przyjemności, rozpasanej kon- nieskończonej miłości Boga, znak zbawienia jej wielkości i godności.
sumpcji. Odchodzi się zatem od leżących i mocy miłości, znak wiążący Niebo z ziemią Wpływ chrześcijaństwa na Europę Józef
u podwalin Europy zasad moralnych, war- i symbol chrześcijańskiej wiary. Ratzinger (późniejszy papież Benedykt XVI)
tości i ideałów zawartych w Ewangelii Streszczając, do istoty Europy należą: nauko- w 1980 r. tak opisał: „Europa stała się Europą
Chrystusa. Agresywna rewolucja kulturo- wa interpretacja świata, demokracja i pra- dzięki chrześcijańskiej wierze, która zawiera
wa prowadzi do dramatycznych przemian worządność oraz zwycięski Krzyż Chrystusa w sobie dziedzictwo Izraela i równocześnie
w społecznościach europejskich, gdzie jako „wielki Plus” – miłosierne „tak” Boga do przejęła i zasymilowała to, co najlepsze w du-
większość już nie potrzebuje Boga, Jego człowieka. chowości greckiej i rzymskiej”. Europa jest więc
Dekalogu ani Chrystusowego Kościoła. Wzgórze Golgoty znajduje się poza geogra- wykwitem spotkania trzech kultur: greckiej,
Unię postrzegamy dziś jako zimną techno- ficznie określaną Europą – Ziemia Święta rzymskiej i judeo-chrześcijańskiej, i ich war-
krację, monstrualną biurokrację, wspólno- należy już do Azji. W pojęciu „Europa” nie tości stanowią o „duszy Europy”. Nie ma za-
tę gospodarczo-polityczną zapominającą idzie zatem tylko o wymiar geograficzny lub tem Europy w sensie duchowym bez chrze-
o historii i oddalającą się coraz bardziej od gospodarczo-polityczny, lecz o duchowy. ścijaństwa – bez wiary w Boga, bez Ewangelii
chrześcijańskiego dziedzictwa Europy. To właśnie skłoniło Benedykta XVI do stwier- Jezusa i bez Chrystusowego Kościoła.
Papież Franciszek podczas wizyty w Par- dzenia, że dla Europy ważne jest również Robert Schumann (1886–1963), katolicki
lamencie Europejskim w Strassburgu „czwarte wzgórze” – góra Synaj – miejsce architekt Europy, obejmując urząd pierwsze-
w 2014 r. apelował, by Europa odnalazła objawienia Dekalogu. Wiele z idei dziesię- go prezydenta Parlamentu Europejskiego
swoją duszę. Powołał się przy tym na słowa ciu przykazań Bożych weszło do karty praw w 1958 r. tak opisał jego zadania: „Jesteśmy
długoletniego Przewodniczącego Komisji w Europie. Biblijny obraz Boga w człowieku zobowiązani, odwołując się do chrześci-
Europejskiej Jaquesa Delorsa, iż Europa i wiara we Wcielenie Syna Bożego uzasadnia- jańskich podstaw Europy, stworzyć model
zbudowana jest na trzech wzgórzach: na ją niezbywalną godność każdego człowieka takiego sprawowania władzy, który sprawi,
Akropolu w Atenach, Kapitolu w Rzymie – od poczęcia do naturalnej śmierci. Dekalog że przez pojednanie powstanie „wspólnota
i Golgocie w Jerozolimie (podobno ten narodów” – w wolności, sprawiedliwości, so-
lidarności i pokoju – głęboko zakorzeniona
w podstawowych wartościach chrześcijań-
skich.”
Nasz Stary Kontynent, nasza Unia Europej-
ska pozbawiona swojej jedności kulturowej,
której tożsamość wyznacza chrześcijaństwo,
przestaje być Europą. O tym trzeba koniecz-
nie pamiętać, stojąc przed urną wyborczą do
Parlamentu Europejskiego!

m a j / c z e r w i e c 2 0 1 9 11

MOJE MIASTO EMIGRACJA PRAWDY odwiedzających Polskę i po wprowadzeniu
stanu wojennego, w paczkach z żywnością,
POMOST wysyłanych do Polski. Centralnymi „składni-
cami” wydawnictw były: piwnica Włodzimie-
rza Sznarbachowskiego, redaktora Redakcji
Polskiej RWE i emigracyjnego pisarza, przy
Hompeschstrasse w Monachium i piwnice
Jacka Kowalskiego pod Augsburgiem. Książ-
ki przywożono ciężarówkami do wymienio-
nych składnic i wydawano osobom zgadza-
jącym się na ich transport do Polski i innych
państw bloku sowieckiego, bo poza wydaw-
nictwami w języku polskim otrzymywano
też pozycje w języku rosyjskim, czeskim
i rumuńskim. Największą trudność stanowił
przerzut do Związku Sowieckiego. Pomimo
tego udało się przerzucić do ZSRR ponad
25 tysięcy książek, najczęściej w formacie
tzw. miniaturek wielkości paczki papierosów
i grubości około jednego centymetra. Minia-
turki były, po dotarciu do celu, powiększane
i powielane w normalnym wymiarze książek.
Szacuje się, że w sumie przerzucono ponad
dwa miliony miniatur.

Do Kraju przerzucano też miesięcznik, wy-
dawany przez Mirka Chojeckiego w Paryżu
–„Kontakt”. Pod koniec lat osiemdziesiątych
„Kontakt”wysyłany był bezpośrednio na ad-
resy odbiorców w Kraju, według listy prze-
kazanej z Paryża przez Mirka Chojeckiego.
„Kontakt” wysyłano z różnych miejscowości
w Niemczech na krajowe adresy odbiorców,
którzy potwierdzali ich odbiór przez wysy-
łanie kartek pocztowych na adres nadawcy
z Niemiec.

Na liście przerzucanych wydawnictw znaj-
dowała się też paryska „Kultura”, wydawana
przez Jerzego Giedroycia w Maisons-Laffitte
pod Paryżem. „Kultura” trafiała do Kraju
w normalnym formacie i jako miniaturki.

„Pomost Prawdy” to organizacja powstała Book Fund Ltd”. Tym samym architekt stał się Cała akcja trwała do roku 1992. Muszę tu
przy Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa wydawcą i całkowicie poświęcił się działalno- dodać, że oprócz przerzutu wydawnictw
w Monachium, która zajmowała się tworze- ści edytorskiej. W Londynie ukazało się 35 ze- zajmowano się także organizacją transpor-
niem siatki przerzutu literatury i wydawnictw szytów „Pulsu” oraz ponad 40 tomów suple- tu sprzętu poligraficznego i papieru, co było
polskich objętych cenzurą PRL i wydawanych mentu do kwartalnika. W oficynie ukazało się o wiele trudniejsze niż przerzut „bibuły”.
za granicą. także ponad 70 tytułów autorów zakazanych Tu dużą pomocą były transporty organizo-
Siatką tą kierował w latach 1979–1985 redak- w PRL. Wymienię tu tylko kilku: Leszek Koła- wane przez różne firmy zachodnie i trans-
tor Tadeusz Podgórski, prowadzący w RWE kowski, Aleksander Wat, Zbigniew Brzeziński, porty zachodnich związków zawodowych
audycję „Robotnicze Sprawy”. Po przejściu na Sławomir Mrożek, Stefan Kisielewski. Adam do Polski, w szczególności francuskiej CFDT.
emeryturę, w roku 1985 funkcję tę objął po Ciołkosz, Tadeusz Nowakowski, Włodzimierz
nim Jacek Kowalski, przewodniczący Komi- Sznarbachowski. Kurierami była niezliczona armia ludzi dobrej
tetu Głównego Polskiej Partii Socjalistycznej Do kraju książki przerzucane były różnymi woli. Na szczególne wyróżnienie zasługuje
w Niemczech. kanałami. Poprzez osoby prywatne, przed- tu major Zbigniew-Makush Woronicz (zm.
Akcja wydawania książek zakazanych w Kra- stawicieli różnych organizacji zachodnich w 1981 r.), pseudonim „Niedźwiedź”, ofi-
ju była finansowana przez Kongres Stanów cer wywiadu przed wojną i oficer wywiadu
Zjednoczonych i częściowo przez „Polish- AK w czasie okupacji. Swoim fiatem 126 p
-American Labor Council” z siedzibą w Chi- przewiózł do Polski 8 transportów, korzy-
cago. stając z „układów” na przejściu granicznym
Jan Chodakowski, architekt z zawodu, syn w Cieszynie. Wszystkie wydawnictwa do-
polskiego lotnika i uczestnika bitwy o Anglię tarły w całości do odbiorców w kraju.
założył w Londynie wydawnictwo „Polonia
Jacek Kowalski

OD REDAKCJI:

„Pomost Prawdy” to niestety ostatni przygotowany przez Jacka Kowalskiego
materiał dla Mojego Miasta. Autor zmarł nagle w Augsburgu 21 marca 2019 roku.
Był wybitnym działaczem niepodległościowym i niekwestionowanym autorytetem
oraz znawcą najnowszej historii polskiej emigracji.

12

HISTORIA EMIGRACJI Ta historia budzi zaskoczenie do dziś MOJE MIASTO EMIGRACJA
po obu stronach Odry. Rozpoczęła się
Haren, w drugiej połowie maja 1945 r., kiedy w okupowanych Niemczech i Londynie.
Lwów, decyzją brytyjskich władz okupacyjnych na- Na terenie Maczkowa działało wiele różnych
Maczków kazano wysiedlenie mieszkańców Haren. organizacji, w tym Związek byłych Więźniów
Przymusowo wysiedlonych mieszkańców Niemieckich Obozów Koncentracyjnych, Koło
-mjeiadsntoo umieszczono w okolicznych miasteczkach: Żołnierzy AK, Stowarzyszenie Techników Pol-
Emen, Raken, Emmeln, Tinnem, Groß-Stavern, skich, Związek Rzemieślników i Robotników
Z chwilą zakończenia II wojny światowej Klein-Staven i Apeldorn. W sumie w Haren Przemysłowych oraz Związek Harcerstwa
1 Dywizja Pancerna objęła zarząd okupacyjny wysiedlono 514 domów. Ich miejsce zajęło Polskiego. Rozwinęła się również działalność
ponad 4 tys. polskich dipisów. W mieście po- rzemieślnicza warsztatów szewskich, kra-
nad częścią Emslandu, gdzie znajdowało się został tylko niemiecki burmistrz Wichers, któ- wieckich i zegarmistrzowskich. Funkcjono-
ponad 40 tys. polskich dipisów. rego rolę władze okupacyjne ograniczyły do wała stacja paliw, pralnie, zakłady fryzjerskie,
wydawania przepustek wysiedlonym miesz- pracownia fotograficzna, drukarnia, tartak,
Powszechne w tamtym czasie przepełnienie kańcom. Od tego momentu Haren było mia- stolarnie, masarnie, kilka piekarni, warsztat
w obozach/osiedlach wymusiło na brytyjskim stem zamkniętym dla Niemców. Wyjątkiem mechaniczno-ślusarski oraz słynna Wytwór-
Zarządzie Wojskowym decyzję o wysiedleniu była poczta, z której Niemcy mogli korzystać. nia Zabawek i Gier Świetlicowych.
„Nowi” mieszkańcy szybko przystąpili do po- Jednym z ważniejszych elementów funk-
części niemieckich miasteczek lonizowania przestrzeni miasta. W pierwszych cjonowania miasta było jego życie religij-
i zasiedleniu ich polskimi dipisami. tygodniach Haren przemianowano na Lwów, ne. W latach 1945–1948 polscy duchowni
Taki los spotkał mieszkańców Haren ale w wyniku protestu brytyjskich władz oraz w Maczkowie celebrowali przy 479 chrztach
nad rzeką Ems w Dolnej Saksonii. ZSRR, wymuszono na administracji zmianę oraz 289 ślubach i uczestniczyli w 101 po-
Jego„nowym”mieszkańcom udało się w bardzo nazwy. W związku z sukcesami i stacjonowa- grzebach. Nie bez wpływu na te liczby mia-
krótkim czasie stworzyć wzorcowe polskie miasto niem 1 Dywizji Pancernej w Emslandzie miasto ła bliskość obozu „akaczek” w Oberlangen,
z własnym samorządem, burmistrzem, nazwano na cześć „Bacy”. Formalnie przemia- który był oddalony od Maczkowa o kilka
polskimi ulicami i życiem kulturalnym. nowanie Haren na Maczków nastąpiło pod- kilometrów. W szczytowym momencie –
czas uroczystości z końcem czerwca 1945 r., jednego dnia – ks. Warakomski udzielił
w której brał udział Naczelny Wódz i generał 82 ślubów. W Maczkowie funkcjonowało
Maczek. Przemianowano również nazwy ulic również polskie szkolnictwo powszechne,
na: Lwowską (obecnie Werftstraße), Wileńską średnie i zawodowe. Modelowym przy-
(Schleusenstraße), Łyczakowską (Uferstrasße), kładem było Polskie Gimnazjum i Liceum
Legionów (Emsstraße), Jagiellońska (Mühlen- w Maczkowie, którego kierownikiem był
damm), Zygmuntowską (Emmelnerstrasße) Tadeusz Nowakowski (1917–1996), pisarz,
oraz Wschodnią, Kopernika, 1 Dywizji Pancer- publicysta, późniejszy pracownik RWE
nej, Mickiewicza, Akademicką i Armii Krajowej. w Monachium. Odzew dzieci i młodzieży
O tego momentu Maczków był wzorcowym oraz ich rodziców był ogromny. Z czasem
przykładem małego ośrodka w sercu„polskiej po rozwiązaniu Centrali Szkolnictwa Pol-
enklawy”, zarządzanym wspólnie przez żoł- skiego w Niemczech na terenie Maczko-
nierzy PSZ i polskich dipisów. Zyskał również wa powołano do życia nową organizację
sławę jako znaczący ośrodek polskiej kultury Zrzeszenie Polskich Nauczycieli na Wy-
i polskiego szkolnictwa w okupowanych chodźstwie w Niemczech, które następnie
Niemczech. Jego komendantem w począt- przemianowano na Centralny Komitet dla
kowym okresie był oficer 1 DP, którego zastą- Spraw Szkolnych i Oświatowych. W począt-
pił pierwszy burmistrz dr Zygmunt Gałecki. kowym okresie jego siedzibą był Maczków.
Kolejnymi burmistrzami wybranymi przez Definitywny kres obecności Polaków w Macz-
Radę Miasta byli: Mieczysława Futa, Marian kowie nastąpił na przełomie lipca i sierpnia
Leszczyński, inż. Stanisław Paczoski oraz 1948 r. Do Haren powrócili wysiedleni miesz-
Edward Lewandowski. „Polskie miasto” przy- kańcy. Msze w kościele znowu odbywały się
ciągało polskich dipisów z terenu całej brytyj- po niemiecku. Niestety obraz miasta, jaki za-
skiej strefy jak magnes, a dzięki zwiększonemu stali jego mieszkańcy, był zgoła inny od tego,
zainteresowaniu szybko rozwinęła się w nim który zapamiętali z 1945 r. Na taki wizerunek
działalność kulturalna i społeczna. W Macz- wpłynęła powódź w 1946 r., która zniszczyła
kowie działało kilka teatrów, w tym słynny liczne domy. Mimo że w akcję ratunkową
Teatr Ludowy im. Wojciecha Bogusławskiego, zaangażowała się 1 DP, wielu zabudowań
którym kierował Leon Schiller (1887–1954). nie udało się uratować. Kiedy woda opadła,
Funkcjonowało również stacjonarne kino okazało się, że zniszczenia były olbrzymie,
„Polonia” oraz zorganizowano wystawę pol- a ich naprawienie było ponad siły polskich
skiego malarstwa. W mieście wystąpił skrzypek mieszkańców. Niestety, ten negatywny wi-
Yehudi Menuhin (1916–1999) oraz Benjamin zerunek ugruntował wyobrażenie o Pola-
Britten (1913–1976) w ramach trasy koncer- kach. Historia „Polenzeit”, a więc obecności
towej poświęconej ofiarom wojny. Ukazywa- polskich dipisów w Haren, przez kolejne lata
ła się również prasa w tym harcerskie „Nasze była „zakopywana” przez jego mieszkańców
Życie” i „Dziennik Informacyjny”, a także kol- aż do momentu jej odkrycia w latach 80-tych
portowano cały szereg tytułów wydawanych i eksplorowania w latach 90-tych.

dr Łukasz Wolak

ze zbiorów IPMS w Londynie Ł U K A S Z W O L A K – dr, historyk i dokumentalista, absolwent Uniwer-

sytetu Wrocławskiego. Były pracownik Oddziału IPN we Wrocławiu oraz Centrum im. 13
Willy’ego Brandta UWr. Uczestnik Centralnego Projektu Badawczego IPN pt.„Polska
emigracja polityczna w latach 1939–1990”. Kontynuuje badania związane z polskimi
uchodźcami w Niemczech po II wojnie światowej, których wyniki w części publikuje na
popularnonaukowym blogu: (http://uchodzcywniemczech.pl). Zainteresowania ba-
dawcze: Polacy w Niemczech po 1945 r., polskie organizacje emigracyjne po II wojnie
światowej, działacze emigracyjni w Niemczech po 1945 r., tajne służby PRL.

maj / czerwiec 2019

Polskie ślady w M O N A C H I U M MOJE MIASTO
MAREK PROROK
Wielu z nas spędza szmat czasu w bawarskiej metropolii. Spacerując bądź też tylko przemieszczając się
w innych celach, przemierzamy ogromne przestrzenie grodu nad Izarą i nie przypuszczamy nawet,
że w tym odległym od naszej Ojczyzny mieście znajduje się wiele miejsc, które różnymi wydarzeniami
wplotły się w zawiłą historię Rzeczypospolitej.

Mistrz olimpijski Józef Zapędzki szukał protekcji. Nie nadawał na tych sa-
mych falach co władza. Nigdy nie należał do
Józef Zapędzki strzelec żadnego ugrupowania politycznego. Inte-
wyborowy resowało go tylko strzelanie. Swą obecność
zaznaczył wynikami, nie układami. Po olim-
Jest piątek 1 września 1972 roku, 33 rocznica Stalowe nerwy piadzie w Monachium został uhonorowa-
najazdu nazistowskich Niemiec na Pol- i żelazny charakter ny przez Wojciecha Jaruzelskiego. Później
skę. Na olimpijskiej strzelnicy Hochbrück generał przysłał do Zapędzkiego dwóch
w podmonachijskim Garching zakończył się Początek sportowej drogi Józefa Zapędz- wysłanników, którzy przedstawili mu jego
właśnie konkurs strzelania z pistoletu sylwet- kiego był równie niesamowity, jak jej póź- propozycję: „Podpisze pan dokumenty
kowego Pd-6 i trwa dekoracja medalistów. niejszy przebieg. Gdy służył w zielonym o wstąpieniu do partii i w ciągu trzech dni
Na najwyższym stopniu podium stoi wzru- garnizonie w Gubinie, zaproszono go do zostanie awansowany z podpułkownika na
szony Józef Zapędzki, który tak opisuje tę Sławy Śląskiej na mistrzostwa Ligi Przyjaciół pułkownika. Proszę zwrócić się do nas z proś-
wyjątkową chwilę: Jak wygrałem konkurs Żołnierza. Pojechał i zajął drugie miejsce. bą na piśmie". Mistrz Józef odesłał ich z kwit-
w Monachium, moje myśli krążyły wokół cmen- Zastanawiano się nad powołaniem go do kiem. Zaczęły się szykany. Przez dwa lata nie
tarza, na którym pochowany był mój ojciec. kadry, ale opinia przełożonych była fatalna: startował, bo objęto go tak zwaną „opieką
Dwa dni przed wejściem wojsk amerykańskich nałogowo pali i mocno popija. Sam Zapędz- wychowawczą”. Szczytem nagonki na wiel-
do obozu w Dachau hitlerowcy go zamordo- ki tak to wspomina: „Janek Pietrzak, pasjonat kiego sportowca było usunięcie go z klubu
wali. Gdy odgrywano polski hymn, mówiłem strzelectwa i ówczesny wicedyrektor fabryki sportowego „Śląsk” Wrocław. Finał pięknej
w duchu: „Ojcze, chodź do mnie”. I razem z nim dywanów w Żarach, wziął mnie na spacer sportowej kariery był dla Józefa Zapędzkie-
słuchałem Mazurka Dąbrowskiego. Cztery lata wokół jeziora i ładnie opowiadał. Paliłem wte- go bardzo bolesny. Nikt nie powiedział mu
wcześniej był Meksyk i pierwszy złoty medal dy trzy paczki dziennie, ale powiedziałem, że nawet dziękuję. Z powodu upośledzenia
olimpijski Józefa Zapędzkiego. Cztery lata rzucę. A co z wódką? – pytał. Powiedziałem, słuchu miał III grupę inwalidzką. Przeszedł
później w Montrealu na strzelnicy L'Acadie że też rzucę. Postawiłem pół litra na stół i rze- na rentę. Nie mógł utrzymać rodziny. Jeździł
Polakowi zabrakło szczęścia. Dwukrotne za- kłem, że to ostatnia. Że nie będzie już wódzi na taksówce. Był też nauczycielem wycho-
cięcie pistoletu pozbawiło go szans na me- do buzi. I tak zrobiłem. Oczywiście, okazyjnie wania fizycznego. Ostatnim jego marze-
dal. Nie był to jednak zwykły pech. Zacięcie gdzieś się tam jeszcze dziób moczyło, ale tylko niem sportowym było zostanie trenerem
pistoletu nie było spowodowane usterką symbolicznie”. kadry narodowej. Do tej roli przygotowywał
techniczną, ale wadliwą amunicją, którą pol- W ówczesnej prasie nazywano Zapędzkiego się przez wiele lat. Ale to marzenie nie speł-
scy działacze zakupili, bo była tańsza. Pistolet człowiekiem o stalowych nerwach. Sam niło się, bo nikt w Polsce nie pozwolił mu
sylwetkowy Pd-6 to piekielnie trudna i „pre- mistrz zaprzeczał temu w charakterystyczny w tej dziedzinie działać.
cyzyjna” konkurencja. Strzela się do pięciu dla niego sposób: „Gówno prawda. Trząsłem
sylwetek w ciągu ośmiu, sześciu i czterech się jak pierun i dziękowałem Panu Bogu, że „Herr Zapecki – Olympiasieger”
sekund. Zwyciężają w niej tylko prawdziwi nasze jaja nie są metalowe, bo moje by głośno
twardziele. dzwoniły na stanowisku strzeleckim.” Uważał, Niechciany w Polsce, przyjął propozycję
Anegdota mówi, że Józef Zapędzki przyczy- że na sukces składa się rzetelna i sumienna pracy trenerskiej w Wiedniu. Podczas jed-
nił się do wygrania olimpiady w Monachium praca, doskonała i bezbłędna analiza wyników nego z treningów na strzelnicy przebywali
przez piłkarską reprezentację Polski. Mistrz tak oraz odrobina szczęścia. Był zdeterminowany, sportowcy niemieccy. Kiedy dowiedzieli
to wspomina: „Byli wąchać u mnie medal! Wcze- pewny siebie i niepokorny, uwielbiał twardy się, że to on jest „Herr Zapecki – Olympia-
śniej to samo zrobiłem ze złotem mojego kolegi trening, Miał własne poglądy na każdy temat sieger”, podeszli do niego i natychmiast
Ragnara Skanakera, mistrza w strzelaniu z pi- i żadnych zahamowań w ich wyrażaniu. To były zaproponowali pracę. W ten sposób Zapędzki
stoletu i jak Grzegorz Lato z Lesławem Ćmikiewi- atrybuty jego„sztuki zwyciężania”. Miał charak- znalazł się ponownie w Monachium. Jak
czem o tym usłyszeli, to przyszli do mnie. A potem ter nieprzystający do czasów i ludzi, z którymi wspomina pan Józef: „Do Wiednia jeździ-
przyszedł pan Kazimierz Górski z całą drużyną”. przyszło mu żyć. Nie kleił się do nikogo i nie łem 2–3 lata, a później do Monachium. Na-
uczyłem strzelać nawet tych, którzy w ogóle
nie mieli do tego drygu. Kupę forsy zarobi-
łem, a w Polsce mnie nie chcieli”. Zawodo-
we kontakty z monachijskimi Niemcami
przerodziły się w przyjaźń. Któregoś roku
w okolicach pierwszego listopada nie-
mieccy przyjaciele Józefa Zapędzkiego
skontaktowali go z byłą więźniarką obozu
koncentracyjnego w Dachau. Razem po-
jechali na cmentarz i pani zaprowadziła
go pod długi nasyp, wyjaśniając, że więź-
niowie, którzy zginęli w ostatnich dwóch
tygodniach funkcjonowania obozu, tutaj
zostali pochowani. „Pana ojciec też gdzieś
tutaj leży” – powiedziała.
W dniu 11 marca bieżącego roku Józef Za-
pędzki obchodził swoje dziewięćdziesiąte
urodziny.

14

AKTUALNOŚCI KULTURA

Jolanta
Łada-Zielke
Esther Loewy-Bejarano, współzałożycielka i przewodnicząca Komitetu Auschwitz w Niemczech
oraz ceniona wokalistka, urodziła się w 1924 r. w Saarlouis. W czasie II wojny światowej prze- WYWIAD
bywała w obozie pracy Neuendorf, w Auschwitz-Birkenau i w Ravensbrück. Następnie wyemi-
growała do Palestyny, gdzie zdobyła wykształcenie jako sopranistka koloraturowa. Od 1960 r. Pewnie myśleli, że tam, gdzie gra muzyka,
mieszka w Hamburgu. Obecnie występuje z zespołem raperskim Microphone Mafia. Za swoje nie może być źle. Na tym polegała perfidia
zaangażowanie w działalność antyfaszystowską i antywojenną została odznaczona w 1994 r. nazistów. Pół roku później zachorowałam na
Medalem Senatora Biermanna Ratjensa. W 2004 r. ukazała się jej powieść biograficzna„Mimo tyfus, ale szczęśliwym trafem znalazłam się
to żyjemy”, napisana razem z Birgit Gärtner, natomiast w 2013 r. wydano jej wspomnienia w chrześcijańskim szpitalu, pod opieką pew-
„Od żeńskiej orkiestry w Auschwitz do zespołu raperskiego”. Z Esther Loewy-Bejarano nej Polki, dzięki której wyzdrowiałam.
rozmawia Jolanta Łada-Zielke. J.L.Z.: Następnie droga pani wiodła przez
Ravensbrück aż do Palestyny.

J.L.Z.: Miłość do muzyki zawdzięcza pani „Róbcie, co wam każą, inaczej was rozstrzela- E.L.B.: Międzynarodowy Czerwony Krzyż
swojemu ojcu Rudolphowi Loewy, który był ją.” Potem ogolono nam głowy, postawiono wydał rozporządzenie, że tak zwani „mie-
kantorem? pod zimny prysznic, po czym wepchnięto szańcy” mają zostać przeniesieni z obozów
zagłady do obozów koncentracyjnych. Mia-
E.L.B.: Tak, w dzieciństwie występowałam do suszarni. Później wytatuowano nam łam babkę chrześcijankę, więc przeniesiono
z nim na scenie, naśladując popularną wów- numery. Jak zobaczyłam swój, 41948, po- mnie do Ravensbrück, gdzie pracowałam
czas Shirley Temple. Kiedy w 1935 r. Teryto- myślałam: „Boże, to tu jest aż tylu ludzi?”
rium Saary zostało przyłączone w hali montażowej Siemensa.
do Rzeszy1, mój starszy brat wy- W zimie 1945 r. ewakuowano
emigrował do Stanów, a siostra obóz i musiałam wziąć udział
do Palestyny. W 1938 r. prze- w „marszu śmierci”. Po trzech
bywałam w Berlinie, w obozie tygodniach udało mi się uciec,
przygotowawczym do wyjazdu wraz z sześcioma koleżankami.
do Palestyny, a rodzice wyje- Spotkałyśmy oddział żołnierzy
chali do Wrocławia, gdzie mój amerykańskich, którzy wzięli
ojciec dostał posadę głównego nas pod opiekę. Nie chciałam
kantora. Nie był pełnej krwi Ży- zostać w Niemczech i udałam
dem, miał matkę chrześcijankę. się do obozu przygotowaw-
J.L.Z.: Wtedy nie udało się pani czego do wyjazdu do Palesty-
wyjechać do Palestyny? ny w Buchenwaldzie. Jeszcze
w 1945 r. wyjechałam do Tel
E.L.B.: Kiedy wybuchła wojna, Awiwu, gdzie rozpoczęłam
mój obóz został przekształco- studia muzyczne. Spotkałam
ny w obóz pracy przymusowej. tam też ludzi z Wrocławia, od
Przydzielono mnie do pracy których dowiedziałam się, że
w kwiaciarni. Pewnego razu, moi rodzice zostali wywiezieni
przed świętami, mieliśmy wie- pod Kowno i tam rozstrzelani.
lu klientów, więc szef kazał mi
stanąć za ladą. Miałam przyszy- J.L.Z.: Jak wyglądała pani dal-
tą do ubrania gwiazdę Dawida. sza działalność artystyczna?

Jeden z kupujących poskarżył E.L.B.: W Izraelu wyszłam za
mąż i urodziłam dwoje dzieci.
się potem w gestapo, że ob- Ale wyjechaliśmy do Niemiec,
sługiwała go Żydówka. Gesta-
po zagroziło mojemu szefowi, bo mój mąż został powołany
że jeśli sytuacja się powtórzy, Esther Loewy-Bejarano (Foto: Laika Verlag / Peter Bisping) do wojska, a nie chciał walczyć

to wyślą mnie razem z nim do Auschwitz. Kiedy przydzielono nam ubranie więzienne, przeciw Palestyńczykom. Odkąd miesz-
wiedziałyśmy już, że jesteśmy w obozie kon- kamy w Hamburgu, daję koncerty, opo-
J.L.Z.: Ale w końcu i tak pani tam trafiła. centracyjnym. wiadam moją historię w szkołach i jestem
E.L.B.: W 1943 r. wsadzono nas do bydlę- J.L.Z.: Pani pierwsza praca w Auschwitz była zbudowana reakcją uczniów. Śpiewam
cych wagonów mówiąc, że jedziemy do ciężka, ale i bezcelowa, bo musiała pani w zespole muzycznym„Coincidence” (Przy-
obozu pracy w Polsce. Kiedy po kilku do- dźwigać kamienie. padek) razem z córką i synem, a dziesięć
bach pociąg zatrzymał się i otwarto drzwi, E.L.B.: Po czterech tygodniach poczułam, że lat temu dołączyła do nas grupa raperska
zobaczyliśmy kilku mężczyzn po cywilnemu, opuszczają mnie siły. Wtedy usłyszałam, że „Microphone Mafia”. Niektórzy twierdzą, że
którzy zapytali, czy wśród nas są starsi, cho- Zofia Czajkowska, Polka, szuka kandydatek po Auschwitz nie są w stanie grać pięknej
rzy, kobiety w ciąży albo z małymi dziećmi. do żeńskiej orkiestry. Ja umiałam grać na muzyki, malować obrazów, pisać wierszy
Ci wszyscy mieli dojechać do obozu cięża- pianinie, którego tam nie było. Czajkowska lub książek. Tak wcale być nie musi. Jeżeli
rówkami. Pomyśleliśmy, że nie jest tu aż tak zaproponowała, żebym spróbowała na akor- ktoś, mimo ciężkich przeżyć, wykorzystu-
źle, skoro troszczą się o słabszych. Później deonie, który ma z prawej strony klawiaturę. je swój talent do przekazywania warto-
dowiedzieliśmy się, dokąd ich zawieziono. Udało mi się i zostałam przyjęta. Najbardziej ściowych treści, potrafi być przekonujący.
My, młodsi, musieliśmy uformować kilka cenię Czajkowską za to, że nie miała ambicji Ja dokonuję tego poprzez muzykę.
rzędów i w takim porządku przeszliśmy zrobienia z nas wirtuozowskiego zespołu, J.L.Z.: Dziękuję za rozmowę.
przez bramę obozu. Tam powitał nas krzyk
SS-manek i SS-manów:„Pokażemy wam, wy robiła tylko to, co było konieczne w naszej
żydowskie świnie, co to znaczy pracować!” sytuacji. Grałyśmy marsze, menuety, ronda, 1Na mocy postanowień Traktatu Wersalskiego Terytorium
Wpędzili nas do sali zwanej „sauną” i kazali walce i popularne pieśni niemieckie. Musia- Saary pozostawało przez piętnaście lat pod kontrolą Ligi
rozebrać się do naga. My, młode dziewczy- łyśmy też grać na„powitanie” więźniów, któ- Narodów. W 1935 roku przeprowadzono tam plebiscyt
ny, zaczęłyśmy płakać i protestować. Wtedy rzy prosto z pociągu szli go gazu. Oni o tym w sprawie przynależności państwowej. Zdecydowana
jedna ze starszych więźniarek powiedziała: nie wiedzieli, uśmiechali się i machali do nas. większość mieszkańców opowiedziała się za przyłączeniem
do Niemiec.

m a j / c z e r w i e c 2 0 1 9 15

AKTUALNOŚCI KULTURA

grupa fanów prawdziwego ROCKA

Koncert Chainsaw w Szczecinie

Wiosenny biwak

ROCKER ZONE

Po dłuższej przerwie, spowodowanej likwidacją klubów, w których Clödie cover utworu Bonnie Tyler „It's a Heartache”,
organizowaliśmy nasze imprezy, Rocker Zone wraca na muzyczną mapę a później, już z zespołem Clödie, nagra-
Monachium! Oczywiście mimo chwilowego zawieszenia działalności koncerto- ła piosenkę „Go!”, która została zgłoszo-
wej grupa spotykała się regularnie – czy to na koncertach naszych zaprzyjaźnio- na przez fanów do Krajowych Eliminacji
nych zespołów w Polsce, czy też wspierając występy polskich grup w Monachium. Konkursu Eurowizji w 2018 r. Popularność
w kraju i daleko poza jego granicami przy-
Zgodnie ze statutem w marcu odbyło się ośrodku w Geretsried pod Monachium. niosło jej wykonanie utworu „Zombie”
walne zgromadzenie członków Rocker Zaczynamy w piątek 17 maja i bawimy z repertuaru The Cranberries – wideo na
Zone, podczas którego wybraliśmy Radę się do niedzieli przy każdej pogodzie! Jak YouTube obejrzało już prawie 10 milionów
Stowarzyszenia, a właściwie przedłużyli- na prawdziwy Biwak przystało, nocujemy osób i doczekało się tysięcy pochlebnych
śmy na kolejny rok mandat dotychczasowej w namiotach, dla osób szukających trochę komentarzy. Clödie to również niezwykła
Radzie w składzie: przewodniczący – Janusz większego komfortu dysponujemy również żywiołowość i temperament podczas wy-
Albrecht oraz członkowie Evi Rothmeier pewną ilością łóżek w schronisku. Rozpali- stępów na żywo, charyzmatyczna woka-
i Piotr Godos. Spotkanie to było również my wielkie ognisko, nie zabraknie miejsca listka niemal natychmiast zjednuje sobie
doskonałą okazją do wymiany poglądów do grillowania, dzieci będą mogły korzy- publiczność, a bijąca ze sceny energia na
na dalszą działalność grupy i zaplanowanie stać ze sporego placu zabaw, a wszystko długo zostaje w pamięci widzów.
kolejnej imprezy, na którą zapraszamy to oczywiście przy dobrej muzyce i w miłej, Tego wydarzenia nie można przegapić!
wszystkich naszych przyjaciół i sympaty- luźnej atmosferze. A jeśli mowa o muzyce, Wszystkich zachęcam do jak najszybszej
ków – czyli Wiosennego Biwaku. to tym razem oprócz wspólnego śpiewania rezerwacji miejsc! Koncert dla uczestników
Jak wielokrotnie w poprzednich latach, tak przy ognisku z gitarą zaprosimy wszystkich Biwaku jest oczywiście darmowy! Pobiera-
i w tym roku Biwak odbędzie się w leśnym gości na wyjątkowy koncert! my jedynie niewielką opłatę organizacyj-
ną. Koszt noclegu jest niezależny od nas
W sobotę 18 maja na spe- i zgodny z aktualnym cennikiem ośrodka.
cjalne zaproszenie Rocker Zapraszamy wszystkich wraz z rodzinami,
Zone na biwakowej scenie dziećmi, przyjaciółmi i znajomymi!
pojawi się nowa nadzieja
polskiej sceny rockowej, tekst: Arek Mitko
czyli grupa Clödie. Na cze- zdjęcia: Clödie, Artur Błachewicz, Arek Mitko
le zespołu stoi wokalistka
Klaudia Trzepizur, obda- Po aktualne informacje na temat biwaku, terminy spotkań i pla-
rzona mocnym, cieka- nowanych koncertów zapraszamy na naszą facebookową grupę:
wym głosem i niebanalną www.facebook.com/groups/rockerzone.muc/
urodą. Polscy słuchacze Na wszystkie pytania odpowiadamy pod adresem:
kojarzą ją zapewne ze [email protected]
świetnego występu w IV
edycji The Voice of Poland,
gdzie zaprezentowała

16

MOJE MIASTO MIASTO DZIECI

"JAJECZKO, częściowo nieświeże"Czas wielkanocny obfitujący w jajeczne potrawy mamy świeżo za nami. Pisanki, kraszanki, pascha, baba

wielkanocna, sałatka wielowarzywna – Wielkanoc jajami stoi.

Jajko w swej formie jest fascynujące. O jego stabilności pisaliśmy w 60-tym numerze MM.
Potrafi również żarzyć się światłem zimnego ognia (MM nr 65).
Jeśli macie jeszcze kilka jajek pod ręką, zapraszamy Was na godzinę eksperymentów z jajem.

SUROWE CZY NA TWARDO? MODEL ZĘBA ZIELONE SADZONE

Weź dwa jajka: jedno surowe i jedno ugo- Jak działają kwasy na szkliwo naszych zę- Jak pomalować białko jajka sadzonego na
towane na twardo. Spróbuj wprawić jajka bów? Aby to sprawdzić, włóżcie surowe jaj- zielono, nie tracąc jego walorów smakowych?
w ruch wirowy niczym dziecięcego bączka. ko na kilka dni do octu. Zawierająca wapń Wystarczy dodać 1–2 łyżeczki soku z czerwo-
Jajko na twardo będzie się kręcić długo. skorupka rozłoży się pozostawiając płynne nej kapusty – naturalnego odczynnika pH.
Jajko surowe wykona zaledwie jeden obrót. wnętrze w półprzezroczystej błonce. Dobre Alkaliczny odczyn białka przebarwi fioletowy
Jest to związane z większą bezwładnością pasty do zębów i regularne mycie chronią sok na zielono.
płynnej masy w jajku nieugotowanym – nasze zęby przed działaniem kwasów. Fioletowy sok z kapusty możecie wykorzystać
trudniej ją wprawić w ruch. również inaczej: ugotujcie w nim wielkanocne
JAJECZNY DŻIN W BUTELCE jajka, a dzięki lekko alkalicznemu odczynowi
wody od gotowania jajka nabiorą pięknej nie-
Zagadka: jak umieścić jajko w butelce, której bieskiej barwy.
szyjka jest ewidentnie mniejsza niż obwód
jaja? Oczywiście tak, aby nie uszkodzić jajka. WESOŁEGO EKSPERYMENTOWANIA!
Odpowiedź: Zapal kilka długich zapałek i włóż Pozdrowienia – Agnieszka Spiżewska
je do butelki. Po chwili umieść jajko w otworze
szyjki – zapałki zgasną, a jajko zostanie zassa-
ne do środka niczym za sprawą magicznej ręki.
Palące się zapałki podgrzewają gaz zawarty
w butelce. Gaz się rozszerza. Po zatkaniu bu-
telki jajkiem zapałki gasną, ponieważ nie ma
już tlenu podtrzymującego płomień. Gaz za-
warty w butelce obniża temperaturę i zmniej-
sza swoją objętość. Powstaje podciśnienie i to
ono wciąga jajko do środka.

ŚWIEŻE CZY STARE? Agnieszka Spiżewska

Jeśli chcesz rozpoznać świeże jajko, wystarczy – założycielka Little Lab, którego celem jest
że zanurzysz je w naczyniu z wodą. Świeże popularyzowanie nauki wśród dzieci. Little
jajko pozostanie na dnie. Stare jajko wypłynie Lab prowadzi warsztaty, programy w ramach
na powierzchnię. Takie jajko rozbijaj bardzo ferii, pokazy naukowe czy „dni małego ba-
ostrożnie. dacza” w przedszkolach, szkołach i „hortach”
W każdym jajku na jego szerszym końcu w Monachium.
znajduje się przestrzeń wypełniona gazem. Prywatnie mama 7-letniej lekarki pluszowych
W świeżych jajkach jest ona niewielka. Stare zwierząt i 10-letniego fana Minecrafta. Jej hob-
jajka mają więcej gazu, co działa jak koło ra- by to zaskakiwanie dzieci, wymyślanie nowych
tunkowe – jajko wypływa na wierzch. doświadczeń i patrzenie w przyszłość. Uważa,
że dzień bez spróbowania czegoś nowego to
dzień stracony.

m a j / c z e r w i e c 2 0 1 9 17

PORADNIK PRAWO poznaj swoje prawa Maciej Pazur LL.M.

Z praktyki adwokackiej jest adwokatem w Monachium.

Prowadzi porady prawne w języku polskim
oraz niemieckim w takich dziedzinach jak:
prawo pracy
roszczenia z tzw. Gewerby
odzyskiwanie należności
prawo najmu
odszkodowania
prawo karne

Oskarżyciel posiłkowy – kto to taki?

1 W prawie karnym w pewnych okolicz- postępowania. Zwykły świadek, który jest przejmowane przez państwo. Państwo przej-
poszkodowany, a nie jest oskarżycielem po- muje koszty adwokackie m.in. w sprawach
nościach istnieje dla pokrzywdzonego siłkowym, nie może uczestniczyć w postę- takich jak zabójstwo, usiłowanie zabójstwa
możliwość działania obok prokuratora i do- powaniu procesowym, jeżeli jako świadek lub ciężkie przestępstwa na tle seksualnym.
datkowo, oskarżania sprawcy przestępstwa. jeszcze nie zeznawał w sądzie. Dopiero po W innych przypadkach koszty związane
Oskarżyciel posiłkowy (niem. Nebenklage) złożeniu zeznań może zasiadać w sądzie. z oskarżycielem posiłkowym również może
jest formą dodatkowego zadośćuczynienia Oskarżyciel posiłkowy może natomiast przejąć państwo, jeżeli poszkodowanego
za krzywdy, jakich doznał pokrzywdzony uczestniczyć w rozprawach od samego po- nie stać na wynajęcie adwokata. Wtedy ad-
od sprawcy czynu karalnego. Pod pewny- czątku. wokat składa w imieniu poszkodowanego
mi warunkami możliwe jest bezpośrednie wniosek o tymczasowe zwolnienie z kosz-
uczestnictwo w procesie oraz aktywne Prawo do składania dowodów tów procesowych.
wpłynięcie na bieg postępowania. Oskarżyciel posiłkowy może również z wła-
snej inicjatywy składać wnioski dowodowe. 4 Podsumowanie
2 Dlaczego oskarżyciel posiłkowy jest Jest to ważne w przypadku, gdy prokura-
tor pominął pewne aspekty. Dzięki temu Oskarżycielstwo posiłkowe jest formą za-
ważny? Gdyby nie było instytucji oskar- oskarżyciel posiłkowy ma realną możli- dośćuczynienia za krzywdy, jakich dozna-
życiela posiłkowego, osoba, która zosta- wość aktywnego udziału w procesie oskar- ła osoba poszkodowana w przestępstwie.
ła pokrzywdzona, miałaby tylko status żenia. Oskarżyciel posiłkowy ma szereg praw
biernego świadka. Ustawodawca wyszedł i może w realny sposób wpłynąć na bieg po-
z założenia, że prawo bardziej musi chro- Możliwość zadawania pytań stępowania i przyczynić się tym samym do
nić pokrzywdzonych i dlatego stworzono Jednym z nie mniej ważnych praw jest pra- ukarania sprawcy. Reprezentacja adwokac-
instytucję, która dodatkowo chroni inte- wo do zadawania pytań innym świadkom ka w tego typu sprawach jest bardzo waż-
res pokrzywdzonego. W praktyce oznacza oraz sprawcy. Gdyby nie było instytucji na, ponieważ adwokat służy nie tylko radą
to, że oskarżycielowi posiłkowemu przy- oskarżyciela posiłkowego, poszkodowana i pomocą, ale jest też wsparciem w trudnych
sługuje szereg dodatkowych uprawnień, osoba nie mogłaby reagować na odpowie- chwilach, gdy pokrzywdzony po raz kolejny
jakich by nie miał, gdyby był tylko bier- dzi innych świadków, co niosłoby ze sobą musi skonfrontować się z przestępcą i znów
nym świadkiem. ryzyko, że pewne aspekty mogłyby zostać odtwarzać całe zdarzenie, w którym był
pominięte lub nieuwzględnione przez sąd. ofiarą. Nierzadko takie „rozdrapywanie ran”
Dodatkowe prawa jest dla niego sporym obciążeniem psy-
oskarżyciela Mowa końcowa chicznym.
posiłkowego Również oskarżyciel posiłkowy może przed-
stawiać, obok prokuratora i obrońcy, mowę Kanzlei Pazur
Wgląd do akt końcową. Mowa końcowa jest pewnego Rechtsanwalt Maciej Pazur LL.M.
Oskarżyciel posiłkowy ma pełne prawo do rodzaju podsumowaniem całego postępo- Trappentreustr. 42
wglądu do akt. Jest to bardzo ważne, po- wania karnego i służy poniekąd wywieraniu 80339 München
nieważ dzięki temu może przygotować się pewnej presji oraz sugerowaniu sądowi, Tel. 089/740 53 362
do nadchodzącego procesu i zobaczyć, co jaką ma podjąć decyzję. Mobil: 017677225482
inni świadkowie zeznali wstępnie na policji, Fax: 089/ 999 36 249
jak również, czy sprawca składał zeznania. 3 Koszty reprezentacji [email protected]
Jest to jedno z najważniejszych praw, jakie www.kanzlei-pazur.de
przysługują oskarżycielowi posiłkowemu. oskarżyciela posiłkowego
Zwykły świadek nie ma takich uprawnień.
By w pełni móc korzystać ze swoich praw,
Prawo do pełnego uczestnictwa oskarżyciel posiłkowy powinien być repre-
podczas procesu zentowany przez adwokata. W niektórych
Oskarżyciel posiłkowy ma prawo uczest- przypadkach koszty za reprezentację są
niczyć we wszystkich rozprawach proce-
su i tym samym na bieżąco śledzić bieg

18

FACHANWÄLTIN für INSOLVENZRECHT

POMOC W ZAKRESIE

- upadłość (Insolvenz)

- restrukturyzacja firm

- mediacja z Finanzamtem (np.kontrola, niejaśnosci podatkowe)

- pomoc w sytuacji zakazu prowadzenia firmy (tj. Gewerbeuntersagung)

- pozasadowa regulacja zadłużenia (z możliwością umożenia do 50% długu) Carola Bertram
Fachanwältin für Insolvenzrecht
- negocjacje z wierzycielami
20 lat doświadczenia
- odzyskiwanie należności

- prawo bankowe Steinsdorfstr. 10, München,
po polsku w pon, wt. i czw. 9.00 - 14.00 lub 01777870921 tel. 089 54 84 68 68, Fax: 089 54 84 6867

[email protected]

Kancelaria Podatkowa

Katarzyna Piwowar - MAKLER UBEZPIECZEŃ doradztwo podatkowe
optymalizacja wszystkich ubezpieczeń
księgowość
PFLEGEIMMOBILIEN –
inwestycja kapitałowa - zakup apartamentu ADRES: sporządzanie zeznań
podatkowych
w domu seniora Werner-Eckert-Str. 4 korespondencja
– gwarantowany czynsz i zyski 81829 München z urzędami skarbowymi
[email protected]
Nordendstr.41, 80801 München Tel.: 089/99936501
Tel: 089 38078946 Fax: 089/99936502

Mobil: 0176 626 33104 Terminy po telefonicznym www.steuerberater-madzarow.de
[email protected] lub mailowym uzgodnieniu
www.piwowar-finanzen.de

m a j / c z e r w i e c 2 0 1 9 19

PORADNIK PRAWO

Mieszkanie małżeńskie Izabela
i separacja S. Demacker

w obrębie wspólnego mieszkania Rechtsanwältin

według prawa niemieckiego Müllerstr. 40, 80469 München
tel.: +49 089 85 63 63 55
Według prawa niemieckiego (§§ 1565 ff. BGB) sąd może orzec rozwód [email protected]
małżeństwa, gdy małżeństwo się rozpadło i małżonkowe żyją przynajm- www.kanzlei-demacker.de
niej od jednego roku w separacji. Sepracja (Getrenntleben, § 1567 BGB) to
stan faktyczny, w którym małżonkowie stracili wolę życia we wspólnocie
domowej („rozdział od łoża i stołu”).

Często jestem pytana, czy separacja może Z tego też powodu sędziowie wątpią częs- to problematyczne, gdy nie ma całkowitego
się odbywać we wspólnym mieszkaniu to w separację w obrębie mieszkania, kiedy rozdziału wszystkich trzech elementów wspól-
małżeńskim. Tak, jest to możliwe. Miesz- w małżeństwie są małoletnie dzieci, a jeden noty małżeńskiej (fizycznej, duchowej i gos-
kanie małżeńskie (Ehewohnung) to miejsce, z małżonków nie chce zaakceptować woli podarczej). W sensie prawnym nie ma zatem
w którym żyją małżonkowie prowadząc rozstania drugiego małżonka i perspektywy separacji, gdy małżonkowie sypiają osobno, ale
wspólne gospodarstwo domowe. Może mieć rozwodu. Często separacja nie jest możliwa żona w dalszym ciągu gotuje i pierze dla męża,
to miejsce w wynajętym mieszkaniu, domu z powodów praktycznych, np. mieszkanie nie bo tak jest praktycznie (on przecież nie potrafi
lub na innej posesji. Nie grają tu roli stosunki jest wystarczająco duże, aby każdy z małżonków gotować czy prać!).
własnościowe czy obligacyjne, czyli to, kto jest miał swoją przestrzeń. Poza tym małżonkow- Często powstają paradoksalne sytuacje, kie-
właścicielem mieszkania, domu lub przez kogo ie często spędzają w dalszym ciągu z dziećmi dy małżonkowie będący obywatelami Polski
została zawarta umowa najmu (Mietvertrag). wspólnie wieczory, spożywają razem posiłki i zamieszkujący na stałe w Niemczech decydu-
Wsytuacji,kiedymałżonkowieniemogąlub nie lub w inny sposób pozorują udane małżeńst- ją się z róznych powodów na rozwód w Polsce
chcą zadecydować, kto ma pozostać w miesz- wo, aby ukryć przed dziećmi fakt, że małżeńst- (np. wedle polskiego prawa nie trzeba odcze-
kaniu małżeńskim, a kto ma się wyprowadzić, wo się faktycznie rozpadło i małżonkowie nie kać roku separacji), ale żaden z nich nie zamie-
można przeprowadzić rok separacji (Trennungs- zamierzają go ratować, np. poddając się terapii rza zrezygnować z mieszkania małżeńskiego
jahr) w obrębie wspólnego mieszkania. Jeżeli małżeńskiej. Trzeba być zatem konsekwent- i nie chce się wyprowadzić. O mieszkaniu mał-
do momentu rozwodu żaden z małżonków nie nym, aby separacja rzeczywiście miała miejsce. żeńskim sąd polski nie decyduje, bo gdyby
zamierza się dobrowolnie wyprowadzić, a inna Ważna jest przede wszystkim separacja gos- małżonkowie poinformowali sąd, że miesz-
możliwość eksmisji małżonka nie jest możli- podarcza. Jeżeli małżonkowie gospodarzą kają w Niemczech pod jednym dachem, sąd
wa i każdy z małżonków zamierza zachować w dalszym ciągu ze wspólnego konta ban- oddaliłby wniosek o rozwód z racji niewła-
mieszkanie dla siebie, sąd musi zadecydować, kowego, ponieważ mają tylko jedno konto, ściwości międzynarodowej sądu polskiego.
komu przyznać mieszkanie małżeńskie. Taka na które wpływają ich zarobki i pobierają Tak więc małżonkowie otrzymają wprawdzie
decyzja następuje tylko na wniosek jednego z tego konta środki według własnego uznania, przez polski sąd szybko rozwód (o ile zawnio-
lub obojga małżonków. np. na zakupy do wspólnych posiłków, sepa- skują o rozwód bez orzekania o winie), ale
Okres separacji pod jednym dachem jest trak- racja nie ma miejsca. W takiej sytuacji jeden w dalszym ciągu mieszkając pod jednym
towany jak „normalny” okres separacji, czyli z małżonków musi założyć sobie nowe konto dachem prędzej czy później muszą podjąć
tak, jakby małżonkowie żyli już w osobnych i osobno gospodarować. jakąś decyzję, co ma się stać ze wspólnym
mieszkaniach. Przykład: małżonkowe decydu- Z drugiej strony nikt (np. sąd) nie sprawdza, mieszkaniem. W ostateczności będą musieli
ją o separacji dnia 15.03.2018 r. i chcą się jak czy małżonkowie rzeczywiście żyją w separac- zwrócić się do sądu niemieckiego z wnio-
najszybciej rozwieść. Z racji tego, iż jednemu ji. Jednak, gdy jeden z małżonków zaprzecza skiem o przyznanie któremuś z nich mieszka-
z nich, np. mężowi, jest trudno znaleźć nowe separacji i się na nią nie zgadza, drugi, który się nia małżeńskiego, o ile w dalszym ciągu nie
mieszkanie w momencie separacji, „wypro- na nią powołuje, musi ją udowodnić. Może być będzie na ten temat zgody.
wadza się” on z sypialni małżeńskiej i nocuje
w pokoju gościnnym. Dopiero od 1.12.2018 r.
wyprowadza się do swojego nowego miesz-
kania. Sąd może orzec rozwód najwcześniej
dnia 15.03.2019 r., jeżeli oboje małżonkowe
potwierdzą, że żyją w separacji od 15.03.2018
i że separcja miała częściowo miejsce pod jed-
nym dachem.

Nie wystarczy jednak, że małżonkowie sy- Doradztwo prawne w języku polskim i niemieckim
piają w róznych pokojach, ciągle się kłócą z uwzględnieniem niemiecko-polskich przepisów prawnych
lub w ogóle ze sobą nie rozmawiają. Ważne
jest, że żyją i gospodarzą osobno w sensie w dziedzinach:
„rozdziału od łoża i stołu”. Znaczy to, że każdy
z małżonków sam robi dla siebie zakupy,
pranie, gotowanie itp. Nie ma już miejsca na
wspólne gospodarstwo domowe i każdy pro-
wadzi swoje własne pod jednym dachem.

Małżonkowie mogą być oczywiście w sto- prawa rodzinnego i spadkowego prawa pracy
sunku do siebie uprzejmi i mogą sobie czasa- prawa karnego oraz wykroczeń prawa gospodarczego
mi pomagać. Jest to jak najbardziej wskazane
w szczególności, kiedy w mieszkaniu są prawa ruchu drogowego
jeszcze małoletnie dzieci. Generalnie nie
powinni jednak wykonywać już wspólnych Tel.: 0 89 85 63 63 55
czynności. Małżonkowie, którzy wprawdzie
sypiają w osobnych sypialniach, ale wspól- Müllerstr. 40 www.kanzlei-demacker.de
nie spożywają posiłki, wieczorem oglądają 80469 München [email protected]
razem telewizję lub wspólnie spędzają week-
endy (choćby tylko „dla dobra dzieci”), nie
żyją jeszcze w separacji w sensie prawnym.

20

Krystyna Borowska-Wünsch Członek
Izby Adwokackiej
w Warszawie
A D W O K AT i Rechtsanwaltskammer
w Monachium

prawo cywilne, w tym rodzinne, spadkowe, prawo umów, dochodzenie roszczeń prawo pracy
prawo karne wypadki drogowe obsługa podatkowa osób fizycznych i firm
możliwość reprezentowania Państwa w Niemczech jak również stałego lub sporadycznego
reprezentowania Państwa przed wszystkimi sądami i instytucjami w Polsce

Schulstr.10 (U-Bahn Rotkreuzplatz) . 80634 München
Tel. 089 13038628 . Fax 089 13038627 . Mobil 0172- 9959 216 . E-Mail: [email protected]

Kancelaria Adwokacka

Zakres możliwych porad prawnych:

Doradztwo w zakresie prawa pracy

Rejestracja działalności gospodarczej Olaf Groborz
Zakładanie spółek cywilnych oraz kapitałowych

Sprawdzanie i opracowywanie wszelkich
typów umów gospodarczych i prywatnych
Donnersbergerstraße 46, 80634 München
Dochodzenie wierzytelności pozasądowo oraz sądowo
S-Bahn Donnersbergerbrücke U1 Rotkreuzplatz
Obrona przy wykroczeniach
i w sprawach karnych
Tel.: 0 89/13 95 83 72 Fax.: 0 89/13 95 83 73 Email: [email protected]

TŁUMACZ

P R Z Y S I Ę G ŁY

języka polskiego i niemieckiego

wieloletnie doświadczenie
teksty ekonomiczne, prawnicze, urzędowe
świadectwa i inne dokumenty
uwierzytelnienia
tłumaczenia ustne

Anna Reißig

Altstadt 105, 84028 LANDSHUT
Tel./Fax: 0871 / 97 50 44 59
Mobil: 0170 / 2 44 09 69
E-Mail: [email protected]
www.polnisch-niemiecki.com

m a j / c z e r w i e c 2 0 1 9 21

MOJE MIASTO

POLONIJNA KOLACJA BIZNESOWA
TEKST: EWA WIESE FOTO: EWELINA DLUGOSZ, KATARZYNA KORNITZKY

Kobieta spełniona nie boi się przyszłości. Na pytanie, czy Polonia niemiecka jest za- Podczas spotkania można było również
To dlatego, że ufa sobie, jest ekspertem radna, Dora Fyda odpowiada bez cienia obejrzeć obrazy utalentowanej malarki
w dziedzinie odporności i ma za sobą już wątpliwości: TAK! Jako przykład podaje Urszuli Hertforth. Prelegentka Agnieszka
mnóstwo starć i potyczek, z których wy- Magdalenę Schmidt, która w zaledwie Nickel, terapeutka hipnozy, energote-
ciągnęła wiele cennych wniosków. Dzięki parę dni przygotowała pokaz mody, prezen- rapeutka, wprowadziła gości w tajniki
temu jest w stanie sprostać wszystkiemu, tując na spotkaniu stylizacje, które można muzykoterapii, na co czekało wiele osób.
co ma dopiero nadejść. obejrzeć w jej butiku – CHIARA’S BUTIQUE. Organizatorka szeregu koncertów i me-
Szwajcaria, Belgia, Holandia, Szwecja, Dla tych, którzy byli spragnieni wiedzy dytacji z użyciem gongów oraz mis ty-
Niemcy – co łączy te państwa? Kobieta biznesowej, Małgorzata Idzikowska – betańskich, a także warsztatów rozwoju
spełniona – Dora Fyda, główna organiza- Instruktorka Treningów Autogennych osobistego, medytacji i oddechu, zapre-
torka najliczniej warsztatów i kolacji biz- – przygotowała odczyt na temat blokad zentowała podczas spotkania ich działanie
nesowych dla Polonii z Niemiec i nie tylko. w biznesie i życiu, oraz tego, jak je poko- na ludzkie ciało.
chać wykorzystując metodę Access the Bars. Spotkanie wzbogacił workshop przy-
gotowany przez Sylwię Mazur – diete-
Inicjatorka, prelegentka, organizatorka projektu tyczkę i coacha „THE WORK” Byron Katie,
Światowe Imperium Kobiety Spełnionej, DORA FYDA instruktorkę, która to przekazała świetne
rady, jak odczuwać radość na co dzień.
Laureatka 2-giej edycji GWIAZDA BIZNESU 2018 Jak to robisz, że wyglądasz wspaniale,
prowadzisz swój biznes i masz czas na
5 kwietnia na kolejnych warsztatach zor- - Uwielbiam nasze spotkania – mówi Dora organizację takich spotkań? – Dora Fyda
ganizowanych przez Światowe Imperium Fyda – są zawsze pełne pozytywnych odpowiada bez wahania – Nie byłoby
Kobiety Spełnionej (ŚIKS) pod przewod- emocji, radości, serdeczności, ale też bar- to możliwe bez moich dziewczyn, bez
nictwem Dory Fydy spotkało się ponad dzo rzeczowe. Udostępniamy przestrzeń wspaniałego teamu, który zawsze mnie
stu wyjątkowych gości. Jak i ostatnim dla Polonii, która interesuje się wiedzą wspiera we wszystkich działaniach ŚIKS
razem zaproszeni prelegenci nie zawie- biznesową, ale również zabarwiamy to (Światowe Imperium Kobiety Spełnionej
dli, było merytorycznie i ciekawie. Jak muzyką i sztuką. Dlatego podczas tego – przypomina redakcja). Anja Michalik,
zaznacza Dora Fyda, spotkania są zawsze spotkania Katarzyna Kornitzky popro- Bea Klimkowska, Małgorzata Lagowska
uświetniane tylko przez ekspertów z da- wadziła karaoke, a Alicja Halter Zumbę. – kobiety, co tak jak ja chcą pomóc spotkać
nej dziedziny. się Polakom na gruncie biznesu i rozwoju.
To duża impreza – dodaje – pochłaniająca
sporo energii i czasu, który każda z nas
musi podkraść swojej rodzinie.
Na pytanie, czym nas zaskoczy następnym
razem, odpowiada – jesteśmy w trakcie
organizowania następnych warsztatów,
które odbędą się 29 czerwca, pod hasłem
„Purpurowe warsztaty kobiecości”. Będzie
to podróż w głąb siebie. Poruszane tema-
ty to: muzykoterapia, uroda i odnalezienie
energii do działania.
Po więcej informacji o następnych warsz-
tatach można dzwonić pod numer telefo-
nu: +49 170 21 51 931, lub wysłać e-mail
na adres: [email protected]

Nie taki adwokat straszny jak go malują.

Na polonijnej biznesowej kolacji nie tyl- Polonijna kolacja biznesowa zorganizowana w Monachium
ko poruszono tematy kobiece, ale tak- Czy wykład musi być nudny? Nie! Udowadnia to spotkanie, na którym prelegenci i goście w strojach
że można było zapoznać się z tematyką ludowych spędzali mile czas, ucząc się i bawiąc.
prawną. Mecenas Maciej Pazur – Polski
Adwokat Rechtsanwalt z Monachium,
w prosty i przystępny sposób wyjaśnił
szanse i zagrożenia związane z prowa-
dzeniem swojego biznesu. Nie zabrakło
również informacji, dla osób które są za-
trudnione u kogoś. Jeśli wiedza prawna
wydaje się zawiła i skomplikowana, to
właśnie podczas tego spotkania Mece-
nas Pazur udowodnił, że tak nie jest. To,
co najbardziej uderzało podczas wykła-
du, to to, że „nie taki adwokat straszny
jak go malują”.

22

NIE Ubezpieczenia Gregor Pop
PRZEGAP
SZANSY! Prywatne i państwowe ubezpieczenia Consulting
zdrowotne z tytułu niezdolności
już dziś rezerwuj miejsce do wykonywania zawodu Graf-Lehndorff-Str. 22
w najnowszym wydaniu Krankentagegeld czyli zasiłek chorobowy 81829 München
katalogu Konto inwestycyjno-oszczędnościowe
Zakładowy fundusz emerytalny 015126523172
Polskojęzyczny Prywatne OV, wypadkowe, od ochrony 015901657685
Informator Branżowy prawnej [email protected]

PL NAVIGATOR Serwis biurowy

2019/2021 Umorzenie i rozkładanie długów na raty
Formalności urzędowe (Wohngeld,
Kontakt w dziale reklamy: Kindergeld itp.)
[email protected] Korespondencje (Finanzamt, KVR itp.)
tel. 0163 / 153 00 57
Łukasz Sowada BrokerGeprüfter Versicherungsfachmann IHK
PŁACISZ RAZ -
REKLAMUJEJSZ SIĘ ubezpieczeniowy
2 LATA
PORADY
www.plnavigator.de I INFORMACJE
DOTYCZĄCE
UBEZPIECZEŃ

POLSKOJĘZYCZNY INFORMATOR BRANŻOWY / POLNISCHSPRACHIGES BRANCHENVERZEICHNIS POLSKOJĘZYCZNY INFORMATOR BRANŻOWY / POLNISCHSPRACHIGES BRANCHENVERZEICHNIS POLSKOJĘZYCZNY INFORMATOR BRANŻOWY / POLNISCHSPRACHIGES BRANCHENVERZEICHNIS Thalkirchner Str.184, 81371 München OC firm
Tel.: 089 41 41 41 351 OC prywatne
POLSKOJĘZYCZNY INFORMATOR BRANŻOWY / POLNISCHSPRACHIGES BRANCHENVERZEICHNIS komunikacyjne
Mobil: 0176 104 224 97 emerytalne
POLSKOJĘZYCZNY INFORMATOR BRANŻOWY / POLNISCHSPRACHIGES BRANCHENVERZEICHNIS Fax: 089 41 41 41 352 na życie
zdrowotne
2009/2011 2013/2015 2015/2017 [email protected] wypadkowe

WmS - Sch...ldaas OfrsigiynalsvotneGermnot Schirra 2011/2013n iFIUeIDNBOEAsZRNąPASIDOEnZCWTZaEWEmNsOtIrA. o b c e IWONA CIRILLO MANUEL GABLER 48na stronie Lidia Hellerporady w języku polskim Dingolfing 2017/2019

WIELKIE zadania Tel.: (08731) 39 57 34 Mobil: +49 178 1707576

POLSKOJĘZYCZNY INFORMATOR BRANŻOWY UBEZPIECZENIA • KREDYTY

DVeerumtsöcgheensberatung Adam Slabon + Partnerzy
Vermögensaufbau für jeden! Geschäftsstelle Dingolfing
Tel.: 08731 / 3238256
więcej na str. 52

przed nami 6. wydanie

reklama od GdbR Meisterbetrieb

na dwa lata Ostpreußenstr. 14 81927 München
Tel.: 089/69398749
MÓWIMY PO POLSKU Fax: 089/69398750
Mobil: 0163 7665261/62
E-mail: [email protected]

WYKONUJEMY USŁUGI RÓWNIEŻ NA TERENIE POLSKI

m a j / c z e r w i e c 2 0 1 9 23

J Ą K A N I EPORADNIKZDROWIE Jąkanie jest jednym z tych tematów,
którym towarzyszą rozbieżne opinie
i skrajne emocje. Na jednym biegunie –
jąkanie stanowi żelazny repertuar dowcipów,
na drugim – jest przyczyną wielu niepowodzeń,
a nawet dramatów tych, którzy na nie cierpią.
można wyleczyć! Dotegootaczajeatmosferafałszywych
przekonań, wielu mitów oraz
społecznego tabu.

Ewą GalewskąRozmowa z neurologopedą , modelu terapii integratywnej, którą po wielu
prowadzącą od ponad 20 lat terapie dla osób jąkających się, latach praktyki i doświadczeń z osobami jąka-
a także z rodzicami z Monachium leczącymi dwoje dzieci jącymi opracowałam osobiście.
w jej Klinice w Warszawie. Model ten zakłada zintegrowane, komplekso-
we i systemowe podejście do osoby jąkającej.
Pani Ewo, od ponad 20 lat zajmuje się Pani le- z osobą jąkającą się na poziomie poznawczym Oczywiście podstawowym założeniem terapii
czeniem jąkania. W powszechnej opinii uważa i emocjonalnym, zanim zacznie mówić – wtedy, jest to, aby pacjent nie jąkał się, nie myślał o ją-
się, że jąkanie jest wadą wymowy, niepłynno- kiedy planuje swoją wypowiedź. To kluczowy kaniu i nie czuł się osobą jąkającą. Stanowi to
ścią mowy lub nerwicą mowy. A w Pani opinii problem osób jąkających się; cały czas myślą, duże wyzwanie dla terapeuty, ale jest to moż-
– czym jest jąkanie? jak ominąć trudne słowa, niewygodne sytuacje, liwe. Od początku terapia daje pacjentom takie
E.G.: Podczas konsultacji, kiedy to po raz pierw- jak się nie jąkać. narzędzia, które pozwalają im mówić płynnie
szy rozmawiam z rodzicami dzieci jąkających W naszej Klinice jąkanie definiujemy jako glo- w każdej sytuacji, nawet tej najtrudniejszej.
się, najczęściej nie mówią oni wprost, że ich balne zaburzenie komunikacji, najczęściej reali- W jaki sposób nasi Czytelnicy mogą się skon-
dziecko się jąka. Większość opiekunów, nawet zuje się ono w mowie spontanicznej, towarzy- taktować z Panią?
tych, którzy towarzyszą dorosłej osobie jąkają- szy trudnym emocjom lub wtedy, kiedy dziecko E.G.: Jest ku temu dobra okazja, ponieważ na
cej podczas diagnozy, unika określenia jąkanie. jest nadmiernie pobudzone. zaproszenie rodziny objętej naszą terapią bę-
Dzieje się tak z powodu wstydu i niezrozumie- Jąkanie objawia się napięciem neuromięśnio- dziemy w Monachium. Zapraszamy na wykład
nia tego poważnego problemu. Rodzice naj- wym, niepłynnością mowy, zaburzonym odde- oraz konsultację i diagnozę neurologopedycz-
częściej zastępują słowo jąkanie kolokwialnymi chem, utratą wewnętrznej spójności wypowiedzi, ną oraz psychologiczną, która odbędzie się 30
określeniami: „Mój syn nie jąka się, on tylko tro- zaburzoną prozodią mowy (melodią), zabu- czerwca o godz. 15.00 pod adresem: Heßstr. 24,
chę się zacina, zapowietrza albo czasem się tak rzonym kontaktem wzrokowym, lękiem przed 80799 Monachium.
zahacza”. Po chwili dodają: „Ale to nie zawsze, oceną, stałą chęcią ukrywania defektu, tikami Zapisy na konsultacje: [email protected]
proszę przy nim nie mówić, że się jąka – bo on o i współruchami. Charakteryzuje się ogólną dezin- lub pod numerem +48 501 619 643 lub +89 122
tym nie wie”. Przerażeni rodzice jąkających się tegracją osobowości. Może prowadzić do zabu- 85 327 (Monachium).
dzieci uciekają w zmowę milczenia, nie rozu- rzeń obsesyjno-kompulsywnych i/lub depresji. Jeszcze w tym roku planujemy zorganizowa-
miejąc dziwnego zjawiska, które dotknęło ich Skąd się bierze jąkanie? Czy jest problemem ge- nie grupy terapeutycznej dla osób jąkających
dzieci. netycznym? w Monachium.
Rodzice obarczają się winą za wstydliwy defekt, E.G.: Dotychczas nie wykryto genu jąkania.
ponieważ przez pierwsze lata życia dziecko Nikt nie rodzi się z jąkaniem, nie zanotowano (Na zdjęciu w środku pani Ewa Galewska
mówiło płynnie. Terapeuci najczęściej bezkry- jąkającego się niemowlęcia. Jąkające się dzieci z pacjentami Kliniki)
tycznie pocieszają ich: „Proszę czekać, problem to osoby bardzo wrażliwe i inteligentne, mające
minie”, a życzliwi tłumaczą: „On z tego wyrośnie”. skłonność do jąkania, wystarczy więc „impuls”, GŁOS RODZICÓW
W takiej sytuacji nie dziwi nas, że dorosły ją- żeby je wyzwolić. Jąkanie jest umiejętnością
kający się też niechętnie rozmawia z bliskimi nabytą – trzeba się go nauczyć. Z jąkania się nie dwójki chłopców z Monachium, objętych tera-
o swoim problemie. wyrasta – każde jąkanie należy poddać kom- pią w Klinice Ewy Galewskiej
Trudno się dziwić takiej postawie, nawet na- pleksowej systematycznej terapii. Nie korzystać
ukowcy nie są zgodni co do istoty jąkania. Zjawi- z przypadkowych porad ani tzw. sposobów Skąd Państwo dowiedzieli się o Klinice?
sko jąkania nie zostało dotychczas jednoznacz- domowych (wolne mówienie, sylabizowanie, - O Klinice Leczenia Jąkania dowiedzieliśmy się z Tele-
nie zdefiniowane. Najczęściej spotykamy się rytmizowanie, poprawianie). wizji, będąc na wakacjach w Polsce. Rzuciło to nowe
z niesłuszną opinia, że jąkanie jest niepłynnością Rozumiem, że metoda, którą Pani stosuje, jest światło na problem jąkania, z którym zmagaliśmy
mowy. Istnieje również stereotypowe przekona- skuteczna; czy może Pani coś o niej powiedzieć? się już od jakiegoś czasu, a raczej zmagał się nasz syn.
nie, że dziecko jąka się od urodzenia, odziedzi- E.G.: Autorska metoda terapeutyczna stoso- W sposób szczególny przemówiło do nas zdanie wy-
czyło chorobę i musi nauczyć się z nią żyć. wana w Klinice Leczenia Jąkania opiera się na powiedziane przez Panią Ewę w programie, że„jąkanie
Istotę problemu jąkania stanowi to, co dzieje się można wyleczyć”.
Jak przebiegało leczenie Państwa dzieci?
- Leczenie zaczęło się dwutygodniowym turnusem
terapeutycznym, który ukazał nam powagę choroby
i uwidocznił całe spektrum schorzenia.
Profesjonalizm, podejście terapeutyczne i otwartość
wobec problemu jąkania naszego syna szybko zdobyły
nasze zaufanie. Podczas terapii poznaliśmy w Klinice
wiele osób wyleczonych z jąkania, co pokazało nam
efektywność tej terapii. Po jakimś czasie do terapii
włączyliśmy naszego drugiego syna, ponieważ u niego
również zdiagnozowano jąkanie. Obydwaj synowie są
obecnie na początkowym etapie terapii – nie jąkają się,
co nas bardzo cieszy.Wiemy jednak, że czeka nas jeszcze
bardzo dużo pracy w celu zautomatyzowania reguł tera-
pii, aby nasze dzieci już zawsze mówiły płynnie.Wszyst-
kim, którzy zastanawiają się nad podjęciem terapii,
polecamy Klinikę Leczenia Jąkania Pani Ewy Galewskiej,
ponieważ jest to bezpieczne i wiarygodne miejsce.

24

Po raz kolejny Grażyna Szkultecka (M.A.)
zapraszamy
dzieci Herzog-Wilhelm-Str. 21
80331 München
w wieku szkolnym na Tel: 089 / 86 36 98 32
Fax: 089 / 97 89 51 24
POLSKIE
PÓŁKOLONIE Godziny otwarcia:
wtorki 8.30 - 20.00
w Monachium środy 8.30 - 15.00
czwartki 8.30 - 20.00
OBIECUJEMY piątki 8.30 - 15.00
pierwsze soboty miesiąca
ekstra dawkę zajęć 12.00 - 17.00
naukowych oraz historii
na kolorowo Inne terminy
po telefonicznym uzgodnieniu
Termin:
Szukasz solidnej
2 – 6 września 2019 firmy transportowej?
Dobrze trafiłeś!
Więcej informacji na
Nasze usługi: Schnell & flexibel & günstig
[email protected] Przewóz rzeczy każdego rodzaju
Przeprowadzki
Ekipa Little Lab już się na Was cieszy! Meblowa taksówka ze sklepu do domu
Montaż i demontaż mebli
„Odgracanie”
Opróżnianie mieszkań

Lindenstrasse 19, 84 066 Mallersdorf-Pfaffenberg
+49 0151 66123691
+48 506 912 777
https://www.facebook.com/LksTrans/
[email protected]

m a j / c z e r w i e c 2 0 1 9 25

Dr. MU Debrecen Zsuzsanna Linde-Krakowsky

D E R M AT O L O G ALERGOLOG

Viebigplatz 4, 80686 München
tel. 089/573 356; fax 089/578 942

• Hautärztin
• Allergologie
• Venerologie
Wtorek 9.00-14.00 • Laserchirurgische Behandlung
Czwartek 9.00-14.00 • Ästetisch-kosmetische Medizin
Piątek 9.00-14.00
www.dr-linde.de
MÓWIMY PO POLSKU
(lekarz niemieckojęzyczny) D Ł U G O L E T N I E D O Ś W I A D C Z E N I E W D E R M A T O L O G I I

Dr. med. Małgorzata Ritter

Specjalistka Medycyny Ogólnej Lekarz domowy i rodzinny Medycyna Estetyczna

82178 Puchheim badania zdrowotne, przedoperacyjne, Labor,
Adenauerstr. 6 EKG, Holter, Sonografia, Spirografia
badania okresowe kobiet , mężczyzn i młodzieży
Tel. 089/ 80 43 50 terapia zmarszczek : kwas hialuronowy, botulina
Fax 089/ 89 02 09 17 mezoterapia: wypadanie włosów, bóle stawów
www.arztpraxis-ritter.de
GODZINY PRZYJĘĆ:

pn. - pt. 9.00 – 12.00 oraz pn., wt., czw., 16.00 – 18.00

Wir bWehir abenhdanedlenlnaallllee TTypyepnen HeilpraktikerinSBerg am LaimS2 Dr. med. de
S6
Baumkirchner Str. A. Gremm
PsychotherapieEMBHeDrigpR-an-TmTroa-rLmtaaeiu1mr9am-Sptra.iatheKfriaünperizejoKlougniasttRheerikaipie
Ortodoncja Kieferortho
STANKOWSKI MartaJUoseWphAsbTGuiregAsrtkr.oNmOmUWuYnKUriekA2ilaleDtrsitoRr.nE S ! ! !
Dr.mDerd. .mdeedn.tdAegnntieAs.zGkareGmrmeminmgeinrger Berg-am-La
81673 Mün
St.-Veit-Straße 11, 81673 FMaücnhczhaehnnärztin für KiefeTreol.r0t8h9o/4p3ä1d0ie93 30, Fax 089/43 10 93 32 T 089.43 1
F 089.43 10

Riem-Arcaden, Werner Eckert Str. 10, 81829 München Tel. 089/43 57 07 57 Arndtstr. 12, 8Jo0se4p6hs9buMrg ünchen info@dr-gre
Tel.: 089/24405818 www.dr-gre
Poing, Alte Gruber Str. 6 Tel. 08121/9 95 90 55

[email protected] www.dr-gremminger.de Mobil: 0177/4904328

Zostań członkiem DAK-Gesundheit - ustawowej kasy chorych w Niemczech

Jesteśmy jedną z największych kas chorych w Niemczech. Zaufało nam ok. 6 milionów osób i jesteśmy z tego dumni!

Oferujemy obowiązkowe ubezpieczenia zdrowotne dla:

Pracowników zatrudnionych na umowę o pracę w Niemczech

Osób na własnej działaności w Niemczech (Gewerbe)

Członków rodzin ubezpieczonych (Familienversicherung)

Studentów, uczniów (Azubi) Joanna Gos (Bezirksleiterin)

Jesteśmy do Państwa dyspozycji przez 24 h na dobę 365 dni w roku. Rosenheimer Str. 145 i. 81671 München
W razie choroby oferujemy Państwu infolinię w języku polskim: 0049/ 40 325-325-542 Mobil: 0049/ 151 533-18-616
Telefon: 0049 89/ 1588155-2139
Zapraszamy do odwiedzenia naszej strony po polsku www.dak.de/polska. Posiadamy formularze w języku polskim.
Zapraszam do kontaktu również firmy, m.in. agencje pracy, które chcą ubezpieczyć swoich pracowników z Polski! E-Mail: [email protected]
Chcesz się ubezpieczyć lub zmienić dotychczasowa kasę chorych, zadzwoń!

26

PORADNIK ZDROWIE

Jeżeli nie wiesz,
dokąd chcesz iść, nie ma znaczenia,
którą drogą pójdziesz…

– Lewis Carroll

ŚCIEŻKI ROZWOJU

Monika
Młodzianowska

PSYCHOLOG

Rodzice,TERAPEUTKA
ent. Rozwój człowieka to przygoda, której jesteście ważni
bohaterem jest on sam. Przygoda, któ-
minger ra rozgrywa się w określonych warun-
kach. W procesie rozwoju człowiek najpierw
opädin

jako dziecko, potem nastolatek, w końcu Rodzicielstwo to niekończące się serie paradoksalnie nie od pracy z pociechą,
dorosły coraz lepiej opanowuje struktury, wydarzeń, konfliktów, czasowych kryzy- lecz od pracy dorosłego nad sobą samym.
aim-Str. 14d7zięki którym odbywa się komunikacja mię- sów, które wymagają określonej reakcji. Pracując z rodzicami, widzę te „dziury”,
nchen dzy nim a szeroko rozumianym otoczeniem. Reakcje te niosą za sobą konsekwencje, jakie w sobie noszą. Braki, które powsta-
Rodzice, nauczyciele są początkiem całego które mają wpływ na osobowość dziec- ły bardzo często właśnie w dzieciństwie.
10 93 30 rozwoju. ka oraz jego szacunek do samych siebie Zrozumienie własnych braków i potrzeb
i innych ludzi. Często przyczyna trudności powoduje często, że zdajemy sobie spra-
0 93 32 w relacji rodzic – dziecko leży w jakości ko- wę z tego, co możemy i powinniśmy dać
munikacji. Wychowanie działa, kiedy daje własnemu dziecku, aby stało się szczęśliwą
emminger.Ddzeieci, które już się urodziły, oraz te, które się człowiekowi możliwość odczuwania osobą, zdolną do tego, by żyć pełnią życia.
emminger.dureodzą się w przyszłości, staną się dorosły- własnej wartości, miłości do siebie; kiedy Wychowanie dzieci, nawiązywanie z nimi
staje się on asertywny, zdolny do poruszania bliskich relacji opiera się zasadniczo na
mi odpowiedzialnymi za różne dziedziny się ku temu, co kocha. Edukować, z łaciny właściwościach regulacyjnych: umiejętno-
życia. Będą zajmować się edukacją, prze- ex-ducere, znaczy „wyciągać coś z kogoś”. ści słuchania, zauważania, kształtowania
mysłem, kulturą, polityką, nauką. Będą też zachowania oraz sposobu przekazywania
wsparciem dla nas na starość. Jakimi będą Rodzice często martwią się, że ich dziecko uczuć i myśli za pomocą słów.
osobami w wieku dorosłym? Czy będą nie wierzy w siebie i to przekłada się na re-
otwarte na potrzeby drugiego człowieka? lacje z rówieśnikami. Należy jednak pamię- Na koniec zacytuję słowa Abrahama Maslo-
Czy będą posiadały umiejętności dzielenia tać, że aby dziecko czuło się wartościowe wa „Ludzie powinni wyraźnie zdawać sobie
się swoimi talentami? Czy będą potrafiły to właśnie rodzice i najbliższe osoby, mu- sprawę z tego, że za każdym razem, kiedy
budować bliskie relacje? Czy będą podej- szą mu to okazać. Dziecko czerpie swoją komuś grożą, upokarzają go lub ranią, kiedy
mować odpowiedzialne decyzje? I w koń- wiarę we własne siły i moc sprawczą od odrzucają inną istotę ludzką, stają się siłami
cu, czy będą zwyczajnie szczęśliwe? najbliższych. Stąd tak ważne jest stworze- psychopatologii, nawet jeśli są to słabe od-
nie relacji, w których dzieci czują oparcie działywania. Powinni także uznać, że każ-
Każdy z nas rodzi się z określonym poten- w rodzicach, ich zaufanie i uwagę dla jego dy człowiek, który jest uprzejmy, pomocny
cjałem, talentami i osobowością. Ale by potrzeb. i uczciwy, demokratyczny w psychologicz-
pozwolić dziecku rozwinąć w nim to, co naj- Ale rodzice kiedyś też byli dziećmi i często nym znaczeniu tego słowa, czuły i serdecz-
lepsze, by prawidłowo wesprzeć je w roz- sami nie dostali dobrych wzorców. Praca ny, jest czynnikiem psychoterapeutycznym,
woju, niezbędni są świadomi rodzice, a tak- nad relacją z dzieckiem zaczyna się więc choćby działał z niewielką siłą.”
że nauczyciele. To oni pomagają dzieciom
stać się dojrzałymi, zdolnymi do empatii
i zaangażowania dorosłymi.

m a j / c z e r w i e c 2 0 1 9 27

PORADNIK COŚ NA ZĄB

Ewa Duszkiewicz

autorka bloga
www.jedzzapetytem.pl,

o sobie:

Przyjechałam do Monachium
dwa lata po studiach.
Miał być rok,

a tu 10 właśnie minęło.
Lubię Bawarię, nawet bardzo ją lubię.
Dobrze się tu czuję, więc sobie tu żyję.
Ale kocham też moją Warmię i Mazury,

z których pochodzę.
Mimo że tu żyję, to Polka ze mnie
z krwi i kości. Lubię nasze polskie trady-

cje i staram się je pielęgnować.
Jeśli chodzi o moje preferencje
kulinarne, to zdecydowanie wygrywa

kuchnia śródziemnomorska,
ale na mielonego z buraczkami
mojej Mamy zawsze mam ochotę.
A tak właściwie, to w moim jadłospisie

znajduje się wszystko,
na co mam ochotę.

Maj i czerwiec na talerzu
Właśnie zaczyna się najsmaczniejsza pora roku, przełom wiosny i lata. Wszystko obu- Zanim będzie można zjeść powyższe, w maju
dziło się już do życia, a ziemia zaczyna obdarzać nas swymi plonami. Korzystajmy więc istnieje możliwość delektowania się rzod-
z dobrodziejstw natury tej pory roku. Zauważmy, że największy apetyt na poszczegól- kiewką, różnego rodzaju sałatami, młodymi
ne warzywa czy owoce mamy wtedy, gdy rozpoczyna się ich pora. W sezonie smakują ziemniakami, grochem czy kalarepą.
po prostu najlepiej! Z kolei w czerwcu pojawią się warzywa, któ-
rych w maju jeszcze nie można było zjeść.
Dostosowując swoje menu do pór roku SZPINAK – tak nielubiany przez dzieci, chroni Proponuję delektować się botwiną w chłodni-
można urozmaicić codzienne menu, przed miażdżycą i ma właściwości antynowo- ku, kalafiorem, np. pieczonym. Kalafior może
zaszaleć w kuchni, wprowadzając tworowe. Liście zawierają beta-karoten, lute- stanowić doskonałą alternatywę dla purée
różnorodne smaki, zaoszczędzić sporo pie- inę i witaminę C, kwas foliowy, żelazo i potas. ziemniaczanego.
niędzy, a dodatkowo jest to też zdrowsze Ze świeżego szpinaku robi zrobić sałatkę lub
dla naszego organizmu. Trzeba przyznać, udusić na patelni. Jest doskonałym nadzie- Młode ZIEMNIAKI
że coraz bardziej popularne jest korzystanie niem do naleśników i tortilli.
z sezonowego kalendarza warzyw i owoców. BÓB – istna skarbnica białka. Zawiera pokła- z fenkułem i cytryną
Warzywa sezonowe i lokalne są wspaniałe dy kwasu foliowego, potasu, witaminy C oraz
pod każdym względem. Mają więcej skład- niacyny. Po bób powinny sięgać kobiety stara- Składniki (na 2–3 osoby):
ników odżywczych, są świeższe niż te wyho- jące się o dziecko, ludzie z anemią oraz osoby 500 g młodych ziemniaków, 1 fenkuł, sok z 1 cytryny,
dowane poza sezonem czy transportowane mające problemy z ciśnieniem. Z bobu robi ok. 6 łyżek oliwy z oliwek, ząbek czosnku wyciśnięty
z najdalszych zakątków świata. Nie są naszpi- się sałatki. Doskonałym pomysłem jest zro- przez praskę, sól morska i pieprz do smaku.
kowane chemią, która pozwala im na długie bienie bobu z jajkiem sadzonym, serwowa- Ziemniaki myjemy i gotujemy w łupinkach (ja mu-
leżakowanie w supermarkecie. Spożywanie nego z młodymi ziemniakami. Z bobu można siałam obrać po ugotowaniu). Koper włoski myjemy,
produktów sezonowych jest jednoznaczne przygotować placuszki będące alternatywą przekrajamy na pół i kroimy w piórka. Oliwę, cytrynę,
z jedzeniem smaczniej i zdrowiej. dla placków ziemniaczanych, zapiekankę czy czosnek, sól i pieprz mieszamy. Ziemniaki po ugoto-
pastę na kanapki. waniu odcedzamy i kroimy w talarki bądź łódeczki,
Co jeść w maju i czerwcu? mieszamy z fenkułem i dresingiem. Można dodać
MŁODA KAPUSTA – nie wymaga długotrwałej musztardę.
SZPARAGI – niskokaloryczne i lekkostrawne. obróbki termicznej i jest delikatna w smaku.
Przeciwdziałają tworzeniu się nowotworów, Mimo że uchodzi za ciężkostrawną, ma zba-
wspierają prawidłowy rozwój płodu i są jed- wienne działanie na jelita i żołądek, szczególnie
nym z najlepszych afrodyzjaków. Twarde jeśli jest spożywana w postaci świeżego soku.
końce można wykorzystać do ugotowania Jest źródłem witaminy A, E, B, fosforu, żelaza,
wywaru na zupę szparagową. Pozostałe czę- wapnia oraz magnezu. Niewielu wie, że surowa
ści gotuje się na parze lub w wodzie albo się kapusta pobudza umysł. Wśród potraw z kapu-
zapieka. Szparagi można dodać do tarty, pizzy sty królują gołąbki, bigos i zupa. Można ją rów-
lub sałatki. nież dodać do koktajli, surówek i sałatek.

28

A co na majowy i czerwcowy deser? Zahnarztpraxis Pracujemy też w soboty
Müllerstraße tel. 089 260 95 41
Maj jest raczej jeszcze „skąpy” w owoce, pod-
czas gdy czerwiec przynosi ich różnorodność, Müllerstraße 27, 80469 München
taką jak:
TRUSKAWKI – chyba nikogo nie trzeba prze- Zahnärztin Halyna Unihovska
konywać, że smakują wybornie jedzone na www.zahnarztpraxis-muellerstrasse.de
surowo lub jako dodatek do ciast, kompotów,
konfitur itp.
RABARBAR – świetnie sprawdza się jako do-
datek do ciast.
PORZECZKI – idealne do konfitur, soków,
kompotów.
CZEREŚNIE – wykorzystywane do dżemów,
kompotów, konfitur, a także nalewek. Jednak
najlepiej smakują na surowo.
AGREST – do wszelkiego rodzaju tart. Któż
nie pamięta tych krzaków u babci?

CIASTO

bez pieczenia z truskawkami
i rabarbarem

Składniki na formę o średnicy 26 cm: Lekarz Stomatolog Marktplatz 7, 85375 Neufahrn
200 g rozkruszonych ciasteczek amarettini, 100 g Specjalista Implantolog Tel. 08165-4866, Fax 08165-708676
rozpuszczonego masła, skórka i sok z 1 cytryny, 500 g
rabarbaru, 500 g truskawek, 400 g twarożku peł- Zakres leczenia: [email protected]
notłustego, 300 g jogurtu naturalnego, 80 g cukru, leczenie dzieci i dorosłych, www.zahnarztpraxis-kozlowski.de
5 płatków żelatyny, 1 opakowanie galaretki przygo- profilaktyka,
towanej wg. przepisu na opakowaniu. wypełnienia światłoutwardzalne i porcelanowe, Gabinet mieści się w centrum Neufahrn
Ciasteczka wymieszać z rozpuszczonym masłem i ugnieść leczenie kanałowe, na północ od Monachium, samochodem A9
na płasko w formie wyłożonej papierem do pieczenia. korony, mosty i protezy,
Dobrze schłodzić. Rabarbar i truskawki umyć, osuszyć system CEREC , - kierunek Norymberga - zjazd Eching, Neufahrn, S-Bahn S1
i pokroić w mniejsze kawałki. Rabarbar dusić do mięk- implanty, GODZINY OTWARCIA:
kości w gotującej się wodzie z 4 łyżkami soku z cytryny. leczenie paradontozy,
Odcedzić i ostudzić, dodać truskawki. szyny zgryzowe, pon.: 09:00 – 13:00 14:00 – 18:00
Twarożek, jogurt, skórkę z cytryny, pozostały sok i cukier zabiegi kosmetyczne (np. wybielanie, licówki). wt.: 8:30 – 19:00
wymieszać. Żelatynę namoczyć, odcisnąć i podgrzać aż się śr.: 08:30 – 13:00 14:00 – 18:00
rozpuści. Następnie połączyć ją z trzema łyżkami kremu Skorzystaj z naszych nowoczesnych pomieszczeń
i dodać do pozostałej masy. Powstały krem umieścić na czw.: 09:00 – 13:00 14:00 – 18:00
spodzie ciasteczkowym. Następnie położyć owoce i zalać pt.: 08:30 – 13:00
galaretką. Ciasto chłodzić minimum 6 godzin.
m a j / c z e r w i e c 2 0 1 9 29
dr. medycyny dentystycznej

Amalienstr. 60

(przy Uniwersytecie)

80799 München

Tel.: 089/39 37 20
Mobil: 0162/6917988

OrSlalniwdoaK Ą C I K P I Ę K N O Ś C I Mistrz grzebienia i makijażu radzi
www.orlandowho.com

Skóra Obecna dermatologia i kosmetyka oferu- młody wygląd i gładkość. Skóra staje się na-
– wiosenne porządki ją wiele kuracji mechanicznych, które po- pięta, a efekt utrzymuje się do pięciu mie-
prawiają urodę i odmładzają skórę, gdyż sięcy.
Po zimie nasza skóra docierają do skóry właściwej. Do nich nale- Wszystkim tym zabiegom powinno towa-
jest zmęczona i spragniona słońca, żą między innymi: rzyszyć odpowiednie odżywianie, picie du-
w szczególności witaminy D żej ilości wody, ograniczanie stresu i duża
Lifting termiczny – emitowane przez dawka codziennego uśmiechu, który jest
Obecnie mamy do wyboru wiele zabiegów naturalną gimnastyką twarzy.
kosmetycznych, które odmładzają skórę specjalną głowicę promieniowanie pod- Doskonała metodą ujędrniania skóry twa-
i pomagają w jej regeneracji. Nie wolno czerwone rozgrzewa głębokie warstwy skó- rzy jest jej masaż. Nie bójmy się spędzić
zapominać, że już po ukończeniu 25 lat ry nawet do 60°C; temperatura sprawia, że kilku minut przed lustrem i własnymi ręka-
należy co pół roku używać kremów uję- włókna kolagenu kurczą się i mocniej utrzy- mi pomasować twarz, zaczynając od czoła,
drniających albo serum, a po czterdziest- mują skórę. Zabieg jest bezbolesny i nawet przez okolice oczu, nos, okolice ust i same
ce powinno to stać się codzienną rutyną. po jednym seansie widać efekty. usta, a także szyję. Czynimy to ruchami
Nigdy jednak nie jest za późno, aby zacząć okrężnymi, naprzemiennie – z prawa na
dbać o jędrność skóry. Należy przy tym być Laser frakcyjny – strumień laserowe- lewo i odwrotnie.
cierpliwym i nie zniechęcać się, gdyż efek- Codzienny masaż twarzy nie tylko pomaga
ty stosowania kremów są widoczne dopie- go światła powoduje dużo maleńkich na- w odprężeniu i ukrwieniu twarzy, ale rów-
ro po około miesiącu. kłuć, w ten sposób pomaga skórze wydalić nież pozwala na… bliższe poznanie same-
Polecam kremy z zawartością białka serwatki substancje toksyczne z głębszej warstwy go siebie. Takie codzienne pielęgnacyjne
i te z sojowymi proteinami, gdyż są one naj- skóry, co powoduje jej młodszy wygląd. powitanie może być przecież pięknym po-
lepsze do wzmocnienia„rusztowania”twarzy. Pobudzony do szybszej regeneracji kola- czątkiem każdego dnia.
Kolejnym ważnym składnikiem, który zawie- gen sprawia, że skóra staje się widocznie Śmiejcie się i radujcie słońcem, które jest
rają dobre kremy, jest substancja odżywcza jędrniejsza. Niestety, zabieg nie jest zbyt wielkim dostawcą witamin dla naszej skóry.
królowej pszczół, tak zwane mleko pszczele. przyjemny, odczuwa się bowiem ukłucia. Dbajmy też o nasze samopoczucie. Jeżeli
Kremy takie skutecznie pobudzają enzym Twarz przez kilka dni po zabiegu może być my się dobrze czujemy, również nasza skóra
odpowiedzialny za regenerację uszkodzeń lekko napuchnięta i zaczerwieniona. Za to wygląda wspaniale.
z upływem czasu powstających na skórze. przez pół roku, czasem nawet do roku, skó-
ra będzie wyglądać młodziej, będzie napię- Wasz Orlando Sliwa
ta i gładka. Aby otrzymać długotrwały efekt, Zapraszam do salonu: makeupbox.de
kurację tę dobrze jest powtórzyć trzy razy –
jeden zabieg co cztery tygodnie.

Zastrzyk tak zwanego „filera” natychmiast
wygładza skórę. Niestety, w przeciwień-
stwie do poprzednich kuracji, nie naprawia
on skóry, ale za to daje jej natychmiastowy

30

Polskie programy bez umowy i abonamentu Dermatologia i medycyna
estetyczna
Sprzedaż i montaż!!!
Prywatna przychodnia dermatologiczna
zestawów satelitarnych i medycyny estetycznej

MASZ PROBLEM Z ODBIOREM Klasyczna dermatologia
Dermatochirurgia
DZWOŃ!!! Ostrzykiwanie zmarszczek
Korekta ust i nosa
ponad 40 kanałów w tym 15 Korekta brody bez operacji
w jakości HD Diagnostyka znamion

SPRAWDŹ OFERTĘ! Privatpraxis für Dermatologie und Venerologie
80339 München-City, Theresienhöhe 3 Blumenstrasse 1
80331 Monachium | Niemcy
Wejście: Schwanthaler Str.110 Zapraszamy do kontaktu: 089 215 42 854
lub online www.skinforever.de
Kom.: 0179/4316130 po polsku
Lek. med. Marta Maria Berger
KING Specjalista dermatolog i wenerolog, specjalista medycyny estetycznej

imprezy okolicznościowe od 15€ od 13€
wesela od 35€ od 19€
urodziny od 25€
eventy....
Żaneta, Renata, Maja, Dawid, Eugeniusz
Dariusz Król Zapraszają: pn-pt 9-19, sob 9-15

+49 01794393720 MASZ PROBLEM Z ALKOHOLEM
[email protected] Przyjdź do nas, możemy Ci pomóc
0151 454 955 514 czynny codziennie 18.00–20.00
mobile DJ mobile DJ mobile DJ
Możliwość kontaktu WhatsApp
Nauka jazdy
www.aa24.pl [email protected]
Perlacherstr. 67
81539 München m a j / c z e r w i e c 2 0 1 9 31

Giesing

PKW-LKW-KRAD

FAHRSCHULE BATYRA

tel.: 089 69 77 73 74
Mobil: 0176 210 412 79
www.fahrschule-batyra.de

prawo jazdy również w j. polskim w kategoriach:

B - BE - C1 - C1E - C - CE

PORADNIK OLIMPIJCZYK RADZI

JAKUB MALCZEWSKI –

Olimpijczyk (1992 r., Albertville) oraz
trener bawarskiej kadry regionalnej
w narciarstwie alpejskim zdradza tajniki
sztuki trenerskiej.

Dobrze Olimpijczyk – Albertville, Francja, 1992
28-krotny Medalista Mistrzostw Polski w narciarstwie
dopasowane buty alpejskim (1989–1999)
Uczestnik Mistrzostw Świata Juniorów i Seniorów
oraz Pucharu Świata i Europy
Trener klasy pierwszej narciarstwa alpejskiego
Trener polskiej kadry narodowej w narciarstwie
alpejskim (1999–2006)
Trener regionalnej kadry w narciarstwie alpejskim
Bawarskiego Związku Narciarskiego (od 2012)
Serwisant technicznyVOLA SKIVAX

uczynią z Ciebie lepszego narciarza modeli. Tak, dokładnie tak! Może nie wie-
cie, ale każda firma narciarska ma swoje od-
Niekończące się próby przymierzania, niespójne tabele rozmiarów i czasochłonne lewy stopy do produkcji skorup i, niestety,
dobieranie kolejnych modeli. Ten długi proces, który każdy z nas już nie raz przerabiał różnią się one od siebie.
w sklepie, możemy teraz znacznie skrócić i uprzyjemnić dzięki najnowszej aplikacji Tak więc aplikacja ta zapewnia nam szereg
do pomiaru stopy Scan-Fit. Co to takiego? przydatnych informacji na temat naszej
stopy: jej długości, szerokości czy rodzaju
To aplikacja na telefon, którą każdy z nas może porównać ją z bankiem danych pro- podbicia. Wyjaśnia ona także często my-
może sobie pobrać i w domu (na wygod- duktów marki Fischer i dobrać odpowied- lący system Mondopoint. I jeszcze jedno,
nej sofie) dokonać prawidłowego i rzeczy- ni model butów narciarskich i biegowych. o ile sam dobór modelu jest ograniczony
wistego pomiaru swojej stopy. Tak więc Nie chodzimy więc już i nie przebieramy do Fischera, to parametry stopy określane
dzięki skanowi 3D naszej stopy, aplikacja na półkach wśród dziesiątek wystawionych przez aplikację pozostaną zawsze aktualne.
Tak więc już sami, wzorując się na opisach
innych firm (dostępnych np. w katalogach),
możemy z łatwością dobrać prawidłowy
rozmiar buta odpowiadający kształtowi na-
szej stopy. Buty narciarskie są szczególnie
trudne do dopasowania, bo podczas jazdy
ważną rolę odgrywa, nie tylko długość sto-
py, ale i jej objętość! I pamiętajmy o bardzo
ważnej rzeczy, skanujemy obie stopy i to
nie ze względu na to, czy jesteśmy prawo-,
czy lewonożni, ale dlatego, że każdy z nas
ma dwie inne stopy :) Teraz to do nas należy
decyzja, do której stopy będziemy dobierać
buty. W tym przypadku polecam dobór „na
mniejszą stopę”, gdyż możemy wydłużyć
skorupę, ale nie da się jej skrócić! Pamię-
tajmy również o zakupie specjalnej wkładki
pod stopę (oryginalną od razu wyrzucamy!)
Taka spersonalizowana wkładka (wymode-
lowana z odcisku naszej stopy) podniesie
jeszcze bardziej komfort naszej jazdy.

WIĘCEJ INFORMACJI NA NASZYM FACEBOOKU REMIUM IPTV Scan-Fit ułatwi nam również dobór bu-
tów do biegania, a personalizacja wkładki
podniesie komfort i uczyni nasze stawy
i mięśnie sprawniejszymi do uprawiania
sportów letnich. Szczególnie polecam ta-
kie wkładki przy bieganiu po twardych
nawierzchniach, kiedy stopa potrzebuje
odpowiedniej amortyzacji.

32

EKSPRESOWE BUSY Warszawa, Łódz i okolice

OD DRZWI DO DRZWI & BEZ PRZESIADEK wyjazdy z Warszawy: pn. i czw. - 8.00
wyjazdy z Monachium: wt. i pt. - 18.00
PL +48 602702885 PL + 49 15732032357
rejon Monachium
w w w. d o c e l u . c o m . p l AUGSBURG, REGENSBURG,
NORYMBERGA, DINGOLFING

SV Polonia München e.V
Max-Reinhardt-Weg 28, 81739 München

ZAPROSZENIE DO WSPÓŁPRACY

W dniu 02.06.2019 klub sportowy SV Polonia Monachium
organizuje na swoim obiekcie
FESTYN POLONIJNY
połączony z Dniem Dziecka.

Wszystkie firmy, które chcą wystawić się ze swoimi produktami
lub usługami i zaprezentować rodakom mieszkającym w Monachium,

zapraszamy do wspópracy.

Ilość miejsc jest ograniczona. Zgłoszenia przyjmujemy do 30.04.2019

KO N TA K T:
Dariusz Figura: [email protected] 0172 85 06 446
Tomasz Janowski: [email protected] 0176 277 59 526

POLECAMY NASZE STRONY INTERNETOWE:

SV Polonia Monachium

http://www.svpoloniamuenchen.de
Oficjalna strona zawierająca wszelkie informacje o strukturze i działalności Klubu.

Facebook

https://www.facebook.com/SV-Polonia-Monachium-eV-klub-piłkarski-159683097407689/.
Aktualne sprawozdania z rozegranaych meczów oraz indywidualna prezentacja naszych zawodników wraz z wywiadami.

Bayerische Fussball Verband

http://bfv.de/begegnungen.verein.do?id=012CF1I8I0000000VV0AG80NVVIFERBV&staffel=023T294BDK00004OVS54898DVST4N-
HAM-G albo tez http://bfv.de i w okienku„Ergebnisse”wpisac„SV Polonia”

Oficjalna strona Bawarskiego Związku Piłki Nożnej, na której są przedstawione składy drużyn, wyniki meczów oraz ich przebieg.

UWAGA!

Jeśli będą wolne miejsca, będzie możliwość zgłoszenia uczestnictwa w festynie po 30 kwietnia.
W celu uzyskania informacji prosimy dzwonić na podane numery telefonów.

m a j / c z e r w i e c 2 0 1 9 33

AKTUALNOŚCI PODRÓŻE

W dawnej stolicy kilometrach ulicami Sankt Petersburga decydu-
ję się na wycieczkę „Nocznyj Pieterburg”, czyli
CARSKIEJ ROSJI najkrócej „Sankt Petersburg nocą”. Po długim
targowaniu się (ceny dla Rosjan i cudzoziemców
O Sankt Petersburgu mówi się, że jest Wenecją wschodu – z jego urodą, różnią się ogromnie) i zapewnieniom, że jestem
pałacami i kanałami. Osobiście widziałem wiele miejsc, ale chyba żadne „iz Polszy”, za niecałe 10 € autobusem ruszam
do tej pory nie wywarło na mnie takiego wrażenia jak rosyjski Sankt na nocną wycieczkę, która okazała się wspania-
Petersburg. Miasto naprawdę niezwykłe. Ciekawe i piękne. Zbudowane łym pomysłem. Jeszcze raz okazja zobaczenia,
z wielkim rozmachem, pełne uroczych kamienic, kanałów, mostów i kościołów. to co najciekawsze w Sankt Petersburgu, spoj-
W dwudziestym wieku miasto przeżyło trzy zmiany nazwy, dokładnie tyle rzenia na Morze Bałtyckie nad Zatoką Fińską,
samo rewolucji i do tego 900-dniową blokadę w czasie II wojny światowej. a pomiędzy 2.00 a 3.00 w nocy obserwacja
podnoszenia mostów na Newie, dzięki czemu
Sankt Petersburg to miasto zbu- carskiej Rosji. Na zwiedzenie jednak muzeum odbywa się żegluga na rzece. Widok napraw-
nie wystarczy nam nawet jeden cały dzień. dę imponujący, kiedy widzi się wręcz „stojące”
dowane na wodzie. Zabudowa, podobnie jak Warto jednak choć na chwilę stanąć przed ob- olbrzymie mosty, którymi w ciągu dnia prze-
Wenecji czy też Amsterdamu, skupia się nad razami Leonarda da Vinci, Rembrandta, Michała jeżdża mnóstwo samochodów, tramwajów
brzegami kanałów i rzek. To właśnie niezli- Anioła czy Picassa. Zachwycają nie tylko liczne i trolejbusów. Dobrze, że byliśmy po właściwej
czone kanały oraz rzeka Newa tworzą niepo- zbiory, ale również pełen przepychu i bogac- stronie rzeki, bo w przeciwnym razie musieli-
wtarzalną atmosferę miasta. Długie i szerokie twa wnętrze pałacu. Plac Pałacowy pomiędzy byśmy czekać do rana. Jedną z wielu atrakcji
ulice, ogromne i liczne pałace i parki, domy Ermitażem a znajdującym się naprzeciwko bu- Sankt Petersburga są tzw. białe noce, trwające
tworzone przez najwybitniejszych architektów dynkiem Sztabu Generalnego zaskakuje swoją od końca maja do końca lipca. To okazja do
Europy Zachodniej i Rosji. Zwiedzanie Sankt rozległością. To miejsce, gdzie znajdzie się chy- zwiedzania miasta przez całą dobę. Do hotelu
Petersburga to prawdziwe odkrycie. Najlepiej ba każdy turysta zwiedzający Sankt Petersburg. docieram pierwszym metrem, które zaczyna
pieszo. Zdecydowanie najsłynniejszą ulicą mia- Stąd wzdłuż wybrzeża Newy docieram pod kursować o 5.00 rano. Po krótkim śnie i bardzo
sta, a może i całej Rosji, jest Newski Prospekt. pomnik cara Piotra Wielkiego, założyciela mia- późnym śniadaniu decyduję się na wycieczkę
To właśnie tutaj zaczynam mój spacer po sta, zwany Jeźdźcem Miedzianym. Tuż za nim do Peterhofu, jednej z letnich rezydencji Piotra I,
mieście. Wzdłuż ciągnącej się prawie przez podziwiam górującą nad miastem widoczną wielkiego pałacu z ogrodami, wzorowanym na
4,5 kilometry arterii znajdują się ekskluzywne złotą kopułę soboru świętego Izaaka. To jed- francuskim Wersalu. Położony tuż nad samym
sklepy najsławniejszych projektantów mody, na z największych budowli sakralnych w całej morzem, nad Zatoką Fińską zachwyca bogac-
5-gwiazdkowe hotele, liczne puby i restauracje. Europie. Nim wejdziemy do środka, warto wy- twem i przepychem, a największe wrażenie ro-
To, co rzuca się w oczy, to widoczna ogromna brać się na taras widokowy złotej kopuły, skąd bią niezliczone ilości kaskad i fontann. W drogę
różnica w statusie majątkowym Rosjan – ludzi roztacza się wspaniała panorama na całe mia- powrotną do miasta wybieram się wodolotem,
wręcz nieprzyzwoicie bogatych i ludzi żyjących sto, z widocznymi kanałami i rzekami. Wracam który dopływa pod sam Pałac Zimowy.
w skrajnej biedzie. Ulubione samochody bo- na drugą stronę Newy. Zbudowana na Wyspie Mit „taniej Rosji” to już przeszłość. Jak mówią
gatych Rosjan to najnowsze i najdroższe BMW Zajęczej Twierdza Pietropawłowska miała od- spotkani Rosjanie, to, co się tu zmienia najszyb-
i Mercedesy, koniecznie czarne lub srebrne, grywać rolę fortecy uniemożliwiającej zdoby- ciej, to właśnie ceny. Obecnie w Rosji można
a tuż obok nich jeżdżące stare i skorodowa- cie miasta. To tutaj znajduje się Katedra Piotra kupić wszystko. W sklepach drożyzna. Najtań-
ne Łady i GAZ-y. Zaskakują również Rosjanki. i Pawła z charakterystyczną strzelistą iglicą. Stąd sza jest jeszcze komunikacja miejska; metro,
I to nie tylko swoją niespotykaną urodą, ale w niecałe pięć minut znajdziemy się na pokła- trolejbusy, tramwaje. Ceny ogólnie wysokie,
także swoim doskonałym ubiorem. W bardziej dzie krążownika „Aurora” – symbolu rewolucji wyższe niż w Polsce. Drogo jest też w barach
uczęszczanych miejscach w Sankt Petersburgu październikowej. Wracam jednym z licznych i restauracjach, choć czasem też jest i odwrotnie
można wypatrzyć kobiety ubrane w najnowsze mostów na drugą stronę Newy, w kierunku – można zjeść zaskakująco tanio. Zależy gdzie
kreacje projektantów mody, a liczne nad Newą Pól Marsowych, skąd wyłania się fascynujący i co. Wybór jest zazwyczaj kiepski, sposób po-
luksusowe butiki nie cierpią z powodu niskich widok cerkwi Zbawiciela na Krwi. To zdecydo- dania też nie zawsze zachęcający do jedzenia.
obrotów. Główna ulica, Newski Prospekt to wanie jedna z najbardziej kolorowych świątyń Ale równocześnie nie brak i knajpek na bardzo
swoisty „wybieg”, na którym można podziwiać Sankt Petersburga. U jej stóp, obok licznych wysokim poziomie. W hotelach, muzeach –
aktualne trendy w modzie. Ale byłem również handlarzy pamiątek, fotografują się… tam- specjalne stawki dla cudzoziemców. Jednak to,
w sklepach poza centrum, które przypomi- tejsi nowożeńcy, których nietrudno spotkać ile zapłacimy, zależeć będzie w dużej mierze od
nały mi polskie sklepy z lat osiemdziesiątych. w mieście. Widać ich wszędzie – czy to przed naszej zaradności, umiejętności nawiązywania
Ale wróćmy jednak do atrakcji turystycznych pałacami, czy też brzegami Newy. Aby choć kontaktów i oczywiście znajomości języka
nad Newą. chwilę dać odpocząć swoim nogom, decy- rosyjskiego. Jak się okazuje – przydatnego.
Z Newskiego Prospektu dochodzę do placu duję się na 45-minutowy rejs taksówką wod- Do Sankt Petersburga leciałem pełen niepew-
przy Pałacu Zimowym. To chyba najbardziej ną po kanałach i rzekach Sankt Petersburga. ności. Wróciłem pełen zachwytu i przekona-
znane i charakterystyczne miejsce w Sankt Pe- Przyjemna i niedroga wycieczka (ok. 5 €) pro- ny, że jeszcze kiedyś wrócę nad brzegi Newy.
tersburgu. W Pałacu Zimowym znajduje się naj- wadzi obok majestatycznych XIX-wiecznych To miasto, które naprawdę warto zobaczyć!
słynniejsze muzeum Rosji – Ermitaż. To również kamienic, chociażby domu Puszkina i pod
jedno z najstarszych i największych muzeów wspaniale zdobionymi urokliwymi mostkami.
świata. Miało symbolizować siłę i bogactwo Mimo zmęczenia po przebytych pieszo wielu

34

STRACIŁEŚ PRAWO JAZDY?
CHCESZ JE JAK NAJSZYBCIEJ ODZYSKAĆ?

Przygotowanie do MPU (Idiotentest)
w języku polskim lub niemieckim

Bezpłatna konsultacja, 100% zdawalności

mgr psychologii Małgorzata Voelkel

e-mail: [email protected], www.mpu-in-berlin.de

tel.: 0152 33578752

2019/2021 BILETY AUTOBUSOWE DO POLSKI

Polskojęzyczny Biuro Podróży ORLAND
Informator Branżowy
REZERWACJA I SPRZEDAŻ BILETÓW:
PL NAVIGATOR
tel. 09721 / 475 900
POLSKOJĘZYCZNY INFORMATOR BRANŻOWY / POLNISCHSPRACHIGES BRANCHENVERZEICHNIS POLSKOJĘZYCZNY INFORMATOR BRANŻOWY / POLNISCHSPRACHIGES BRANCHENVERZEICHNIS POLSKOJĘZYCZNY INFORMATOR BRANŻOWY / POLNISCHSPRACHIGES BRANCHENVERZEICHNIS
[email protected] www.orland.de
POLSKOJĘZYCZNY INFORMATOR BRANŻOWY / POLNISCHSPRACHIGES BRANCHENVERZEICHNIS
OFERTA:
POLSKOJĘZYCZNY INFORMATOR BRANŻOWY / POLNISCHSPRACHIGES BRANCHENVERZEICHNIS
Twój partner od 25 lat - serdecznie zapraszamy!
2009/2011 2013/2015 2015/2017
Reisebüro ORLAND REISEN GmbH
WmS - Sch...ldaas OfrsigiynalsvotneGermnot Schirra 2011/2013n iFIUeIDNBOEAsZRNąPASIDOEnZCWTZaEWEmNsOtIrA. o b c e IWONA CIRILLO MANUEL GABLER 48na stronie Lidia Hellerporady w języku polskim Dingolfing 2017/2019 Gretel-Baumbach-Str. 11A, 97424 Schweinfurt
WIELKIE zadania
Tel.: (08731) 39 57 34 Mobil: +49 178 1707576

POLSKOJĘZYCZNY INFORMATOR BRANŻOWY UBEZPIECZENIA • KREDYTY
Adam Slabon + Partnerzy
DVeerumtsöcgheensberatung Geschäftsstelle Dingolfing
Vermögensaufbau für jeden! Tel.: 08731 / 3238256

więcej na str. 52

JUŻ WKRÓTCE!
[email protected]
tel. 0163 / 153 00 57

m a j / c z e r w i e c 2 0 1 9 35

AKTUALNOŚCI KULTURA



Ukończyła orłowskie Liceum Plastyczne,
studiowała na Europejskiej Akademii Sztuk

i gdańskiej Akademii Sztuk Pięknych.
Wiele wystawia, angażuje się

w rozwijanie plastycznych talentów
uzdolnionych w tym kierunku dzieci.

Mieszka w Bawarii.

MnOa TdzTiśO Kto czyta książki, żyje podwójnie. ( U m b e r t o E c o )

Międzynarodowy pokaz
strojów ludowych w Burghausen
je stroje ludowe. Nietrudno się domyślić, że
Na początku marca we wschodnim zakątku Bawarii, w Burghausen, odbył się Międzynarodowy to nasze, polskie, wzbudzały największy
Festiwal Strojów Ludowych z udziałem grup folklorystycznych z 12 państw. zachwyt. Podobnie dużą popularnością
cieszył się polski punkt informacyjno-
Polskę reprezentowało, kierowane przez Zespół wokalny Zrzeszenia pod batutą Ja- kulinarny, z broszurami i książkami o Polsce,
Małgorzatę Meidl, Zrzeszenie Polskich gody Tyszkiewicz zaśpiewał dwie piosenki a także degustacją naszych rodzimych po-
Chrześcijan z Erdingu. W wydarzeniu uczest- „Szła dzieweczka do laseczka” oraz „Głęboka traw i smakołyków.
niczyli: gość honorowy konsul Marcin Król Studzienka”. Prawie czterystuosobowa wi- Miasto Burghausen związane jest historycz-
z Konsulatu Generalnego RP w Monachium downia nagrodziła Polaków burzą oklasków. nie z Polską, ponieważ na zamku przez 17 lat
oraz zastępca burmistrza miasta pani Christa Po części artystycznej każde z uczestniczą- (1485–1502) mieszkała Jadwiga Jagiellonka
Seemann. cych w festiwalu państw prezentowało swo- (Herzogin von Bayern), córka króla polskie-
go Kazimierza IV, a miejsce jej pochówku
znajduje się w pobliskim Raitenhaslach.

(Tekst i zdjęcia Andrzej Białas)

36

co, gdzie, kiedy? AKTUALNOŚCI KULTURA
maj / czerwiec 2019

MONACHIUM

09.05.2019 9:30–16:00 Seminarium prawne „Zamówienia publiczne na rynku niemieckim”. Miejsce: Konsulat Generalny RP, Röntgenstraße 5, 81679 Monachium.

10.05.2019 18:00 Brydż towarzyski i sportowy w Klubie Brydżowym „Bez atu”. Miejsce: Alten-und Service-Zentrum (ASZ) Sendling, Daiserstr. 37, 81371 München. Informacje:
Jadwiga Suchocka, tel.:089 / 201 12 70, oraz na stronie www.bezatu.de Kolejne spotkania: 24.05, 14.06, 28.06.2019.

DINGOLFING Parafia św. Józefa w Dingolfingu zaprasza na spotkania polonijnego kółka biblijnego – odbywają się one w salce tuż obok kościoła.
Boecklerstr. 2a, 84130 Dingolfing
niedzi eklaażmdaiedsriuągc aa 16:00 Zapraszamy do Klasztoru Św. Klary przy Geislung 12 w Dingolfingu na msze święte w języku polskim.
Kontakt z ojcem Janem Stefaniukiem organizującym polskie msze: 08731/323997

ka żda niedziel a 11:00 Międzynarodowy Dzień Muzeów – w programie m.in. wystawa Muzeum Bydgoskiego Sportu Żużlowego, konkursy z nagrodami oraz aukcja koszulki
z autografem Tomasza Golloba. Miejsce: Technomuseum w Mannheim, Museumsstr. 1
koncert z udziałem m.in. Małgorzaty Żurańskiej-Wilkowskiej i Tadeusza Seiberta. Miejsce: sala Polskiej Misji Katolickiej w Mannheim
MANNHEIM (D6, 9-11, 68159 Mannheim), mail: [email protected], tel.: 621 247 15

19.05.2019 9:00–17:00


19.05.2019 19:00


26.05.2019 7.00-21.00 Wybory do Parlamentu Europejskiego Na terenie monachijskiego okręgu konsularnego zostały utworzone dwa obwody głosowania:
- Obwód głosowania nr 104 w Monachium, Konsulat Generalny RP, Röntgenstrasse 5, 81679 München.
- Obwód głosowania nr 105 w Karlsruhe, Europäische Schule Karlsruhe (Szkoła Europejska w Karlsruhe), Albert-Schweitzer-Straße 1, 76139 Karlsruhe.
Osoby zamierzające wziąć udział w wyborach zobowiązane są zgłosić się do spisu wyborców sporządzanego przez właściwego terytorialnie konsula,
do dnia 23 maja 2019 r. Szczegóły na stronie https://monachium.msz.gov.pl/pl/aktualnosci/wyb

ZALECAMY SPRAWDZANIE TERMINÓW U ORGANIZATORA.

UWAGA Polecamy stronę Deutsch-Polnische Gesellschaft e.V. (Towarzystwo Niemiecko-Polskie Monachium) z aktualnymi terminami (www.dpgm.de)
oraz stronę Konsulatu Generalnego - https://monachium.msz.gov.pl/pl/aktualnosci/

ZAPRASZAMY DO UDZIAŁU

W XIX ŚWIATOWYCH
LETNICH IGRZYSKACH POLONIJNYCH –
GDYNIA 27.07–03.08.2019

Światowe Letnie Igrzyska Polonijne to najważniejsza
i największa cykliczna impreza sportowa organizowana
przez polskie samorządy, skierowana do Polonii i Polaków
mieszkających poza granicami kraju.

Stowarzyszenie„Wspólnota Polska”, Polski Komitet Olimpijski
i Miasto Gdynia organizują w dniach od 27 lipca 2019 roku
do 3 sierpnia 2019 roku XIX Światowe Letnie Igrzyska
Polonijne Gdynia 2019. Poprzedzi je jubileuszowy już XXV
Światowy Polonijny Sejmik Olimpijski, organizowany przez
Polski Komitet Olimpijski. Partnerem Igrzysk jest Senat RP
oraz Ministerstwo Sporu i Turystyki.

PORTAL IGRZYSK DOSTĘPNY JEST POD ADRESEM
http://igrzyskaletnie2019.wspolnotapolska.org.pl/

FORMULARZ REJESTRACYJNY ZAWODNIKÓW
http://www.igrzyskaletniegdynia.wspolnotapolska.
org.pl/2019/rejestracja.php

m a j / c z e r w i e c 2 0 1 9 37

MOJE MIASTO

Ewa Klaputh

Zamek Costaérès (zdj. autorki) wynalazków w Ameryce uniezależnił się W gościnnych murach zamkowych bywali
finansowo. Francja zawdzięcza mu m.in. wielcy i mali, przedstawiciele przemysło-
Zamek Costaérès na skalistej wysepce elektryfikację Lyonu. W 1889 roku został wych elit Francji i Ameryki, artyści i pisarze,
przy Wybrzeżu Różowego Granitu (Côte odznaczony krzyżem Legii Honorowej. przyjaciele z Polski. Nauczycielem córki
de Granit Rose) w Bretanii, niegdyś posia- Henryk Sienkiewicz i Bruno Abakanowicz Abakanowicza, Zosi, był malarz Leon Wy-
dłość Bruno Abakanowicza, polskiego ma- poznali się w 1878 roku na trzeciej Wysta- czółkowski, częstymi gośćmi na zamku,
tematyka i elektronika, ma do dziś kształt wie Światowej w Paryżu. Z przypadkowe- oprócz Sienkiewicza, byli Władysław Mic-
zaczarowanego zamku z baśni. Może zbu- go spotkania zrodziła się wielka przyjaźń kiewicz, fizyk Zygmunt Wróblewski i malarz
dował on zamek, w którym odżyła wy- Aleksander Gierymski.
obraźnia jego lat dziecinnych… A może Wnuczka Sienkiewicza pisze, że Zosia była
zafascynowany był innymi zamkami, bu- przez ojca wychowywana jak chłopiec
dowanymi wówczas w tym stylu, jak m.in. i „wiodła żywot ordyńca albo mołojca
Zamek Neuschwanstein Ludwika II Bawar- z siczy”. Po śmierci ojca skończyła London
skiego? Bruno Abdank, tak nazywał się on School of Economics, a następnie podjęła
we Francji, kupił wysepkę Ile de Costaérès studia geografii na Sorbonie. W 1942 roku
w roku 1892 z masy spadkowej René Le Zofia, żona malarza Pstrokońskiego miesz-
Brozec, bretońskiego celnika z Trégastel. kającego we Francji i matka dwóch synów,
Połączona jest ona z lądem skalistym dostała się w Warszawie do łapanki ulicznej
dnem morskim i w dniach silnego odpły- i została wywieziona do obozu koncentracyj-
wu można tam dojść od strony rybackiej nego w Oświęcimiu, gdzie zmarła. Po śmier-
wioski Ploumanac’h suchą nogą. Prace bu- ci Danuty Pstrokońskiej-Hermaszewskiej
dowlane prowadził wówczas paryski archi- w 1971 roku, córki Zofii i wnuczki krewkiego
tekt Lanmoniez. Tatarzyna, zamek Costaérès został sprzedany
Na wybrzeżu dużo mówiło się o humo- i jest obecnie własnością prywatną.
rzastym Monsieur Abdank. Krążyły o nim Przewodniki po Bretanii uznają go za jeden
przeróżne anegdoty, ale wyskoki Tuhaj-beja z najbardziej romantycznych motywów fo-
– jak dobrotliwie nazywał go jego przyja- tograficznych wybrzeża. Baśniowy zamek
ciel Henryk Sienkiewicz – przyjmowano ze Tuhaj-beja najlepiej widać z latarni mor-
wzruszeniem ramion. Francuzi uznali, że skiej. Z Ploumanac’h – dzisiaj popularnego
i tak nie potrafią zrozumieć wschodniej du- letniska nadmorskiego, z szerokimi plażami
szy. Był człowiekiem fascynującym. Krewki
temperament jednak nie ułatwiał współży- Henryk Sienkiewicz - portret autorstwa Bruno
cia z nim. Pisze o tym interesująco wnucz- Leona Wyczółkowskiego Abakanowicz -
ka Henryka Sienkiewicza, Maria Korniłowi- wielkich ludzi. Spotykali się we Lwowie, portret
czówna, we wspomnieniach Onegdaj. Warszawie i w Paryżu. Obydwaj jak mali autorstwa
Monsieur w rzeczywistości nazywał się chłopcy cieszyli się na letnie wakacje Leona
Bruno Abakanowicz (1852–1900) i pocho- w Ploumanac’h. W domu Abakanowicza Wyczółkowskiego
dził ze starego rodu tatarskiego herbu Ab- w Parc Saint-Maur ukończył Sienkiewicz
dank, osiadłego przed wiekami na Litwie. Rodzinę Połanieckich (1894) oraz Krzyża- i piaskiem o kolorze złota – prowadzi do
Twierdził, że nazywa się Abak-Chanowicz ków (1900). W zameczku Costaérès pisał latarni Ścieżka Celników (Le Sentier des
i że gdzieś na szlaku dziejów zgubiła się Quo Vadis, bestseller, za który w 1905 Douaniers). Wiedzie ona przez chaos fan-
w jego nazwisku jedna zgłoska. Był on roku otrzymał Nagrodę Nobla. Ostatnie tastycznych skał z różowo-czerwonego
wszechstronną osobowością: matematyk, chwile ich przyjaźni były dramatyczne – granitu o przedziwnych formach i prostych
inżynier, wynalazca i konstruktor przy- w sierpniu 1900 roku Abakanowicz zmarł nazwach: zając, grzyb, żółw czy kapelusz
rządów elektrotechnicznych. W wieku lat w Parc Saint-Maur na rękach Sienkiewicza Napoleona.
23 zrobił habilitację, a następnie wykła- na atak serca. Umierając, powierzył uko- Bruno Abakanowicz zrealizował tu marze-
dał w Lwowskiej Szkole Politechnicznej. chaną córkę Zosię (1882–1943), wówczas nie swojego dzieciństwa i w dalekiej Bre-
W 1881 roku przeniósł się do Francji i za- siedemnastoletnią pannę, opiece pisarza. tanii pozostawił maleńki ślad polskości.
mieszkał w Parc Saint-Maur nad Marną, na Stała się ona jego trzecim dzieckiem. Razem ze swoim wielkim przyjacielem
wschód od Paryża. W krótkim czasie stał Henrykiem Sienkiewiczem.
się światową sławą w dziedzinie elektro-
techniki. Po sprzedaniu jednego ze swoich Ewa Klaputh

– absolwentka Uniwersytetu Warszawskiego. W latach 1972-1986 redak-
torka w Państwowym Instytucie Wydawniczym. Od roku 1986 mieszka
w Monachium. Pracowała w Państwowej Bibliotece Bawarskiej. Współpra-
cowała z Radiem Wolna Europa oraz czasopismami emigracyjnymi. Współ-
autorka obszernej publikacji dokumentującej polskie więzi z Bawarią pt.
„Polskie Orły, Bawarskie Lwy”.

38

AKTUALNOŚCI LITERACKIE

Spojrzenie zza Odry na życie i twórczość

Stanisława Moniuszki
Rok 2019 jest Rokiem Stanisława Moniuszki (1819–1872). Twórca „Śpiewników domowych” i polskiej
opery narodowej urodził się dokładnie 200 lat temu; 5 maja 1819 r. w Ubielu koło Mińska. Z okazji
jubileuszu ukazała się właśnie pierwsza niemieckojęzyczna biografia kompozytora, napisana
przez doktora Rüdigera Rittera „Der Tröster der Nation. Stanisław Moniuszko und seine Musik”,
wydana w ramach cyklu „Polnische Profile” przez Harrassowitz Verlag w Wiesbaden. Autor jest
historykiem i muzykologiem pracującym w Instytucie Wschodnioeuropejskim Uniwersytetu
w Berlinie. Obiektywnie i rzeczowo opisuje życie i twórczość twórcy „Halki” i „Strasznego Dworu”.

Dr Rüdiger Ritter – muzykolog, historyk, autor Za polską operę narodową została uzna- Teatru Wielkiego w Warszawie, a tamtej-
pierwszej niemieckojęzycznej biografii Stanisława na „Halka” skomponowana do libretta sza krytyka przyjęła ją bardzo przychylnie.
Moniuszki (Foto: M. Kachlikowá) Włodzimierza Wolskiego. Premiera jej Brzmi paradoksalnie, ale w tym czasie sto-
ostateczniej, czteroaktowej wersji od- sunki między II Rzeczypospolitą a naro-
Doktor Ritter zwraca uwagę na fakt, że była się 1 stycznia 1858 r. w Warszawie. dowosocjalistyczną III Rzeszą były jeszcze
Stanisław Moniuszko, podobnie jak Adam Ritter zauważa, że podobna w treści jest w miarę poprawne. Dwa dni przed ham-
Mickiewicz, urodził się na pograniczu kul- opera francuskiego twórcy Daniela Au- burską premierą „Halki” zmarł w Warsza-
tur: białoruskiej, litewskiej i polskiej. Stu- bera (1782–1871) „Niema z Portici”, bo wie Józef Piłsudski. Z tego powodu Hitler
diował w Wilnie i w Berlinie, a działalność też traktuje o uwiedzeniu i porzuceniu ogłosił w Niemczech żałobę narodową,
kompozytorską prowadził najpierw w Wil- dziewczyny z ludu przez bogatego pani- a 18 maja odbyło się w katedrze św.
nie, później w Warszawie. Wpływy wszyst- cza. Za polskim, narodowym charakterem Jadwigi w Berlinie nabożeństwo żałobne
kich trzech kultur widoczne są w jego opery Moniuszki przemawia jej warstwa z udziałem przedstawicieli władz. 15 listo-
wcześniejszych utworach, na przykład muzyczna, oddająca atmosferę polskie- pada 1936 r. „Halkę” wystawiono w Berli-
w kantacie „Milda” – opartej na mitologii go dworu szlacheckiego i góralskiej wsi. nie i to z inicjatywy Heinza Tietjena, dy-
litewskiej, oraz „Widma” – na motywach „Halka” posiada wcześniejszą dwuaktową rygenta zaangażowanego przy Festiwalu
II części „Dziadów” Mickiewicza, nawiązu- wersję wileńską, którą możemy uznać za Oper Ryszarda Wagnera w Bayreuth. Jed-
jących do białoruskiego obrzędu przywo- feministyczną, bo ostrze jest tam skiero- nak brak bliższych danych na temat tych
ływania zmarłych. wane przeciwko wiarołomnemu arysto- przedstawień, ponieważ wiele materiałów
Podczas gdy Fryderyk Chopin pisał głów- kracie: „Tak to z panami, to taka miłość ich” przepadło podczas II wojny światowej.
nie utwory na fortepian, domeną Moniusz- (akt II, scena 2). W ujęciu warszawskim Opera gościła często na scenach byłej
ki stała się muzyka wokalna. Kompozytor Janusz zostaje potraktowany łagodniej, NRD. W 1959 r. ukazało się w Lipsku kie-
wpisuje się w rozwijający się wówczas a lud wzdycha nad losem wiejskich dziew- szonkowe wydanie niemieckiej wersji
w Europie nurt opery narodowej, repre- cząt: „Tak to z dziewkami, taka to dola ich” libretta, opatrzone wstępem Dietera Här-
zentowany w Niemczech przez Ryszarda (akt III, finał). twiga, który zintepretował treść utworu
Wagnera, a w Rosji przez Michała Glinkę. „w duchu walki klas”. Jednocześnie zwró-
Podobnie jak Wagnerowi nie udało się Paulina Rivoli – pierwsza wykonawczyni partii Halki w 1858 roku cił uwagę na elementy typowo góralskie
Moniuszce zdobyć uznania w Paryżu, choć – litografia na podst. rysunku Marcina Zaleskiego. w warstwie muzycznej, m.in. na obecność
jego utwory były tam wydawane drukiem. ludowych, regionalnych instrumentów,
Poza tym pracowali w zupełnie odmien- Wędrówka „Halki” takich jak gęśle, basetla i dudy. Biografia
nych warunkach. Nad twórczością autora po niemieckich Moniuszki autorstwa Rittera jest wolna od
„Prząśniczki” wisiał miecz Damoklesa w po- scenach wszelkich uprzedzeń i ideologii. Jedyną
staci carskiej cenzury, która, zwłaszcza po wadą książki jest jej zbyt mały format, do
klęsce powstania styczniowego, usiłowała W końcowej części biografii znajdujemy którego dostosowano wielkość czcionki.
usunąć polskie opery z repertuaru Teatru informacje o przedstawieniach „Halki” na Nie obejdzie się więc bez okularów do
Wielkiego. obszarze niemieckojęzycznym, z których czytania, ale naprawdę warto.
pierwsze odbyło się w 1926 r. w Volksoper Wielbiciele twórczości Stanisława Moniusz-
we Wiedniu. W Hamburgu została wysta- ki czekają na premierę „Halki” w Theater an
wiona 14 maja 1935 r., przy współudziale der Wien, pod batutą Łukasza Borowicza
i w reżyserii Mariusza Trelińskiego, która
odbędzie się 8 grudnia 2019 r. Pomysło-
dawcą projektu jest Piotr Beczała, który
wykona partię Jontka. Jak informuje biuro
prasowe teatru, sprzedaż biletów rozpocz-
nie się w sobotę 15 czerwca o godzinie
10.00. Wszelkie informacje na ten temat
dostępne są pod linkiem:
https://www.theater-wien.at/de/pro-
gramm/production/873/Halka

Jadwiga Zabierska

m a j / c z e r w i e c 2 0 1 9 39

AKTUALNOŚCI WĘDRÓWKI

MIROSŁAW JĘCZAŁA zdobywca Kilimandżaro i Elbrusu

Blankenstein
Z cyklu„Bawarskie klasyki”
Blankenstein – skalisty szczyt o wysokości
1768 m znajdujący się w paśmie Mangfall- i dalej autobusem linii 9560 do przystanku
gebirge nieopodal jeziora Tegernsee. na ww. parkingu.
To cel wędrówki dla osób z zacięciem spor- Stamtąd oznakowanym szlakiem „Risserko-
towym, lubiących powspinać się wśród skał gel/Blankenstein” w niecałe 3 godziny do-
bez konieczności używania specjalistycz- cieramy do siodła pod górą. Tu można zro-
nego sprzętu – wystarczą buty z antypośli- bić krótki postój, aby wzmocnić się przed
zgową (najlepiej wibramową) podeszwą, oczekującą nas wspinaczką. Jeżeli idziemy
chwytne dłonie i mocne ramiona. Odrobina większą grupą, w której są osoby niewspi-
odwagi też nie zaszkodzi, bowiem w drodze nające się, to mogą one udać się na sąsiedni
na szczyt jest trochę eksponowanych miejsc szczyt Risserkogel.
oraz wąska rynna i komin, którymi trzeba się Przed wyruszeniem na ostatni najtrudniej-
wspiąć, aby stanąć pod krzyżem. szy odcinek radziłbym zostawić plecaki
Dojazd z Monachium: autostradą A8, zjazd i kije trekkingowe w miejscu postoju, co uła-
na Holzkirchen, dalej przez Tegernsee, twi znacząco wspinaczkę, zwłaszcza w wą-
Rottach-Egern i Enterrottach płatną drogą skim kominie tuż pod wierzchołkiem, gdzie
(2 euro) w kierunku Valepp na duży parking może dojść do zaklinowania się.
Kistenwinterstube. Na szczycie mamy piękną panoramę na
Turyści niezmotoryzowani wyruszają po- Alpy Bawarskie, pasmo Wetterstein z naj-
ciągiem z dworca głównego do Tegernsee wyższą ich górą – Zugspitze. Przy ładnej po-
godzie i przejrzystym powietrzu możemy
również podziwiać austriackie trzytysięcz-
niki: Großglockner i Großvenediger wraz
z otaczającymi je lodowcami.

W drodze powrotnej na parking można
„zahaczyć” jeszcze o wodospad Sibli, do
którego prowadzi ścieżka zaczynająca
się przy Sibli-Winterstube. Nie jest on co
prawda tak spektakularny jak wodospady
w Krimml, ale na pewno warto, zwłaszcza
że droga przez las jest przyjemnym space-
rem w upalny dzień.

Do zobaczenia na szlaku!

40

Warsztat Bosch Car Service Dachau

samochodowy

AUTOGAS KARLSFELD
Sławomir Ratajczyk

85757 KARLSFELD, Liebigstrasse 3
tel. 0152/287 95 199, tel. 08131/3186190
e-mail: [email protected]

bosch-carservice-dachau.de

AUTOMATYCZNE SKRZYNIE BIEGÓW

Autogaz Elektronika Mechanika

R&I Autoservice U.G. serwis i naprawy opon
przeglądy techniczne (TÜV/HU)
specjaliści z ponad 10. letnim doświadczeniem w naprawach samochodowych przygotowanie samochodu do przeglądu
inspekcje regularne według specyfikacji
pn. - pt. 09:00 – 18:00, sb. 09:00 – 13:00 25PwRzywZmyYiwaKnaŁażAe4nDkiEeó:Umł RO producenta
od kompleksowe naprawy samochodu
R&I Autoservice U.G. (np. silnika, skrzyni biegów itd.)
Halfinger Str. 30, 81825 München roboty blacharskie i lakiernicze
tel: 089/23790767 naprawy powypadkowe
pomoc administracyjna po wypadku
(rzeczoznawstwo, adwokat itd.)

Jakość niemiecka, ceny polskie!

Impressum

WYDAWCA: Grzegorz Spisla - werbe-agentur spisla Am Holz 3, 84036 Kumhausen; KONTAKT: tel. +49 871 97 46 335, fax +49 871 430 87 935, e-mail: [email protected];
REDAKTOR NACZELNY: Bogdan Żurek. WSPÓŁPRACA: Magdalena Felchnerowska, Sylwia Cieplak. Zamieszczone teksty podlegają prawu autorskiemu. Przetwarzanie tylko
za zgodą wydawcy. Redakcja nie odpowiada za niezamówione artykuły i zdjęcia. Za treść ogłoszeń, artykułów sponsorowanych oraz reklam redakcja i wydawnic-
two nie ponoszą odpowiedzialności. DRUK: Sonar Sp. z o.o., ul. Kostrzyńska 89, 66-400 Gorzów Wlkp., tel. (+48 95) 736 88 35, e-mail: [email protected], www.sonar.pl;
NAKŁAD: 8000.

HERAUSGEBER: werbe-agentur spisla Am Holz 3, 84036 Kumhausen; KONTAKT: Tel. +49 871 97 46 335, Fax +49 871 430 87 935, e-mail: [email protected];
Der Inhalt unterliegt dem Urheberrecht. Die Verwertung aller Beiträge ist nur mit der schriftlichen Zustimmung des Herausgebers gestattet. Für unverlangt eingesandte
Bild- und Textbeiträge keine Gewähr. Herausgeber und Redaktion haften nicht für den Inhalt der veröffentlichten Anzeigen. DRUCK: Sonar Sp. z o.o., ul. Kostrzyńska 89,
66-400 Gorzów Wlkp., tel. (+48 95) 736 88 35, e-mail: [email protected], www.sonar.pl; AUFLAGE: 8000.

m a j / c z e r w i e c 2 0 1 9 41

WAŻNE ADRESY

Konsulat Generalny RP w Monachium MADŻAROW Paweł PSYCHOTERAPIA:
Röntgenstr. 5, 81679 München Werner-Eckert-Str. 4, 81829 München HOREMSKA-KRĘCICKA Elżbieta
Tel.: 089/418 60 80; Tel.: 089/99936501, Mobil: 0179 5468121 Heilpraktikerin für Psychotherapie
www. monachium.msz.gov.pl MOTKOWSKI Christoph Mühlthaler Straße 91A, 81475 München
Deutsch-Polnische Gesellschaft München e.V. Herzog-Wilhelm-Str. 21, 80331 München Tel.: +49/15788727501
Towarzystwo Niemiecko-Polskie w Monachium Tel.: 089/218 955 62 KACZMAREK Anna
Postfach 70 04 44, 81304 München PRZIBYLLA Alexander Psycholog kliniczny i psychoterapeuta
Tel.: +49 89 785 29 54 Oskar-von-Miller-Ring 31, 80333 München Humboldstrasse 19, 81543 München
[email protected], www.dpgm.de Tel.: 089/287 297 330 Tel.: 0152 0721 5774
Krakauer Haus STANKOWSKI Marta
Hinter Insel Schütt 34, 90403 Nürnberg DORADCA PODATKOWY: Heilpraktikerin für Psychotherapie
Tel.: 0911 22 41 20 JAROS Agnieszka Hipnoterapia, Kinezjologia, Reiki, EMDR
Polska Parafia Katolicka Augsburg Zur Herrgottsruhe 6, 89335 Hochwang Arndtstr. 12, 80469 München
Thommstr. 24B, 86153 Augsburg Tel.: 08223/409 677 Tel.: 089/24405818, M: 0177/4904328
Tel.: 0821/30749 Klausenburgerstraße 9 Geb. C, 81677 München
Polska Parafia Katolicka w Ingolstadt Tel.: 089/909 387 85, Mobil: 0179/298 67 70 NAUKA JAZDY:
Gaimersheimerstr.32, 85057 Ingolstadt MADŻAROW Paweł BATYRA Michael
Tel.: 0841/84845 Werner-Eckert-Str. 4, 81829 München Perlachstr. 67, 81539 München
Polska Parafia Katolicka Ludwigsburg Tel.: 089/99936501, Mobil: 0179 5468121 Tel.: 089/69 77 73 74
Moldaustr. 20, 71638 Ludwigsburg
Tel.: 07141/893369 KSIEGOWOŚĆ: OBSŁUGA FIRM:
Polska Parafia Katolicka w Monachium BBL SERVICE AGS Agentur SZKULTECKA Grażyna
Heßstraße 24, 80799 München Paul-Heyse-Str. 6, 80336 München Herzog-Wilhelm-Str. 21, 80331 München
Tel.: 089/21374290 Tel.: 089/322 123 78 Tel.: 089/86 36 98 32
Polska Parafia Katolicka w Norymberdze CZŁONKA Ireneusz
Arminiusstr.21, 90402 Nürnberg Ludwig-Richter-Str. 17, 80687 München SKLEPY:
Tel.: 0911/473355 Tel.: 089/570 21 40 R-MARK`T
Polska Parafia Katolicka Regensburg LASOTA Janina Helene-Mayer-Ring 7a
Plattlinger Str.6, 93055 Regensburg Klosterstraße 29, 95028 Hof 80809 München
Tel.: 0941/794478 Tel.: 09281/1407852 Tel.: 0176 / 62 65 16 69
Polska Parafia Katolicka Stuttgart
Zuckerbergstr. 9, 70378 Stuttgart LEKARZE: SZKOŁY JĘZYKOWE:
Tel.: 0711/564184 Lingua Germanica & Polonica
OGÓLNY: Theresienstraße 124, 80333 München
ADWOKACI: FELDMANN Irena Tel.: 089/12037930, Mobil: 0179/8298747
BERTRAM Carola Landsberger Str. 497, 81241 München – Pasing YOUR ENGLISH
Steinsdorfstr. 10, München Tel.: 089/ 88 14 89 Schubertstr. 21, 84144 Geisenhausen
Tel.: 089/54 84 68 68 PETZOLD Małgorzata Tel.: 0151/66454791
Rosenheimerstr. 79, 81667 München
BOROWSKA-WÜNSCH Krystyna Tel.: 089/48 95 67 49 TŁUMACZENIA:
Schulstr.10, 80634 München RITTER Małgorzata BEMBNISTA Ewa
Tel.: 089/13038628 Adenauerstr. 6, 82178 Puchheim Kapellenstr. 25, 82008 München/Unterhaching
DEMACKER Izabela S. Tel.: 089 / 80 43 50 Tel.: 015777453603
Müllerstr. 40, 80469 München ZADROŻNY Jacek MILLER Agnieszka
Tel.: 089/85 63 63 55 Therese-Giehse-Alee 33, 81739 München Ismaninger Str. 65, 81675 München
DERKACZ Oskar Tel.: 089/67907332 Tel.: 089/688 5005
Sonnenstr. 27 / 2. OG, 80331München REISSIG Anna
Tel.: 089/12 76 25 46 GINEKOLOG: Altstadt 105, 84028 Landshut
DUDEK Ilona MATZKU-SCHWARZ Sandra Tel./Fax 0871/97 50 44 59, Mobil: 0170/2 44 09 69
Oskar-von-Miller-Ring 31, 80333 München Karl-Köglsperger-Straße 31, 80939 München WYPIJEWSKA-KOCHEMS Hanna
Tel.: 089/287 297 330 Tel.: 089/311 99 57 Gottfried-Böhm-Ring 43, 81369 München
GROBORZ Olaf Tel.: 089/78 65 21
Donnersbergerstr. 46, 80634 München STOMATOLOG:
Tel.: 089/13 95 83 72 JURETZKI Katharina UBEZPIECZENIA:
MOTKOWSKI Christoph Amalienstr. 60, 80799 München KUBITZA Agnieszka
Herzog-Wilhelm-Str. 21, 80331 München Tel.: 089/39 37 20 Moosblick 49; 84051 Essenbach
Tel.: 089/218 955 62 KOZLOWSKI Joanna Tel.: 0176/96388098
PAZUR Maciej Marktplatz 7, 85375 Neufahrn PIWOWAR Katarzyna
Trappentreustr. 42, 80339 München Tel.: 08165/48 66 Nordendstr. 41, 80801 München
Tel.: 089 / 740 53 362, Mobil: 0176 / 77225482 SITEK Christian Tel.: 089 38078946 Fax: 089 90541696
Moosacher Str. 58c, 80809 München Mobil: 017662633104
PRZIBYLLA Alexander Tel.: 089 59 52 73 SCHLEICHER Wanda
Oskar-von-Miller-Ring 31, 80333 München UNIHOVSKA Halyna Zschokkestr. 69, 80686 München
Tel.: 089/287 297 330 Müllerstraße 27, 80469 München Tel.: 089 52011114, Mobil: 0162/4704723
Tel.: 089 260 95 41 SOWADA Łukasz
AUTO-USŁUGI: ZNOROWSKI Marian Thalkirchner Straße 184, 81371 München
AUTOGAS KARLSFELD Am Oberanger 14, 85221 Dachau Tel.: 089/41 41 41 351, Mobil: 0176/104 224 97
Liebingsstr. 3, 85757 Karsfeld Tel.: 08131/729440
Tel.: 0152 / 287 95 199 INNE:
Pawel KFZ Werkstatt LOGOPEDIA: APTEKA SaniPEP
Bodenseestr. 222, 81243 München/Neuaubing MACHOWSKI ANNA & KOLLEGINEN Ollenhauerstr 6, 81737 München
Tel.: 089/262 14 696 Schumacherring 17, 81737 München Tel.: 089-670096-0
R&I Autoservice U.G. Tel.: 089/189 042 09 Josephsburg-Apotheke HUBER Mariola
Halfinger Str. 30, 81825 München Josephsburgstr. 60,
Tel.: 089/23790767 KARDIOLOG: 81673 München Berg am Laim
MURA Roman Tel.: 089/43660304
DORADZTWO PODATKOWE: Tal 15/2, 80331 München POLKWIAT – Kwiaty do Polski
BOROWSKA-WÜNSCH Krystyna Tel.: 089/2166930 www.polkwiat.eu Tel.: 07021861169
Schulstr.10, 80634 München RothenBurg GmbH
Tel.: 089/13038628 DERMATOLOG: Nikolastrasse 20, 84034 Landshut
JAROS Agnieszka BERGER Marta Tel.: 0163-8040972
Zur Herrgottsruhe 6, 89335 Hochwang Blumenstraße 1, 80331 München SERWIS KOMPUTEROWY - usługi IT
Tel.: 08223/409 677 Tel.: +49 89 215 428 54 Andrzej SKÓRA
Birkenstr. 25 85757 Karlsfeld (München)
Klausenburgerstraße 9 Geb. C, 81677 München ORTODONTA: Tel.: 0151 14754149
Tel.: 089/909 387 85, Mobil: 0179/298 67 70 GREMMINGER Agnieszka
St.-Veit-Straße 11, 81673 München
42 Tel.: 089/43 10 93 30

prawo cywilne
dochodzenie roszczeń i sporządzanie umów

prawo gospodarcze
obsługa firm i transakcji handlowych

prawo podatkowe
sporządzanie rozliczeń podatkowych

prawo własności przemysłowej
obrona przy naruszeniu znaków firmowych

prawo o nieuczciwej konkurencji
obrona przy naruszeniu praw konkurencji

prawo drogowe oraz transportowe
wypadki i odszkodowania

WARSZTAT mechaniki samochodowej

GibGas Pawel Kfz Werkstatt UG

Bodenseestr 222, 81243 München tel.: 089 41612234 i 089 41612233
www.autogasmuenchen.com [email protected]

NAPRAWY I SERWIS:

instalacji gazowych
mechaniki i elektroniki
blacharstwo, lakiernictwo
obsługa firmowych flot samochodowych

PRZYKŁADOWE CENY USŁUG:
Diagnostyka komputerowa Launch lub VCDS lub Vag Can Pro 39€
Wymiana tarcz i klocków hamulcowych (przód Passat b5 1,9 TDI z materiałem) 199€
Klimaservice (400 g R134a inkl) 59€

Na terenie Monachium działamy od 2007 r.

Zespół siedmiu wykwalifikowanych mechatroników gwarantuje najwyższą jakość wykonywanych usług. Części samochodowe
zakupujemy od różnych dystrybutorów, co pozwala nam na utrzymanie korzystnych cen.
ZAPRASZAMY

m a j / c z e r w i e c 2 0 1 9 43

KANCELARIA Prawo Karne (obrona w sprawach karnych i wykroczenia)
ADWOKACKA Prawo Pracy (pomoc przy wypowiedzeniach i odprawach)
Prawo Cywilne (przygotowywanie i sprawdzanie umów)
Oskar Derkacz Pomoc w nagłych wypadkach (aresztowanie, przeszukanie itp.)

Sonnenstr. 27 / 2. OG Gwarantujemy bezpośredni kontakt z adwokatem
80331 München tel. kom.: 0179-41 94 26 4

Fax: (089) 12 76 25 47 E-Mail: [email protected]

Tel.: (089) 12 76 25 46

Kancelaria Adwokacka
zaprasza

Ilona Dudek Alexander Przibylla

Rechtsanwältin Rechtsanwalt
Fachanwältin für Familienrecht

prawo rodzinne . prawo pracy . prawo karne . prawo gospodarcze . prawo spadkowe .
regulacja wypadków drogowych . deklaracje podatkowe i księgowość

Oskar-von-Miller-Ring 31 . 80333 München
Telefon: 089 287 297 330 . Fax: 089 287 297 339

UDZIELAMY PORAD W JĘZYKU POLSKIM I NIEMIECKIM

BEATA WOJS WYKONUJEMY
ZABIEGI:
HEILPRAKTIKERIN
Wypełnianie zmarszczek
44 Powiększenie i modelowanie ust
Zabieg z osoczem (wampirzy lifting)
Mezoterapia
Lifting opadających powiek
bez skalpela, itp.

Leopoldstraße 157 . 80804 München tel. 089 24242434 . [email protected] . www.beaderm.de