สเปน จักรวรรดิที่พระอาทิตย์ไม่เคยตกดิน

Spain: The Empire on which the Sun Never Set
สเ จักรวรรดิ ี่ ระอา ิตย ไม เคยตกดิ
รศ. ุช ิดา ราศีวิสุ ิ์: เขีย
ราคา 485 า

ข อมูล าง รรณา ุกรมของสำ ักหอสมุดแห งชาติ
National Library of Thailand Cataloging in Publication Data
นุชธิดา ราศีวิสุทธิ์.
สเปน จักรวรรดิที่พระอาทิตย ไม เคยตกดิน
= The empire on which the sun never set.-- กรุงเทพฯ : ยิปซี กรุ ป, 2562.
432 หน า.
1. สเปน--ประวัติศาสตร . 2. สเปน--การเมืองและการปกครอง. I. ชื่อเรื่อง.
946

ISBN 978-616-301-690-4


c ข อความในหนังสือเล มนี้ สงวนลิขสิทธิ์ตามพระราชบัญญัติลิขสิทธิ์ (ฉบับเพิ่มเติม) พ.ศ. 2558
การคัดลอกส วนใดๆ ในหนังสือเล มนี้ไปเผยแพร ไม ว าในรูปแบบใดต องได รับอนุญาตจากเจ าของลิขสิทธิ์ก อน
ยกเว นเพื่อการอ างอิง การวิจารณ และประชาสัมพันธ
รรณา ิการอำ วยการ : คธาวุฒิ เกนุ ย
รรณา ิการ ริหาร : สุรชัย พิงชัยภูมิ
ู ช วย รรณา ิการ ริหาร : วาสนา ชูรัตน
กอง รรณา ิการ : คณิตา สุตราม พรรณิกา ครโสภา ดารียา ครโสภา
ักศึกษา กงา กอง รรณา ิการ : สุพัฒศจี เพ็ชรภักดี พิมพิศา ขันธ บุญ
เลขากอง รรณา ิการ : อรทัย ดีสวัสดิ์
ิสูจ อักษร : วนัชพร เขียวชอุ ม สวภัทร เพ็ชรรัตน
รู เล ม : ประเสริฐศักดิ์ ประดิษฐเกษร
ออกแ ก : Rabbithood Studio
ู อำ วยการ ายการตลาด : นุชนันท ทักษิณาบัณฑิต
ู จัดการ ายการตลาด : ชิตพล จันสด
ู จัดการ ั่วไ : เวชพงษ รัตนมาลี
จัด ิม โดย : บริษัท ยิปซี กรุ ป จำกัด เลขที่ 37/145 รามคำแหง 98
แขวง/เขตสะพานสูง กรุงเทพฯ 10240
โทร. 0 2728 0939 โทรสาร. 0 2728 0939 ต อ 108
www.gypsygroup.net
ิม ี่ : บริษัท วิชั่น พรีเพรส จำกัด โทร. 0 2147 3175-6
จัดจำห าย : บริษัท ยิปซี กรุ ป จำกัด โทร. 0 2728 0939
www.facebook.com/gypsygroup.co.ltd
LINE ID : @gypzy

สนใจสั่งซื้อหนังสือจำนวนมากเพื่อสนับสนุนทางการศึกษา สำนักพิมพ ลดราคาพิเศษ ติดต อ โทร. 0 2728 0939

Spain: The Empire on which the Sun Never Set

























สเปน





่
จักรวรรดิทีพระอาทิตย์ไม่เคยตกดิน
(ค.ศ. 1474–1598)

























รศ.นุชธิดา ราศีวิสุทธิ์

ั
คํานําสํานกพิมพ์





นบตั้งแต่จักรวรรดิโรมันล่มสลายช่วงปลายศตวรรษที 5 ยุโรปไม่เคย
ั
่
่
ประสบกับจักรวรรดิขนาดใหญ่โตทีแผ่ขยายอาณาเขตออกไปนอกทวีป
์
่
สถานการณเปลียนไปเมือโปรตุเกสและสเปนเริมออกเดินทางบุกเบิก
่
่
่
ในช่วงกลางศตวรรษที 15 ก้าวย่างแรกของการสร้างจักรวรรดิสเปน
่
้
่
่
เริมต้นทีการรวมอาณาจักรคาสตีลและอารากอนเขาด้วยกันผานการ
ั
อภิเษกสมรสของเจ้าหญิงอิซาเบลแห่งคาสตีลและเจ้าชายเฟอร์ดินนด์
็
็
แห่งอารากอน ทําให้ขอบเขตประเทศสเปนเริมเปนรูปเปนร่างขึ้น ก้าว
่
ี
่
ทีสองคือการค้นพบโลกใหม่ของคริสโตเฟอร์ โคลัมบัสในป ค.ศ. 1492
้
ิ
่
ํ
ู่
่
ซึงนาไปสการบุกเบิก การพิชิต และการตั้งอาณานคมในพืนทีอัน
กว้างใหญ่ของทวีปอเมริกา ต้งแต่พืนททีปจจุบันคือประเทศเม็กซิโก
่
ี
่
้
ั
ั
ไล่ลงมาจนถึงประเทศอาร์เจนตินา ในเวลาต่อมาสเปนจะใช้อเมริกา
่
่
็
ิ
ู่
ิ
ั
เปนสะพานเชือมเข้าสทวีปเอเชีย นนก็คือฟลิปปนส์
ั
ก้าวต่อมาคอการสืบสันตติวงศ์ของกษตริย์ชารลส์ท 1 ในช่วง
่
ี
์
ื
ทศวรรษที 1510 ส่งผลให้กษตริย์สเปนรับสืบทอดอํานาจปกครอง
่
ั
เบลเยียม เนเธอร์แลนด์ ลักเซมเบิร์ก และดินแดนของราชวงศ์
ั
ิ
่
้
ฮับสบูร์ก ยงไปกวานนกษตริย์ชาร์ลส์ที 1 ได้รับเลือกต้งให้ดํารง
์
่
ั
ั
่
ั
ตําแหนงจักรพรรดิจกรวรรดิโรมันอนศักดิ์สิทธิ์ในป ค.ศ. 1519 อีกทั้ง
่
ั
ี
ี
สเปนยังสามารถพชิตเม็กซิโกและเปรูในป ค.ศ. 1521 และ 1532 ตาม
ิ
้
ลําดับ ก้าวสุดท้ายของการสร้างจักรวรรดิคือการอางสิทธิในการครอง
ี
ิ
บัลลังก์โปรตุเกสและอาณานคมทั้งหมดของโปรตุเกสในป ค.ศ. 1580

้
ี
้
่
ขณะนจักรวรรดิสเปนแผ่ขยายพืนทในยุโรป อเมริกา เอเชีย
ี
่
่
และแอฟริกา ครอบคลุมดินแดนกว้างใหญ่ทีสุดอย่างทีไม่เคยปรากฏ
็
มาก่อนในประวัติศาสตร์ จนได้รับการขนานนามว่าเปนจักรวรรดิแรก
่
ทีพระอาทิตย์ไม่เคยตกดิน ความมั่งคั่งจากอาณานคมในอเมริกาหลั่ง
ิ
ไหลผ่านเข้ามาทีเมืองเซบยา กองเรือของสเปนได้รับการกล่าวขวัญว่า
ี
่
็
็
เปนกองเรือที “ไม่สามารถเอาชนะได้” จักรวรรดิสเปนเปนมหาอํานาจ
่
ู
่
่
ทีมีท้งผู้ทียกย่อง ยําเกรง เกลียดชัง และดถูกดูแคลน อย่างไรก็ตาม
ั
ตําแหนงมหาอํานาจก็มาพร้อมกับภาระอันใหญ่หลวง สถานะความ
่
เปนจักรวรรดิสร้างภาระอันหนกหนวงให้แก่สเปน งบประมาณจํานวน
่
ั
็
ั
่
่
่
ี
มหาศาลหมดเปลืองไปกบเรืองทีไม่ได้เกยวข้องกับตัวเองมากนก โดย
ั
่
์
เฉพาะการทําสงครามทีไม่ได้นามาซึงประโยชนอันใด ชัยชนะและการ
่
ํ
่
ดํารงอยู่ของจักรวรรดิสเปนกลับเปนภาระทีชาวสเปนต้องคอยแบกรับ
็
จุสตุส ลิปซิอัส นกปราชญ์ชาวเฟลมิชซึงมีชีวิตอยในช่วงครึง
ู่
่
ั
่
หลังของศตวรรษที 16 ได้เคยกล่าวถึงจกรวรรดิสเปนว่า “พวกท่าน
ั
่
พิชิตโลกใหม่ แต่โลกใหม่ก็ได้พิชิตพวกท่านกลับคืนมาและทําใหพลัง
้
ความเข้มแข็งทีพวกท่านเคยมมาในอดีตออนแรงลง”
ี
่
่
ขอเชิญท่านผู้อ่านเดินทางสู่จักรวรรดิสเปนอันยิงใหญ่ ดินแดน
่
ทีพระอาทิตย์ไมเคยตกดิน...
่
่
ั
สํานกพิมพ์ยิปซี

คํานําผเขียน
ู้





่
ู้
ึ
ั
ี
นกประวัติศาสตร์ชาวสเปนผหนงได้กล่าวไว้ในป ค.ศ. 1597 ว่า
ั
ํ
“จักรวรรดิทั้งมวลก่อตัวขึ้นจากความรนแรงและการใชกาลัง จกรวรรดิ
้
ุ
่
่
ี
ั
้
่
่
่
ื
สเปนเท่านนทีเริมก่อตัวจากหนทางทีถูกต้องเทยงธรรม เนองจาก
ดินแดนส่วนใหญ่ได้มาจากการสืบสันตติวงศ์” คํากล่าวอางดังกล่าว
้
่
ไม่ได้เปนคําพูดทีเกนจริง ดินแดนส่วนใหญ่ในจักรวรรดิสเปนไม่ได้
็
ิ
้
ได้มาดวยการพิชิต สเปนไม่มีทรัพยากรและกําลังคนมากพอทีจะทํา
่
สงครามในวงกว้างเพือครอบครองดินแดนท้งหมด
่
ั
การก่อตัวของจักรวรรดิสเปนเริมต้นทการอภิเษกสมรสของ
ี
่
่
็
เจ้าหญิงอิซาเบลและเจ้าชายเฟอร์ดินนด์ซึงเปนการรวมอาณาจักร
่
ั
่
์
์
คาสตลและอารากอนเขาด้วยกัน เหตุการณสําคัญสองเหตุการณที
้
ี
้
ผลักดันให้สเปนกาวขึ้นเปนจักรวรรดิคือ การค้นพบอเมริกาของ
็
คริสโตเฟอร์ โคลัมบัสในป ค.ศ. 1492 และการขึ้นครองราชย์ของ
ี
ั
ิ
่
กษตรย์ชาร์ลส์ที 1 ในป ค.ศ. 1516 รัชสมัยของกษตริย์ชาร์ลส์ที 1
ั
ี
่
ถือเปนจุดเริมต้นของการปกครองของราชวงศฮับส์บรกในสเปน
์
์
ู
็
่
ิ
จักรวรรดสเปนแผ่ขยายพืนทีครอบคลุมดินแดนในยุโรป อเมริกา
้
่
เอเชีย และแอฟริกา อาจกล่าวได้ว่าจักรวรรดิสเปนเปนจักรวรรดิแรก
็
่
ทีพระอาทิตย์ไม่เคยตกดิน สเปนกลายเปนประเทศมหาอํานาจของ
็
ยุโรปในศตวรรษท 16
ี
่
่
็
อย่างไรก็ดี สเปนในศตวรรษที 16 เปนมหาอํานาจทาง
ดินแดน แต่มิใช่มหาอํานาจทางเศรษฐกิจ อํานาจของสเปนคงอยไม่
ู่

ั
่
ั
นาน สถานะความเปนจักรวรรดิกลับสร้างภาระอนหนกหนวง สเปน
็
่
ื
่
่
หมดเปลืองงบประมาณจํานวนมหาศาลไปกับเรองทีไม่ได้เกียวข้อง
ิ
ํ
ั
ั
กับตวเองมากนก สเปนทาสงครามกับดนแดนโดยรอบ แต่สงคราม
์
ู้
็
ั
่
ไม่ได้ก่อให้เกิดประโยชนอนใดตอสเปน สเปนจําเปนต้องกยืมเงินทั้ง
จากนายธนาคารในประเทศและต่างประเทศ จนมีหนสินล้นพ้นตัว
้
ี
ถึงกบต้องประกาศพักชําระหนอยู่หลายครั้ง งบประมาณหมดไปกับ
้
ั
ี
ั
ํ
้
่
การทหาร แทนทีจะนามาใช้พัฒนาเศรษฐกจภายในประเทศ ดังนน
ิ
ึ
็
็
ั
่
อาจกล่าวได้ว่าภาระความเปนจักรวรรดิเปนปจจัยหนงทีทําให้สเปน
่
ตกตําในศตวรรษต่อมา
่
่
่
สเปนในศตวรรษที 17 ตกอยู่ในภาวะเสือมถอย ทั้งจากสาเหตุ
ั
ทีกษตริย์ด้อยความสามารถและมอบอํานาจการปกครองให้กับขุนนาง
่
ี
่
ิ
คนสนท การบริหารราชการแผ่นดินทผิดพลาด ปญหาเศรษฐกิจและ
ั
หนสินทีสืบทอดมาจากศตวรรษที 16 ปญหาการก่อกบฏของคาทา-
ั
่
่
้
ี
็
ี
โลเนย และการประกาศแยกตัวเปนเอกราชของดินแดนในปกครอง
้
อย่างเนเธอร์แลนด์และโปรตุเกส สเปนใหความสําคัญกับสงคราม
็
ั
ภายนอกมากเกินความจําเปน อีกท้งยังไม่สามารถปรับตัวให้เข้ากับ
สภาพเศรษฐกิจทีแท้จริงและไม่ค่อยเปดรับแนวทางการปฏิรูป
่
ิ
ั
่
สถานการณของสเปนเลวร้ายลงถงขีดสุดเมือกษตริย์ชาร์ลส์
์
ึ
่
ี
ที 2 เสียชีวิตในป ค.ศ. 1700 โดยไม่มีรัชทายาท ก่อนเสียชีวิต
พระองค์ตัดสินใจมอบบัลลังก์สเปนให้กับเจ้าชายจากราชวงศ์บูร์บงซึง
่
เปนพระญาติสายหนง สเปนเผชิญกับสงครามสืบบัลลังก ฝายฮับส์บูร์ก
์
็
่
่
ึ
่
และฝายบูร์บงต่างตอสู้เพือแย่งชิงบัลลังกสเปน ทั้งอังกฤษ ฝรั่งเศส
่
่
์
เนเธอรแลนด์ จกรวรรดิโรมนอันศักด์สิทธิ์ และโปรตุเกสต่างมีส่วน
ั
ั
ิ
์

ี
่
ร่วมในสงครามครั้งน แม้ว่าฝายบูร์บงได้รับชัยชนะในสงครามก็จริง แต่
้
่
สเปนต้องยอมยกเบลเยียม ลักเซมเบิร์ก และดินแดนในอิตาลีทีสเปน
่
ปกครองให้กับฝายฮับส์บูร์กไป เท่ากับสเปนสูญเสียดินแดนในยุโรป
ทั้งหมด
ศตวรรษที 18 ของสเปนถือเปนยุคแห่งการปฏิรูป สเปนเลิก
็
่
พะวงกับดินแดนภายนอกและมีโอกาสหันมาปฏิรูปตนเองอย่างจริงจัง

่
ื
อย่างไรก็ดี การปฏรูปต้องมาหยุดชะงักลงเมอเกดการปฏิวัติฝรั่งเศสใน
ิ
ิ
ปี ค.ศ. 1789 สเปนพยายามสกัดกั้นกระแสการปฏิวัติมให้แทรกซม
ึ
ิ
่
เข้ามาภายใน ซึงหมายรวมถึงการจํากัดเสรีภาพทางความคิดและการ
่
ื
ุ
ควบคุมสอสิงพิมพ์ไปดวย ต่อมาไม่นานกองทัพของนโปเลียนบกยึด
้
่
สเปน ทําให้สเปนต้องวุ่นวายกับการทําสงครามประกาศอิสรภาพจาก
็
ฝรั่งเศสอีกเปนเวลา 6 ป
ี
้
่
ิ
หากถามว่าจักรวรรดิสเปนปดฉากลงเมือใด บางอาจตอบว่า
ปดฉากลงในช่วงทศวรรษที 1820 เมืออาณานคมส่วนใหญ่ในอเมริกา
ิ
่
ิ
่
ี
ประกาศเอกราช หรือคนส่วนใหญ่อาจตอบว่าป ค.ศ. 1898 เมือสเปน
่
้
ิ
สูญเสียอาณานคมทีสุดท้ายในอเมริกาและเอเชียใหกับสหรัฐอเมริกา
่
ซึงก็คือคิวบา เปอร์โตริโก และฟลิปปนส์ หรือบางคนอาจตอบว่า
ิ
ิ
่
ิ
ปี ค.ศ. 1968 เมือสเปนมอบเอกราชคืนให้กับอาณานคมในแอฟริกา
่
จักรวรรดิสเปนครอบคลุมช่วงเวลายาวนานกว่า 4 ศตวรรษ
ด้วยเหตุนหนงสือเล่มนจึงครอบคลุมเนอหาเฉพาะช่วงเวลาระหวาง
ี
่
ั
ี
้
้
ื
้
็
่
ปี ค.ศ. 1474 จนถึงป ค.ศ. 1598 หรือช่วงเวลา 3 รัชสมัยซึงเปนยุค
ี
รุ่งเรืองทีสดของจักรวรรดิสเปน ได้แก่ ยคของกษตริย์เฟอร์ดินนด์
ุ
ั
ุ
่
ั
่
ิ
ั
และราชนอิซาเบล (ค.ศ. 1474-1516), ยุคของกษตริยชาร์ลส์ที 1
ี
์

ุ
่
ิ
ั
์
(ค.ศ. 1516-1556) และยคของกษตริยฟลิปที 2 (ค.ศ. 1556-1598)
การศึกษาประวัติศาสตร์ช่วงเวลาดังกล่าวจะทําให้เข้าใจว่าจกรวรรดิ
ั
ิ
สเปนกอตัวขึ้นในยุโรป ลาตนอเมริกา และฟลิปปนส์ได้อยางไร การ
่
ิ
่
ิ
สวมบทบาทมหาอํานาจผลักดันให้สเปนแทรกแซงการเมืองภายใน
็
่
ของดินแดนอืนในยุโรปอย่างไร บทบาทความเปนจักรวรรดิส่งผล
ั
ี
กระทบต่อสภาพการคลังของสเปนอย่างไร นอกจากนหนงสอเล่มน ้
้
ี
ื
่
จะแสดงให้เห็นถึงลักษณะเฉพาะทีทําให้สเปนแตกต่างจากประเทศ
่
อืนในยุโรปในขณะนน อันได้แก่ แร่เงินจากอเมริกาทีหลั่งไหลเข้ามา
้
ั
่
ิ
ในสเปน การยึดตดกับศาสนาคริสตนกายโรมันคาทอลิก ศาลศาสนา
ิ
์
ิ
็
และการปฏิบัติตอชาวมุสลมและชาวยว เปนต้น
่
ิ
ี
้
สุดทายน ผู้เขยนขอขอบคุณคณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัย
้
ี
ี
ั
ุ
ธรรมศาสตร์ ทีให้ทุนสนบสนุนการเขยนหนงสือ ขอขอบคณผู้ช่วย
่
ั
ศาสตราจารย์ ดร.โอฬาร พฤติศรัณยนนท์และรองศาสตราจารย์
่
ํ
ศฤงคาร พันธุพงศ์ ทีกรุณาอ่านต้นฉบับรอบสุดท้ายและให้คําแนะนา
่
ั
์
่
็
ทีเปนประโยชนอย่างยิง และขอขอบคุณสานกพิมพ์ยิปซีทีช่วยผลัก
่
ํ
้
ดันใหหนงสือออกสสายตานกอ่านคนไทย หากหนงสือมีข้อผิดพลาด
ั
ั
ู่
ั
ประการใด ผู้เขียนขออภัยมา ณ ทีน ี ้
่
รองศาสตราจารย์นุชธิดา ราศีวสุทธิ์
ิ

สารบัญ





บทที 1
่
ั
ช่วงเวลาแห่งปาฏิหาริย์: สเปนในรัชสมัยกษตริย์ 19-160
และราชินคาทอลิก (ค.ศ. 1474-1516)
ี
1. การรวมอาณาจักรคาสตีลและอาณาจักรอารากอน 26

1.1 การอภิเษกสมรสระหว่างเจ้าหญิงอิซาเบลแห่ง 26
อาณาจักรคาสตลและเจ้าชายเฟอร์ดินนด์
ี
ั
แหงอาณาจักรอารากอน
่
่
1.2 “การรวมอาณาจักร” ทีไม่สมดุลกัน 35
2. การรักษาความสงบเรียบร้อยและการดึงอํานาจ 43
ู่
การปกครองเข้าสส่วนกลาง
2.1 การลดทอนอํานาจของขุนนางช้นสูง 46
ั
2.2 การจัดตั้งกองกาลังตํารวจหลวง 49
ํ
หรือ “ซานตา เอร์มันดัด”
่
ั
ึ
2.3 การยดอํานาจกองกําลังนกรบเพือศาสนา 52
2.4 การปฏิรูปราชสภา 53
2.5 การแทรกแซงการทํางานของสภาเมือง 56

ิ
2.6 การปฏรูปการศาล 59
3. นโยบายด้านศาสนา 61

3.1 การควบคุมศาสนจกรสเปน 61
ั
3.2 การฟนฟูศีลธรรมและพระวินย 64
ั
้
ื
ั
3.3 ปญหาเรืองกอนเบร์โซและการก่อต้งศาลศาสนา 67
ั
่
ี
3.4 การขับไล่ชาวยิวในป ค.ศ. 1492 89

4. การขยายดินแดน 94

4.1 การขับไล่มุสลิมและการพิชิตกรานาดา 96
ี
ในป ค.ศ. 1492
4.2 การขยายดินแดนเขาไปในแอฟริกาเหนอ 107
้
ื
ุ
4.3 การบกเบิกหมู่เกาะคะเนรี 109
4.4 การค้นพบอเมริกา 118
4.5 การขยายอิทธิพลในคาบสมุทรอิตาลี 138

4.6 การผนวกอาณาจักรนาวาร์ 142
5. พืนฐานเศรษฐกิจ 146
้
6. ปญหาการสืบบัลลังก์ 151
ั
6.1 การอภิเษกสมรสของพระโอรสและพระธิดา 151

ของกษตริย์และราชินคาทอลิก
ี
ั
ั
ั
6.2 ปญหาการสืบบัลลังก์อาณาจกรคาสตีล 154
บทที 2
่
ั
่
่
สฝนอันยิงใหญ่: จักรวรรดิสเปนในรชสมัย 161–298
ู
ั
กษตริย์ชาร์ลส์ที 1 (ค.ศ. 1516-1556)
่
ั
1. การก่อตัวของจักรวรรดิสเปน 166
1.1 ดัชชีเบอร์กันดี 168
ี
1.2 อาณาจักรคาสตลและอเมริกา 172
1.3 อาณาจักรอารากอน 174
ิ
1.4 จักรวรรดิโรมันอันศักดิ์สทธิ์ 177
2. กบฏโกมูเนโรในคาสตีลและกบฏเฆรมาเนยในบาเลนเซีย 185
์
ี
2.1 กบฏโกมูเนโรในคาสตีล 185
2.2 กบฏเฆร์มาเนยในบาเลนเซีย 195
ี

3. การบุกเบิกอเมริกา 199

ั
3.1 การเดินเรือรอบโลกของเฟอร์ดินนด์ แม็คเจลเลน 199
็
3.2 การพิชิตอาณาจักรแอซเทก 202
ั
3.3 การพิชิตอาณาจกรอินคา 208
3.4 ผลกระทบจากการบุกเบิกอเมริกา 215

ิ
3.5 การคาระหว่างสเปนและอเมรกา 226
้
4. สงครามกับภายนอก 236
4.1 สงครามกับฝรั่งเศส 237
4.2 สงครามกับเติร์ก 246

4.3 สงครามกับโปรเตสแตนต 251
์
5. การบริหารราชการแผ่นดิน 260

6. ปญหาการคลัง 272
ั
ี
้
ั
6.1 ปญหาหนสิน 272
6.2 การปฏิวัติทางราคา 281
7. การแบ่งจักรวรรดิสเปนและการสืบบัลลังก์ 288



บทที 3
่
ความฝนอันเหลือเชือ: สเปนในรัชสมัยกษตริย์ฟลิปที 2 299–412
ิ
่
ั
ั
่
(ค.ศ. 1556-1598)
1. สงครามกับมุสลิมและโมริสโก 310
1.1 การโจมตีโจรสลัดบาร์บารี 310

1.2 กบฏอัลปูฆารัสครั้งที 2 313
่
1.3 ยุทธนาวีเลปนโต 319
ั
2. การแพร่ขยายลัทธิคาลแวงในฝรั่งเศสและ 321
กบฏในเนเธอร์แลนด์

ั
2.1 การแพร่ขยายลัทธิคาลแวงในฝร่งเศส 321
และปฏิกิริยาของสเปน
2.2 กบฏในเนเธอร์แลนด์ 329

3. การผนวกโปรตุเกส 348
4. กองเรืออาร์มาดาและสงครามกับอังกฤษ 354

5. สงครามกับฝรั่งเศสและสนธิสัญญาสงบศึกแวร์แวง 366
6. การประท้วงในดินแดนอารากอน 368

่
่
ั
6.1 การแบ่งฝกแบงฝายระหว่างขุนนางในคาสตีล 368
6.2 ปญหาการใช้พระราชอํานาจในดินแดนอารากอน 374
ั
6.3 ปญหาสังคมในดินแดนอารากอน 376
ั
ิ
7. การบุกเบิกฟลิปปนส์ 381
ิ
8. การบริหารราชการแผ่นดิน 385
8.1 ลักษณะการบริหารราชการแผนดิน 385
่
ํ
8.2 ข้อจํากัดในการใช้พระราชอานาจในคาสตีล 391
8.3 การสถาปนามาดริดเปนเมืองหลวง 395
็
9. ปญหาการคลัง 402
ั


บทส่งท้าย 413
บรรณานุกรม 418

ี
ดัชน 421

สารบัญแผนที ่



ี
ุ
่
ี
่
แผนท 1.1 คาบสมทรไอบีเรยกลางศตวรรษที 15 25
ี
่
ี
แผนท 1.2 เมืองทกษตริย์เฟอร์ดินนด์และราชนอิซาเบล 45
ั
ิ
ั
ี
่
เคยเดินทางไปเยือน
แผนที 1.3 เขตอํานาจของศาลศาสนา (ค.ศ. 1570-1820) 78
่
ั
่
แผนที 1.4 การขับไล่ชาวยิวออกจากอาณาจกรคาสตีล 93
และอาณาจักรอารากอน
ิ
ี
่
แผนท 1.5 การพิชตกรานาดา (ค.ศ. 1484-1492) 97
ั
แผนท 1.6 การผนวกรวมดินแดนในรัชสมัยกษตริย ์ 106
่
ี
ิ
์
ี
เฟอร์ดินนดและราชินอซาเบล
ั
ี
่
แผนท 1.7 เกาะต่างๆ ในมหาสมุทรแอตแลนติก 111
ี
่
แผนท 1.8 การแบงโลกระหวางสเปนและโปรตุเกส 114
่
่
แผนท 1.9 การพิชตหมู่เกาะคะเนรี (ค.ศ. 1478-1496) 115
ิ
่
ี
แผนท 1.10 การเดินทางบุกเบกครั้งสําคัญ 117
ิ
่
ี
ั
แผนท 1.11 โลกในความคิดของโคลัมบส 120
่
ี
็
และโลกในความเปนจริง
ี
่
ิ
แผนท 1.12 การเดนทางไปอเมริกาของโคลัมบัสทั้ง 4 ครั้ง 122
่
ิ
แผนที 1.13 สงครามในเนเปลส์ (ค.ศ. 1494-1504) 139
แผนท 1.14 เส้นทางการเคลือนยายฝูงแกะ 147
่
้
ี
่
ั
แผนท 2.1 จักรวรรดิสเปนในยุโรปในรชสมัย 167
ี
่
์
ั
่
กษตริย์ชารลส์ที 1
ี
่
แผนท 2.2 ดัชชีเบอร์กันดในป ค.ศ. 1477 169
ี
ี
่
์
ี
ี
แผนท 2.3 กบฏโกมูเนโรในคาสตีลและกบฏเฆรมาเนย 190
ในบาเลนเซีย

่
ี
ิ
แผนท 2.4 การเดินทางรอบโลกของเฟอร์ดนนด์ แมคเจลเลน 199
ั
็
ี
และฆวน เซบัสเตยน เอลกาโน
่
แผนท 2.5 การแบงโลกระหวางสเปนและโปรตุเกส 202
่
ี
่
ั
ี
ิ
แผนท 2.6 การพิชตอาณาจักรแอซเท็กของเอร์นน กอร์เตส 204
่
ิ
่
ี
แผนท 2.7 การพิชตอาณาจักรอินคาของฟรานซิสโก ปซาโร 209
ิ
่
แผนท 2.8 เส้นทางการเดินเรือค้าขายระหวางสเปน 232
ี
่
ิ
ี
และอาณานคมระหว่างป ค.ศ. 1561-1748
แผนท 2.9 สงครามในคาบสมุทรอิตาลี (ค.ศ. 1515-1530) 238
ี
่
แผนท 2.10 จักรวรรดิออตโตมัน 247
่
ี
่
ู
แผนท 2.11 การแตกแยกทางศาสนาในชวงการปฏิรปศาสนา 250
่
ี
แผนท 3.1 กบฏและสงครามในรัชสมัยกษตริย์ฟลิปที 2 311
ี
่
่
ั
ิ
แผนท 3.2 กบฏเนเธอร์แลนด์ (ค.ศ. 1566-1609) 340
ี
่
ี
่
แผนท 3.3 จักรวรรดิสเปนภายหลังการผนวก 352
ี
โปรตุเกสในป ค.ศ. 1580
่
ี
แผนท 3.4 การเดินเรือของจอห์น ฮอว์กินส์ 355
แผนท 3.5 การเดินเรือของฟรานซิส เดรค 356
่
ี
แผนท 3.6 สงครามกองเรืออาร์มาดา (ค.ศ. 1588) 364
ี
่
่
่
แผนท 3.7 การบุกเบิกฟลิปปนส์ในศตวรรษที 16 382
ี
ิ
ิ
แผนท 3.8 เส้นทางสเปน 390
ี
่
สารบัญแผนภาพ
์
ั
แผนภาพ 1.1 กษตริยของอาณาจักรคาสตีลและอาณาจักร 22
อารากอน (ค.ศ. 1369-1479)
แผนภาพ 1.2 ราชวงศ์สเปน (ค.ศ. 1474-1598) 23

์
ุ
ั
ั
แผนภาพ 1.3 ลําดับเหตการณสําคญในรัชสมัยกษตริย์ 24
ี
และราชนคาทอลิก
ิ
แผนภาพ 1.4 ปญหาการสืบบัลลังกของอาณาจกรนาวาร์ 143
ั
ั
์
แผนภาพ 2.1 ลําดับเหตุการณสําคัญในรัชสมัยกษตริย์ชาร์ลส์ที 1 164
ั
่
์
แผนภาพ 2.2 ระบบสภา 269
แผนภาพ 3.1 ครอบครัวของกษตริย์ฟลิปที 2 305
ิ
่
ั
แผนภาพ 3.2 ครอบครัวของกษตริย์ฟรานซิสที 1 แห่งฝรั่งเศส 324
่
ั
แผนภาพ 3.3 ลําดับเหตุการณสําคัญในรัชสมัยกษตริย์ฟลิปที 2 350
์
่
ั
ิ
่
แผนภาพ 3.4 ราชวงศ์โปรตุเกสในศตวรรษที 16 351
สารบัญแผนภูมิ
แผนภมิ 2.1 การปฏิวัติทางราคาตามความคดของ 285
ู
ิ
เอิร์ล เจ แฮมิลตัน
สารบัญตาราง




ู้
ตาราง 2.1 การกยืมเงินจากนายธนาคารในรัชสมัย 279
ั
กษตริย์ชารลส์ที 1
์
่
่
ตาราง 2.2 ปริมาณโลหะมีค่าทีนาเข้ามาในสเปน 284
ํ
ตามข้อมูลของเอิรล เจ แฮมิลตน
ั
์
ตาราง 3.1 การทํางานของศาลศาสนาในกรานาดา 314
ี
ระหว่างป ค.ศ. 1520-1570
ี
ตาราง 4.1 สงครามของสเปนระหว่างป 417
ค.ศ. 1474-1598

สารบัญรูป



รูป 1.1 การูชา โตกา และโปโตร 84

ิ
รูป 1.2 เสือซานเบนโต 86
้
่
รูป 1.3 การเดินขบวนไปยังสถานทีประกอบพิธีเอาโต เด เฟ 87
ํ
รูป 1.4 การยอมจานนของกรานาดา 98
ั
ั
ิ
้
ั
รูป 1.5 โคลัมบสเข้าเฝากษตริย์เฟอร์ดนนด์ 125
และราชินอิซาเบลทีบาร์เซโลนา
่
ี
ั
รูป 1.6 สนธิสัญญาตอร์เดซียส 126
ั
รูป 1.7 ทีฝงพระศพของกษตริย์เฟอร์ดินนด ์ 157
ั
่
ั
และราชินอิซาเบล
ี
ั
่
์
รูป 2.1 กษตริยชาร์ลส์ที 1 แห่งสเปน 162
รูป 2.2 การผสมผสานระหว่างเชือชาติ 225
้
่
รูป 3.1 กษตริย์ฟลิปที 2 แห่งสเปน 300
ั
ิ
รูป 3.2 อารามหลวงซาน โลเรนโซ เด เอล เอสโกเรียล 401
ั
รูป 3.3 ภาพประกอบหนงสือ “บันทึกการทําลายล้างอินดีส์ 411
โดยสังเขป” ซึงวาดโดยเธโอดอร์ เดอ บราย
่

คําอธิบายเรืองการเขียนคําทับศัพท์ภาษาสเปน
่
และภาษาโปรตุเกส


ผู้เขียนใช้หลักเกณฑ์ในการเขียนคําทับศัพท์ภาษาสเปนและภาษา

ื
ั
ุ
่
ี
้
โปรตเกสทีปรากฏในหนงสอเล่มนดังต่อไปน ี ้
่
่
1. ชือบุคคล ชืออารยธรรม ชือสถานที และคําศัพท์เฉพาะ
่
่
่
่
ุ
่
่
หากมีการเทียบเคียงชือบคคล ชืออารยธรรม ชือสถานที และคําศัพท์
เฉพาะในภาษาสเปน / ภาษาโปรตุเกสเปนภาษาอังกฤษไว้แล้ว ผเขียน
็
ู้
่
่
ู้
ู้
จะใช้ชือในภาษาอังกฤษเพือให้ผอ่าน (ซึงสวนใหญ่ไม่มีความรภาษาสเปน
่
่
่
และภาษาโปรตุเกส) อ่านเข้าใจง่ายขึ้นและเพือไม่ให้เกิดความสับสน เชน
่
Carlos V เปนชือในภาษาสเปน ถ้าเปนภาษาอังกฤษจะเทียบเคียงเปน
็
็
็
่
ั
Charles V ดังนน ในหนงสือเล่มนผู้เขียนจะเขียนว่า “กษตริย์ชาร์ลส์
ั
้
ี
ั
้
้
ู้
ั
่
่
ที 5” หากไม่มีการเทียบเคียงกับภาษาอังกฤษไว้ ผเขียนจะเขียนชือนน
ตามคําอ่านออกเสียงภาษาสเปน / ภาษาโปรตุเกส
่
2. ชือเมือง ชือแคว้น และชือประเทศ
่
่
่
็
่
ผู้เขียนสะกดชอเมือง ชือแคว้น และชือประเทศเปนภาษาไทยตามที ่
่
ื
่
ํ
ราชบัณฑิตยสถานกาหนดไว้ในประกาศราชบัณฑิตยสถาน เรืองกําหนด
ชือประเทศ ดินแดน เขตการปกครอง และเมืองหลวง ลงวันที 22
่
่
กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2544 หากชือเมืองใดไม่ได้มีกําหนดไว้ ผู้เขียนจะสะกด
่
ตามคําอ่านออกเสียงภาษาสเปน / ภาษาโปรตุเกส หากตัวสะกดชือเมือง
่
ื
่
่
ชือแคว้น และชอประเทศทีราชบัณฑิตยสถานกําหนดไว้ออกเสียงไมตรง
่
่
กับคําอ่านออกเสียงจริง ผู้เขียนจะเขียนให้ตรงกับคําอ่านออกเสียงจริง

บทที 1
่


ั
ี
ช่วงเวลาแห่งปาฏิหาริย์: สเปนในรัชสมัยกษตริย์และราชินคาทอลิก
(ค.ศ. 1474–1516)

ั
สเปน จกรวรรดิทีพระอาทิตย์ไม่เคยตกดน
ิ
่
ั
ิ
่
กลางศตวรรษที 15 ประวัติศาสตร์ยุโรปรวมท้งประวัตศาสตร์สเปน
่
อยู่ในช่วงหัวเลี้ยวหัวต่อระหว่างยุคกลางและยุคสมัยใหม คาบสมุทร
้
ี
่
็
ไอบีเรียในขณะนนแบ่งออกเปน 5 อาณาจักร ดูแผนท 1.1 ได้แก่
ั
1. อาณาจักรคาสตีล (Castile)
2. อาณาจักรอารากอน (Aragon) ประกอบไปด้วย อารากอน,
ิ
คาทาโลเนย (Catalonia), บาเลนเซีย (Valencia) และดนแดน
ี
ู่
ต่างๆ ในทะเลเมดิเตอร์เรเนยน อันได้แก่ หมเกาะแบลีแอริก
ี
ี
(Balearic Islands), ซิซิลี (Sicily) และซาร์ดิเนย (Sardinia)
ี
การอภิเษกสมรสระหว่างเจ้าหญิงเปโตรนลา (Petronila) แห่ง
อาณาจักรอารากอนและเคานต์รามอน เบเรงเกรที 4 (Ramón
์
่
ี
Berenguer IV) แห่งมณฑลคาทาโลเนยในป ค.ศ. 1137 ส่งผลให้ทั้ง
ี
็
่
ั
สองดินแดนรวมตัวกันอย่างเปนทางการ และใช้ชือเรียกรวมกนว่า
“อาณาจักรอารากอน” เนองจากอารากอนมสถานะเปนอาณาจักร
ี
ื
็
่
มีกษตริย์ปกครอง ในขณะทีคาทาโลเนยมีสถานะเปนเพียงมณฑลและ
ี
็
ั
่
ื
มีเคานต์ปกครอง แม้ว่าสถานะของอาณาจักรอยู่เหนอกว่ามณฑล
่
็
็
ี
แตในความเปนจริงคาทาโลเนยซึงมีบาร์เซโลนาเปนเมองศูนย์กลาง
ื
่
มีฐานะรํารวยกว่าและมีอํานาจมากกว่า ในเวลาต่อมากษตริย์ฆัยเม
ั
่
ที 1 (Jaime I) แห่งอาณาจักรอารากอนพิชิตหมู่เกาะแบลีแอริกและ
่
บาเลนเซียคืนมาจากพวกมุสลิมในป ค.ศ. 1235 และ ค.ศ. 1238
ี
ั
ิ
ตามลําดับ หลังจากนนกษตริย์เปโดรที 3 (Pedro III) ผนวกซิซลี
่
ั
้
ั
ี
่
ในป ค.ศ. 1282 และกษตริย์ฆัยเมที 2 (Jaime II) ยึดครองอํานาจ
ซาร์ดิเนยได้ในป ค.ศ. 1325
ี
ี
20

บทที 1 – ช่วงเวลาแห่งปาฏิหาริย์: สเปนในรัชสมัยกษตริย์และราชินคาทอลิก (ค.ศ. 1474-1516)
ั
่
ี
ู้
ู้
่
้
ดังนน เพือมิให้ผอ่านเกิดความสับสน ผเขียนจะใช้คําว่า
ั
“อาณาจักรอารากอน” เรียกรวมทั้งอาณาจักร อันได้แก่ อารากอน,
ี
ี
คาทาโลเนย, บาเลนเซีย และดินแดนต่างๆ ในทะเลเมดิเตอร์เรเนยน
่
และหากต้องการกล่าวถึงเฉพาะดินแดนส่วนทีเปนอารากอน ผเขียน
็
ู้
จะใชคําว่า “ดินแดนอารากอน”
้
3. นาวาร์ (Navarre)
่
็
4. กรานาดา (Granada) ซึงเปนดินแดนมุสลิมแห่งสุดท้ายใน
คาบสมุทรไอบีเรีย
5. โปรตุเกส



ี
ี
ิ
ราชินอซาเบลขึ้นครองบัลลังก์คาสตีลในป ค.ศ. 1474 ใน
ั
่
ั
ิ
ขณะทีกษตรย์เฟอร์ดินนด์ครองบลลังก์อาณาจักรอารากอนในป ค.ศ.
ี
ั
ั
็
1479 รัชสมยของท้งสองพระองค์ถือได้ว่าเปนช่วงปาฏิหาริย์ของ
ั
่
ประเทศสเปนก็ว่าได้ ก่อนทีทั้งสองพระองค์จะขึ้นครองราชย์
็
สเปนอยู่ในสภาพแตกออกเปนอาณาจักรต่างๆ อย่างทีกล่าวไปข้างตน
้
่
ื
่
อาณาจักรคาสตีลอยในสภาวะปนปวน ขุนนางมีอิทธิพลเหนอกษตริย ์
ู่
ั
่
ั
ั
ปญหาการสืบบัลลังก์ยังคาราคาซัง ในขณะเดียวกันอาณาจักรอารากอน
อยู่ในสภาวะตกตํา เศรษฐกิจถดถอย ชาวนาก่อกบฏ ฝรั่งเศสยัง
่
่
็
รุกลํ้าพรมแดนเปนระยะๆ ยิงไปกว่านนฝายมุสลิมยังคงยึดครอง
้
่
ั
กรานาดา อย่างไรก็ดี ตลอดระยะเวลากว่า 30 ปทีทั้งสองพระองค์
่
ี
ิ
ปกครองสเปน เหตุการณทีไม่มีใครคาดคิดเกดขึ้นหลายประการ ไม่ว่า
์
่
จะเปน (1) การรวมอาณาจักรคาสตีลและอาณาจักรอารากอนเข้าด้วย
็
ึ
กันส่งผลให้ขอบเขตประเทศสเปนชัดเจนข้น (2) การปรับระบบการ
21

จอห์นแห่งกอนท์




ฆวนที่ 2
(Juan II,
อิซาเบลที่ 1
(Constanza)
กอนสตันซา
(María)
มาเรีย
(Alfonso)
อัลฟองโซ
(Juan I,
ฆวนที่ 1
เฮนรีที่ 3
(Henry III,
เฮนรีที่ 2
(Henry II, ค.ศ. 1369–1379)
เฟรันเตแห่งเนเปิลส์
(Ferrante, ค.ศ. 1458–1494)
(Leonor)
มาเรีย
เฟอร์ดินันด์ที่ 1
✺


(Juan I,
ฆวนที่ 1
ฆวนที่ 2
มาร์ติน
อารากอน
(อารากอน + นาวาร์)
อัลฟองโซที่ 4
(Alfonso IV , ค.ศ. 1327–1336)
(Martin, เสียชีวิต ค.ศ. 1409)
มาร์ติน
(Martin,
บลังกา
แห่งนาวาร์
(Constanza)
กอนสตันซา
ู่ ค.ศ. 1479–1516) (Ferdinand, (กษัตริย์คาทอลิก) (Juana) เฟอร์ดินันด์ (Alfonso II, ค.ศ. 1458–1494) ฆวนนา (Charles of Viana) อัลฟองโซที่ 2 แห่งเนเปิลส์ แห่งเวียนา (Blanca) (Leonor) ชาร์ลส์ ค.ศ. 1474–1504) (Juana Enríquez) (Isabel I, ค.ศ. 1454–1474) ฆวนนา เอนริเกซ (ราชินีคาทอลิก) (Henry IV , เฮนรีที่ 4 (2) of Navarre) (Juan II, ค.ศ. 1458
มาเรียแห่งซิซิลี
เฮนรี
(Maria, ค.ศ. 1377–1401)
บลังกา

และอาณาจักรอารากอน
คาทาลีนา
เลโอนอร์
✺
✺
หมายเหตุ: ปี ค.ศ. ที่อยในวงเล็บคือช่วงปีที่ครองราชย์

กษัตริย์เฮนรีที่ 8 แห่งอังกฤษ ค.ศ. 1491-1547 (ค.ศ. 1509-1547) ✺ ราชีนีแมรี ✺ ที่ 1 แห่งอังกฤษ ค.ศ. 1516-1558 (ค.ศ. 1553-1558)
1509
(2)
เจอร์แมนแห่งฟัวส์ ค.ศ. 1488-1538 แคเธอรีน ค.ศ. 1485-1536 ชูเอา (โปรตุเกส) ค.ศ. 1537-1554



อาเธอร์ (อังกฤษ) ค.ศ. 1486-1502 อิซาเบล ค.ศ. 1503-1539 1552 กษัตริย์เซบัสเตียนที่ 1 แห่งโปรตุเกส ค.ศ. 1554-1578 (ค.ศ. 1557-1578)
1501
(1)
(2) 1506
  มาเรีย ค.ศ. 1482-1517 1500 ✺ แคเธอรีน ค.ศ. 1507-1578 แม็กซิมิเลียนที่ 2 แห่งโรมันฯ ค.ศ. 1527-1576 (ค.ศ. 1564-1576) 1548 ฆวนนา ค.ศ. 1537-1573



กษัตริย์เฟอร์ดินันด์, ค.ศ. 1452-1516 (กษัตริย์คาสตีล ค.ศ. 1474-1504 และ กษัตริย์อารากอน ค.ศ. 1479-1516) 1496 ฆวนนา ค.ศ. 1479-1555 (ค.ศ. 1504-1516) กษัตริย์มานูเอลที่ 1 แห่งโปรตุเกส ค.ศ. 1469-1521 (ค.ศ. 1495-1521) มาเรีย เฟอร์ดินันด์ที่ 1 ค.ศ. แห่งโรมันฯ 1505-1558 ค.ศ. 1503-1564 (ค.ศ. 1558-1564) 1526  มาเรีย กษัตริย์ฟิลิปที่ 2 ค.ศ. 152















(1) 1469 ฟิลิป (ออสเตรีย) ค.ศ. 1478-1506 อิซาเบล ค.ศ. 1501-1526
 1497 ฆวน ค.ศ. 1478-1497 




ราชินีอิซาเบลที่ 1, ค.ศ. 1451-1504 (ราชินีคาสตีล ค.ศ. 1474-1504 และ ราชินีอารากอน ค.ศ. 1479-1504) มาร์กาเร็ต (ออสเตรีย) ค.ศ. 1480-1530 (2) 1497 ✺ กษัตริย์มานูเอลที่ 1 แห่งโปรตุเกส ค.ศ. 1469-1521 (ค.ศ. 1495-1521) กษัตริย์ชาร์ลส์ที่ 1 เลโอนอร์ ค.ศ. 1500-1558 ค.ศ. (สเปน ค.ศ. 1516-1556) 1498-1558 (โรมันฯ ค.ศ. 1519-1556) ครั้งที่ 1 ค.ศ. 15








ค.ศ. 1470-1498
อิซาเบล


อฟองซู (โปรตุเกส) ค.ศ. 1475-1491 มิเกล ค.ศ. 1498-1500 แผนภาพ 1.2 ราชวงศ์สเปน (ค.ศ. 1474-1598)
1490
(1)