PIRLS - бастауыш сынып оқушыларының функционалдық сауаттылығын бағалау

еңбектенді. Дәлелді болжам жасай отырып, Джидеон Мантел бұрынғы
заманда аса ірі бауырымен жорғалаушылардың жер бетінде ӛмір сүргенін
кӛрсеткен алғашқылардың бірі болған еді. Бірақ кейіннен олар қырылып
қалған.

Осыған дейін жүздеген жылдар бұрын, Бернард Палисси дәл осындай
жаңалық ашқаны үшін түрмеге жабылған еді. Ал Джидеон Мантел болса
әйгілі болып кетті. Оның жаңалығы осындай алып, бауырымен
жорғалаушылар туралы кӛбірек білгісі келген адамдардың қызығушылығын
тудырды.

1842 жылы Ричард Оуэн атты ғалым, қырылып бара жатқан бауырымен
жорғалаушыларға ӛз атауы керек деп шешті. Ол жануарларды Динозаврлар
деп атады. Бұл «қорқынышты үлкен кесіртке» дегенді білдіреді. Бізде оларды
«динозаврлар» деп атаймыз.

«Алып тіс қҧпиясы» мәтіні бойынша сҧрақтар

1. Қазба дегеніміз не?

А) жартастар мен құздардың беті
В) алыптың сүйектері
С) ежелгі тірі жандардың сүйектері
D) пілдің тістері

2. Мақалаға сәйкес, неліктен бҧрынғы заманда кейбір адамдар
алыптарға сенген?
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
_______________________________________________________________

3. Бернард Палисси қазбаларды қайдан тапты?

А) құздан
В) саз балшықтан
С) ӛзеннің жағасынан
D) жалғыз аяқ жолдан

1. Бернард Палиссидің жаңа идеясы қандай болды?
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
_______________________________________________________________

50

5. Неліктен Бернард Палиссиді тҥрмеге отырғызды?

А) Адамдар жаңа идеяға дайын болмады.
В) Ол Джидеон Мантелдің идеясын қабылдады.
С) Ол кіп-кішкентай сүйектерді саз балшықта тастап кетті.
D) Францияда қазбаларды зерттеуге тыйым салынған еді.

6. Тасқа айналған тісті Англиядан кім тауып алды?

А) Бернард Палисси
В) Мэри Энн Мантел
С) Ричард Оуэн
D) Джидеон Мантел

7. Тасқа айналған тісті жаңылыстырған рептилиялар туралы
Джидеон Мантел не білген?

А) Бауырымен жорғалаушылардың тісі болмайды.
В) Бауырымен жорғалаушылар жартастар астынан табылған.
С) Рептилиялар бұрынғы заманда ӛмір сүрген.
D) Рептилиялар азығын шайнамай жұтып жейтін.

8. Джидеон Мантелдің ойынша, тіс әр тҥрлі жануарлар тҥріне жатуы
мҥмкін. Осылай ойлауына не себеп болғанын кӛрсету ҥшін кестені
толтырыңыз.

Жануардың тҥрі Неліктен мҧндай ой келді

9. Неліктен Джидеон Мантел тісті мҧражайға апарды?

А) табылған зат мұражайға қоюға жарайтынын білу үшін
В) қазбалар жӛніндегі сарапшы екенін дәлелдеу үшін
С) идеясы жайлы ғалымдардың пікірін есту үшін
D) тісті мұражайдағы басқа тістермен салыстыру үшін

10. Ғалым Джидеон Мантелге игуанодонның тісін кӛрсетті.
Неліктен бҧл Джидеон Мантел ҥшін соншалықты маңызды болды?

51

______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________

11. Игуанодонды болжамдап кӛрсеткісі келгенде Джидеон Мантел
нені қолданды?

А) ӛзі жинаған сүйектерді
В) басқа ғалымдардың идеяларын
С) кітаптағы суреттерді
D) басқа бауырмен жорғалаушылардың тісін

12. Игуанодонның екі суретіне қараңыз. Бҧдан не тҥсіндіңіз?

______________________________________________________________
______________________________________________________________

13. Кейінгі жаңалықтар Джидеон Мантел Игуанодонның қандай
болғанын дҧрыс суреттемегенін дәлелдеді. Кестені толтырыңыңыз.

Джидеон Мантелдің ойынша Қазіргі заманғы

Игуанодонның тҥрі қандай болды ғалымдардың

пікірінше,

Игуанодонның тҥрі

қандай болды

14. Табылған заттың қайсысы Игуанодонның тҥрі қандай болғаны
жайлы Джидеонның қателескенін кӛрсетті?

А) кӛптеген тасқа айналған тістер
В) ғылыми суреттер
С) тірі Игуанодондар
D) бүкіл қаңқасы

52

7 Тапсырма.

Ҧш Бҥркіт, Ҧш!

Әдеби мәтін

Бір күні фермер жоғалып кеткен бұзауды іздеуге кетті. Кеш қарсаңында
бақташылар бұзаусыз оралды. Ал осы түні қатты жел болған еді.

Ол алқапқа барып ӛзен, қамыс арасынан, жартастан және сарқыраған
судан іздеген еді.

Фермер жартасты құздары бар биік тау баурайына шықты. Бұзау желден
қорғану үшін ӛрмелеп кетті ме екен деп, үлкен жартастарды қарап жүрді. Дәл
сол жерде тоқтай қалды. Құздың дӛңес жерінде ең ерекше кӛрініске тап
болды. Бір-екі күн бұрын жұмыртқаны жарып шыққан бүркіттің балапаны
қатты желден ұясынан құлап түсіп қалыпты.

Ол қолын созып, балапанды қолында тербетті. Ол оны үйіне әкеліп,
күтіп ӛсіргісі келді.

Үйге жақындап қалған кезде, балалар қарсы алдынан шықты.
Олар «Бұзау ӛзі келді», - деп айқайлай жӛнелді.
Фермер ӛте риза болды. Ол бүркіттің балапанын отбасына кӛрсетіп,
тауықтар мен балапандар арасындағы құс қораға ақырын жіберді.
«Бүркіт – құстар патшасы, бірақ біз оны балапан болуға үйретеміз», -
деді ол.

Сӛйтіп, бүркіт балапандардың қылықтарына үйрене
отырып, олардың арасында ӛсті. Ӛскен сайын, басқа
балапандардан ерекшелене бастады.

Бір күні досы келіп, балапандар арасындағы құсты
кӛріп қалды.

«Әй, бұл балапан емес, бүркіт қой», - деді ол.

Фермер жымиып: «Әрине, бұл балапан. Қарашы ӛзің – ол балапан
сияқты жүреді, балапан сияқты қоректенеді, балапан сияқты ойлайды. Әрине,
бұл балапан», - деді.

53

Бірақ досы онымен келіспеді. «Мен саған бұның бүркіт екенін
кӛрсетемін», - деді ол.

Фермердің балалары досына құсты ұстап алуға кӛмектесті. Бұл қиынға
түсіп еді, бірақ фермердің досы оны кӛтеріп: «Сен балапан емессің, сен
бүркітсің. Сен жер құсы емес, аспан құсысың. Ұш бүркіт, ұш!»,- деді.

Құс қанатын жайып, айналасына қарап, шоқып жатқан балапандарды
кӛріп, секіріп кетіп, олармен бірге шоқи жӛнелді.

«Мен айттым ғой саған, бұл балапан деп», - деді де, фермер күліп
жіберді.

Келесі күні, таң атпай, фермердің иттері үре бастады. Қараңғыда
сырттан бір дауыс естілді. Фермер есікке қарай жүгіріп шықты. Бұл тағы
оның досы еді. «Маған тағы бір мүмкіндік берші», - деп ӛтінді ол.

«Сен уақыттың қанша екенін білесің бе? Таң атқанға дейін әлі ерте».
«Менімен жүрші. Ӛзіңмен бірге құсты да ала жүр».
Фермер еріксіз балапандардың арасында ұйықтап жатқан құсты әкелді.
Екі ер адам жолға шықты да, қараңғыда кӛрінбей кетті.
«Біз қайда бара жатырмыз?», – деп сұрады ұйқылы-ояу фермер.
«Сен құсты тапқан тауға».
«Ендеше неге осындай қолайсыз түңгі уақытта бара жатырмыз?»
«Бүркіт таудың ар жағынан атып келе жатқан күнді кӛріп, оның артынан
ӛзінің мекені аспанға еру үшін», - деді досы.
Олар алқапқа қарай жүріп, ӛзеннен ӛтті, досы жолды кӛрсетіп келе
жатты. Досы, «Жылдам, әйтпесе біз барғанша таң атып кетеді», - деді.
Олар тауға шыға бастаған кезде алғашқы күн сәулесі де аспанда кӛрінді.
Аспандағы жіңішке бұлттар алдымен қызғылтым болды, содан кейін
алтындай жарқырай бастады. Кейде тау соқпақтары қауіпті болады,
жартастың тар қайраңынан ӛтіп, қараңғы саңылаулар арқылы сыртқа қарай
әкетіп барады. Ақыры: «Жеткілікті», - деді. Ол тӛмендегі құзға қарап,
мыңдаған километр қашықтықта жатқан жерді кӛрді. Олар шыңға таяу
келген еді.
Досы абайлап құсты дӛңес жерге әкелді. Шығысқа қаратып қойып
қойды да, онымен сӛйлесе бастады. Фермер сықылықтап күлді. Ол тек
балапанша сӛйлей алады.
Бірақ досы құсқа күн туралы, оның әлемге тіршілік беретіні және әрбір
жаңа күні жарқырап, аспанда әмірлік ететіні туралы әңгімелей отырып,

54

тоқтамады. «Бүркіт, күнге қарашы. Таң атқанда, сен де онымен бірге ататын
бол. Сен жер құсы емес, аспан құсысың. Осы сәтте алғашқы күн сәулелері
таудың ар жағынан атып, кенеттен әлем күн сәулесінен лаулай бастады. Ұлы
күн шықты. Үп-үлкен құс күнді қошеметтеу үшін және қанатымен оның
жылулығын сезіну үшін қанатын жайды. Фермер қозғалмады. Оның досы:
«Сен жер құсы емес, аспан құсысың. Ұш бүркіт, ұш!»,- деді. Ол фермерге
қарай жорғалап кетті. Тым-тырыс. Бүркіт басын созып, қанатын жайды,
тырнақтарымен жартастан ұстап тұрып, аяқтары алға қарай иілді.

Содан соң, қандай да бір қозғалыссыз, кез-келген адам немесе құстан да
қаттырақ кӛтеріліп келе жатқан желді сезініп, ұлы бүркіт алға қарай еңкейді
де, биіктен биікке кӛтеріле берді, ол атып келе жатқан күннің жарқылында
кӛрінбей кетті және балапандармен ешқашан бірге болған жоқ.

«Ҧш бҥркіт, ҧш!» мәтіні бойынша сҧрақтар.

1. Әңгіменің басында фермер кімді іздеуге кетіп еді?
А) бұзауды

55

В) бақташыларды
С) жартасты шатқалдарды
D) бүркіттің балапанын

2. Фермер бҥркіттің балапанын қайдан тауып алды?

А) ұядан
В) ӛзен арнасынан
С) жартастың дӛңес жерінен
D) қамыстың арасынан

3. Әңгіменің қай жерінен, фермер бҥркіттің балапанына қамқор
болғанын кӛруге болады?

А) Ол бүркіттің балапанын екі қолымен ұстап келе жатты
В) Ол балапанды ӛз отбасына әкелді
С) Ол балапанды қайта ұясына салып қойды
D) Ол балапан үшін ӛзен арнасын іздеді

4. Фермер бҥркіттің балапанын ҥйге әкелген кезде не істеді?

А) ұшуға үйретті
В) босатып жіберді
С) балапан болуға үйретті
D) оған жаңа ұя жасап берді

5. Досы алғаш рет келгенде, бҥркіттің балапаны тауықтың
балапаны сияқты жҥрді. Осыны кӛрсететін екі мысал келтіріңіз.

1.________________________________________________________________
2._____________________________________________________________

6. Фермердің досы бҥркітті кӛрген кезде, оны қалай ҧшыруға
тырысты?

А) жоғары кӛтерді
В) жерге қойып қойды
С) ауаға лақтырып жіберді
D) оны тауға әкелді

7. Фермердің досы «Бҥркіт жер қҧсы емес, аспан қҧсы» деп нені
айтқысы келгенін тҥсіндіріңіз.
__________________________________________________________________
_______________________________________________________________

56

8. Неліктен досы алғаш рет келгенде фермер кҥліп жіберді?

А) бүркіт ұшатындай тым ауыр болды
В) бүркітті ұстау қиынға түсті
С) бүркіт басқа балапандардан ӛзгеше болды
D) бүркіт оның сӛзінің дұрыстығын дәлелдеді

9. Неліктен фермердің досы бҥркітті ҧшыру ҥшін биік тауларға
апарды? 2 себебін кӛрсетіңіз.
__________________________________________________________________
_______________________________________________________________

10. Таң сәріде аспанның сҧлулығы қандай болғанын сипаттайтын
сӛздерді табыңыз және кӛшіріп алыңыз.
__________________________________________________________________
_______________________________________________________________

11. Неліктен әңгімедегі атып келе жатқан кҥн соншалықты
маңызды?

А) ол бүркіттің ұшу түйсігін оятты
В) ол аспанда патшалық ететін еді
С) ол бүркіттің қанаттарын жылытты
D) ол сәулесімен таудағы жолдарға жарық түсірді

12. Фермердің досының іс-әрекетінен қандай адам екенін
байқадыңыз. Досына сипаттама беріп, қандай іс-қимылдарынан сондай
болып кӛрінгеніне мысал келтіріңіз.
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
______________________________________________________________

8 Тапсырма.

Дҧшпанға арналған бәліш

Әдеби мәтін

Менің ең жақсы досым Арман
тұратын оң жақтағы кӛршілес бӛлмеге
Бекзат келмей тұрғанда, жаз мезгілі
тамаша болып кӛрінетін.

Маған Бекзат ұнамайтын. Ол сауық
кешін ӛткізген кезде, мені шақырған да
жоқ. Бірақ Арманды шақырыпты.

57

Бекзатты кездестіргенше, менің ешқашан дұшпаным болған емес. Әкем
маған дәл менің жасымда оның да дұшпаны болғандығын айтты. Бірақ әкем
олардан құтылу амалын білетін.

Әкем аспаздыққа үйрететін кітапшадан тозығы жеткен бір жапырақ
қағаз алып шықты.

«Дұшпанға арналған бәліш», - деп, ризалықпен айтты ол.
Мүмкін сіз, бәліш құрамына не кіретінін білген соң таң

қаларсыз.
Рецепттің құпиялығы соншалықты, әкем маған ештеңе де

айтпады. Мен одан ең болмағанда бір нәрсе айтуын ӛтіндім.
«Менің саған айтарым, Асқар, Дұшпанға арналған бұл бәліш дұшпаннан
құтылудың ең оңай тәсілі», - деді әкем.
Мен бұған ойланып қалдым. Мен бұл Бәлішке қандай жағымсыз
нәрселер салмақпын? Мен әкеме құрттар мен жұмыр тастар әкеліп бердім,
бірақ ол барлығын қайтарып берді.

Мен далаға шығып кеттім. Далада
ойнап жүргенде, әкемнің ас үйде бірдеңе
істеп жүргенін естідім. Енді бұл мен үшін
ең тамаша жаз мезгілі болатындай
кӛрінді.

Мен Дұшпанға арналған бәліштен
қаншалықты жаман иістің мүңкіп
тұратынын елестетіп кӛрдім. Бірақ дәл
осы кезде, шынымен тамаша иісті сездім.
Меніңше, бұл иіс ас үйден мүңкіп тұрған
сияқты. Мен қатты таңданып қалдым.

Мен әкемнен не болғанын сұрайын
деп үйге кірдім. Дұшпанға арналған
бәліштен мұндай тамаша иіс шығуы мүмкін емес. Бірақ әкем тапқыр екен:
«Егер одан жаман иіс мүңкіп тұрса, сенің дұшпаның оны ешқашан жемейді»,
- деді. Ол дәл осындай бәлішті бұрын да жасаған еді.

Пісетін уақыт келгендіктен, нан пісіретін пеш белгі берді. Әкем бәлішті
алу үшін қолғапты киді.

Бәліш дәмді болып кӛрінді. Мен түсіне бастадым.
Алайда, айламыздың іске жарайтынына сенімді болмадым. Оны жеген
дұшпаныма не болады?
Бәлкім, одан дұшпанның шаштары түсіп қалар немесе демі жағымсыз
болар. Мен әкемнен сұрап едім, ештеңе айтпады.
Бәліш суығанша, әкем не істеу керектігін айтты.
Ол: «Бұл айламыз іске асу үшін, бір күніңді дұшпаныңмен ӛткізуің
керек. Ең жаманы, сен онымен сыпайы болуың керек. Бұл оңай емес. Бірақ
бұл, дұшпанға арналған бәлішті қолданатын жалғыз тәсіл. Мұны істегің
келетініне сенімдісің бе?», - деп сыбырлады.
Әрине, мен сенімді болған едім.

58

Бар істейтінім, бір күнімді Бекзатпен ӛткізуім керек, содан соң ол менің

ӛмірімнен ғайып болады. Мен велосипедпен оның үйіне келіп, есікті қақтым.

Бекзат есікті ашқан кезде, таңданғандай болды.

«Далаға шығып ойнайсың ба?», - деп сұрадым мен.

Ол сасқалақтап қалған сияқты болды. «Мен барып анамнан сұранып

келейін», - деді Бекзат. Қолына бәтеңкесін ұстап қайтып келді.

Біз біраз велосипед теуіп, тамақтандық. Түскі астан кейін менің үйіме

бардық.

Мүмкін ақылға қонбайтын шығар, бірақ маған дұшпаныммен бірге

кӛңілді болды. Мен мұны әкеме айта алмадым, себебі ол бәлішті пісіру үшін

соншалықты тырысқан еді. Әкем бізді түскі асқа шақырғанға дейін ойнадық.

Әкем менің сүйікті тағамымды дайындапты. Бекзатта оны жақсы кӛреді

екен. Бәлкім, Бекзат соншалықты жаман емес те шығар. Мүмкін дұшпанға

арналған бәліш туралы ұмытқан дұрыс шығар, деп ойлай бастадым.

«Әке, жаңа досқа ие болған сондай

жақсы», - дедім мен. Мен Бекзатпен дос

болып кеткенімді айтқым келді. Бірақ

әкем тек жымиып, басын изеді.

Меніңше, ол мені ӛтірік айтып тұр деп

ойлап қалған сияқты.

Бірақ түскі астан кейін әкем

бәлішті алып шықты. Ол 3 тәрелке

қойып, біреуін маған, біреуін Бекзатқа

берді.

Бекзат бәлішті кӛргенде:

«Алақай!», - деп айқайлап жіберді.

Мен толқып кеттім. Бекзаттың

дұшпанға арналған бәлішті жегенін

қалаған жоқ едім.

Ол менің досым! «Жеме! Бәліш

дәмді емес», - деп айқайлап жібердім.

Бекзат шанышқысын аузына апара жатып тоқтап қалды. Ол жымиды.

Менің бойым жеңілдегендей болды. Мен оның ӛмірін сақтап қалдым.

«Егер ол сондай нашар болса, онда неліктен сенің әкең оның жартысын

жеп қойды?», - деп сұрады Бекзат. Әкем дұшпанға арналған бәлішті ештеңе

болмағандай сенімді жеп отырды.

«Жақсы нәрсе екен», - деп әкем күбірледі. Мен олардың бәліш жегенін

бақылап отырдым. Ешқайсысының шашының бір талшығы да түскен жоқ.

Бәліш мені бұрынғыдай қорқытпаған еді, сондықтан кішкентай үзігін алдым.

Ол ӛте дәмді болып кӛрінді.

Тәтті тағамнан кейін Бекзат мені келесі күні үйіне шақырды. Дұшпанға

арналған бәліш жайлы айтатын болсақ, мен оны қалай дайындау керектігін

әлі де білмеймін. Шынымен, дұшпандар осы бәлішті жек кӛре ме, олардың

шаштары түсіп, демі жағымсыз бола ма, ол жағы маған жұмбақ болып

59

қалды. Мен, бұл сұраққа әйтеуір бір күні жауап бере аламын ба, жауап бере
алмаймын ба, білмеймін, себебі мен жаңа ғана ең жақсы дұшпанымды
жоғалтып алдым.

«Дҧшпанға арналған бәліш» мәтіні бойынша сҧрақ

1. Әңгіме кімнің атынан айтылды?

А) Бекзат
Б) Әкесі
В) Арман
Г) Асқар

2. Неліктен әңгіменің басында Бекзатты дҧшпаным деп санады?
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
______________________________________________________________

3. Оның ойынша, Дҧшпанға арналған бәліштің қҧрамына кіруі
мҥмкін бір қоспаны жазыңыз?
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
_______________________________________________________________

4. Келесі сҧрақ жауабын бәліштің ҥзіндісі бейнеленген суреттің
жанындағы мәтіннен табыңыз: Неліктен Арманның ойынша, осыдан
кейін жаз мезгілі тамаша болмақ?

А) Ол далада ойнағанды жақсы кӛретін.
Б) Ол әкесінің жоспарынан толқып отырды.
В) Ол жаңа досқа ие болды.
Г) Ол Дұшпанға арналған бәліштен дәм татқысы келді.

5. Асқар Дҧшпанға арналған бәліштің иісін алғаш рет сезгенде, ӛзін
қалай сезінді? Неліктен екенін тҥсіндіріңіз.
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
_______________________________________________________________

6. Асқардың ойынша, оның жауы Дҧшпанға арналған бәлішті жесе
не болар еді? Бір оқиғаны жазыңыз.

60

__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
_______________________________________________________________

7. Дҧшпанға арналған бәліш іске жарау ҥшін Асқардың әкесі оған
қандай екі жайт туралы айтты?

__________________________________________________________________
_______________________________________________________________

8. Неліктен Асқар Бекзаттың ҥйіне барды?

А) Бекзатты кешкі асқа шақыру үшін.
В) Бекзатқа Арманды жайына қалдыру ӛтінішімен.
С) Бекзатты ойнауға шақыруға.
D) Бекзатқа дос болу ӛтінішімен.

9. Бекзатпен ӛткізген кҥн ішінде Асқарды не таң қалдырды?
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
_______________________________________________________________

10. Неліктен тҥскі ас кезінде Асқар ӛзіне және әкесіне Дҧшпанға
арналған бәліш туралы ҧмытқан жӛн деп ойлады?

А) Асқар Бекзатпен тәтті тағамды бӛліскісі келген жоқ.
В) Асқар дұшпанға арналған бәліш іске жарайды деп ойлаған жоқ.
С) Бекзат Асқарға жақсы бала болып кӛрінді.
D) Асқар дұшпанға арналған бәлішті құпияда сақтағысы келді.

11. Әкесі Бекзатқа Дҧшпанға арналған бәліштің бӛлігін кесіп беріп
жатқанда, Асқар ӛзін қалай сезінді?

А) абыржыды
В) рақаттанды
С) таңданды
D) есінен жаңылды

12. Дҧшпанға арналған бәліш туралы әкесінің қандай қҧпиясы
болды?

А) бұл әдеттегідей бәліш болды.
В) оның дәмі жаман болды.
С) бұл оның сүйікті тағамы болды.

61

D) бұл улы бәліш болды.

13. Әңгіменің соңындағы мына сӛйлемді қараңдар:
«Тәтті тағамнан кейін Бекзат мені келесі кҥнге ҥйіне шақырды». Ҧлдар
туралы қандай болжам айтуға болады?

А) Олар әлі де бір-бірі үшін жау.
В) Олар Асқардың үйінде ойнағысы келмейді.
С) Олар тағы Жауға арналған бәліштен дәм татқысы келеді.
D) Олар келешекте достасып кетуі мүмкін.

14. Асқардың әкесі шынымен Дҧшпанға арналған бәлішті не себепті
пісіргенін тҥсіндіру ҥшін, оқылған мәтін ҥзіндісін пайдаланыңдар.
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
_______________________________________________________________

15. Асқардың әкесі қандай адам? Мысал келтіріңдер.
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
_______________________________________________________________

16. Сен осы әңгімеден ӛзің ҥшін қандай қорытынды шығардың?
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________

_______________________________________________________________

ОҚУ САУАТТЫЛЫҒЫ БОЙЫНША ТАПСЫРМАЛАРДЫҢ
ЖАУАПТАР ҤЛГІСІ
Таңғажайып тҥн

1Г
2Б
3А

62

4Г

5 Оқиғаны ретімен нӛмірлеңіз
Нӛмір 1 қойылған
_____Марал қолтырауынды көрді
_____Қолтырауын екі фломингоны жеп қойды

_____ Марал ата-анасына есіктің неге сынғанын түсіндіруге тырысты
__1__ Марал жуынатын бөлмеге барды
_____ Марал бөлмесіне жүгіріп кірді де есікті тарс жапты
Ҥрдіс: Тікелей қорытынды жасаңыз
1 – Қабылданатын жауап
Жауапта, тӛменде кӛрсетілгендей, сӛйлемдер нақты ретімен нӛмірленуі
керек. Толық кредит алу үшін, әрбір сӛйлемнің тиісті саны болу керек.
Сӛйлемдердің тиісті реті
2 Марал қолтырауынды көрді
4 Қолтырауын екі фломингоны жеп қойды
5 Марал ата-анасына есіктің неге сынғанын түсіндіруге тырысты
1 Марал жуынатын бөлмеге барды
3 Марал бөлмесіне жүгіріп кірді де есікті тарс жапты

6 Марал фламинголарды неліктен шақырды?
Үрдіс: Тікелей қорытынды жасаңыз
1 – Қабылданатын жауап
Жауапта, фламинголардың қолтырауын үшін азық болғанын түсінгені
кӛрсетілу керек.
Мысалы:
Қолтырауынды қоректендіру.
Немесе, жауапта, Марал қолтырауыннан құтылу үшін фламинголарды
шақырғанын түсінгені кӛрсетіледі.
Мысалы:
Сӛйтіп, олар Маралды қолтырауыннан құтқарды.

7А

8 Журнал Маралға қалай кӛмектесті? Екі мысал келтіріңіз.
Үрдіс: Идеялар мен ақпаратты түсіндіріңіз және біріктіріңіз
1 – Толығымен тҥсіну
Жауапта журналдың кӛмегі екі жолмен түсіндіріледі, журналдағы
жануарлар туралы, оларды үйден қуып шығу немесе қолтырауынды
қоректендіру туралы ақпарат келтірілу керек. Журналдың Маралға
кӛмектескен тәсілдері үшін тӛмендегі тізімге қараңыз.
2 – Жартылай тҥсіну

63

Жауапта, тӛменде кӛрсетілгендей, журналдың кӛмектескені туралы тек
бір тәсіл келтірілген. Екінші анықталған тәсіл нақты емес немесе мүлдем
белгісіз болуы мүмкін.
Журнал Маралға қалай кӛмектесті?
Қабылданатын идеялар:
Онда қолтырауын дұшпандарына шабуыл жасағанда құйрығымен солай
суды ұратыны туралы жазылған.
Онда қолтырауынның қайдан шыққаны кӛрсетілген./Ол қолтырауынды
қоректендірді.
Ол қолтырауыннан/фламингодан құтылуға кӛмектесті (беттерге қарай
қайта жібере отырып).

9В

10 Болған оқиғалардан, Маралдың ата-анасына тҥсідіруге қиын болған
бір жағдайды жасаңыз.
Үрдіс: назар аудару және ойдағы толық ақпаратты еске түсіру
1 – Қабылданатын жауап
Жауапта, Маралдың үйінде болып жатқан оқиғаны, Маралдың едендегі
сулы үлкен дақты, есіктің сынғанын, анасының шляпасының жоғалып
кеткенін, құмыраның сынғанын немесе шашылып жатқан күнбағыстар
туралы түсіндіру ӛте қиын болғаны айтылуы керек.

11 Маралдың жасаған істеріне қарап, оның мінезінің қандай екенін
білдіңіз. Маралдың мінезінің бір кӛрінісін жазыңыз. Жауабыңыз
нақты болу ҥшін, оның жасаған істерінен екі мысал келтіріңіз.
Үрдіс: Идея мен ақпаратты түсіндіріңіз және біріктіріңіз
3 – Толығымен тҥсіну
Жауапта, Маралдың қандай екенінің сипаттамасына шынайы сәйкес
келетін, кемінде бір сипаттама (мысалы, ақылды, жылдам ойлайды,
инновациялық, шығармашыл, тапқыр, батыл, сақ, қорқақ, шошып кеткен,
риза) және сипаттаманы қолдайтын, мінезін кӛрсететін әңгімедегі екі ісі
келтірілу керек.
Мысалы:
Ол бӛлмесінен шығып, еденге журналды қойды, бұдан батыл екенін
кӛруге болады.
2 – Қанағаттанарлық тҥсіну
Жауапта, кемінде бір шынайы, сәйкес келетін сипаттама және
сипаттамасын қолдайтын жасаған бір ісі келтірілу керек.
Мысалы:
Ол қолтырауыннан құтылудың жоспарын ойлап тапты, бұдан ақылды

64

екенін кӛруге болады.
1 – Жартылай тҥсіну
Жауапта, белгісіз немесе жалпы себеп келтірілген тиісті сипаттама
ұсынылуы керек.
Мысалы:
Марал ақылды қыз. Ол журналды пайдаланды.
Немесе, жауапта, себепсіз кемінде бір тиісті сипатта келтірілуі керек.
Мысалы:
Марал жылдам ойлайтын.
Немесе, жауапта, сипаттамасыз кемінде бір тиісті себеп келтірілуі керек.
Мысалы:
Ол журналдағы фламинголарды шығарды, қолтырауынды үйіне журналға
қайтарды.
12 Әңгіменің авторы бізге хикая Маралдың тҥсі ме, тҥсі емес пе екенін
айтқан жоқ. Тҥсі екендігін білдіретін бір дәлел жазыңыз.
Үрдіс: Мазмұнын, тілін және мәтіндік элементтерін зерттеп, бағалаңыз.
2 – Толығымен тҥсіну
Жауапта, хикая Маралдың түсі болуы мүмкін, мәтінге негізделген
дәлелдер және түсі емес екенінің дәлелі келтірілу керек. Түсі ме, түсі
емес пе екеніне тиісті дәлелдемелер үшін тӛмендегі тізімге қараңыз.
1 – Жартылай тҥсіну
Жауапта, хикая Маралдың түсі болуы мүмкін, мәтінге негізделген
дәлелдер НЕМЕСЕ түсі емес екенінің дәлелі келтірілу керек.
Хикая Маралдыңтҥсі ме, тҥсі емес екенін дәлелдейтін негіздер
Тҥсі болғанын дәлелдейтін қабылданатын негіздер:
Бұл түңгі уақыт болатын, ол ұйқылы-ояу болды.
Үйде (жабайы) жануарлар болды.
Журналдардың тірілуі мүмкін емес.
Тҥсі болмағанын дәлелдейтін қабылданатын негіздер:
Келесі күні анасының шляпасы жоғалып кетті.
Есік сынық болды.
Кілемде сулы дақ болды.
Құмыра сынық болды.
Еденде күнбағыстар шашылып жатты.

Антарктида: Мҧзды қҧрлық

1 Антарктиданы глобустың қай жерінен табуға болады?
Ҥрдіс: назар аудару және ойдағы ақпарат пен идеяны еске түсіру.
1- Қабылданатын жауап

65

Бұл жауаптар, Антарктиданың нақты орналасқан жерін кӛрсетеді.
Жауапта Антарктида жер бетінің негізінде орналасқаны немесе
планетаның оңтүстік шетінде орналасқаны сипатталуы керек.
2Б

3 Антарктиданың қай бӛлігі ең суық болып табылады?
Ҥрдіс: назар аудару және ойдағы ақпарат пен идеяны еске түсіру.
1-Қабылданатын жауап
Бұл жауаптар, жер бетіндегі ең суық жер Антарктиданың нақты
орналасқан жерін кӛрсетеді. Жауапта Оңтүстік Полюс – ең суық жер
екені кӛрсетілуі керек (сондай-ақ «ортаңғы бӛлігі» қабылданады).

4 Антарктида туралы мақалада не жайында айтқанын есіңізге
тҥсіріңіз. Антарктидаға адамдардың наурыз айы мен қыркҥйек айы
аралығында неліктен бармайтынының екі себебін жазып, мысал
келтіріңіз.
Ҥрдіс: Түсініктеме беріңіз және идея мен ақпаратты біріктіріңіз.
2 – Толық тҥсіну
Бұл жауаптар, Антарктиданың қыс мезгіліндегі тіршілік жағдайлары
туралы ақпаратты түсіндіру арқылы толық түсінгенін кӛрсетеді.
Жауапта, мақалада айтылған қыс мезгіліндегі екі жағдай сипатталады: 1)
қатты суық және 2) тұрақты қараңғылық. (Ескертпе: бұл қыс мезгілі деп
қана берген жауап дұрыс емес, қыс мезгілінде «қатты суық» немесе
«қараңғы» деген жауап болу керек.)
Мысалы:
Онда 6 ай бойы тұрақты қараңғы болады. Ыдыстан тӛгілген жаңа
қайнаған су, жерге тӛгілмей-ақ ауада мұз болып қатып қалады.
1-Жартылай тҥсіну
Бұл сұрақтар Антарктиданың қыз мезгіліндегі бір жағдай туралы
ақпаратты түсіндіре отырып, толық түсінбегенін кӛрсетеді. Жауапта,
мақалада айтылған қыс мезгілінің бір жағдайы ғана сипатталады: 1)
қатты суық НЕМЕСЕ 2) тұрақты қараңғы.
(Ескертпе: бұл қыс мезгілі деп қана берген жауап дұрыс емес, жауапта
қатты суық немесе қыс мезгілінің қараңғы екені айтылу керек).
Мысалы:
Бұл жыл мезгілінде ӛте суық.

5Г

6Б

7 Пингвиндер Антарктидада тоңбас ҥшін оларға не кӛмектеседі? Ҥш
мысал келтір.

66

Ҥрдіс: тікелей қорытынды шығару керек.
3 – Кеңінен тҥсіну
Бұл жауаптарда, мақаладан пингвиндердің жылуды сақтау қабілеттігі
туралы айтылған кӛптеген идеяларды анықтай отырып, кеңінен
түсінгенін кӛрсетеді. Жауапта, пингвиндердің жылуды сақтау туралы,
кемінде үш тәсілі келтірілу керек.
2- Қанағаттанарлық тҥсіну
Бұл жауаптар, мақаладан пингвиндердің жылуды сақтау қабілеттігі
туралы кейбір идеяларды анықтай отырып, қанағаттанарлықтай
түсінгенін кӛрсетеді. Жауапта, пингвиндердің жылуды сақтау туралы,
кемінде екі тәсілі келтірілу керек.
1-Аз тҥсіну
Бұл жауаптар, мақаладан пингвиндердің жылуды сақтау қабілеттігі
туралы бір идеяны анықтай отырып, шектеулі түсінгенін кӛрсетеді.
Мақалада берілген пингвиндердің жылуды қалай сақтайтындығын
түсіндіретін идеясы.
Пингвиндердің бірінің үстіне бірі орналасқан қауырсындары көп.
Олардың төменгі қауырсындары жүнді болып келеді.
Олардың қауырсындары бар (егер жауапта жоғарыдағы қауырсындар
туралы екі идеяның біреуі де айтылмаса, жеке идея болып есептеледі).
Олардың қалың май қабаты бар.
Олар жылыну үшін, топтасып алады.
8 Сараның хатынан Антарктидадағы азық-тҥліктер жайында не
білдіңіз? Екі мысал келтір.
Ҥрдіс: назар аудару және ойдағы ақпарат пен идеяны толық еске түсіру.
2- Толығымен тҥсіну
Бұл жауаптар, Антарктидадағы азық-түліктерге қатысы бар, екі айқын
белгіленген идеяны анықтай отырып, толық түсінгенін кӛрсетеді.
Жауапта кемінде екі идея келтірілу керек.
1 – Жартылай тҥсіну
Бұл жауаптар, Антарктидадағы азық-түліктерге қатысы бар, екі айқын
белгіленген идеяны анықтай отырып, жартылай түсінгенін кӛрсетеді.
Жауапта кемінде екі идея келтірілу керек.
Сараның хатынан Антарктидадағы азық-түліктерге қатысты идеялар.
Антарктидада әмбебап дүкендер жоқ.
Көптеген құрғақ, консервіленген, қатырылған азық-түліктер бар (осы
сан есімдердің біреуі немесе бірнешеуі идея ретінде қабылданады)/Жаңа
піскен азық-түлік жоқ.
Тағамды тоңазытқышқа салудың қажеті жоқ. / Тағамды тек далаға

67

шығарып қойса болды.
Олар тамақты кішкентай ғана плиткамен дайындайды.
Тамақты әзірлеуге көп уақыт кетеді.
Олар томат тұздығымен және консервіленген жеміспен лапшамен
тамақтанады.
Картонның дәмін еске түсіретін кептірілген құлпынай.
Оларда жаңа піскен алма мен апельсиндер жоқ.
Сара Антарктидадағы тағамды ұнатпайды.
Антарктидадағы тағам нашар.
9 Сіздің Антарктидада болғыңыз келе ме, сол жайында ойланыңыз.
Неге ол жақта болғыңыз келеді немесе болғыңыз келмейді? Ол ҥшін
оқып ӛткен «Антарктидамен танысу» және «Антарктидадан хат»
деген бӛлімдерді пайдалануға болады.
Ҥрдіс: Идеялар мен ақпаратты түсіндіріңіз және біріктіріңіз.
2-Толығымен тҥсіну
Бұл жауаптар мәтіннің мазмұны туралы жеке пікірін толық қолдау үшін,
екі әртүрлі мәтіндегі ақпаратты біріктіре отырып, толық түсінгенін
кӛрсетеді. Жауапта Антарктидаға бару туралы жеке пікірін
білдіреді/кӛрсетеді және пікірін қолдау үшін Антарктидамен танысу
және Антарктидадан хат атты екі мәтіндегі белгілі бір ақпаратты
ұсынады. Әрбір мәтін үшін келтірілген тиісті идеялар үшін тӛмендегі
диаграмманы қараңыз.
Мысалы:
Жоқ, барғым келмейді, себебі ол жер бетіндегі ең суық жер және
тамақтану үшін жаңа піскен азық-түлік жоқ.
1 – Жартылай тҥсіну
Бұл жауаптар бір мәтіндегі ақпараттың мәтінді мазмұны туралы жеке
пікірін қолдай отырып, жартылай түсінгенін кӛрсетеді. Жауапта
Антарктидаға бару туралы жеке пікірін білдіреді немесе кӛрсетеді және
пікірін қолдау үшін Антарктидамен танысу НЕМЕСЕ Антарктидадан хат
атты екі мәтіннің біреуіндегі белгілі бір ақпаратты келтіреді. Әрбір мәтін
үшін келтірілген тиісті идеялар үшін тӛмендегі диаграмманы қараңыз.
Мысалы:
Ия, барғым келеді, себебі зерттеушілердің кӛбісі барған.
Әрбір мәтіндегі пікірін қолдау үшін қолданылуы мүмкін
идеялар/тақырыптар.
Антарктидамен танысу
Қатты суық
Тұрақты қараңғы

68

Онда пингвиндер тіршілік етеді
Онда тұратын адамдар аз
Онда тек ғалымдар тұрады
Антарктидадан хат
Тағам (жаңа піскен азық-түлік, консервіленген/кептірілген, аспаздық,
сатып алулар)
Суық
Белгілі зерттеушілер Антарктидаға барған
10 А

11 Бҧл мақалада Антарктида жайында мәліметті баяндаудың екі тәсілі
кӛрсетілген.
Антарктидамен танысу
Антарктидадан келген хат
Осы баяндау тәсілдерінің қайсысы саған аса қызықты болып
кӛрінді? Неліктен екенін тҥсіндір.
Үрдіс: Мазмұнын, тілін және мәтіндік элементтерді зерттеп, бағалаңыз
1 – Қабылданатын жауап
Бұл жауаптар екі мәтіннің кемінде біреуінде ұсынылған ақпарат түрінің
түсінгенін кӛрсетеді. Жауапта қай мәтіннің қызықты болып табылатыны
туралы пікір келтірілген. Бұдан басқа, кемінде мәтіннің біреуінің
мазмұнының, тілінің, форматының немесе тонының кейбір элементтерін
нақты сипаттайтынын түсінік келтіріледі.
Мысалы Сараның хаты себебі бұл мәтіннен Антарктидада бола тұра,
нақты нені сезінетінін түсінуге болады

Тӛңкерілген тышқандар

1Б

2Г

3В

4 Неліктен Ӛркен тышқан қақпанында тышқандарды таппағаннан
кейін жымиды?
Ҥрдіс: идеялар мен ақпаратты түсіндіріп, қалыптастырыңыз
1-қабылданатын жауап
Осы жауаптар контексттегі Ӛркенның реакциясын түсіндіреді.
Негіздеме:
Жауаптан, Ӛркен бос тышқан қақпанына таңданбағанын кӛруге болады.
Ӛркен аса айлалы жоспарын іске асырмақ болды.

69

Мысалы:
Оның тышқандарды алдап, құрту жоспары болды.
Немесе жауаптан, Ӛркен бірінші түні тышқандарды ұстап алғысы емес,
алдағысы келгенін түсінгенін кӛрсетеді.
Мысалы:
Ол тышқандардың бірінші түні ірімшікті алуға келмейтінін білді.
5В

6 Екінші тҥні тышқандар қайда тҧрғаны жайлы не шешті?
Бҧл жайлы не шешті?
Ҥрдіс: идеялар мен ақпаратты түсіндіріп, қалыптастырыңыз
2-Толығымен тҥсіну
Бұл жауаптар тышқандардың реакциясын толығымен түсіндіру үшін,
мәтіннің әртүрлі бӛліміндегі ақпаратты біріктіреді.
Дәлелдеме:
Жауапта сұрақ қажет ететін, екі элементті түсінгенінің дәлелдемесі бар:
1. тышқандар тӛбеде тұрмыз деп ойлап қалды; және
2. тышқандар басына тұруды шешті
Мысалы:
Олар барлық нәрсе тӛңкеріліп тұрғандықтан, тӛбедеміз деп ойлап қалды,
сондықтан олар басына тұруды шешті.
1-Жартылай тҥсіну
Бұл сұрақтар тышқандардың реакциясын жартылай түсінгенін кӛрсетеді
Дәлелдеме:
Жауапта сұрақ қажет ететін, элементтердің біреуін ғана түсінгенінің
дәлелдемесі бар:
1. тышқандар тӛбеде тұрмыз деп ойлап қалды; немесе
2. тышқандар басына тұруды шешті.
Мысалы:
Олар басына тұруды шешті

7 Екінші тҥні тышқандардың әбігерленгенін кӛрсететін, сӛйлемдердің
біреуін тауып жазыңыз.
Ҥрдіс: тікелей қорытынды.
1-Қабылданатын жауап
Осы жауаптар тышқандардың үрейін білдіретін қолайлы сӛйлемді
қамтамасыз етеді.
Дәлелдеме:
Жауапқа тӛменде келтірілген сӛйлемдер кіреді. Сӛйлемнің мағынасын
ӛзгертпеңдер.

70

Тышқандардың үрейін дәлелдейтін тиісті сӛйлемдер.
«О, құдай-ау!»
«Қараңдар, еден ана жақта!»
«О, тәңірім!»
«Біз тӛбеде тұрған шығармыз!»
«Менің басым айналып кетті»
«Менің басыма қан жүгіріп кетті»
«Бұл сұмдық қой!»
«Дереу бірдеме істеуіміз керек!»
«Егер тағы біраз басымда тұратын болсам, есімнен таңып қалам!»
«Мен де!»
«Мен бұған шыдамаймын!»
«Біреуіңіз кӛмектесіңіздер. Тезірек!»
Бірдеме істеуіміз керек!
Кенеттен олар тынышталып қалды.
8В

9А

10 Ӛркен тышқандарды еденнен жинап алып, қайда салып қойды?
Ҥрдіс: Нақты ақпарат пен идеяны қалпына келтіріңіз
1-Қабылданатын жауап
Осы жауаптар Ӛркен қабылдаған әрекеттерді нақты теңдестіреді.
Дәлелдеме: Жауап, Ӛркен тышқандарды себетке салып қойған фактіні
белгілейді.

11 Тышқандарды алдау жеңіл болды ма? Дәлелдеңіз
Ҥрдіс:Идеялар мен ақпаратты түсіндіріп, қалыптастырыңыз
1-Қабылданатын жауап
Осы жауаптар мәтіннің түсіндірілуімен расталған, тышқандардың мінезін
түсіндіреді.
Дәлелдеме: «Ия», «жоқ» жауабы немесе бейтарап позиция қажет
Бұдан басқа, жауап тиісті негізделген мәтін ақпаратымен расталады.
Мысалы:
» Ия, себебі олар тӛбеде тұрмыз деп ойлап қалды.

12 Сіз Ӛркенды іс-қимылынан таныдыңыз. Оған сипаттама беріп, екі
дәлелдейтін мысалды келтіріңіз
Ҥрдіс: Идеялар мен ақпаратты түсіндіріп, қалыптастырыңыз
3- Терең тҥсіну
Бұл жауаптар Ӛркенның мінезін терең ашады.
Дәлелдеме: Жауапта Ӛркенның іс-қимылынан бір және одан астам мінез

71

ерекшеліктері берілген.
Мысалы:
Ол ақылды, себебі тышқандарды есінен шығару тәсілін тапты. Ол
оларды ауыр ӛліммен ӛлтірген жоқ, яғни басқалардың қамын ойлайды.
2-Қанағаттанарлық тҥсіну
Жауаптар мәтіндегі Ӛркен мінезінің түсінігімен расталады.
Дәлелдеме:
Жауапта бір мінез ерекшелігі сипатталған.
Мысалы:
Ӛркен – ерекше адам, себебі тышқандардан құтылудың бірегей тәсілін
тапты.
Тышқандар, 12 сҧрақ (жалғасы)
1-Аз тҥсіну
Бұл жауаптар Ӛркен мінезінің шектеулі түсінігін кӛрсетеді.
Дәлелдеме:
Жауапта бір мінез ерекшелігі сипатталған, бірақ Ӛркен әрекеттерінің
дәлелі ретінде мысал келтірілмейді.
Мысалы:
» Ӛркен- ақылды.
Немесе, жауапта мысалмен растаусыз мінез ерекшелігі сипатталған:
бақытты, бейбітшіл, сабырлы. «Кедей» сӛзі қабылданбайды.
» Ӛмір бойы сабырлы және бейбітшіл адам болатын.
Немесе, жауап Ӛркен мінезінің ӛзгешелігін ескерусіз, әрекеттерімен
расталатын, табиғи ниетін қамтамасыз етеді.
» Ол тышқандарды нағыз ерекше тәсілмен алдағанды ұнатады.
13 В

14 Ӛркен мен тышқандардың әрекеттері жайлы ойланыңыз. Әңгіменің
ақылға сыймайтынын тҥсіндіріңіз.
Үрдіс: Мазмұнын, Тілін және Мәтіндік элементтерін зерттеп, бағалаңыз.
1-Қабылданатын жауап
Осы жауаптар оқиғалардың ықтималдығын және кейіпкерлерді нақты
бағалайды.
Дәлелдеме: Жауапта бір және одан астам оқиғалар аспекті және әңгіме
кейіпкерлері кӛрсетілген.
Әңгіменің ақылға сыймайтын элементтері
Оқиғалар:
Жиһазды тӛбеге жапсыру
Тышқандарды ұстау тәсілін ойластыру

72

Алданып қалған тышқандар
Кейіпкерлер:
Сӛйлей алатын тышқандар
Басына тұрып тұрған тышқандар
Тӛңкеріліп қалған деп ойлаған тышқандар
Үрейге батқан тышқандар
Күле алатын және әзілдей алатын тышқандар

Азық іздеу барысында

1А

2Г

3Б

4В

5 Неліктен қҧмырсқалар топырақты шашқаннан кейін айнала
жорғалайды?
Ҥрдіс: Идеялар мен ақпаратты түсіндіріңіз және біріктіріңіз
1 – Қабылданатын жауап
Жауаптан, құмырсқалар ізін жоғалтып алғандықтан (сондықтан жаңадан
із салу керек) немесе азық іздеп жүргендіктен жорғалайтынын түсінгенін
кӛруге болады.
Мысалы:
Олар жаңадан із салу керек.

6Б

7 Есекқҧрттарды зерттеу ҥшін суретке қараңыз. Экспериментте не
жасау керектігіне сурет несімен кӛмектеседі?
Ҥрдіс: Мазмұнын, тілін және мәтіндік элементтерін қарастырып, бағала.
2 – Толығымен тҥсіну
Жауаптан, заттарды қораптың қай жеріне салу керектігін немесе қорап
неге ұқсау керектігін білу үшін сурет қажет екенін түсінуге болады.
Мысалы:
Бұдан картон жолақтарды қайда орнату керектігін түсінесіз.
Немесе, жауаптан, сол жолмен ұқсас нәрсені жасау мүмкіндігін беретін
қораптың суреті екенін түсінесіз.
Мысалы:
Бұған ұқсас болу керектігін кӛрсетеді.
1 – Жартылай тҥсіну
Жауапта экспериментті орындау үшін пайдалылығын кӛрсетпей, суреттің

73

ерекшеліктері сипатталған.
Мысалы:
Онда кӛрсеткіштер мен затбелгі қолданылған.
8 Есекқҧрттар жобасының 3 қадамында, егер ылғалды жапырақтарды
қораптың сол жақ бҧрышына жылжытсаңыз не болады деп
ойлайсыз?
Ҥрдіс: Идеялар мен ақпаратты түсіндіріңіз және біріктіріңіз
1 – Қабылданатын жауап
Жауап мәтін бойынша тиісті қорытынды жасалуын қамтамасыз етеді,
есекқұрттар (ақыры) жапырақтарға қарай сол жаққа бұрылады.
Есекқұрттар қорек тұрған жерге бұрылады немесе сол жақ бұрышын
ерекше ескеру қажеттігісіз, эксперименттегі қарапайым нұсқаулардан
басқа жолға бұрылады деп айтқан жӛн.
Мысалы:
Олар азықты сезіп, табады.
9 Қҧмырсқалар мен есекқҧрттардың қоректі табу тәсілдерінде қандай
ҧқсастық бар?
Ҥрдіс: Идеялар мен ақпаратты түсіндіріңіз және біріктіріңіз
1 - Қабылданатын жауап
Жауаптан, құмырсқалар мен есекқұрттар қоректі сезу үшін, антенналарын
немесе сезім органдарын қолдана отырып, қорегін табатынын түсінгенін
кӛрсетеді.
Мысалы:
Олар сезім органдарын қолданады.
10 Қҧрттарға арналған шыны сауыт жасау ҥшін, қадамдарды
тәртібімен нӛмірлеңіз. Бірінші қадам жасалған.
__бӛтелкені аяқ киім қорабына салыңыз
__1 аяқ киім қорабының үстін тесіңіз
__ оның ішіне құрттарды салыңыз
__ картоп пен пиязды салыңыз
__бӛтелкенің ішін топырақ пен құмға толтырыңыз
Ҥрдіс: Тікелей қорытынды жаса
1 - Қабылданатын жауап
Жауаптағы қадамдар дәл тӛменде кӛрсетілгендей нӛмірленген.
Толық кредитті алу үшін, әрбір қадамның тиісті саны болу керек.
Қадамдардың тиісті тәртібі
5 бӛтелкені аяқ киім қорабына салу керек
1 аяқ киім қорабының үстін тесу керек
4 оның ішіне құрттарды салу керек

74

3 картоп пен пиязды салу керек
2 бӛтелкенің ішін топырақ пен құмға толтыру керек
11 Қҧм мен топырақ қабатын бӛтелкеге не ҥшін салу керектігін
тҥсіндіріңіз.
Ҥрдіс: Идеялар мен ақпаратты түсіндіріңіз және біріктіріңіз
1 - Қабылданатын жауап
Жауаптан, үңгірлеу (топырақ пен құмды араластыру) әсері қабаттардан
кӛрінетіндігін түсінгенін кӛрсетеді.
Мысалы: Құрттардың үңгірлік ӛту әсерін кӛрсетеді.
12 Қҧрттарды шыны сауыт салу жобасы ҥшін, пияз бен картопты
топырақтың бет ҥстіне не ҥшін салу керектігін тҥсіндіріңіз.
Ҥрдіс: Идеялар мен ақпаратты түсіндіріңіз және біріктіріңіз
1 - Қабылданатын жауап
жауап тиісті түсінікті қамтамасыз етеді, құрттар қоректену үшін үңгірден
үстіге қарай кӛтеріле алу үшін (және жарықтан қашып тӛмен түсе алу
үшін), қорегі бет үстіне қойылады.
Мысалы: Құрттарды үстіге шығару үшін.
13 Г

14 Ҥш жобаның қайсысы Сіз ҥшін қызықты болды? Жауабыңызды
тҥсіндіру ҥшін мәтіндегі ақпаратты пайдаланыңыз.
Ҥрдіс: Идеялар мен ақпаратты түсіндіріңіз және біріктіріңіз
2 – Толығымен тҥсіну
Жауап мәтінге сүйенетін белгілі бір ақпаратпен жобаны таңдайды немесе
мәтіндегі белгілі бір ақпаратты кӛрсететін қорытындыны қамтамасыз ете
алады.
Мысалы: Құмырсқа жобасы, себебі алмадан басқа қорекпен із сала алады
ма, жоқ па екенін кӛргім келеді.
1 – Жартылай тҥсіну
Жауап жобаны таңдайды және мәтінге қатысты, бірақ кез-келген жобада
қолданылуы мүмкін жалпы түсінік береді.

Саз балшық тҥйіршігі

1 Әңгімедегі оқиғалар қандай тәртіппен болғанын кӛрсететіндей
сӛйлемдерді нӛмірлеп шық. 1-ші нӛмір қойылып тҧр.

- Жауын-шашын саз балшық түйіршігіне ылғал беріп, жұмсартты.

75

- Бала саз балшық түйіршігінен құмыра жасауға тырысты
- Қыз бала саз балшық түйіршігінен тостаған жасады
- Саз балшық түйіршігі кеуіп қалды
1- Саз балшық түйіршігі қобдиде жатты
Ҥрдіс: назар аудару және ақпарат пен идеяны толық еске түсіру.
1 – Қабылданатын жауап
Бұл жауаптар әңгімедегі оқиғалардың тиісті тәртібін сәйкестендіреді.
Жауаптағы сӛйлемдер тӛменде кӛрсетілгендей нақты нӛмірленеді. Жауап
толығымен қабылдану үшін, әрбір сӛйлемді тиісті санмен белгілеу керек.
Сӛйлемдердің тиісті тәртібі
4. Жауын-шашын саз балшық түйіршігіне ылғал беріп, жұмсартты.
2. Бала саз балшық түйіршігінен құмыра жасауға тырысты.
5. Қыз бала саз балшық түйіршігінен тостаған жасады.
3. Саз балшық түйіршігі кеуіп қалды.
1. Саз балшық түйіршігі қобдиде жатты.

2 Неліктен саз балшық тҥйіршігі соншалықты кӛп уақыт қобдидің
ішінде жатты?
Ҥрдіс: Тікелей қорытындылар жасаңыз
1 - Қабылданатын жауап
Бұл жауаптар тиісті қорытынды шығарады. Жауаптан, саз балшық
түйіршігі басқа саз балшық сияқты қол жетімді болмағанын түсінгенін
кӛрсетеді. Оның қобдидің түбінде немесе бұрышында болған жайтына
кӛңіл тоқтатуға болады.
Мысалы:
Себебі ол қобдидің түбінде жатты.
Немесе, жауапта алдымен әрқашан басқа саз балшықтың қолданылғанына
назар аударылуы мүмкін.

76

Мысалы:

Себебі адамдар басқа саз балшықты қолданды.

3 Әңгіменің басында саз балшық тҥйіршігі не жайлы армандап
отырды?

Ҥрдіс: Тікелей қорытындылар жасаңыз

1 - Қабылданатын жауап

Бұл жауаптардан, әңгіменің басындағы саз балшық түйіршігінің
сезімдерін айқындау үшін тиісті қорытынды шығаруға болады. Жауаптан,
саз балшық түйіршігі қобдидің ішіндегі басқа саз балшықтар сияқты іске
жарағысы келгенін түсінгенін кӛрсетеді (оның қысқа мерзімді тілегі).

Мысалы:

Таңдалғысы келді.

Немесе, жауап басқа саз балшық сияқты қажет болу тілегіне (бұрынғы
тілегі) және пайдалы болу мақсатына немесе арманын іске асыруға
негізделуі мүмкін.

Мысалы:

Құмыраға айналғысы және пайдалы болғысы келді.

4А

5В

6 Бала саз балшық тҥйіршігін қауіптілікте қалдырып кетті.
Қауіптілік неде болды?

Ҥрдіс: Идеялар мен ақпаратты түсіндіріңіз және біріктіріңіз.

1 - Қабылданатын жауап

Бұл жауаптар саз балшықтың қауіптілік табиғатын түсіндіру үшін,
әңгімедегі идеяларды біріктіреді. Жауап, саз балшық түйіршігіне кеуіп
қалу немесе қатайып қалу қаупі тӛніп тұрғанын түсінгенін түсіндіреді.
(Оқушының – саз балшық түйіршігіне ӛлім қаупі тӛніп тұрды деген
жауабы қабылданады.)

Мысалы:

77

Қауіптілік саз балшық түйіршігінің кеуіп қалу мүмкіндігінде.

7А

8 Ҧзақ уақыт бойы терезенің жанында жатқаннан кейін, саз
балшық тҥйіршігі қандай ғажайып нәрсеге тап болды? Неге бҧл
оған соншалықты маңызды болды?

Ҥрдіс: назар аудару және ақпарат пен идеяны толық еске түсіру.

2 – Толығымен тҥсіну

Бұл жауаптар, әңгімедегі саз балшық түйіршігін қалпына келтіруге
байланысты оқиғалардың толық түсінгенін кӛрсетеді. Жауын-шашын
әңгімеде болған ең маңызды оқиға деген жауап болу керек. Бұдан басқа,
жауапта, жауын-шашынның саз балшықты аман сақтап қалғаны
түсіндірілуі керек.

Мысаы:

Ең ғажайып оқиға жауын-шашын болды, себебі ол саз балшыққа
кӛмектесті.

1 – Жартылай тҥсіну

Бұл жауаптар, әңгімедегі оқиғаларды жартылай түсінгенін кӛрсетеді.
Жауапта, болған ғажайып оқиға туралы, терезеден түскен жауын-шашын
тамшылар туралы немесе саз балшық түйіршігінің ылғалды немесе қайта
жұмсарғаны сипатталуы керек. Алайда жауап жауын-шашын мен саз
балшықтың байланысын кӛрсетпейді.

Мысалы:

Бұл оны шынымен жұмсартты.

9В

10 Әңгіменің басында және соңында саз балшық тҥйіршігі әр тҥрлі
сезімдерге бӛленді. Оларды сипатта. Сезімдері неліктен ӛзгергенін
тҥсіндір.

Ҥрдіс: Бүкіл ақпаратты түсіндір және біріктір

3 – Кеңінен тҥсіну

Бұл жауаптар, әңгіме барысында саз балшық сезімдерінің неліктен

78

ӛзгергенін түсіндіру үшін, бүкіл мәтіндегі идеяларды біріктіре отырып,
кеңінен түсінгенін кӛрсетеді. Жауап әңгіменің басындағы және
соңындағы саз балшық сезімдерінің тиісті сипаттамасын қамтамасыз
етеді. Неліктен ӛзгергенін түсіндіру үшін әңгімедегі ақпаратты құрайды.
Әңгіменің соңында сезінген саз балшық түйіршігінің мақтаныш сезімі,
орындалуы, құндылығын немесе әдемілік/эстетика сияқты сезімдерінің
бірі түсіндіріледі. Мысалдарды тӛмендегі диаграммадан қараңыз.

Мысалы:

Әңгіменің басында саз балшық түйіршігі мұңды болды. Соңында
мақтаныш сезімі биледі, себебі ол саптыаяққа айналды.

2 – Қанағаттанарлық тҥсіну

Бұл жауаптар, әңгіме барысында саз балшық сезімдерінің неліктен
ӛзгергенін түсіндіру үшін, бүкіл мәтіндегі идеяларды біріктіре отырып,
қанағаттанарлықтай түсінгенін кӛрсетеді. Жауап әңгіменің басындағы
және соңындағы саз балшық сезімдерінің тиісті сипаттамасын
қамтамасыз етеді. Неліктен ӛзгергенін түсіндіру үшін әңгімедегі
ақпаратты құрайды. Алайда, неліктен ӛзгергенін түсіндіруі, әңгіменің
соңында сезінген саз балшық түйіршігінің мақтаныш сезімі, орындалуы,
құндылығын немесе әдемілік/эстетика сияқты сезімдерінің бірін
түсінгенін кӛрсетпейді.

Мысалы:

Әңгіменің басы кӛңілсіз болды. Бірақ соңында қыз бала мәні бар нәрсеге
айналдырғаннан бақытты болды.

Немесе, жауап әңгіменің басында және соңындағы оның сезімдеріне
берілген тиісті түсіндірмені қамтамасыз етеді (бірақ бірден емес) және
сезімін түсіндірген кезде саз балшық түйіршігінің мақтаныш сезімі,
орындалуы, құндылығы немесе әдемілік/эстетика сияқты сезімдерді
түсінгенін кӛрсетеді

(Мысалдарды тӛмендегі диаграммадан қараңыз).

Мысалы:

Ол ӛзін бақытты сезінді, себебі бір нәрсеге айналды, ӛз пішінін мақтан
тұтты және басқа саптыаяқтармен бір сӛреде болғанына мақтаныш сезімі
биледі.

79

1 – Аз тҥсіну

Бұл жауаптар, әңгіме барысындағы саз балшық сезімдерінің қалай
ӛзгергенін шектеулі түсінгенін кӛрсетеді. Жауап әңгіменің басындағы
немесе соңындағы әлде бірден екеуінде де саз балшық сезімдерінің тиісті
сипаттамасын қамтамасыз етеді, бірақ неліктен ӛзгергендігін түсіндіру
үшін, әңгімедегі тиісті ақпаратты құрамайды.

Мысалы:

Әңгіменің басында мұңды болды. Бірақ соңында ӛзін бақытты сезінді.

Немесе, жауапта, орындалған, пайдаланылған немесе эстетика сезімін
кӛрсететін ӛзгеріс түсіндірілген, бірақ әңгіменің басында немесе
соңындағы сезімдері сипатталмаған.

Мысалы:

Ол пайдалы нәрсеге айналды.

Әңгіменің соңындағы саз балшық түйіршігінің мақтаныш сезімін
қолдайтын түсіндірмелер:

Мысалдар

Келесі мысалдарда, оқушылар әңгіменің соңындағы саз балшықтың
мақтаныш сезімін қолдай алатын, кейбір әртүрлі тәсілдер келтірілген.

Орындалуы

Қыз бала одан бір нәрсе жасап қойды.

Ол бір нәрсеге айналды.

Қҧндылығы

Оның қызмет ететін жұмысы пайда болды

Ол саптыаяққа айналды.

Адамдар оны пайдалана алады.

Ол пайдалы нәрсеге айналды.

Әдемілік / Эстетика

Қыз бала оны әдемі қылып жасады.

80

Ол жаңа пішінді ұнатты.

11 Кішкентай қыз бала– бҧл әңгімедегі маңызды кейіпкер. Қыз
бала рӛлінің маңыздылығын, қандай оқиға болғанын тҥсіндір.

Ҥрдіс: Идеялар мен ақпаратты түсіндіріңіз және біріктіріңіз.

2 – Толығымен тҥсіну

Бұл жауаптар бүкіл мәтіннің идеяларын біріктіре отырып, әңгіме сипатын
толық түсінгенін кӛрсетеді. Сіз мінезінің мәнін әңгіменің нәтижесіндей
түсіндіресіз.

Жауаптан, кішкентай қыз баланың орта рӛлі, саз балшықты ӛзгерту
бойынша кӛмекші ретіндегі рӛлі және оның рӛлі орындалу тақырыбына
себепші болатынын түсінуге болады.

Мысалы:

Ол саз балшықты әдемі нәрсеге айналдырды.

1 – Жартылай тҥсіну

Жауаптар, әңгімедегі мінездің маңыздылығын жартылай түсінгенін
кӛрсетеді.

Жауаптан кішкентай қыз баланың орта рӛлі, саз балшықты ӛзгерту
бойынша кӛмекші ретіндегі рӛлі және оның рӛлі орындалу тақырыбына
себепші болатынын түсінуге болады.

Мысалы:

Ол саз балшықты саптыаяққа айналдырғандардың бірі болды.

12 Б

13 В

Алып тіс қҧпиясы

1В

2 Мақалаға сәйкес, неліктен бҧрынғы заманда кейбір адамдар
алыптарға сенген?Оқушылар адамдардың алып сүйектер/қаңқалар/,
тасқа айналған сүйектерді тапқандықтан алыптарға сенгендігін кӛрсету
керек. (егер алыптың сүйектері деген терминде, «үлкен» деген мағынаға

81

баса назар аудармаса, `алып сүйектер’ терминінің қолданылуы
есептелмейді).

- Олар өздері білетін жануарлардың сүйегінен тым үлкен деп
есептеген.

- Олар ең үлкен алыптың өзі үшін де тым үлкен болатын алып
сүйектер тапқан еді.

- Олар шынымен үлкен сүйектер тапқан еді.

- Сүйектердің үлкен болғаны соншалықты, олар алыптың сүйегі
болып табылады.

3Б

4 Бернард Палиссидің жаңа идеясы қандай болды?Оқушылар, оның
ойынша кейбір тасқа айналған сүйектер ендігәрі жер бетінде
мекендемейтін, толығымен жойылып кеткен немесе қырылып қалған
жануарларға жатпайтынын кӛрсету керек.

- Сүйектер қырылып қалған жануарларға жатуы мүмкін.

- Олардың кейбіреулері ендігәрі жер бетінде өмір сүрмейтін
жануарлар қатарына жататын еді.

- Оның идеясы бойынша кейбір жануарлар толығымен жойылып
кеткен.

5А

6Б

7Г

8 Джидеон Мантелдің ойынша, тіс әр тҥрлі жануарлар тҥріне жатуы
мҥмкін. Осылай ойлауына не себеп болғанын кӛрсету ҥшін кестені
толтырыңыз.

Жануардың тҥрі Неліктен мҧндай ой келді
Шӛпқоректі
Тіс тегіс, тыртықшалары болған
Алып жануар еді

Оқушылар тасқа айналған тістің
үлкендігіне сүйенуі керек (пілдің
тісі сияқты үлкен)

82

Бауырымен жорғалаушылар Оқушылар біреуін кӛрсету керек:

1) тіс табылған жартас тасқа
айналған рептилия сүйектері
табылған жартас түрі болған/ ол
рептилиялар мекендеген жерден
табылды НЕМЕСЕ тасқа айналған
тіс мынаған ұқсайтын/
игуананың/рептилияның тісіне
ұқсас болды

9В

10 Ғалым Джидеон Мантелге игуананың тісін кӛрсетті. Неліктен бҧл
Джидеон Мантел ҥшін соншалықты маңызды болды?

Оқушылар игуананың тісі оның теориясын растайтын дәлел болғанын
кӛрсету керек.

- Игуананың тісіне қарағанда тасқа айналған тіс рептилияға жатуы
мүмкін.

- Бұл тістің қай жануар түріне жататындығын білуге көмектесті.

- Бұл оның ойын дәлелді.

НЕМЕСЕ жалпы игуана тісінің тасқа айналған тіске ұқсас болғанын
көрсетіңдер.

- Игуананың тісі бауырымен жорғалаушының тісіне ұқсас.

- Олардың бірдей болғанын көре алды.

- Ол тегіс, ұсақ жолақты болды.

11 А

12 Игуанодонның екі суретіне қараңыз. Бҧдан не тҥсіндіңіз?

2 балл: a) ғылыми идеялардағы ӛзгерістер жӛнінде айтыңдар/ Игуанодон
туралы адамдардың ойы НЕМЕСЕ

б) олар Мантел немесе басқалар жасаған қателіктерді көрсетеді.

с) тістің неге ұқсағаны жайлы адамдардың идеяларының өзгергенін
көрсетеді.

83

д) Джидеон кейбір нәрселерді дұрыс ұқпағанын көрсету.

НЕМЕСЕ

1 балл: a) түрі ӛзгеше екенін НЕМЕСЕ б) ғылыми идеялардағы
ӛзгерістерге сүйенбей, екеуінің арасындағы айырмашылықты НЕМЕСЕ c)
идеяларындағы ӛзгерістерге емес, бір суретке деген айқын қатынасын
кӛрсету.

a) Әр түрлі екенін кӛрсету үшін.

б) Біреуінің 4 аяғы, екіншісінің 2 аяғы бар.

c) Джидеонның ойынша, оның мүйізі болған.

13 Кейінгі жаңалықтар Джидеон Мантел Игуанодонның қандай
болғанын дҧрыс суреттемегенін дәлелдеді. Кестені толтырыңыңыз.

Джидеон Мантелдің ойынша Қазіргі заманғы
Игуанодонның тҥрі қандай болды ғалымдардың
пікірінше,
Игуанодонның 4 аяғы болған. Игуанодонның тҥрі
қандай болды
Игуанодон (кейде) 2

артқы аяғымен

жүрген/тұрған.

Игуанодонның мүйізі (басында, Игуанодонның үлкен
бетінде, мұрынында) НЕМЕСЕ бақайында үшкір дӛңес
басында/бетінде/мұрынында үшкір болды
дӛңес болды

Игуанодонның ұзындығы 30 метрді Игуанодонның
құраған ұзындығы 9 метрді
құраған
14 Г

Ҧш, Бҥркіт, Ҧш

84

1А
2В
3А
4В
5 Досы алғаш рет келгенде, бҥркіттің балапаны тауықтың балапаны

сияқты жҥрді. Осыны кӛрсететін екі мысал келтіріңіз.
Оқушылар бүркіт балапанының балапан сияқты қылығының екі түрін
айқындау керек. Тӛменде берілген тізімнің ішінен кез-келген
комбинациялы қисынды мазмұндама қабылданады.
1. Ол балапан сияқты жүреді/қозғалады.
2. Ол балапан сияқты азығын жерден шоқып жейді.
3. Ол балапан сияқты ойлайды.
4. Ол ұшпайды (жердегі балапандарға қайта оралып отырады).
5. Ол басқа балапандарды тырнайды.

6А
7 Фермердің досы «Бҥркіт жер қҧсы емес, аспан қҧсы» деп нені

айтқысы келгенін тҥсіндіріңіз.
2 балл: әңгіменің кӛзқарасынан дәйексӛздің екі бӛлігіне де түсініктеме
беріңіз.
- Ол жерге үйір емес, аспанда ерікті екенін білдіреді.
- Ол жерде жүретін құс емес, аспанда ұшатын құс дегенді білдіреді.
1 балл: дәйексөздің бір бөлігіне ғана түсініктеме беріңіз / тек дәлме-
дәл салыстырыңыз.
- Ұшатынын білдіреді (дәйексөздің тек бір ғана бөлігі)
- Ол жер жануары емес (тек екінші бөлігі)

85

- Ол балапан емес, бүркіт болатын (дәлме-дәл салыстыру)

8Г

9 Неліктен фермердің досы бҥркітті ҧшыру ҥшін биік тауларға
апарды? 2 себебін кӛрсетіңіз.

2 балл: тӛменде берілген тізімнен 2 себеп (немесе қисынды мазмұндама).

1 балл: төменде берілген тізімнен 1 себеп.

- Күнді көру үшін (жоғары көтерілу үшін)/ күннің жылуын сезіну үшін
/ күннің артынан еру үшін.

- Көтеріліп келе жатқан желді сезіну үшін.

- Табылған/ жататын / туған жерінде болу үшін.

- Аспанға жақынырақ болу үшін/ жоғары ұшу үшін.

10 Таң сәріде аспанның сҧлулығы қандай болғанын сипаттайтын
сӛздерді табыңыз және кӛшіріп алыңыз.

Оқушы тӛменде берілген тізімнің ішінен кез-келген сӛзді немесе сӛз
тіркесін айқындайды:

1. Мұнардай жеңіл алқызыл бұлттар

2. Айбарлы

3. Алтын жалтырағы

4. Жалынды таңсәрі

11 А

12 Фермердің досының іс-әрекетінен қандай адам екенін байқадыңыз.
Досына сипаттама беріп, қандай іс-қимылдарынан сондай болып
кӛрінгеніне мысал келтіріңіз.

2 балл: Мінез ерекшелігінің дәлелдері болып табылатын, бір мінез
ерекшелігі және іс-қимылдарының бір мысалы.

1 балл: Мінез ерекшелігінің дәлелдері болып табылатын, бір мінез
ерекшелігі немесе іс-қимылдарының бір мысалы.

1. Ол табанды болған еді. Ол бүркітті ұшуға үйретуге тырысты.

86

2. Ол ақылды болған еді. Ол бүркітті тауға әкелгеннен кейін,
ұшатынын білді.
3. Ол айтқанынан қайтпайтын адам. Ол бүркіттің бүркіт екеніне
сендіру үшін, екінші рет фермердің үйіне қайтып келді.
4. Ол жануарларға мейірімді болған еді. Ол бүркіттің ерікті болғанын
қалады.

ҚОРЫТЫНДЫ
Қазақстанның бәсекеге қабілетті, қуатты мемлекет болып қалыптасуын
қамтамасыз ететін негiзгi факторлардың бiрi және оның дамуының ӛзегi –
бiлiм беру жүйесi. Бiлiм беру жүйесiнің алдында тұрған басты міндет – білім
сапасының бәсекеге қабілеттілігін арттыру, бұл ӛз кезегінде азаматтардың
кез келген салада бәсекеге қабілетті болуын талап етеді. PIRLS зерттеуінің
мақсаты әртүрлі әлем елдерінің бастауыш сыныптарының мәтінді түсіну
деңгейлерін сәйкестендіру және ұлттық білім жүйесінің оқу сауаттылығын
ашудағы ерекшеліктерін анықтау болып табылады.

87

Оқу сауаттылығын бағалайтын Халықаралық салыстырмалы PIRLS -
Progress in International Reading Literacy Study зерттеуін - Оқушылардың
білім жетістіктерін бағалау IEA (International Association for the Evaluation of
Educational Achievement) бағдарламасы жүзеге асырады.

Аталмыш зерттеу ісінің халықаралық сарапшылар ойына келісе
отырып, «Оқырман сауаттылығы» - бұл адамның ӛмірде толыққанды
қалыптасуына және жеке мақсаттарына жетуіне қажетті әр түрлі жазба
сӛйлеу формасын түсіну және терең ойлау қабілеті. Соның негізінде адамзат
және қоғам үшін білім саясатында басты принцип қалыптастырады.

Әдістемелік құралда PIRLS зерттеуі мынадай міндеттерді шешуге
бағытталатыны қарастыралады: білім беру саласында әлемдік
басымдылықтарда кӛрініс тапқан құралдар негізінде алынған нәтижелердің
талдауы нақты ӛлшеуіштермен белгіленуі; білім беру жүйесінің
салыстырмалы бағасы және олардың тиімділігі; зерттеу қорытындысына
әсер ететін контекстегі дәйектемелерді анықтау; ғылыми дәлелденген
әлемдік ақпараттық қауымдастықтың мәліметтерін алу; тәуелсіз елдер
нәтижесін, сонымен қатар білім саясатын жақсарту нұсқауын зерттеуге
қатысушыларға ұсыну. Сонымен қатар бастауыш сынып бітірушілерінің оқу
жетістіктерін анықтау, мазмұны және формат бойынша білімді табысты
жалғастыруда негізгі мектепте әртүрлі мәтіндерді қолдану үшін осы уақыт
арасында қатысушылар оқып үйрену әдістемелік зерттеу нысаны болып
табылады. PIRLS зерттеуінің зерттеу рәсімдері қарастырылады.

Әдістемелікте халықаралық PIRLS зерттеу құралдары, әрбір
оқушыға екі мәтін және сол мәтіндерге арналған тапсырмалары бар
дәптер ұсынылады. Тапсырмалардың екі түрі бар – ашық және жабық. Бұл
тапсырмалар оқушылардың оқыған мәтінін түсіну деңгейі мен сапасын
бағалауға мүмкіндік береді: әдеби оқу тәжірибесін игеру; ақпараттты
меңгеру және қолдану.

Осы жаңартылған білім беру халықаралық салыстырмалы
зерттеулерінде кӛкейкесті және мақсатты, жаһандық мемлекеттің даму
шартына сәйкес жалпы тұрғыда әлеуметтік – экономикалық дамудағы
сұрақтар кӛрсетілген. Әрбір қатысушы мемлекет негізгі білім беру, әлемдегі
дамуы туралы жағдайлар жӛніндегі мол ақпарат алу керек.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі/Список литературы

1) Назарбаев Н.А. Послание народу Казахстана «Казахстанский путь
2050: единая цель, единые интересы, единое будущее» [Электронный ресурс]
– Режим доступа: http://strategy2050.kz/ru/page/message_text2014/

2) Результаты международного исследования оценки учебных
достижений учащихся 4-х и 8-х классов общеобразовательных школ
Казахстана. Национальный отчет. – Астана: НЦОСО, 2013. – 237 с.

3) Основные результаты международного исследования образовательных
достижений 15-летних обучающихся PISA-2012. Национальный отчет. –

88

Астана: НЦОСО, 2013. – 283 с.
4) Государственная программа развития образования РК на 2011-2020

годы / Указ Президента Республики Казахстан №1118. – Астана: Акорда, 7
декабря 2010 года. www.nkaoko.kz/documents/law_of_education/

5) 2015 International Association for the Evaluation of Educational
Achievement (IEA) pirls

6) 2016 Assessment Framework, 2nd Edition. Ina V.S. Mullis and Michael
O.Martin.

7) Timss and PIRLs 2011 User Guide for the Fourth Grade Combined
International Database. Pierre Foy

8) TIMSS and PIRLS 2011 user guide for the fourth grade combined
international database Chestnut Hill, MA: TIMSS & PIRLS International Study
Center, Boston College. Foy, P. (2013). Retrieved from
http://timssandpirls.bc.edu/timsspirls2011/international-database.html

9) Foy, P., Arora, A., & Stanco, G.M. (2013).
TIMSS 2011 user guide for the international database. Chestnut Hill, MA: TIMSS
& PIRLS International Study Center, Boston College. Retrieved from
http://timssandpirls.bc.edu/timss2011/international-database.html

10) Foy, P. & Drucker, K.L. (2013). PIRLS 2011 user guide for the
international database Retrieved from
http://timssandpirls.bc.edu/pirls2011/international-database.html

11) Martin, M.O. & Mullis, I.V.S. (Eds.). (2012). Methods and procedures
in TIMSS and PIRLS 2011 Retrieved from
http://timssandpirls.bc.edu/methods/index.html

12) Martin, M.O., Mullis, I.V.S., Foy, P., & Stanco, G.M. (2012). TIMSS
2011international results in science. Chestnut Hill, MA: TIMSS & PIRLS
International Study Center, Boston College.

13) Mullis, I.V.S., Martin, M.O., Foy, P., & Arora, A. (2012). TIMSS
2011 international results in mathematics.Chestnut Hill, MA: TIMSS & PIRLS
International Study Center, Boston College.

14) Mullis, I.V.S., Martin, M.O., Foy, P., & Drucker, K.T. (2012). PIRLS
2011 international results in reading Chestnut Hill, MA: TIMSS & PIRLS
International Study Center, Boston College.

15) Mullis, I.V.S., Martin, M.O., Ruddock, G.J., O’Sullivan, C.Y., &
Preuschoff, C. (2009). TIMSS 2011 assessment frameworks.Chestnut Hill, MA:
TIMSS & PIRLS International Study Center, Boston College

16) PIRLS 2006 Encyclopedia. Edited by: Ann M. Kennedy,Ina V.S.
Mullis, Michael O. Martin,Kathleen L. Trong

17) http://www.centeroko.ru/pirls11/pirls11.htm
18) http://www.iea.nl/pirls_2016.html
19) www.bilimstat.edu.kz

89

Содержание

ВВЕДЕНИЕ
1. МЕЖДУНАРОДНОЕ ИССЛЕДОВАНИЕ PIRLS
1.1 Стандартизация проведения исследования
1.2 Инструментарий исследования PIRLS
1.3. Уровни грамотности чтения
1.4 Как оцениваются результаты

90

1.5. Перспективы
1.6. Международный рейтнг предыдущих циклов PIRLS

ОБРАЗЦЫ АНКЕТ ИССЛЕДОВАНИЯ PIRLS
Анкеты для администрации школ
Анкета для учителей
Анкета для учащихся
Анкета для родителей

ПРИМЕРЫ ЗАДАНИЙ ИССЛЕДОВАНИЯ PIRLS

Невероятная ночь
Антарктида: Ледовый континент. Знакомство с Антарктидой
Перевернутые мыши
В поисках еды
Комочек глины
Тайна гигантского зуба
Лети орел, лети!
Вражеский пирог
Заключение
Список литературы

Дополнительное
Ответы на задания по грамотности чтения

ВВЕДЕНИЕ

Современное казахстанское общество характеризуются общественной
модернизацией и стремлением к мировым интеграционным процессам, где
ведущую позицию занимает образование. Известно, что только то общество
может успешно развиваться и гармонично вписаться в ряд ведущих стран
мира, которое сумеет создать для своих граждан достойные условия
приобретения качественного и современного образования.

Президент страны Н.А. Назарбаев поставил достаточно высокую планку
перед национальным образованием, которое должно стать
конкурентоспособным, высококачественным, Сегодня, в век технологизации

91

и глобализации, наблюдается активизация процесса поиска эффективных
условий, механизмов воспитания молодежи, способной к диалогу с другими
культурами. Также Президент отметил, что «сегодня Казахстану требуется
взрыв инновационной деятельности… [1].

Модернизация среднего образования республики, обусловленная в
Государственной программе развития образования РК на 2005-2010 гг.
показала необходимость внесения кардинальных изменений в систему
образования страны и нашла свое продолжение в Государственной
программе развития образования Республики Казахстан на 2011-2020 гг., где
была уже подготовлена основа следующего этапа модернизации
образовательной и научной системы республики. [2].

Первые пять лет реализации программы положили начало коренным
изменениям в системе среднего образования республики.

Международные эксперты констатируют успешное достижение
Казахстаном приоритетных Целей развития тысячелетия до 2015 года в
области доступности образования. Актуальным, с точки зрения зарубежных
экспертов, для современной системы образования страны является решение
вопросов раннего развития детей, качества среднего образования, в том числе
и в сельской школе, обучения детей из социально уязвимых групп населения.

Сегодня согласно Плану действий по реализации основных направлений
развития образования и науки РК на 2014-2016 гг. перед системой
образования страны поставлена задача вхождения в международное
пространство и тридцатку конкурентоспособных и развитых стран мира. [3].

Данная деятельность напрямую зависит от обновления содержания
согласно современным требованиям, а также с переходом на 12-летнее
образование. Это во-первых.

Мировой опыт также свидетельствует о необходимости опережающих
темпов развития среднего общего образования, обеспечивающего подготовку
выпускников для успешного участия в экономической и общественной
жизни с учетом постоянства изменения мира. Важно усиление роли школь-
ного образования в реализации задач личностного развития ученика, его
социализации, психического и физического здоровьесбережения. Сегодня
казахстанская средняя общеобразовательная школа заметно изменила свой
облик. Сделаны крупные шаги в поддержку обновления системы образова-
ния, в т.ч. том числе разработка и внедрение государственных
общеобязательных стандартов образования, внедрение трехступенчатой мо-
дели высшего образования на основе кредитной технологии, внедрение
вариативного образования, начата работа по разработке критериев оценки
качества образования и т.д. в этой связи, переход Казахстана на 12-летнее
образование позволит успешно решить стратегическую задачу
проектирования новой национальной модели образования.

Во-вторых, в новых обстоятельствах процесс обучения выпускников в
школе должен быть ориентирован на развитие компетентностей,
способствующих реализации концепции «образование через всю жизнь».
Установлено, что предпосылкой развития компетентности личности является

92

наличие определенного уровня функциональной грамотности.
Функциональная грамотность – степень подготовленности человека к
выполнению возложенных на него или добровольно взятых на себя функций.
Обучение учащихся процессу самостоятельного поиска, анализа,
структурирования и эффективного использования информации для
максимальной самореализации и полезного участия в жизни общества,
выступает ведущим направлением процесса модернизации системы
образования ряда государств Европы и Азии, в частности Республики
Казахстан. Все вышеизложенные процессы легли в основу Национального
плана действий по формированию функциональной грамотности школьников
Республики Казахстан (2012-2016гг.)

Министрество образования и науки РК совместно с Международным
сообществом по оценке образовательных достижений учащихся (IEA) 31
октября 2012 г. подписали Соглашение о сотрудничестве, где было намечано
участие учащихся 4-х классов в международном исследовании PIRLS.

Данное международное исследование по изучение качества чтения и
понимания текста учащимися начальной школы, проводится 5-летними
циклами (2001, 2006, 2011, 2016), направлено на оценивание
образовательных достижений учащихся в области чтения, стратегии и
применения его на практике, сравнение уровня и качества чтения и
понимания текста учащимися начальной школы, выявление различий в
национальных системах образования.

В целом уровень казахстанского среднего общего образования должен
соответствовать задачам развития государства и обеспечивать его
конкурентоспособность в современном мире.

Задания могут быть использованы учителями на уроках языка и
литературы.

Настоящее методическое пособие состоит из введения, трех разделов,
заключения, литературы и приложения.

Излагаемый в данном пособии материал предполагает возможность
успешной подготовки школьников к предстоящему международному
исследованию PIRLS.

I. МЕЖДУНАРОДНОЕ ИССЛЕДОВАНИЕ PIRLS

PIRLS направлен на оценивание образовательных достижений
учащихся в области чтения, стратегии и применения его на практике,
сравнение уровня и качества чтения и понимания текста учащимися
начальной школы, выявление различий в национальных системах
образования.

Проектом PIRLS управляет Международная ассоциация по оценке
образовательных достижений учащихся IEA (International Association for

the Evaluation of Educational Achievement).
PIRLS оценивает следующие общеучебные умения:

 находить информацию, заданную в явном виде

93

 формулировать выводы
 интерпретировать и обобщать информацию
 анализировать и оценивать содержание, язык и элементы текста.

В международную выборку PIRLS входят учащиеся четвертого
класса, которым на период проведения исследования исполнилось 9,5 лет.

Качественная представительная выборка участников исследования
PIRLS проводится согласно Плану Международного координационного
центра. Страны с большой территорией делится на страты, которые
соответствуют административному делению. Для осуществления выборки
страт собирается информация о численности школьников исследуемой
совокупности каждого региона. Сводный список регионов и школ
составляется с указанием количества учащихся.

Международный координационный центр отбирает не менее 150
школ–участниц и 4 000 школьников от каждой страны.
Цели и задачи исследования:

Основной целью исследования PIRLS является сравнительная оценка
уровня качества чтения и понимания текста учащимися начальной школы
различных стран мира.
Задачи исследования PIRLS:
 анализ реальных результатов, полученных в рамках объективных

измерений на основе инструментария, отражающего мировые
приоритеты в области образования
 сравнительная оценка систем образования и их эффективности
 извлечение из полученных данных научно обоснованных и
созидательных для образовательной политики выводов
 выявление факторов, влияющих на уровень подготовки образовательной
среды внутри страны.

1.1. Стандартизация проведения исследования
Исследование проводится в строгом соответствии с инструкциями и
правилами, разработанными единым координационным центром для
стандартизации технологии проведения исследования во всех странах-
участницах проекта.
Каждый этап исследования (формирование выборки, перевод и
адаптация инструментария, проведение тестирования и анкетирования,
проверка и обработка данных) контролируется международными
экспертами. Например, переводы тестов и анкет, произведенные внутри
страны, отправляются на дополнительную проверку международным
экспертам.
Во время проведения тестирования в отдельных образовательных
учреждениях присутствуют наблюдатели. Проверка выполнения заданий с
выбором ответа осуществляется автоматически с помощью специального
программного обеспечения. Проверку заданий с открытыми ответами
осуществляют эксперты. Стандартизация проверки экспертами

94

выполнения заданий с открытыми развернутыми ответами обеспечивается
при перепроверке результатов работы экспертов на национальном и
международном уровнях. Каждая четвертая тетрадь проверяется четыре
раза независимыми экспертами на национальном уровне, а затем часть
этих тетрадей перепроверяется на международном уровне. Задания, по
которым эксперты в странах-участницах дают несогласованные оценки,
исключаются из анализа. Проверка заданий открытого типа
осуществляется командой экспертов, в соответствии с международным
руководством по оцениванию заданий.

Исследование PIRLS проводится следующим образом. Каждому
ребенку дается тетрадь с двумя текстами и заданиями к ним. На
выполнение работы учащимся отводится 80 мин (два раза по 40 мин с
перерывом). Первый текст художественный — как правило, забавная
история, описание или сказка, второй — научно-популярный (чаще всего
рассказ о животных). Иногда текст бывает рекламным, взятым из буклета
какой-нибудь фирмы. Например, реклама центра по прокату велосипедов.
К текстам прилагается 12—15 заданий. В общем, на чтение одного текста и
выполнение заданий отводится 40 минут. Тип заданий исследования:
открытый и закрытый. Они позволяют оценить уровень и качество
понимания обучающимися прочитанного.

Во время проведения исследования в отдельных образовательных
учреждениях присутствуют международные наблюдатели.

1.2. Инструментарий исследования PIRLS

В соответствии с концепцией исследования оцениваются два вида
чтения, которые чаще других встречаются во время учебных занятий и в
повседневной жизни:
 чтение с целью приобретения литературного читательского опыта;
 чтение с целью освоения и использования информации.

При этом в процессе чтения литературных и информационных
(научно-популярных) текстов оцениваются четыре группы читательских
умений:
 нахождение информации, заданной в явном виде (20% от общего

количества заданий);
 формулирование выводов (30% от общего количества заданий);
 интерпретация и обобщение информации (30% от общего количества

заданий);
 анализ и оценка содержания, языковых особенностей и структуры

текста (20% от общего количества заданий).
Для сбора информации о факторах, позволяющих интерпретировать
результаты исследования, в инструментарий PIRLS, кроме текстов и заданий,
входят: анкета для учащегося; анкета для учителя; анкета для
родителей; анкета для администрации школы.

95

Анкетирование проходят как обучающиеся, так и родители, а также
руководители школ. Обучающиеся отвечают на вопросы анкеты,
выявляющей их отношение к образованию, чтению, собственным
читательским достижениям. Взрослые только заполняют анкеты, основная
задача которых — выявить факторы семейного и школьного образования, в
наибольшей мере способствующие развитию ребенка как компетентного
читателя.

1.3. Уровни грамотности чтения

Как уже говорилось выше, оценивание PIRLS осуществляется по

1000-бальной шкале. Согласно которой, определенный промежуток
баллов, соответствует одному из четырех уровней грамотности

чтения(табл.1,2).
Под грамотностью чтения в исследовании PIRLS понимается

способность человека понимать и использовать различные формы

письменной речи, необходимые для активного участия в жизни общества и

достижения собственных целей. Дети должны понимать тексты различных

видов. Они читают с целью получения новых знаний для дальнейшего

обучения, для участия в окружающей их жизни, они также читают для

собственного удовольствия.

Уровни грамотности чтения
Таблица 1.Чтение читательского литературного опыта

Уровн Баллы Описание умений
и

На основе коротких текстов, описывающих события или

Первый 400 происходящих с героями, учащиеся могут:
–
 выявить в тексте заданную в явном виде информацию и
воспроизвести ее;
474  выделить определенные части текста и использовать их для

формулирования простых выводов.

На основе коротких текстов, описывающих события, которые

происходят с героями, учащиеся могут:

Второй  выявить и установить взаимосвязи между событиями на
475 основе явно связанных между собой предложений в

- тексте;
549  определить общую идею текста;

 выявить элементы структуры текста, включая план текста
и отдельные характеристики;

 дать простую интерпретацию действиям основных героев.

На основе коротких текстов, описывающих события, которые
происходят с героями, учащиеся могут:

Третий 550  сравнивать и противопоставить действия и чувства героев;
-
 объяснить взаимосвязи между намерениями и действиями
624 героев, а также между событиями и подтвердить это
текстом;

 сделать первоначальный анализ особенностей языковых
средств, используемых в тексте.

96

Четвертый На основе коротких текстов, описывающих события, которые
происходят с героями, учащиеся могут:

625  на основе обобщения информации, представленной в
и тексте, дать интерпретацию основных характеристик
вы героев, их намерений и чувств, подтвердить примерами из
ше текста;

 обобщить информацию из текста и объяснить значение
текста или его основную идею.

Таблица 2.Чтение освоения и использования информации

Уровн Баллы Описание умений
и
На основе разобранных материалов, включающих тексты, карты,
иллюстрации, диаграммы и фотографии, учащиеся могут:

Первый 400  выявить и воспроизвести приведенные в тексте в явном виде
– факты о людях, животных, отдельных объектах;

474  выделить предложение, включающее необходимую
информацию, и использовать ее для формулирования
выводов, явно следующих из текста.

На основе разобранных материалов, включающих тексты, карты,
иллюстрации, диаграммы и фотографии, учащиеся могут:

Второй  сделать выводы о соответствии представленной в явном
475 виде информации в тексте;

-  проанализировать различные части рекламного листка,
549 содержащего текст, таблицы, карту и рисунки, и выделить

необходимую информацию;

 определить общее отношение к тексту, иногда иллюстрируя
отдельным примерам.

На основе разобранных материалов, включающих тексты, карты,
иллюстрации, диаграммы и фотографии, учащиеся могут:

 выделить в тексте специальную информацию, заданную в
неявном виде;

Третий 550  сформулировать выводы на основе связей между
отдельными предложениями в тексте;
-
624  дать интерпретацию на основе обобщенной информации о
тексте с привлечением своих знаний и опыта;

 определить цели использования и отдельные характеристики
различных типов текста;

Четвер  понять информацию, представленную простыми
тый метафорами.

625 На основе разобранных материалов, включающих тексты, карты,
и иллюстрации, диаграммы и фотографии, учащиеся могут обобщить
вы информацию из различных текстов, и применять свои знания к
ше ситуациям реальной жизни.

1.4. Как оцениваются результаты

Безусловным достоинством исследования PIRLS является
продуманная система оценивания выполненных работ, совмещающая в

97

себе качественную и количественную оценку. В ходе исследования
используются 10 текстов (5 литературных и 5 информационных).

Задания с выбором ответа из четырех предложенных и задания на
установление последовательности событий всегда оцениваются одним
баллом; задания со свободно конструируемым ответом — от 1 до 3 баллов
в зависимости от сложности поставленной задачи.

Задания проверяются экспертами в соответствии с международным
руководством по оцениванию заданий, содержащим и общие подходы к
оценке выполнения каждого задания, и конкретные примеры ответов
учащихся, за которые ставится тот или иной балл.

Оценивание PIRLS осуществляется по 1000-бальной шкале (в
основном результаты стран находятся в шкале между 300-700 баллов).
Средний международный балл составляет 500 баллов.

1.5. Перспективы оценивания PIRLS
Международная ассоциация IEA планирует концептуально
пересмотреть модель исследования PIRLS-2021. Рассматривается
возможность обновления содержания инструментария исследования и
технологии его проведения.
Новое направление ePIRLS в компьютерном формате позволит
определить уровень читательских навыков младших школьников в
контексте их IT-компетенций. Будут оценены навыки школьников по
использованию необходимой информации веб-страниц Интернета для
предоставления верного ответа.

1.6. Международный рейтинг предыдущих циклов PIRLS
Исследование проводится раз в пять лет, к настоящему времени
проведены три цикла – в 2001 г. , 2006 г. и 2011 г. Следующий цикл
запланирован на 2016 год. Необходимым условием для участия является
апробационнное исследование, проводимое за год до основного. Целью
исследования является оценка уровня подготовки образовательной среды
в стране.
Качественная представительная выборка участников исследования
PIRLS проводится согласно Плану Международного координационного
центра. Страна с большой территорией делится на страты, которые
соответствуют административному делению страны. Для осуществления
выборки страт собирается информация о численности школьников
исследуемой совокупности каждого региона. Сводный список регионов и
школ составляется с указанием количества учащихся.
Международный координационный центр посредством
вероятностно-пропорционального метода проводит отбор не менее 150
школ–участниц от каждой страны и не менее 4 000 школьниками. В
международную выборку PIRLS входят учащиеся четвертого класса,
которым на период проведения исследования исполнилось 9,5 лет.
В выборку могут быть включены учащиеся пятого и шестого
классов, это те страны согласно учебной программе которых возраст

98

школьников соответствует участию в исследовании. В большинстве стран
обучение в начальной школе начинается с шести лет и к моменту
окончания четвертого класса возраст учащихся составляет примерно
десять с половиной лет. Однако в таких странах как Англия, Шотландия,
Новая Зеландия и Тринидад и Тобаго дети начинают учиться с пятилетнего
возраста, в связи с этим в данных странах в исследовании приняли участие
учащиеся пятых классов (их возраст колеблется от 9,9 до 10,3 лет).

В первом цикле PIRLS-2001 приняли участие 35 стран. По итогам
исследования лидирующие позиции заняли следующие страны: Швеция
(561), Нидерланды (554), Англия (553), Болгария (550), Латвия (545),
Канада (544), Литва (543), Венгрия (543), США (542), Италия (541). Среди
стран, набравших высокие баллы и показавшие средние позиции согласно
рейтингу, оказались - Сингапур (15-е место), Россия (16-е место) и Гонконг
(17- е место). Самые низкие результаты показали учащиеся стран Кувейта
(396), Марокко (350), Белиз (327). Общая выборка школ составила 5578, и
150 тысяч школьников

Количество стран- участниц в PIRLS-2006 составило 40 стран, 26 из
которых участвовало ранее. Высокие показатели имеют такие страны, как
Россия (565),Гонконг (564), Сингапур (558), Канада (Британская
Колумбия) (558), Люксембург (557), Канада (Онтарио) (555), Италия (551),
Венгрия (551), Швеция (549), Германия (548)

Аутсайдерами данного цикла являются Катар (353), Кувейт (330),
Марокко (323) и ЮАР (302). Контингент школ - 7629 , учащихся – 215
тысяч

В мониторинге PIRLS 2011 приняли участие 49 стран, из них
39стран участвовали в исследовании в 2001 и/или в 2006 годах. Страны,
вошедшие в список с высшим баллом: Гонконг (571), Российская
Федерация (568), Финляндия (568), Сингапур (567), Северная Ирландия
(558), США (556), Дания (554), Хорватия (553), Тайвань (553),
Ирландия(552). Значительно низкие результаты показали страны
Саудовская Аравия (430), Индонезия (428), Катар (425), Оман (391),
Марокко (310).

Рейтингциклов PIRLS

2001 год - 4-классы 2006 год - 4-классы
Средний
Страна Средний Страна
(35 стран) международный (40 стран) международный
балл
балл
место 1 565
место
2 564
Швеция 1 561 Российская 3 558
Нидерланды Федерация 4 557
2 554 Гонконг
Англия 3 553
Болгария 4 550 Сингапур
Люксембург

99