plant tissue culture

PLANT TISSUE
CULTURE

PREPARED FOR PREPARED BY เลขที่ 2
คุณครูกายทิ พย์ แจ่มจันทร์ เลขที่ 7
นายณัฏฐากร มูลศรี
นายวรโชติ วิมาลัย
ชั้นมัธยมศึ กษาปีที่ 6/6

คำนำ

หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ (e-book) ฉบับนี้จัดทำ ขึ้นเพื่อประกอบการเรียนวิชา
การดำ รงชีวิตและครอบครัว 3 ซึ่งเนื้อหาเกี่ยวกับการเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อ โดย
มีจุดประสงค์เพื่อให้ผู้จัดทำ ได้ฝึกการค้นคว้า และนำสิ่งที่ได้ศึกษาค้นคว้ามาส
ร้างเป็นเป็นชิ้นงานเก็บไว้เป็นประโยชน์ต่อการเรียนของตนเองต่อไปทั้งนี้
เนื้ อหาได้รวบรวมมาจากหนังสือการเรียนและเนื้ อหาจากเว็บไซต์ต่างๆ

ผู้จัดทำ หวังว่ารายการฉบับนี้คงมีประโยชน์ต่อผู้ที่นำ ไปใช้ให้เกิดผลตามความ
คาดหวัง

สารบัญ

ความหมายของการเพาะเลี้ยงเนื้ อเยื่ อ
หน้าที่ : 1
ประเภทของการเพาะเลี้ยงเนื้ อเยื่ อ
หน้าที่ : 4
ขั้นตอนการเพาะเลี้ยงเนื้ อเยื่ อ
หน้าที่ : 8
ข้อจำกัดของการเพาะเลี้ยงเนื้ อเยื่ อ
หน้าที่ : 13
ข้อดี - ข้อเสีย ของการเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อ
หน้าที่ : 15

ความหมายของการ
เพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อ

Definition of tissue culture

การเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อ : หน้าที่ 01

ความหมายของการเพาะเลี้ยงเนื้ อเยื่ อ

การเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อพืช (plant tissue culture หรือ micropropagation
หรือ in vitroculture) คือ การสร้างสายต้น (clone) โดยการนำชิ้น ส่วนพืช (explant)
มาทำให้สะอาดปราศจากเชื้อโรค แล้ววางเนื้อเลี้ยงบนอาหารวิทยาศาสตร์ซึ่งประกอบด้วย
แร่ธาตุ น้ำ ตาล วิตามิน และสารควบคุมการเจริญเติบโตในสภาพปลอดเชื้อจุลินลิทรีย์
(aseptic technique) ภายใต้สภาพแวดล้อมที่สามารถควบคุมได้

การเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อ : หน้าที่ 02

การเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อจัดเป็นพื้นฐานอันสำคัญของเทคโนโลยีชีวภาพ (biotechnology)
เป็นการเอาสิ่งมีวิชีตหรือชิ้นส่วนของสิ่งมีวิชีตมาปรับปรุงทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงที่มีประโยชน์
เพิ่มขึ้น เช่น ในการปรับปรุงพันธุ์พืช โดยใช้เทคนิคการตัดต่อ-ย้ายยีนเพื่อสร้างสายพันธุ์ ใหม่ๆ
จำเป็นต้องใช้เทคนิคการเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อเพื่อ สายพันธุ์ใหม่ที่ได้ สามารถมีชีวิต อยู่ได้และเจริญ
เติบโตได้ดี

การเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อ : หน้าที่ 03

ประเภทของการเพาะ
เลี้ยงเนื้อเยื่อ

Types of tissue culture

การเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อ : หน้าที่ 04

ประเภทการเพาะเลี้ยงเนื้ อเยื่ อ

ประเภทของการเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อพืชแบ่งการเพาะเลี้ยง เนื้อเยื่อพืชออก
เป็น 6 ชนิด ดังนี้

การเพาะเลี้ยงพื ชทั้งต้น
(Culture of intact plants)

คือ การนำเอาเมล็ดไปเพาะในหลอดทดลองจนกลายเป็นต้นกล้าและ
พืชสมบูรณ์ต่อไป เช่น การเพาะเมล็ดกล้วยไม้

การเพาะเลี้ยงเอ็มบริโอ
(Embryo culture)

คือ การเพาะเลี้ยงเอ็มบริโริอไม่ว่าแก่หรืออ่อน หลังจากที่แยกเอา
เปลือกหุ้มเมล็ดออกไปแล้ว

การเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อ : หน้าที่ 05

การเพาะเลี้ยงอวัยวะ และการเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อเจริญ
(Organ culture and meristem culture)

คือ การเพาะเลี้ยงส่วนต่างๆ ของอวัยวะพืชที่แยกออกมา เช่น ปลาย
ยอด ปลายราก ข้อ ปล้อง ใบ ดอก ผล เป็นต้น เป็นวิธีที่ทำได้ง่ายและ
รวดเร็ว

การเพาะเลี้ยงแคลลัส
(Callus culture)

คือ การเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อที่เกิดใหม่จากการ เพาะเลี้ยงส่วนต่างๆ
ของพืช

การเพาะเลี้ยงเซลล์แขวนลอย
(Cell suspension culture)

คือ การเพาะเลี้ยงเซลล์เดี่ยว (Single cell) หรือรืกลุ่มเซลล์
(Aggregate cells) ในอาหารเหลวที่มีการเขย่าตลอดเวลา

การเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อ : หน้าที่ 06

การเพาะเลี้ยงโปรโตพลาสต์
(Protoplast culture)

คือ การเพาะเลี้ยงเซลล์ที่ปราศจาก ผนังเซลล์ (Cell wall)

การเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อ : หน้าที่ 07

ขั้นตอนการเพาะเลี้ยง
เนื้อเยื่อ

Tissue culture procedure

การเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อ : หน้าที่ 08

1 ขั้นตอน
การเตรียมต้นแม่พันธ์ุ

ทำการเพาะเลี้ยงต้นแม่พันธุ์ (stock plant) ที่เราต้องการนำ ไปทำการขยาย
พันธุ์โดยการเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อภายใต้สภาพแวดล้อมที่ค่อนข้างสะอาด เช่น ใน
โรงเรือนที่สามารถควบคุม โรคและแมลงได้ เพื่อจะได้ต้นแม่พันธุ์ที่สะอาด และ
สมบูรณ์เต็มที่ในขั้น ตอนนี้อาจจะมีการปรับเปลี่ยนสภาพรอบด้านให้กับต้นแม่
พันธุ์ เพื่อพื่ศึกษาผลของแสง คือ ผลของจำนวนชั่ว โมงแสง (photoperiod)
และผลของคุณภาพของแสง (light spectrum, light intensity), ผลของ
อุณหภูมิต่อการพักตัว (dormancy) ของพืชและการใช้สารควบคุม การเจริญ
เติบโตกับพืช ภายในสภาพภายนอกก่อนที่จะนำไปทำ การเพาะเลี้ยงภายใต้สภาพ
ปลอดเชื้อ

การเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อ : หน้าที่ 09

ขั้นตอนเริ่มต้น 2

เป้าหมายของขั้น ตอนนี้ คือ การผลิต พืช ที่ปลอดเชื้อ โดยนําชิ้นส่วนของพืช ที่
เราเตรียมความพร้อมในขั้นตอนการเตรียมต้นแม่พันธุ์มาก การฟอกฆ่า เชื้อจุลิ
นทรียท์ที่ติดอยู่กับผิวพืช แล้วทําการผ่าตัดเนื้อเยื่อ ในสภาพปลอดเชื้อ ภายในตู้
ย้ายเนื้อเยื่อ เลี้ยงบนอาหารวิทยาศาสตร์ที่ฆ่าเชื้อแล้วจนได้ต้นพืชที่ต้องการ

การเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อ : หน้าที่ 10

3 ขั้นตอนการเพิ่มปริมาณ

เมื่อ เนื้อเยื่อในขั้น ตอนที่ 2 โตพอสมควรแล้ว เราก็จะทําการเพิ่มปริมาณโดย
การตัดแบ่ งเนื้อเยื่อ ของออกเป็นชนิด และแยกไปเลี้ยงในอาหารใหม่ เรียกว่า
การตัดแบ่ง (sub cultures) ทําอย่างนี้ไปได้เรื่อยๆ จนกว่า จะได้ปริมาณที่
ต้องการ แต่อย่างไรก็ตามการตัดแบ่งบ่อยครั้งจะทำใหต้นกล้า อ่อนแอและอาจ
เกิดแปรปรวนของต้นกล้าขึ้นได้

การเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อ : หน้าที่ 11

ขั้นตอน 2
การชักนําให้เกิดราก

เมื่อไดต้นกล้าที่มากพอแล้วก็จะทําการชักนําให้ออกรากและเจริญเติบโตเป็นต้น
กล้าที่แข็งแรงสมบูรณ์

การเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อ : หน้าที่ 12

5 ขั้นตอนการเตรียมความพร้อม
ให้กับต้นกล้าก่อนทําการย้าย
ออกนอกห้องปฏิบัติการและ
กาย้ายออกสู่โรงเรือนอนุบาล

ส่วนมากต้นกล้าในขวดที่ทําการย้ายออกสู่สภาพภายนอกขวดมักมีเปอร์เซ็นต์
รอดต่ำาเพราะถูก เลี้ยงในสภาพปลอดเชื้อ และถูกเลี้ยงในสภาพที่แสงและ
อุณหภูมิค่อนข้างต่ำกว่า สภาพภายนอกมาก ดังนั้นก่อนการการย้ายออกนอก
ขวดเพาะจึงสมควรมีการเตรียมต้นกล้าให้มีความพร้อมต่อการย้ายออกสสู่ภาพ
ภายนอก พอต้นกล้ามีความพร้อมแล้วก็ทำการย้ายออกนอกขวดนำไปเลี้ยงใน
โรงเรือนต่อไป

การเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อ : หน้าที่ 12

ข้อจํากัดของการเพาะ
เลี้ยงเนื้อเยื่อพืช

Limitations of plant tissue culture

การเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อ : หน้าที่ 13

ข้อจํากัดของการเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อพืช

1. การสร้างห้องปฏิบัติงาน เนื่องจากการปฏิบัติงานต้องมีการจัดการพื้นที่ทํา
งาน และการใช้เครื่องมือและสารเคมีที่มีราคาค่อนข้างสูง
2. การอบรมและฝึกฝนผู้ปฏิบัติงาน เนื่องจากการทํางานการเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อมี
การทํางานด้วยเทคนิคปลอดเชื้อและทํางานตามลําดับขั้นตอนตั้งแต่การฟอกฆ่า
เชื้อ วิธีการตัดและวางเนื้อเยื่อพืชการเพิ่มปริมาณต้น การชักนํา ราก รวมถึง
การฆ่าเชื้อเพื่ อทําความสะอาดของเครื่องมือที่ใช้
3. การค้นคว้าวิจัยในการค้นหาเทคนิคและสูตรอาหารเพาะเลี้ยงพืชที่เหมาะสม
รวมถึงการเลือกชนิดและปริมาณสารควบคุมการเจริญเติบโตที่เหมาะสม เพื่อให้
ต้นพืชมีการเจริญเติบโตและพัฒนาพร้อมกัน และลดการเกิดลักษณะของต้นพืช
ที่แตกต่างไปจากเดิม (Somaclonal variation)

การเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อ : หน้าที่ 14

ข้อดี - ข้อเสีย
การเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อ

Advantages - Disadvantages
tissue culture

การเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อ : หน้าที่ 15

ข้อดี - ข้อเสีย
การเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อ

ข้อดี ข้อเสีย

สามารถเพิ่ มปริมาณพั นธุ์พื ชที่ มีขั้นตอนและวิธีการที่ยุ่งยาก
ต้องการได้ในเวลาอันสั้น
ต้นทุนสูงกว่า การขยายพันธุ์พืช
ต้นกล้าที่ได้มีลักษณะที่สมํ่าเสมอ โดยวิธีอื่น
(geneticuniformity)
เสี่ยงต่อความเสียหายจากศัตรูพื ช
ต้นพื ชที่ได้ปราศจากเชื้อแบคทีเรีย เนื่องจากพื ชต้นใหม่ที่มีจำนวนมาก
และเชื้อราผลิตต้นกล้าได้ทั้งปี โดย และมีลักษณะทางพั นธุกรรม
ไม่ต้องคํานึงถึงสภาพดินฟ้า เหมือนกัน ทําให้การระบาดของโรค
อากาศหรือฤดูกาลในการเพาะปลูก และแมลงศัตรูพื ชเกิดได้ง่าย
จึงทําให้เกษตรกรมีรายได้ตลอดปี

การเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อ : หน้าที่ 16

บรรณานุกรม

เว็บไซต์จาก : http://www.facagri.cmru.ac.th/



เว็บไซต์จาก : https://anyflip.com/