โครงสร้างใบ

e

Leaf

***ËҌ Á¹Ó仨Ó˹ҋ ÂáÅÐãªãŒ ¹àªÔ§¾Ò³ÔªÂ***

สารบัญ

External structure of leaf 1
2
• Dicot 3
6
• Monocot
Internal structure of leaf
Types of leaf

ใบ (Leaf) 1

โครงสรา้ งระดับอวัยวะของใบพืชใบเลยี้ งคู่ O

แผน่ ใบ (blade)

• ปลายใบ (apex)
• ฐานใบ (base)
• ขอบใบ (margin)
• เสน้ กลางใบ (midrib) พบใน dicot เกอื บทุกชนดิ
• เสน้ ใบ (vein) แบบร่างแห (netted venation)

ท่อลำเลยี งสานกันเป็นตาข่ายทั้งแผน่ ใบ

ก้านใบ (petiole) เชอื่ มระหวา่ งแผ่นใบกบั ลำต้น/ก่งิ

• ใบติดกบั กา้ นใบ = petiolate leaf
• ไม่มกี า้ นใบตดิ กบั ใบ = sessile leaf
• แกนกลางของกา้ นใบของใบประกอบ = rachis

หใู บ (stipule) สว่ นท่ียน่ื ออกมาตรงโคนก้านใบ

• ใบที่มีหูใบ = stipulate leaf
• พบในเข็ม พุดน้ำบุษย์ กุหลาบ ชบา

0000

โครงสร้างระดบั อวัยวะของใบพืชใบเลี้ยงเดี่ยว 2

แผน่ ใบ สว่ นใหญม่ ลี กั ษณะแผแ่ บนเพ่อื รับแสง

• ปลายใบ
• ฐานใบ
• ขอบใบ
• เสน้ กลางใบ พบในพืชใบเลย้ี งเดี่ยวเกือบทกุ ชนิด
• เสน้ ใบ = แบบขนาน (parallel venation)

• ท่อลำเลยี งเรยี งตวั ขนานกนั ตลอด
• สามารถฉกี เปน็ เสน้ ได้

กา้ นใบ สว่ นทเี่ ชื่อมระหว่างแผ่นใบกบั ลำตน้

• กา้ นใบแผข่ ยายหุ้มลำต้น = กาบใบ (leaf sheath)

เขี้ยวใบ (auricle) ส่วนท่ียน่ื ออกมาตรงโคนใบทต่ี ิดกบั กาบใบ

• พบในพืชวงศ์หญา้

O

O LT

โครงสรา้ งภายในของใบ 3
(leaf internal structure)

epidermis • เน้อื เยื่อช้นั นอกสุด มักเรียงตวั ชน้ั เดียว
• ดา้ นหลงั ใบเรียก upper epidermis

• มี cuticle หนากวา่ ด้านท้องใบ

• ดา้ นท้องใบเรียก lower epidermis

• มปี ากใบจำนวนมาก ยกเว้นพืชปริ่มน้ำ

• guard cell เกดิ จาก epidermal cell

• cuticle ทำหนา้ ท่ีปอ้ งกันการสญู เสยี นำ้
หน้าที่ และสะทอ้ นแสงแดดไม่ให้ผา่ นเซลล์มากเกนิ ไป

• ปากใบทำหน้าท่ใี นการแลกเปลี่ยนแก๊ส
และคายน้ำของพชื

การแยกประเภทโดยใชต้ ำแหนง่ ของปากใบ

mesophyte xerophyte hydrophyte

• typical stomata • sunken stomata • raised stomata
(ปากใบอยู่ระดบั เดยี วกบั ผิวใบ) (ปากใบอยู่ตำ่ กว่าผวิ ใบ) (ปากใบอยู่เหนือกวา่ ผวิ ใบ)
• มกั มีขนป้องกันการระเหยของนำ้ • ไมพ่ บในพชื ท่อี ยูใ่ ต้น้ำ เชน่ สนั ตะวา
พลับพลึงธาร สาหร่ายหางกระรอก

โครงสรา้ งภายในของใบ 4
(leaf internal structure)

mesophyll • เน้อื เยือ่ parenchyma ทอ่ี ยู่ระหว่าง epidermis ท้งั สองด้าน

palisade mesophyll

• parenchyma ท่อี ยตู่ ิดกับช้นั upper
epidermis
• เซลลเ์ รียงตวั เป็นระเบยี บ อดั แนน่ รูปร่างเปน็
แท่งยาว
• ภายในมี chloroplast หนาแน่น ทำใหด้ ้าน
หลงั ใบมสี ีเขียวเขม้

spongy mesophyll

• parenchyma ท่เี รยี งตัวไมเ่ ป็นระเบยี บรูปร่างไมแ่ น่นอน
• เซลลเ์ รียงตัวหลวมๆ มชี อ่ งว่างระหวา่ งเซลลม์ าก
• ภายในมี chloroplast นอ้ ย ทำให้มีสเี ขียวนอ้ ยกวา่ palisade mesophyll

หน้าท่ี • palisade mesophyll ทำหน้าทห่ี ลกั ในการสงั เคราะหด์ ว้ ยแสงเนือ่ งจากมปี ริมาณ
คลอโรฟิลล์หนาแนน่

• spongy mesophyll ชว่ ยในการสงั เคราะห์ด้วยแสง ถา่ ยเทอากาศ และแลกเปลี่ยนแกส๊

พชื ใบเลีย้ งคู่ การแยกประเภทโดยใช้รปู แบบของ mesophyll

• palisade mesophyll อยตู่ ิดกับด้าน พชื ใบเลย้ี งเด่ียว
dorsal แยกช้ันกับ spongy
mesophyll ท่ีอยทู่ างด้าน ventral • ไมม่ ี palisade mesophyll ท่ีเดน่ ชดั
อยา่ งชดั เจน • พบ spongy mesophyll กระจายอยู่
ทัว่ ใบ
ดา้ นหลงั ใบจะมสี ีเขยี วเขม้ กวา่ ดา้ นทอ้ งใบชัดเจน
ด้านหลงั ใบสเี ขยี วใกลเ้ คียงกับดา้ นทอ้ งใบ

โครงสร้างภายในของใบ 5
(leaf internal structure) ลำเลยี งน้ำและแรธ่ าตุ

vascular เส้นใบ/กลุม่ ท่อลำเลยี ง
bundle
หน้าท่ี

• xylem วางตัวทางดา้ น upper epidermis

• phloem วางตัวทางดา้ น lower epidermis

• bundle sheath (parenchyma cell)
เรยี งตัวลอ้ มรอบท่อลำเลยี ง

• collenchyma cell พบบริเวณด้าน
ventral ของเส้นกลางใบ

การแยกประเภทโดยใช้องคป์ ระกอบภายใน bundle sheath C₃ plant

bundle sheath บาง
ไมม่ ี chloroplast

C₄ plant

bundle sheath หนา
มี chloroplast
มี mesophyll หอ่ หมุ้ อีกชน้ั

รปู แบบของใบ 6

1. ใบเดยี่ ว (simple leaf) 6. storage leaf

• ใบท่ีมแี ผ่นใบเพียงแผน่ เดียวบนกา้ นใบ • ใบมีลักษณะอวบนำ้
ท่ีแตกออกจากกิ่งหรือลำตน้ ทำหนา้ ท่ีสะสมน้ำ

• พบในมะมว่ ง ขนนุ น้อยหนา่ มงั คดุ • พบในพชื อวบนำ้
2. ใบประกอบ (compound leaf) (succulent plant)

• ใบที่มใี บย่อย (leaflet) มากกว่าหนึง่ ใบ • พืชทนแลง้ กุหลาบหิน
บนแกนกลาง (rachis) เดียวกัน 7. scale leaf

• ชนดิ ของใบประกอบ • ใบเปลีย่ นเปน็ เกลด็ เลก็ ๆ
หนาหรอื บาง
• ใบประกอบแบบนิ้วมอื
(palmately compound leaf) • มกั ไมม่ ีคลอโรฟลิ ล์

• ใบประกอบทใี่ บย่อยแตกออกจากปลายของ • พบในหอม กระเทยี ม
กา้ นใบในลักษณะแบบนิ้วมอื 8. reproductive leaf

• พบในนุ่น • ตาของใบสามารถสรา้ งตน้ ออ่ นได้

• ใบประกอบแบบขนนก • พบในเศรษฐเี งนิ ลา้ น ควำ่ ตายหงายเปน็
(pinnately compound leaf) 9. bract

• ใบประกอบทใี่ บยอ่ ยเรยี งออกจากแกนกลาง • ใบมีลกั ษณะสสี ดใสคลา้ ย
เปน็ คู่ตรงข้ามหรอื สลบั กลีบดอก ทำหนา้ ทลี่ อ่ แมลง

• ใบประกอบแบบขนนกสองชัน้ • พบในเฟ่ืองฟ้า คริสต์มาส หน้าวัว
(bipinnately compound leaf) 10. carnivorous leaf

• พบในนนทรี หางนกยูงไทย • ใบเปลี่ยนเป็นโครงสรา้ ง
ดักจบั แมลง
• ใบประกอบแบบขนนกสามชัน้
(tripinnately compound leaf) • สามารถผลติ เอนไซม์ pepsin
เพอ่ื ยอ่ ยโปรตนี ได้
• พบในมะรมุ ปบี
3. leaf tendril • พบในหยาดนำ้ คา้ ง หม้อข้าวหมอ้ แกง
ลิง กาบหอยแครง
• ใบท่ีเปล่ยี นไปทำหน้าที่ยึดเกาะ อย่บู ริเวณปลายสุด
ของกา้ นใบ

• ตอบสนองตามทศิ ทางของการเจรญิ เตบิ โต

• สามารถสังเคราะหด์ ้วยแสงได้ (มสี เี ขียว)

• พบในถวั่ ลนั เตา
4. floating leaf

• ก้านใบมลี ักษณะโปง่ ออก
ภายในเนื้อเย่อื มี air space เยอะ

• พบในผักตบชวา
5. leaf spine

• ใบลดรปู ไปเปน็ หนาม เพื่อลดการคายนำ้
และป้องกนั อันตรายแก่พชื

• ไมส่ ามารถสังเคราะหด์ ว้ ยแสงได้

• พบในพชื อวบนำ้ พชื ทนแลง้
กระบองเพชร