Νεοελληνική Γλώσσα Α Γυμνασίου Ενότητα 1

OI
ΠPΩTEΣ

MEPEΣ
Σ’ ENA

NEO
ΣXOΛEIO

ΓΙΑΤΙ ΕΡΧΟΜΑΣΤΕ ΣΤΟ
ΣXOΛEIO;

ΓΙΑ ΝΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΣΟΥΜΕ ΤΟ
ΜΕΛΛΟΝ ΜΑΣ !!!

OI ΠPΩTEΣ MEPEΣ

Σ’ ENA NEO ΣXOΛEIO

Σ’ αυτή την ενότητα:

• Θα προσπαθήσουμε να καταλάβουμε
τους παράγοντες της επικοινωνίας
(ποιος μιλάει ή γράφει, σε ποιον,
για ποιο σκοπό, με ποιο θέμα, πού και
πότε).

• Θα μελετήσουμε ποικίλους
κώδικες επικοινωνίας.

• Θα γνωρίσουμε διάφορα είδη
προτάσεων.

• Θα διαβάσουμε, θα μιλήσουμε και
θα γράψουμε για τις σκέψεις και
τα συναισθήματα από τις πρώτες
μέρες στο νέο σχολείο, το Γυμνάσιο.

Kείμενο 1 [Πρώτη μέρα στο Γυμνάσιο] (σελ. 10)

Καθώς θα διαβάζουμε το
κείμενο, προσπαθήστε να
απαντήσετε στις
παρακάτω ερωτήσεις
κατανόησης:

• Πώς νιώθει η Άννα, η
κύρια ηρωίδα του
αποσπάσματος, μόλις
μπαίνει για πρώτη φορά
στο χώρο του Γυμνασίου;

• Aπό πού καταλαβαίνουμε
τα συναισθήματά της;







Kείμενο 2 [Μιλώ, ζωγραφίζω, γράφω] (σελ. 11)

Καθώς θα διαβάζουμε το
κείμενο, προσπαθήστε
να απαντήσετε στις
παρακάτω ερωτήσεις
κατανόησης:

• Ποιοι ήταν οι πρώτοι
τρόποι με τους οποίους
επικοινωνούσαν οι
άνθρωποι;
• Γιατί η επινόηση του
αλφάβητου θεωρείται
επανάσταση στην
ιστορία του ανθρώπου;

B1 Παράγοντες της επικοινωνίας (σελ. 12-15)

Επικοινωνία είναι η ανταλλαγή
μηνυμάτων μεταξύ δύο ή περισσότερων
ανθρώπων.

Για να υπάρξει επικοινωνία χρειαζόμαστε:

• έναν πομπό: Πομπός είναι αυτός που
μιλάει (ο ομιλητής) ή γράφει (ο
συγγραφέας).

• έναν δέκτη: Δέκτης είναι αυτός που ακούει
(ο ακροατής) ή διαβάζει (ο αναγνώστης).

• έναν κώδικα: Κώδικας είναι ένα σύστημα
σημείων ή σημάτων ή συμβόλων με αρχές
και κανόνες. H γλώσσα είναι ένα
παράδειγμα κώδικα πολύ δημιουργικού.

B1 Παράγοντες της επικοινωνίας (σελ. 12-15)

Γλωσσικός κώδικας - Γλωσσική επικοινωνία

• O πομπός χρησιμοποιεί τον γλωσσικό κώδικα
για να κωδικοποιήσει ένα μήνυμα, να εκφράσει
δηλαδή μια επιθυμία, να διατυπώσει μια
ερώτηση, να δώσει ή να ζητήσει μια
πληροφορία, να πει κάτι που σκέφτεται ή που
νιώθει κτλ.

• Από τον πομπό το μήνυμα μεταβιβάζεται με
κάποιον τρόπο (φυσικό ή τεχνητό) στον
δέκτη. O δέκτης είναι αυτός που λαμβάνει και
αποκωδικοποιεί το μήνυμα.

• Το μέσο που χρησιμοποιούμε για να
επικοινωνήσουμε, ο φυσικός ή τεχνητός αυτός
τρόπος (τηλέφωνο, H/Y, κινητό τηλέφωνο,
επιστολή, επικοινωνία πρόσωπο με πρόσωπο
κτλ.), επηρεάζει τη μορφή και το ύφος του
μηνύματος.

• Yπάρχουν δύο είδη γλωσσικής επικοινωνίας:
η προφορική και η γραπτή.

B1 Παράγοντες της επικοινωνίας

Διαβάζουμε το Κείμενο 4 (σελ. 13) - Aκούω και μιλώ (σελ. 14)

• Ποιος έχει γράψει αυτή την επιστολή (είναι δηλαδή ο
αποστολέας); • Σε ποιον την απευθύνει (ποιος είναι ο παραλήπτης);

• Ποια σχέση φαίνεται να έχουν τα δύο πρόσωπα; • Από ποια στοιχεία
της επιστολής το καταλάβατε;

• Για ποιο σκοπό επικοινωνούν με αυτή την επιστολή τα δύο πρόσωπα;
• Δείτε τα παρακάτω κείμενα και πείτε ποιες διαφορές παρατηρείτε στη

μορφή και το ύφος του μηνύματος στις δύο περιπτώσεις

– Tι ώρα να 'ρθω να σε πάρω για το
σχολείο;
– Oχτώ, οχτώ παρά τέταρτο.
– E, άλλο παρά τέταρτο κι άλλο οχτώ!
– Kαλά, ντε! Oχτώ είναι εντάξει;
– Nαι, προλαβαίνουμε.

B1 Παράγοντες της επικοινωνίας (σελ. 12-15)

Διαβάζω και γράφω (σελ. 15)

Ταιριάξτε τη λέξη με την εξήγηση:

1.ο τρόπος μετάδοσης του
μηνύματος/το περιβάλλον, οι
σχέσεις των συνομιλητών κ.ά.

α. πομπός 2.(επιτυχής) ανταλλαγή
β. δέκτης μηνυμάτων κ.ά.
γ. συνθήκες επικοινωνίας
3.αυτός που «λαμβάνει» το
μήνυμα

δ. γλωσσικός κώδικας 4.αυτός που «στέλνει» το μήνυμα
ε. επικοινωνία
5.ένα σύστημα σημείων που έχει
α.4, β.3, γ.1, δ.5, ε.2 κανόνες και αρχές και
χρησιμοποιείται για να
επικοινωνούμε

B2 Κώδικες επικοινωνίας (σελ. 15-17)

Βλέπουμε το Κείμενο 3 (σελ. 12)
Εκτός από τη γλώσσα επικοινωνούμε και με πολλά άλλα σήματα
που ανήκουν σε διάφορους κώδικες. Ιδιαίτερη σημασία για την
επικοινωνία των ανθρώπων έχει ο γλωσσικός κώδικας.

Να συγκριθούν οι αριθμοί:
α) 35,046 και 60,03 και β) 4,567 και 4,53989
Αν εφαρμόσουμε την προηγούμενη διαδικασία, βρίσκουμε ότι:

α) 35,046 < 60,03 και β) 4,567 > 4,53989

B2 Κώδικες επικοινωνίας

Βλέπουμε το Κείμενο 3 (σελ. 12) - Ακούω και μιλώ (σελ. 15)

• Δείτε το απόσπασμα από την άσκηση Mαθηματικών που σας δόθηκε στο
κείμενο 3. • Σας είναι κατανοητό; •Τι λέει;

Να συγκριθούν οι αριθμοί:
α) 35,046 και 60,03 και β) 4,567 και 4,53989
Αν εφαρμόσουμε την προηγούμενη διαδικασία, βρίσκουμε ότι:

α) 35,046 < 60,03 και β) 4,567 > 4,53989

• Δείτε τώρα κι αυτό το απόσπασμα από μία άσκηση Xημείας:

ΝαΔGβ0ρσεθχεηίμηαττιισμμήοΔύGτ0οτυηΗς ΙασντείδkρJαmσoηlς-1:,Hμ2ε(gβ)ά+σηI2τ(αg)δ→εδο2μHέIν(αg)τοκυαιπηαρακάτω
πίνακα:
ουσία Η2 Ι2 ΗΙ
ΔH0f / kJ mol-1 00 26,48
S0 / J mol-1 K-1 130,7 116,1 206,6

• Στο κείμενο 3 υπάρχουν δείγματα από διάφορους κώδικες. Ποιοι από
αυτούς μας δίνουν οπτικά σήματα και ποιοι ακουστικά;

B2 Κώδικες επικοινωνίας (σελ. 15-17)

Ακούω και μιλώ (σελ. 15-16) Το αλφάβητο των κωφών

Βιβλίο της Γλώσσας της Δ Δημοτικού
Η Ευγενία είναι ένα κωφό κοριτσάκι
που στόχος του είναι να γίνει
μπαλαρίνα. Για να πετύχει τον στόχο
της χρειάζεται ...

Θ Α ΡΡ ΟΣ
και

Π Ρ Ο Σ Π ΑΘ Ε Ι Α

B2 Κώδικες επικοινωνίας (σελ. 15-17)

Βλέπουμε το κείμενο 5 (σελ. 16) - Ακούω και μιλώ (σελ. 16)

Πολλά κείμενα δε χρησιμοποιούν μόνο τη γλώσσα για να
μεταδώσουν το μήνυμά τους, αλλά και άλλους τρόπους, που μπορεί
να είναι σήματα από άλλους κώδικες. Επειδή λοιπόν χρησιμοποιούν
πολλούς τρόπους, λέγονται πολυτροπικά κείμενα.

ΣΗΜΕΡΑ:
Βασιλείου Παρίου, Αρτέμωνος,
Δήμη μαρτύρων. Ανατολή: 06.55
Δύση: 19.58. Σελήνη 11 Ημερών
ΠΡΟΓΝΩΣΗ
Βαρομετρικά χαμηλά προκαλούν
βροχές και καταιγίδες στη Δυτική,
Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη.
Προειδοποιήσεις:
Χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα καιρού η
σημερινή ημέρα. Αντίθετα αύριο και
μεθαύριο προβλέπονται βροχές και
καταιγίδες στις περισσότερες περιοχές
της χώρας και μικρή πτώση της
θερμοκρασίας.

ΠΕΡΙΟΔΟΣ – ΗΜΙΠΕΡΙΟΔΟΣ - ΠΡΟΤΑΣΗ

(Γραμματική Νέας Ελληνικής σελ. 109)

Περίοδος ονομάζεται ένα σύνολο από λέξεις που εκφράζει ένα πλήρες νόημα.
Μια περίοδος μπορεί να περιέχει μία, δύο ή και περισσότερες προτάσεις. Στον
προφορικό λόγο το σύνολο αυτό βρίσκεται ανάμεσα σε παύσεις της φωνής,
ενώ στον γραπτό ανάμεσα σε τελείες.

Ημιπερίοδος ονομάζεται ένα σύνολο από λέξεις που εκφράζει ένα νόημα,
αλλά όχι ολοκληρωμένο. Μπορεί να περιέχει κι αυτή μία ή περισσότερες
προτάσεις. Στον γραπτό λόγο μπαίνει στο τέλος της ημιπεριόδου άνω τελεία..

Παραδείγματα: Οι μαθητές συχνά υιοθετούν πρακτικές επίλυσης προβλημάτων
παρόμοιες με αυτές που διδάσκονται (περίοδος). Ο Γιώργος βγήκε από την
αίθουσα κατάκοπος· τα μαλλιά του ανακατωμένα· τα ρούχα του τσαλακωμένα·
όλα επάνω του ήταν σε απελπιστική κατάσταση (ημιπερίοδοι).

Το κείμενο με τις ημιπεριόδους μπορεί να αποδοθεί και ως εξής: Ο Γιώργος
βγήκε από την αίθουσα κατάκοπος, τα μαλλιά του ανακατωμένα, τα ρούχα του
τσαλακωμένα. Όλα επάνω του ήταν σε απελπιστική κατάσταση.

Η πρόταση, στην απλούστερή της μορφή, αποτελεί ένα σύνολο λέξεων που
περιέχει ως απαραίτητα στοιχεία ένα υποκείμενο και ένα κατηγόρημα.

Να διαβάσετε από το βιβλίο Γραμματική Νέας Ελληνικής τις σελίδες
109, 112-113 (Τα είδη της πρότασης)

Γ1 Είδη προτάσεων ανάλογα με τα συστατικά τους (σελ. 15-17)

Ακούω και μιλώ (σελ. 17)

1. «Tο κουδούνι τού έκοψε την κουβέντα» (κείμ. 1): H πρόταση
αυτή έχει μόνο τα βασικά συστατικά. Mπορείτε να προσθέσετε κι
άλλα στοιχεία, άλλες λέξεις δηλαδή που να δίνουν επιπλέον
πληροφορίες;

2. «Mε λένε Aγγέλα. Eσένα;»: βρείτε το απόσπασμα στο κείμενο
1. • Aπό τη δεύτερη πρόταση λείπουν βασικά συστατικά. Mπορείτε
να τη συμπληρώσετε; • Γιατί η συγγραφέας προτίμησε την
ελλειπτική μορφή;

3. «H Λίνα ψήλωσε, έγινε σωστή δεσποινίς» (κείμ. 4): Βρείτε τις
δύο προτάσεις του αποσπάσματος. • Aπό ποια πρόταση μπορείτε
να αφαιρέσετε κάποια λέξη και πάλι να έχει ολοκληρωμένο
νόημα; • Aπό ποια πρόταση δεν μπορείτε να αφαιρέσετε τίποτα;

4. «Xωρίς ιδιαίτερα προβλήματα καιρού η σημερινή ημέρα»:
Bρείτε την πρόταση στο κείμενο 5. • Παρατηρήστε ότι της λείπει ένα
βασικό συστατικό. • Mπορείτε να το συμπληρώσετε; • Γιατί ο
μετεωρολόγος δεν το περιέλαβε στην πρότασή του;

Γ1 Είδη προτάσεων ανάλογα με τα συστατικά τους (σελ. 17-19)

Οι πρώτες μου γνώσεις για την πρόταση (σελ. 17-18)

Πρόταση είναι το μεγαλύτερο σύνολο λέξεων που είναι
γραμματικά οργανωμένο.
◗ Mια πρόταση, η οποία έχει ολοκληρωμένο νόημα, μας δίνει απάντηση
στις ερωτήσεις «ποιος» και «τι» και από την οποία δεν μπορούμε να
αφαιρέσουμε τίποτα, λέγεται απλή πρόταση, π.χ.
Η Άννα είδε τον Γιώργο.
• H πρόταση που έχει περισσότερα από ένα βασικά στοιχεία
(υποκείμενα, αντικείμενα, κατηγορούμενα) λέγεται σύνθετη, π.χ.
Η Άννα είδε τον Γιώργο και τον Νίκο. Να συμπληρωθεί στο βιβλίο σελ. 17
◗ Oι συνθήκες της επικοινωνίας μάς αναγκάζουν ή μας επιτρέπουν να
προσθέτουμε ή να αφαιρούμε στοιχεία/λέξεις από τις προτάσεις μας.
Έτσι:
• H πρόταση από την οποία λείπουν στοιχεία / λέξεις
λέγεται ελλειπτική, π.χ. Σήμερα Μαθηματικά, αύριο Χημεία και τέρμα.
• H πρόταση που εκτός από τα βασικά έχει κι επιπλέον στοιχεία
λέγεται επαυξημένη, π.χ. Ο Πέτρος βοήθησε πολύ με το χιούμορ του.

Γ1 Είδη προτάσεων ανάλογα με τα συστατικά τους (σελ. 17-19)

Τι ονομάζουμε πρόταση;
Πρόταση λέγεται η οργανωμένη ομάδα λέξεων που εκφράζει μόνο ένα
νόημα με συνήθως σύντομη διατύπωση.

ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ Αποφαντικές (ή κρίσης), προστακτικές (ή
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ επιθυμίας), επιφωνηματικές, ερωτηματικές

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ Καταφατικές, αρνητικές (ή αποφατικές)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ Κύριες (ή ανεξάρτητες), δευτερεύουσες (ή
ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΑΛΛΕΣ εξαρτημένες)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΟΜΗ Απλές, σύνθετες, επαυξημένες, ελλειπτικές

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ. 17-19)

1. Απλή πρόταση ονομάζεται η πρόταση που αποτελείται μόνο από τους
κύριους όρους, δηλαδή το υποκείμενο και το κατηγόρημα στις διάφορες
μορφές του.
ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑ

ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ Κατηγόρημα είναι το σύνολο των λέξεων της πρότασης που

Υποκείμενο είναι αναφέρονται στο υποκείμενο. Οι μορφές που μπορεί να πάρει

το ονοματικό το κατηγόρημα είναι οι εξής:

σύνολο που Μονολεκτικό  Ρ  Ρ+Κ
φανερώνει ποιος ένα ρήμα μόνο του Περιφραστικό  Ρ + Α (+ Α)
ενεργεί ή πάσχει
ή βρίσκεται σε  Ρ+Α+Κ

μία κατάσταση. Παραδείγματα για το κατηγόρημα:
Βρίσκεται
πάντοτε σε Ρ Ο ήλιος λάμπει

πτώση Ρ+Κ  Ο ήλιος είναι λαμπερός

ονομαστική. Ρ+Α  Ο ήλιος θερμαίνει τη γη
Το υποκείμενο
μιας πρότασης Ρ+Ααμ +Αεμμ  Η Αθηνά δίνει το βιβλίο στον Νίκο

βρίσκεται με την Ρ+Α+Κ  Οι μαθητές εκλέγουν τη Δήμητρα πρόεδρο

ερώτηση, «ποιος
/ ποια / ποιο + ΠΡΟΣΟΧΗ! Παρατηρήστε ότι τα δύο αντικείμενα (το άμεσο
ρήμα;». και το έμμεσο) ΔΕ συνδέονται μεταξύ τους.

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ. 17-19)

2. Σύνθετη πρόταση ονομάζεται η πρόταση που έχει περισσότερα από ένα
υποκείμενα, κατηγορούμενα ή αντικείμενα (τα οποία αντικείμενα
συνδέονται μεταξύ τους).

Παραδείγματα σύνθετων προτάσεων: Υποκείμενα
• Ο πατέρας, η μητέρα και τα παιδιά ξύπνησαν. Κατηγορούμενα
• Ο Οδυσσέας ήταν έξυπνος και τολμηρός. Αντικείμενα
• Η Αθηνά βοηθούσε τον Τηλέμαχο και τον Οδυσσέα.

ΠΡΟΣΟΧΗ! Παρατηρήστε ότι τα δύο αντικείμενα
συνδέονται μεταξύ τους.

Είναι πολλά Έχουμε ακόμα
ακόμα; αρκετά.
Άρχισα να Κάνε λίγη υπομονή!
κουράζομαι!!!

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ. 17-19)

3. Επαυξημένη πρόταση ονομάζεται η πρόταση που περιέχει εκτός από τους
κύριους όρους (υποκείμενο + κατηγόρημα) και άλλους δευτερεύοντες
όρους (που συμπληρώνουν τους κύριους και τους ονομάζουμε
προσδιορισμούς)

Παραδείγματα επαυξημένων προτάσεων:

• Ο πατέρας ξύπνησε νωρίς το πρωί. Στο ρήμα

• Ο Οδυσσέας ήταν πολύ έξυπνος. Στο κατηγορούμενο

• Η Αθηνά, η θεά της σοφίας, βοηθούσε τον Τηλέμαχο. Στο υποκείμενο

• Η Αθηνά βοηθούσε τον καλό Τηλέμαχο. Στο αντικείμενο

Τα καταλάβατε έως εδώ;
ΣΥΝΕΧΙΖΟΥΜΕ !!!

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ. 17-19)

4. Ελλειπτική πρόταση ονομάζεται η πρόταση από την οποία λείπουν ένας
ή περισσότεροι ή και όλοι οι κύριοι όροι (λείπει δηλαδή το υποκείμενο ή
το κατηγόρημα ή και τα δύο)

Παραδείγματα ελλειπτικών προτάσεων:

• Πού πηγαίνεις; Λείπει το υποκείμενο εσύ

• Στο σχολείο. Λείπει το υποκείμενο εγώ και το ρήμα πηγαίνω

• Θα παίξουμε ποδόσφαιρο. Λείπει το υποκείμενο εμείς

• Εγώ δε θα παίξω. Λείπει το αντικείμενο ποδόσφαιρο

• Ο Νίκος είναι μαθητής. Ούτε λείπει ούτε περισσεύει κάτι. Πρόταση απλή.

• Και ο Γιώργος. Λείπει το ρήμα είναι και το κατηγορούμενο μαθητής

Άρα έως τώρα • Απλές
μάθαμε ότι οι • Σύνθετες
προτάσεις ως • Επαυξημένες
• Ελλειπτικές
προς τη δομή

τους είναι ...

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ. 17-19)

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ στα είδη των προτάσεων ως προς τη ΔΟΜΗ τους.

• Μια πρόταση όταν είναι απλή ΔΕΝ μπορεί να είναι τίποτε άλλο.

Ο Γιώργος παίζει ποδόσφαιρο.

• Μια πρόταση όταν δεν είναι απλή μπορεί να είναι σύνθετη, επαυξημένη,
ελλειπτική ή και όλα αυτά μαζί ή σε συνδυασμό.

• Παίζω ποδόσφαιρο στο σχολείο.
Η πρόταση είναι ελλειπτική (λείπει το υποκείμενο εγώ) και
επαυξημένη (υπάρχει ο προσδιορισμός στο σχολείο)

• Παίζω ποδόσφαιρο και μπάσκετ στο σχολείο.
Η πρόταση είναι ελλειπτική (λείπει το υποκείμενο εγώ) και
σύνθετη (έχει δύο αντικείμενα ποδόσφαιρο και μπάσκετ) και
επαυξημένη (υπάρχει ο προσδιορισμός στο σχολείο)

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ. 19-21)

Τα είδη των προτάσεων ως • αποφαντικές (ή κρίσεως)
προς το περιεχόμενό τους • ερωτηματικές
είναι: • προστακτικές (ή επιθυμίας)
• επιφωνηματικές

• Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να δώσουμε μια
πληροφορία λέγονται αποφαντικές (ή κρίσεως)
π.χ. Το μάθημα αρχίζει στις 8:00. Σε αυτές τις προτάσεις, όταν
γράφουμε, βάζουμε τελεία (.).

• Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να ζητήσουμε μια
πληροφορία λέγονται ερωτηματικές, π.χ. Τι ώρα αρχίζει το μάθημα; Σε
αυτές τις προτάσεις, όταν γράφουμε, βάζουμε ερωτηματικό (;).

• Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να ζητήσουμε από
κάποιον να κάνει κάτι ή να τον παρακαλέσουμε για κάτι
λέγονται προστακτικές (ή επιθυμίας), π.χ. Μπείτε στην τάξη. Σε αυτές
τις προτάσεις, όταν γράφουμε, βάζουμε τελεία (.) ή θαυμαστικό (!).

• Oι προτάσεις που εκφράζουν ένα έντονο συναίσθημα
λέγονται επιφωνηματικές, π.χ. Τι ωραία μέρα!
Σε αυτές τις προτάσεις, όταν γράφουμε, βάζουμε θαυμαστικό (!).

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ. 19-21)

• Mπορούμε να χρησιμοποιήσουμε διαφορετικά είδη προτάσεων (π.χ.
αποφαντική, ερωτηματική, προστακτική, επιφωνηματική) για να πετύχουμε
τον σκοπό μας στην επικοινωνία.

• H επιλογή μας εξαρτάται κυρίως από τον ακροατή μας (ποιος είναι, τι σχέση
έχουμε μαζί του), από τον τρόπο που μεταδίδεται το μήνυμα και τις
συνθήκες επικοινωνίας (αν μιλάμε από το τηλέφωνο ή «πρόσωπο με
πρόσωπο», αν είμαστε μπροστά σε άλλους ή μόνοι με τον συνομιλητή μας).

• Έτσι, μπορούμε να ζητήσουμε μια πληροφορία χρησιμοποιώντας όχι μόνο
ερωτηματικές προτάσεις, αλλά και αποφαντικές ή προστακτικές, π.χ.

• Θα ήθελα να μου πει κάποιος τις ώρες των μαθημάτων.
• Πες μου τις ώρες των μαθημάτων.
• Ποιες είναι οι ώρες των μαθημάτων;

Συμπεραίνω για τις προτάσεις (σελ. 21)

H ίδια ακριβώς πρόταση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να δηλώσουμε ή να
ρωτήσουμε κάτι, για να εκφράσουμε απορία, θαυμασμό, έκπληξη κτλ., π.χ.

• Άρχισε το σχολείο.
• Άρχισε το σχολείο;
• Άρχισε το σχολείο!

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ. 19-21)

(σελ. 21) Mαθαίνω ότι :

◗ Oι προτάσεις που δεν έχουν άρνηση λέγονται καταφατικές.
◗ Oι προτάσεις που περιέχουν άρνηση [δε(ν), μη(ν)] λέγονται αρνητικές.

(Βιβλίο Γραμματικής Νέας Ελληνικής σελ. 112)

Οι προτάσεις ως προς την ποιότητά τους
διακρίνονται σε:

• Προτάσεις καταφατικές: είναι οι προτάσεις
που δεν περιέχουν άρνηση

π.χ. Οι δρόμοι όλοι είναι ανοιχτοί.

• Προτάσεις αρνητικές (ή αποφατικές): είναι
οι προτάσεις που περιέχουν άρνηση

π.χ. Οι άνθρωποι σήμερα δεν επικοινωνούν.

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ. 19-21)

(Βιβλίο Γραμματικής Νέας Ελληνικής σελ. 112-113)

Οι προτάσεις ως προς τη σχέση τους με άλλες
διακρίνονται σε:

• Προτάσεις κύριες (ή ανεξάρτητες): είναι οι
προτάσεις που κατά κανόνα μπορούν να
σταθούν στον λόγο χωρίς να χρειάζεται να
συνδυαστούν με μια άλλη πρόταση

π.χ. Χθες τελείωσαν τα μαθήματα.

• Προτάσεις δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες):
είναι οι προτάσεις που, για να σταθούν στον
λόγο, χρειάζεται να συνδυαστούν με μια
άλλη πρόταση

• π.χ. Όταν τελειώσουν τα μαθήματα, θα πάω
στο εξωτερικό.

Γ. Είδη προτάσεων (σελ. 17-21)

Τελείωσαν τα Επιτέλους τελείωσαν!
είδη των Ας δούμε όλα τα είδη
προτάσεων; συνοπτικά σε έναν
ΚΟΥΡΑΣΤΗΚΑ!! πίνακα.

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ Αποφαντικές (ή κρίσης), προστακτικές
ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ (ή επιθυμίας), επιφωνηματικές,
ΠΟΙΟΤΗΤΑ ερωτηματικές
Καταφατικές, αρνητικές (ή αποφατικές)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ Κύριες (ή ανεξάρτητες), δευτερεύουσες
ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΑΛΛΕΣ (ή εξαρτημένες)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΟΜΗ Απλές, σύνθετες, επαυξημένες,
ελλειπτικές

Δ. Λεξιλόγιο (σελ. 22)

• Το ρήμα επικοινωνώ προέρχεται από τη σύνθεση της πρόθεσης επί και του
ρήματος κοινωνώ (επί + κοινωνώ). Μπορείτε να βρείτε άλλες λέξεις που να
προέρχονται από το ρήμα επικοινωνώ; • Χρησιμοποιήστε δύο από τις λέξεις
που βρήκατε σε προτάσεις.

• Από τη σύνθεση της πρόθεσης συν και του ρήματος κοινωνώ προέρχεται
το ρήμα συγκοινωνώ. Μπορείτε να σκεφτείτε άλλες λέξεις που να
προέρχονται από το ρήμα συγκοινωνώ;

• Οι πρώτες μέρες στο Γυμνάσιο πάντα προσφέρουν δυνατές
συγκινήσεις στους μαθητές. Καταγράψτε τα συναισθήματα
αυτών των πρώτων ημερών και συμπληρώστε τον πίνακα:

Τις είμαι ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΘΕΤΙΚΑ - ΑΡΝΗΤΙΚΑ επίθετα
πρώτες νιώθω χαρούμενος μετοχές
μέρες ουσιαστικά
χαρά ρήματα

χαίρομαι

Ε Δραστηριότητες παραγωγής λόγου (σελ. 24)

Ήρθε η ώρα να γράψουμε την πρώτη μας
εκθεσούλα

• Γράψτε μια επιστολή σε έναν φίλο σας που
πηγαίνει σε άλλο Γυμνάσιο. • Μοιραστείτε
μαζί του τις σκέψεις και τα συναισθήματά σας
από τις πρώτες μέρες στο νέο σας
σχολείο. • Αξιοποιήστε το λεξιλόγιο που έχετε
μελετήσει στα κείμενα και τις ασκήσεις αυτής
της ενότητας.

Κριτήρια με τα οποία θα αξιολογηθεί το κείμενό σας:
• Πληρότητα περιεχομένου όσον αφορά σκέψεις και

συναισθήματα.
• Kατάλληλο ύφος – φιλικό (ανάλογο με τις συνθήκες της

επικοινωνίας).
• Xρήση προτάσεων που το είδος τους ταιριάζει με τις

συνθήκες της επικοινωνίας.

Ας θυμηθούμε τι μάθαμε σ’ αυτή την ενότητα (σελ. 24)

– Eπικοινωνία είναι η ανταλλαγή . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . μεταξύ . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . και . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
– Για να επιτευχθεί επικοινωνία χρειάζεται ένας κοινός . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
– H γλωσσική επικοινωνία επηρεάζεται από . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Yπάρχουν διάφορα είδη προτάσεων:
α. Aνάλογα με τα συστατικά (τη δομή) τους:

πρόταση

απλή .............. .............. ..............

β. Aνάλογα με τη σημασία (το περιεχόμενό) τους:
πρόταση

αποφαντική .............. .............. ..............

Ας θυμηθούμε τι μάθαμε σ’ αυτή την ενότητα (σελ. 24)

Κάντε τις σωστές αντιστοιχίσεις:

αποφαντικές ερωτηματικό
ερωτηματικές θαυμαστικό
επιφωνηματικές τελεία
προστακτικές

Η ενότητα
ολοκληρώθηκε.
Να μην ξεχνάτε
ότι ερχόμαστε
στο σχολείο
επειδή ...