งานสำรวจฐานทรัพยากรท้องถิ่น

8-5510301-02- ชะเอม ไมพ้ ุ่ม ใบย่อมีกลิ่นเฉพาะตวั
055

8-5510301-02- ดาวอนิ คา ไม้เลอ้ื ย ใบรปี ลายแหลมเปน็ ไม้
056 เล้ือย
เพชรซาอุ ไม้ต้น ใบสีเขียวเขม้ มีรปู ทรงว
8-5510301-02- รสชาตอิ อกขม
057 ผักแปม ไม้พุ่ม ใบมีลักษณะเป็นแฉกๆ

8-5510301-02- สะเดา / สะ ไม้ตน้ ใบมรี สขม
058 เลยี ม

8-5510301-02-
059/1

8-5510301-02- สะเดา / สะ ไมต้ ้น ใยและดอกมรี สชาติขม
059/2 เลยี ม
ป่าเหวหมองเปน็ ไม้ล้มล
8-5510301-02- ปา่ เหวหมอง ไม้ตน้ ลำต้นสีเขยี วมีใบรยี าว
060 ปลายแหลม/ต้นหม่อนม
ยกั มผี ลสีแดงม่วงเมื่อสกุ
รสชาติหวานอมเปรี้ยว/
มะพรา้ วมีลำตน้ สงู ใหญ
มะพร้าวใบเรยี วยาวปล
เเหลมเรียงกันเหมือนป
กนก

อาหาร นยิ มนำยอดอ่อนมาประกอบ 157/2 ม.2 ต.บ้าน

อาหาร โฮ่ง อ.บ้านโฮ่ง จ.

ลำพูน

ยารักษาโรค ใชก้ ับคน นิยมนำผลมา 9 ม.2 ต.บ้านโฮ่ง อ.

รบั ประทานและทำใบมาต้มดิ่มกิน บา้ นโฮ่ง จ.ลำพูน

วงรี อาหาร ใช้เปน็ ผกั แนมกับอาหาร 304 ม.2 ต.บ้านโฮ่ง

อ.บ้านโฮง่ จ.ลำพนู

อาหาร นยิ มนำมาเป็นผักแนม 29 ม.2 ต.บา้ นโฮ่ง อ.

บา้ นโฮง่ จ.ลำพูน

อาหาร นิยมนำยอดอ่อน ดอก มา 191/1 ม.2 ต.บ้าน

รับประทาน โฮ่ง อ.บ้านโฮ่ง จ.

ลำพูน

ม อาหาร รับประทานเป็นเคร่ืองแนม 918 ม.2 ต.บ้านโฮง่

อ.บา้ นโฮง่ จ.ลำพูน

ลกุ มี อาหาร ใช้ใบตม้ รับประทานเป็นยา/ 207 ม.2 ต.บา้ นโฮ่ง

นยิ มทานผล/นิยมทานผลและนำไป อ.บ้านโฮ่ง จ.ลำพนู

มีใบ ทำขนมหวาน

กมี

/ตน้

ญ่ใบ

ลาย

ปี

8-5510301-02- บอระเพด็ / ไม้เลื้อย จุม้ จาลงิ เปน็ ไมเ้ ถาเลอื้ ย
061/1 จ้มุ จาลิง เกาะไม้อ่ืน ลำตน้ ขรุขร
เปน็ ปมุ่ ปม มีรากอากาศ
8-5510301-02- บอระเพด็ / ไม้เล้อื ย คล้ายเชือกเส้นเลก็ ๆ ห
061/2 จ้มุ จาลงิ ลงมาเปน็ สาย รสขมจดั
เดย่ี วเรียงสลับ รูปหวั ใจ
โคนใบเวา้ ปลายใบแหล
ขอบใบเรียบ ดอกเปน็ ช
ขนาดเลก็ ออกตามซอก
หรือปลายก่งิ สเี หลืองอ
เขยี ว ผลสดทรงกลม ส
เหลอื งหรอื แดง

มีเปลือกหุ้มเป็นตุ่มเล็กๆ
ใบใหญ่คลา้ ยรปู หัวใจ ม
รสชาติขม

8-5510301-02- เชียงดา ไมพ้ ุ่ม เป็นเครอื เล้ือยตามทต่ี า่

062 ใบรยี าวปลายแหลม

8-5510301-02- ลูกยอ ไมต้ น้ ใบรูปรี ปลายใบเปน็ ต่ิง

063 แหลม ขอบใบเป็นคลื่น

เล็กนอ้ ย

8-5510301-02- มะเเขว่น ไม้พุ่ม เปน็ ไม้ขนาดกลาง สูง

064 ประมาณ 5-10 เมตร

หนามอยูร่ อบลำตน้ และ

ย ยารักษาโรค ใช้กบั คน นำใบมาตม้ 203/2 ม.2 ต.บา้ น
ระ รับประทานเป็นยา โฮ่ง อ.บา้ นโฮ่ง จ.
ศ ลำพูน
หอ้ ย
ด ใบ
จ
ลม
ช่อ
กใบ
อม
สี

ๆ ยารักษาโรค ใชก้ บั คน เปน็ ยาแก้ 59 ม.2 ต.บา้ นโฮ่ง อ.
มี ปวดเม่อื ย รกั ษาริดสีดวงทวาร แก้ บา้ นโฮ่ง จ.ลำพนู

ปวดฟนั แกร้ ้อนใน รกั ษา 42 ม.2 ต.บ้านโฮง่ อ.
โรคเบาหวาน บ้านโฮง่ จ.ลำพนู
77/2 ม.2 ต.บ้านโฮง่
างๆ อาหาร นิยมนำยอดมาประกอบ อ.บา้ นโฮง่ จ.ลำพนู
อาหาร

ง อาหาร ใบใช้ประกอบอาหาร
น

อาหาร นำผลมาทำเครือ่ งเทศ 85/3 ม.2 ต.บ้านโฮง่
มี อ.บา้ นโฮ่ง จ.ลำพูน
ะกิง่

8-5510301-02- มะแวง้ ไม้พุ่ม ตน้ ออ่ นจะมีสีแดงแกม
065/1 ดีปลี ไม้เล้ือย เขียว
ผลลูกเลก็ รสชาติขม
8-5510301-02- ไมเ้ ลื้อย
0066/1 ไม้ต้น ใบเป็นใบเด่ยี ว ลกั ษณะ
ไมต้ น้ เป็นรปู ไข่แกมขอบขนา
8-5510301-02- ดีปลี ไมต้ น้ ใบมีสีเขียวเขม้ เป็นมัน
0066/2 ดอกแค ไม้เลอ้ื ย ปลายใบแหลม โคนใบม
ขอบใบเรยี บเปน็ คล่นื
8-5510301-02- เล็กน้อย
067/1 มีใบสีเขยี วเขม็ มผี ลสแี ด

8-5510301-02- ดอกแค ใบเลก็ รเี รียงกันเปน็ แถว
002 ดอกแคปา่ ดอกมีสีขาวคลาย
ชมจันทร์ พระจันทร์เสยี้ ว
8-5510301-02- ใบรีย่อยๆ ดอกมสี ีขาว
068
ลำต้นสูงใบสีเขียวปลาย
8-5510301-02- แหลมมีดอกสีขาว
069 ลำตน้ เปน็ เถาสมี ่วงเหน
มีข้อใบแตกใบตามข้อ ใ
รปู หัวใจ พอใบแก่อาจเ
ลกึ เป็นแฉก สามเหลย่ี ม
สามแฉก ใบบางดกออก
ทกุ ข้อเถา

อาหาร ใชร้ ับปรทานเป็นเคร่อื งแนม 212 ม.2 ต.บ้านโฮง่
อ.บา้ นโฮ่ง จ.ลำพนู

ะ อาหาร ใช้ประกอบทำเคร่ืองเทศ 128/1 ม.2 ต.บา้ น
าน โฮ่ง อ.บา้ นโฮง่ จ.

ลำพนู
มน

ดง อาหาร นยิ มนำผลมาทำเครื่องเทศ 269 ม.2 ต.บ้านโฮง่
อ.บ้านโฮง่ จ.ลำพูน

ว อาหาร นยิ มนำมาดอกมาประกอบ 26 ม.2 ต.บา้ นโฮง่ อ.
อาหาร บ้านโฮง่ จ.ลำพูน

อาหาร นยิ มนำดอกมาประกอบ 78/1 ม.2 ต.บา้ นโฮง่
อาหาร อ.บา้ นโฮง่ จ.ลำพนู

ย อาหาร ดอกแคสามารถนำมา 194 ม.2 ต.บ้านโฮง่
ทำอาหาร อ.บา้ นโฮ่ง จ.ลำพูน

นยี ว อาหาร นยิ มนำดอกมารบั ประทาน 153/1 ม.2 ต.บ้าน
ใบ โฮง่ อ.บ้านโฮง่ จ.
เว้า ลำพนู
ม
ก

8-5510301-02- เพกา /บา่ ลดิ ไม้ต้น ฝกั ยาวคล้ายดาบมรี สข
070 ไม้
ผักหวาน ไมพ้ ุ่ม มีใบสเี ขยี วเลก็ ๆมรี สชา
8-5510301-02- หวาน
071 คะน้าแมก็ ซิ ไมล้ ้มลกุ ใบหยักสีเขยี วเขม้
โก
8-5510301-02- ข้ีเหลก็ ไมต้ น้ ใบมรี สชาตขิ ม
072
ผกั บุ้งปลิง ไมล้ ม้ ลกุ ลกั ษณะคล้ายผกั บุ้ง ใบ
8-5510301-02- เรียวสนั้
073

8-5510301-02-
074

8-5510301-02- ยีห่ ุบ ไมต้ ้น ใบรตี น้ สงู ดอกมีกลหิ่ อม
075 ไม่ทราบชื่อ เหงา้
ลำต้นเป็นเหง้ามสี ดี ำหม
8-5510301-02- ใบมสี เี ขียวเข้ม
076

ขม อาหาร นิยมนำฝักมาประกอบ 70/4 ม.2 ต.บา้ นโฮง่

อาหาร และแนมกบั ลาบ อ.บา้ นโฮง่ จ.ลำพนู

าติ อาหาร นิยมทานยอดนำมาประกอบ 103 ม.2 ต.บ้านโฮ่ง

อาหาร อ.บ้านโฮง่ จ.ลำพูน

อาหาร ยอดใชใ้ นการประกอบ 79/1 ม.2 ต.บา้ นโฮ่ง

อาหาร อ.บ้านโฮง่ จ.ลำพนู

อาหาร ยอดนำมาประกอบอาหาร 289 ม.2 ต.บ้านโฮง่

อ.บา้ นโฮง่ จ.ลำพูน

บ อาหาร ใช้รักษาโรคไต 205/2 ม.2 ต.บา้ น

โฮง่ อ.บา้ นโฮง่ จ.

ลำพนู

ม ไม้ประดบั ใชป้ ระดบั อาคาร 276 ม.2 ต.บ้านโฮง่

บา้ นเรือน อ.บ้านโฮง่ จ.ลำพูน

ม่น ยารักษาโรค ใชก้ บั คน นำยางมา 109/1 ม.2 ต.บ้าน

รักษาแผลสด โฮง่ อ.บา้ นโฮ่ง จ.

ลำพูน

ทะเบียนพันธ

(ชือ่ หมูบ่ ้าน ชุมชน แขวง) บา้ นโฮ
ตำบล/แขวง บา้ นโฮง่ อำเภอ/เขต

ธสุ์ ตั วใ์ นชมุ ชน

ฮ่ง
บ้านโฮ่ง จงั หวัด ลำพูน

การสำรวจคร้งั ที่ 1 /2565

ทะเบียนพนั ธุ์สัตว์ในชมุ ชน ตำบล/แขวง บ้านโฮง่
(ชอ่ื หมู่บ้าน ชุมชน แขวง) บ้านโฮ่ง

รหัสพันธสุ์ ัตว์ ชอื่ พ้นื เมือง ประเภท ลกั ษณ
(ชือ่ ที่ท้องถน่ิ น้ัน
(เช่นสัตว์น้ำ สตั ว์ (เช่น ขน
เรยี ก) เลย้ี งลกู ดว้ ยน้ำนม ลำ
สตั วเ์ ลือ้ ยคลาน
8-5510301-02- ผงึ้ สตั ว์คร่งึ บกคร่ึงนำ้ ผ้งึ เป็นแ
001 เลก็ สเี ห
สัตว์ปีก ฯลฯ) มปี กี กนิ
8-5510301-02- ไก่ พนั ธุ์ไข่ สตั วป์ กี ดอกไมเ้
002 ไก่ พันธ
สัตวป์ ีก น้ำตาลอ
สรอ้ ยคอ
หงอนจกั
สดเหนยี
ตุ้มหูแด
เลก็ น้อย
แข้งมสี ีเ
หางมสี ดี
ประมาณ
ตอ่ ตวั ต่อ

อำเภอ/เขต บา้ นโฮง่ จังหวัด ลำพนู หมายเหตุ

ณะเด่นของ ข้อมูลภูมิปัญญา บริเวณทพ่ี บ
สัตว์ ทอ้ งถ่นิ
นาด สี รปู ร่าง (เชน่ เปน็ อาหาร ยา (ระบุ ช่ือหมู่บา้ น
ำตัว ฯลฯ) รกั ษาโรค เครื่องมือ ตำบล อำเภอ

เครื่องใช้ ฯลฯ) จังหวัด)

แมลงขนาด เลีย้ งเพือ่ ประกอบ 212/2 ม.2 ต.
หลอื ง แถบดำ อาชพี บา้ นโฮง่ อ.บ้านโฮ่ง
นน้ำหวาน จ.ลำพนู
เป็นอาหาร
78/1 ม.2 ต.บ้าน
ธ์ุไข่ มีขนสี เลยี้ งเพื่อประกอบ โฮง่ อ.บ้านโฮง่ จ.
อ่อนถงึ เข้ม อาชพี ลำพูน
อสีนำ้ ตาลเข้ม
กรใหญส่ ีแดง
ยงสแี ดงใหญ่
ดงมสี ีขาวปน
ย ผิวหนังและ
เหลือง ปลาย
ดำ ผลผลติ
ณ 290 ฟอง
อปี

8-5510301-02- ไก่ พันธ์ุพน้ื เมือง สัตว์ปกี ไก่ พันธ
003 แมจ่ ะมีข
น้ำตาล
8-5510301-02- ววั พันธุบ์ ราหม์ นั สตั ว์เลยี้ งลูกด้วย ดำ แข้ง
004 แดง นำ้ นม ตวั ผู้จะม
สวยงาม
ดำ และ
เอกลักษ
สวยสแี ด
เดอื ย

เปน็ โคข
ชนั และ
โหนกให
ผิวหนังใ
หย่อน พ
ส่วนขาน
ยาว แล
กลา้ มเน
มาก โค
รา่ งกาย
มคี วามล
หนา้ ผาก
สว่ นอกก
คอ่ นข้าง
เล้ียงดงู

ธ์ุพน้ื เมือง ตวั เล้ียงเพือ่ ประกอบ 92 ม.2 ต.บ้าน
ขนสีดำ อาหาร โฮง่ อ.บ้านโฮ่ง จ.
หรอื เทา หน้า
งดำ หงอนหนิ ลำพนู
มีสีสัน
ม สแี ดง ขาว
ะทอง เป็น
ษณ์ หงอนจะ
ดง ตวั ผ้จู ะมี

ขุน ท่ีมีเขาข้ึน เลี้ยงเพ่อื ประกอบ 82 ม.2 ต.บา้ นโฮ่ง
ะง้มุ มตี ระ อาชพี อ.บ้านโฮง่ จ.ลำพนู
หญ่ ตวั ใหญ่
ใต้ท้องก็จะ
พู่หางสดี ำ
นนั้ คอ่ นข้าง
ละจะมี
นอื้ ตรงขาหลงั
คนขาใหญ่ มี
ยล่ำสัน ลำตัว
ลึกมาก
กยาว คอส้ัน
กกว้างลกึ หลงั
งตรงเป็นโคที่
งา่ ย

ใบงานที่ 8

เรอื่ ง การเกบ็ ข้อมูลภูมิปัญญาในท้องถนิ่

23. ข้อมลู ทรพั ยากรทางวัฒนธรรมและภูมิปัญญา

1. สาขา สาขาเกษตรกรรม

ประเภท (สาขาเกษตรกรรม/ สาขาอุตสาหกรรมและหัตถกรรม / สาขาการแพทยแ์ ผนไทย / สาขาการจดั การ
ทรัพยากรธรรมชาติและส่งิ แวดล้อม / สาขากองทนุ และธรุ กจิ ชมุ ชน / สาขาสวัสดิการ / สาขาศลิ ปกรรม / สาขา
การจัดการองค์กร / สาขาภาษาและวรรณกรรม / สาขาศาสนาและประเพณี

ชอ่ื ภมู ปิ ัญญาท้องถิ่น นำ้ ยาเอนกประสงค์สมนุ ไพร

รหัสภมู ิปญั ญา 8-5510301-002

2. เจ้าของภูมิปัญญาท้องถิน่ (นาย / นาง / นางสาว / ชุมชน / กลุ่ม)

นายนิพฐิ พนธ์ เชียงกุมาร

บา้ นเลขท่ี 271 หมู่ท่ี 2 ตำบล/แขวง บ้านโฮง่ อำเภอ/เขต บ้านโฮ่ง จังหวัด ลำพูน

รหัสไปรษณีย์ 51130 โทรศัพท์ โทรสาร

พกิ ัดทางภูมิศาสตร์ (GIS) X: 18.307647462934256N Y: 98.82172937504947E ±5.0m

E-mail address :

3. ประเภทของภูมิปญั ญาท้องถน่ิ

 ภูมิปญั ญาทอ้ งถ่นิ ด้านพืช  ภมู ปิ ัญญาท้องถิน่ ด้านผลิตภณั ฑแ์ ละการแปรรปู

 ภมู ิปญั ญาท้องถ่ินด้านสัตว์  ภูมิปัญญาท้องถน่ิ ดา้ นเคร่ืองมือเครื่องใชท้ างการเกษตร

 ภูมปิ ัญญาท้องถนิ่ ดา้ นประมง  อืน่ ๆ

4. จุดเด่นของภูมิปัญญาท้องถ่นิ

ทำจากวัตถุดิบธรรมชาติท่ีหาได้ในทอ้ งถนิ่ ซึ่งไม่เปน็ อนั ตรายต่อสุขภาพ

5. รายละเอียดของภูมิปัญญาท้องถิน่

ทางเกษตรอำเภอบ้านโฮ่ง ไดม้ ีการสนบั สนุนให้เกษตรกรรายยอ่ ยมีการรวมกลุ่มเพอ่ื ให้เกดิ การสรา้ งงาน
สร้างอาชพี เสรมิ ให้กับเกษตรกรรายยอ่ ยในท้องถน่ิ ประกอบกับคณุ นิพิฐพนธ์ เชียงกุมาร ประธานกลมุ่ น้ำยา
อเนกประสงค์ ไดเ้ ล็งเห็นถึงความสำคัญของปัญหาสารตกค้างจากผลติ ภณั ฑ์ทำความสะอาด จงึ ได้เกิดการรวมกลมุ่

โดยมีประชาชนในชมุ ชนบา้ นโฮ่งหลวง หมูท่ ่ี 2 ตำบลบา้ นโฮง่ อำเภอบ้านโฮ่ง จงั หวัดลำพูนเพ่ือผลิตนำ้ ยา
อเนกประสงค์ไว้ใช้ในครวั เรือนและชุมชน โดยนำวตั ถุดิบทส่ี ามารถหาได้ง่ายในชมุ ชนที่มอี ยแู่ ล้ว ราคาต้นทนุ ถูก
ไมม่ ีอนั ตรายต่อสขุ ภาพ และยังเปน็ การสร้างมลู ค่าใหก้ บั พืชผักสวนครวั ทเ่ี รามองข้ามคุณประโยนช์อยา่ ง “มะกรดู ”
มาเปน็ ส่วนผสมหลักในการผลิตน้ำยาอเนกประสงค์ เพ่ือเปน็ การลดความเสย่ี งทเี่ ราจะได้รับสารเคมจี ากผลิตภณั ฑ์
ทำความสะอาดตามท้องตลาด และยงั ทำใหป้ ระชาชนในชุมชนไดใ้ ชน้ ้ำยาอเนกประสงค์ท่ีมปี ระสิทธภิ าพทส่ี งู
และยงั เป็นการลดค่าใช้จ่ายในครวั เรอื นเน่ืองจากชุมชนผลติ เอง วัตถดุ ิบยังได้ง่าย เชน่ มะกรูด น้ำด่างจากข้เี ถา้ ราก
ไมไ้ ผ่ นำ้ ตาลทราย

6. การประชาสมั พันธแ์ ละเผยแพรภ่ ูมิปัญญาทอ้ งถ่ิน

 ยงั ไม่เคยมกี ารเผยแพร่ / ใชเ้ ฉพาะบุคคล

 เคยเผยแพรเ่ ฉพาะในชมุ ชน

 มกี ารดูงานจากบุคคลภายนอก จำนวน ครั้ง จำนวน คน

 มีการนำไปใชใ้ นพื้นทีเ่ ดยี วกนั คน นอกพนื้ ท่ี คน

 อนื่ ๆ (ระบ)ุ

7. ลกั ษณะของภมู ิปัญญาท้องถิ่น
 ภูมิปัญญาทอ้ งถน่ิ ดั้งเดิมได้รบั การถ่ายทอดมาจาก

-
 ภมู ิปัญญาท้องถิ่นท่ีได้พฒั นาและต่อยอด

แบบเดมิ คือ
-
การพัฒนาและต่อยอดคือ
-
 ภมู ปิ ญั ญาทอ้ งถิน่ / นวัตกรรมที่คิดคน้ ข้ึนมาใหม่
8. วตั ถดุ บิ ที่ใชใ้ นผลิตภณั ฑ์ท่ีเกดิ จากภูมิปญั ญา ซงึ่ พน้ื ที่อน่ื ไม่มี ไดแ้ ก่
1. มะกรูด
2. รากไผ่
หมายเหตุ : กรณีภูมิปญั ญา ในแตล่ ะสาขา มีข้อมูล / ผูร้ มู้ ากกวา่ 1 คน ขอใหเ้ พ่ิมเติมแบบฟอร์ม

วาดภาพประกอบ

บันทกึ ขอ้ มูลโดยหน่วยงาน เจา้ หนา้ ที่สำรวจงานฐานทรพั ยากรทอ้ งถน่ิ สังกัด เทศบาลตำบลบ้านโฮง่
วนั /เดอื น/ปี 25/4/2022, 10:28:56
มาตราสว่ น

ทะเบียนภูมปิ ญั

(ชื่อหมูบ่ ้าน ชุมชน แขวง) บ้า
ตำบล/แขวง บา้ นโฮง่ อำเภอ/เขต

ญญาในชมุ ชน

านโฮ่ง
บา้ นโฮ่ง จังหวดั ลำพูน

การสำรวจคร้งั ที่ 1 /2565

ทะเบยี นภมู ิปัญญาในชุมชน ตำบล/แขวง บ้านโฮ่ง
(ชอ่ื หมู่บา้ น ชุมชน แขวง) บา้ นโฮ่ง

รหัสภมู ปิ ัญญา ชอื่ ภมู ิปัญญา สาขา เจา้ ของภมู ิ จุดเด
ปัญญา

8-5510301- น้ำยา สาขา นิพิฐพนธ์ ทำจากวตั ถ

002 เอนกประสงค์ เกษตรกรรม เชยี งกมุ าร ในทอ้ งถ่นิ

สมนุ ไพร ตอ่ สขุ ภาพ

อำเภอ/เขต บา้ นโฮง่ จังหวดั ลำพูน

บรเิ วณทพ่ี บ

ด่นของภูมิปัญญา ข้อมูลภูมิปัญญาท้องถิน่ (ระบุ ชอ่ื หมู่บา้ น หมาย
ตำบล อำเภอ เหตุ

จังหวัด)

ถุดิบธรรมชาติทห่ี าได้ เป็นการแปรรูปผล 271 หมู่ท่ี 2

น ซ่งึ ไม่เปน็ อนั ตราย มะกรูด รากไผ่ เพือ่ ทำ บ้านโฮ่ง ต.บ้าน

พ เป็นน้ำยาเอนกประสงค์ โฮ่ง อ.บ้านโฮ่ง จ.

ใชท้ ำความสะอาด ลำพนู

อุปกรณ์ต่างๆ

ใบงานท่ี 9

เรอื่ ง การเก็บข้อมลู แหล่งทรัพยากรและโบราณคดีในทอ้ งถิ่น

แบบบนั ทึกข้อมูลโบราณคดี ศาลเจ้าพ่อแปดเหลีย่ ม
25. ชอ่ื โบราณสถาน / โบราณวตั ถุ

รหัสโบราณสถาน / โบราณวตั ถุ 8-5510301-02-002

อายุ ไม่ระบุ ปี รปู ร่าง - สี - ขนาด -
ศาลเจ้าพ่อแปดเหลีย่ ม
วัน เดือน ปี 25/4/2022, 12:56:03 สถานท่บี ันทกึ E 98° 48’ 35.742”

พกิ ดั ทางภมู ศิ าสตร์ (GIS) X: N 18° 19’ 12.456” Y:

ลักษณะเดน่

ราชานสุ าวรีย์ พญาจนั ทราชาหรืออารกั ษเ์ จ้าพ่อแปดเลย่ี ม

อัตชีวประวัติราชานุสาวรีย์ พญาจันทราชา เจ้าผู้ครองนครเวียงหวาย ประวัติของท่านเกี่ยวกับความรัก
ความโลภและหลง ความเข้าใจ อันเกี่ยวพันกบั หญิงงามชื่อ “นางแก้วสามผิว”ทัง้ นี้มเี รื่องเลา่ ว่า มีพระฤๅษีตนหน่งึ
ตั้งอาศรมอยู่ในกลางป่าแม่ลอบ มีภูเขาสูงเป็นแนวปราการรอบทิศ ฤๅษีตนนี้ถือศีลด้วยใจสงบท่ามกลางขุนเขา
ลำเนาไพร แต่มีธิดาคนหนง่ึ ซงึ่ พบในดอกบวั ใกลส้ ระน้ำ จงึ ไดน้ ำมาชปุ เล้ยี งจนเจรญิ วยั มรี ปู สวยสดงดงามเป็นอยา่ ง
ยิ่ง แต่ด้วยฤๅเป็นผู้ถือเพศพรหจรรย์ จะอยู่กับสตรีเพศสองต่อสองอันเป็นศัตรูต่อพรหมจรรย์มิได้ จึงประกาศหา
ค่คู รองใหแ้ ก่นาง เมื่อเจ้าเมอื งต่างๆทราบความก็อยากไดน้ างแกว้ สามผวิ มาเป็นชายา ต่างกไ็ ปแวะเวยี นไปขอฤๅษีก็
เกรงว่าจะเกดิ เหตุไม่ดี จงึ ออกกลอุบายให้ทุกองค์ว่งิ แขง่ กันข้ึนดอย หากผูใ้ ดไมแ่ สดงอาการเหนด็ เหน่ือยก็จะยกลูก
สาวให้ พญาจันทร์ผู้มีรูปงามถึงแปดเหลี่ยมทิศจากเวียงหวายก็แสดงให้ฤๅษีรู้ว่าเมื่อวิ่งถึงยอดดอยแล้วก็ไม่แสดง
อาการเหนด็ เหน่อื ยแต่อยา่ งใดดว้ ยไหวพริบปฎภิ าณ ฤๅษีจึงยกลกู สาวใหเ้ ปน็ คคู่ รอง

ครั้งหนึ่ง เวียงหนองล่อง อันมีพญากอกและพญายีเป็นเจ้าเมืองเมื่อทราบข่าวถึงความงามของนางแก้วจึง
อยากได้นางมาครอบครองให้ได้ บังเอิญเวลานั้นมีข้าศึกมาประชิดเวียงเถินเวียงลี้ พญาจันท์ พญากอกพญายีก็ตก
ลงกันว่าจะยกพลไปช่วยป้องกันข้าศึกทางด้านเวียงลี้ พญาเวียงหนองล่องออกอุบายให้พญาจั นทร์ยกทัพไปก่อน
หนา้ แล้วพญากอกและพญายจี ะตามไปแต่เปน็ เชน่ น้ันไมท่ ั้งสองหลอกนางแก้วว่าพญาจนั ทรเ์ สียชีวิตในสนามรบ จึง
พานางแก้วไปสู่เวียงหนองล่อง พยายามที่จะแตะต้องตัวนางแต่มอิ าจเข้าใกล้นางได้ ครั้นจะเข้าถึงเมื่อใดก็รู้สึกเร่า
ร้อนเหมอื นถูกไฟลน

ฝา่ ยพญาจันทรเ์ ม่อื ขบั ไล่ข้าศึกไปได้แล้วจึงยกทัพกลบั เมืองหวาย เมือ่ ทราบวา่ นางแก้วไม่อยู่หนีไปกับพญา
กอกพญายี จึงออกติดตามไปถึงเวียงหนองล่องด้วยความระทมทุกข์ บวกกับพิษรักแถมยังได้รับความยากลำบาก
ตา่ งๆนานา ณ ชะงอ่ มหนิ ลำนำ้ ลแ้ี หง่ หน่ึงพญาจันทร์มองเหน็ เงาของตนเองในนำ้ กเ็ ห็นวา่ รูปรา่ งของตนงามทั้งแปด
เหล่ียมแปดทิศคืองามพร้อมทุกสัดสว่ นแต่กต็ ้องมาเป็นทุกข์ระทมเพราะหญิงคนรักซ่ึงหนีไปอยู่กับชายชู้รูปร่างขี้ริ้ว
อย่างพญากอกและพญายีจงึ เกดิ สลดใจตัดสนิ ใจวา่ จะไม่ขอข้องแวะกับหญิงใดอีกต่อไป พลันอธฐิ านยกเท้าถีบภูเขา

ให้พังลงกลายเป็นร่องน้ำ ณ บ้านป่าพลูอันเป็นที่แบ่งเขตแม่น้ำลี้กับน้ำแม่ลอบมาบรรจบกัน จากนั้นได้อธิฐานถีบ
ดอยเป็นกำแพงกั้นเขตแดน ณ บ้านดอยแดนท้องฝาย หล่ายแก้ว และถีบดอยอีกแห่งจนอีกหนึ่งกลายเป็นร่องน้ำ
กั้นสองเมือง ณ บ้านหล่ายแก้ว และ”บ้านหัวหล่าย”พญาจันทร์ได้ประกาศแบ่งเขตแดนเมืองคนละฝากฝั่งน้ำล้ีให้
ทิศตะวันตกเป็นเขตเวียงหวาย ให้ฝั่งทิศตะวันออกน้ำลี้เป็นเขตหนองล่อง โดยจะไม่ขอยุ่งเกี่ยวกันอีกจนชั่ว
กัลปาวสานเมื่อกลับถึงเวียงแล้วพระพญาจันท์จึงได้สละราชสมบัติออกบวชบำเพ็ญเพียรทางจิตและห้ามผู้หญิง
ไม่ว่าคนใดเข้าไปเกี่ยวข้อง โดยเด็ดขาดตราบสิ้นพระชนม์ เม่ือสิ้นชีพแล้วข้าราชบริพารจึงได้นำสรีระร่างมาถวาย
พระเพลิงในเวียงหวายนครสร้างสถูปบรรจุอัฐิไว้ ณ ที่นั้น ด้วยจิตผูกพันธ์ในฐานะเจ้าผู้ปกครองเมือง ดวงพระ
วิญญาณจึงกลายเป็นเทพารักษ์ปกปักรักษาคุ้มครองอยู่ ณ ที่นั้น ประชาชนจึงร่วมกันสร้างศาลไว้เป็นที่สิงสถิต
วญิ ญาณของอารกั ษ์เจ้าพอ่ แปดเหลย่ี ม จนถึงบัดน้ผี ่านมาเปน็ เวลาหลายร้อยปี เพือ่ รำลึกถึงองค์ท่านโดยยึดถือตาม
สัจจะวาจาทุกประการจึงจัดให้มีพิธีพลีกรรมบวงสรวงถวายเครื่องเซ่นสังเวยแด่ดวงพระวิญญาณท่านพร้อมด้วย
ทหารขา้ ทาสบริวารรับใช้ เปน็ ประจำทุกปี ในเดอื นเก้าเหนอื แรมเกา้ ค่ำ

ผ้ใู หข้ อ้ มูล ชือ่ – สกุล นายภมู ิพันธ์ ทะนุชติ อายุ ปี

ทอ่ี ยู่ ศาลเจ้าพ่อแปดเหล่ยี ม 98 ม.2 ต.บ้านโฮ่ง อ.บ้านโฮ่ง จ.ลำพูน

บันทึกเพมิ่ เติม

-

บนั ทกึ ข้อมลู โดยหน่วยงาน เจ้าหน้าที่สำรวจงานฐานทรพั ยากรทอ้ งถน่ิ สงั กัด เทศบาลตำบลบา้ นโฮ่ง
วัน/เดือน/ปี 25/4/2022, 12:56:03

ภาพประกอบ  โบราณสถาน  โบราณวตั ถุ

ใบงานที่ 9

เรอ่ื ง การเก็บข้อมูลแหล่งทรัพยากรและโบราณคดใี นทอ้ งถ่นิ

แบบบนั ทึกข้อมูลโบราณคดี อโุ บสถวัดบ้านโฮ่งหลวง
25. ชื่อโบราณสถาน / โบราณวตั ถุ

รหัสโบราณสถาน / โบราณวตั ถุ 8-5510301-02-003/3

อายุ >700 ปี รูปรา่ ง - สี - ขนาด -
วัดบ้านโฮง่ หลวง
วัน เดือน ปี 10/5/2022, 8:52:32 สถานท่บี ันทกึ E 98° 48’ 35.742”

พกิ ดั ทางภูมิศาสตร์ (GIS) X: N 18° 19’ 12.456” Y:

ลักษณะเด่น

อุโบสถวัดบ้านโฮ่งหลวง ตั้งอยู่เขตธรณีสงฆ์วัดมหาสังฆรามสะหลีบุญเรืองบ้านโห้งหลวงหรือวัดบ้านโฮ่ง
หลวง ไม่ปรากฏปีที่สร้าง คาดว่ามีอายุประมาณ 700 ปี ตั้งอยู่ริมถนนหลวงพหลโยธิน หมายเลขที่ 106 อยู่ทาง
ทิศตะวนั ออกรมิ ฝ่ังแมน่ ้ำลี้หมู2่ บ้านหม้อหรอื บา้ นหมว้ั เหตทุ ่ีชอ่ื น้เี พราะต้ังอยู่สีแ่ ยกหลายหม่บู า้ น เปน็ ทางผ่านมา
บรรจบพบกัน ณ ที่นี่ และเคยเป็นตลาดศูนย์กลางทางการค้าขายแลกเปลี่ยนสินค้ามาก่อน ในอดีตหลายร้อยปี
บริเวณเเห่งนี้เคยเป็นเวียงเรียกว่า "เวียงหม้อ" "เวียงหวาย" คู่กับเวียงหนองล่องมาก่อน มีพระญาจันทราชาหรื อ
เจ้าพ่อแปดเหลี่ยมปกครอง เคยเป็นที่ตั้งอารามปะจำเวียงคือวัดบ้านโฮ่งหลวง แต่ถูกกระแสน้ำแม่ลี้ซึ่งมีความลึก
และกว้างกว่าปัจจุบันได้กัดเซาะตลิ่งเข้าไปในบริเวณวัดจึงทำให้วิหารเสนาสนะภายในวัดถล่มจมไปกับกระแสน้ำ
ยงั คงเหลอื แต่อุโบสถหลังเดียวพระสงฆแ์ ละศรทั ธาประชาชนในสมัยนั้นจึงได้ย้ายไปสร้างวดั ใหมซ่ ึ่งต้ังอยู่ตรงข้ามวัด
เดิมทางทิศตะวันตกห่างออกไปประมาณ 500 เมตร อุโบสถจึงถูกทิ้งร้างผุพังกัดกร่อนเสียหายไปตามกาลเวลา
พอถึงยคุ สมยั หนง่ึ พระพุทธศาสนาเข้ามาเผยแผถ่ ึงบ้านโฮง่ อีกคร้งั หลงั จากผคู้ นอพยพล้มหายเนื่องจากสงครามบ้าง
ย้ายถินฐานไปที่อุดมสมบรู ณ์กันบ้าง หลังจากที่มีผู้คนอพยพมาจากเชียงใหม่มาตั้งถิ่นฐานอยู่ใหม่ได้มนี ายไชยหรือ
พญาไชยมงคลเขื่อนเพชรและคณะเป็นผู้ก่อสร้างบูรณะอีกคร้ังในยุคต่อๆมาอโุ บสถหละงนีจ้ ึงได้ถูกบูรณะปฏิสังขร
อีกหลายครัง้ มีพระครูศรีลาภรณ์พิมล (ครูบามหาวงศ์) พร้อมด้วยศิษยานุศิษย์ ขุนแพทย์ฤๅชัยร่วมกับคณะศรัทธา
ได้ร่วมกันบูรณะสินทุนทรัพย์ 500 รูปีย์ เพื่อใช้เป็นที่ทำสังฆกรรมเหมือนแต่เดิมและครั้งล่าสุดพระครูอดุลย์
ธรรมคณี เจ้าคณะอำเภอบ้านโฮ่ง เจ้าอาวาสวัดบ้านโฮ่งหลวงร่วมกับคณะศิษยานุศิษย์ ได้ดำเนินการบูรณะเมื่อปี
พ.ศ. 2539

ผใู้ หข้ ้อมลู ชื่อ – สกุล พระมหารังสรรค์ ธีรวฑฺฒโน อายุ 43 ปี

ทอ่ี ยู่ วดั บ้านโฮ่งหลวง ม.2 ต.บา้ นโฮง่ อ.บา้ นโฮง่ จ.ลำพูน

บนั ทกึ เพ่มิ เติม

-

บนั ทึกข้อมูลโดยหน่วยงาน เจ้าหน้าทสี่ ำรวจงานฐานทรัพยากรท้องถ่ิน สังกัด เทศบาลตำบลบา้ นโฮ่ง

วนั /เดอื น/ปี 10/5/2022, 8:52:32

ภาพประกอบ  โบราณสถาน  โบราณวตั ถุ

ใบงานท่ี 9

เรื่อง การเก็บข้อมลู แหลง่ ทรัพยากรและโบราณคดีในทอ้ งถิ่น

24. แบบบนั ทึกข้อมลู แหลง่ ทรัพยากรในทอ้ งถ่นิ

แหล่งทรพั ยากรทส่ี ำคัญ เช่น อทุ ยานแห่งชาติ น้ำตก สวนเฉลมิ พระเกยี รติ สวนพฤกษศาสตร์ สวนปา่ ฯลฯ

รายละเอียดการบันทกึ ข้อมูล เช่น ประวัติ ความสำคัญ อายุ การใชป้ ระโยชน์ การซ่อมแซมปรับปรุง ฯลฯ

ช่อื แหล่งทรัพยากร ต้นพระศรีมหาโพธ์ิ (วดั บา้ นโฮ่งหลวง)

รหสั ทรัพยากร 8-5510301-02-005/1

วนั เดอื น ปี 7/5/2022, 15:51:58 สถานทบี่ นั ทึก วัดบ้านโฮ่งหลวง

พกิ ดั ทางภมู ิศาสตร์ (GIS) X:18.312316560186446N Y: 98.81935444660485E ±7.00m

ลักษณะเด่น

เน่ืองจากการเฉลิมฉลองในโอกาสครบรอบปีการครองราชย์มากกว่า 50 ปขี องพระบาทสมเดจ็ พระบรม
ชนกาธิเบศร มหาภูมพิ ลอดลุ ยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร จงึ ไดน้ ำตน้ พระศรีมหาโพธพิ์ ระราชทานใหก้ บั เจ้าคณะ
อำเภอแตล่ ะอำเภอ เพื่อเป็นของท่ีระลกึ ในงานพระราชพิธีกาญจนาภเิ ษกในรชั สมยั พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทร
มหาภูมพิ ลอดุลยเดช ซ่งึ ได้มา 2 ตน้ ได้ให้ไว้กบั วดั บา้ นโฮ่งหลวงและวดั ดงฤๅษี อกี ท้งั ยงั เปน็ สง่ิ สิริมงคลแกว่ ัดอกี ด้วย

ผ้ใู หข้ อ้ มูล ช่อื – สกุล พระมหารังสรรค์ ธรี วฑฺฒโน อายุ 43 ปี

ท่ีอยู่ วดั บ้านโฮ่งหลวง ม.2 ต.บา้ นโฮง่ อ.บา้ นโฮ่ง จ.ลำพูน

บนั ทกึ เพมิ่ เติม

-

บนั ทึกขอ้ มลู โดยหน่วยงาน เจ้าหนา้ ทีส่ ำรวจงานฐานทรพั ยากรทอ้ งถนิ่ สงั กัด เทศบาลตำบลบา้ นโฮ่ง
วนั /เดอื น/ปี 7/5/2022, 15:51:58

ภาพประกอบ

ทะเบียนโบรา

(ชอื่ หมู่บ้าน ชุมชน แขวง) บา้
ตำบล/แขวง บ้านโฮง่ อำเภอ/เขต

าณคดีในชมุ ชน

านโฮง่
บ้านโฮง่ จงั หวัด ลำพูน

การสำรวจคร้งั ที่ 1 /2565

ทะเบียนโบราณคดีในชมุ ชน
(ชอื่ หมู่บา้ น ชุมชน แขวง) บ้านโฮ่ง ตำบล/แขวง บา้ นโฮง่

รหัส ชื่อ ประวตั ิ ล
โบราณคดี พ้ืนเมอื ง (เชน่ ความสำคญั อายุ) (เชน่

8- ศาลเจ้า พญาจันทราชาหรืออารักษ์เจ้าพ่อแปด ศาลท
5510301- พอ่ แปด เล่ียม เจ้าผู้ครองนครเวยี งหวาย ประวัติ ยกสูง
02-002 เหล่ียม ของทา่ นเก่ยี วกบั ความรัก ความโลภและ โดยรอ
หลง ความเขา้ ใจ อันเกีย่ วพันกับหญิง ใหญ่ม
งามช่ือ “นางแก้วสามผวิ ” เมื่อส้นิ ชพี
แลว้ ขา้ ราชบรพิ ารจึงได้นำสรรี ะรา่ งมา
ถวายพระเพลงิ ในเวยี งหวายนครสร้าง
สถูปบรรจุอฐั ไิ ว้ ณ ที่น้นั ดว้ ยจิตผกู พนั ธ์
ในฐานะเจ้าผปู้ กครองเมือง ดวงพระ
วิญญาณจงึ กลายเปน็ เทพารักษป์ กปัก
รักษาคุ้มครองอยู่ ณ ทีน่ ัน้

อำเภอ/เขต บ้านโฮง่ จงั หวัด ลำพูน

ลกั ษณะเด่น ขอ้ มูลภูมิปัญญาท้องถ่นิ บรเิ วณทพ่ี บ หมาย
(เชน่ สถานท่ี เหตุ
น รูปรา่ ง รปู ทรง (เชน่ การใชป้ ระโยชน์)
ขนาด) พกิ ดั ทาง
ศาลเจา้ พ่อแปดเหลีย่ ม ภูมศิ าสตร์)
ทรงจ่ัว 8 ดา้ น เปน็ สถานที่ศักดสิ์ ิทธ์เิ ปน็
งจากพื้น บรเิ วณ ที่เคารพของประชาชน
อบรม่ ร่นื มตี น้ ไม้ ในอำเภอบ้านโฮ่งและ
มากมาย อำเภอ เพือ่ รำลกึ ถงึ องค์
ทา่ นโดยยึดถือตามสจั จะ
วาจาทกุ ประการจงึ จัด
ให้มพี ธิ ีพลีกรรม
บวงสรวงถวาย
เครอ่ื งเซ่นสงั เวยแดด่ วง
พระวิญญาณทา่ นพรอ้ ม
ด้วยทหารข้าทาสบรวิ าร
รับใช้ เปน็ ประจำทุกปี
ในเดือนเกา้ เหนอื แรม
เก้าค่ำ

8- อุโบสถ อโุ บสถวัดบ้านโฮง่ หลวง ตง้ั อยู่เขตธรณี อาคา

5510301- วัดบา้ น สงฆ์วัดมหาสงั ฆรามสะหลบี ุญเรืองบา้ นโห้ง ปนู ห

02-003/3 โฮง่ หลวงหรอื วัดบ้านโฮง่ หลวง ไม่ปรากฏปที ่ี มงุ ด้ว

หลวง สรา้ ง คาดวา่ มอี ายุประมาณ 700 ปี ใน พระเจ

อดีตหลายร้อยปีบรเิ วณเเหง่ นี้เคยเปน็ เวยี ง และเป

เรียกว่า "เวยี งหมอ้ " "เวียงหวาย" คูก่ ับ ของช

เวยี งหนองล่องมาก่อน มีพระญาจันทราชา น้นั

หรือเจ้าพ่อแปดเหลี่ยมปกครอง เคยเปน็

ที่ตง้ั อารามประจำเวียงคือวัดบ้านโฮง่ หลวง

แตถ่ ูกกระแสนำ้ แม่ล้กี ัดเซาะตลง่ิ เขา้ ไปใน

บรเิ วณวดั จงึ ทำให้วิหารเสนาสนะภายใน

วัดถล่มจมไปกับกระแสน้ำยังคงเหลอื แต่

อุโบสถหลงั เดียว พระสงฆแ์ ละศรัทธา

ประชาชนในสมัยนนั้ จึงได้ยา้ ยไปสรา้ งวดั

ใหมห่ า่ งออกไปประมาณ 500 เมตร

อุโบสถจึงถกู ทง้ิ รา้ งผุพงั กัดกร่อนเสีย

หายไปตามกาลเวลา

8- ตน้ พระ ในโอกาสครบรอบปีการครองราชย์ เป็นต

5510301- ศรีมหา มากกว่า 50 ปี ของรชั กาลท่ี 9 จึงไดน้ ำ มาก แ

02-005/1 โพธ์ิ (วัด ตน้ พระศรมี หาโพธิ์พระราชทานใหก้ บั เจา้ ยอดอ

บ้านโฮ่ง คณะอำเภอแต่ละอำเภอเพื่อเปน็ ของที่ ผวิ ใบ

หลวง) ระลกึ ในงานพระราชพธิ กี าญจนาภิเษกใน รปู หัว

รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหา มาก

ภมู ิพลอดุลยเดช ซ่ึงได้มา 2 ตน้ ไดใ้ ห้ไว้

กบั วัดบา้ นโฮง่ หลวงและวดั ดงฤๅษี

ารก่อด้วยอิฐถือ เป็นสถานที่เคารพนับ วดั บ้านโฮ่ง
หลังคามี 2 ชนั้ ถอื ของชาวบา้ น ในงาน หลวง
วยแปน้ เกลด็ มี พิธี หรอื วันสำคัญทาง
จดีย์อยู่ดา้ นข้าง ศาสนา ชาวบ้านจะมา
ปน็ ท่สี กั การะ รว่ มกันทำความสะอาด
ชาวบา้ นในระแวก สถานที่ และสกั การะ

พระพุทธรปู บรเิ วณ
อุโบสถ

ตน้ ไม้ขนาดใหญ่ โพธิ์ เป็นตน้ ไม้พุทธ วัดบ้านโฮ่ง
แตกก่ิงก้านสาขา ประวตั ิ ช่อื เรยี กตน้ ไมท้ ี่ หลวง
อ่อนมีสีนำ้ ตาล พระสมั มาสมั พุทธเจา้
บมนั โคนใบป้าน ประทบั และตรัสรู้ จงึ
วใจ ปลายต่งิ ยาว เปน็ ตน้ ไมท้ ่ีชาวพุทธให้
ความเคารพนบั ถืออย่าง
สงู