พระยาศรีสุนทรโวหาร (น้อย อาจารยางกูร)

๒๐๐ ปี ชาตกาล



พระยาศรีสุนทรโวหาร
(น้อย อาจารยางกูร)

ห้องสมุดประชาชนอำเภอคลองเขื่อน

ยูเนสโก ประกาศรับรองให้
พระยาศรีสุนทรโวหาร
(น้อย อาจารยางกูร)

เป็นบุคคลดีเด่นด้านการศึกษา
และวัฒนธรรม ประจำปี 2565
และ ปี พ.ศ. 2565 ปีแห่งการ
เฉลิมฉลองเนื่องในโอกาส 200 ปี
ชาตกาล พระยาศรีสุนทรโวหาร

(น้อย อาจารยางกูร)

ห้องสมุดประชาชนอำเภอคลองเขื่อน

พระยาศรีสุนทรโวหาร วัยเยาว์
(น้อย อาจารยางกูร) พระยาศรีสุนทรโวหาร


เกิดเมื่อวันที่ 5 กรกฎาคม พ.ศ.
2365 ตรงกับปลายรัชกาลของ
พระยาศรีสุนทรโวหาร พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้า
ญาณปรีชามาตย์ นภาลัย รัชกาลที่ 2 เป็นชาว
บรมนารถนิตยภักดี ฉะเชิงเทรา เดิมท่านชื่อน้อย เกิดที่
พิริยพาหะ บ้านในคลองโสธร แขวงเมือง
ฉะเชิงเทรา เมื่อ ณ วัน 6 เดือน 8

แรม 2 ค่ำ ปีมะเมีย จัตวาศก
จุลศักราช 1184 ตรงกับวันที่ 5
กรกฎาคม รัตนโกสินทรศก 41
บิดาท่านชื่อ ทองดี มารดาท่าน
ชื่อ บัว ท่านเป็นบุตรคนที่ 6 ของ
บรรพบุรุษ แล้วเป็นน้องเล็กสุด
จากจำนวนพี่น้องทั้ง 6 คน

ห้องสมุดประชาชนอำเภอคลองเขื่อน

พระยาศรีสุนทรโวหาร การศึกษา
(น้อย อาจารยางกูร)
เมื่ออายุได้ประมาณ 5-7 ปี เรียน

หนังสือไทยกับหลวงบรรเทาทุกข์
ราษฎร์ กรมการเมืองฉะเชิงเทรา
นักปราชญ์ ซึ่งเป็นพี่ชายใหญ่ของท่าน ในขณะที่
ด้านภาษาไทย หลวงบรรเทาทุกข์ราษฎร อุปสมบท
ผู้มีสมญานามว่า เป็นภิกษุอยู่ที่วัดโสธรวราราม
"ศาลฎีกาภาษาไทย" วรวิหาร เมื่ออายุ 15 ปี ท่านได้
เป็นผู้แต่งตำราเรียนชุด เข้าไปศึกษาต่อในพระนคร อยู่กับ
แรกของไทย เรียกว่า สามเณรน้าชาย ชื่อทัด ณ วัดสระ
"แบบเรียนหลวง" เกศราชวรมหาวิหาร อายุ 14 ปี
บรรพชาเป็นสามเณรเรียนหนังสือ

ไทยกับพระกรรมวาจาจารย์ (จัน)
เรียนหนังสือขอมกับพระครูวิหาร
กิจจานุการ (กรรมวาจาจีน) ศึกษา
พระธรรมวินัยจากสำนักต่าง ๆ

ห้องสมุดประชาชนอำเภอคลองเขื่อน

การศึกษา

ท่านได้บวชเป็นสามเณร 8 ปี

เมื่ออายุ 21 ปี ได้ อุปสมบท ที่วัด

สระเกศวรวิหาร ท่านแตกฉานทั้ง

ภาษาไทย ภาษาเขมร ภาษา

บาลี ภาษาสันสกฤต รู้การแต่ง

พระยาศรีสุนทรโวหาร คำประพันธ์ฉันทลักษณ์เป็นอย่างดี
(น้อย อาจารยางกูร) เมื่ออายุ 24 ปี ได้เข้าแปล ปริยัติ
ธรรม ในที่ประชุมพระราชาคณะ


พระบาทสมเด็จ ณ วัดราชบุรณราชวรวิหาร ได้
พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เป็น เปรียญธรรม 5 ประโยค ใน
โปรดเกล้าฯ สถาปนา พรรษาที่ 6 ได้เข้าแปลพระปริยัติ
เป็น พระราชาคณะ ที่ ธรรมในที่ประชุมพระราชาคณะ ณ
“พระประสิทธิสุตคุณ” วัดพระเชตุพนวิมลมังคลารามราช


วรมหาวิหาร สอบได้ เปรียญ

ธรรม 7 ประโยค

ห้องสมุดประชาชนอำเภอคลองเขื่อน

พระยาศรีสุนทรโวหาร การทำงาน
(น้อย อาจารยางกูร)
พ.ศ. 2396 ท่านลาสิกขาบท

เข้าถวายตัวรับราชการอยู่ในกรม
มหาดเล็ก เวรศักดิ์ พระบาท
พระบาทสมเด็จ สมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรง
พระจุลจอมเกล้า ใช้สอยในเรื่องหนังสือไทย ท่านรับ
ราชการ 1 ปี ก็ได้เลื่อนบรรดาศักดิ์
เจ้าอยู่หัว เป็นที่ “ขุนประสิทธิ์อักษรศาสตร์”
ให้เลื่อนยศขึ้นเป็น ครั้นถึงในสมัยรัชกาลที่ 5
“พระสารประเสริฐ” โปรดเกล้าฯ ให้เลื่อนตำแหน่งเป็น
“ขุนสารประเสริฐ” พ.ศ. 2414

ท่านได้คิดแบบสอนอ่านหนังสือไทย
รวม 6 เล่ม ได้แก่
มูลบทบรรพกิจ วาหนิติ์นิกร
อักษรประโยค สังโยคพิธาน
พิศาลการันต์ ไวพจน์พิจารณ์

ห้องสมุดประชาชนอำเภอคลองเขื่อน

มูลบทบรรพกิจ

เป็นหนังสือแบบเรียนภาษาไทย
สมัยโบราณ ประพันธ์โดยพระยา
ศรีสุนทรโวหาร (น้อย อาจารยา
งกูร) ประพันธ์ขึ้นในปี พ.ศ.
2414 เป็นแบบเรียน 1 ใน 6
เล่มของชุดแบบเรียนมูลบทบรรพ
กิจ วาหนิต์นิกร อักษรประโยค
สังโยคพิธาน ไวพจน์พิจารณ์
และพิศาลการันต์ เป็นตำราที่ว่า
ด้วยรูปสระ พยัญชนะ ตัวอักษร
วรรณยุกต์ และเครื่องหมาย
พิเศษต่าง ๆ มีแบบฝึกหัด อ่าน
เป็นกาพย์ เรื่อง พระไชยสุริยา
ของสุนทรภู่

ห้องสมุดประชาชนอำเภอคลองเขื่อน

การทำงาน

พ.ศ. 2415 ท่านได้เป็นครูสอน
หนังสือไทย ในกรมมหาดเล็ก
พ.ศ. 2416 โปรดเกล้าฯ ให้
เป็นอาจารย์สอนพระราชวงศ์ที่ยัง
พระเยาว์ และบุตรหลาน
ข้าราชการได้รับพระราชทานเงิน
เดือน เดือนละ 60 บาท ภาย
หลังได้คิดแบบเรียนอีกหลายเล่ม
เช่น อนันตวิภาค เขมรากษรมาลา
(หนังสือขอม) นิติสารสาธก ปก
รนำพจนาตถ์ โคลงฉันท์หลาย
เรื่อง


ห้องสมุดประชาชนอำเภอคลองเขื่อน

การทำงาน

พ.ศ. 2418 ในปีนั้น พระยา

ศรีสุนทรโวหาร (ฟัก สาลักษณ)

เจ้ากรมพระอาลักษณ์ ถึงแก่

อนิจกรรม จึงทรงพระกรุณา

โปรดเกล้าฯ ตั้งพระสารประเสริฐ

ขึ้นเป็น พระศรีสุนทรโวหาร

ผลงานและความชอบ เจ้ากรมอาลักษณ์ ถือ ศักดินา
ได้เลื่อนบรรดาศักดิ์เป็น 3,000 ไร่
"พระยาศรีสุนทรโวหาร พ.ศ. 2422 เมื่อมีการปฏิ-
สังขรณ์ วัดพรtศรีรัตนศาสดา-

ญานปรีชามาตย์ บรมนารถ ราม ท่านได้มีส่วนในการแต่ง

นิตยภักดี พิริยพาหะ" โคลง รามเกียรติ์ เพื่อจารึก

ที่ระเบียงรอบพระอุโบสถ

ห้องสมุดประชาชนอำเภอคลองเขื่อน

พระยาศรีสุนทรโวหาร การทำงาน
(น้อย อาจารยางกูร)
อาจารย์ใหญ่คนแรก พ.ศ. 2425 ได้รับความไว้
โรงเรียนหลวงแห่งแรก วางพระราชหฤทัยจากพระบาท
ในพระบรมมหาราชวัง สมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
รัชกาลที่ 5 ให้เป็นองคมนตรี

เป็นที่ปรึกษาราชการแผ่นดิน
และทำหน้าที่เป็นเลขานุการสภา
ที่ปรึกษาราชการแผ่นดิน และ
องคมนตรีสภาอีกด้วย และให้มี
การปฏิรูปการศึกษา โดยตั้ง
โรงเรียนหลวงแห่งแรก ใน
พระบรมมหาราชวัง เมื่อ พ.ศ.
2414 โดยมีพระยาศรีสุนทร
โวหาร (น้อย อาจารยางกูร)
เป็นอาจารย์ใหญ่คนแรก

ห้องสมุดประชาชนอำเภอคลองเขื่อน

การทำงาน

พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้า

เจ้าอยู่หัวได้ทรงพระกรุณา

โปรเกล้าฯ ให้เป็นพระอาจารย์

ถวายอักษร สมเด็จพระบรม

ชีวิตคู่ครอง โอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิรุณหิศ
สยามมกุฎราชกุมาร และ สมเด็จ

พระยาศรีสุนทรโวหาร พระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้า

หรือ น้อย อาจารยางกูร มหาวชิราวุธ สยามมกุฎราชกุมาร
ได้รับพระราชทานเครื่องราช
ใช้ชีวิตคู่สมรสกับคุณหญิง อิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้น

แย้ม มีบุตร-ธิดา ด้วยกัน ทุติยจุลจอมเกล้า และได้รับ

ทั้งหมด 7 คน พระราชทานพานหมากทอง

คนโททอง กระโถนทอง

เป็นเครื่องยศ


ห้องสมุดประชาชนอำเภอคลองเขื่อน

อนิจกรรม

ได้รับพระราชทาน พ.ศ. 2434 ท่านได้ป่วยด้วย
โกศโถเป็นเกียรติยศ โรคชรา
พระบาทสมเด็จ 16 ตุลาคม พ.ศ. 2434
พระจุลจอมเกล้า ท่านได้ถึงแก่อนิจกรรม
สิริอายุได้ 69 ปี
เจ้าอยู่หัว 17 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2438
การพระราชทานเพลิงศพ
พระยาศรีสุนทรโวหาร
ณ เมรุ วัดสระเกศราช
วรมหาวิหาร

ได้เสด็จเป็นองค์

ประธาน
ห้องสมุดประชาชนอำเภอคลองเขื่อน

การรำลึกถึง

อนุสาวรีย์ของพระยาศรีสุนทรโวหาร
(น้อย อาจารยางกูร)

ตั้งอยู่บนถนนศรีโสธรตัดใหม่
ในเขตเทศบาลเมืองฉะเชิงเทรา

ห้องสมุดประชาชนอำเภอคลองเขื่อน

การรำลึกถึง

คำขวัญประจำจังหวัดฉะเชิงเทรา ได้มีการกล่าวถึง
พระยาศรีสุนทรโวหาร (น้อย อาจารยางกูร) ไว้
"แม่น้ำบางปะกงแหล่งชีวิต พระศักดิ์สิทธิ์หลวงพ่อโสธร
พระยาศรีสุนทรปราชญ์ภาษาไทย เขาอ่างฤาไนป่าสมบูรณ์"

ห้องสมุดประชาชนอำเภอคลองเขื่อน

สื่อความรู้นี้จัดทำขึ้นเพื่อส่งเสริมการอ่านและการเรียนรู้เพื่อ
รำลึกถึงพระยาศรีสุนทรโวหาร (น้อย อาจารยางกูล)

ประเทศไทยจะจัดงานเฉลิมฉลองต่อเนื่องตลอดทั้งปี เนื่องใน
โอกาสวันครบรอบ 200 ปีชาตกาล พระยาศรีสุนทรโวหาร
(น้อยอาจารยางกูร) หลังองค์การยูเนสโกมีมติรับรองบุคคล

สำคัญและเหตุการสำคัญทางประวัติศาสตร์ของโลก

จัดทำโดย ห้องสมุดประชาชนอำเภอคลองเขื่อน มิได้มีเจตนานำรูปหรือเนื้อหาที่ปรากฎในสื่อนี้กระทำการเพื่อค้าขายแต่อย่างใด