ฮันนิบาล บาร์คา บุรุษผู้กล้าท้าอำนาจแห่งโรม

HANNIBAL BARCA
�
ฮันนิบาล บาร์คา บุรุษผู้กล้าท้าอานาจแห่งโรม
ปัญญ์ อนันต์สกุลวัฒน์: เขียน
ราคา 220 บาท

ข้อมูลทางบรรณานุกรมของส�านักหอสมุดแห่งชาติ
National Library of Thailand Cataloging in Publication Data
ปัญญ์ อนันต์สกุลวัฒน์.
ฮันนิบาล บาร์คา บุรุษผู้กล้าท้าอำานาจแห่งโรม (Hannibal Barca).--กรุงเทพฯ : ยิปซี กรุ๊ป, 2563.
224 หน้า.
1. ประวัติศาสตร์โลก. I. ชื่อเรื่อง.
909
ISBN 978-616-301-705-5

© ข้อความในหนังสือเล่มนี้ สงวนลิขสิทธิ์ตามพระราชบัญญัติลิขสิทธิ์ (ฉบับเพิ่มเติม) พ.ศ. 2558
การคัดลอกส่วนใดๆ ในหนังสือเล่มนี้ไปเผยแพร่ไม่ว่าในรูปแบบใดต้องได้รับอนุญาตจากเจ้าของลิขสิทธิ์ก่อน
ยกเว้นเพื่อการอ้างอิง การวิจารณ์ และประชาสัมพันธ์
บรรณาธิการอ�านวยการ : คธาวุฒิ เกนุ้ย
บรรณาธิการบริหาร : สุรชัย พิงชัยภูมิ
ผู้ช่วยบรรณาธิการบริหาร : วาสนา ชูรัตน์
บรรณาธิการเล่ม : สินีนาถ เศรษฐพิศาล
กองบรรณาธิการ : คณิตา สุตราม พรรณิกา ครโสภา
นักศึกษาฝึกงาน : ประภัสสร สุโคตร
หัวหน้าฝ่ายพิสูจน์อักษร : สวภัทร เพ็ชรรัตน์
พิสูจน์อักษร : วนัชพร เขียวชอุ่ม สุธารัตน์ วรรณถาวร
รูปเล่ม : Evolution Art
ออกแบบปก : Rabbithood Studio
ผู้อ�านวยการฝ่ายการตลาด : นุชนันท์ ทักษิณาบัณฑิต
ผู้จัดการฝ่ายการตลาด : ชิตพล จันสด
ผู้จัดการทั่วไป : เวชพงษ์ รัตนมาลี
จัดพิมพ์โดย : บริษัท ยิปซี กรุ๊ป จำากัด เลขที่ 37/145 รามคำาแหง 98
แขวง/เขตสะพานสูง กรุงเทพฯ 10240
โทร. 0 2728 0939 โทรสาร. 0 2728 0939 ต่อ 108
www.gypsygroup.net
พิมพ์ที่ : บริษัท วิชั่น พรีเพรส จำากัด โทร. 0 2147 3175-6
จัดจ�าหน่าย : บริษัท ยิปซี กรุ๊ป จำากัด โทร. 0 2728 0939
www.facebook.com/gypsygroup.co.ltd
LINE ID : @gypzy

สนใจสั่งซื้อหนังสือจำานวนมากเพื่อสนับสนุนทางการศึกษา สำานักพิมพ์ลดราคาพิเศษ ติดต่อ โทร. 0 2728 0939

HANNIBAL BARCA





ฮันนิบาล บาร์คา


�
บุรุษผู้กล้าท้าอานาจแห่งโรม























ปัญญ์ อนันต์สกุลวัฒน์

�
คานาสานักพิมพ์
�
�



สงครามคร้งสาคัญแห่งโลกยุคโบราณและได้ถูกบันทึกไว้
ั
�
ในหน้าประวัติศาสตร์หน่งก็คือสงครามระหว่างชาวโรมันกับชาว
ึ
ึ
คาร์เธจ หรือท่เรียกกันว่า ‘สงครามพิวนิก’ ซ่งเกิดข้นเม่อนับพันๆ
ื
ี
ึ
ปีมาแล้วในช่วง 264-146 ปีก่อนคริสต์ศักราช
ั
ึ
ต้นตอแห่งสงครามพิวนิกเกิดข้นได้อย่างไรน้น เราคงต้อง
ย้อนรอยกลับไปดูความขัดแย้งระหว่างสองชนชาติ ซ่งท้งสองต่างก็ม ี
ั
ึ
ิ
ความย่งใหญ่และแข็งแกร่งกันคนละด้าน และต่างฝ่ายต่างมีจอมทัพ
มากฝีมือ
ั
เหตุการณ์ในสงครามคร้งโบราณน้สะท้อนภาพคากล่าว
�
ี
‘สงครามสร้างวีรบุรุษ’
ฮันนิบาล บาร์คา ถือเป็นวีรบุรุษของชาวคาร์เธจ เพราะ

�
เขาบุกโรมและทาศึกโดยปราศจากความพ่ายแพ้เป็นเวลานานกว่า
ื
ี
ี
่
ึ
ทศวรรษ โดยใช้กลยทธ์และยทธศาสตร์ทางการศกทมเหนอกว่า
ุ
ุ
สงครามพิวนิกก่อให้เกิดกรณีศึกษากลยุทธ์และศาสตร์แห่งสงคราม
ข้น หน่งในกลยุทธ์ซ่งถูกกล่าวถึงและยังเป็นปริศนาสาหรับเหล่า
�
ึ
ึ
ึ
นักประวัติศาสตร์ก็คือ

�
ฮันนิบาลนากองทัพช้างเดินทางจากแอฟริกาเหนือข้าม
ื
เทือกเขาแอลป์เพ่อเข้าตีโรมจนแตกพ่ายปราชัยได้อย่างไร?
ด้วยวัยเพียง 29 ปี ฮันนิบาลสามารถเอาชนะกองทัพโรมัน

หลายคร้ง แม้ว่าเขาไม่สามารถพิชิตกรุงโรมได้ แต่กิตติศัพท์ในการ
ั
ื
�
ทาศึกใหญ่กับโรมทาให้ช่อของเขากลายเป็นฝันร้ายสาหรับบรรดา
�
�
แม่ทัพและทหารโรมัน
ี
้
ี
ุ
ุ
หนังสือเล่มนไม่เพยงกล่าวถงวรกรรมของฮันนิบาล บรษ
ี
ึ
ื
�
ผู้กล้าท้าอานาจโรม แต่ยังเต็มไปด้วยเร่องราวของนักรบคาร์เธจ
และนักรบโรมันอย่างสกิปิโอ อัฟริกานุส แม่ทัพผู้พิชิตแอฟริกา อีก
ั
ท้งเร่องของกลยุทธ์ทางการศึกในหลายสมรภูมิระหว่างสองชนชาต ิ
ื
ขอเชิญผู้อ่านตามรอยฮันนิบาล จอมทัพแห่งคาร์เธจ เข้าสู่
ี
มหาสงครามท่ส่นสะเทือนกรุงโรม
ั
สานักพิมพ์ยิปซ ี
�

คานาผู้เขียน
�
�




ตลอดเวลาพันกว่าปีของโรม เราปฏิเสธไม่ได้เลยว่าฮันนิบาล

ี
ี
ั
ั
�
คือผู้ท่ทาให้ชาวโรมันประหว่นพร่นพรึงมากท่สุดคนหน่ง เขาม ี
ึ
ั
่
ั
่
ั
สวนรวมในการยดเยียดความปราชยอนนาอปยศและสงหารชาวโรมัน
ั
ั
่
หลายแสนคนในสมรภูม ิ
ิ
�
ฮันนิบาลและการทาสงครามของเขาส่งผลกระทบอย่างย่ง
ั
ิ
ิ
ี
ต่อประวัตศาสตร์โลก การตดสินใจทผดพลาดของฮนนบาลเพยง
ั
ี
่
ิ
ี
ิ
ั
คร้งเดียวทาให้ทุกส่งเปล่ยนแปลงจากหน้ามือเป็นหลังมือ และ
�
ั
หากเขาเป็นฝ่ายได้ชยชนะเหนือโรม โลกคงจะเปลยนแปลงไปตลอด
ี
่
กาล อารยธรรมตะวันตกอาจจะไม่เฟื่องฟูเหมือนทุกวันน้ ชีวิตของ
ี
ิ
ั
ึ
ี
ิ
ี
ฮนนิบาลจงเป็นชวตท่น่าสนใจและควรค่าแก่การศกษาเป็นอย่างย่ง
ึ
�
ี
สาหรับหนังสือเล่มน้ ผู้เขียนพยายามสรุปชีวิตของฮันนิบาล
ื
และการทาสงครามกับโรมด้วยเน้อหาท่ส้นและกระชับ ช่อของบุคคล
ี
ื
�
ั
ี
และสถานท่ในหนังสือเล่มน้จะถอดเสียงตามการออกเสียงในภาษา
ี
ละตินซ่งเป็นภาษาโบราณและใช้เป็นภาษาทางการในการส่อสารของ
ื
ึ
จักรวรรดิโรมัน ท่านใดที่เคยอ่านประวัติศาสตร์เกี่ยวกับยุคนี้มาก่อน
อาจรู้สึกแปลกไปบ้าง แต่ผู้เขียนยืนยันว่าไม่ส่งผลต่อความยากง่าย
ในการอ่านแต่อย่างใด

หากเกิดความผิดพลาดประการใดในหนังสือเล่มน้ ผู้เขียน
ี
ี
กราบขออภัยมา ณ ท่น้ด้วย
ี


ด้วยความเคารพ
ปัญญ์ อนันต์สกุลวัฒน์



สารบัญ











�
บทท่ 1 แนะนาโรมและคาร์เธจ 11
ี
บทท่ 2 ฮันนิบาล บาร์คา 41
ี

บทท่ 3 ทลายกองทัพโรมัน 73
ี
บทท่ 4 มหายุทธ์แห่งแคไน 101
ี

บทท่ 5 โรมตีตอบโต้ 131
ี

ี
ื
บทท่ 6 คล่นท่ถาโถม 149
ี
บทท่ 7 สงครามส้นสุด 171
ิ
ี
ั
บทท่ 8 บ้นปลาย 199
ี
ี
ดัชน 209

แหล่งอ้างอิง 221



บทท่ 1
ี



แนะนาโรมและคาร์เธจ
�

ยุทธนาวีสมัยโรมและคาร์เธจ
ภาพจาก Wikimedia Commons

ฮันนิบาล บาร์คา บุรุษผู้กล้าท้าอานาจแห่งโรม
�








ในช่วง 300 ปีก่อนคริสต์ศักราชมีอาณาจักรอันย่งใหญ่สอง
ิ
แห่งปรากฏข้นบนชายฝั่งเมดิเตอร์เรเนียน
ึ
อาณาจักรแรกคือโรม ซ่งมีเมืองหลวงอยู่ท่กรุงโรม (เมือง
ี
ึ
ั
หลวงของประเทศอิตาลีในปัจจุบัน) ณ เวลาน้นโรมมีการปกครอง
ื
�
ั
ู
ี
แบบสาธารณรฐ และมการเลอกตงผ้นาเป็นของตนเอง อานาจ
�
ั
้
ของโรมครอบคลุมส่วนใหญ่ของคาบสมุทรอิตาลี
�
ชาวโรมันโปรดปรานการขยายอาณาจักร และมีกาลังกองทัพ
�
ท่แข็งแกร่ง ดังน้น โรมจึงเป็นมหาอานาจท่กาลังจะแผ่อิทธิพลไปใน
ี
ี
�
ั
ทุกสารทิศ
อีกอาณาจักรคือคาร์เธจ (Carthage) ซ่งมีเมืองหลวงอยู่ท ่ ี
ึ
คาร์เธจ (ปัจจุบันอยู่ในประเทศตูนิเซีย) ทวีปแอฟริกา คาร์เธจเองก็
ปกครองด้วยระบอบสาธารณรัฐไม่ต่างจากโรม ชาวคาร์เธจเหล่าน ้ ี
มีบรรพบุรุษเป็นชาวฟินิเชียน ดังน้น พวกเขาจึงมีฝีมือในการเดินเรือ
ั
ึ
ี
ิ
ี
ั
ิ
ี
่
ั
ชนดทเรยกว่าหาตวจบยาก อาณาจกรของคาร์เธจจงมอาณานคม
ั
โพ้นทะเลหลายแห่งด้วยกัน
ั
ี
โรมและคาร์เธจไม่มีพรมแดนท่ติดกันเพราะมีทะเลก้นขวาง
ึ
อยู่ แต่ความขัดแย้งระหว่างท้งสองอาณาจักรก็สามารถเกิดข้นได้
ั
13

HANNIBAL BARCA




ตานานเก่าแก่
�



�
ั
ถึงแม้โรมและคาร์เธจจะถูกค่นกลางด้วยทะเล แต่ตามตานาน
โรมกับคาร์เธจมีความแค้นที่ต้องสะสางกันมาตั้งแต่โบราณแล้ว เรื่อง
ื
ี
�
น้ย้อนไปได้ถึงยุคของวีรบุรุษชาวโทรจันในตานานกรีกช่ออิเนียส
ี
หรืออนีแอส (Aeneas) เรองของเขาอย่ในมหากาพย์อิเนยด (The
ิ
่
ื
ู
Aeneid) ของเวอร์จิล กวีชาวโรมัน
ื
ี
เร่องมีอยู่ว่า หลังจากท่กรุงทรอยแตก อิเนียสได้นาพา
�
ึ
�
ผู้ติดตามของเขาจานวนหน่งออกมาจากกรุงทรอยได้สาเร็จและฟันฝ่า
�
อุปสรรคนานัปการ จนสุดท้ายพวกเขาก็มาถึงคาร์เธจ อิเนียสได้ขอ
ี
ี
ราชนดโด (Dido) แห่งคาร์เธจพักอาศัยอยู่ท่น่ ราชินีดีโดผู้น้เป็นผู้
ี
ี
ิ
ี
ั
ก่อต้งเมืองคาร์เธจ ในเวลาต่อมาเธอก็ตกหลุมรักเขาด้วยฝีมือของ
เทพีจูโนและเทพีวีนัส
หากแต่ว่าความรักของท้งสองเป็นไปไม่ได้ เทพจูปิเตอร์ได้ส่ง
ั
เทพเมอร์คิวรีมาบอกให้อิเนียสเดินทางต่อไป และสัญญาว่าจะมอบ
ึ
ดินแดนแห่งหน่งให้พวกผู้อพยพชาวโทรจันได้สร้างอาณาจักรข้นมา
ึ
ใหม่









14

ื
อิเนียสเล่าเร่องสงครามโทรจันให้ดีโดฟัง ภาพโดยปีแยร์-นาร์ซีส เกแร็ง (Pierre-
ื
ี
Narcisse Guéérin) จิตรกรชาวฝร่งเศส ยุคคริสต์ศตวรรษท่ 18 ช่อภาพ Aeneas
ั
tells Dido the misfortunes of the Trojan city ปัจจุบันจัดแสดงอยู่ท่ มูเซ เด โบซาร์
ี
ั
เมองบอรโด ประเทศฝร่งเศส (Muséée des Beaux-Arts de Bordeaux)
ื
์
ภาพจาก Wikimedia Commons

HANNIBAL BARCA




�
อิเนียสเคารพเทพเจ้ามาก เขาไม่อาจขัดขืนได้ อิเนียสจึงจาใจ
ี
พาเหล่าบริวารของเขาท่มาจากกรุงทรอยออกจากคาร์เธจไปโดย
่
�
ั
ื
ไม่ได้ราลา เม่อดีโดทราบว่าอิเนียสจากไปแล้ว เธอท้งแค้นและเจ็บปวด
�
ั
ิ
ี
�
เธอมีคาส่งให้เผาทุกส่งท่จะทาให้เธอระลึกถึงเขา เธอได้สาปแช่ง
อิเนียสและประกาศก้องว่าลูกหลานของอิเนียสและลูกหลานของเธอ
ั
จะเป็นศัตรูกันไปช่วกัลปาวสาน
ี
่
็
ี
ิ
ื
ี
ั
ั
หลงจากทเรอของอเนยสลบสายตาไป ดโดกฆ่าตัวตายด้วย
ี
การล้มตัวลงบนดาบท่อิเนียสมอบให้เธอ ฝ่ายอิเนียสเดินทางไป
ถึงดินแดนอิตาลี เขาและบริวารได้สร้างอาณาจักรใหม่ข้น ซ่ง
ึ
ึ
ี
อาณาจักรน้ได้กลายเป็นอาณาจักรโรมันในเวลาต่อมา
น่จึงเป็นจุดเร่มต้นของความแค้นระหว่างคาร์เธจกับโรมใน
ี
ิ
ื
�
ี
�
ตานาน หากแต่นักประวัติศาสตร์มองว่าตานานเร่องน้ไม่มีมูลความ
จริง เพราะจากหลักฐานต่างๆ แล้ว สงครามทรอย (ถ้ามีจริง) น้น
ั
ึ
เกิดข้นในช่วง 1100 ปีก่อนคริสต์ศักราช ส่วนราชินีดีโดสร้างเมือง
ั
ึ
คาร์เธจตอนช่วง 900 ปีก่อนครสต์ศักราช ด้วยเวลาทห่างกนถง
ี
ิ
่
่
ั
ั
ื
ี
่
ั
ึ
สองร้อยปี มนจงเป็นไปไม่ได้เลยทอเนยสจะมเรองราวเช่นกนกบ
ี
ี
ิ
ี
ดีโด นอกจากน้งานประพันธ์ของเวอร์จิลมีข้นหลังสงครามระหว่าง
ึ
�
โรมกับคาร์เธจนานถึงสองร้อยกว่าปี ทาให้ไม่ต้องสงสัยเลยว่า
ตานานดังกล่าวเป็นผลงานของชนรุ่นหลัง
�
16

ื
ความตายของดีโด ภาพโดยแกวร์ชีโน (Guercino) จิตรกรชาวอิตาลี ช่อภาพ
ี
La morte di Didone ปัจจุบันจัดแสดงอยู่ท่กาเลเรีย สปาดา (Galleria Spada)
กรุงโรม ประเทศอิตาล ี
ภาพจาก Wikimedia Commons

HANNIBAL BARCA




�
เรืองอานาจ


ในช่วง 300 ปีก่อนคริสต์ศักราช โรมันได้แผ่ขยายอานาจออก
�
ไปจากกรุงโรม โรมจึงค่อยๆ ก้าวจากเมืองเล็กๆ มาเป็นเมืองใหญ่

ื
ี
ั
และจากเมองใหญ่เป็นอาณาจกร โรมสามารถเอาชนะชาวอทรัสคัน
(Etruscan) ท�าให้ควบคุมตอนกลางของคาบสมุทรอิตาลีไว้ได้ทั้งหมด
หลังจากน้นอานาจทางทหารของโรมก็แผ่ลงใต้ โรมเอาชนะ
ั
�
ชาวกรีกท่มาสร้างอาณานิคมทางตอนใต้ของคาบสมุทรอิตาลีได้
ี
สาเร็จ ทาให้โดยรวมแล้ว คาบสมุทรอิตาลีท้งหมดอยู่ในกามือของ
�
�
ั
�
ี
โรม แผนการของโรมต่อไปก็คือรุกรานอาณาจักรโดยรอบท่ยังเป็น
ี
อิสระอยู่ หน่งในดินแดนดังกล่าวก็คือซิซิลี (Sicily) ท่มีอาณานิคม
ึ
ั
ชาวกรีกต้งอยู่ ส่วนคาร์เธจก็ได้พัฒนาตนเองเป็นอาณาจักรเช่น
เดียวกัน โดยได้สร้างอาณานิคมหลายแห่งตามเกาะสาคัญๆ ในทะเล
�
เมดิเตอร์เรเนียน เช่น หมู่เกาะซาร์ดิเนีย (Sardinia) หมู่เกาะแบล ี
ี
ี
ื
แอริค (Balearic) และด้วยความท่อาณาจักรครอบคลุมพ้นท่หลาย
ึ
แห่งซ่งอยู่ไกลจากกัน ทาให้ชาวคาร์เธจค้าขายสินค้าต่างๆ ได้อย่าง
�
เฟื่องฟู กองทัพเรือของคาร์เธจถูกพัฒนาข้นเพ่อปกป้องเรือสินค้า
ื
ึ
และขยายอิทธิพลทางทะเลของตนเอง นอกจากน้คาร์เธจยังเอาชนะ
ี
�
พวกชนเผ่าในลิเบียได้หลายเผ่า ทาให้บริเวณชายฝั่งเมดิเตอร์เรเนียน
ของทวีปแอฟริกาเกือบอยู่ในมือคาร์เธจทั้งหมด ยกเว้นแค่ไซเรไนกา
ั
และอียิปต์เท่าน้น


18

ฮันนิบาล บาร์คา บุรุษผู้กล้าท้าอานาจแห่งโรม
�



ี
ในช่วง 400-300 ปีก่อนคริสต์ศักราช คาร์เธจพยายามท่จะ
ั
ชิงเกาะซิซิลี (เกาะทางตอนใต้ของอิตาลี) หลายคร้ง แต่ความ
ี
พยายามของคาร์เธจไม่ประสบผล ความใฝ่ฝันของคาร์เธจท่จะครอบ
ครองซิซิลีสืบต่อจากรุ่นสู่รุ่น คาร์เธจไม่เคยหยุดความปรารถนาใน
ั
ั
ี
การพิชิตเกาะแห่งน้ ดังน้น ท้งสองอาณาจักรต่างมองไปท่ซิซิลีด้วย
ี
ี
�
ึ
ี
ี
ความปรารถนาท่จะครอบครอง เกาะแห่งน้เองท่จะนามาซ่งความ
ั
ขัดแย้งและสงครามระหว่างท้งสองอาณาจักรในเวลาต่อมา
ั
ดังน้น ก่อนท้งสองฝ่ายจะทาสงครามกัน ท้งสองอาณาจักร
ั
�
ั
ั
ต่างเป็นมหาอานาจ สงครามระหว่างท้งสองฝ่ายจึงเป็นสงครามของ
�
มหาอานาจ หรืออธิบายง่ายๆ ว่าเป็นการชกกันของมวยรุ่นเฮฟวีเวท
�
ก็ว่าได้
ั
สงครามคร้งแรก


ท่เกาะซิซิลีมีรัฐอิสระของชาวกรีกช่อรัฐไซราคิวส์ (Syracuse)
ื
ี
288 ปีก่อนคริสต์ศักราช ปัญหาในเกาะน้ก็ได้น�าไปสู่สงครามใหญ่
ี
ระหว่างโรมและคาร์เธจ

เร่องมีอยู่ว่าพวกมาเมอร์ไทน์ (Mamertines) หรือทหาร
ื
ึ
ื
ี
รับจ้างเช้อสายกัมปาเนียนกลุ่มหน่งท่ถูกว่าจ้างโดยอกาโธคลีส
(Agathocles) กษัตริย์ผู้เป็นทรราชแห่งไซราคิวส์ ได้บุกไปยึดเมือง


19