เอกสารประกอบการเรียนเรื่องระบำพรหมาสตร์ - ศรัณย์พร.docx

1

เอกสารประกอบการเรยี น
กลุ่มสาระการเรยี นรู้ศลิ ปะ สาระนาฏศิลป์
หน่วยการเรยี นรู้ ความรู้พื้นฐานเกยี่ วกับนาฏศิลปไ์ ทย
เร่ือง...ระบำมาตรฐาน ชดุ ระบำพรหมาสตร์

นกั เรียนชน้ั มัธยมศึกษาปที ี่ 6

นางสาวศรัณย์พร บุญเมอื ง
6211120008

สาขาวิชานาฏศลิ ป์ คณะครศุ าสตร์
มหาวทิ ยาลยั ราชภฏั นครศรธี รรมราช

ก

คำนำ

เอกสารประกอบการเรียนเรื่องระบำพรหมาสตร์ ฉบับนี้จัดทำขึ้นโดยมีวัตถุประสงค์เพื่อใช้เป็นสื่อ
การจัดการเรียนรู้ของนักเรียนระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 6 มีวัตถุประสงค์เพื่อนักเรียนเข้าใจและอธิบาย
ความหมายของระบำพรหมาสตร์ได้ถูกต้อง นักเรียนเข้าใจและอธิบายประวัติความเป็นมาของระบำ
พรหมาสตร์ได้ถูกต้อง นักเรียนเข้าใจองค์ประกอบของชุดการแสดงเรื่องระบำพรหมาสตร์นักเรียนสามารถ
ร้องเพลงระบำพรหมาสตร์ได้ นักเรียนฝกึ ปฏิบัติระบำพรหมาสตร์ ได้ถูกต้องและนักเรยี นมีเจตคติท่ีดีตอ่ การ
เรียนนาฏศิลป์และและเห็นคุณค่าในความเป็นไทย ตลอดทั้งผู้สนใจใฝ่เรียนรู้ที่ต้องการพัฒนาความรู้ ความ
เขา้ ใจและทักษะปฏิบัตทิ า่ รำระบำพรหมาสตร์

สาระสำคัญของเอกสารประกอบกอบการเรยี นเรื่องระบำพรหมาสตร์ ประกอบด้วยความหมายของ
ของระบำพรหมาสตร์ ประวัติความเป็นมาของระบำพรหมาสตร์ องค์ประกอบการแสดงระบำพรหมาสตร์
ได้แก่ ผู้แสดง เพลงและดนตรี เครื่องแต่งกาย ท่ายากของระบำพรหมาสตร์โอกาสที่ใช้แสดง และท่าระบำ
พรหมาสตร์

ขอขอบคุณผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.ธีรวัฒน์ ช่างสาน อาจารย์ประจำวิชาการวิจัยและพัฒนา
นวัตกรรมทางด้านนาฏศลิ ป์ 2053903 ทีช่ ้แี นะการพฒั นาเอกสารจนสมบูรณ์เป็นส่ือท่ีดีมีประโยชน์ ขอบคุณ
ขอบคุณผู้ทรงคุณวุฒิที่ตรวจสอบความสัมพันธ์ของเอกสารฉบับนี้อย่างสมบูรณ์ ขอบคุณคณะอาจารย์ใน
สถานศึกษาที่ช่วยผลักดันรวบรวมผลการทดลองใช้เพื่อความสมบูรณ์ ของการพัฒนาเอกสารฉบับนี้ผู้จัดทำ
รสู้ กึ ซาบซ้งึ อย่างหาทสี่ ดุ ไม่ได้ และขอบคุณนักเรียนชั้นมธั ยมศึกษาปีท่ี6ทุกคนท่ีร่วมใช้เอกสารประกอบการ
เรยี นเรื่องระบำพรหมาสตร์ ฉบบั น้ีขอขอบคุณมา ณ โอกาสนี้

นางสาวศรัณย์พร บญุ เมอื ง

ข

สารบัญ

คำนำ…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. หนา้
สารบญั ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ก
สารบญั ภาพ………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ข
คำช้ีแจงการใช้เอกสารประกอบการเรียนสำหรับครู……………………………………………………………………………. ง
คำชแี้ จงการใช้เอกสารประกอบการเรยี นสำหรบั นักเรียน………………………………………………………………….. จ
แผนบรหิ ารการสอนประจำรายวิชา…………………………………………………………………………………………………….. ฉ

มาตรฐาน ศ.3.1………………………………………………………………………………………………………………….…. 1
ตวั ชว้ี ดั ………………………………………………………………………………………………………………………………….…. 1
คำอธบิ ายรายวชิ า…………………………………………………………………………………………………………………… 1
สาระกาเรียนรู้………………………………………………………………………………………………………………………… 2
จดุ ประสงค์การเรยี นรู้……………………………………………………………………………………………………………. 2
คุณลกั ษณะอนั พงึ ประสงค์………………………………………………………………………………………………….… 2
สมรรถนะสำคัญของผ้เู รยี น………………………………………………………………………………………………….. 3
วิธีสอนและกจิ กรรมการเรยี นการสอน………………………………………………………………………………….. 3
สอ่ื การจัดการเรยี นรู้……………………………………………………………………………………………………………… 5
การวัดผลและประเมินผล………………………………………………………………………………………………………. 5
กระดาษคำตอบ……………………………………………………………………………………………………………………………………. 6
แบบทดสอบกอ่ นเรยี น………………………………………………………………………………………………………………………….. 7
หวั ข้อเนือ้ หาประจำบท………………………………………………………………………………………………………………………… 9
ความหมายของระบำพรหมาสตร์…………….………………………………………………………………………………………….. 10
ประวัติความเปน็ มาของระบำพรหมาสตร์ ..………………………………………………………………………………………. 10
องคป์ ระกอบระบำพรหมาสตร์..………………………………………………………………………………………………………….. 12
โอกาสท่ีใชใ้ นการแสดง…………………………………………………………………………………………………………………………. 13
ทา่ รำระบำพรหมาสตร์..……………………………………………………………………………………………………………………….. 18
สรุป……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 54
คำถามทบทวน/แบบฝึกหัด………………………………………………………………………………………………………………….. 56
กระดาษคำตอบ……………………………………………………………………………………………………………………………………. 60
แบบทดสอบหลังเรียน………………………………………………………………………………………………………………………….. 61

ค

สารบัญ (ตอ่ ) หนา้
63
บรรณานกุ รม……………………………………………………………………………………………………………………………………… 67
ภาคผนวก………………………………………………………………………………………………...……………………………………… 69
เฉลยแบบทดสอบก่อนเรยี น/หลงั เรียน…………………………………………………………………………………………… 70
เฉลยคำถามทบทวน…………………………………………………………………………………………………………………………..

ง

สารบญั ภาพ

หนา้
ภาพที่ 1 : วงปีพ่ าทย์เครือ่ งห้า…………………………………………………………………………………………….. 13
ภาพที่ 2 : วงปพ่ี าทยเ์ ครอ่ื งคู่……………………………………………………………....……………………………… 13
ภาพที่ 3 : วงปี่พาทย์เครือ่ งใหญ่…………………………………………………………………………………………… 13
ภาพท่ี 4 : เคร่อื งแต่งกายตัวพระ................………………………………………………...………………………… 14
ภาพที่ 5 : เครอ่ื งแต่งกายตัวนาง..………………………………………………………………………………………… 14
ภาพท่ี 6 : สอดสร้อยมาลา…………………………………………………………………………………………………… 16
ภาพท่ี 7 : กา้ วหนา้ …………………………………………………………………………………………………………. 16
ภาพท่ี 8 : กระทุ้งเท้า และกระดกเทา้ ………………………………………………………………………………… 17
ภาพท่ี 9 : ทำนอง.....……………………………………………………………………………………………………….. 17
ภาพที่ 10 : ทา่ ออก....………...…………………………………………………………………………………………….. 18
ภาพที่ 11 : ท่าออก........…………………………………………………………………………………………………….. 19
ภาพท่ี 12 : ทา่ ออก......…………………………………………………………………………………………………….. 20
ภาพท่ี 13 : ทำนอง......…………………………………………………………………………………………………….. 21
ภาพท่ี 14 : ทำนอง…………......………………………………………………………………………………………….. 22
ภาพท่ี 15 : ทำนอง……………...……………………………………………………………………………………………. 23
ภาพท่ี 16 : ทำนอง..............……………………………………………………………………………………………… 24
ภาพที่ 17 : ทำนอง.....................………………………………………………………………………………………… 25
ภาพท่ี 18 : ทำนอง.......…………………………………………………………………………………………………….. 27
ภาพท่ี 19 : ทำนอง...............……………………………………………………………………………………………… 28
ภาพที่ 20 : ทำนอง........……………………………………………………………………………………………………. 29
ภาพที่ 21 : ทำนอง......……………………………………………………………………………………………………….. 30
ภาพท่ี 22 : ทำนอง.......…………………………………………………………………………………………………….. 31
ภาพท่ี 23 : ทำนอง...…………………………………………………………………………………………………………. 31
ภาพท่ี 24 : ทำนอง.…………………………………………………………………………………………………………… 32
ภาพที่ 25 : ทำนอง........…………………………………………………………………………………………………….. 32
ภาพที่ 26 : ทำนอง.....…………………………………………………………………………………………………………. 33
ภาพท่ี 27 : ทำนอง.........…………………………………………………………………………………………………….. 33
ภาพที่ 28 : ทำนอง...........…………………………………………………………………………………………………… 34

จ

สารบญั ภาพ (ตอ่ ) หน้า
34
ภาพท่ี 29 : ท่ายืน......……………………………………………………………………………………………… 35
ภาพที่ 30 : ต่างจบั ระบำ…………………………………………………………………………………………… 35
ภาพที่ 31 : ทำนอง (ปฏิบตั ิทำนองเอือ้ น )……………………………………..…………………………… 36
ภาพท่ี 32 : รำฟ้อน……………………………....………………………………………………………………… 36
ภาพที่ 33 : ทอดกร.....................……………………………………………………………………………… 37
ภาพที่ 34 : กรีดกราย……………………………………………………………………………………………… 38
ภาพที่ 35 : ซา้ ยขวา.....…………………………………………………………………………………………… 38
ภาพที่ 36 : รา่ ยเรยี ง……………………………………………………………………………………………… 39
ภาพท่ี 37 : เคียงคม………………………………………………………………………………………………… 39
ภาพท่ี 38 : ประสมตา...................…………………………………………………………………………… 40
ภาพที่ 39 : ปฏิบัติในทำนองเอือ้ น……………………………………………………………………………… 40
ภาพท่ี 40 : เลีย้ ว…………………...................…………………………………………………………………… 41
ภาพท่ี 41 : ไล.่ ................................……………………………………………………………………………… 41
ภาพท่ี 42 : ไขว.้ .....................……………………………………………………………………………………… 42
ภาพที่ 43 : ควา้ .......…………………………………………………………………………………………………… 42
ภาพที่ 44 : เป็นท่าทาง……....……………………………………………………………………………………… 43
ภาพท่ี 45 : ปฏบิ ัติในทำนองเอ้ือน………………….........................……………………………………… 44
ภาพท่ี 46 : ซอ้ นจงั หวะ.……………………………………………………………………………………………… 44
ภาพที่ 47 : ประเทา้ .............……………………………………………………………………………………… 45
ภาพท่ี 48 : ประเทา้ ซา้ ยถๆ่ี …………………………...…………………………………………………………… 45
ภาพท่ี 49 : ทำนอง…………………………………………………………………………………………………… 46
ภาพที่ 50 : ทำนอง…………………….....................…………………………………………………………… 46
ภาพที่ 51 : เคลา่ คล่อง……………………………………………………………………………………………… 47
ภาพที่ 52 : เลีย้ งลอด……………………..………………………………………………………………………… 47
ภาพที่ 53 : สอดคล้อง……………………………………………………………………………………………… 48
ภาพที่ 54 : ไปตามหว่าง.......................................................………………………………………… 49
ภาพท่ี 55 : ทำนอง....……………………………………………………………………………………………… 49
ภาพท่ี 56 : วนเวยี น…………………………………………………………………………………………………

ฉ หนา้
50
สารบญั ภาพ (ตอ่ ) 50
51
ภาพท่ี 57 : เหยี นหัน………………...……………………………………………………………………………… 52
ภาพที่ 58 : กน้ั กาง……………………...…………………………………………………………………………… 52
ภาพท่ี 59 : ทำนอง.........…………………………………………………………………………………………… 53
ภาพที่ 60 : เปน็ คู่ๆ…………………………......……………………………………………………………………
ภาพที่ 61 : อย่กู ลาง.......................………………………………………………………………………………
ภาพที่ 62 : อัมภร.........………………………………………………………………………………………………

ช

คำช้ีแจง
การใช้เอกสารการเรยี นสำหรบั ครู

เอกสารประกอบการเรียน เรื่อง ระบำมาตรฐาน ชุดระบำพรหมาสตร์ กลุ่มสาระวิชานาฏศิลป์ ชั้น
มัธยมศึกษาปีที่ 3 ฉบับนี้ ทางผู้ศึกษาไดพ้ ัฒนาข้ึนเพื่อใช้ในการจัดการเรียนรู้ให้แก่นักเรียนช้ันมัธยมศึกษาปี
ท่ี 6

กรณีที่ครูผู้สอนประจำวิชาไม่อยู่ หรือไม่สามารถปฏิบัติการสอนได้ในชั่วโมงนั้นๆ และเพื่อให้ครูที่
สอนแทนมีความมั่นใจในการสอนและใช้นวตั กรรมได้อย่างมีประสิทธภิ าพยิ่งขึน้ ควรปฏิบัติตามขั้นตอนการ
ใชเ้ อกสารประกอบการเรียนดังนี้

1 ศึกษาเอกสารประกอบการเรียนพรงุ่ น้ีและทำความเข้าใจเนื้อหาสาระต้งั แต่ต้นจนจบเลน่ ก่อน
2 องค์ประกอบของเอกสารใหเ้ ข้าใจก่อนปฏิบตั ิการสอน
3 อ่านคำชี้แจงการใช้เอกสารประกอบการเรียนสำหรับนักเรียนและทำความเข้าใจให้ถ่องแท้ในแต่
ละขอ้ เพ่อื ปฏบิ ตั ิการสอนไดต้ ามขัน้ ตอน
4 ครูควรดูแลนักเรียนอย่างใกล้ชิดในขณะที่นักเรียนศึกษาเอกสารประกอบการเรียนและทำ
กิจกรรมคำถามทบทวนคอยให้คำแนะนำและเป็นที่ปรกึ ษา
5 ควรกำกับติดตามการใช้เอกสารเป็นระยะระยะกำชับปลูกฝังคุณธรรมและการตรงต่อเวลาของ
นกั เรียนในขณะที่ทำแบบทดสอบก่อนเรยี นหลังเรียน และคำถามทบทวน/ท้ายบทของแตล่ ะเรื่องเปิดดูเฉลย
กอ่ น

ซ

คำชแี้ จง
การใช้เอกสารการเรยี นสำหรับนักเรียน

เอกสารประกอบการเรียนเร่ือง ระบำมาตรฐาน ชุดระบำพรหมาสตร์ กลุ่มสาระการเรยี นรู้นาฏศิลป์
ฉบับนี้ จัดทำขึ้นเพื่อเป็นนวัตกรรมสำหรับการจัดการเรียนรู้ให้กับนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 6 เพื่อให้มี
ความรู้ ความเข้าใจในเรื่อง การแสดงนาฏศิลป์ไทย ดังนั้นเพื่อให้เกิดประโยชน์และประสิทธิภาพในการ
จัดการเรยี นรู้ ใหน้ กั เรยี นปฏิบตั ิตามขนั้ ตอนการใช้เอกสารประกอบการเรียนดังนี้

1. นกั เรียนศกึ ษาเอกสารประกอบการเรยี นเลม่ นี้ และทำความเขา้ ใจเนื้อหาสาระตั้งแต่ต้นจนจบทุก
หนา้

2. นักเรียนอ่านคำชี้แจงเอกสารประกอบการเรียนและทำความเข้าใจให้ถ่องแท้ในแต่ละข้อ และ
ปฏบิ ตั ิตามขัน้ ตอนการเรยี นการสอนตามข้นั ตอนทุกข้อ

3. นักเรียนศึกษาเอกสารประกอบการเรียนและทำกิจกรรมคำถามทบทวน โดยมีครูให้คำแนะนำ
และเป็นที่ปรกึ ษา

4. หากมปี ญั หาหรือประเดน็ สงสัยใหน้ กั เรียนสอบถามครูผสู้ อน
5. นักเรียนต้องมีคุณธรรมเรื่องความซื่อสัตย์ และการตรงต่อเวลา ในขณะที่ทำแบบทดสอบก่อน
และหลังเรียน และคำถามทบทวน/แบบฝกึ หัดท้ายบทเรยี นของแตล่ ะเรื่อง

1

มาตรฐานการเรยี นรู้

มาตรฐานการเรยี นรู้
มาตรฐาน ศ 3.1 : เข้าใจ และแสดงออกทางนาฏศิลป์อย่างสร้างสรรค์ วิเคราะห์ วิพากษ์วิจารณ์
คุณค่านาฏศิลป์ ถ่ายทอดความรูส้ ึก ความคิดอยา่ งอสิ ระ ชน่ื ชม และประยกุ ต์ใชใ้ นชีวติ ประจำวนั
มาตรฐาน ศ 3.2 : เข้าใจความสัมพันธ์ระหว่างนาฏศิลป์ ประวัติศาสตร์และวัฒนธรรม เห็นคุณค่า
ของนาฏศิลป์ท่เี ปน็ มรดกทางวฒั นธรรม ภูมปิ ัญญาท้องถิ่น ภมู ปิ ญั ญาไทยและสากล
ตวั ชว้ี ดั
มาตรฐาน ศ 3.1 ม.6/1 มีในทกั ษะการแสดงหลากหลายรูปแบบ
มาตรฐาน ศ 3.1 ม.6/3 ใชค้ วามคิดรเิ ริ่มในการแสดงนาฏศิลปค์ แู่ ละหมู่
มาตรฐาน ศ 3.1 ม.6/6 บรรยาย และวเิ คราะห์ อิทธพิ ลของ เคร่อื งแต่งกาย แสง สี เสียง ฉาก
อปุ กรณ์ และสถานทท่ี ่มี ีผลต่อการแสดง
มาตรฐาน ศ 3.2 ม.6/1 เปรียบเทียบการนาํ การแสดงไปใช้ใน โอกาสต่าง ๆ

คำอธิบายรายวชิ า

ศึกษา วิเคราะห์ สังเคราะห์ประวตั คิ วามเป็นมา องค์ประกอบการแสดง ได้แก่ ผู้แสดง เพลงและ
ดนตรี เครื่องแต่งกาย อุปกรณ์ประกอบการแสดง นาฏยศัพท์ในการแสดงระบำพรหมาสตร์ ท่ารำระบำ
พรหมาสตร์ และโอกาสที่ใช้แสดง สามารถบรู ณาการในชวี ติ ประจำวันได้

สาระสำคัญ

นาฏศิลป์เป็นศิลปะวัฒนธรรมสาขาหน่ึงที่แสดงถงึ ความเจริญรุ่งเรืองของไทย มีความงดงามของท่า
ร่ายรำตามจังหวะและทำนองเพลง ตลอดจนการแสดงสื่อความหมายด้วยท่าทางและคำร้อง ช่วยให้ผู้ชมได้
สนุกสนานในการรับชมและเกิดอารมณ์คล้อยตามไปกับการแสดง นาฏศิลป์ไทยจึงเป็นเอกลักษณ์อย่างหน่ึง
ของชาติเป็นมรดกทางวฒั นธรรมท่ปี ่ยู า่ ตายายได้ถ่ายทอดไวใ้ หส้ มควรท่เี ยาวชนทั้งหลายควรสนใจและรับสืบ
ทอดและรักษาไว้เป็นศรีสง่าของชาติไทยสืบไป ซึ่งประเภทของนาฏศิลป์ไทยแบบภาพรวมโดยจดั ประเภท
ใหญ่ๆได้ดังนี้ โขน ละคร รำและระบำ การแสดงพื้นเมือง 4 ภูมิภาค คือ การแสดงพื้นเมืองภาคเหนือ การ
แสดงพื้นเมืองภาคกลาง การแสดงพื้นเมืองภาคอีสาน การแสดงพื้นเมืองภาคใต้ ในปัจจุบันนาฏศิลป์มี
ความสำคัญกับประเทศชาติมากโดยเฉพาะอย่างยิง่ โขน ที่ถือเป็นเอกลักษณ์ของไทยที่แสดงให้เห็นถงึ ความ
ประณีตและสวยงามในการแสดงโขน

2

สาระการเรยี นรู้

สาระการเรียนรู้สำคัญของเอกสารประกอบการเรยี น เรื่องระบำพรหมาสตร์
1. ประวัตคิ วามเปน็ มา
2. องคป์ ระกอบการแสดง

2.1 ผแู้ สดง
2.2 เพลงและดนตรี
2.3 เนื้อรอ้ งและทำนอง
2.4 เครอ่ื งแต่งกาย
2.5 นาฏยศัพทใ์ นการแสดงระบำพรหมาสตร์
3. ทา่ รำระบำพรหมาสตร์
4. โอกาสท่ีใชแ้ สดง

จุดประสงคก์ ารเรยี นรู้

เม่ือศึกษาเอกสารประกอบการเรียนฉบับนีแ้ ลว้ จะมีความรู้ ดงั นี้
1. นกั เรียนมคี วามรู้สามารถอธิบายประวัติความเป็นมาของระบำพรหมาสตร์ได้ถกู ต้อง
2. นกั เรียนเขา้ ใจองค์ประกอบของชุดการแสดงระบำพรหมาสตร์สามารถนำไปใช้ได้ถูกตอ้ ง
3. นกั เรยี นปฏิบตั ิการขับร้องเพลงระบำพรหมาสตร์ไดถ้ ูกต้องได้ถกู ต้อง
4. นักเรียนปฏิบัติท่ารำเพลงระบำพรหมาสตร์ได้ถูกต้อง
5. นักเรยี นมีใฝ่เรยี นรู้ต่อการเรยี นนาฏศลิ ป์และและเหน็ คุณคา่ ในความเป็นไทย

คณุ ลักษณะอันพงึ ประสงคข์ องผเู้ รียน

1. รักชาติ ศาสน์ กษัตรยิ ์
✓ 2. ซ่อื สัตยส์ จุ ริต
✓ 3. มวี ินัย
✓ 4. ใฝเ่ รียนรู้

5. อยู่อย่างพอเพียง
✓ 6. มงุ่ ม่นั ในการทำงาน
✓ 7. รกั ความเป็นไทย
✓ 8. มจี ิตสาธารณะ

3

สมรรถนะของผู้เรยี น

✓ 1. ความสามารถในการสื่อสาร
✓ 2. ความสามารถในการคิด
✓ 3. ความสามารถในการแก้ปัญหา

4. ความสามารถในการใช้ทักษะชวี ติ
5. ความสามารถในการใชเ้ ทคโนโลยี

กิจกรรมการเรยี นการสอน

ชว่ั โมงท่ี 1
1. ครูแจกเอกสารประกอบการเรยี นเร่ืองระบำพรหมาสตรใ์ ห้กบั นักเรียน
2. แจง้ รายละเอียด คำชแ้ี จง วตั ถปุ ระสงค์ในการเรียนรูใ้ หน้ ักเรียน
3. ทำแบบทดสอบก่อนเรียน จำนวน 10 ข้อ
4. นักเรียนศกึ ษาสาระจากเอกสารประกอบการเรยี น หน้า 14 เรอื่ งความหมายของระบำ
พรหมาสตร์ ประวัติความเปน็ มาของระบำพรหมาสตร์ และองค์ประกอบของระบำพรหมาสตร์
5. ให้นักเรียนแต่ละคนนำความรูท้ ไ่ี ดจ้ ากการศกึ ษาในเอกสารประกอบการเรียนมาอภิปรายร่วมกนั
โดย คุณครูจะเปน็ ผู้ตั้งคำถาม
6. นกั เรยี นทำคำถามทบทวนในแบบฝกึ หดั ที่ 1 หนา้ 62
ชวั่ โมงที่ 2
1. ทบทวนความรเู้ ดมิ โดยการตัง้ คำถามและใหน้ ักเรียนตอบ
2. ศกึ ษาสาระเอกสารประกอบการเรียน หน้า 14 เพลงและดนตรี อ่านทำความเข้าใจ
3. เปดิ วดิ โี อคาราโอเกะเพลงระบำพรหมาสตร์ฟังเพลงและฝึกร้องตาม
4. แบง่ กล่มุ ๆ ละ 6 คน ฝกึ ร้องเพลงคาราโอเกะเพลงระบำพรหมาสตร์
5. นำเสนอการรอ้ งเพลงระบำพรหมาสตร์ของแต่ละกลุ่ม
ชวั่ โมงที่ 3
1. ทบทวนการอา่ นเนื้อร้องเพลงระบำพรหมาสตร์
2. ฝกึ รอ้ งทลี ะทอ่ นโดยใชฉ้ ิ่งเปน็ เคร่อื งดนตรีประกอบจังหวะ และใหน้ ักเรียนฝึกรอ้ ง
ตามจบครบเน้ือเพลงและร้องได้ถูกต้องตามจังหวะเพลง (ครสู ุม่ เรยี กชือ่ นักเรยี นใหร้ ้องเพลงให้ครู
ฟัง)
3. นกั เรียนศกึ ษาสาระจากเอกสารประกอบการเรียน หน้า …….. เรอ่ื งนาฏยศพั ท์
4. จับค่ฝู กึ ปฏบิ ตั นิ าฏยศพั ท์

4

5. นักเรียนทำคำถามทบทวนในแบบฝกึ หัดท่ี 2 หนา้ ………….
ชว่ั โมงที่ 4
1. ทบทวนนาฏยศัพท์และทบทวนร้องเพลงระบำพรหมาสตร์ เพ่อื เข้าสกู่ ารฝกึ ปฏิบตั ิท่ารำ
2. นักเรียนศึกษาสาระจากเอกสารประกอบการเรียน หนา้ ….… ทา่ รำเพลงระบำพรหมาสตร์
3. ชมวิดีโอเพลงระบำพรหมาสตร์
4. นักเรยี นจับคูพ่ ระ-นาง เพื่อฝกึ ปฏบิ ัตทิ า่ รำระบำพรหมาสตร์
5. ครูสาธิตท่ารำระบำพรหมาสตร์ท่ารำรำออกตามทำนองเพลงสรอ้ ยสน จากนั้นให้นักเรียนปฏิบัติ
ตาม
6. ครูให้นักเรียนฝึกปฏิบัติท่าออกตามทำนองเพลงสร้อยสน ครูสังเกตพฤติกรรมและคอยให้
คำแนะนำนกั เรยี น
ช่ัวโมงท่ี 5
1. นักเรยี นทบทวนทา่ รำในการรำออกตามทำนองเพลงสร้อยสน
2. นกั เรียนศึกษาสาระจากเอกสารประกอบการเรียน หน้า …… ทา่ รำเพลงระบำพรหมาสตร์
3. ครูสาธติ ท่ารำ พร้อมท้ังอธิบายท่ารำ ต้ังแต่เนื้อร้อง “ต่างจับระบำรำฟ้อน”จนถึงเน้ือร้อง “เป็นคู่
ๆ อย่กู ลางอมั ภร ”จากน้ันให้นกั เรยี นปฏบิ ัติตาม
4. นักเรยี นฝกึ ปฏบิ ัตทิ ่ารำ ครูสงั เกตพฤติกรรมและคอยให้คำแนะนำนักเรียน
ชั่วโมงที่ 6
1. นักเรยี นทบทวนทา่ รำในเพลงรวั และท่ารำในเน้ือรอ้ ง ต่างจับระบำรำฟอ้ น”จนถงึ เนื้อร้อง “เป็นคู่
ๆ อยู่กลางอมั ภร ”
2. นักเรียนศกึ ษาสาระจากเอกสารประกอบการเรยี น ท่ารำระบำพรหมาสตร์
3. ครูสาธิตทา่ รำ พรอ้ มท้ังอธิบายทา่ รำ ตั้งแต่เพลงเร็ว - ลา
4. นักเรียนฝกึ ปฏบิ ัติทา่ รำ ครูสังเกตพฤตกิ รรมและคอยให้คำแนะนำ
ชว่ั โมงที่ 7
1. นักเรยี นทบทวนท่ารำระบำพรหมาสตร์ตงั้ แตต่ น้ จนจบ
2. นกั เรยี นจบั คเู่ พอื่ ทดสอบการปฏบิ ัตทิ ่ารำระบำพรหมาสตร์หนา้ ช้ันเรยี น
3. ครสู งั เกตพฤติกรรมและคอยให้คำแนะนำ พร้อมทั้งเสนอแนะข้อที่ควรแก้ไขปรับปรงุ
4. นกั เรยี นทำคำถามทบทวนในแบบฝึกหดั ที่ 3 ทา่ รำระบำพรหมาสตร์หนา้
6. นกั เรียนทำแบบทดสอบหลังเรียน เร่อื งระบำพรหมาสตร์ในเอกสารประกอบการเรยี น หนา้

5

สอื่ การจัดการเรียนการสอน

1. เอกสารประกอบการเรยี น
2. วดี ที ศั น์
3. แบบทดสอบกอ่ นเรียนและหลงั เรยี น
4. ใบงาน

การวัดผลและประเมนิ ผล

1. วิธีการวัดผล
1.1 ตรวจงานแบบฝึกหดั ทา้ ยบท
1.2 ตรวจแบบทดสอบก่อนเรยี นและหลังเรียน
1.3 ประเมินการปฏิบัตทิ ่ารำเพลงระบำพรหมาสตร์
1.4 สังเกตพฤตกิ รรมคณุ ลักษณะอันพงึ ประสงค์
1.5 สงั เกตพฤติกรรมสมรรถนะสำคญั ของผเู้ รยี น

2. เครื่องมือวัดผล
2.1 คำถามทบทวน/แบบฝึกหดั
2.2 แบบทดสอบก่อนเรียนและหลังเรียน
2.3 แบบประเมินการปฏิบัติทา่ รำเพลงระบำพรหมาสตร์
2.4 แบบสงั เกตพฤติกรรมคุณลักษณะอันพึงประสงค์
2.5 แบบสงั เกตพฤติกรรมสมรรถนะสำคัญของผเู้ รียน

3. เกณฑ์การประเมนิ
3.1 แบบฝกึ หดั คะแนนอยา่ งนอ้ ยร้อยละ 60 คะแนน
3.2 แบบทดสอบ คะแนนอย่างน้อยร้อยละ 60 คะแนน
3.3 การปฏบิ ัตทิ า่ รำเพลงรำแมบ่ ทเล็ก รวมคะแนนเฉล่ยี อยา่ งน้อยรอ้ ยละ 60 คะแนน
3.4 สงั เกตพฤติกรรมคุณลักษณะอันพงึ ประสงค์ มีคณุ ภาพเฉล่ยี ไม่ตำ่ กวา่ ระดับ 1
3.5 สงั เกตพฤติกรรมสมรรถนะสำคญั ของผู้เรยี น มีคุณภาพเฉลีย่ ไม่ตำ่ กวา่ ระดบั 1

6

กระดาษคำตอบ

โรงเรียน......................................................................ปีการศกึ ษา...........................
ชื่อ..........................................................................ชั้น...................เลขท่ี................
กลุ่มสาระการเรียนร้.ู ....................วนั ท่.ี .............เดือน...................พ.ศ..................

ข้อ ก ข ค ง ข้อ ก ข ค ง
16
27
38
49
5 10

ประเมนิ ผล
เต็ม

ได้

7

แบบทดสอบก่อนเรียน

กลมุ่ สาระการเรียนรศู้ ลิ ปะ สาระนาฏศิลป์ ชั้นมัธยมศกึ ษาปที ี่ 6

เร่อื ง ระบำมาตรฐาน ชุด ระบำพรหมาสตร์ เวลา 10 นาที คะแนน 10 คะแนน
**********************************************************************************

คำชแี้ จง : ให้นกั เรียนเลือกคำตอบทถี่ กู ท่ีสดุ แล้วทำเครอื่ งหมาย (×) ลงในกระดาษคำตอบ

1.ระบำพรหมาสตร์เป็นระบำในการแสดงโขนเร่อื งรามเกยี รตใ์ิ นตอนใด

ก. ตอนศึกไมยราพ ข.ตอนนางลอย

ค.ตอนศกึ พรหมาสตร์ ง.นารายณป์ ราบนนทก

จ. ตอนลกั นางสีดา

2.ระบำพรหมาสตร์มอี ีกชื่อหนึง่ เรยี นวา่ อะไร

ก.ระบำหนา้ ช้าง ข.ระบำส่บี ท

ค. ระบำอทู่ อง ง.ระบำตามกวาง

จ. ระบำของชา้ ง

3.ใครแปลงกายเป็นชา้ งเอราวณั

ก.หนุมาณ. ข.ทศกณั ฐ์

ค. พระลกั ณ์ ง. อนิ ทรชติ

จ. การณุ ราช

4. วงดนตรที ใ่ี ชป้ ระกอบการแสดงระบำพรหมาสตร์คอื วงอะไร

ก.วงมโหรี ข.วงปพ่ี าทย์

ค.วงเครอ่ื งสาย ง.วงดึกดำบรรพ์

จ. วงปี่พาทย์ชาตรี

5.เหตผุ ลทำไมที่ใชว้ งป่ีพาทยไ์ ม้แขง็ ประกอบระบำพรหมาสตรเ์ พราะเหตุใด

ก. วงปี่พาทย์ไม้แข็งจะมีเสียงดังเนื่องจากระนาดเอกบรรเลงด้วยไม้ตรีชนิดแข็ง ดนตรีมีความหนัก

แน่น

ข. มคี วามไพเราะอ่อนหวาน

ค. เพราะเป็นวงดนตรที ี่หาได้งา่ ยและใครๆกส็ ามารถเลน่ ได้

ง. เพราะมเี สียงพอเหมาะกับเคร่ืองดนตรีในวงเคร่ืองสาย และใชซ้ อสามสายเขา้ มาร่วมบรรเลงด้วย

จ. วงป่พี าทย์ไมแ้ ขง็ จะมที ำนองท่ีปลุกใจ หึกเหิม

6. กริ ยิ าของการไสเท้าขา้ งใดขา้ งหน่ึงด้วยจมูกเท้าต่อเนื่องดว้ ยสันเท้า เปน็ กริ ยิ าของนาฏยศัพท์ใด

ก. กระดกเทา้ ข. ก้าวหน้า

ค.ถดั เทา้ ง. กระทงุ้ เทา้

8

จ.เดินเทา้

7.

ก. วนเวยี น ข. ก้ันกาง

ค. เป็นคู่ ๆ ข.กลางอมั ภร

จ. ตา่ งจบั

8. มือซ้ายตัง้ วงบน มอื ขวาต้งั วงกลางเหยยี ดแขนดึง”การปฏิบัติเชน่ น้มี ีชือ่ เรียกวา่ อยา่ งไร

ก. ทา่ พรหมส่หี นา้ ข. ท่าช้างประสานงา

ค. ท่าจนั ทร์ทรงกลด ง.ทา่ พิสมัยเรยี งหมอน

จ. ทา่ กงั หันรอ่ น

9. ใครทีใ่ ช้หลักในการวิจารณผ์ ลงานนาฏศิลป์ไมถ่ ูกตอ้ ง

ก. เพลงวิจารณบ์ ททีใ่ ชป้ ระกอบการแสดง ค. พลอยวจิ ารณเ์ ก่ียวกบั หน้าตาและนิสัยของผู้แสดง

ข. ไพรวจิ ารณท์ า่ ทางการแสดงและการแต่งกาย ง. พลวู จิ ารณ์เกยี่ วกับดนตรีทใ่ี ช้ประกอบการแสดง

จ. พริ้งวิจารณ์ทา่ รำของผูแ้ สดง

10.ตัวเลือกใดทไ่ี ม่ใชป่ ระโยชนข์ องการวิเคราะห์ วิจารณ์การแสดงนาฏศลิ ป์

ก. ฝกึ ใหผ้ ู้ทสี่ รา้ งสรรค์ผลงานนาฏศลิ ป์ยอมรับคำติชม วพิ ากย์ วิจารณ์

ข. มคี วามรอบรู้ กล่าวคือ ตอ้ งมคี วามรู้ ความเขา้ ใจในเร่อื งทจี่ ะวจิ ารณ์เปน็ อย่างดี

ค. เป็นการเสนอแนะแนวทางการแก้ไขปรับปรุงพัฒนางานนาฏศิลป์ให้มีคุณค่าสอดคล้องกับ

เป้าหมาย

ง. ส่งเสริมให้ผู้ที่สร้างสรรค์ผลงานนำความรู้ที่ได้มาพัฒนาผลงานให้มีความแปลกใหม่และทันสมัย

มากยิ่งข้ึน

จ. ทำให้ผ้สู รา้ งสรรค์ผลงานนาฏศิลปผ์ ลติ ผลงานตามความต้องการของตลาดบนั เทงิ มากยิง่ ข้ึน

9

ระบำพรหมาสตร์

10

ระบำพรหมาสตร์

ระบำพรหมาสตร์ จะนำเสนอรายละเอียดองค์ประกอบการแสดงเพลงระบำพรหมาสตร์ เพื่อสร้าง
ความเข้าใจสร้างจติ สำนกึ รักวัฒนธรรมไทย เพือ่ ให้เข้าใจรปู แบบการแสดงและสามารถปฏบิ ตั ิทา่ รำได้ถูกต้อง
สาระสำคัญของเอกสารประกอบกอบการเรียน ประกอบด้วยประวัติความเป็นมาของระบำพรหมาสตร์
องค์ประกอบของการแสดงระบำพรหมาสตร์ ท่ารำเพลงระบำพรหมาสตร์ และโอกาสท่ใี ชแ้ สดง ดังน้ี

ความหมายของระบำ

ระบำ (ราชบัณฑิตยสถาน,2554) ได้ให้ความหมายไว้ว่า ระบำ หมายถึง ศิลปะการร่ายรำ เป็นการ
แสดงท่ีใช้ทา่ ฟอ้ นรำ ไมเ่ ป็นเรื่องราว มงุ่ ความสวยงามหรอื ความบนั เทงิ จะแสดงคนเดยี วหรือหลายคนกไ็ ด้

สุรพล วิรุฬรักษ์ ได้ให้ความหมายว่า ระบำ หมายถึง การแสดงนากศิลป์ตั้งแต่ 2 คนขึ้นไป ด้วย
วตั ถุประสงคใ์ ดวตั ถปุ ระสงค์หน่ึง มีการดำเนนิ กระบวนการฟ้อนรำตั้งแตต่ ้นจนจบในเวลาอนั สน้ั

พรหมาสตร์ หมายถงึ ศรแห่งพระพรหม เปน็ ศรท่ีพระพรหมสร้างขึ้น ศรพรหมาสตร์เป็นศัตราวุธที่
มีอานุภาพทำลายล้างสูง ไม่มีสิ่งใดต้านทานได้ ตามคัมภีร์ปุราณะ มีแต่ไม้เท้าพรหมทัณฑ์ของฤๅษีวสิษฐ์
เทา่ น้นั ที่จะต้านอำนาจของศรพรหมาสตร์ได้ ส่วนรามเกยี รติ์ฉบับรชั กาลที่ ๑ วา่ ศรพรหมาสตร์สามารถล้าง
ศรพรหมาสตร์ด้วยกันเองได้ ศรพรหมาสตร์นั้นเมื่อแผลงออก ก็เกิดเสียงสะเทือนเลื่อนลั่น (ผู้ใช้ศรสามารถ
บังคับให้แลน่ ไปสงั หารศตั รูไดด้ งั ใจแม้จะไมเ่ ห็นกายศตั รูกต็ าม และยังอาจ) บันดาลเป็นลูกศร (หรือศัตราวธุ
นานาชนิด) กลาดเกลื่อนเต็มท้องฟ้าและพุ่งอย่างรวดเร็วไปพิฆาตหมู่ศัตรู ในรามเกียรติ์ฉบับรัชกาลที่ ๑
กลา่ วถึง ศรพรหมาสตรท์ ี่อนิ ทรชติ แผลงไป

ดังนั้น ระบำพรหมาสตร์ หมายถึง ศิลปะแห่งการร่ายรำที่มีผู้แสดงตั้งแต่2คนขึ้นไป โดยมี
วัตถุประสงค์ใดวัตถุประสงค์หนึ่ง เป็นการแสดงที่ใชท้ ่าฟอ้ นรำไม่เล่นเป็นเร่ืองราว มุ่งเน้นความสวยงามและ
พร้อมเพรยี ง

ประวตั ิของระบำพรหมาสตร์

ประพันธ์ สุคนธชาติ, โรงละครแหง่ แรกของกรมศิลปากร ได้ให้ ประวัติระบำพรหมาสตร์ ไว้ว่า เป็น
ระบำชุดหนึ่งในการแสดงโขนเร่ือง รามเกียรติ์ตอน ศึกพรหมาสตร์ ซึ่งมีเนื้อเรื่องว่า รณพักตร์ โอรสของ
ทศกัณฐ์ กษัตริย์เมืองลงกา ได้รับศรพรหมาสตร์และพระเวทแปลง กายเป็นพระอินทร์จากพระอิ ศวร คร้ัง
หนึ่งทำสงคราม ชนะพระอินทร์จึงได้ชื่อว่า " อินทรชิต" ต่อมาทศกัณฐ์ใช้ให้ไปทำสงครามกับกองทัพฝ่าย
พลับพลา อินทรชิตใช้กล ลวง เนรมิตกายเป็นพระอินทร์ ให้การุณ ราชแปลงกายเป็นเอราวัณ ช้างทรงของ
พระอนิ ทร์ ขบวนทพั ของ พระ อนิ ทร์แปลงยกผา่ นกองทพั พระลกั ษณ์ พระลักษณ์หลงคิดว่าเปน็ เทวสนั นิบาต
จึงหยุดชมความงดงามของขบวนทัพ จนถูกอินทรชิตแผลงศร พรหมาสตร์ล้มสลบทั้งกองทัพ ระบำ
พรหมาสตร์นเี้ ป็น ระบำพรหมาสตรน์ เ้ี ป็นส่วนหนง่ึ ใน ขบวน ทัพของพระอนิ ทร์ ซ่งึ เรยี กอีกชือ่ หน่งึ วา่ "ระบำ

11

หน้าช้าง โดยใช้อารมณ์ทำนองเพลงสร้อยสน จะออกด้วย เพลงเร็ว และจบด้วยเพลงลา ระบำพรหมาสตร์
เป็นระบำชุดหนึ่งสำหรับแสดงประกอบในการแสดงโขนชุด พรหมาสตร์ และมีช่ืออีกอย่างหนึ่งซ่ึงเป็นที่รู้จัก
กันในวงการนาฏยศิลปไ์ ทยวา่ "ระบำหนา้ ชา้ ง”

ดังนั้น ระบำพรหมาสตร์นี้เป็นระบำส่วนหนึ่งในขบวนทัพของพระอินทร์ซึ่งเรียกอีกอย่าง ว่า”ระบำ
หน้าช้าง” เหตุที่มีชื่ออย่างนี้ก็เพราะระบำชุดนี้ร่ายรําอยู่หน้าช้างเอราวัณของพระอินทร์แปลง (อินทร ชิต)
ระบำชุดนเี้ ปน็ การร่ายราํ ของตัวละครท่ีเป็นเหล่าเทวดา-นางฟา้ ดังมเี น้ือหาสาระ สำคัญดงั ตอ่ ไปนี้

1. ความเปน็ มาของระบำพรหมาสตร์

ระบำพรหมาสตรไ์ ดเ้ กิดขน้ึ มาพร้อมกับการแสดงโขน ชดุ พรหมาสตรโ์ ดยกอ่ นหน้าน้ีกรม ศิลปากรได้
เลือกชุดกลุ่มต่างๆออกมาแสดง ณ โรงละครศิลปากรเป็นประจำทุกปีแต่ละชุดจะมีชั้นเชิงและลีลา ท่าทาง
ของศิลปะที่แตกต่างกันไปตามเจตจำนงของการจัดรู้หมายให้เป็นการฝึกศิลปินและนักเรียนของกรม
ศิลปากรเพื่อให้เกิดความรู้ความชำนาญในการแสดงแต่ละชุดและต้องการนำเสนอ ให้ผู้ชมเห็นความ
หลากหลายของ การแสดง ในปพี .ศ 2503 กรมศิลปากรไดจ้ ดั เลือกการแสดงโขนชดุ คลุมมากข้นึ และพยายาม
สอดแทรกศลิ ปะ ของเดิมเขา้ ไว้ดว้ ย อยา่ งเช่นในองค์ที่ 4 ศรพรหมาสตร์ ปรบั ปรงุ โดย นาย ประพนั ธ์ สุคนธ
ชาติ ได้อธิบายเสริมว่า ในองค์ที่ 4 ท่านได้นำคอนเสิร์ตของสมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์มาใช้
ทั้งหมดโดยแตง่ คำเจรจาแทรก ในตอนท้ายของระบำพรหมาสตร์ชุดน้ไี ด้ปรับปรุงพิมบทและฝกึ ซ้อมพร้อมท้ัง
จัดสร้างฉากและเตรียมแสดงเป็น ประจำณโรงละครศิลปากรแต่เกิดเหตุไฟไหม้โรงละครในวันที่ 9
พฤศจิกายนพ.ศ 2503 จริงต้องนำของชุดนีย้ ้ายไป จัดแสดงณหอประชุมวัฒนธรรมสนามเสือป่า(ปัจจุบันคอื
ตกึ กองบญั ชาการ กรป.กลาง) และภายหลังต่อมาการ แสดงโขนชุดน้ีกไ็ ด้นำมาจดั แสดง ณ โรงละครแหง่ ชาติ
ทา่ รำในระบำชุดนีไ้ ดร้ บั การถ่ายทอดจากครโู บราณและสบื ทอดมาโดยครู อาจารย์ ในวิทยาลยั นาฏศลิ ป์

ดังนั้น ระบำพรหมาสตร์ได้เกิดขึ้นพร้อมกับการเเสดงโขนชุดพรหมาสตร์ เพื่อเสนอให้ผู้ชมได้ เห็น
ความหลากหลายของการเเสดงโขนด้วย กรมศิลปากรจึงได้เลือกจัดการเเสดงโขน ชุดพรหมาสตร์แล้ว
พยายาม สอดเเทรกศิลปะของเดิมเข้าไว้ด้วย ระบำพรหมาสตร์จึงมีลักษณะการเเสดงการเเสดงที่น่าสนใจ
ยิ่งข้ึน

ระบำพรหมาสตร์นี้เป็นการแสดงกลลวงของฝ่ายยักษ์(อินทรชิต) ที่จะทำลายกองทัพฝ่าย มนุษย์
(พระลักษณ์) โดยมีเรื่องราวในตอนนี้คืออินทรชิตเป็นโอรสของทศกัณฐ์เจ้ากรุงลงกาออกมาทำสงครามกับ
พระลักษณ์จึงใช้กลอุบายลวงกองทัพพระลักษณ์โดยสั่งให้การุณราชแปลงกายเป็นช้างเอราวัณแล้วตนเอ ง
แปลงเป็น พระอินทร์และบรรดาไพร่พลยักษ์แปลงเป็นเทพบุตร-นางฟ้า ร่ายรำอย่างสวยงามเพื่อให้พระ
ลักษณ์และพลวานร เคลบิ เคลม้ิ หลงไหล อินทรชิตจะไดท้ ำการสงั หารพระลักษณ์และไพร่พล

12

ดังนั้น การแสดงระบำในตอนนี้จึงเป็นการสร้างความเพลิดเพลินให้กับกองทัพฝ่ายพระ ลักษณ์
เพือ่ ทจี่ ะให้เกิดโอกาสเหมาะสมในการลอบสงั หาร แผนการนเี้ ปน็ ความเฉลียวฉลาดของ อนิ ทรชติ ดว้ ยรู้ตัวดี
ว่าถ้าสู้รบกันโดยตรงแล้ว ตนเองอาจจะพ่ายแพ้พระลักษณ์อย่างแน่นอน จึงใช้กลอุบายทำทีเป็นขบวน
เกียรติยศ ของพระอินทร์ อันมีเทวดา-นางฟ้า มาร่ายรำ เป็นการหันความสนใจให้ลืมตัว เปิดช่องทางให้
อินทรชิตแผลงศร พรหมาสตร์มาสงั หารกองทพั ฝ่ายพระลกั ษณ์ได้

ความสำคัญของระบำพรหมาสตร์นั้นคือ เป็นระบำที่สร้างความสมบูรณ์ให้กับการแสดงโขน ตอน
ศึกพรหมาสตร์ เพราะระบำชุดน้ี เท่ากบั การนำเข้าสู่จดุ ประสงค์หลักของศึกระหว่างอินทรชติ กบั พระลักษณ์

2. องคป์ ระกอบของระบำพรหมาสตร์

องค์ประกอบของการแสดงระบำพรหมาสตร์นั้น แบ่งออกได้เป็นหลายประเภท เช่น ลักษณะ การ
แสดง เคร่ืองดนตรีทำนองเพลง เครอ่ื งแตง่ กาย ซ่งึ มีรายละเอยี ด ดังต่อไปนี้

2.1 ผู้แสดง
ตัวพระ
การคัดเลือกตัวพระสำหรับการแสดง จะคดั เลือกผู้ที่ลักษณะใบหนา้ รปู ไข่ สวยงาม คมคายเดน่
สะดุดตา ท่าทางสะโอดสะองและผ่งึ ผาย ลำคอระหง ไหลล่ าดตรง ช่วงอกใหญ่ ขนาดลำตวั เรยี ว เอวเลก็ ก่วิ
คอดตามลกั ษณะชายงามในวรรณคดไี ทย
ตัวนาง
คัดเลือกจากผทู้ ่มี ีรูปร่างลกั ษณะคล้ายกับตวั พระ สวมมงกุฏ หอ้ ยดอกไม้เพชรดา้ นซา้ ย ตวั ไม่สูงมาก
กิรยิ ามารยาทเรียบร้อย สุภาพ น่มุ นวลออ่ นหวานตามลักษณะหญิงงามในวรรณคดี
2.2 เครอื่ งดนตรที ใี่ ชป้ ระกอบการแสดง

เหตุผลท่ใี ชว้ งปี่พาทย์ไมแ้ ข็งประกอบระบำพรหมาสตร์วงปี่พาทย์ไม้แข็งจะมเี สียงดัง
เนอ่ื งจากระนาดเอกบรรเลงด้วยไม้ตรชี นิดแขง็ ดนตรีมคี วามหนกั แน่นทำให้ปี่พาทย์นยิ มมาใช้เลน่ ในโขน

วงดนตรีประกอบการแสดง วงปี่พาทย์ วงปี่พาทย์เป็นวงดนตรีที่ประสมด้วยเครื่องดีดและ
เคร่ืองเปา่ เข้าด้วยกนั แบ่งไดเ้ ป็น 3 ขนาดคอื

13

1. วงปพี่ าทย์เคร่ืองหา้

ภาพท่ี 1 วงปี่พาทย์เครื่องหา้
https://sites.google.com/a/samakkhi.ac.th/kheruxng-dntri-thiy-3-2/wng-pi-phathy/2-

wng-pi-phathy-mi-khaeng
2. วงป่พี าทยเ์ ครื่องคู่

ภาพท่ี 2 วงปี่พาทย์เครื่องคู่
ทม่ี าของภาพ : https://sites.google.com/a/samakkhi.ac.th/kheruxng-dntri-thiy-3-2/wng-pi-

phathy/2-wng-pi-phathy-mi-khaeng
3. วงปี่พาทย์เคร่ืองใหญ่

ภาพที่ 3 วงป่ีพาทย์เคร่ืองใหญ่
ที่มาของภาพ : https://sites.google.com/a/samakkhi.ac.th/kheruxng-dntri-thiy-3-2/wng-pi-

phathy/2-wng-pi-phathy-mi-khaeng

14

2.3 เนื้อร้องและทำนองของระบำพรหมาสตร์

ร้องเพลงสร้อยสน

ตา่ งจบั ระบำรําฟ้อน ทอดกรกรดี กรายซ้ายขวา

รายเรียงเคียงคมประสมตา เลย้ี วไลไ่ ขวค่ วา้ เปน็ ท่าทาง

ซ้อนจังหวะประเท้าเปลา่ คลอ่ ง เลีย้ วลอดสอดคล้องไปตามหวา่ ง

วนเวียนเทียนวันก้ันกาง เป็นคคู่ ู่อยู่กลางอมั พร

- ปพี่ าทยท์ ำเพลงเร็ว ลา –

บทระบำน้ีพระนิพนธ์โดยสมเดจ็ เจา้ ฟา้ กรมพระยานริศรานุวัดตวิ งศ โดยทรงทำเป็นบท

คอนเสิรต์ ไว้สำหรับขับรอ้ งประกอบการบรรเลง ทํานองเพลงทใี่ ช้ในการแสดงระบำชุดน้ี คอื เพลงสร้อยสน

อนั เปน็ เพลงทม่ี ที ํานองคอ่ นข้างชา้ ซ่ึงมีอตั รา 2 ชั้น 1

เพลงสร้อยสน คือ ชอ่ื กลบทชนิดหนึ่ง. สร้อยสนตัด น. ชอ่ื เพลงไทย อัตรา 2 ชั้น หนา้ ทบั

ปรบไก่ มีทอ่ นเดียว 4 จงั หวะ ใชบ้ รรเลงในการแสดง ไม่มีบทร้องเฉพาะ.

เพลงเร็ว เป็นเพลงในอัตราชั้นเดียว มักนิยมใช้บรรเลงประกอบการแสดงในกิริยา การ

เดินทางของตัวละคร ในระบ่าชุดนี้บรรเลงประกอบต่อจากเพลงสร้อยสนซึ่งเป็นเพลงชา้ เท่า กับเป็นการร่า

เพลงช้าต่อด้วยเพลงเร็ว อันเป็นขั้นตอนของการแสดงระบำแต่โบราณ การร่า ประกอบเพลงเร็วน้ี

จุดประสงค์ต้องการให้เทวดา-นางฟ้า จับระบำรําฟ้อนกันเพื่อ ลวงล่อพลทัพของพระลักษณ์ ด้วยเพลงน้ี

สามารถขยายความยาวของทํานองเพลงได้ จงึ มคี วาม เหมาะสมกับท่าราํ ของตัวละคร

เพลงลา เป็นเพลงที่นิยมใช้บรรเลงต่อจากเพลงเร็ว มีความหมายถึงการสินสดของ ระบำ

ชดุ นี้

2.4 เคร่ืองแต่งกาย

เครื่องแต่งกายนาฏศิลป์ไทยมีความงดงามและมีวิธีการปฏิบัติที่วิจิตรบรรจงเป็นอย่างยิ่ง

ทัง้ นเี้ พราะทม่ี าของเคร่ืองแต่งกายนาฏศลิ ป์นำ้ จำลองแบบมาจากเครื่องทรงของพระมหากษัตริยห์ รือเรียกว่า

เครื่องต้นและนำมาพัฒนาให้เหมาะสมต่อการแสดงซึ่งสามารถแยกออกเป็น 4 ฝ่าย คือ การแต่งตัวพระตัว

การแต่งตัวนางการแต่งตัวยักษ์ การแต่งตัวลิง สำหรับเครื่องแต่งตัวพระนางจะใช้แต่งกายสำหรับผู้รำระบำ

มาตรฐาน คือ ระบำดาวดงึ ส์ ระบำพรหมาสตร์ ระบำย่องหงดิ ระบำกฤดาภนิ หิ ารและระบำเทพบันเทิง และ

ยังใช้ในการแต่งกายสำหรับตัวละครในการแสดงละครนอกและละครในอีกด้วย ส่วนในระบำเบ็ดเตล็ด เช่น

ระบำนพรัตน์ ระบำโบราณคดีชุดตา่ งๆหรือระบำสัตวต์ า่ งๆจะใช้เครอ่ื งแต่งกายให้ถูกตอ้ งตรงตามรูปแบบของ

ระบำนนั้ ๆ เชน่ ระบำโบราณคดีกต็ ้องแต่งกายใหถ้ ูกต้องตามหลักฐานที่ปรากฏในรูปปนั้ หรอื ภาพจำหลกั เปน็

ตน้

15

การแต่งกายยืนเครื่องพระ ประกอบด้วย กำไลเท้า สนับเพลา ฉลององค์ พระภูษาหรือภูษา
เข็มขัดหรอื ป้นั เหนง่ สังวาล ตรงคอ ทับทรวง อนิ ธนู ดาบทิศ หอ้ ยหน้า ห้อยขา้ ง แหวนรอบ ปะวะหล่ำ ทอง
กร ธำมรงคช์ ฎา ดอกไมท้ ัด อุบะหรอื พวงดอกไม้

ภาพที่ 4 เคร่ืองแต่งกายตวั พระ
ที่มาของภาพ : https://sites.google.com/site/tiwaporn077/_/rsrc/1430371746109/reiyn-ru-

lakhr-ni/kheruxng-taeng-kay/
การแต่งกายยืนเครื่องตัวนาง ประกอบด้วย กำไลข้อเท้า เสื้อในนาง ภานุภูษาหรือพระภูษา เข็มขัด
ปั้นเหน่ง สะอิ้งหรือสร้อยตัว ผ้าห่มนาง นวลนางหรือกรองคอ จี้นาง แหวนรอบ ปะวะหล่ำ กำไลตะขาบ
กำไลสวมหรือทองกร ธำมรงค์ มงกฎุ จอนหูหรอื กรรเจยี กจร ดอกไมท้ ัดอบุ ะหรือพวงดอกไม้

ภาพที่ 5 เคร่ืองแตง่ กายตัวนาง
ที่มาของภาพ :

https://noo5626oum.files.wordpress.com/2013/02/woman_dress.gif?w=380&h=400

16

2.5 นาฏยศพั ทท์ ี่สำคัญ
ความหมายของนาฎยศัพท์ ความหมายของนาฎยศัพทน์ ้ัน นักวิชาการรวบรวมไว้น่าสนใจ เช่น ราช
บัณฑิต (2554:621) บญั ญัติคำว่า นาฎข (นาคตะยะ) เปน็ คำนาม หมายถึง การฟ้อนรำ หรือการแสดงละคร
ส่วนคำว่า ศัพท์ (สับทะ-สับ) เป็นคำนาม หมายถึง ศัพท์บัญญัติ ยากที่ต้องแปล (2551:1147 )นักวิชาการ
ทาง นาฎศลิ ป์ อรวรรณ ขมวฒั นา (2530:6 1) อธบิ ายไวว้ า่ นาฎยศัพท์ หมายถึง ศพั ทท์ เี่ ก่ียวกบั ลักษณะ ท่า
รำที่ใช้ในการฝกึ หดั เพ่ือใช้ในการแสดงโขน ละคร
ดังนั้นในเอกสารฉบับนี้ นาภูยศัพท์ จึงหมายถึง คำที่บัญญัติขึ้นใช้เรียกท่ารำต่าง ๆ สำหรับ สื่อ
ความหมายให้รับรู้และเข้าใจตรงกันในการปฏิบัติท่ารำในวงการนาฎศิลป์ เพื่อใช้ในการแสดง นาฏศิลป์ไทย
โขนและละคร
นาฎศัพท์ที่ใช้เกย่ี วกบั ทา่ รำ

ภาพที่ 6 สอดสร้อยมาลา
ทมี่ า : ศรัณย์พร....., 2563, ถา่ ยภาพ, พฤศจิกายน : 20.
ท่าสอดสร้อยมาลา มือซา้ ยจีบหงายท่ชี ายพก (ระดับหัวเข็มขัด) มือขวาตั้งวงสูงระดับหางค้ิว (ชาย
ตัง้ วงระดับศรี ษะ) เอยี งซ้าย

ภาพท่ี 7 ก้าวหนา้
ท่ีมา : ศรณั ยพ์ ร....., 2563, ถา่ ยภาพ, พฤศจิกายน : 20.
ก้าวหน้า หมายถงึ กิริยาของการกา้ วเท้าไปด้านหน้าของตนเอง โคยเปดิ ส้นเท้าหลัง

17

ภาพที่ 8 กระทุ้งเทา้ และกระดกเทา้
ทีม่ า : ศรัณย์พร....., 2563, ถ่ายภาพ, พฤศจิกายน : 20.
กระทงุ้ เทา้ และกระดกเท้า หมายถงึ กริ ยิ าของการใช้จมูกเท้าแตะพื้นหรือกระแทก พื้นเบา ๆ แลว้ ข
กส้นเทา้ ข้นึ หนบี น่อง

3. ทา่ รำ

ท่ารำเพลงระบำพรหมาสตร์ในบทที่ 5 นี้ ผู้วิจัยต้องการนำเสนอรายละเอียดเกี่ยวกับการอธิบาย
กระบวนการท่ารำที่ใช้ในระบำพรหมาสตร์ มีลักษณะการอธิบายจะบอกชื่อท่าการปฏิบัติการหารและ
ภาพประกอบซง่ึ มีการอธิบายทา่ รำ ดังนี้

อธบิ ายท่ารำระบำพรหมาสตร์

ภาพท่ี 9 ทำนอง
ทม่ี า : ศรณั ยพ์ ร....., 2563, ถ่ายภาพ, พฤศจิกายน : 20.
ตัวพระ
ลำตัวเบ่ยี งขวาเลก็ น้อยจากนั้นศรี ษะเอียงขวา มอื ขวาเท้าสะเอว มือซ้ายวางหน้าขาซ้าย เท้าขวายืน
เต็มเท้า เทา้ ขวายนื เต็มเท้า เท้าซา้ ยจรดปลายเท้าตงึ เข่า
ตัวนาง

18

ลำตัวเบย่ี งขวาเลก็ นอ้ ยจากนั้น ศรี ษะ เอียงซ้าย มือขวาจีบหงายชายพก มือซา้ ยทาบหนา้ ขาซ้ายเท้า
ยืนเหล่อื มเท้าทัง้ สองขา้ ง

ภาพท่ี 10 ทา่ ออก
ที่มา : ศรณั ยพ์ ร....., 2563, ถา่ ยภาพ, พฤศจิกายน : 20.

ตวั พระ
จงั หวะท่ี 1

ศีรษะเอียงซ้ายมือซ้ายจีบคว่ำระดับชายพก มือขวาจีบคว่ำข้างลำตัวงอแขนจากนั้น ยืดยุบเข่าเท้า
ขวายนื เต็มเทา้ จรดเทา้ ลำตวั ตรงจากนั้นสลับ
จงั หวะที่ 2

ศีรษะเอียงขวากลายมือทั้งสองกรีดจีบแล้วปล่อยออกมาเป็นต้ังวงมอื ขวาต้ังวงล่างเยื้อง มาข้างหน้า
เล็กนอ้ ยมือซา้ ยตง้ั วงทอดแขนส่งออกไปขา้ งลำตวั กดไหลข่ วา เทา้ ซา้ ยกา้ วหน้า

ตวั นาง
จงั หวะที่ 1

ศีรษะเอียงซ้ายมือทัง้ สองขา้ งจีบคว่ำระดบั ชายพบกดไหล่ซา้ ยเท้า ยืดยุบเข่าเท้าขวายนื เต็มเท้าจรด
เท้าลำตัวตรง
จังหวะที่ 2

ศีรษะเอียงขวากลายมือทั้งสองกรีดจีบแล้วปล่อยออกมาเป็นตั้งวงมอื ขวาตั้งวงล่างเย้ือง มาข้างหน้า
เล็กนอ้ ยมือซา้ ยตง้ั วงทอดแขนสง่ ออกไปข้างลำตวั กดไหลข่ วาเทา้ ซา้ ยกา้ วหน้า

19

ภาพที่ 11 ทา่ ออก
ทม่ี า : ศรณั ยพ์ ร....., 2563, ถา่ ยภาพ, พฤศจิกายน : 20.

ตวั พระ
จังหวะที่ 1

ศรี ษะ เอียงขวามือทง้ั สองข้างจีบควำ่ ระดบั ชายพก กดไหล่ขวา จากนน้ั ยืด-ยุบเขา่ เท้าขวาจรดเทา้
เทา้ ซ้ายยืนเต็มเท้า
จังหวะท่ี 2

ศีรษะ เอยี งซ้าย กรายมือทง้ั สองกรีดจบี แลว้ ปลอ่ ยออกเป็นตั้งวงโดยมือซ้ายต้ังวงลา่ งเยื้องมาขา้ งหนา้
เลก็ นอ้ ย มือขวาตัง้ วงทอดแขนส่งออกไปข้างลำตวั กดไหล่ซา้ ย เทา้ ขวากา้ วหน้า

ตวั นาง
จังหวะท่ี 1

ศรี ษะ เอียงขวามอื ทงั้ สองขา้ งจีบคว่ำระดับชายพก กดไหล่ขวายืด-ยบุ เข่า เทา้ ขวาจรดเท้า เทา้ ซา้ ย
ยนื เตม็ เทา้
จงั หวะท่ี 2

ศีรษะ เอยี งซา้ ย กรายมือท้งั สองกรดี จีบแล้วปล่อยออกเปน็ ตงั้ วงโดยมือซ้ายต้ังวงล่างเย้อื งมา
ขา้ งหน้าเลก็ น้อย มือขวาตงั้ วงทอดแขนสง่ ออกไปข้างลำตัว กดไหลซ่ ้าย เท้าขวากา้ วหน้า

20

ภาพที่ 12 ทา่ ออก
ทมี่ า : ศรัณยพ์ ร....., 2563, ถ่ายภาพ, พฤศจิกายน : 20.
ตัวพระ
จังหวะท่ี 1
ศีรษะเอยี งซา้ ย มือทั้งสองขา้ งจีบคว่ำระดบั ชายพก ยดื ยบุ เขาเทา้ ซา้ ยยืมเปน็ เทา้ ขวาจรดเทา้
จังหวะที่ 2
ศีรษะ เอียงขวา กลายมือทั้งสองกรีดจีบแล้วปล่อย ออกเป็นตั้งวง มือขวาตั้งวงล่างเลีย้ งมาข้างหน้า
เล็กนอ้ ยมือซา้ ยตง้ั วงทอดแขง็ ส่ง ออกไปขา้ งลำตวั กดไหลข่ วา ซา้ ยกา้ วหน้า
ตวั นาง
จงั หวะท่ี 1
ศรี ษะ เอยี งซา้ ย มือท้งั สองขา้ งจบี ควำ่ ระดบั ชายพก ยืดยบุ เขาเท้าซา้ ยยืมเป็นเท้าขวาจรดเทา้
จงั หวะท่ี 2
ศีรษะ เอยี งขวา กลายมอื ทั้งสองกรีดจีบแลว้ ปล่อย ออกเป็นต้ังวง มือขวาต้งั วงลา่ งเล้ียงมาข้างหน้า
เลก็ น้อยมอื ซ้ายตงั้ วงทอดแขง็ ส่ง ออกไปขา้ งลำตวั กดไหล่ขวา เท้า ซ้ายก้าวหนา้

21

ภาพท่ี 13 ทำนอง
ท่ีมา : ศรัณย์พร....., 2563, ถา่ ยภาพ, พฤศจิกายน : 20.
จังหวะท่ี 1
ตัวพระ
หันไปทางขวาศรี ษะ เอยี งซ้าย มือท้ังสองอยู่ระดับวงกลาง มอื ขวาตัง้ วงกลายมือลง มือซ้ายจีบคว่ำ
กดไหลซ่ า้ ย เท้าซ้ายถอนหลงั เทา้ ขวาประเท้า
ตวั นาง
หันไปทางขวาศีรษะ เอยี งซา้ ยมอื ทั้งสองอยู่ระดับวงกลาง มือขวาตง้ั วงกลายมอื ลง มอื ซา้ ยจบี คว่ำ
กดไหลซ่ ้าย เท้าซา้ ยถอนหลงั เทา้ ขวาประเท้า
จงั หวะท่ี 2
ตัวพระ
ศรี ษะ เอียงขวามอื มือขวาต้ังวงเหยียดแขนตึงระดบั ไหล่ มือซา้ ยสอดสงู (วงบัวบาน) กดไหล่ขวา เทา้
ขวากา้ วหน้า
ตวั นาง
ศีรษะ เอียงขวา มือขวางเหยียดแขนตึงระดับไหล่ มือซา้ ยสอดสูง(วงบัวบาน) กดไหล่ขวา เทา้ ขวากา้ วหน้า
จงั หวะท่ี 3
ตัวพระ
ศีรษะ เอียงซา้ ยมือขวาตั้งวงเหยียดแขนตึงระดับไหล่ มือซ้ายสอดสงู (วงบัวบาน) กระทุ้งเทา้ ซา้ ยวาง
ดา้ นข้างแล้วแตะจมูกเท้า สองครั้ง แลว้ เทา้ ซา้ ยวางหลงั เยยี บเทา้ ซ้ายแลว้ แตะเท้าขวาก้าวหน้าเทา้ ซ้ายแตะ
พร้อมซอยเท้าหมนุ
ตัวนาง
ศรี ษะ เอยี งซ้ายมือขวาตัง้ วงเหยยี ดแขนตึงระดบั ไหล่ มือซ้ายสอดสงู (วงบวั บาน) กระทุ้งเท้าซา้ ยวาง
ดา้ นขา้ ง แล้วแตะจมูกเทา้ สองคร้ัง แล้วเทา้ ซา้ ยวางหลังเยยี บเทา้ ซา้ ยแล้วแตะเท้าขวาก้าวหนา้ เทา้ ซา้ ยแตะ
พร้อมซอยเทา้ หมุน

22

ภาพที่ 14 ทำนอง
ทีม่ า : ศรัณย์พร....., 2563, ถา่ ยภาพ, พฤศจิกายน : 20.
จงั หวะท่ี 1
ตัวพระ
หันไปทางซ้าย ศีรษะ เอียงขวา มือทั้งสองอยูร่ ะดับวงกลาง โดยมือขวาจีบคว่ำ มือซ้ายตั้งวงตกปลายมือ
ลง กดไหลข่ วา กา้ วเท้าขวาไปดา้ นข้าง
ตัวนาง
หันไปทางซ้าย ศีรษะ เอียงขวามือทั้งสองอยู่ระดับวงกลาง โดยมือขวาจีบคว่ำ มือซ้ายตั้งวงตกปลายมือ
ลง กดไหลข่ วา ก้าวเท้าขวาไปด้นขา้ ง
จงั หวะที่ 2
ตวั พระ
หันไปทางซ้ายศรี ษะ เอียงซ้ายมือขวาสอดสงู มือแบตั้งวงสูง(บวั บาน) มือซ้ายพลิกข้อมือ ตั้งวงเหยียดแขนตึง
ระดบั ไหล่ กดไหล่ซ้าย เทา้ ซา้ ยกา้ วหน้า
ตัวนาง
หันไปทางซ้ายศีรษะ เอียงซ้ายเดินมือขวาสอดจีบคลายออกเป็นมือแบตั้งวงสูง(บัวบาน) มือซ้ายพลิกข้อมือ
ตง้ั วงเหยยี ดแขนตึงระดบั ไหล่ กดไหล่ซา้ ยเท้าซ้ายกา้ วหนา้
จังหวะท่ี 3
ตัวพระ
หันไปทางซ้ายศีรษะ เอียงขวาเดินมือขวาสอดจีบคลายออกเป็นมือแบตั้งวงสูง(บัวบาน) มือซ้ายพลิก
ขอ้ มอื ต้งั วงเหยียดแขนตึงระดบั ไหล่กระทุ้งเทา้ ขวา วางหนา้ แตะจมูกเทา้ สองครง้ั แลว้ วางหลงั เยยี บเท้าขวา
แตะเท้าซา้ ยซอยเท้าหมุน
ตวั นาง
หันไปทางซ้ายศีรษะ เอียงขวาจากนั้นเดินมือขวาสอดจีบคลายออกเป็นมือแบตั้งวงสูง(บัวบาน) มือ
ซา้ ยพลิกข้อมอื ตั้งวงเหยียดแขนตึงระดับไหล่ กระทุ้งเท้าขวา วางหน้า แตะจมกู เท้าสองครงั้
จังหวะท่ี 4

23

ตวั พระ
หันไปทางซ้ายศีรษะ เอียงซ้ายจากนั้นเดินมือขวาสอดจีบคลายออกเป็นมือแบตั้งวงสูง(บัวบาน) มือซ้ายพลิก
ขอ้ มือตง้ั แล้ววางหลงั เยยี บเทา้ ขวาแตะเทา้ ซา้ ยซอยเท้าหมนุ

ตวั นาง
หันไปทางซ้าย ศีรษะ เอียงซ้ายจากนั้นเดนิ มือขวาสอดจีบคลายออกเป็นมือแบตั้งวงสูง(บัวบาน) มือซ้าย
พลกิ ขอ้ มือตงั้ แล้ววางหลงั เยยี บเทา้ ขวาแตะเทา้ ซา้ ยซอยเทา้ หมนุ

ภาพท่ี 15 ทำนอง
ทมี่ า : ศรัณย์พร....., 2563, ถ่ายภาพ, พฤศจิกายน : 20.

จงั หวะท่ี 1
ตวั พระ
หนั ไปทางขวาศีรษะ เอยี งซ้ายมือขวาตัง้ วงบน มอื ซา้ ยพลกิ ข้อมือหงายท้องแขนงอแขนข้างลำตัว กดไหล่

ขวา
เทา้ เท้าขวาก้าวหน้า

ตัวนาง
หันไปทางขวาศรี ษะ เอยี งขวามือขวาม้วนจีบคลายออกเป็นตั้งวงบน มอื ซ้ายพลิกข้อมือหงายท้องแขนงอ
แขนขา้ งลำตวั กดไหล่ขวา เทา้ ขวาก้าวหนา้
จงั หวะท่ี 2
ตวั พระ
หันไปทางขวา ศีรษะ เอียงซ้ายมือขวาตั้งวงบน มือซ้ายพลิกข้อมือ หงายท้องแขนงอแขนข้างลำตัว
กระทงุ้ เทา้ ซ้าย วางหน้าแตะเหล่ือมเทา้ สองคร้งั
ตวั นาง

24

หันไปทางขวา ศีรษะ เอียงซา้ ยมือขวาตั้งวงบน มือซา้ ยพลิกข้อมือหงายท้องแขนงอแขนข้างลำตัว กระทงุ้
เทา้ ซา้ ย วางหน้าแตะเหลอื่ มเทา้ สองครงั้
จังหวะที่ 3

ตวั พระ
หันไปทางขวาศีรษะ เอียงขวา มือขวาตั้งวงบน มือซ้ายพลิกข้อมือหงายท้องแขนงอแขนข้างลำตัว เท้า
ซ้ายวางหลัง
ตัวนาง
หันไปทางขวา ศีรษะ เอียงขวามือขวาตั้งวงบน มือซ้ายพลิกข้อมือหงายท้องแขนงอแขนข้างลำตัว เท้า
ซา้ ยวางหลังเยยี บเท้า
จงั หวะท่ี 4
ตวั พระ
หันไปทางขวา ศีรษะ เอียงซ้ายมือขวาตั้งวงบน มือซ้ายพลิกข้อมือหงายท้องแขนงอแขนข้างลำตัว แตะ
เท้าขวาซอยเท้าหมนุ
ตัวนาง
หนั ไปทางขวาศีรษะ เอยี งซ้ายมอื ขวาตัง้ วงบน มือซ้ายพลิกขอ้ มือหงายท้องแขนงอแขนขา้ งลำตัวแตะเท้า
ขวาซอยเทา้ หมนุ

ภาพท่ี 16 ทำนอง
ท่มี า : ศรณั ย์พร....., 2563, ถา่ ยภาพ, พฤศจิกายน : 20.

จงั หวะท่ี 1
ตวั พระ
หันไปทางซ้าย ศีรษะ เอียงซ้ายมือขวาพลิกข้อมือหงายท้องแขนงอแขนข้างลำตัว มือซ้ายม้วนจีบคลาย

ออกเป็นตง้ั วงบน กดไหลซ่ ้าย เท้าซา้ ยก้าวหนา้
ตัวนาง

25

หันไปทางซ้ายศีรษะ เอียงซ้ายมือ มือขวาพลิกข้อมือหงายท้องแขนงอแขนข้างลำตัว มือซ้ายม้วนจีบ
คลายออกเป็นตั้งวงบน กดไหล่ซา้ ยเท้าซ้ายก้าวหน้า
จงั หวะท่ี 2

ตวั พระ
หันไปทางซา้ ยศรี ษะ เอยี งขวา มือซ้ายตงั้ วงบน มอื ขวาพลกิ ข้อมือหงายทอ้ งแขนงอแขนข้างลำตวั กระทุ้ง
เท้าขวา วางหนา้ แตะเหลือ่ มเท้าสองครงั้
ตัวนาง
หันไปทางซ้าย ศีรษะ เอียงขวา มือซ้ายตั้งวงบน มือขวาพลิกข้อมือหงายท้องแขนงอแขนข้างลำตัว กระทุ้ง
เท้าขวา วางหนา้ แตะเหลอ่ื มเท้าสองครง้ั
จงั หวะที่ 3
ตวั พระ
หันไปทางซ้าย ศีรษะ เอียงซ้าย มือซ้ายตั้งวงบน มือขวาพลิกข้อมือหงายท้องแขนงอแขนข้างลำตัวเท้า
ขวาวางหลังเยยี บเทา้
ตวั นาง
หันไปทางซ้าย ศีรษะ เอียงซ้าย มือซ้ายตั้งวงบน มือขวาพลิกข้อมือหงายท้องแขนงอแขนข้างลำตัว เท้า
ขวาวางหลงั เยยี บเทา้
จังหวะที่ 4
ตวั พระ

หันไปทางซ้าย ศีรษะ เอียงขวามือซ้ายตั้งวงบน มือขวาพลิกข้อมือหงายท้องแขนงอแขนข้างลำตัว
แตะเท้าซ้ายซอยเทา้ หมุน
ตวั นาง

หันไปทางซ้ายศีรษะ เอียงขวามือซ้ายตั้งวงบน มือขวาพลิกข้อมือหงายท้องแขนงอแขนข้างลำตัว
แตะเทา้ ซา้ ยซอยเท้าหมนุ

ภาพท่ี 17 ทำนอง

26

ที่มา : ศรัณยพ์ ร....., 2563, ถา่ ยภาพ, พฤศจิกายน : 20.

จังหวะที่ 1
ตวั พระ

หันไปทางขวา ศีรษะ เอียงขวา ขวาตั้งวงบนระดับศีรษะ มือซ้ายเป็นจีบหงายเหยียดแขนตึงระดับไหล่ กด
ไหลข่ วา
เทา้ เทา้ ขวากา้ วหนา้

ตัวนาง
หนั ไปทางขวาศีรษะ เอยี งขวา ขวาตั้งวงบนระดบั ศรี ษะ มอื ซ้ายเปน็ จีบหงายเหยียดแขนตึงระดับไหล่ กดไหล่
ขวาเทา้ ขวากา้ วหน้า
จงั หวะท่ี 2

ตวั พระ
หันไปทางขวา ศีรษะ เอียงซ้าย มือขวาหยิบจีบพลิกข้อจีบปรกข้าง มือซ้ายสะบัดจีบออกพลิกข้อมือเป็นจีบ
หงายเหยียดแขนตงึ ระดบั ไหล่ กดไหล่ซ้าย เทา้ ซา้ ยกระทุ้งแลว้ ก้าวไปดา้ นหนา้
แตะเหลอ่ื มเทา้ สองครัง้

ตัวนาง
หันไปทางขวา ศีรษะ เอียงซ้าย มือขวาหยิบจีบพลิกข้อจีบปรกข้าง มือซ้ายสะบัดจีบออกพลิกข้อมือเป็ นจีบ
หงายเหยียดแขนตงึ ระดับไหล่ กดไหล่ซา้ ย เท้าซา้ ยกระทงุ้ แลว้ ก้าวไปด้านหน้า
จังหวะท่ี 3

ตัวพระ
หันไปทางขวา ศีรษะ เอียงซ้ายมือขวาตั้งวงบน มือซ้ายพลิกข้อมือเป็นจีบหงายเหยียดแขนตึงระดับไหล่ กด
ไหลข่ วาเท้าซา้ ยวางหลงั เทา้ ขวาแตะซอยเท้าหมุน

ตัวนาง
หันไปทางขวาศีรษะ เอียงซ้ายมือขวาตั้งวงบน มือซ้ายพลิกข้อมือเป็นจีบหงายเหยียดแขนตึงระดับไหล่ กด
ไหล่ขวา
เท้าซ้ายวางหลงั เทา้ ขวาแตะซอยเท้าหมุน

27

ภาพที่ 18 ทำนอง
ทมี่ า : ศรณั ย์พร....., 2563, ถา่ ยภาพ, พฤศจิกายน : 20.
จังหวะท่ี 1
ตัวพระ
หันไปทางซ้ายศีรษะ เอียงซ้าย มือซ้ายตั้งวงบน มือขวาพลิกข้อมือเป็นจีบหงายเหยียดแขนตึงระดับไหล่ กด
ไหลซ่ ้ายเท้าขวากา้ วหน้า
ตวั นาง
หันไปทางซ้ายศีรษะ เอียงซ้าย มือซ้ายตั้งวงบน มือขวาพลิกข้อมือเป็นจีบหงายเหยียดแขนตึงระดับไหล่ กด
ไหลซ่ า้ ย เท้าขวาก้าวหน้า
จังหวะที่ 2
ตวั พระ
หันไปทางซ้ายศีรษะ เอียงขวามือซ้ายหยิบจีบพลิกข้อจีบปรกข้าง มือขวาสะบัดจีบออกพลิกข้อมือเป็นจีบ
หงายเหยียดแขนตงึ ระดับไหล่ กดไหลข่ วา
เท้า เทา้ ขวากระทุ้งแลว้ ก้าวไปด้านหน้า
ตวั นาง
หันไปทางซ้าย ศรี ษะ เอียงขวา มอื ซ้ายหยบิ จีบพลกิ ขอ้ จบี ปรกข้าง มือขวาสะบดั จบี ออก
พลิกขอ้ มือเปน็ จีบหงายเหยยี ดแขนตงึ ระดบั ไหล่ กดไหลข่ วาเท้าขวากระทงุ้ แล้วกา้ วไปด้านหนา้
จังหวะท่ี 3
ตวั พระ
หันไปทางซ้ายศีรษะ เอียงขวา มือซ้ายตั้งวงบน มือขวาพลิกข้อมือเป็นจีบหงายเหยียดแขนตึงระดับไหล่ กด
ไหลข่ วา
เท้าขวาวางหลังเทา้ ซา้ ยแตะซอยเท้าหมุน

28

ภาพท่ี 19 ทำนอง
ที่มา : ศรณั ย์พร....., 2563, ถ่ายภาพ, พฤศจิกายน : 20.
จังหวะที่1
ตวั พระ
หันไปทางขวา ศีรษะ เอยี งขวา มือขวาต้งั วงลา่ งระดับชายพก มอื ซ้ายตัง้ วงบวั ชูฝัก ขวากา้ วไปข้างหน้า
ตวั นาง
หนั ลำตวั ไปด้านขวา ศีรษะ เอยี งขวา มอื ขวาต้ังวงล่างระดบั ชายพก มือซา้ ยต้ังวงบัวชฝู ักขวาก้าวไปข้างหนา้
จังหวะท่ี 2
ตัวพระ
หันไปด้านขวา ศีรษะ เอยี งซ้าย มือขวาแทงมือลงล่างระดับชายพก มอื ซ้ายตั้งวงระดบั ศรี ษะ เท้าแตะเหลื่อม
เทา้ ซา้ ยสองครัง้
ตัวนาง
หันไปด้านขวา ศีรษะ เอียงซ้าย มือ มือขวาแทงมือลงล่างระดับชายพก มือซ้ายตั้งวงระดับศีรษะเท้า แตะ
เหลอื่ มเท้าซา้ ยสองคร้งั
จังหวะท่ี 3
ตัวพระ
หันไปทางขวา ศีรษะ เอยี งขวา มอื ขวาตงั้ วงลา่ งระดบั ชายพก มือซ้ายตัง้ วงบวั ชูฝัก เท้าซา้ ยวางหลัง
ตัวนาง
หนั ลำตัวไปด้านขวา ศีรษะ เอียงขวา มือขวาตง้ั วงล่างระดบั ชายพก มือซา้ ยตั้งวงบวั ชูฝัก เทา้ ซา้ ยวางหลัง
จงั หวะท่ี 4
ตวั พระ
หันไปทางขวา ศีรษะ เอียงซ้าย มือขวาตั้งวงล่างระดับชายพก มือซ้ายตั้งวงบัวชูฝัก เยียบเท้าซ้ายเท้าขวา
ประเทา้ ซอยเท้าหมุนตัว
ตวั นาง

29

หันไปทางขวาศีรษะ เอียงซ้าย มือขวาตั้งวงล่างระดับชายพก มือซ้ายตั้งวงบัวชูฝัก เยียบเท้าซ้ายเท้าขวา
ประเท้าซอยเท้าหมนุ ตัว

ภาพท่ี 20 ทำนอง
ท่ีมา : ศรณั ย์พร....., 2563, ถา่ ยภาพ, พฤศจิกายน : 20.
จงั หวะท่ี 1
ตวั พระ
หันไปดา้ นซ้าย เอียงซา้ ย มือซา้ ยตง้ั วงลา่ งระดบั ชายพก มือขวาตง้ั วงบัวชฝู ัก เท้า ซ้ายก้าวไปขา้ งหน้า
ตัวนาง
หันไปด้านซ้าย ศรี ษะ เอียงซา้ ย มอื ซ้ายตง้ั วงล่างระดบั ชายพก มือขวาตั้งวงบัวชูฝกั เทา้ ซา้ ยก้าวไปขา้ งหนา้
จังหวะที่ 2
ตวั พระ
หันไปดา้ นซ้าย ศรี ษะ เอียงขวามอื ซ้ายแทงมือลงล่างระดับชายพก มอื ขวาตั้งวงระดบั ศรี ษะ เทา้ แตะเหล่ือม
เทา้ ขวา
ตวั นาง
หันไป ด้านซ้ายศีรษะ เอียงขวามือซ้ายแทงมือลงล่างระดับชายพก มือขวาตั้งวงระดบั ศีรษะเท้า แตะเหลื่อม
เทา้ ขวา
จงั หวะท่ี 3
ตวั พระ
หนั ไปทางซ้ายศีรษะ เอียงซ้าย มือซ้ายตัง้ วงล่างระดับชายพก มือขวาต้ังวงบัวชฝู กั เทา้ ขวาวางหลัง
ตวั นาง
หันไปทางซ้ายศีรษะ เอียงซา้ ยมอื ซา้ ยตั้งวงล่างระดบั ชายพก มือขวาตัง้ วงบัวชูฝักเท้าขวาวางหลงั
จังหวะที่ 4
ตัวพระ

30

หันไปทางซ้ายศีรษะ เอียงขวามือซ้ายตั้งวงล่างระดับชายพก มือขวาตั้งวงบัวชูฝัก เยียบเท้าขวาเท้าซ้าย
ประเทา้ ซอยเทา้ หมุนตัว

ตวั นาง
หันไปทางซ้าย ศีรษะ เอียงขวา มือซ้ายตั้งวงล่างระดับชายพก มือขวาตั้งวงบัวชูฝักเยียบเท้าขวาเท้าซ้าย
ประเทา้ ซอยเท้าหมนุ ตวั

ภาพที่ 21 ทำนอง

ท่มี า : ศรณั ย์พร....., 2563, ถ่ายภาพ, พฤศจิกายน : 20.
จงั หวะท่ี 1

ตัวพระ
หันทางด้านขวาศีรษะ เอียงขวามือ มือซ้ายหงายฝ่ามือแทง วงลงด้านข้าง งอศอก มือขวาตั้งวงล่าง เท้าซ้าย
กา้ วขา้ ง เทา้ ขวาก้าวไปขา้ งหน้า

ตวั นาง
หันทางด้านขวา ศีรษะ เอยี งขวา มือซา้ ยหงายฝา่ มือแทง วงลงดา้ นข้าง งอศอก มือขวาตั้งวงล่างเท้าซ้ายก้าว
ขา้ ง เท้าขวากา้ วไปขา้ งหน้า
จงั หวะที่ 2

ตวั พระ
ศรี ษะ เอยี งซ้าย แล้วกลบั เอยี งขวา มือทำลักษณะเดิม สลับเท้าซ้ายไปประด้านขา้ งแลว้ มาวางหลัง

ตัวนาง
ศรี ษะ เอยี งซ้าย แลว้ กลับเอียงขวาในขณะท่ี เท้าซา้ ยวางหลงั มอื ทำลักษณะเดิม สลบั เท้าซ้ายไปประดา้ นข้าง
แลว้ มาวางหลัง

31

ภาพที่ 22 ทำนอง
ทม่ี า : ศรัณย์พร....., 2563, ถา่ ยภาพ, พฤศจิกายน : 20.
ตวั พระ
หันไปทางซ้าย ศีรษะ เอียงซ้ายมือขวาตั้งวงบนมือซ้ายจีบหงายชายพกเท้าซ้ายวางหลังเท้าขวาก้าวข้าง
จากน้ัน หมุนตวั ด้านขวา
ตวั นาง
หนั ลำตัวไปดา้ นซ้าย ศรี ษะ เอียงซา้ ยมือขวาตัง้ วงบนมือซ้ายจบี หงายชายพก เทา้ ซ้ายวางหลังเทา้ ขวาก้าวข้าง
จากน้นั หมุนตัวด้านขวา

ภาพท่ี 23 ทำนอง
ทมี่ า : ศรณั ย์พร....., 2563, ถ่ายภาพ, พฤศจิกายน : 20.
ตวั พระ
หันไปทางขวาศีรษะ ตรง มือซ้ายลดวงลงมาเป็นวงกลางหงายมือระดับไหล่ มือขวาจีบคว่ำตั้งวงกลาง เอียง
ซา้ ย จากนน้ั สอดจบี ขวาตั้งวงสงู มือซ้ายตงั้ มือเหยยี ดแขนตงึ ยืนรวมเทา้
ตวั นาง
หันลำตัวไปทางทศขวา ศีรษะ ตรง มือซ้ายลดวงลงมาเป็นวงกลางหงายมือระดับไหล่ มือขวาจีบคว่ำตั้งวง
กลาง เอียงซ้าย จากนั้น สอดจีบขวาตั้งวงสูง มือซ้ายตั้งมือเหยียดแขนตึงยืนรวมเท้า ย้อนตัวตามจังหวะ 6
จงั หวะ พระ-นาง ยดื -ยุบ ถอนเท้าขวาเทา้ ซ้ายวางหน้า

32

ภาพที่ 24 ทำนอง
ท่มี า : ศรณั ย์พร....., 2563, ถ่ายภาพ, พฤศจิกายน : 20.
ตัวพระ
หมนุ ตวั ไปทางซา้ ย ศรี ษะ เอยี งซ้ายมาขวา มอื ซา้ ยม้วนจีบแลว้ มอื แบหงายตง้ั วง มอื ขวาต้งั วง คอ่ ยมว้ ยจีบ
เดินซอยเท้า
ตวั นาง
หมุนตัวไปทางซ้ายศีรษะ เอียงซ้ายมาขวา มือซ้ายม้วนจีบแล้วมือแบหงายตั้งวง มือขวาตั้งวง ค่อยม้วยจีบ
เดนิ ซอยเทา้ 4จงั หวะ

ภาพที่ 25 ทำนอง
ท่ีมา : ศรณั ย์พร....., 2563, ถา่ ยภาพ, พฤศจิกายน : 20.
ตัวพระ
หันหน้าตรง ศีรษะ เอียงตามมือจีบ มือขวาจีบปรกข้าง มือซ้ายตั้งวงหน้า แล้วสลับมือขวาตั้งวงหน้ามือซ้าย
จบี ปรกขา้ ง หก ครัง้ ซอยเท้าอยกู่ บั ที่
ตวั นาง
หันหน้าตรง ศีรษะ เอียงตามมือจีบ มือขวาจีบปรกข้าง มือซ้ายตั้งวงหน้า แล้วสลับมือขวาตั้งวงหน้ามือซ้าย
จีบปรกข้าง หก ครง้ั รวมเทา้ ซอยเทา้ อยกู่ ับท่ี เป็นจำนวน 6 คาบ

33

ภาพท่ี 26 ทำนอง
ท่ีมา : ศรณั ย์พร....., 2563, ถา่ ยภาพ, พฤศจิกายน : 20.
ตัวพระ
ศีรษะ เอยี งขวา มอื ขวาตงั้ วงสงู ระดบั ศรี ษะ มอื ซา้ ยตงั้ วงระดบั หน้า แลว้ ปาดมือลงมา ยืนผสมเทา้
ตวั นาง
ศรี ษะ เอียงขวา มือขวาต้งั วงสูงระดับศรี ษะ มือซา้ ยต้งั วงระดับหน้า แลว้ ปาดมือลงมายนื ผสมเทา้

ภาพที่ 27 ทำนอง
ที่มา : ศรัณย์พร....., 2563, ถ่ายภาพ, พฤศจิกายน : 20.
ตัวพระ
หันหนา้ ตรงศีรษะ เอียงขวามาซ้ายมือขวาปล่อยจีบต้ังวงข้างหนา้ มือซ้ายจบี ส่งหลังกา้ วเท้าขวา เท้าซ้ายก้าว
ข้าง
ตวั นาง
หันหน้าตรง ศีรษะ เอียงขวามาซ้าย มือขวาปล่อยจีบตั้งวงข้างหน้ามือซ้ายจีบส่งหลัง ก้าวเท้าขวา เท้าซ้าย
ก้าวข้าง

34

ภาพที่ 28 ทำนอง
ทม่ี า : ศรณั ย์พร....., 2563, ถา่ ยภาพ, พฤศจิกายน : 20.
ตัวพระ
ศีรษะ เอยี งขวามอื ขวาจบี สง่ หลัง มือซ้ายแบมือปอ้ งไปดา้ นหนา้ เทา้ ขวาวางหนา้ เทา้ ซ้ายวางหลัง
ตัวนาง
ศีรษะ เอยี งขวามอื ขวาจบี ส่งหลงั มอื ซา้ ยแบมือป้องไปดา้ นหน้าเทา้ ขวาวางหน้าเทา้ ซา้ ยวางหลัง

ภาพท่ี 29 ท่ายนื
ทม่ี า : ศรณั ยพ์ ร....., 2563, ถ่ายภาพ, พฤศจิกายน : 20.
ตัวพระ
ลำตัวเบี่ยงขวาเล็กน้อย ศีรษะ เอียงขวามือขวาเท้าสะเอว มือซ้ายทาบหน้าขาซ้ายเท้าขวายืนเต็มเท้า
เทา้ ซา้ ยจรดปลายเทา้ ตงึ เขา่
ตัวนาง
ลำตวั เบ่ยี งขวาเล็กน้อยศีรษะ เอียงซ้าย มือขวาจบี หงายชายพก มอื ซา้ ยทาบหน้าขาซ้าย ยืนประสม
เท้าทงั้ สองขา้ ง

35

ภาพท่ี 30 ตา่ งจบั ระบำ
ท่มี า : ศรณั ย์พร....., 2563, ถ่ายภาพ, พฤศจิกายน : 20.
ตวั พระ
ศีรษะ เอียงซ้าย มือขวาหยิบจีบสอดมือขึ้นเป็นมือหงาย ระดับศีรษะ งอข้อศอก มือซ้าย หงายมือ
แลว้ แทงมอื ขน้ึ ไปตั้ง มอื แขนตึงอยูเ่ สมอไหลถ่ อนเทา้ ขวา ประเทา้ ซ้าย-ยกวางกา้ วหนา้
ตัวนาง
นางถอนเท้าขวาหมุนตวั ไปทางขวาหนั หลงั ศรี ษะ เอียงซ้ายมือขวาหยิบจีบสอดมอื ข้นึ เปน็ มอื หงาย
ระดับศีรษะ งอข้อศอก มือซ้าย หงายมือแล้วแทงมือขึ้นไปตั้ง มือ แขนตึงอยู่เสมอไหล่ถอนเท้าขวา ประเท้า
ซา้ ย-ยกวางก้าวหน้า

ภาพท่ี 31 ทำนอง (ปฏบิ ัติทำนองเอ้ือน )
ทม่ี า : ศรัณยพ์ ร....., 2563, ถา่ ยภาพ, พฤศจิกายน : 20.
ตัวพระ
ศรี ษะ เอยี งซ้าย มอื ขวาหงายมือแล้วพลิกกลับขนึ้ มาตง้ั วงบนมือซ้ายตัง้ มือแล้วม้วนเข้าเป็นจีบหงาย
อยู่ระดบั ชายพก เท้าขวาก้าวหน้าเทา้ ซ้ายวางหลัง พรอ้ มหมุนลำตัว
ตัวนาง
ศีรษะ เอียงซ้ายมือขวาหงายมือแลว้ พลิกกลับขึ้นมาตั้งวงบนมือซา้ ยต้ังมือแล้วม้วนเข้าเป็นจีบหงาย
อยรู่ ะดับชายพกเท้าขวากา้ วหนา้ เท้าซา้ ยวางหลัง พร้อมหมุนลำตวั

36

ภาพท่ี 32 รำฟ้อน
ที่มา : ศรัณย์พร....., 2563, ถ่ายภาพ, พฤศจิกายน : 20.
ตัวพระ
หนั ไปทางขวาศีรษะ เอยี งขวามือทำท่าพิสมัยเรยี งหมอน เล่ือนมอื ซ้ายมือขวาส่วนกันมือขวาปาดลง
มาจีบข้างลำตัวแล้วปล่อยมือ เป็นตั้งมือ งอข้อศอกอยู่ระดับไหล่มอื ซา้ ยยกจีบ ขึ้นไปปราจีนพลกิ กลับเปน็ วง
โยกกา้ วเท้าขวากระท้งุ เทา้ ซ้ายกระดกยดื ยุบ
ตวั นาง
หันไปทางขวาศีรษะ เอียงขวา มือทำท่าพิสมัยเรียงหมอน เลื่อนมือซ้ายมือขวาส่วนกันมือขวาปาดลงมาจีบ
ข้างลำตัวแล้วปล่อยมือ เป็นตั้งมือ งอข้อศอกอยู่ระดับไหล่มือซ้ายยกจีบ ขึ้นไปปราจีนพลิกกลับเป็นวง โยก
ก้าวเท้าขวากระทงุ้ เท้าซา้ ยกระดกยืดยบุ

ภาพที่ 33 ทอดกร
ท่ีมา : ศรณั ยพ์ ร....., 2563, ถา่ ยภาพ, พฤศจิกายน : 20.
ตวั พระ
ศรี ษะ เอียงซา้ ย มือขวายิบแล้วต้ังจีบหงายหนา้ มือแขนตงึ มอื ซ้ายปาดไปเป็นจีบหงายขา้ งหน้าแขนตึง
ถอนเทา้ ซ้ายยกเทา้ ขวาวางก้าวขา้ ง
ตัวนาง
ศีรษะ เอียงซ้าย มือขวายิบแล้วตั้งจีบหงายหน้ามือแขนตึงมือ ซ้ายปาดไปเป็นจีบหงายข้างหน้าแขนตึงเท้า
ก้าวหน้า

37

ภาพท่ี 34 กรีดกราย
ทีม่ า : ศรณั ยพ์ ร....., 2563, ถา่ ยภาพ, พฤศจิกายน : 20.
จังหวะที่ 1
ตัวพระ
ศีรษะ เอียงทางซ้าย มือ มือขวาเลื่อนมาจีบมาตั้งจีบหงายมือข้างลำตัวเสมอไหล่มือซ้ายยกจีบขึ้นไปทำจีบ
ควำ่ ระดบั ศีรษะสดู เท้า เท้าขวายกหน้า
ตวั นาง
ศีรษะ เอียงทางซ้าย มือ มือขวาเลื่อนมาจีบมาตั้งจีบหงายมือข้างลำตัวเสมอไหล่มือซ้ายยกจีบขึ้นไปทำจีบ
คว่ำระดบั ศีรษะ สูดเทา้ เท้าขวายกหน้า
จังหวะท่ี 2
ตวั พระ
ศีรษะ เอียงขวา มือขวาเลื่อนมาจีบมาตั้งจบี หงายมือข้างลำตัวเสมอไหล่มือซ้ายยกจีบขึ้นไปทำจีบคว่ำระดบั
ศีรษะสูดเทา้ เทา้ ขวายกหน้า
จังหวะที่ 2
ตัวพระ
ศีรษะ เอียงขวามือ ยืด ม้วนมือเข้าออกไปตั้งวงมือซ้ายเลื่อนจีบมาเป็นจีบหงายด้านหลังวางเท้าขวาไป
ข้างหนา้
ตัวนาง
ศีรษะ เอียงขวามือ ยืด ม้วนมือเข้าออกไปตั้งวงมือซ้ายเลื่อนจีบมาเป็นจีบหงายด้านหลัง วางเท้าขวาไป
ขา้ งหนา้

38

ภาพที่ 35 ซ้ายขวา
ท่มี า : ศรณั ยพ์ ร....., 2563, ถ่ายภาพ, พฤศจิกายน : 20.
จงั หวะท่ี 1
ตัวพระ
ศีรษะ เอียงซ้ายมือซ้ายตั้งวงบนระดับศีรษะ มือขวาแขนตึงข้างลำตัวเท้าซ้ายยกข้าง เท้าขวายืนเต็มเท้าย่อ
เข่าเลก็ นอ้ ย
ตวั นาง
ศีรษะ เอียงซ้ายมือซ้ายตั้งวงบนระดับศีรษะ มือขวาแขนตึงข้างลำตัวเท้าซ้ายกระดก เท้าขวายืนเต็มเท้าย่อ
เข่าเลก็ น้อย
จงั หวะท่ี 2
ตัวพระ
ศีรษะ เอียงขวามือซ้ายจบี ส่งหลงั แขนตึง มือขวาต้ังวงระดับศีรษะเทา้ ซา้ ยก้าวขา้ ง
ตวั นาง
ศีรษะ เอียงขวา มือซา้ ยจบี สง่ หลังแขนตึง มอื ขวาต้ังวงระดบั ศีรษะเทา้ ซา้ ยก้าวหนา้

ภาพท่ี 36 ร่ายเรียง
ท่มี า : ศรณั ย์พร....., 2563, ถ่ายภาพ, พฤศจิกายน : 20.
ตวั พระ

39

หันหน้าตรงศีรษะ เอียงขวามาซ้าย หรือลักคอมือ ขวาแขนตึงเร็ววาดเข็นลงมาพลิกหงายมืออยู่อยู่ต่ำ
กวา่ ระดบั ไหล่เลก็ น้อยมือซา้ ยหงายมือแขนตึงมากขึน้ ไปแลว้ พลิกเป็นต้ังมือเสมอไหล่
เล่ือนเทา้ ขวามาชิดเท้าซ้าย

ตัวนาง
หันหน้าตรงศีรษะ เอียงขวามาซ้าย หรือลักคอ มือ ขวาแขนตึงเร็ววาดเข็นลงมาพลิกหงายมืออยู่อยู่ต่ำ
กว่าระดับไหลเ่ ล็กน้อยมือซา้ ยหงายมือแขนตงึ มากขึ้นไปแล้วพลิกเป็นตัง้ มือเสมอไหล่ เล่ือนเทา้ ขวามาชิดเท้า
ซา้ ย

ภาพท่ี 37 เคียงคม
ทมี่ า : ศรัณยพ์ ร....., 2563, ถ่ายภาพ, พฤศจิกายน : 20.
ตวั พระ
ศีรษะ ลกั คอ มือปฏิบัติลักษณะเดียวกับลำดับท่ี 32 วาดแขนขวาขึ้นวาดแขนซ้ายลง ถัดเท้าซ้ายวาง
ชิดเทา้
ตัวนาง
ศรี ษะ ลักคอ มอื ปฏบิ ัติลกั ษณะเดยี วกบั ลำดับที่ 32 วาดแขนขวาข้ึนวาดแขนซ้ายลง ถัดเท้าซ้ายวาง
ชดิ เทา้

ภาพที่ 38 ประสมตา
ที่มา : ศรณั ย์พร....., 2563, ถ่ายภาพ, พฤศจิกายน : 20.

40

ตัวพระ
หนั หนา้ ตรง ศีรษะ เอียงขวา มอื ทงั้ สองมว้ นเขา้ แทงมอื ลงตง้ั วงหงายแขนตึงระดบั เอวหันหนา้ มองทาง
นาง ก้าวเทา้ ซ้ายไปด้านข้างหา่ งเท้าขวาเลก็ น้อยยกเทา้ ขวาวางไขวห้ นา้ กระทุ้งดว้ ยเท้าซา้ ย

ตวั นาง
หันหน้าตรง ศีรษะ เอียงซ้าย มือ มือทั้งสองจีบมวลเข้าแทงมือลงตั้งมือหงายแขนเป็นระดับเอวหัน
มามองทางพระก้าวเท้าขวาไปดา้ นข้าง กระท้งุ เท้าซา้ ยวางหลัง

ภาพที่ 39 ปฏบิ ัตใิ นทำนองเอ้ือน
ท่มี า : ศรณั ยพ์ ร....., 2563, ถ่ายภาพ, พฤศจิกายน : 20.
ตัวพระ
หันหนา้ ตรง ศีรษะ เอียงขวามาซ้าย หรือลกั คอ มอื ขวาแขนตงึ เร็ววาดเขน็ ลงมาพลิกหงายมืออยู่อยู่
ต่ำกว่าระดบั ไหลเ่ ล็กน้อยมอื ซ้ายหงายมอื แขนตึงมากขึน้ ไปแลว้ พลิกเป็นตัง้ มือเสมอไหล่ ยกเท้าขวาวางหน้า
ตัวนาง
หนั หนา้ ตรง ศรี ษะ เอยี งขวามาซา้ ย หรอื ลักคอ มอื ขวาแขนตึงเร็ววาดเขน็ ลงมาพลิกหงายมืออยู่อยู่
ต่ำกว่าระดบั ไหลเ่ ลก็ นอ้ ยมอื ซ้ายหงายมอื แขนตึงมากข้นึ ไปแล้วพลกิ เปน็ ตงั้ มือเสมอไหล่ ยกเทา้ ขวาวางหน้า

ภาพท่ี 40 เลยี้ ว
ที่มา : ศรณั ย์พร....., 2563, ถา่ ยภาพ, พฤศจิกายน : 20.
ตวั พระ