ΙΣΤΟΡΙΑ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ - Οι Κομνηνοί και η αναδιοργάνωση της αυτοκρατορίας

I. Η ΕΞΑΣΘΕΝΗΣΗ ΤΟΥ
ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟ
ΣΧΙΣΜΑ ΜΕ ΤΗ ΔΥΣΗ

2. Οι Κομνηνοί και η
μερική
αναδιοργάνωση της
αυτοκρατορίας
(σελ. 55-56)

Αλέξιος Α΄ Κομνηνός
1081-1118

ΓΙΑΤΙ ΕΡΧΟΜΑΣΤΕ ΣΤΟ
ΣXOΛEIO;

ΓΙΑ ΝΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΣΟΥΜΕ ΤΟ
ΜΕΛΛΟΝ ΜΑΣ !!!

Οι Κομνηνοί και η μερική
αναδιοργάνωση της αυτοκρατορίας

(Ισαάκιος Α΄ Κομνηνός, 1057-1059)

Αλέξιος Α΄ Κομνηνός, 1081-1118
Ιωάννης Β΄ Κομνηνός, 1118-1143
Μανουήλ Α΄ Κομνηνός, 1143-1180
Αλέξιος Β΄ Κομνηνός, 1180-1183
Ανδρόνικος Α΄ Κομνηνός, 1183-1185

Η δυναστεία των Κομνηνών (1081-1185)

Οι εχθροί του Βυζαντίου (τέλη 11ου αι.)

Οι Νορμανδοί: Απειλούν τις ακτές της Ηπείρου
Κουμάνοι και Πατζινάκες: Λεηλατούν τα Βαλκάνια
Σελτζούκοι Τούρκοι: Κατακτούν μέρος της Μ. Ασίας

Πατζινάκες και Κουμάνοι

Νορμανδοί Σελτζούκοι Τούρκοι

Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία το 1081

Εσωτερική πολιτική

• Οι Κομνηνοί στηρίχτηκαν στους
ευγενείς, εφαρμόζοντας το
θεσμό της Πρόνοιας.

• Παραχωρούσαν δηλαδή, ισόβια,
αγροκτήματα και φορολογικά
έσοδα στους ευγενείς, με
αντάλλαγμα την παροχή
στρατιωτικών υπηρεσιών.

• Οι ευγενείς αυτοί ονομάστηκαν
προνοιάριοι και έγιναν η
άρχουσα τάξη, ενώ οι απλοί
αγρότες βυθίστηκαν στην
αθλιότητα.

• Με την πρόνοια ο βυζαντινός
αυτοκράτορας έδινε σε έναν
ανώτερο στρατιωτικό, συνήθως
αριστοκράτη (προνοιάριο), το
δικαίωμα να εκμεταλλεύεται
κρατική γη.

• Οι πάροικοι που εργάζονταν στα
χωράφια αυτά έδιναν πια στον
προνοιάριο το μερίδιο από την
παραγωγή, τους φόρους και ό,τι
άλλο χρωστούσαν. Για
αντάλλαγμα ο προνοιάριος
έπρεπε να προσφέρει στον
αυτοκράτορα στρατιωτικές
υπηρεσίες.

• Η πρόνοια δείχνει ότι το βυζαντινό
κράτος δε στηρίζεται πια στους
μικροκαλλιεργητές αλλά στους
μεγάλους γαιοκτήμονες.

Με την πρόνοια στην αρχή
δυναμώνει ο βυζαντινός
στρατός.

Τελικά όμως αυτοί που
βγαίνουν κερδισμένοι είναι
οι αριστοκράτες:
εκμεταλλεύονται όλο και
περισσότερη γη και
παίρνουν φόρους που πριν
πήγαιναν στο κράτος.

O βυζαντινός αυτοκράτορας
Aνδρόνικος A ́ Kομνηνός
(1183--1185) προσπάθησε
να μειώσει τη δύναμή τους.

Οι αριστοκράτες όμως
αντέδρασαν με εξεγέρσεις

Αλέξιος Α' Κομνηνός

● Έκανε συμφωνίες με τους
Σταυροφόρους και ανέκτησε
τη δυτική Μ. Ασία (Νίκαια,
Σμύρνη, Έφεσος, Σάρδεις)

● Με πόλεμο και διπλωματία
απαλλάχθηκε από τις
επιδρομές Πατζινάκων και
Κουμάνων

Μικρογραφία από χειρόγραφο του 12ου
αι. (Βατικανό, Biblioteca Apostolica).

Ιωάννης Β΄ Κομνηνός

● Κατέλαβε ξένα κρατίδια
στη Μ. Ασία, έφτασε μέχρι

την Αντιόχεια (Συρία)
● Επέβαλε την κυριαρχία

του στους Σέρβους
● προσπάθησε να θέσει
υπό βυζαντινή κηδεμονία
το Ουγγρικό Βασίλειο

Ούγγροι
Σέρβοι

Τούρκοι
Αντιόχεια

Το Βυζαντινό κράτος στα χρόνια του Ιωάννη Β' Κομνηνού (1143)

Μανουήλ Α'
Κομνηνός

● Ακολούθησε φιλοδυτική
εσωτερική πολιτική και
στηρίχθηκε στις υπηρεσίες

των Λατίνων.

● Συνήψε ειρήνη με τους
Ούγγρους, κυριάρχησε

στα βορειοδυτικά
Βαλκάνια

Η στρατιωτική κατάρρευση

● Η εμπλοκή των
Βυζαντινών σε μάχες
στην Ν. Ιταλία έδωσε την
ευκαιρία στους
Σελτζούκους μα
ξαναρχίσουν τις
επιθέσεις.

● Όταν οι Βυζαντινοί
προσπάθησαν να τους
σταματήσουν υπέστησαν
συντριπτική ήττα στο
Μυριοκέφαλο της
Φρυγίας (1176)



Συνέπειες της ήττας στο
Μυριοκέφαλο

● Η νίκη αυτή παγίωσε τη θέση των Τούρκων
επηρέασε καθοριστικά τη φυσιογνωμία της Μ.

Ασίας.

●Οι καταλήψεις πόλεων Επέφεραν τον εξισλαμισμό
●οι σφαγές (δηλαδή τη μεταστροφή
●η φυγή των χριστιανών στο Ισλάμ) των
στις γειτονικές χώρες μικρασιατικών επαρχιών
●συνέπειες της πείνας που άλλοτε αποτελούσαν
και της πανούκλας τους πνεύμονες του
Βυζαντινού κράτους.

Πρόνοιες, στρατός και χωρικοί

Ο Μανουήλ [...] καταχράστηκε το θεσμό [της πρόνοιας] που είχε επινοηθεί
από προηγούμενους αυτοκράτορες [...]. Ανεπαίσθητα, έκανε τη στρατιωτική
τάξη χαλαρή, κατεύθυνε πληθώρα χρημάτων προς οκνηρές κοιλιές και
δημιούργησε πολύ κακή κατάσταση στις ρωμαϊκές επαρχίες. Οι γενναίοι
στρατιώτες είχαν αποβάλει το φιλότιμο μπροστά στους κινδύνους [...]. Οι
κάτοικοι των επαρχιών υπέστησαν τα πάνδεινα από την απληστία των
στρατιωτών (των προνοιάριων): δεν τους άρπαζαν μόνο τα χρήματα ως τον
τελευταίο οβολό, αλλά τους αφαιρούσαν και τον τελευταίο τους χιτώνα [...].

Όποιος ήθελε μπορούσε να στρατολογηθεί [...]. Όσοι έφεραν μαζί τους ένα
περσικό άλογο ή κατέθεσαν λίγα χρυσά νομίσματα, εγγράφηκαν αβασάνιστα
στις στρατιωτικές ύλες και εφοδιάστηκαν αμέσως με αυτοκρατορική επιστολή
που τους παραχωρούσε γόνιμα χωράφια και ρωμαίους φορολογούμενους που
υπηρετούσαν ως δούλοι και κάποτε κατέβαλαν φόρους σε ημιβάρβαρα
ανδρείκελα [...]. Η τύχη των επαρχιών ήταν ανάλογη με την απειθαρχία του
στρατού: άλλες λεηλατήθηκαν μπροστά στα μάτια μας από τους εχθρούς και
ενσωματώθηκαν στο κράτος τους, άλλες καταστράφηκαν και ερημώθηκαν σαν
εχθρική χώρα από τους στρατιώτες μας.

Νικήτας Χωνιάτης, Χρονική Διήγησις, VII, 4, εκδ. I. A. van Dieten, Βερολίνο 1975, 208-
209.

Η Αλεξιάδα

Η Αλεξιάδα είναι ένα ιστορικό έργο. Το
έγραψε η Άννα Κομνηνή, κόρη του
Αλέξιου Α' Κομνηνού (1081—1118). Η
Άννα Κομνηνή παινεύει τον πατέρα της
και τον χαρακτηρίζει πολύ ικανό
ηγεμόνα και υπέροχο άνθρωπο.
Φαίνεται πάντως και από άλλες πηγές
ότι ο Aλέξιος Α ́ προσπάθησε να
οργανώσει τη βυζαντινή διοίκηση. H
πολιτική που ακολούθησε ο ίδιος και οι
διάδοχοί του έκανε μικρότερο τον
κίνδυνο από την οικονομική κρίση που
απειλούσε το βυζαντινό κράτος από τα
μέσα του 11ου αιώνα.

I. Η ΕΞΑΣΘΕΝΗΣΗ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟ
ΣΧΙΣΜΑ ΜΕ ΤΗ ΔΥΣΗ

2. Οι Κομνηνοί και η μερική αναδιοργάνωση της
αυτοκρατορίας

Η ενότητα
ολοκληρώθηκε.
Να μην ξεχνάς
ότι έρχεσαι στο
σχολείο επειδή ...