Bangculala Tomo 1 Bilang 1

TOMO 1, BILANG 1 HUNYO - OKTUBRE 2019












ANG MATA NG MAKATOTOHANANG PAGBABALITA

OPISYAL NA PAHAYAGANG PAMPAARALAN SA FILIPINO NG ANGELES CITY SCIENCE HIGH SCHOOL - SENIOR HIGH SCHOOL



























Team HIBLA kinilala sa Intel ISEF 2019



JOMARI DIMALANTA


aralangan ang iniuwi ng mga pambato saad ng isang hurado na si Professor Kiril Pandelisev. Ang kanilang proyekto ay itinanghal din
ng Angeles City Science High School – Ayon sa tatlo, hindi hurado si Prof. Pandelisev sa na Best of the Physical Science Category & Top 6
KSenior High School (ACSci-SHS) mula sa kanilang naturang kategorya, ngunit napukaw ng Projects sa National Science and Technology Fair na
nagdaang International Science and Engineering kanilang proyekto ang atensyon nito. nagbigay daan upang sila’y makalipad papunta sa
Fair o INTEL na ginanap noong ika-12 hanggang ika- Nagsimula lang ang tatlo sa paghahangad INTEL Isef 2019. Sa darating na Disyembre 2, lilipad
15 ng Mayo sa Arizona, USA. na makabuo ng sound absorption panels na muli ang grupo patungo sa San Diego, California
Taas noong ibinandera ng tatlong mag-aaral ginamitan ng mga lokal na materyal na maaaring upang lumahok sa 178th Biaanual Meeting of the
ng ACSci-SHS na sina Neil Cayanan, Shaira Gozun, makatulong sa pagbabawas ng ingay sa paligid at Acoustical Society of America – sila ang unang
at E’van Tongol ang ating bansa matapos nilang ngayo’y isa ng world class project na hindi lamang mga mag-aaral na nabigyang pagkakataon na
mahigitan ang humigit 1,000 deligado mula sa iba’t pinag-uusapan sa ating bansa bagkus sa buong sumali at ilaban ang Pilipinas sa patimpalak na ito.
ibang panig ng mundo. mundo. Saludo hindi lamang ang paaralan at ang
Nangibabaw ang kanilang pananaliksik na Bago sumalang sa Estados Unidos, sumailalam Lungsod ng Angeles, bagkus ang buong Pilipinas
tinawag na, “Hibla: An Alternative Sound Absorption ang grupo sa matinding pagsasanay ni Gng. Lolita sa natamong tagumpay ng grupo. Ito’y isang
Material” na ginawaran bilang Honorable Mention G. Bautista, Research Consultant at Coach ng ACSci. panibagong pagkakataon na naman na ibinigay
at ng isang special award na nagmula sa Acoustical Dumaan din sila sa iba pang mga kompetisyon sa mga mag-aaral ng ACSci-SHS upang maipakita
Society of America. tulad ng Division Science and Technology Fair at ang kanilang angking galing at talino hindi lamang
“Congratulations! You developed the new Regional Science and Technology Fair na kung sa mga Pilipino kundi, maging sa mga banyaga at
Multi-Trillion Dollar Industry that helps the humanity!”, saan sila’y itinanghal na kampeon. sa buong mundo. Hiblaers, Luid kayu!


NGITI NG TAGUMPAY. Nagawaran ng GBF Young Scientist Award sina Gozun, Cayanan at Tongol bago ang kanilang pakikipagsapalaran sa ISEF. Image Courtesy of Department of Education - Philippines

SA MGA BALITA

Pambato ng ACSci-SHS nangibabaw sa ‘Lakbay Panulat’ ng Siwala
ACSci-SHS muling nanguna sa Division Science and Technology Fair aprubado na ng Division Office of Angeles
SHEILA MAINE INOUE
KRIZZLE BASILIO
Division Schools Press Conference 2019 Karangalan ang naiuwi ng mga Aprubado na ng Division
JOMARI DIMALANTA pambato ng Angeles City Science High Office of Angeles City ang “Lakbay
Muli na namang namayagpag pagsisikap ni Neil Dela Cruz ng School – Senior High School (ACSci- Panulat: Daan sa Paghubog ng
ang mga manunulat at masungkit ang ikalawang gantimpala SHS) mula Francisco G. Nepomuceno mga Kasanayang Pampahayagan”,
mamamahayag ng Angeles City sa Pagsulat ng Lathalain, ito na ang Memorial High School (FGNMHS) sa isang panukalang proyektong
Science High School – Senior High ikatlong beses na siya’y tutungo sa ginanap na Division Science and inihain ng Kapisanan ng Siwala ng
School sa nagdaang Division Schools Regional Schools Press Conference Technology Fair nitong ika-10 ng Angeles City Science High School -
Press Conference (DSPC) na ginanap upang irepresenta ang Dibisyon ng Oktubre taong 2019. Senior High School na naglalayong
noong ika-17 hanggang 19 ng Lungsod kasama ni Iris Gian Salalac Nagkamit ng unang gantimpla makapaghatid ng kaalaman sa
Setyembre sa Angeles City Science na nagkamit naman ng ikatlong sina Eros Acosta, Jensen Tapang, larangan ng pampahayagang
High School. gantimpala sa paggawa ng kartong Gabbie Maniago, at Kevin Pineda pangkampus sa mga paaralang
Sulit ang naging pagod at editoryal. nang mangibabaw ang kanilang pang-elementarya sa lungsod ng
pananaliksik na pinamagatang Angeles.
“Feasibility of Carbonized Rice Husk Nabuo umano ang
as Fine Aggregate in Concrete” sa konseptong ito
kompetisyong Science Investogatory matapos maimbitahan
Project. Ang kanilang grupo ay ang mga kasapi ng
sumailalim sa matinding pagsasanay Siwala sa Don Mariano P.
at gabay ni G. Alvin Butsayo na Nepomuceno Elementary
nagsilbi nilang tagapayo sa School noong ika-
nasabing pananaliksik. 29 ng Mayo 2019
Hindi rin nagpahuli sina upang magbahagi
Joshua Arlo Victoria, Adrian ng mga kaalaman
Tumang, Raffy Yuson, at Emman patungkol sa mga
Tapnio na galing sa ika-12 baitang dapat tandaan sa
nang sumalang sila sa parehong larangan ng pagsulat at
DANGAL NG PAARALAN. kompetisyon at nasungkit nila ang pamamahayag.
Labis na tuwa ang makikita sa mga ngiti ng mga mamamahayag ng ACSci-SHS na ikalawang gantimpala. Image Courtesy of Jomari Dimalanta
umani ng mga parangal mula sa DSPC 2019.
Image Courtesy of Jerald Austria Guiwan
sundan sa pahina 3 sundan sa pahina 3 sundan sa pahina 3


G. DE GUZMAN UNANG BIYAHE SINO ANG NAGSABING APOLAKI: NATUKLASAN NG ISANG
HINANGAAN SA BIC SA KINABUKASAN MADALI ANG PAMAMAHAYAG? PINAY SA BENHAM RISE

BALITA EDITORYAL LATHALAIN AGHAM AT TEKNOLOHIYA
pahina 3 pahina 4 pahina 6-7 pahina 9

BALITA
TOMO 1, BILANG 1
02 HUNYO - OKTUBRE 2019













Kauna-unahang CBI idinaos


sa Araw ng Kalayaan Buong tapang na nakikipagdebate ang isang mag-aaral
BANGIS NG MGA SALITA.
tungkol sa mga napapanahong isyu ng bansa.
Image Courtesy of MACRO - ACSci SHS

HEATHER CHLOE TULAN sa mga hinaing ng mga mag-aaral at pinangunahan ng ACSci Ambassador ng mga putahe ng mga tinitingalang
kanilang mga magulang patungkol sa of Music (AAM). Pormal naman itong mga bayani ng ating bayan katulad
atagumpay na nailunsad ng mga proyekto na kanilang isinasagawa sinundan ng isang panalangin na na lamang ng paboritong bistek ng
MAngeles City Science High sa loob ng isang buong taon at pinangunahan ng isang opisyales ating pambansang bayani na si Rizal.
School-Senior High School (ACSci-SHS) upang mapagaan ang mga gawaing ng Supreme Student Government Ang spoken poetry na kung saan
ang kanilang kauna-unahang Content pampaaralan ng mga mag-aaral. (SSG). Kasunod nito ang panunumpa namayagpag ang nakakapanindig-
Based Integration (CBI) Project noong Bilang tugon sa panukala na sa watawat at ang pambungad na balahibong sinulat ni Lyssa Santiago
Hunyo 28 na kung saan kasabay nitong inilabas ng Dibisyon ng Lungsod ng mensahe ni Assistant Superintendent mula sa 12-Arber. Isa pa ang paggawa
ipinagdiwang ang ika-121 Araw ng Angeles na magsagawa ng isang Maria Celina L. Vega ng Kagawaran ng mga bandila na kung saan
Kalayaan ng Pilipinas na may temang programa sa bawat quarter, ginawan ng Edukasyon sa Lungsod ng Angeles. ipinamalas ang mayamang kultura
“Kalayaan 2019: Pagbabagong ng integrasyon ng ACSci-SHS ang mga Iba’t ibang aktibad ang inihanda at kasaysayan ng mga ito. Tunay nga
Ipinaglaban, Alay sa Masaganang patimpalak sa pagdiriwang ng Araw ng SSG na nagpamalas ng galing at namang matagumpay na naidaos
Kinabukasan”. ng Kalayaan sa mga asignatura ng husay ng mga mag-aaral. Nariyan ang ang unang CBI ng semestre at sa
Sa pakikipagtulungan ng ACSci- mga mag-aaral. debate na kung saan naipakita ng mga pamamagitan din nito, naipamalas
SHS sa Kagawaran ng Edukasyon, Sa pagsapit ng araw ng kalahok ng bawat baitang ang kanilang ang angking galing at husay ng mga
Dibisyon ng Lungsod ng Angeles, pagdiriwang, sinumulan ang programa galing sa pampublikong pananalita mag-aaral sa ating mayamang kultura
naidaos ang unang CBI ng paaralan sa pag-awit ng Lupang Hinirang at pagpapahayag ng kanilang mga at kasaysayan.
na naglalayong magbigay solusyon kasunod ang Pilipinas kong Mahal na opinyon. Idadagdag pa ang pagluluto
Ingat-Kalikasan tampok sa MASIGLANG NAGKAKAISA.

Masayang itinatanghal ng mga kalahok ng Kalokalike ang kanilang special
Buwan ng Siyensya 2019 number para sa programa ng Buwan ng Wika 2019.
Image Courtesy of MACRO - ACSci SHS

KEANU MALIG
agtipon-tipon ang mga mag-aaral ng Angeles City Science High
NSchool - Senior High School mula sa ika-11 hanggang sa ika-12 baitang
upang ipagdiwang ang Science Month Celebration o Buwan ng Siyensya na mas
kilala bilang “Aldo Ning Yatu” noong ika-27 ng Setyembre 2019 na may temang
“Reinventing the Future: Advancing Communities through Science, Technology
and Innovations”. Pinangunahan ang selebrasyon ng Aguman da ring Pantas
ampon Talasuyu ning ACSci king Sciencia ampon Naturalesa (APTAS).
Ipinamalas ng mga mag-aaral ang kani-kanilang mga galing at talento sa
iba’t-ibang patimpalak na inahanda ng samahan. Kilala ang mga mag-aaral
ng ACSci hindi lamang sa kanilang angking talino kundi maging sa pagiging
malikhain na kanilang ipinamalas sa Bulletin Board Contest at paggawa ng
bidyong impomersyal sa Optika: Audio-Visual Competition. Nagtagisan din
sila ng talino sa Ligligan ning Kabaluan: Last Juan Standing na kung saan
isang mag-aaral mula sa ika-11 at ika-12 baitang ang matitira at ihihirang na
pinakamahusay. Nagkaroon din ng Physics Challenge ang mga nasa ika-12 Selebrasyon ng Buwan ng Wika
baitang at Odyssey of the Mind naman sa mga nasa ika-11 baitang. nagbigay tuwa sa mga mag-aaral ng ACSci-SHS
Nagpakitang gilas din ang mga kalahok sa Siwala Ning Sciencia na kung
saan ipinarinig nila sa atin ang kanilang talento sa pag-awit. Sa patimpalak na JOMARI DIMALANTA
ito, umangat ang galing at husay ng mga kalahok mula sa 12-Aristarchus. Hindi ilang simbolo ng palaro ang inihanda ng PASAFIL
naman magpapahuli ang inaabangang Ambassador and Ambassadress of Bpagpapahalaga natin at Siwala para sa mga mag-aaral.
Nature 2019 na kung saan ipinamalas ng bawat kalahok ang kanilang angking sa ating wikang pambansa, taon- Nariyan ang Laro ng Lahi na itinampok
kagandahan at kagwapuhan at higit sa lahat, ang kanilang mga adbokasiya taon nating ipinagdiriwang sa mga ang iba’t ibang mga larong pinoy
na nangangalaga sa ating kalikasan. Dito umangat sina Neil Cayanan at paaralan, pampubliko man o pribado, tulad ng Sipit Papel, Eroplanong Papel,
Krizzle Basilio na kapwa nagmula sa 12- Arber dahil sa kanilang robotic style na ang Buwan ng Wikang Filipino. Ito’y at ang Fast Eating Challenge na talaga
kasuotan na ginamitan lamang ng mga gamit na insulator at papel na mas upang muling ipaalala sa ating mga namang ikinatuwa ng mga kalahok at
pinatingkad pa ng mga ilaw na kanilang inilagay. Idagdag pa ang kanilang Pilipino ang kahalagahan ng wikang bawat mag-aaral.
magandang kasagutan sa Question and Answer portion ng patimpalak. humuhubog sa ating lahi at kultura. Sinundan pa ito ng masasayang
Ang adbokasiya ni Basilio ay pumapatungkol sa wastong paggamit sa mga Sa taong ito, alinsunod sa itinakdang mga pakulo tulad ng Kalokalike na
papel at paggawa ng paraan upang muli itong maggamit nang sa gayon ay Pampanguluhang Proklamasyon Blg. kung saan nangibabaw ang kakulitan
mabawasan ang pangangailangan ng pagputol ng puno upang lumikha ng 1041,s. 1997 na nagpapahayag ng ni Cristel Delos Santos ng 12-Alhazen
mga malilinis at mapuputing papel. Samantala, nakatuon naman ang taunang pagdiriwang ng Buwan ng na gumaya kay Ryzza Mae Dizon.
adbokasiya ni Cayanan sa tamang pagtatapon at pagreresiklo Wikang Pambansa tuwing Agosto. Idagdag pa ang Sigawitan na
ng mga bote o plastic na unti- unting sumisira at nakakadumi sa Alinsunod dito, ang paaralan pinaghalo-halong sigaw, hataw, at
ating kapaligiran at karagatan. Talaga nga namang ibang klase ng Angeles City Science High School- awit. Nandiyan din ang Tagisan ng
ang ipinakitang talento at husay ng dalawa. Senior High School (ACSci-SHS) sa Talino na talaga namang magpapaisip
Tunay ngang may natatagong pangunguna ng Kagawaran sa sa bawat kalahok at ang Dagliang
angking galing at talento ang mga mag- Filipino at pakikipagtulungan kasama Pagtalakay na humubog sa husay ng
aaral ng ACSci – SHS hindi lamang sa ng Pampaaralang Samahan ng mga mga mag-aaral sa pagpapaliwanag
pang-akademiks bagkus maging sa Mag-aaral sa Filipino (PASAFIL) at ng kanilang mga opinyon sa mga
pagiging malikhain at kalawakan ng Kapisanan ng Siwala, nagsagawa ng napapanahong isyu sa ating lipunan
kanilang imahinasyon. Sa programang isang programa na nagpamalas sa sa kasalukuyan.
ito, naipamalas din ng bawat isang mag- husay at galing ng mga mag-aaral ng Higit sa lahat, ang inaabangang
aaral ang kanilang pagmamahal at ACSci-SHS sa ating Wikang Pambansa. Ikaw at Ako: Duet Competition na kung
tunay na pagkalinga para sa ating Sa taong ito, binigyang pansin saan ang pares nina Alessandra Catap
inang kalikasan. at kahalagahan hindi lamang ang at Rey Penaranda ang nangibabaw.
Wikang Filipino bagkus maging ang Ayon kay Dr. Nestor De Guzman, isa
mga katutubong wika na sila ring itong paraan upang maitanim sa
bumubuhay sa ating dugo ng pagiging puso’t isipan ng mga mag-aaral ang
Pilipino. Idinaos ang programa kahalagahan ng pagkakaroon ng
noong ika-28 ng Agosto 2019 na isang wika na mag-uugnay sa mga
pinangunahan nina Joy Feliciano at Pilipino sa pagkakaisa. Matapos ang
Raniel Chua ng 11-Artstein. lahat ng patimpalak ay ginawaran
Bago magsimula ang lahat, na ang lahat ng nagsipagwagi. Sa
isang masiglang pambungad ang programang ito, naihayag sa bawat
PAG-ANGAT NG ADBOKASIYA. inihatid ni Gng. Amelita L. Pineda, ang isa ang kahalagahan ng Wikang
Kinoronahan bilang 2019 ACSci Ambassadress of Nature tagapamuno ng ACSci-SHS. Matapos Pambansa at ng mga Wikang Katutubo
si Krizzle Basilio nitong Buwan ng Siyensya. ito, iba’t ibang mga aktibadad at sa pagpapaunlad ng bawat isa.
Image Courtesy of APTAS - ACSci SHS

HUNYO - OKTUBRE 2019 BALITA 03
TOMO 1, BILANG 1


Mobile App na ‘Singsing’ at ‘Learn Kulitan’ G. De Guzman hinangaan sa nagdaang

inilabas na sa publiko 3rd Bantula International Conference
Image Courtesy of JOMARI DIMALANTA
Esquire Philippines KRIZZLE BASILIO aas noong ibinahagi ni bokubularyo ng mga mambabasa
a unang bahagi ng taon, inilabas na sa publiko TG. Nestor De Guzman at matukoy ang mga kulturang
Sang ‘Singsing’ at ‘Learn Kulitan’ na kapwa mobile ang kaniyang naging karanasan Kapampangan na nakapaloob dito.
application na itinuturing na makabagong paraan nang matapos siyang maimbitahan bilang Ang Epikong Sinukwan ay
pagsusulong at pagtataguyod ng kulturang Kapampangan tagapagsalita sa nagdaang 3rd inilathala ni G. Vedasto Ocampo
sa pamamagitan ng teknolohiya. Bantula International Conference on na binubuo ng 738 na saknong at
Pormal nang inilunsad noong ika-27 ng Mayo ang Culture-Based Research na ginanap sa kinapapalooban ng 2,952 na taludtod.
‘Singsing’, isang application na binuo ng Sínúpan Singsing: Holy Angel University dito sa Lungsod Ito rin ay may sukat na 12 pantig
Center for Kapampángan Cultural Heritage, Angeles City ng Angeles. at binubuo ng mga tugma. Ito na
Tourism Office, Angeles City Local Government at City Ipinresenta ni G. De Guzman ang pangalawang pagkakataon
College of Angeles, kabahagi ang Smart Communications, ang kaniyang pananaliksik na na naipresenta ni G. De Guzman
Inc. Ito ang kauna-unahang ‘literacy application’ na may pinamagatang, “Pagsasalin sa Filipino ang pag-aaral na ito, nauna na niya
layuning magturo at magbigay ng sapat na kaalaman ng Epikong Sinukwan” na naglalayong itong naibahagi sa 1st Filipino Global
patungkol sa makulay na wika at kulturang Kapampangan. mabigyang pagkakataon ang bawat Conference na isinagawa sa
Gaya ng ‘Singsing’ na tunguhing itaguyod ang isa na mabasa at mabahaginan ng University of Manoa sa Hawaii
kultutrang Kapampangan, inilunsad din ni Keith Liam kaalaman tungkol dito. Ayon pa sa noong Marso 2008.
Manaloto, isang ‘alumnus’ ng Angeles City Science High kanya, nilalayon din ng kaniyang
School noong ika-29 ng Hunyo ang ‘Learn Kulitan’, ang kauna- pag-aaral na makapagtipon ng
unahang ‘mobile application’ na nakatuon sa pagtuturo ng mga salitang Kapampangan
‘Kulitan Script’ o ang Súlat Kapampángan. na magpapalawak s a
Nagtapos sa kursong Bachelor of Science in Computer Science sa
University of the Philippines Los Baños si Manaloto. Ang kaniyang Learn Kulitan: A
Mobile Game Application for Learning the Kulitan Script (Súlat Kapampángan) KAHANGA-HANGANG MAESTRO.
ay ginawaran ng Best Research Award sa kategoryang Information Technology. Masiglang ibinahagi ng guro ang kaniyang pananaliksik
Sa tulong ng Sínúpan Singsing: Center for Kapampángan para sa 3rd Bantula International Conference.
Image Courtesy of Nestor de Guzman
Cultural Heritage, katuwang si Ginoong Mike Pangilinan,
layunin ng ‘Learn Kulitan’ na magturo at ACSci-SHS nanguna ... mula sa pahina 1
palaganapin ang kahalagahan at kagandahan
ng Súlat Kapampángan. Sa kasalukuyan, Idagdag pa sa listahan sina Remel Jayson Bulabos, Cshan Capanas, at
maaari nang i-download ang ‘Singsing’ at Niel Torres at Justin Mallari na parehong Marianne Cunanan. Pareho rin nilang
‘Learn Kulitan’ sa Google Play. nagkamit ng ikalimang gantimpala sa nasunkit ang Best in Script, Infomercial,
Pagsulat ng Balitang Pang-agham at at Technical Application.
Pagwawasto ng Sipi at Pag-uulo ng Hinirang din na Over-all
Image Courtesy of KWF
Balita. Pasok din sa RSPC ang mga Champion ang TV Broadcasting Filipino
manunulat ng The Scriptorium na sina: at English matapos masungkit nina
Grace Aquino, Editorial Writing (1st Jerald Guiwan at Ysabelle Lindo ang
Place), Jude Faustino, Science Writing ikalawa at ikatlong gantimpala bilang
(1st Place), at Charles Gallon, Sports Best Anchors. Nasungkit din ni Casey
Writing (3rd Place). Nasungkit naman Merritt ang Best Anchor, 1st Place
TUNAY NA KATUTUBONG KULAY. sina Cymhecka Guintu at Maryline Olilia (English). Nakuha rin nina Mark Rejano,
Representasyon at pagpupunyagi sa kanilang wika ang ng ikalimang gantimpala sa kanilang Krizzle Basilio, at Dylan Fernandez ang
ilan sa magpapanatili ng buhay ng ating mga katutubo. mga indibidwal na kategorya. una, ikalawa, at ikatlong gantimpala
Image Courtesy of Rappler
Namayagpag din ang mga para sa Best Presenters at isama pa
Katutubong Wika bida sa kalahok ng ACSci-SHS matapos si Amos Icban na nakuha rin ang
tanghalin ang Collaborative at Desktop Best Presenter, 1st Place (English).
Publishing ng Filipino bilang kampeon. Kabilang din sa grupo ng Filipino sina
Buwan ng Wikang Pambansa 2019 Nakamit nila ang unang gantimpala Jomari Dimalanta at Angelie Rivera
para sa Pahina ng Lathalain at Pahina at sina Andrei Tiangco, Deangelo
KRIZZLE BASILIO ng Balita na nagbunga ng kanilang Enriquez, Kylle Dayrit, Ashley Aquino, at
aglabas ng memorandum layunin ng pagdiriwang na ito na pagkapanalo laban sa ibang grupo. Clarence Villanueva naman sa Ingles.
Nnoong ika-24 ng Hunyo paunlarin ang iba’t ibang wika sa Muli na namang naiuwi ng ACSci- Nasungkit din ng parehong group ang
2019 ang Kagawaran ng Edukasyon Pilipinas, pati na rin ang mga kulturang SHS ang kampeonato sa parehong unang gantimpala sa Best in Script,
(DepEd) kaantabay ng Komisyon sa mayroon ang ating bansa. Subalit Radio at TV Broadcasting sa parehong Infomercial, at Technical Application.
Wikang Filipino (KWF) patungkol sa ayon sa naging tala ng UNESCO, 2,680 Ingles at Filipino. Hinirang na Over-all Talaga namang namayagpag
Buwan ng Wikang Pambansa 2019 wika ng daigdig ang nanganganib Champion ang Radio Broadcasting muli ang ACSci-SHS sa nagdaang
na may temang “Wikang Katutubo: na maglaho sa susunod na mga taon. Filipino at English na binubuo nina DSPC 2019. Inaasahan nila na mas
Tungo sa Isang Bansang Filipino.” Dahil dito, ang KWF ay patuloy na Lawrence Basilio, Kian Shara Batac, mapalawig pa ang kakayahan ng
Nakatuon ang tema ng Buwan nagsasagawa ng mga programang Raniel Chua, Dyan Flores, Elizha Dato, mga mag-aaral sa darating na RSPC
ng Wika ngayong taon bilang nagtataguyod at nagpapasigla sa Paula Dayrit (5th Place, Best Anchor) at na gaganapin sa Tarlac Province.
pagpapatibay ng KWF sa Kapasiyahan mga katutubong wika. Matatandaang Jose Fajardo (3rd Place, Best Anchor). Upang lalong mapaghandaan ang

ng Kalupunan Blg. 18-31 na may sinabi ni Virgilio Almario, ang Nandiyan din sina Gabbie Maniago darating na Regionals, isang intensive
layuning magkaroon ng masiglang tagapangulo ng KWF sa flag raising (2nd Place, Best Anchor), Keanu Malig training ang inorganisa ng dibisyon
pakikilahok ang KWF sa pagdiriwang ceremony ng Lungsod ng Maynila (3rd Place, Best Anchor), Tricia Torres para sa mga kuwalipikadong kalahok,
na ito. Alinsunod din ito sa Kapasiyahan sa Liwasang Bonifacio noong ika-29 (1st Place, Best Presenter), Sheena Yap, indibidwal man o grupo.
ng Kalupunan Blg. 19-03 na nagtakda ng Hulyo na ang selebrasyong ito ay
ng tema para sa ngayong taon na ginagawa natin upang pagpugayan
ang hangad ay ang pagpupunyagi at at patunayan na mahalagang ACSci-SHS nangibabaw ... mula sa pahina 1
pagbibigay ng kaalaman sa mga iba’t bahagi ng ating pagkabansa ang 130
ibang katutubong wika ng Pilipinas. Isa katutubong wika sa Filipinas dahil kung Ang kanilang pangkat naman Linaw at talas ng pag-iisip ang
rin itong pakikilahok sa proklamasyong atin umano itong pababayaan ay ay ginabayan ni G. Ramon Serrano na kanilang puhunan bago namayagpag
inilabas ng United Nations Educational, maaari itong maglaho nang tuluyan. siyang kanilang guro at tagapayo sa sa Division Science and Technology
Scientific and Cultural Organization Samantala, ang taunang pananaliksik. Fair. Ang kanilang talino at husay ang
(UNESCO) na nagdedeklara ng pagdiriwang na ito ay nagsimulang Nasungkit naman nina Gabrielle nagbigay ng karangalan sa kanilang
taong ito bilang 2019 International pinasinayaan matapos pirmahan Mercado na nasa ika-12 baitang at paaralan at maging sa kapwa kamag-
Year of Indigenous Languages (IYIL) ni dating Pangulong Fidel V. Ramos Ynarenza Bulatao na nagmula sa ika- aral. Sa darating na Nobyembre,
o ang Pandaigdigang Taon ng mga taong 1997 ang Proklamasyon Blg. 11 baitang ang unang gantimpala sa hindi na lamang ang pangalan ng
Katutubong Wika. 1041 na nagdedeklara sa buwan ng isa sa mga paligsahan sa naturang kanilang paaralan ang kanilang dala-
Batay sa KWF Atlas ng mga Wika Agosto bilang National Language pagtitipon na tinawag bilang SPPOT o dala ngunit pati na rin ang lungsod
ng Filipinas, mayroong 130 katutubong Month o Buwan ng Wika. Science Processes and Practices On- ng Angeles sa muli nilang pagsabak
wika ang ating bansa kaya naman site Test. sa nalalapit na Regional Science and
Technology Fair 2019.
Lakbay Panulat ... mula sa pahina 1 PAGBABAHAGI NG KAALAMAN.

Sa pamumuno ni Jomari M. Kabilang sa mga paaralang Malugod na tinuturuan ng isang manunulat
Dimalanta, ang pangulo ng Siwala at nabisita na ng Siwala maliban sa DMPNES mula sa ACSci-SHS ang isang mag-aaral na
nais matutong sumulat ng lathalain
ang punong patnugot ng Bangculala, ay ang Salapungan Elementary School, Image Courtesy of Jomari Dimalanta
naging posible at matagumpay ang Paralayunan Elementary SchooL, at
proyektong ito. Ilan sa mga paksang Pulungbulu Elementary School. Dahil
tinatalakay sa seminar at workshop na na rin sa matagumpay na natatamo
ito ay ang mga sumusunod: pagsulat ng proyektong ito, inaasahan ng
ng balita, lathalain, balitang isports, mga kasapi ng Siwala ng ACSci-SHS
editoryal, balitang pang-agham, na patuloy pa itong maisagawa sa
pagwawasto ng sipi, pag-uulo ng iba’t iba pang paaralang pang-
balita, at maging ang paglalayout ng elementarya sa lungsod hanggang sa
pampaaralang pahayagan. mga susunod pang mga taon.

EDITORYAL TOMO 1, BILANG 1





04 HUNYO - OKTUBRE 2019

Muling Laban ng

Pagkabuhay Bawat Isa



arahil narinig mo na ang arami na ang pinatay,
Mpangalan ni Apolinario Mmarami na rin ang
Mabini na ating bayani na lumaban namamatay, at marami pa
para sa ating kalayaan. ang mamamatay kung hindi
Oo tama ka, siya’y di sosolusyunan ang problema sa
nakakapaglakad dahil sa kanyang dengue sa mundo lalo na sa
kapansan ngunit ginawa pa rin niya ating bansa. Kung hindi kayang
ang kanyang makakaya upang agapan at pasimulan, huwag
makapagbigay kontribusyon na rin idamay ang mga batang
sa bansa. Ang pagkabalisa ng walang kamuwang- muwang na
kanyang mga paa ay kilala sa tawag ginagawang laruan dahil pinag-
na poliomyelitis o polio. Maaring ito eeksperementuhan. Umpisahan
ay makuha mula sa mga magulang agapan at palaganapin ang
o kaya naman ay dahil sa pagkasira lunas kung ito ay may sapat ng
sa kanyang hormones ng siya ay basehan na kayang magtanggal
bata pa lamang na tinatawag na ng kasakitan.
polio virus. Simpleng pagtapon lang
Ang polio ay nakukuha ng basura sa tamang lalagyan ay
sa tae ng tao na napupunta sa maktutulong na sa pag-implementa
tubig na nagdudulot ng paghina ng pag-iwas sa sakit. Ayon sa datos
ng buto at laman sa binti at paa ng Department of Health (DOH),
na nagpapahina sa mga ito. Mas lalo pang tumaas ang bilang ng
lalong madaling kapitan ng sakit mga tao na nagkakadengue sa
ang mga taong nasa iskwater Pilipinas. Ang dengue ay sakit na
at mga lugar na marurumi ang nakukuha sa kagat ng lamok na
paligid. Naaapektuhan nito ang mayroong sinyales tulad ng lagnat,
paglakad ng tao o kaya naman ay pagdurugo ng ilong, internal
magdudulot ng pagkabalisa mula damage at marami pang iba
sa kanyang pagkabata na dadalhin na maaring ikamatay kung hindi
niya hanggang pagtanda. Naitala maaagapan. Ang pagdudusa sa
ang Pilipinas bilang polio free noong mga bagay na ito ay dahilan ng
2000 ngunit kamakailan lang sa kawalan ng disiplina ng ibang tao sa
Lanao Del Sur ay may tatlong taong paglilinis at pagtapon ng kanilang
bata na nagpositibo sa sakit. Balita pinagkalatan. Ang mga batang
ng Department of Health, maayos may edad 3-14 ang kadalasang
na ang bata at paralisado nalang natatamaan ng ganitong sakit na
ngunit patuloy na gumagaling pa dulot na rin ng pagkakaroon ng
rin, pangamba rin nila ang pagdami mahinang resistensya at kahiligan
ng mga balita tungkol sa sakit na pa sa paglalaro.
polio kaya’t pinasimulan nila ang Sa ngayon, wala pa ring
mga treatment center para sa mga maayos na bakuna na panlaban
taong maaaring magkaroon ng sa sakit, ngunit maaari naman
sakit. Unang Biyahe sa Kinabukasan itong maagapan sa ospital kung
Inaksyunan na rin nila ang agad itong maipapakonsulta at
pagturok ng bakuna para sa mga mabibigyang luna. Ang dengvaxia
batang kakapanganak pa lamang agsagawa na naman ng malawakang tigil pasada ang mga jeepney ay isa sa mga eksperemento na
upang maiwasan ang pagkalat drivers na pinangunahan ng Piston, Acto at iba pang transport pinag-aaralan ng DOH na maaring
ng virus dahil napag-alaman na Ngroups. Ani nila, tutol na tutol sila sa panukalang modernisasyon ng makalunas sa ganitong sakit ngunit
rin na may nagpositibo sa lungsod pamahalaan. Hindi makakaya ng mga operators’ ang presyo ng modernong nitong 2017
ng Maynila at Davao. Ang mga dyipni dahil sa taas ng halaga ng mga ito. Wala na nga maiuwi sa pamilya lang ay
batang may edad lima pababa ang mga drayber at mas lalo silang maghihikahos kung ipagpapatuloy ang nabalitaan
ang madalas tamaan ng ganitong modernisasyon. na may mga
sakit. Kaya ang panukala ng DOH Naudlot ng isa pang taon ang dapat sana ngayo’y wala ng matandang bata ang
ay kalinisan ang magiging susi jeep sa kalsada. Ayon sa DOTr, ang mga sasakyang may edad 15 hanggang namatay
sa pagpigil sa pagkalat ng sakit. 20 taon ay dapat nang tanggalin dahil nakakasama ito sa kapaligiran dulot ng dahil sa
Nagpalaganap na rin ang DOH at polusyon. Pursigido naman ang DOTr na ipaglaban ang transport modernization epekto ng
Rotary International sa kampanyang at pupuwersahin ang pag-alis sa mga lumang dyipni. gamot na
“Sabayang Patak kontra Polio”. Dagdag pa nang DOTr, nasa humigit kumulang na 170,000 na lumang dyip iginiit naman
Inaasahang ang namamasada sa buong Pilipinas. Kinakailangan na ngang palitan ang mga ng mga
mababakunahan ang mga batang ito dahil dumadagdag ang usok na ibinubuga ng mga lumang dyip sa polusyon propesyonal
may edad lima pababa sa buong sa hangin na nagdudulot ng masamang epekto sa mga mamamayan. na hindi
Metro Manila, Central Luzon at Ngunit bago alisin ang mga lumang dyipni ay bibigyan ng 80,000 pesos galing sa
Calabarzon at magsasagawa ng ang mga may-ari bilang panimula sa pagbili at pagpapalit sa modernong dengvaxia, kaya itinigil muna ang
door to door vaccination. Ngunit sa dyipni. Ang mga modernong dyipni ay may mas malinis na usok na ibinubuga sa pag bibigay ng libreng gamot na
kasamaang palad, may mga bata hangin kaya mas makakabuti ito para sa kalikasan at sa ating kapaligiran. Ito’y ito upang mas mapag-aralan pa.
na hindi nabakunahan dahil wala gumagamit ng init ng araw o di kaya’y mga renewable energy na mas epektibo Ang dengue ay kumakalat sa
sila sa bahay o kaya ay ayaw ng at makakapagdulot ng kalinisan sa ating bayan. mga bansang tropical at matutubig
kanilang mga magulang. May mga plano naman ang gobyerno para sa mga maaapektuhan ng na lugar na pinamumugaran ng
Kinakailangan ng ating bansa transport modernization. Nariyan ang mga inihanda nilang mga tulong upang mga lamok para magparami pa
ang kalinisan sa ating kapaligiran at makapagsimulang muli ang mga apektadong drayber at kumita para sa kanilang lalo. Binibigyan naman ito ng pansin
pati na rin sa ating mga sarili. Hindi mga pamilya. Ayon sa pamahalaan, ituloy ang pagbabago. Mas magandang ng pamahalaan gaya nalang ng
na alintana ng iilan ang kalinisan, agapan ang polusyon bago pa ito lumala at maging dahilan ng mas malaking pagpapausok sa mga baranggay
ngunit lingid sa ating kaalaman na problema sa ating bansa. Kapakanan ng lahat, iyan ang layunin ng panukalang para maitaboy ang mga ito,
ang mga aksyon natin ay laging ito. binigyan diin din ng DOH at ng
bumabalik sa atin sa panahon ng mga propesyonal na nakatutulong
mga sakuna. ANG PATNUGUTAN din ang mga pinapahid na lotions
Kailangan ng pakikiisa, na may citronella at lavender na
pagtulong sa kapwa, at pan- PUNONG PATNUGOT PATNUGOT SA LATHALAIN mabisang pantaboy ng lamok.
unawa para sa mga taong may Jomari Dimalanta Neil Vincent Dela Cruz Dobleng pag-iingat
kapansanan. Walang tao ang ang kailangan at antabay ng
may kagustuhang magkasakit PANGALAWANG PUNONG PATNUGOT PATNUGOT SA ISPORTS magulang sa kanilang mga anak
kaya’t kung mamarapatin ay itigil Sheila Maine Inoue Mark Laurence Reyes, Alfred Lance Dizon ang dapat paigtingin ng bawat
na rin ang diskriminasyon sa kanila isa. Pagtutulungan at paglilinis
dahil kailangan nila ng tulong TAGAPAMAHALANG PATNUGOT TAGAGUHIT sa kapaligiran ay kailangan
at malasakit, hindi ng masasakit Remel Niel Torres Iris Gian Salalac, Ury Cabrera para malayo ang bawat isa sa
na mga salita. Pagtulong sa kapahamakan. Nasa tao rin
nangangailangan at pag-intindi PATNUGOT SA BALITA TAGA-ANYO ang dahilan kung bakit nagiging
Mark Laurence Reyes
Krizzle Basilio
sa kanilang pangangailangan ang epekto ng kawalan ng pakialam sa
paigtingin sapagkat ang solusyon PATNUGOT SA EDITORYAL TAGAPAYO kalinisan ang pagkalat ng dengue
sa sakit na ito ay pagkakaisa. Mike Kenneth Rivera Dr. Nestor de Guzman na mahirap iwasan kung hindi
uumpisahan sa sariling kalinisan.
2019 - 2020

HUNYO - OKTUBRE 2019 EDITORYAL 05
TOMO 1, BILANG 1


Lupang Tinubuan

Malapit nang umarangkada pasilidad na ito ay ang pagkawala bibigyan lamang sila ng kakarampot na
ang 30th South East Asian Games ng kabuhayan at tirahan para sa mga danyos para makapagsimula ulit. Inisip
na gaganapin sa mga piling bahagi katutubong Aeta. man lang sana ng mga namamahala
ng Pilipinas. Development Agression ay o mga nakaluklok sa gobyerno ang
BOSES MO, Ipinagmalaki ng unang ipinatupad sa probinsya ng magiging kabuhayan at lilipatan ng
PAKIKINGGAN KO Presidente ang Tarlac at Pampanga na kung saan mga kapatid nating katutubo.
New Clark City ito ay tumutukoy sa panunupil sa
Maraming oras at pondo ang
hindi lamang dahil lupain, kabuhayan, at ang paraan ng ginugol para sa mga pasilidad ng SEA
sa laki ng ginasta pamumuhay ay unti-unting inaalis sa Games. Ngunit sana, pinagtuunan din
Sa tingin mo ba, rito pati na rin ang kamay ng mga katutubo na lumalabag nila ng pansin ang mga madadamay
natutugunan na humigit kumulang sa kanilang mga karapatan. Tama na Pilipinong maaaring maapektuhan
ang problema ng 150 na heavy ba na paalisin ang mga kawawang sa pagsasagawa ng mga ito. Hindi dahil
ng
isang
sa estado ng kanilang buhay ay dapat
na
equipments
kapalit
mamamayan
kontraktuwalisasyon kinakailangan magarbong kasiyahan? na silang maliitin at ipagsawalang
sa ating bansa? para matapos Nakalulungkot isipin na sa isang bahala. Ang mga katutubong Aeta ay
Paano? agad ang mga iglap lang ay nawala ang kanilang mga Pilipino na rin na dapat bigyang
pasilidad. Ngunit mga pinaghirapan pati na rin ang mga halaga at pagtuunan ng pansin.
sa kabila ng mga makabagong punong inalagaan. Pagkatapos ay
JOY FELICIANO - ARTSTEIN
Sa aking palagay, ito ay nagkaroon Kayamanan sa Kalusugan
ng pagbabago ngunit hindi pa din ito
lubos na natutugunan. Biglang estudyante “Health is Wealth”, ika nga ng ng ahensya, nasa humigit kumulang bawat Pilipino na makabili ng mga
naniniwala ako na may ibang pagbabago mga doktor. Gagaan na naman ang 120 pang gamot ang nasa linya ng kinakailangang gamot sa kasalukuyan.
o paglago patungkol sa bagay na iyon na buhay ng mga Pilipino pagdating sa mga inirerekomendang pababain ang Ayon kay DOH Undersecretary Eric
hindi pa natin nakikita at may mga dapat problema sa kalusugan. presyo. Ito’y nakabatay Domingo, mas
pa tayong alamin upang masolusyunan ang Ito’y matapos tapyasan sa RA 9502 o ang Univesal mataas pa ng
mga ibang suliranin sa ating bansa. ang presyo ng gamot Accessible Cheaper and apat beses ang
sa Hypertension noong Quality Medicines Act of generic habang
BHEA MERCADO, ARBER nakaraang taon. Muli 2008. 20 pesos naman
Hindi, dahil patuloy pa rin itong nanamang bababa ang Sa tala ng DOH, sa branded na
nagaganap sa mga fastfood chain presyo ng mga gamot marami pa ang mga nagpapakita na
hanggang sa kasalukuyan. kapag naaprubahan gamot na nasa listahan di hamak na mas
na ni Pangulong Duterte nang mga ibababa ang mahal ang mga
FRANCIS DALE AYAD, ARISTARCHUS ang panukala. Isa ang presyo, ilan sa mga ito gamot ditto sa
Hindi, dahil sa panahon ng altapresyon sa mga sakit ang para sa diabetes, Pilipinas kumpara
panunungkulan ni Duterte mas lumaganap pa ni Juan na nagtatapos sa sakit sa puso, baga, sa ibang bansa.
ang kontraktuwalisasyon dahil naibabasura stroke dili kaya sa atake atay, cancer, chronic Inaasahan
sa korte suprema ang mga batas para sa sa puso. renal disease, psoriasis at ni Juan na ipagpapatuloy ng
mga mangagawa imbis na maipatupad, Ayon sa DOH, maaaring rheumatoid arthritis at marami pang pamahalaan ang pagpapaunlad sa
dahil dito napagsasamantalahan ng mga bumaba ng 50 porsiyento ang halaga iba. aspektong pangkalusugan ng bayan
kapitalista ang mga mangagawa dahil ng mga gamot sa altapresyon, isang Gagawin umano ng DOH ang sapagkat sabi nga nila, “Ang kalusugan
na rin sa kakulangan ng opportunidad sa tagumpay kung maituturing para sa lahat para maipatupad ang MDRP ay ang totoong kayamanan” ng bawat
trabaho sa dito Pilipinas. administrasyong Duterte. Dagdag pa na magbibigay pagkakataon sa mamamayan.


YSABELLE LINDO, ADLER Maging Handa sa Sakuna
Hindi. Dahil napako ang
pangako ni Duterte na wakasan ang Kabi-kabila na ang mga ng magnitude 6.1 na lindol. Isang kasalukuyan. Modernong pamumuhay,
kontraktwalisasyon. Sa anim na buwan sa pagyanig na nararanasan sa Pilipinas pamilihan ang bumagsak at lumamon mga matataas na establisyimento,
pwesto, hindi pagwawakas kundi lalong sa mga nakalipas na buw. Habang ng buhay sa iilang empleyado nito. Base mga makabagong kagamitan, ngunit
pagpapalaganap ng kontraktwal na ang lahat ay nakatuon sa pagtama sa kuha ng CCTV ng gusali, makikita bakit malaki pa rin ang naging epekto
empleyo ang inatupag ng DOLE. di umano ng “The Big One”, hindi na ang malakas na paggalaw ng lupa ng naganap na pagyanig sa lugar?
mapakali ang iilan sa kakaisip kung na nagpayanig sa buong Walang sino man
PAULA DAYRIT, ALDERSTEIN papaano makakaligtas sa gusali. Makalipas ang makapagsasabi
Hindi. Laganap pa rin ang pagyanig na lumalamon sa lamang ang ilang kung kailan at saan
kontraktuwalisasyon sa bansa. Ito ay bunsod Pilipinas. segundo, ay mabilis darating ang sakuna.
na rin ng pagbasura ni Duterte sa “anti-endo Lima ang patay ng itong gumuho at Kaya naman, dapat
bill” na naging isang malaking hadlang sa tumama ang magnitude 6.3 naging sanhi ng tayong maging
pagkamit ng tamang pasahod at sapat na lindol sa Mindanao. Ilang pagkaguho sa mga handa sa lahat ng
na benepisyo ng humigit kumulang 7 mil. bahagi nito ang lubhang biktima. oras. Ang pakikiisa
manggagawang Pilipino. Ang problema ay apektado at nakuha pang Mapapansin sa mga pag-aaral at
hindi pa natutugunan, ngunit dahil sa pag- masunog ng isang mall sa na sunod-sunod mga isinasagawang
ungkat nito sa kasalukuyan, ang kawalan ng General Santos City. Kita na ang mga mga drills ay malaking
ideya sa isyu ay unti unti nang nabubura ng sa CCTV ang kawalan nangyayaring unos tulong na rin.
kamalayan ng masa. Ito ay isang hakbang ng kahandaan ng mga sa ating bansa. Walang katiyakan
na kung maituturing kontra sa pagkawala mamamayan na halos Sabi ng iilan, handa ang pagdating
sa rehas ng kontraktuwalisasyon. tumatakbo nalang palayo dahil sa na raw ang Metro Manila ng kalamidad,
Liham sa Patnugot kakulangan ng impormasyon ukol sa sa “The Big One”, ngunit ano ba ang ang tanging magagawa natin sa
basehan ng pagiging handa ng isang kasalukuyan, magkaisa, makiisa, at
dumating na unos.
Parehas din ang senaryo bayan? Ang Davao na tinamaan ng sabay-sabay na na magdasal para sa
Sa Punong Patnugot, noong Abril sa Porac, Pampanga na isang magnitude 6 na lindol ay hindi kaligtasan ng bawat isa.
ikinasawi ng 11 na katao sa pagtama na nalalalayo sa estado ng Maynila sa
Isang maligayang araw sa iyo at nais naming ipabatid
ang aming kagalakan sa matagumpay mong pamumuno
sa Bangculala, ang pahayagan sa Filipino. Lubos Pagsusumikap para sa Pangarap
naming nakita ang iyong dedikasyon sa pagsusulat
at walang sawang paggabay sa iyong mga kapwa
manunulat. Nawa’y ipagpatuloy mo pa ang iyong Hindi man nakuha ang inaasam Zuckerberg sa mga taong hindi pinalad Kung naghihirap kayo noon at
pagmamahal sa ating sariling wika at maging kang na diploma, kinakailangan pa rin na matapos ang kaniyang pag-aaral. ikaw ang tanging inaasahan ng inyong
isang mabuting ehemplo sa kabataan upang patuloy ang abilidad at diskarte upang Sa kabila nito, hindi ito naging hadlang pamilya, isa lang ang bukambibig
pang yumabong at mas maging makulay ang ating
wika. Hangad ko ang patuloy na pagsubaybay at malampasan ang mga bugtong na para maging matagumpay ng iyong mga magulang,
gabay ng ating Panginoon sa iyo. Muli, maligayang kailangang harapin at labanan sa siya sa buhay. Sa kanyang “Mag-aral ka ng mabuti
araw! buhay. murang edad, bunga ng para maabot mo ang mga
Lubos na gumagalang,
Krizzle Basilio Iilan lamang ang mga sikat sipag, tiyaga, at diskarte ay isa panagarap mo sa buhay”.
na personalidad na bagama’t hindi na siyang ganap na bilyonaryo Kahirapan ang isa sa mga
Krizzle, natapos sa pag-aaral ay naging hindi lamang sa Estados Unidos pinakamalaking dahilan
Isang pagbati ng magandang araw sa’yo! Nais kong
magpasalamat sa mga papuring iyong ibinigay. matagumpay sa kanilang buhay. Ang bagkus sa buong mundo. upang hindi matamo ng
Isang malaking pribilehiyo at pagkakataon para karamihan sa kanila, nalugmok sa Ilang artista naman isang kabataan ang kanyang
sa akin na pamunuan ang pahayagan ng paaralan sa kahirapan at hindi na nakabangon sa Pilipinas ang maagang karapatan na makapag-aral
Filipino. Asahan mong ibibigay namin ang aming
buong puso at pagsisikap upang mas lalo pa naming sa pagkahulog sa sarili nitong hukay. namulat sa mundo ng showbiz at abutin ang kanyang mga
maipakita ang talent ng mga mag-aaral ng ACSci- Na kung susuriin sa panahon ngayon ngunit sila’y gumagawa hinahangad sa buhay. Ngunit,
SHS pagdating sa pagsulat at pamamahayag. Kami’y ay mas angat ang estado ng buhay ng paraan upang maisingit kung ikaw ay pursigido at
patuloy na magsisilbing tulay at boses ng mga mag-
aaral at nangangakong maghahatid ng mga balitang ng mga nakapagtapos ng kolehiyo pa rin ang pag-aaral. Tulad ni Ryzza nagnanais na maging matagumpay
totoo at tapat lamang. Ang posisyong ito’y hindi kaysa sa mga hindi. Hahayaan na lang Mae Dizon na nanalo bilang Little sa hinaharap, sabi nga nila, “Kapag
ko matatamasa kung wala ang tulong ng bawat isa. ba na ang minsang naging pag-asa Miss Philippines. Kahit kaliwa’t kanan gusto maraming paraan, kapag ayaw
Muli, ako’y nagpapasalamat sa iyong suporta.
Pagpalain kayo ng Panginoon! ng bayan ay malugmok at maging ang proyekto niya ay hindi ito naging maraming dahilan”. Kaya’t tara na,
Sumasaiyo, walang silbi sa bansang pinagmulan? sagabal sa upang ipagpatuloy niya magsikap at abutin natin ang ating
Jomari Dimalanta
Isa si Facebook CEO Mark ang kanyang pag-aaral. mga pangarap.

Bulag ang Mata sa




Tunay na Ganda






NEIL VINCENT DELA CRUZ
Hig it
sa pisikal na ganda ang kariktang
‘di nakikita ng pangkaraniwang mata.
Nakapiit ang pamantayan ng ganda sa isang artipisyal na bangungot
na gawa ng tao—malalim sa paningin, mababaw sa lalim. Sa pagdaan ng Sino ang nagsabing madali ang pamamahayag?
dantaong sigwa, ang sukatan ng wangis ay nanatiling nakabatay sa kariktang Sugal ang pamamahayag—buhay ang taya ng
binibigyan kayarian ng kakinisan ng kutis at kaliwanagan ng kulay ng balat; isang mamamahayag sa bawat istoryang iuukit
kagandahang nagkukubli ng mga nakatagong impit na inggit na lumiligid sa ibabaw niya sa kamalayan ng masa. Takot at pangamba ang
ng mapagdusang pamantayang itinakda ng lipunan. kaniyang barahang binabalasa sa bawat pagsisiwalat
Nandudusta. Umaabandona. Kumikitil ng buhay kung minsan. na kaniyang itatampok upang maghudyat ng
Indayog sa ugong ng telebisyon ang makabagbag damdaming kuwentong inilahad ni Dr. Victoria
Gonzales Belo-Kho na mas kilala bilang Dr. Vicki Belo, isa sa mga pinakatanyag na mukha sa larangan ng pagbabago. Kamatayan ang kaniyang pagkatalo.
dermatology, cosmetics at plastic surgery sa bansa. Marami ang naantig sa kanyang ibinahaging personal na Kamalayan ang pagkapanalo. Maraming kuwento
salaysay ng kanyang kwento laban sa lumbay ng pangungutya at ang kaniyang pakikibaka mula sa pagiging ng pag-uulat ang itinatanim ng kaniyang kuwento, mula
ampon ng isang mayamang pamilya tungo sa pagtupad ng kaniyang pangarap na maging dermatologist upang sa matimyas niyang propesyon ng pakikibaka gamit ang
mailayo ang kaniyang sarili sa lugmok na pasaning dala ng pisikal na atribusyon. katotohanan, hanggang sa kuwento ng mga gintong
Subalit taliwas sa kuwento ng pagsusumikap ng doktora, may mga kuwento ng pisikal na pagdurusang ‘di busal na kumikitil sa saysay ng kaniyang trabaho.
nadirinig ng iba’t nagiging tampulan lamang ng mas pinalalang tukso at pang-aalipusta. Ayon sa kinomisyong Hindi biro ang maging mamamahayag—madugo ang
pag-aaral ng Unilever, tanging limang porsyento lamang ng kabuuang Filipina ang naniniwalang sila ay kuwento ng totoo’t pagkontra sa nakasanayang agos.
maganda. Ayon din sa parehong pag-aaral, kanilang napagtantong iniisip ng mga Filipinang sila’y hindi Mababatid mula sa 2019 Global Impunity Index na
maganda kung hindi nakapaloob ang kanilang pisikal na atribusyon sa pamantayang binubuo ng mga babaeng
inilalakip sa mukha ng mga magasin at telebisyon. Alinsabay sa dami ng mga Filipinang namimituin sa larangan ng isinagawa ng Committee to Protect Journalist (CPJ) na
mga patimpalak sa pagandahan ay ang pagdami rin ng mga kapwa nila pinay na bumababa ang kumpiyansa sa nagtala ng 41 na kaso ang Pilipinas ng kamatayang
sarili dala ng pataas nang pataas na sukatan ng gandang nakabatay sa ilusyon ng iilan. pinakamataas sa buong mundo sa hanay ng mga
Gayunma’y walang mali sa pagkiling at paggawa ng makakaya upang mapabilang sa pamantayan ng mamamahayag na hanggang ngayo’y wala pa ring usad ang
gandang inilatag ng lipunan. Kapagdaka’y wag lilimuting may gandang mas lalong binibigyang pansin upang mas paglutas ang danas ng paglibing ng isang paa sa hukay ng
lalong paigtingin—ang gandang hindi napapalitan ng pera. Ang gandang lingid sa karaniwang mga mata sapagkat lingid isang mamamahayag upang bigyang kaganapan ang kaniyang
sa unang wangis na nakikita ng estrangherong makasisilay ay ang ganda ng kaloobang ‘di nabubura sa isipan at pagkatao responsibilidad na maihatid sa mga tao ang himutok sa bawat
ng titingin. buntong hiningang kalakip ng bawat ponema ng katotohanan.
Higit sa pisikal na ganda ang kariktang ‘di nakikita ng pangkaraniwang mata. Ito;y sapagkat ang kabutihang loob ay Sa kabuuan, humigit kumulang 200 na pagpatay sa mga
hindi nangangailangan ng mata upang masilayan. Hindi nangangailangan ng ano mang uri ng yaman upang pagyamanin. mamamamahayag na ang naitatala sa buong mundo at sa
Ika nga ng isinalin na makabuluhang linyang iniwan sa atin ni Antoine de Saint-Exupery sa kaniyang librong “The Little Prince”,
“Tanging puso lamang ang wastong makauunawang ang tunay na makahulugang bagay ay hindi nakikita ng pangkaraniwang daan-daang bansang humaharap sa problemang ito, ang
mata.” May gandang natatamasa lamang sa pagkakataong ipikit natin ang mga mata’t pairalin ang puso sa pagdikta; may Pilipinas ang nangunguna sa pinakamaraming kaso ng walang
gandang umuukit ng inspirasyon at gumuguhit ng memorya, bagkus ay tanging gandang panloob lamang ang bumubuo ng katarungang pagpatay at nananatiling pinakamasalimuot na
tunay na esensya ng pagkatao. lugar para sa mga mamamahayag kasunod ng Mexico,
South Sudan, Syria, at Iraq na naglalaro sa ikalawa hanggang
ikalimang puwesto.
Gawing Makulay ang Pagkokomyut! May dangal sa propesyon ng pamamahayag na hindi
Sino ang nagsabing madali ang pamamahayag?


masusuklian ng dami ng gintong kayang ibigay ng payak na
pananahimik. Integridad. Katotohanan. Katarungan. Hindi
NEIL VINCENT DELA CRUZ natatapos ang pamamahayag sa pagbabalita, ito’y

Alinsabay sa pag-unlad at modernisasyon ay ang mabilis na paglobo ng bilang ng mga sasakyang nagreresulta sa nanunuot at tumatagos maski sa personal na buhay ng
trapik na pumeperwisyo sa libo-libong komyuters araw-araw. Bagaman hindi konreto at garantisadong solusyon sa lumalalang mang-uulat. Nananakot. Bumubusal. Kumikitil. Subalit higit sa
problema ng transportasyon, narito ang sampung bagay na maaari mong gawin upang gawing mas makulay o creative ang balang nakatutok sa noo’t kutsilyong tumutusok sa laman ay
susunod mong pagsuong sa kasasagsagan ng trapik. ang katarungan at katotohanang kailangang malaman ng
1. Magplano. Planuhin ang gagawin sa buong araw o buong lingo o buong taon. Mas mainam na gamitin ang madla. Masakit mang tanggapin, sila’y kolateral ng ating
panahon upang ilista ang mga dapat nang nakaayon sa prayoridad. Sa paraang ito, mas mapapabilis ang pagtupad sa kamalayan. Ang kapalit ng pagsiwalat ng katotohanan.
mga gawain nang walang nasasayang na oras. Ang mga patay na tagapaggising ng natutulog na bayang
2. Sumubok ng kakaiba. Maraming paraan upang makarating sa paroroonan bukod sa isang sakay ng gutom sa katarungan at katotohanan.
payak na dyip. Maaaring subukan ang pagsakay sa ibang uri ng sasakyan o sumubok ng panibagong ruta upang
mas mabilis na makarating sa paroroonan.
3. Magbasa o makinig sa musika. Gamitin ang oras upang pakalmahin ang sarili. Maaaring pakinggan
ang iyong mga paboritong kanta habang naghihintay o magbasa nang makabuluhang kuwentong may aral.
Paalala lamang na hindi ganoong inirerekomendang magbasa habang gumagalaw ang sasakyan sapagkat baka
magdulot ito ng problema sa mata.
4. Umupo nang tahimik. Ito ang oras upang ibigay sa sarili ang panahon ng katahimikan. Walang ingay.
Walang gulo. Maaaring gamitin ang oras na ito upang iparamdam ang pagmamahal sa sarili o ika nga nila’y self-
love o self-care sa ano mang paraang ating naisin.
5. Sumabay sa kaibigan. Kung hindi sanay sa pag-iisa, makatutulong ang pagkakaroon ng kasama upang
maiwaksi ang diwa ng inip. Ito ay para sa mga hindi kaya ang mag-isa o hindi sanay mag-komyut. Gayunpaman,
alalahanin ang mga kasama sa sasakyan sa tuwing makikipag-usap sa kasama. Alalahanin na hindi lamang kayo
ang lulan ng iyong sinasakyan.
6. Magsenti. Ilabas mo na ang lahat ng drama mo sa buhay upang pagkababa mula sa matagal na
paghihintay, fresh na ulit ang iyong isip. Tamang dungaw lang sa bintana ng sasakyan ang katapat ng pag-iisip sa
lungkot ng pag-iisa, malay mo sa susunod na pagsakay mo’y may jowa ka nang kasama. Gayunma’y magsenti-mode
nang naaayon sa konteksto, baka hindi ka maintindihan ng katabi mo’t lumaki pa lalo ang problema mo.
7. Humanap ng paglilibangan. Maraming paraan upang libangin ang sarili. Nariyan ang mga applications na
maaaring i-download sa cellphone o mga social media na maaaring gamitin upang kumalap ng mga sariwang balitang
nagaganap sa lipunan. Maaari ring kumain habang nagkokomyut basta iwasan ang magkalat sa loob ng sakayan.
8. Magpahinga nang alerto. Maaaring gamitin ang panahong ito upang bumawi ng tulog lalo na’t kadalasa’y
maaga ang oras ng pagpasok. Siguraduhin lamang na maging alerto habang umiidlip sapagkat baka masalisihan ka ng
kawatan o lumagpas sa iyong paroroonan.
9. Magmasid. Pansinin ang ‘di kapansin-pansin. Ituro ang layon sa ibayong ‘di madalas tinitingnan nang
pangkaraniwang mata. Gawin itong oportunidad upang mapaunlad ang iyong pang-unawa at pag-intindi sa tunay na realidad
ng mundo. Umisip at makiisa sa pagbabago. Manguna sa pagbabago.
10. ‘Wag na lamang magkomyut kung kakayanin. Umpisahan na ang kaugaliang maglakad kung malapit lamang
ang paroroonan sa iyo. Bukod sa tipid at walang gastos, ito’y
makatutulong din sa kalikasan. Maaari ring gumamit ng
bisikleta patungo sa paaralan o trabaho upang maiwasan
ang pagkaipit sa trapik ng mga sasakyan.
Parating ilagay sa isip na ito’y hindi solusyon, bagkus ay
gabay lamang sa mas makulay o creative na pagkokomyut.
Bagamat ang tunay sa solusyon ay nasa pagsasaayos
ng sistema, ang papel nating mga komyuters sa
pagsasaayos ng problema sa traffic ay
ang pagsunod sa mga batas trapiko at
paglilimita sa dami ng sasakyang araw-
araw na naiipit sa salimuot ng trapik.

Manunulat: NEIL VINCENT DELA CRUZ
Tagaguhit: IRIS GIAN SALALAC

Walang Kasarian sa






Pagtanggap NEIL VINCENT DELA CRUZ






Hindi nasusukat ng dunong ang kaibuturan ng pagtanggap.
Walang sapat na layon ng karunungan ang makapagmumulat sa mala-yungib na dilim
ng saradong isip. Hindi makaaalpas ang malayang ibon sa Tarik ng kamalayan kung ang rurok nito’y
pagdalumat sa kanyang nakasanayan. Walang tunay na pagtangap sa makulay na buhay nilang api’t
Sino ang nagsabing madali ang pamamahayag?
sadlak kung ang mata’y nakapikit sa banaag ng iba’t ibang kulay ng pagbabago.
Sugal ang pamamahayag—buhay ang taya ng
isang mamamahayag sa bawat istoryang iuukit Hindi makasasapat ang alinmang sustansyang nutrisyonal upang punan ang kakulangan ng
niya sa kamalayan ng masa. Takot at pangamba ang diwa sa pagiging makatao. Datapwat ang bawat himutok ay mananatiling pipi hangga’t ang kadena’y
kaniyang barahang binabalasa sa bawat pagsisiwalat pumipiit sa laya ng ibon upang kumawala.

Ayon sa pag-aaral na isinagawa ng University of Harvard noong 2015, lumalabas na isa sa bawat
na kaniyang itatampok upang maghudyat ng apat na kabataan ang nakararanas ng pangungutya dahil sa kaniyang kasarian. Sa bawat paaralan,
pagbabago. Kamatayan ang kaniyang pagkatalo. may 85% na kaso ng verbal harassment at 21% ng physical harassment habang 20% ang nakararanas
Kamalayan ang pagkapanalo. Maraming kuwento ng diskriminasyon sa social media sa kabuuan ng populasyon. Sa parehong taon, nakapagtala ang
parehong pananaliksik ng 1218 hate crimes na resulta ng oryentasyong sekswal at 764 na kriment
ng pag-uulat ang itinatanim ng kaniyang kuwento, mula
Sangkat ang isyu ng kasarian. Ayon sa Kim (2014), may naitalang 10 milyong bilang ng LGBTQIA+ sa
sa matimyas niyang propesyon ng pakikibaka gamit ang
Amerika. Sa bilang na ito, 5 milyon ang kabtaan at 600,000 sa kanila ay itinakwil ng
katotohanan, hanggang sa kuwento ng mga gintong
kanilang mga pamilya. Sa bawat apat na miyembro ng LGBTQIA+, isa ang
busal na kumikitil sa saysay ng kaniyang trabaho.
hindi tinatanggap na magtrabaho dahil sa kaniyang
Hindi biro ang maging mamamahayag—madugo ang
pagkatao. Isang salamin ng ‘di pantay
kuwento ng totoo’t pagkontra sa nakasanayang agos. na mundong ating ginagalawan.
Mababatid mula sa 2019 Global Impunity Index na Ang pakikibakang ito ay
isinagawa ng Committee to Protect Journalist (CPJ) na pakikibaka ng sambayanang Pilipino sa
pantay na pagtingin sa kanilang kapwa
nagtala ng 41 na kaso ang Pilipinas ng kamatayang
tao. Walang salik ang pagtanggap.
pinakamataas sa buong mundo sa hanay ng mga
Walang salik ang makabubuo sa sikip
mamamahayag na hanggang ngayo’y wala pa ring usad ang
ng silid na humahantong sa pagkapiit
paglutas ang danas ng paglibing ng isang paa sa hukay ng
ng Karapatan. Ang pagbukas ng
isang mamamahayag upang bigyang kaganapan ang kaniyang
pintuan ng pagbabago ay siya
responsibilidad na maihatid sa mga tao ang himutok sa bawat
namang pagsara ng pintuan ng
diskriminasyon. Mahirap ang paglunok
buntong hiningang kalakip ng bawat ponema ng katotohanan.
ng pagtanggap sa mga taong mula
Sa kabuuan, humigit kumulang 200 na pagpatay sa mga
sa pagkabata’y nagbebenepisyo na
mamamamahayag na ang naitatala sa buong mundo at sa
daan-daang bansang humaharap sa problemang ito, ang sa diskriminasyon sa kasarian. Mahirap
lunukin ang katotohanang ang pantay
Pilipinas ang nangunguna sa pinakamaraming kaso ng walang
na trato sa kasarian ay pagkatuyo sa
katarungang pagpatay at nananatiling pinakamasalimuot na
dila ng halang.
lugar para sa mga mamamahayag kasunod ng Mexico,
Hindi nagagarantisa ng
South Sudan, Syria, at Iraq na naglalaro sa ikalawa hanggang
ikalimang puwesto. katalinuhan ang bukas na isip at
kababaang loob. Ang prinsipyo ay
Sino ang nagsabing madali ang pamamahayag?
nananatiling isinaboses na paniniwala
hangga’t walang pagganap sa realidad ng sansinukob. Ang kasarian ay
May dangal sa propesyon ng pamamahayag na hindi
pagkakakilanlan ngunit hindi nito dinidikta ang pagkatao. Ang ganap na pagkilos ay hindi ang pagdikta
masusuklian ng dami ng gintong kayang ibigay ng payak na
sa tama o hindi, bagkus ay ang pagkilos upang maisakatuparan ang hangaring mapagbago ang
pananahimik. Integridad. Katotohanan. Katarungan. Hindi
mundo at maikintal sa bawat isa ang esensya ng pagbabago at pagbukas ng nakapikit na diwa sa
natatapos ang pamamahayag sa pagbabalita, ito’y
pagtanggap ng pagbabago.
nanunuot at tumatagos maski sa personal na buhay ng
Ang pagyuko sa panahong ang hangin ay umiihip sa atin ay hindi hudyat ng kahinaan, bagkus ay
mang-uulat. Nananakot. Bumubusal. Kumikitil. Subalit higit sa
kalakasang magbago nang naaayon sa pangangailangan. Ang ibon ay tanging makalalaya lamang
balang nakatutok sa noo’t kutsilyong tumutusok sa laman ay
kung ang gapos ng lipunan sa kaniya’y iwawaksi ng pagtanggap. Madilim ang mundo sa makulay
ang katarungan at katotohanang kailangang malaman ng
na bandera. Nahihimbing ang pagtanggap ngunit hindi nangangahulugang buong panahon itong
madla. Masakit mang tanggapin, sila’y kolateral ng ating
matutulog sap ag-asa. Kung ito’y gigising sa atin, na sa atin ang pagdikta.
kamalayan. Ang kapalit ng pagsiwalat ng katotohanan.
Hindi nasusukat ng dunong ang kaibuturan ng pagtanggap.
Walang talion ang sasapat sa makataong layon ng batas.
Ang mga patay na tagapaggising ng natutulog na bayang
gutom sa katarungan at katotohanan.
Madilim ang mundo ngunit makulay ang bandera ng kanilang kasarinlan.
Alunig sa Tinig ng
Inang Kalikasan
SHEILA MAINE INOUE

Kung sa pagwawakas ng ambon nakahimlay ang balangaw, bakit sa paglipas ng daluyong hindi pa
ito natatanaw?
Kung walang awa ang mga tao sa pag-aalipusta sa kalikasan, walang habas naman ang kalupitang
ibinabato ng kapaligiran. Sa apat na sulok ng kampus ng Angeles City Science High School, mayroong isang
kapisanan na naglalayong isalba ang papalugmok na estado ng kalikasan—ang Aguman da ring Pantas
ampon Talasuyu ning ACSci king Sciencia ampon Naturalesa o APTAS. Ang samahang ito ay binubuo ng mga
mag-aaral na may katangi-tanging malasakit sa inang kalikasan.
May pagtangis sa bawat kalupitan na kailangang sagutin ng mga mamamayan.
Marahil ang bawat patak ng ulan, mga kalat sa daan, at ang pagpaparamdam
ng lupa ay ilan sa mga panawagan o tinig ng inang kalikasan na hindi natin
pinapakinggan. Ang alunig ng boses ng kalikasan ay ang siyang ppinagtutuunan
ng mga taong katulad ng mga bahagi ng samahang APTAS—mga taong may
malasakit at lubos ang pagmamahal sa kalikasan. Ang mga aktibidad ng
APTAS sa buwan ng Setyembre ang siyang nagdidiin sa kahalagahan
ng kalinisan at kaayusan ng kapaligiran. Kabilang sa mga paligsahang
kanilang inilulunsad ay ang Trashion Show kung saan ang bawat kalahok
ay magsusuot ng mga damit na gawa sa mga patapong kagamitan
na kalimitang mamamasdan sa paligid. Ang mga pinaglumaang mga
CDs o balat ng mga pagkain ay ang madalas na sangkap upang
makapagtagpi ang mga kalahok ng isang magarang kasuotan. Ang
mayroong pinakamarikit at kahali-halinang produkto ay ang tatanghaling
embahador ng kalikasan kung saan mayroon silang mga adbokasiya
na isusulong para sa ikalilinis ng paaralan at maging ang kapaligiran
nito.
Hindi madaling sisirin ang alunig ng tinig ng kapaligiran
ngunit kung may boses ng kabataan na
sasagot sa maingay na panawagan,
malapit na nating matanaw
Manunulat: NEIL VINCENT DELA CRUZ Images Courtesy of
Tagaguhit: IRIS GIAN SALALAC Google Images ang bahaghari sa pagtatapos
ng kalupitan.

TOMO 1, BILANG 1
08 PANITIKAN HUNYO - OKTUBRE 2019

AGHAM




TOMO 1, BILANG 1
HUNYO - OKTUBRE 2019 09
Lindol



Ang ‘di maiwasang Peligro

REMEL TORRES at TEKNOLOHIYA
Niyanig ng magkakasunod
na lindol ang Pilipinas nito lamang
mga nakaraang buwan. Una nang
tumama ang magnitude 6.1 na lindol
sa Hilagang Luzon noong Abril 22 na
sinundad ng isang mapaminsalang
6.6 naman sa Mindanao nitong ika-
29 ng Oktubre. Sa pagdalas ng lindol sa
ating bansa, kailangan tayong maging
handa sa lahat ng pagkakataon. Narito
ang mga dapat gawin bago, habang, at
pagkatapos ng pagyanig.

1.) Siguraduhing may fire
extinguisher, first aid kit, flashlight, radyong de ilala ang
baterya at dagdag na baterya sa inyong mga Kmga Pinoy sa
tahanan.
2.) Aralin kung paano magbigay REMEL NIEL TORRES kanilang galing at talino na
ng paunang lunas. maipagmamalaki sa buong mundo.
3.) Maghanda ng evacuation Tunay na biniyayaan tayo ng kahusayan sa iba-t ibang larangan. Nariyan si Lea Salonga na kilala dahil
plan. sa kanyang angking galing sa pag-awit. Si Carlos Yulo naman ay umani ng atensyon dahil sa husay niya sa
4.) Huwag maglagay ng
mabibigat na bagay sa mga istante o kabinet. gymnastics. Si Jose Rizal naman, ang ating pambansang bayani na umani ng pagkilala dahil sa mga nailimbag
5.) Alamin ang earthquake niyang nobela at babasahin. Ngunit kapag may nagtanong kung sino ang mga pilipinong nangunguna sa
plan sa mga establisyimento tulad ng inyong larangan ng siyensiya’t pananaliksik, may maisasagot ka ba? Narito ang mga Pinoy na nag-iwan ng marka
paaralan o pinagtatrabahuhan. sa pag-unlad ng agham at teknolohiya.
6.) Kapag lumilindol na,
manatiling kalmado upang maging malinaw 1. Ang una ay si Aletta Concepcion Yñiguez, siya’y isang Assistant Professor sa UP Diliman Marine
ang iyong pag-iisip. Science Institute at isang Oceanographer. Siya’y nakapokus sa pag-aaral ng mga phytoplanktons – mga
7.) Kung nasa loob, gumapang maliliit na organismong napakahalaga sa pagbalanse ng food web sa karagatan. Dahil sa kanyang mga
sa ilalim ng matitibay na bagay tulad ng mga pagsasaliksik, nakatulong siya sa ating industriya ng sardinas.
mesa o kaya’y upuan. 2. SiJeffrey Perez ay isang Supervising Science Research Specialist sa Philippine Institute of Volcanology
8.) Kung nasa labas, umiwas sa
mga poste ng kuryente at matataas na gusali. and Seismology. Kilala siya dahil sa kanyang ambag sa heolohiya sa ating bansa. Iilan sa mga pagsasaliksik na
9.) Huwag magsindi ng kandila kanyang ginawa ay ukol sa Philippine Fault sa Silangan ng Mindanao at ang West Valley Fault na dumadaan sa
o anumang may apoy dahil maaaring may kahabaan ng Maynila.
tumagas na gas pipe. 3. Si Aimee Lynn Dupo ay propesor sa University of The Philippines – Los Baños Institute of Biological
10.) Huwag gumamit ng mga
elevator at kung nasa loob ng kotse, tumigil Sciences. Kasama ang kanyang ama, nakadiskubre sila ng daan-daang uri ng gagamba sa Pilipinas. Isa sa
at manatili sa loob hanggang matapos mga pinakabago ay kanilang pinangalanan na “Urduja”, isang madirigmang prinsesa mula sa probinsya ng
ang lindol o pagyanig. Pangasinan.
11.) Pagkatapos ng lindol, 4. Si Rogel Marie Sese ay ang kasalukuyang nangunguna sa National Space Development Program.
tignan kung mayroon bang mga
nasaktan at nasugatan. Kung mayroon, Isa siyang astrophysicist na nagtataguyod ng space research at development sa ating bansa. Kasama siya sa
lapatan ito ng paunang lunas. mga tumulong na buuin ang legislasyon na “Act establishing the Philippine Space Development and Utilization
12.) Makinig sa radyo, Policy and Creating the Philippine Space Agency”.
iwasang gumamit ng cellphone kung ‘di 5. Ang huli ay si Nathaniel Hermosa II, isang optical at photonic researcher at propesor sa University
naman kailangan.
13.) Kung may sira ang tubo ng of the Philippines Diliman. Kasama ang kanyang research team sa UP na nagawang pabagalin ang “speed of
tubig, patayin ang valve nito. Kung tumagas light”. Dahil sa pagsasaliksik na iyon nakatanggap siya ng iba’t ibang pagkilala.
naman ang gas, buksan ang mga pinto at Kitang-kita naman kung gaano kahusay ang mga pinoy sa larangan ng agham at teknolohiya. Sana’y
bintana upang lumabas ito. maging inspirasyon sila sa mga taong nais maging alagad ng siyensiya’t pananaliksik. Sapagkat ang kaalaman
14.) Maging maingat sa mga
bubog at debris. Kung maaari ay magsuot ng at karunungan ang siyang mag-aangat sa ating bansa mula sa mga suliraning kinakaharap sa kasalukuyan.
makakapal na botas. Image Courtesy of pinclipart.com
15.) Asahan ang mga aftershock
o mga ilan pang mahihinang pagyanig.

! sa lindol upang wala ng mapinsala pang iba. Maging




Mahalagang may alam ang mga tao ukol sa lindol
upang hindi sila mapahamak. Lalo na ngayong napa-
padalas na ang mga pangyayaring ito. Sana’y patuloy
na maipamalita at maibahagi ang kaalaman tungkol

alerto, makialam, at makibalita.








sang Pilipinang geophysicist,
NIEL TORRES kasama ang iba pang mananaliksik,
Iang nakadiskubre ng caldera na
hinirang bilang pinakamalaki sa buong mundo.
Si Jenny Anne Barretto ay isang New Zealand-based
na siyentista na nakapagtapos sa Unibersisdad ng Pilipinas.
Kamakailan lamang ay naglabas siya ng isang pananaliksik
na pinamagatang “Benham Rise Unveiled: Morphology and
Structure of an Eocene Large Igneous Province in the West
natuklasan ng tubig dahil sa isang malaking pagsabog. Sa paglipas ng
Philippines Basin”.
ng isang Pinay sa
Nakadetalye doon ang isang calderang natagpuan
sa Benham rise, ito’y may laki na 150 kilometro na lubos na
humigit sa dating binansagang pinakamalaking caldera;
ang Yellowstone na may diyametrong 60 kilometro lamang.
Ang Caldera ay isang uri ng bulkan na gumuho sa ilalim
Benham Rise!
panahon, tutubuan ito ng mga lamang dagat at pamumugaran
ng mga buhay ilang sa ilalim ng karagatan. Pinangalanan
ang nadiskubre nina Barretto ng “Apolaki” na ibinase mula sa
pangalan ng Diyos ng araw at digmaan sa mitolohiyang Filipino.
Maaaring basahin ang kanilang pananaliksik sa “Marine
Geology’, isang internasyonal journal na pumapatungkol sa
Marine Geology, Geophysics at Geochemistry.


Image Courtesy of UP Marine Science Institute

TOMO 1, BILANG 1
10 AGHAM AT TEKNOLOHIYA HUNYO - OKTUBRE 2019
















GUBAT NG BUHAY







REMEL TORRES
Image Courtesy of pngtube.com
a mga nakalipas na buwan, ng ecosystem sa mundo. Bawat taon, Mabigat din ang gampanin ng ang haharapin ng mundo. Bukod sa
Stalamak ang mga balita ukol may bagong natutuklasang species o mga kagubatan sa pagpapanatili magkakaroon ng kaibahan sa mga
sa mga nasusunog na mga kagubatan. uri na kailanma’y hindi pa nakita. Dahil ng balanse na klima sa rehiyong klima at weather patterns, lalala rin
Mayroon sa Indonesia, Congo, dito, pinapahalagahan din ang mga nakapaligid dito at pati na rin sa buong ang problema sa greenhouse gases
Mozambique at ang pinapinag- kagubatan sapagkat maaaring may mundo. Naglalabas sila ng moisture na at patuloy na tataas ang temperatura
uusapan, ang Amazon sa Brazil. mga gamot o anumang lunas doon na nagpapalamig sa paligid at babalik hanggang lubos ng mapinsala ang
Umabot ng ilang linggo ang sirkulasyon hindi pa natatagpuan. Ilang bahagdan naman ito sa lupa bilang ulan. Dahil sangkatauhan.
ng mga balita o ugong-ugong ukol ng mga gamot na ginagamit sa sa dami ng tubig na nanggagaling sa Napakadaming benepisyo ang
dito. Ngunit bakit nga ba binigyan kasalukuyan ay nagmumula sa ating mga kagubatang ito, nagkaroon na ibinabahagi sa atin ng mga rainforests
ng ganoong karaming atensyon ang mga kagubatan. Ngunit ayon sa sila ng mahalagang parte sa water o kagubatan. Patuloy tayong
isyung iyon? Gaano ba kahalaga ang datos, isang porsyento pa lamang cycle. Madami ring carbon dioxide nakikinabang sa mga biyayang hatid
mga kagubatan? ang nagagalugad sa mga ito upang ang napupunta sa mga rainforests at nito. Proteksyon lamang ang hinihiling
Higit sa 30 milyong uri ng mga gamitin sa medisina. Kaya’t napakalaki binabalik nila ito bilang oxygen, kaya na kapalit. Sana’y atin na itong
hayop at halaman ang matatagpuan pa ng posibilidad na makahanap ng tinagurian silang “lungs of the earth”. mapagbigyan sapagkat sa huli tayo rin
sa iba’t ibang kagubatan. Isa ito sa iba pang lunas sa mga lugar na ito. Kung tuluyan nang mawawala ang ang maaapektuhan.
mga pinaka pinakamayayaman na uri mga kagubatang ito, malaking suliranin

Linis-Kinis na Kutis Ulan… Ulan… REMEL TORRES




NIEL TORRES
sang malaking trend ngayon sa social media at sa mga kabataan Leptospira ang Pasan?
Iang “glass skin”. Ito’y ang pagkakaroon ng makinis at “glowing” na
balat. Ngunit paano nga ba ito makakamit sa kabila ng stress at pagod na agsapit n g
nararanasan sa eskwelahan? Narito ang 12 tips para magkaroon ng balat na Ptag- ulan
inaasam ng lahat. , may isang sakit na tila ba ay
1. Siguraduhing malinis palagi ang iyong balat, ngunit limitahan tradisyon na ang pagdating, ito ay
lamang ang paghuhugas ng mukha hanggang sa dalawang beses ang leptospirosis. Ayon sa Department
bawat araw. Ito’y upang maiwasan ang pagkatanggal ng natural oils na of Health o DOH, may naitala ng 981
nagpapanitili ng moisture sa balat. na kaso nito simula Enero 2019 hanggang
2. Ang cleanser o sabong panlinis ay hindi dapat nang-iiwan ng Agosto 2019. Sa kasamaang palad, 113
pakiramdam na masikip ang iyong mukha dahil ito ay senyales na nakakatuyo sa mga ito ay nabawian na ng buhay. Sa kabila ng
ito ng balat. malawakang paglaganap ng leptospirosis, may tanong
3. Gumamit palagi ng moisturizer kahit na mayroon ka pang oily pa ring bumabatingting sa isipan ng nakararami, paano at
skin. Huwag gamitin ang mga lotion na para sa katawan dahil masyado itong bakit nagkakaroon ng ganoong karamdaman?
makapal at maaari ng mabara ang mga pores at magresulta sa pagkakaroon Leptospira – ito ay ang genus ng mga kagaw na responsable sa
ng mga tagiyawat. pagpapasakit sa mga tao. Nagmumula ito sa iba’t ibang hayop, ngunit
4. Ugaliin ang paggamit ng sunblock upang maiwasan ang pinakamadalas na nagdadala nito ay mga daga. Kadalasang nakukuha
maagang pagtanda ng balat. ang sakit sa pamamagitan ng paglusong sa tubig baha na may halong ihing
5. Umiwas sa stress at magpahinga muna kung kinakailangan. nagtataglay ng leptospira. Maaari rin itong makuha mula sa dugo o laway ng
6. Huwag manigarilyo dahil ito’y nakakapagpalala ng wrinkles at sino man o anumang may leptospirosis. Mga bansang may tropical na klima ang
pagkulubot ng iyong balat. lubos na apektado sapagkat tamang-tama ang mga kondisyon ng taglay ng
7. Kumain ng mga pagkaing masusustansya tulad ng gulay at mga ito upang lumaganap at kumalat ang sakit.
prutas, umiwas sa mga chichirya at mamantikang pagkain. Dalawang araw hanggang apat na linggo ang panahong lilipas bago
8. Siguraduhing sapat at maayos ang iyong tulog. lumitaw ang mga sintomas ng leptospirosis. Ang unang mararamdaman ng
9. Uminom ng maraming tubig upang hindi mawala ang moisture bikitima ay ang pagtaas ng temperatura ng katawan, susundan ito ng pananakit
sa iyong balat. ng ulo, pagsusuka, paninilaw, pananakit ng tiyan at pagtatae. Ngunit mayroong
10. Kung may tagiyawat, iwasang putukin ito at hayaan lamang mga pagkakataong walang tanda ng leptospirosis ang makikita. Kung
itong mawala ng mag-isa upang hindi ito mag- iwan ng peklat. mapapabayaan, may posibilidad na magkaroon ng meningitis o pamamaga ng
11. Iwasan ang mga pekeng produkto na lamad ng utak at spinal cord. Maaari ring magkaroon ng komplikasyon sa bato
maaaring makasira o makasama sa iyong balat. at atay at ang pinakamalalang pwedeng kahantungan ng sakit ay kamatayan.
12. Kumonsulta sa i s ang Ayon sa mga datos, ang National Capital Region (NCR) ang may
eksperto sa balat na tinatawag d i n g pinakamalaking bilang ng mga apektado ng leptospirosis, sinundan naman ito
dermatologist upang masuri ang kalagayan ng ng Region VI at Region V. Kadalasang matatagpuan ang mga biktima sa mga
iyong kutis. urbanisadong lugar dahil sa mababang lebel ng sanitasyon. Gayunpaman,
paano nga ba maiiwasan ang pagkakaroon ng leptospirosis? Pinakamainam na
Ang pagkakaroon ng magandang gawin ay ang pag-iwas sa tubig baha, kung kinakailangan talagang lumusong,
kutis ay isang mahabang proseso at hindi ito ugaliin ang paggamit ng botas. Kapag nabasa o nalublob ang anumang parte
nangyayari sa isang buong magdamag ng katawan sa tubig , pakahugasan ito gamit ang sabon upang maalis ang
lamang. Kinakailangang anumang dumi na maaaring magdulot ng sakit. Maaari ring magpatingin sa mga
panatilihing malusog at doctor upang masiguro ang kalusugan. Kung kakayanin, magpabakuna na rin
malakas ang iyong sarili. upang magkaroon ng panlaban ang katawan sa leptospira.
Sundun din ang 10 tips na Base rin sa mga nakuhang datos, mas mababa ng tatlong
nabanggit at siguradong beses ang bilang ng mga biktima ng leptospirosis sa
unti-unti mo nang makakamit taong ito kung ikukumpara sa nakalipas na taon.
ang kutis na inaasam ng lahat. Kung lahat ay may sapat na impormasyon ukol sa
sakit na ito, siguradong mas bababa pa
Image Courtesy of kevaaryuveda.com
ang bilang ng mga apektado. Kaya,
huwag magdalawang isip na ibahagi ang
ALAM MO BA? kaalaman, upang ang sakit na
leptospirosis ay tuluyan
ng mawakasan.
Isang Agriculture student na si Benzone Kennedy
Franes Sepe sa Davao Del Sur State College ang
nakapagpatubo ng pinakaunang puno ng Mansanas
sa Mindanao.

Image Courtesy of clipartwiki.com

HUNYO - OKTUBRE 2019 ISPORTS 11
TOMO 1, BILANG 1


Sukatan ng Pagiging Kampeon P rinsipyo ang labanan. ang nakikipagkumpetensya sa 24
Ang mga kabataan larangan ng isports. Halos lahat ng
ngayon ay nahuhumaling na sa mga paaralan sa buong mundo
iba’t ibang uri ng aktibidad na ang handang tumulong sa kanila. Sa
makatutulong sa kanila upang Pilipinas, limitado ang nakukuhang
makapaglibang at magkaroon ng suporta ng ating mga atleta. Paano
oras para sa sarili. pa kaya pagdating sa kani-kanilang
Edukasyon ang susi sa mga paaralan? Natutugunan ba
magandang kinabukasan. Marahil ang kanilang pangangailangan?
ang iba’y nabiyayaan ng angking Nauunawaan ba ng karamihan
talento’t kakayahan sa labas ng apat ang kanilang sakripisyo? Ang buhay
na sulok ng silid-aralan. Madaming nila’y parang timbangan: kailangan
kabataan ang nakararanas ng nilang siguraduhin na walang mas
pagmamaliit sa sarili, dahil ang bibigat sa pagitan ng edukasyon at
kanilang kalakasan ay hindi mo larangan ng pampalakasan.
basta-bastang mababasa sa isang Sa pagdaan ng taon,
textbook. Sa kanilang palagay ay bumibigat ang ating responsibilidad
narito ang kanilang lakas. Ito ang bilang isang indibidwal, at darating
armas na kanilang gagamitin sa sa puntong iyon na ang kadalasang
laban ng kanilang buhay. Ito ang uri ipinaglalaanan natin ng panahon.
ng digmaang kaya nilang ipanalo. Sa tunay na karera ng buhay,
Ayon sa National Collegiate walang ligtas. Ang tunay na
Athletic Association, mahigit- kampeon ay siyang makalalagpas
kumulang 460,000 student-athletes sa mga sagwil.
Go-rayeb!:


Ang Laban ni UAAP S82 Final Four kasado na SSS Kontra
Droga
ALFRED DIZON
Coach Roger Lnananatiling koponan para sa mas umangat ang FEU dahil sa point sinagawa ng Angeles City
alarga na ang apat na nagtapos sa 8-6 na kartada ngunit

ALFRED DIZON kampeonato ng basketball tournament differential system. IScience High School - Senior
alaban. Matapang. Hindi ng University Athletic Assosiciation Ang magwawagi sa larong ito ay High School ang kauna-unahang
Pnagpapatalo. IIlan lang of the Philippines (UAAP) Season 82 kakalabanin ang 2nd seed at last year’s SSS 2019—Singkasikan, Singkasigla,
REMEL TORRES iyan sa mga impresyong tumatak sa matapos ang huling laro ng elimination runners-up na UP Fighting Maroons, na Singkaliksi: Pamisasanmetung
atin at sa mga kasama sa volleyball round noong Miyerkules, October 30. nagtala ng 9-5 record at nagmamayari Kontra Droga, na naging daan
upang maipamalas ang lakas at
community ni Roger Gorayeb: isa sa Nanguna sa standings ang ng twice-to-beat advantage laban sa determinasyon ng mga mag-aaral
mga respetadong personalidad sa defending champions na Ateneo Blue makakasagupa nito. ng senior high na panatilihin ang
larangan ng volleyball sa Pilipinas. Eagles, na nagpakita ng bangis upang Ang tropeo ay paglalabanan kanilang kalusugang malayo sa
Nagsimula ang makulay na makamit ang 14-0 na kartada at ang ng Ateneo at ng koponang lulusot sa
career ng batikang coach noong outright slot sa finals matapos masweep stepladder sa isang best-of-3 na finals. droga. Para sa iilan, ito ang naging
katapat ng Intramurals na taunang
1980’s ngunit ang maituturing na ang lahat ng kanilang mga elimination Inaasahang maging mainit ang idinadaos sa mga paaralan bilang
pinakarurok ng kaniyang karera ay games. lahat ng mga laro sa paparating na isang aktibidad na malayang
noong pangunahan niya ang San Magkakaroon naman ng Final Four sa pangunguna ng mga makalahok ang mga mag-aaral sa
Sebastian Women’s Volleyball Team stepladder format para malaman kung bigating collegiate players tulad nina iba’t ibang
sa 11 na sunod-sunod na kampeonato sino ang haharap sa mga Agila sa Thirdy Ravena at Ange Kouame ng larangan ng
ng National Collegiate Athletics championship round. Ateneo, Kobe Paras at Bright Akhuetie isports.
Association mula 1986 hanggang 1997. Unang maghaharap ang 4th ng UP, Wendell Comboy ng FEU at Isa
Nagpakitang gilas din si seed na UST Growling Tigers at 3rd Rhenz Abando mula sa UST.
coach Roger sa University Athletics seed na FEU Tamaraws, na parehong ang SSS 2019
sa unang
Association of the Philippines sa ISA KONTRA ISA. programang
pagmamando ng Ateneo de Manila Maiinit ang sagupaan sa pagitan ng naitatag
University Women’s volleyball team, Ateneo at UST star players na sina ng Health
Thirdy Ravena at Rhenz Abando.
na kaniyang dinala sa Finals sa loob Image Courtesy of Jerome Ascano Optimizing
ng limang taon. Nagsilbi ring head Physical
tactician si coach Roger para sa NU Education
Women’s Volleyball team mula 2015 (HOPE)
hanggang 2017. club para
Sa kaniyang ilustradong
sa unang
karera na nagbunga rin ng 22 standalone academic year ng
na championships sa iba’t ibang Senior High School ng ACSci.
mga liga, marami sa mga bigating Dalawang grupo sa parehong
manlalaro ang umusbong sa baitang ang nabuo upang
paggabay ni Gorayeb tulad nina maglaban-laban sa Basketball,
Alyssa Valdez at ang magkapatid na Badminton, Chess, at pati na rin
Dindin at Jaja Santiago. sa mga creative games tulad
Sa kasalukuyan, hinaharap
ni coach Roger ang marahil ay ng Jenga, Mobile Legends at
Scrabble.
pinakamalaking laban ng kaniyang Ngunit nakakintal sa isipan ng
buhay: multiple myeloma, isang uri ng Delos Santos sa Japan training: nakararami kung magpapatuloy
cancer. ba ang paaralan sa pagsuporta sa
Nagkakaisa ‘Marami kaming natutunan’
ang buong mga student-athlete pagdating ng
mga pampublikong kompetisyon?
volleyball MARK C. REYES Karamihan sa mga mag-
community, atapos ang labindalawang Yamanada of the Japan second aaral na sumasabak sa mga
mapa-galing Maraw na pag-eensayo at division league, Japan V League kompetisyong ito ay nahihirapan
man sa iba’t pagbabad ng Philippine national squad Hitachi at Nittai U. Sa lahat ng sa kanilang oras at lakas dahil
ibang koponan women’s volleyball team sa Japan kanilang laban, tatlong sets lamang hindi nila alam paano nila
at unibersidad ay kampante ang head coach na ang kanilang naipanalo. maibabalanse ang pag-aaral at
para suportahan si Shaq Delos Santos na madadala “May mga kailangan pa kaming ang pag-eensayo para madala
ang paggaling ng ng mga manlalaro ang lahat ng ma-improve and hopefully makumpleto ang pangalan ng paaralan sa
batikang coach. mga karanasan at kasanayang na kami para mas madami kaming
maisasama nila sa pag-uwi rito sa magawa para sa team,” ani Delos mga patimpalak katulad ng Public
Pilipinas bilang huling pag-inat Santos. Meet. Nagiging daan lamang ang
sa nalalapit na 30th Southeast Sa pagbalik nila sa Pilipinas ay mga programang katulad ng SSS
Asian Games na gaganapin sa sasalang sila sa 4-team Philippine 2019 upang magkaroon ang lahat
ating bansa. Superliga Super Cup. Saad ni Delos ng pagkakaisa at pagkakataong
Naging posible ang pag- Santos, magandang oportunidad ito maipakita sa madla ang kanilang
eensayo ng mga atleta sa upang mailabas ng mga atleta ang kakayahan sa pampalakasan.
Japan dahil sa Larong Volleyball kani-kanilang natutunan habang nasa Doon lamang ba magtatapos
sa Pilipinas, Inc. at ng Philippine training camp at maglaro sila bilang ang oportunidad ng mga student-
Sports Commission. isang grupo; bilang isang National athlete ng ating paaralan?
Sa loob ng labindalawang team. Kalakip ng bawat pagod at
araw na training at conditioning “Nagkaroon ng improvement but karangalang idinadala nila sa
ay nakipagsagupaan ang it doesn’t mean na OK na. Kailangan atin ay ang kanilang paghihirap
NGITI NG PAG-ASA. Nationals kontra Kashiwa Angel pang ituloy ng ituloy hanggang sa na makipagsabayan sa tunay na
Masayang nakahawak ng bola ang isa sa mga Cross, Gunma Bank Green dumating ang SEA Games,” ani Delos laban ng isang mag-aaral.
tinitingalang pangalan sa larangan ng balibol.
Image Courtesy of Joaqui Flores ng Tiebreaker Times Wings, Yamanashi Chuo Bank, Santos.

SUKATAN NG PAGIGING KAMPEON
ISPORTS EDITORYAL - PAHINA 11
























MAGILIW NA SAGUPAAN.
isports MGA NAGWAGI SA
Nakipagkamay ang parehong koponan ng
Stallions sa isa’t isa bago maglaro ng balibol.
Image Courtesy of MACRO - ACSci SHS








TOMO 1, BILANG 1 | HUNYO - OKTUBRE 2019 SSS 2019



ACSci-SHS lumahok sa 2019 Public Meet Basketball Boys MVP

AARON DELA CRUZ
ALFRED DIZON
amayagpag ang mga kanilang mga manonood sa Angeles Basketball Girls MVP
YNARENZA BULATAO
Nkoponan mula sa ACSci- City National High School covered
SHS sa ginanap na Public Meet na court. Volleyball Boys MVP
pinasinayaan noong ika-27 at ika-28 ng Binubuo ang boys’ volleyball DEANE CAGUIAT
Setyembre sa iba’t ibang mga lugar sa team nina Ryan Cabrera, Jade Arcilla at Volleyball Girls MVP
Lungsod ng Angeles. Jushua Daes mula sa ika-labindalawang VIEN JARQUIO
Naging maganda ang ipinakita baitang, habang ang mga pambato
ng mga koponan mula sa nasabing ng ika-labing-isang baitang ay sina Badminton Men’s Singles
NICK BANAL
paaralan sa kanilang unang beses na captain Miguel Manalang, Karl Dayrit,
paglahok sa public meet bilang isang Emmanuel Garganera, Yvhanne Dizon, Badminton Women’s Singles
ELJ DIAZ
‘standalone’ na eskwelahan. Marcus Ocampo, at Mark Rejano. Badminton Men’s Doubles
Natatanging
kapitana
Bumandera para sa ACSci-SHS
si
gantimpala sa torneong idinaos sa San sa girls’ volleyball, kasama sina Vien 2 LARKDEN GUTIERREZ
ang kanilang mga 3x3 basketball teams, Christina Calderon ang mula sa ika-
RICO DE GUZMAN
na parehong nabingwit ang ikatlong labindalawang baitang na lumahok
Ignacio Covered Court sa Barangay Jarquio, Izhy Baluyut, Jazmine Pangilinan, Badminton Women’s Doubles
KRYZZE BENGCO
Pandan. Isabelle delos Reyes, Ishie Concepcion, LHIAN GONZALES
Nagtapos ng may 2-2 na kartada Arabella Dino, Alijah Lalic, Trisha Cortez Chess Boys
ang girls’ team na binubuo nina Sofia at Gillian Yu na hindi nakapaglaro dahil SEAN ANG
Palo, Renea Punzalan, Yna Bulatao at sa isang ankle sprain. ZILE ACEBO
ng kanilang kapitana na si Claire Dolz. Hindi naman papahuli ang mga ACSci-SHS sa 2019 Public Meet: Dalawang tansong medalya Chess Girls
Nasungkit naman naman ng alas ng ACSci-SHS sa larangan ng chess EDLEN GARCIA
boys’ team ang 3-1 record, ngunit na sina Joyce Gueco, Andrea Dalisay, JOYCA GUECO
kinapos pa rin ang kayod nina Heiven Shaun Gargaritano, at Sean Ang, na Table Tennis Boys
Paras, Ross Maliglig, Jom Mendoza at nagwagi ng ikalimang gantimpala. CHARLES LOPEZ
captain Jared Marimla upang umabot Inaasahang mas makikilala na EZEKIEL CATALAN
sa championship round. ang ACSci-SHS na pumapalag sa Table Tennis Girls
Nagpakitang gilas din ang mga larangan ng palakasan dahil na AUBREY ALLANIGUE
manlalaro sa isport ng volleyball, na rin sa mga nasabing parangal JULIE PALO
bagamat nabigong makakuha ng na kanilang nakamtan
medalya ay napahanga pa rin ang ngayong taon.


ALAM MO BA? Vipers, naglabas ng kamandag


kontra Stallions
- Ikaapat na beses nang idaraos ang MARK C. REYES
Southeast Asian Games sa Pilipinas umalab ang kamandag ng first half na lamang ng dalawang puntos
(1981, 1991, 2005, 2019) Tkoponang Venomous Vipers ang Stallions laban sa Vipers, 13-15.
- Naglaan ang Department of Budget and ang Mighty Stallions, 41-37, upang Umulan ng mga puntos na
Management ng 6 bilyong pisong pondo makamit ang gintong medalya nanggaling kay AJ Mendiola at Finals
para sa SEA Games 2019 sa larangan ng basketball nitong MVP Jom Mendoza ng Vipers at Stallions
ika-6 ng Setyembre sa court
Team Captain na si Zion Galang upang
- Noong 2005, itinanghal bilang Overall ng Angeles City Science High maging dikit ang labanan. Sa puntong
Champion ang Pilipinas matapos School. ito, hindi mapigilang tumayo ng mga
Ang nasabing laro ay
lumikom ng 291 na medalya nakapaloob sa programang manonood at maghiwayan. Pantay ang
parehong koponan magmula sa huling
(113 gold, 84 silver, 94 bronze)
SSS 2019—Singkasikan, minuto ng laro, 34-34, na mag-uudyok
Singkasigla, Singkaliksi: para sa umaatikabong overtime.
Pamisasanmetung Kontra Droga, na Maagang pumihit ng tatlong
naging daan upang maipamalas ang puntos si Adrian Tumang, 34-37 para
kani-kanilang lakas at determinasyon maiuwi nila ang inaasam na ginto ngunit
na panatilihin ang kanilang kalusugang pinilit gumapang pabalik ng buong
malayo sa droga. koponan ng Vipers upang mapasakanila
Nagsumiklab ang parehong ang medalya sa tulong nina Mendoza,
koponan sa unang limang minuto Heiven Paras at Sean Salunga hanggang
ng bakbakan. Sa hindi inaasahang matapos ang umaatikabong sagupaan
sagupaan nila Heiven Paras ng sa iskor na 41-37. Matapos ang laro,
koponang Vipers at Jhunielle Pangilinan nilinaw ng parehong koponan na
ng koponang Stallions ay nagbanta walang hidwaang naganap, at walang
ang isa sa mga officiators dahil ang laro magkakasakitan sa resultang lumabas.
ay nagiging ‘personal’. Natapos ang
Image Courtesy of Google Images - New Clark City