ปฏิวัติคิวบา

THE CUBAN REVOLUTION
ปฏิวัติคิวบา
ผศ.นุชธิดา ราศีวิสุทธิ์: เขียน
ราคา 250 บาท
ขอมูลทางบรรณานุกรมของสำนักหอสมุดแหงชาติ
National Library of Thailand Cataloging in Publication Data
ผศ.นุชธิดา ราศีวิสุทธิ์
The Cuban Revolution ปฏิวัติคิวบา.-- กรุงเทพฯ : ยิปซี กรุป, 2562.
272 หนา.
1. คิวบา -- ประวัติศาสตร. 2. ปฏิวัติ. I. ชื่อเรื่อง.

972.91

ISBN 978-616-301-672-0
ปฏิวัติคิวบา
c ขอความในหนังสือเลมนี้ สงวนลิขสิทธิ์ตามพระราชบัญญัติลิขสิทธิ์ (ฉบับเพิ่มเติม) พ.ศ. 2558
การคัดลอกสวนใดๆ ในหนังสือเลมนี้ไปเผยแพรไมวาในรูปแบบใดตองไดรับอนุญาตจากเจาของลิขสิทธิ์กอน THE CUBAN
ยกเวนเพื่อการอางอิง การวิจารณ และประชาสัมพันธ REVOLUTION
ผู้ช่วยศาสตราจารย์นุชธิดา ราศีวิสุทธิ์
บรรณาธิการอำนวยการ : คธาวุฒิ เกนุย
บรรณาธิการบริหาร : สุรชัย พิงชัยภูมิ
ผูชวยบรรณาธิการบริหาร : วาสนา ชูรัตน
กองบรรณาธิการ : คณิตา สุตราม พรรณิกา ครโสภา ดารียา ครโสภา
เลขากองบรรณาธิการ : อรทัย ดีสวัสดิ์
พิสูจนอักษร : วนัชพร เขียวชอุม สวภัทร เพ็ชรรัตน
ศิลปกรรม : คีย ริชเนสส
ผูอำนวยการฝายการตลาด : นุชนันท ทักษิณาบัณฑิต
ผูจัดการฝายการตลาด : ชิตพล จันสด
ผูจัดการทั่วไป : เวชพงษ รัตนมาลี
จัดพิมพโดย : บริษัท ยิปซี กรุป จำกัด เลขที่ 37/145 รามคำแหง 98
แขวง/เขตสะพานสูง กรุงเทพฯ 10240
โทร. 0 2728 0939 โทรสาร. 0 2728 0939 ตอ 108
www.gypsygroup.net
พิมพที่ : บริษัท วิชั่น พรีเพรส จำกัด โทร. 0 2882 9981-2
จัดจำหนาย : บริษัท ยิปซี กรุป จำกัด โทร. 0 2728 0939
www.facebook.com/gypsygroup.co.ltd
LINE ID : @gypzy

สนใจสั่งซื้อหนังสือจำนวนมากเพื่อสนับสนุนทางการศึกษา สำนักพิมพลดราคาพิเศษ ติดตอ โทร. 0 2728 0939

ปฏิวัติคิวบา

THE CUBAN
REVOLUTION
ผู้ช่วยศาสตราจารย์นุชธิดา ราศีวิสุทธิ์

ค�าน�าส�านักพิมพ์

THE CUBAN
REVOLUTION





ี
ั
ึ
ิ
ั
“การปฏิวัติเร่มต้นข้นจากน้ไป คร้งน้จะไม่เหมือนเม่อคร้งปี
ื
ี
ี

�
ค.ศ. 1898 ท่สหรัฐอเมริกาเข้ามาและทาตัวเป็นเจ้านายของคิวบา
โชคดีที่ครั้งนี้การปฏิวัติจะมีอ�านาจอย่างแท้จริง”
-ฟิเดล กัสโตร-
�
ึ
การปฏิวัติคิวบาเป็นเหตุการณ์สาคัญเหตุการณ์หน่งของประวัต
ิ
้
ั
ิ
ั
ิ
ศาสตร์โลกในศตวรรษท 20 ขบวนการปฏวตก่อตวขนในเดอน
ึ
ื
ี
่
กรกฎาคม ค.ศ. 1953 เพื่อโค่นล้มรัฐบาลเผด็จการของประธานาธิบดี
ฟุลเฆนซิโอ บาติสตา ผู้นาคนสาคัญของกลุ่มปฏิวัติคือ ฟิเดล กัสโตร
�
�
และราอุล กัสโตรผู้เป็นน้องชาย กลุ่มปฏิวัติกว่าร้อยคนบุกยึดค่าย
ทหารมงคาดาที่เมืองซานติอาโกในวันที่ 26 กรกฎาคม แต่ปฏิบัติการ
ล้มเหลว พวกเขาถูกจับในเวลาต่อมา ทว่ารัฐบาลของบาติสตาได้รับ
แรงกดดันจากรอบด้าน จึงตัดสินใจนิรโทษกรรมนักโทษทางการเมือง
ทั้งหมด สองพี่น้องกัสโตรลี้ภัยไปพ�านักอยู่ที่เม็กซิโก ซึ่งที่นั่นพวกเขา
ได้พบกับเอร์เนสโต เกบารา หรือท่เรารู้จักและคุ้นเคยกันในนาม

ี
“เช เกบารา”
กลุ่มปฏิวัติฟื้นตัวกลับข้นมาอีกคร้ง ฟิเดล, ราอุล, เช และ
ั
ึ
พลพรรคอีกเกือบ 80 ชีวิตต้องการกลับไปสานต่อภารกิจท่คิวบา คณะ
ี
ปฏิวัติออกเดินทางจากเม็กซิโกในวันที่ 25 พฤศจิกายน ค.ศ. 1956
โดยใช้เรือยอชต์ช่อว่า “แกรนมา” พวกเขาแล่นเรือถึงคิวบาวันท 2
่
ื
ี
ธันวาคม ฟิเดลและพรรคพวกถูกฝ่ายบาติสตาดักโจมตี สมาชิกคณะ

ปฏิวัติส่วนใหญ่ถูกฆ่าตาย เหลือรอดชีวิตไม่ถึง 20 คน โดยฟิเดล,
ราอุล และเชรวมอยู่ในกลุ่มผู้รอดชีวิตด้วย คณะปฏิวัติมุ่งหน้าไปหลบ

ซ่อนตัวบริเวณเทือกเขาเซียรา มาเอสตรา พวกเขาใช้กลยุทธ์สงคราม
กองโจรต่อสู้กับกองทัพของรัฐบาลเผด็จการตลอดระยะเวลา 2 ปีเต็ม
ี
ี
จนในท่สุดเผด็จการบาติสตาตัดสินใจล้ภัยไปยังสาธารณรัฐโดมินิกัน
ในวันที่ 1 มกราคม ค.ศ. 1959 และคณะปฏิวัติประกาศชัยชนะในวัน
ต่อมา
ี
ี
“...คิวบาจะไม่แพ้ คิวบามารวมตัวอยู่ท่น่ในวันน้เพ่อยืนยันต่อ
ี
ื
ั
ั
ลาตนอเมริกาและชาวโลกและเพอเป็นพนธสญญาทางประวัติศาสตร์
่
ื
ิ
เรากาลังอยู่บนทางสองแพร่งท่ไม่อาจเปล่ยนแปลงได้อีกแล้วระหว่าง
ี
ี
�
ประเทศชาติ หรือความตาย...”
-ฟิเดล กัสโตร-
ี
หนังสือ “ปฏิวัติคิวบา” เล่มน้จะนาท่านผู้อ่านเข้าสู่เหตุการณ์
�
ั
ื
และเร่องราวของการปฏิวติคิวบาในช่วงทศวรรษ 1950 และ 1960 โดย
ิ
ื
ี
ี
ิ
เร่มต้นท่สาเหตุและปัจจัยสาคัญท่ก่อให้เกิดการปฏิวัต การต่อสู้เพ่อ
�
โค่นล้มเผด็จการบาติสตา การปฏิรูปท่ชาวคิวบารอคอยมานาน การ
ี
สานสัมพันธ์กับสหภาพโซเวียตและกลายเป็นศัตรูตัวฉกาจของ
สหรัฐอเมริกา บทบาทของสหรัฐอเมริกาซ่งพยายามทาทุกวิถีทางเพ่อ
�
ึ
ื
โค่นล้มฟิเดล รวมทั้งความส�าเร็จและความล้มเหลวของการปฏิวัติ
ี
ี
“ท่น่คือระบอบสังคมนิยม” … “ข้าพเจ้านิยมลัทธิมาร์กซ์และ
เลนิน และจะเป็นเช่นนี้ตราบวันสุดท้ายของชีวิต”
-ฟิเดล กัสโตร-
ส�านักพิมพ์ยิปซี

ค�าน�าผู้เขียน

THE CUBAN
REVOLUTION







ี
ี
วันท่ 1 มกราคม ค.ศ. 1959 ฟิเดล กัสโตรประกาศท่เมืองซานติอาโก
ว่า “การปฏิวัติครั้งนี้คือของจริง” ชาวคิวบาจ�านวนไม่น้อยตั้งข้อสงสัย
ว่าการปฏิวัติที่แท้จริงเป็นอย่างไรและจะน�าพาประเทศไปยังทิศทางใด
ี
ื
ี
ชาวคิวบาในยุคน้เห็นการต่อสู้เพ่อการเปล่ยนแปลงผ่านสายตามาหลาย
ต่อหลายครั้ง ไม่ว่าจะเป็นสงครามประกาศเอกราชจากเจ้าอาณานิคม
สเปนระหว่างปี ค.ศ. 1895 ถึงปี ค.ศ. 1898 การปฏิรูปของประธานาธิบด ี

ุ
่
ี
�
็
้
้
้
์
เฆรารโด มาชาโดทสดทายจบลงด้วยการฉอฉลและใชอานาจเผดจการ
ื
ี
่
์
ิ
หรอการปฏรปของประธานาธบดีรามอน เกรา ซาน มารตินทชาวควบา
ู
ิ
ิ
ต่างให้ความหวัง แต่ท้ายท่สุดเขาก็ไม่ต่างจากนักการเมืองคนอ่นที่หลง
ื
ี
�
ไปกับอานาจการเมือง ชาวคิวบาไม่เคยได้สัมผัสการปฏิรูปท่แท้จริง
ี
นับตั้งแต่ก่อตั้งประเทศคิวบา
ชาวคิวบาจานวนมากต่างยินดีกับการโค่นล้มเผด็จการฟุลเฆน-
�
ซิโอ บาติสตา และมองไปท่ฟิเดลและกลุ่มกบฏด้วยความหวังเต็มเปี่ยม
ี
ี
ั
2 ปีต่อมาทุกคนเห็นแล้วว่าการปฏิวัติคร้งน้คือของจริง รัฐบาลของ
ี
�
ฟิเดลมีเป้าหมายสาคัญสองประการคือ เอกราชท่แท้จริง และความเป็น
ธรรมในสังคม ในเมื่อการล่าอาณานิคมและจักรวรรดินิยมอเมริกาก่อ
ให้เกิดความยากจน ความเหล่อมลาในสังคม และการเอารัดเอาเปรียบ
ื
้
�
รัฐบาลปฏิวัติพยายามแสดงให้เห็นว่าคิวบาจะไม่ยอมเป็นเหย่อผู้ถูก
ื
�
กระทาอีกต่อไปและพร้อมท่จะลุกข้นสู้เพ่อพัฒนาประเทศชาติด้วย
ึ
ื
ี

ิ
่
ี
ั
ั
ิ
ตนเอง รฐบาลปฏวติกล้าลองแนวทางการพฒนาเศรษฐกจทผดแผก
ั
ิ
ั
ไปจากบรรทัดฐานของซีกโลกตะวันตก อีกท้งยังกล้าท้าทายและไม่ยอม
จ�านนต่อมหาอ�านาจอย่างสหรัฐอเมริกา
หนังสือเล่มน้เขียนข้นเพ่อบอกเล่าเร่องราวการปฏิวัติคิวบาใน
ื
ี
ึ
ื
ี
ช่วงทศวรรษ 1950 และ 1960 เน้อหาบทแรกจะเริ่มต้นท่สาเหตุของ
ื
การปฏิวัต ในความเห็นของผู้เขียน ภาวะผู้นาของฟิเดล กัสโตรมิใช่
ิ
�
�
ิ
ี
ี
ปัจจัยสาคัญท่สุดท่ผลักดันให้เกิดการปฏิวัต หากแต่เป็นสภาพ
ี
การเมือง เศรษฐกิจ และสังคมของคิวบาท่บ่มเพาะความไม่พอใจจน
�
นาไปสู่การจับอาวุธลุกข้นเรียกร้องการเปล่ยนแปลง บทท่สองพูดถึง
ี
ี
ึ
การต่อสู้เพื่อโค่นล้มเผด็จการบาติสตา โดยเริ่มตั้งแต่ฟิเดลและพรรค
พวกบุกโจมตีค่ายทหารมงคาดาในปี ค.ศ. 1953 จนถึงวันที่โค่นล้ม
บาติสตาได้ส�าเร็จในปี ค.ศ. 1959 บทที่สามกล่าวถึงการปฏิรูปที่ชาว
คิวบารอคอยมานานโดยเฉพาะการปฏิรูปท่ดินและการยึดกิจการของ
ี
ต่างชาติมาเป็นของรัฐ แน่นอนว่าการปฏิรูปที่รุนแรงย่อมส่งผลให้เกิด
ั
กระแสต่อต้านท้งจากภายในคิวบาและภายนอกประเทศอย่างสหรัฐ
ั
อเมริกา บทน้จะกล่าวถึงวิธีท่ฟิเดลใช้รับมือกบการต่อต้านและท่าทีของ
ี
ี
สหภาพโซเวียตที่เริ่มแสดงความต้องการโอบอุ้มคิวบา
บทท่ส่กล่าวถึงบทบาทของสหรัฐอเมริกาท่ใช้ทุกวิถีทางเพ่อโค่น
ี
ี
ี
ื
ล้มรัฐบาลคิวบาให้จงได้ ไม่ว่าจะเป็นการตัดความสัมพันธ์ทางการทูต
ควาบาตรทางเศรษฐกิจ ว่งเต้นให้องค์การรัฐอเมริกันควาบาตรคิวบา
�
่
�
ิ
่
ี
�
สนับสนุนกองกาลังต่อต้านท่อยู่นอกคิวบาให้กลับไปโค่นล้มรัฐบาล
วางแผนลอบสังหารฟิเดล รวมท้งส่งสายลับเข้าไปก่อวินาศกรรมใน
ั
คิวบา การเผชิญหน้ากันระหว่างคิวบาและสหรัฐอเมริกาตึงเครียดถึง
ื
ขีดสุดเม่อสหภาพโซเวียตตัดสินใจเข้าไปต้งขีปนาวุธนิวเคลียร์ในคิวบา
ั

โดยลับ แม้ว่าสหรัฐอเมริกาใช้สารพัดวิธี แต่รัฐบาลคิวบายังคงยืนหยัด
ี
ี
อยู่ได้ ในขณะท่สหรัฐอเมริกาเปล่ยนประธานาธิบดีไปถึง 12 คน ฟิเดล
กัสโตรปกครองคิวบายาวนานจนกระทั่งเขาเสียชีวิตในปี ค.ศ. 2016
ั
บทสุดท้ายกล่าวถึงคิวบาในทศวรรษ 1960 เพ่อบอกเล่าท้งความ
ื
ิ
�
�
ี
สาเร็จและความล้มเหลวของการปฏิวัต ความสาเร็จท่โดดเด่นและ
ื
ั
ประจกษ์ชดคอด้านการศกษาและด้านการรกษาพยาบาล ควบาเป็น
ึ
ั
ั
ิ
ี
ี
ู
ประเทศท่มอัตราการรู้หนังสือสงเป็นอันดับต้นๆ ของโลกและเป็น
ี
ี
ประเทศท่การศึกษามีคุณภาพดีท่สุดในลาตินอเมริกา คิวบายังเป็น
ี
ี
ประเทศหน่งท่จัดสรรงบประมาณให้กับการศึกษาสูงท่สุดในโลก ผล
ึ
ี
การสารวจชาวคิวบาท่อาศัยอยู่ในฮาวานาและซานติอาโกในปี ค.ศ.
�
ื
2006 โดยใช้วิธีสัมภาษณ์ต่อหน้าพบว่าร้อยละ 98 เช่อว่าชาวคิวบา
ทุกคนสามารถเข้าถึงการศึกษา และร้อยละ 78 รู้สึกพึงพอใจกับระบบ
การศึกษาของประเทศ ในด้านการรักษาพยาบาล ผลการส�ารวจพบว่า
ร้อยละ 96 เช่อว่าชาวคิวบาทุกคนสามารถเข้าถึงการรักษาพยาบาล และ
ื
ร้อยละ 75 เชื่อมั่นในระบบการรักษาพยาบาลของประเทศ 1
ี
ี
�
สุดท้ายน้ผู้เขียนขอขอบคุณสานักพิมพ์ยิปซีท่ร่วมผลักดันให้
ี
หนังสือ “ปฏิวัติคิวบา” ออกสู่สายตานักอ่านคนไทย หากหนังสือม
ข้อผิดพลาดประการใด ผู้เขียนต้องขออภัยมา ณ ที่นี้
ผู้ช่วยศาสตราจารย์นุชธิดา ราศีวิสุทธิ์

1
Aviva Chomsky, A History of the Cuban Revolution (Malden, Massachusetts: Wiley-Blackwell,
2011), 15-16.

สารบัญ

THE CUBAN
REVOLUTION




บทที่ 1
ปฐมบทสู่การปฏิวัติ
-13-

บทที่ 2
การต่อสู้และการปฏิวัติ
-85-

บทที่ 3
การปฏิรูปและความขัดแย้ง

-127-

บทที่ 4
การแทรกแซงของสหรัฐอเมริกา
-159-


บทที่ 5
ก้าวต่อไปของคิวบา
-227-


บรรณานุกรม
-264-

สารบัญแผนที่



แผนที่ 1.1 ประเทศคิวบา 15
แผนที่ 1.2 ฐานทัพเรือของสหรัฐอเมริกาที่บาอีอา ออนดา
และกวันตานาโม 47
แผนที่ 2.1 การปฏิวัติคิวบา 92
แผนที่ 4.1 เกาะสวอน 161
แผนที่ 4.2 อ่าวหมูและบริเวณโดยรอบ 163

แผนที่ 4.3 การบุกอ่าวหมูในวันที่ 17 เมษายน ค.ศ. 1961 179
แผนที่ 4.4 พิสัยของขีปนาวุธที่สหภาพโซเวียตติดตั้งในคิวบา 207
แผนที่ 4.5 ขีปนาวุธในคิวบา 211
แผนที่ 4.6 การกักกันคิวบาในช่วงวิกฤตการณ์ขีปนาวุธ 217


สารบัญรูป



รูป 1.1 โฆเซ มาร์ติ 29
รูป 1.2 นายพลบาเลเรียโน เวย์เลอร์ 35
รูป 1.3 เรือรบเมน 39
รูป 1.4 การ์ตูนอเมริกันที่กล่าวถึงการระเบิดของเรือรบเมน 40
รูป 1.5 ประธานาธิบดีเฆราร์โด มาชาโด 59
รูป 1.6 ฟุลเฆนซิโอ บาติสตา 69
รูป 1.7 คณะปกครอง 5 คนในปี ค.ศ. 1933 70
รูป 2.1 ฟิเดล กัสโตรในปี ค.ศ. 1959 91
รูป 2.2 ฟิเดล กัสโตรและฟิเดลิโต 92

รูป 2.3 บาร์บูโดส 104
รูป 2.4 เฮอร์เบิร์ต แมตธิวส์สัมภาษณ์ฟิเดล กัสโตร
ที่เซียรา มาเอสตราในปี ค.ศ. 1957 108

รูป 2.5 ภาพข่าวของฟิเดล กัสโตรในหนังสือพิมพ์ เดอะ นิวยอร์ก ไทมส์
ฉบับวันที่ 24 กุมภาพันธ์ ค.ศ. 1957 109
รูป 2.6 ราดิโอ เรเบลเดในปี ค.ศ. 1958 115
รูป 2.7 คิวบาในวันที่ 1 มกราคม ค.ศ. 1959 124
รูป 3.1 ฟิเดลระหว่างทางสู่ฮาวานา (8 มกราคม ค.ศ. 1959) 129
รูป 3.2 การประหารชีวิตนักโทษ 131

รูป 3.3 การพิจารณาคดีที่สนามกีฬาเมืองฮาวานา 133
รูป 3.4 การเดินขบวนประท้วงเหตุการณ์เรือสินค้า ลา กูบร์ระเบิด 149
รูป 3.5 ศูนย์ปกป้องการปฏิวัติ 154
รูป 4.1 เครื่องบินดักลาส บี 26 164
รูป 4.2 การฝึกที่แคมป์แทรกซ์ 166
รูป 4.3 ลานบินที่แคมป์แทรกซ์ 167
รูป 4.4 กองพล 2506 ที่ถูกจับกุมที่อ่าวหมู 186

รูป 4.5 นักโทษที่ศูนย์กีฬาเมืองฮาวานา 186
รูป 4.6 เรือจากสหภาพโซเวียตก�าลังมุ่งหน้าไปคิวบา
(15 กันยายน ค.ศ. 1962) 211
รูป 4.7 ภาพถ่ายฐานยิงขีปนาวุธที่คิวบาในวันที่ 14 ตุลาคม ค.ศ. 1962 212
รูป 4.8 ประธานาธิบดีเคนเนดีและอันเดร โกรมิโก
ในวันที่ 18 ตุลาคม ค.ศ. 1962 216
รูป 5.1 การรณรงค์น�้าตาล 10 ล้านตันในปี ค.ศ. 1970 242
รูป 5.2 การรณรงค์เพื่อการรู้หนังสือในปี ค.ศ. 1961 257


สารบัญตาราง



ตาราง 1.1 ประธานาธิบดีของคิวบาตั้งแต่ปี ค.ศ. 1902 จนถึงปัจจุบัน 53



บทที่ 1
ปฐมบทสู่การปฏิวัติ

THE CUBAN
REVOLUTION








ื
ขบวนการปฏิวัติก่อตัวขึ้นในเดือนกรกฎาคม ค.ศ. 1953 เพ่อโค่น
ล้มรัฐบาลเผด็จการของประธานาธิบดีฟุลเฆนซิโอ บาติสตา (Fulgen-
�
cio Batista) ผู้นาคนสาคัญของกลุ่มปฏิวัติคือ ฟิเดล กัสโตร
�
้
ุ
ู
ั
(Fidel Castro) และราอล กสโตร (Raúl Castro) ผเปนน้องชาย
็
สองพ่น้องพร้อมสมัครพรรคพวกอีกกว่าร้อยคนบุกยึดค่ายทหาร
ี
มงคาดา (Moncada) ที่เมืองซานติอาโก (Santiago) ในวันที่ 26
กรกฎาคม แต่ทว่าปฏิบัติการล้มเหลวและถูกจับ ในเวลาต่อมาฟิเดล
ุ
ี
ี
�
ั
ุ
ั
และราอลถกตดสนจาคก 15 ป และ 13 ปตามลาดบ รฐบาลบาตสตา
ิ
ู
ั
ิ
�
ได้รับแรงกดดันจากรอบด้าน จึงตัดสินใจนิรโทษกรรมนักโทษทาง
ี
ี
�
ี
ั
การเมืองท้งหมด สองพ่น้องกัสโตรล้ภัยไปพานักอยู่ท่เม็กซิโกและได้
พบกับเอร์เนสโต เกบารา (Ernesto Guevara) หรือที่รู้จักกันใน
นามว่า “เช” (Che)
กลุ่มปฏิวัติฟื้นตัวกลับข้นมาอีกคร้งท่เม็กซิโกและเรียกตัวเอง
ั
ึ
ี
ว่า “ขบวนการ 26 กรกฎาคม” (The 26 of July Movement /
th
Movimiento 26 de Julio / M-26-7) เพ่อราลึกถึงวันท่บุกโจมต ี
ี
�
ื
ค่ายทหาร ฟิเดล, ราอุล, เช เกบารา และพลพรรคอีกเกือบ 80 ชีวิต
ี
ต้องการกลับไปสานต่อภารกิจท่คิวบา คณะปฏิวัติออกเดินทางจาก
THE CUBAN REVOLUTION

14


่
ี
ื
เม็กซิโกในวันท 25 พฤศจิกายน ค.ศ. 1956 โดยใช้เรือยอชต์ช่อว่า
“แกรนมา” (Granma) ท่โดยปกติแล้วจุผู้โดยสารได้เพียง 12 คน
ี
เท่าน้น พวกเขาแล่นเรือถึงคิวบาวันท 2 ธันวาคม หลังจากน้นคณะ
ั
ั
่
ี
ปฏิวัติมุ่งหน้าไปหลบซ่อนตัวบริเวณเทือกเขาเซียรา มาเอสตรา (Sierra
ี
Maestra) อย่างไรก็ด กองทัพของบาติสตาดักสกัดระหว่างทาง
สมาชิกคณะปฏิวัติส่วนใหญ่ถูกฆ่าตายและเหลือรอดชีวิตเพียง 12 คน
ฟิเดล, ราอุล และเช เกบาราอยู่ในกลุ่มผู้รอดชีวิตด้วย คณะปฏิวัต ิ
หลบซ่อนตัวอยู่ในภูเขาและใช้กลยุทธ์สงครามกองโจรต่อสู้กับกองทัพ
ี
ั
ของรัฐบาลตลอดระยะเวลา 2 ปีเต็ม ในท่สุดเผด็จการบาติสตาตดสินใจ
ี
ล้ภัยไปยังสาธารณรัฐโดมินิกันในวันท 1 มกราคม ค.ศ. 1959 และ
่
ี
คณะปฏิวัติประกาศชัยชนะในวันต่อมา
การปฏิวัติคิวบาเป็นเหตุการณ์ท่สาคัญท่สุดเหตุการณ์หน่งของ
ี
ี
�
ึ
่
ี
ประวัติศาสตร์โลกในศตวรรษท 20 การปฏิวัติคิวบาไม่ได้เป็นเพียงแค่
ี
�
การโค่นล้มเผด็จการหรือเปล่ยนกลุ่มผู้กุมอานาจทางการเมือง แต่
�
เป็นการถอดร้อโครงสร้างทางสังคมและโค่นล้มชนช้นนา ฟิเดล กัสโตร
ื
ั
ดาเนินนโยบายปฏิรูปเศรษฐกิจและสังคมอย่างเร่งด่วนท้งการปฏิรูป
ั
�
ท่ดินและการโอนธุรกิจสาคัญกลับมาเป็นของรัฐ ส่งผลให้เกิดความขัด
ี
�
�
แย้งกับนักลงทุนอเมริกันซ่งครอบงาเศรษฐกิจคิวบาสืบเน่องมาต้งแต่
ื
ั
ึ
ั
ั
สมยอาณานคม ขณะนันโลกกาลงอยในภาวะสงครามเยน สหรฐอเมรกา
่
ิ
�
็
้
ิ
ั
ู
เฝ้ามองท่าทีของฟิเดลด้วยความวิตกกังวลและหวาดระแวงว่าฟิเดล
�
กาลังโอนเอียงฝักใฝ่ลัทธิคอมมิวนิสต์ ความขัดแย้งระหว่างสหรัฐ
�
ิ
ิ
อเมรกาและควบาลกลามออกไป ฟิเดลตดสนใจนาพาประเทศควบา
ิ
ิ
ั
ุ
ิ
ิ
เข้าส่ระบอบคอมมวนสต์ สานสมพนธ์กบสหภาพโซเวยต และกลาย
ู
ั
ี
ั
ั
เป็นศัตรูตัวฉกาจของสหรัฐอเมริกา
ปฏิวัติคิวบา

15



















แผนที่ 1.1 ประเทศคิวบา
ที่มา: https://www.ezilon.com/maps/north-america/cuba-physical-maps.html


ั
สหรัฐอเมริกาพยายามยับย้งการแพร่ขยายของลัทธิคอมมิวนิสต์
ี
ั
ึ
ในภูมิภาคต่างๆ ท่วโลก แต่เหตุการณ์ท่เกิดข้นท่คิวบาไม่เหมือนกับ
ี
ภัยคุกคามของคอมมิวนิสต์ในยุโรปหรือเอเชีย คิวบาอยู่ห่างจากสหรัฐ
อเมริกาเพียง 150 กิโลเมตร สหรัฐอเมริกาคิดเสมอว่าภูมิภาคลาติน
อเมริกาคือ “สวนหลังบ้าน” (backyard) ดังน้น ภัยร้ายท่แพร่กระจาย
ี
ั
ึ
ึ
ในยุโรปซ่งอยู่อีกฟากหน่งของมหาสมุทรจึงไม่สามารถเทียบได้กับภัย
ใกล้ตัวท่คิวบา สหรัฐอเมริกาจึงพยายามทุกวิถีทางท่จะโค่นล้มฟิเดล
ี
ี
ท้งให้ความช่วยเหลือชาวคิวบาอพยพให้กลับไปโค่นล้มรัฐบาล ลอบ
ั
สังหารฟิเดล และตัดความสัมพันธ์ทางการค้ากับคิวบา แต่ทว่าแผนการ
ของสหรัฐอเมริกาไม่ประสบผลส�าเร็จ ระบอบคอมมิวนิสต์ยังด�ารงอยู่
ี
ในคิวบา ในขณะท่สหรัฐอเมริกาเปล่ยนประธานาธิบดีไปถึง 12 คน
ี
ั
ฟิเดล กัสโตรปกครองคิวบายาวนานจนกระท่งเขาเสียชีวิตในปี ค.ศ.
2016







THE CUBAN REVOLUTION

16


ั
ั
ิ
ั
ิ
ี
การอธบายสาเหตและปัจจยทผลกดนให้เกดการปฏวตควบา
ั
ิ
ิ
ุ
่
ิ
ื
ี
ั
ต้องแบ่งออกเป็น 2 ระดับด้วยกัน ระดับแรกคือปัญหาพ้นฐานท่ส่งสม
ั
มาต้งแต่สมัยอาณานิคมต่อเน่องมาจนถึงภายหลังการประกาศเอกราช
ื
ปัญหาพื้นฐานที่ว่านี้ ได้แก่
�
้
ึ
ี
1. โครงสร้างทางเศรษฐกิจท่พ่งพาการส่งออกนาตาลเป็นหลัก
2. บทบาทและการแทรกแซงของสหรัฐอเมริกาภายในคิวบา
3. การเมืองและผู้น�าที่ล้มเหลว
ั
�
ื
ปัญหาท้งสามประการมีความเก่ยวเน่องกันและทาให้คิวบาเป็น
ี
้
ประเทศเอกราชที่ไรอ�านาจอธิปไตย อีกระดับหนึ่งคือการปกครองแบบ
เผดจการของฟลเฆนซโอ บาติสตาท่อยู่ในอานาจท้งเบ้องหน้าและ
�
ั
ี
ื
ุ
ิ
็
ี
�
ั
ี
เบ้องหลังรวมกันถึง 26 ปี บาติสตาเป็นผู้ท่ทาให้ปัญหาท่ส่งสมมา
ื
เลวร้ายลงและเป็นเสมือนระเบิดเวลาที่รอวันปะทุ
การพึ่งพิงน�้าตาล
ี
ี
กิจกรรมทางเศรษฐกิจท่สาคัญท่สุดของคิวบาคือการปลูกอ้อย
�
�
ั
และการผลิตนาตาล สเปนเร่มนาอ้อยเข้าไปปลูกในคิวบาต้งแต่การ
ิ
�
้
ั
ั
ิ
ิ
ิ
ั
เดนทางมาบกเบกอเมรกาครงท 2 ของครสโตเฟอร์ โคลมบสในปี
ิ
ุ
้
ี
่
ิ
ค.ศ. 1493 เร่มแรกสเปนไม่ได้ให้ความสาคัญกับการปลูกอ้อยมากนัก
�
แต่มุ่งเน้นการเล้ยงปศุสัตว์และการส่งออกหนังสัตว์ ต้นศตวรรษท 18
่
ี
ี
การปลูกใบยาสูบและการผลิตบุหร่และซิการ์ข้นมาแทนท่หนังสัตว์
ี
ี
ึ
การปลูกใบยาสูบส่วนใหญ่จะกระจุกตัวอยู่ทางด้านตะวันตกโดยเฉพาะ
ในบริเวณปินาร์ เดล รีโอ (Pinar del Río) ต่อมาในปี ค.ศ. 1717
ื
สเปนก่อต้งบริษัทผูกขาดการรับซ้อใบยาสูบ เกษตรกรต้องขายใบยาสูบ
ั
ปฏิวัติคิวบา

17


ั
�
ให้กับบริษัทของทางการเท่าน้นและจาต้องยอมรับราคาตามท่บริษัท
ี
�
้
่
ี
�
ิ
กาหนด ปลายศตวรรษท 18 การผลตนาตาลกลายมาเป็นกิจกรรม
ื
ี
ทางเศรษฐกิจหลักของคิวบาแทนท่ใบยาสูบเน่องจากเหตุการณ์
ส�าคัญ 3 เหตุการณ์คือ
1. อังกฤษบุกยึดคิวบาระหว่างสงครามเจ็ดปี (Seven Years’
War)
2. สหรัฐอเมริกาประกาศเอกราชในปี ค.ศ. 1776
3. ทาสในเฮติก่อกบฏและประกาศเอกราชในปี ค.ศ. 1791
สงครามเจ็ดปีเป็นการต่อสู้ระหว่างอังกฤษและฝรั่งเศสระหว่าง
ปี ค.ศ. 1756 ถึงปี ค.ศ. 1763 โดยที่สเปนเข้ากับฝ่ายฝรั่งเศส เดือน
สิงหาคม ค.ศ. 1762 อังกฤษตอบโต้สเปนด้วยการบุกยึดฮาวานาและ

บริเวณชายฝั่งทางตอนเหนือต้งแต่มาริเอล (Mariel) จนถึงมาตันซัส
ั
(Matanzas) ฆวน เด ปราโด (Juan de Prado) ผู้ปกครองคิวบา
ในขณะน้นพร้อมท้งข้าราชการคนอื่นๆ และคนเพนินซูลาร์ ต่างพากัน
1
ั
ั
หลบหนีออกจากเกาะ อังกฤษประกาศยกเลิกนโยบายผูกขาดการค้า
ี
ของสเปนท่ห้ามมิให้คิวบาค้าขายกับโลกภายนอก และอนุญาตให้
2
1 เพนนซูลาร (peninsular) หมายถง คนสเปนทเกดในสเปน ครโอล (creole) หมายถง คนสเปนทเกด ิ
ี
่
ี
ิ
์
ิ
ึ
ึ
์
่
ี
ในอเมริกา
ิ
ิ
ื
้
ิ
ั
่
2 นโยบายเศรษฐกจทสเปนใช้กบอาณานคมในขณะนนคอพาณชยนยม (mercantilism) หลายประเทศ
ิ
ี
ั
�
ี
่
ี
่
ในยุโรปใช้แนวคิดพาณิชยนิยมต้งแต่ศตวรรษท 16 จนถึงศตวรรษท 18 แนวคิดพาณิชยนิยมมุ่งสร้างอานาจ
ั
ั
ั
ั
ั
�
ี
และความม่งค่งให้กับประเทศของตนเองและมองว่าความม่งค่งวัดกันท่โลหะมีค่า น่นก็คือทองคาหรือโลหะ
ั
ั
ิ
�
เงน ดงนน แต่ละประเทศจะต้องเน้นค้าขายให้เกนดล พดง่ายๆ ว่าสนค้าส่งออกต้องมากกว่านาเข้า รฐจะ
ิ
้
ู
ุ
ิ
ั
ั
�
ิ
เข้าแทรกแซงเศรษฐกิจโดยเฉพาะทางด้านการค้าระหว่างประเทศ รฐดาเนินนโยบายส่งเสรมการส่งออก จากัด
ั
�
ื
ิ
�
ิ
การนาเข้า ส่งเสรมให้เกดการผลตสนค้าใหม่ๆ พร้อมทงจดสรรเงนช่วยเหลอ นาเข้าช่างฝีมอต่างชาตเข้ามา
�
ื
้
ั
ิ
ั
ิ
ิ
ิ
ี
�
ทางานภายในประเทศ และพัฒนาระบบคมนาคมขนส่ง นอกจากน้แนวคิดพาณิชยนิยมส่งเสริมให้เกิดการ
ล่าอาณานิคม เน่องจากอาณานิคมเป็นท้งแหล่งวัตถุดิบและตลาดระบายสินค้าของประเทศแม่ ดังน้น สเปน
ั
ั
ื
จึงเข้าไปผูกขาดการค้าและห้ามอาณานิคมในอเมริกามิให้ค้าขายกับโลกภายนอก เพื่อป้องกันมิให้โลหะมีค่า
รั่วไหลออกไปยังประเทศอื่น
ี
อย่างไรก็ด สภาพเศรษฐกิจสเปนยังไม่พร้อมท่จะดาเนินนโยบายพาณิชยนิยม เน่องจากสเปนยัง
ื
ี
�
คงเป็นประเทศเกษตรกรรม เทคโนโลยีในการเพาะปลูกยังคงล้าหลัง การผลิตก็ยังไม่พัฒนา ผลผลิตทางการ
THE CUBAN REVOLUTION