กฎหมายว่าด้วยละเมิดจัดการงานนอกสั่งและล

• หน้าทตี อ้ งบอกกล่าวแกต่ ัวการโดยเร็วทสี ุด

มาตรา 399 กาํ หนดใหผ้ จู้ ดั การบอกกลา่ วแกต่ ัวการโดยเร็วทีสดุ
วา่ ตนได้เข้าจดั การสิงใดแทนไป

คําวา่ “เร็วทีสดุ ” ใหด้ ูทีพฤตกิ ารณ์ประกอบ ซึงเมือบอกกล่าวไปแล้ว
วา่ สามารถบอกโดยเร็วทีสุดได้เมอื ไหร่ ผจู้ ดั การกย็ งั มีหน้าทรี อ
คาํ วนจิ ฉยั ของตวั การตอ่
โดยบอกกล่าวเปนจดหมาย โทรเลข โทรศพั ท์ วา่ ตวี การมคี วามประสงค์อย่างไร
หรอฝากผู้อนื มาบอกแกต่ ัวการก็และแตจ่ ะเลอื ก ต้องการใหท้ ําต่อหรอไม่

ต้องทาํ ในโอกาสแรกทีอาจทาํ ได้

• หนา้ ทีทาํ การอยา่ งตัวแทน

1) หนา้ ทที ตี อ้ งแจ้งความเปนไปของการทีไดท้ าํ แทนใหต้ วั การทราบในเวลาใด ๆ
ซงึ สมควรแกเ่ หตุตามมาตรา 809 ตอนแรก

2) หน้าทีทตี ้องดูแถลงบญั ชีการรับ - จา่ ยใหต้ ัวการทราบเมือการจัดการงเสร็จสนิ ลง
ตามมาตรา 809 ตอนท้าย

3) หน้าทที ตี ้องสง่ มอบเงนิ และทรัพย์สนิ ทีผจู้ ดั การไดม้ าในนามของตนเองไดร้ ับไวเ้ กยี วกับ
การจัดการให้แก่ตัวการตามมาตรา 810 วรรคแรก ทังนรี วมถงึ ดอกผลด้วย

4) หนา้ ทที ีจะตอ้ งโอนสทิ ธทิ ังหลายซงึ ผจู้ ดั การไดม้ าในนามของตนเอง
แตโ่ ดยฐานทจี ัดการแทนใหแ้ กต่ ัวการตามมาตรา 810 วรรคสอง

5) หน้าทที จี ะต้องเสียดอกเบยี ให้ตวั การในเงินทีควรสง่ แกต่ วั การหรอควรใช้ในกจิ ของตัวการ
แต่ผจู้ ดั การเอาไปใชส้ อยเปนประโยชนส์ ่วนตัวตามมาตรา 811
ทงั นตี ้องเสยี ดอกเบียในอตั ราร้อยละ 7.5 ตอ่ ปนบั แตว่ นั ทเี อาไปใช้

3. ความรบั ผดิ ของผจู้ ัดการงานนอกสัง

ประมวลกฎหมายแพง่ และพาณิชย์

มาตรา 396 ถ้าการทเี ข้าจัดการงานนัน มาตรา 398 ถา้ ผู้จดั การทํากิจอนั ใดเพอื
เปนการขดั กับความประสงค์อันแทจ้ รงของ ประสงค์จะปดปองอันตรายอนั มมี าใกล้ตัวการจะ
ตัวการกด็ ี หรอขดั กบั ความประสงคต์ ามที เปนภัย
จะพึงสันนิษฐานไดก้ ็ดี และผู้จดั การกค็ วร แก่ตัวกด็ ี แก่ชอื เสียงกด็ ีหรอแก่ทรัพยส์ นิ กด็ ี
จะได้รู้สึกเช่นนนั แล้วดว้ ยไซร้ ท่านวา่ ผูจ้ ดั การต้องรับผิดชอบแต่เพียงที
ท่านวา่ ผู้จดั การจําต้องใช้คา่ สินไหมทดแทน จงใจทาํ ผดิ หรอทีเปนความประมาทเลินเล่อ
ให้แกต่ วั การเพอื ความเสียหายอยา่ งใด ๆ อย่างร้ายแรงเทา่ นัน
อันเกดิ แต่ทไี ดเ้ ข้าจัดการนัน แมท้ งั ผู้จดั การ
จะมไิ ดม้ ีความผิดประการอืน

• ความรบั ผดิ ของผจู้ ัดการงานนอกสัง

1) ชดใชค้ า่ สินไหมทดแทนเพือความเสยี หายอันเกดิ จากการจดั การ
ขดั กบั ความประสงค์ของตัวการ ( มาตรา 396 )

การขดั ความประสงคแ์ ทจ้ รงของตวั การ หรอขดั ความประสงคท์ ีพึงจะสนั นษิ ฐานได้

ไม่วา่ ผจู้ ดั การถรับผิดฐานละเมดิ หรอไมก่ ต็ าม ถา้ ไดจ้ ดั การงานนอกสังขดั กับ
ความประสงคแ์ ทจ้ รงของตัวการหรอขัดตอ่ ความประสงค์อนั พงึ สนั นิษฐานไดั
ของตวั การ กต็ ้องชดใช้ค่าสนิ ไหมทดแทน

2) การจดั การโดยจงใจทําผิดหรอประมาทเลนิ เลอ่ อยา่ งร้ายแรง

หลักเกณฑ์

เปนการเข้าจดั การเพอื ปองกนั ภัยให้แก่ตัวการและเปนอนั ตรายอันมมี าใกล้ตัวการ
ภัยดงั กลา่ วทเี กดิ ขนึ อาจเกดิ แก่ร่างกาย ชอื เสยี ง หรอทรัพย์สินของตัวการก็ได้
ผู้จัดการไมต่ ้องรับผิดในความเสยี หายอยา่ งใด อนั เกดิ จากการเขา้ จดั การ
เวน้ แต่การเขา้ จดั การโดยจงใจทาํ ผิดหรอประมาทเลินเล่ออย่างร้ายแรงเทา่ นัน

หนา้ ทขี องตวั การ

1) หนา้ ทีต้องรับผดิ ชอบตอ่ ผจู้ ัดการงานนอกสงั
2) หน้าทตี ้องรับผดิ ชอบต่อบคุ คลภายนอกและอืน ๆ

อาจแยกหน้าทีของตวั การต่อผูจ้ ดั การงานนอกสงั ได้ ดงั นี
- ชดใชเ้ งนิ คนื แกผ่ ู้จัดการงานนอกสัง ( มาตรา 401 )
- คืนสิงทงั หลายทไี ดม้ าเพราะการจดั การงานนอกสังซงึ
ไมส่ มประโยชน์ของตัวการ ( มาตรา 402 วรรคแรก )

• การชดใช้เงนิ คืนแกผ่ จู้ ัดการงานนอกสัง

ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณชิ ย์ มาตรา 401

ถ้าการทีเขา้ จดั การงานนันเปนการสมประโยชน์ของตวั การ
และตอ้ งตามความประสงคอ์ ันแทจ้ รงของตวั การ หรอความประสงค์ตามทีจะพึงสันนิษฐาน
ได้นันไซร้ ทา่ นวา่ ผจู้ ัดการจะเรยกใหช้ ดใชเ้ งินอันตนไดอ้ อกไปคนื แก่ตนเชน่ อย่างตัวแทนกไ็ ด้
และบทบัญญตั มิ าตรา 816 วรรค 2 นัน ท่านก็ใหน้ ํามาใชบ้ งั คับดว้ ยโดยอนโุ ลม

อนึง ในกรณีทกี ลา่ วมาในมาตรา 397 นัน แม้ถึงวา่ ทเี ข้าจัดการงานนัน
จะเปนการขัดกบั ความประสงค์ของตัวการก็ดี ผจู้ ดั การก็ยงั คงมีสทิ ธเิ รยกร้องเช่นนนั อยู่

• กรณผี จู้ ัดการไมม่ ีเจตนาเรยี กคนื

ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์มาตรา 403

ถ้าผ้จู ัดการมไิ ด้มบี ุรพเจตนาจะเรยกใหต้ วั การชดใชค้ ืน ผู้จัดการก็ยอ่ มไมม่ ีสทิ ธิเรยกร้องเชน่
นัน

การทบี ดิ ามารดา ปยู า่ ตายาย บํารุงรักษาผูส้ ืบสันดานเปนทางอุปการะก็ดี
หรอกลบั กันเปนทางปฏิการะกด็ ี เมือกรณีเปนทีสงสัย ทา่ นให้สนั นิษฐานไวก้ อ่ นวา่ ไม่มเี จตนา
จะเรยกให้ผู้รับประโยชน์ชดใชค้ นื

บุรพเจตนา หมายถึง เจตนาเมือเรมเขา้ ทาํ การ ถา้ ผู้จัดการมิได้มีเจตนาทีจะเรยก
ให้

ตัวการชดใชค้ นื มาตังแตแ่ รกก่อนลงมือ โดยทําใหเ้ ปล่าๆ ย่อมไมเ่ กดิ หนี ผู้จดั ยอ่ ม
ไม่มีสิทธิเรยกใชต้ วั การชดใชค้ นื กรณตี ามมาตรา 401 วรรคแรก และแมก้ ลบั ใจ

ต้องการใหช้ ดใช้คนื ถายหลงั กไ็ มอ่ าจเปลียนได้

• การคืนสิงทงั หลายทไี ดม้ าเพราะการจัดการ
งานนอกสังซึงไมส่ มประโยชน์ของตวั การ

ประมวลกฎหมายแพง่ และพาณชิ ย์

มาตรา 402 วรรคแรก ถา้ เงือนไขดงั วา่ มาในมาตรากอ่ นนันมิไดม้ ี
ท่านวา่ ตวั การจาํ ตอ้ งคนื สงิ ทงั หลายบรรดาทไี ด้มาเพราะ
เขาเข้าจดั การงานนนั ให้แก่ผจู้ ัดการ ตามบทบัญญัติวา่ ด้วยการคืนลาภมิควรได้

เงอื นไข หมายถึง ข้อบญั ญตั ิหรอข้อไขตามทีกลา่ วไวใ้ นมาตรา 401
คือ การทเี ขา้ จัดการงานนอกสงั นนั ไม่เปนการสมประโยชนข์ องตวั การและ
ต้องตามความประสงค์ของตัวการ ก็ยอ่ มเรยกใหช้ ดใชต้ ามมาตรา 401 วรรคแรกไม่ได้

ตัวการจงึ ไมม่ ีหนที จี ะผูกพนั ตอ่ ผจู้ ดั การ มาตรา 402 วรรคแรก

มาตรา 402 วรรคแรก ถา้ ตวั การให้สัตยาบนั แกก่ ารทจี ัดทาํ นัน
ท่านให้นําบทบัญญตั ทิ ังหลายแหง่ ประมวลกฎหมายนวี า่ ดว้ ยตวั แทนมาใช้บงั คับ

แลว้ แต่กรณี

มาตรา 402 วรรคสอง ให้นาํ บทบัญญัตแิ ห่งกฎหมาย
วา่ ดว้ ยตัวแทนมาใชบ้ งั คับแล้วแตก่ รณีกลา่ วคือเมอื มีการใหส้ ัตยาบนั แลว้

ไม่วา่ โดยตรงหรอโดยปรยายยอ่ มมีความผกู พนั กันตามบทบญั ญัติ
ทงั หลายในลกั ษณะตวั แทน ดังนันหนา้ ทขี องตวั การในสัญญาตวั การตวั แทน

ทมี ตี ่อบคุ คลภายนอกอย่างไรตวั การในลกั ษณะจดั การงานนอกสงั

ลาภมิควรได้

ลาภมิควรได้ เปนบ่อเกิดแหง่ หนอี ยา่ งหนึงซงึ กฎหมาย
บญั ญตั ิใหม้ ีผลเพือใหส้ อดคล้องกบั ความยตุ ิธรรมในสังคม

คําว่า "ลาภมิควรได้" เปนศัพท์ทแี ปลมาจากต้นร่างภาษาองั กฤษทีวา่
UNDUE ENRICHMENT หมายความวา่ มังมีหรือราํ รวยขนึ โดยไม่ชอบ

และคาํ วา่
"ลาภมิควรได"้ ชือกบ็ อกอยแู่ ลว้ ว่าเปนลาภทมี ิควรไดม้ า
ดงั นนั จึงควรตอ้ งคืนให้แกเ่ จา้ ของทีแทจ้ ริงซงึ มสี ิทธไิ ด้

รับลาภนันไป

ลกั ษณะของลาภมคิ วรได้

ตัวบทกฎหมายทีจะต้องศึกษาถึงลักษณะของลาภมคิ วรได้ คือ มาตรา
406 ซงึ เปนนยิ ามศัพท์ทาํ ใหท้ ราบวา่ ลาภมคิ วรได้คอื อะไร

Ex. ก. ชําระหนใี ห้แก่ ข. โดยสําคญั ผดิ วา่ ข. คอื ค. ลาภทตี กได้แก่ ข.
จะเปนลาภมคิ วรได้หรือไม่ ยอ่ มต้องนํามาตรา 406 มาวินจิ ฉยั เพราะ
มีบางกรณที บี ุคคลไดท้ รพั ย์ไปอันไมอ่ ยใู่ นลกั ษณะของลาภมคิ วรได้

บทตดั สิทธกิ ารเรยี กคืนทรัพย์

ตัวบทกฎหมายทตี ดั สิทธิการเรยี กคืนทรพั ย์ คอื มาตรา 407 ถึง 411
ซึงเปนเรอื งทีผู้ต้องเสียทรัพย์ไปตกไดแ้ ก่ผอู้ ืนอนั เปนลักษณะลาภมิควร
ได้นันไม่มสี ิทธเิ รยี กรอ้ งใด ๆ ตอ่ ผูไ้ ด้ลาภ

การคนื ทรัพย์

ในส่วนนจี ะกลา่ วถงึ วธิ กี ารคนื ทรัพยว์ า่ จะคืนกันแค่ไหน เพียงใด โดยวธิ ี
ใดทังนี กฎหมายคาํ นงึ ถงึ หลกั สุจริตหรอื ทุจรติ เปนเกณฑต์ ดั สิน โดย
กลา่ วถึงการคนื ทรัพยท์ ีรบั ไว้เปนเงิน ในมาตรา 412 การคืนทรพั ย์อย่าง
อนื นอกเหนอื จากเงิน ในมาตรา 413 และกลา่ วถึงการคนื ดอกผลทเี กดิ ขึน
จากทรพั ยส์ ินทีรบั ไว้ด้วย ในมาตรา 415

สิทธิของผ้ซู งึ ควรไดล้ าภมคิ วรได้

นอกจากกฎหมายกําหนดใหผ้ ไู้ ดล้ าภมิควรได้มาตอ้ งคืนทรพั ยส์ ินนนั แล้ว
กฎหมายยงั กําหนดให้สิทธแิ ก่ผไู้ ด้ลาภมคิ วรได้ไว้ในมาตรา 416 ถึง 418
กใ็ ห้สิทธแิ ก่ผู้ซงึ ไดล้ าภนนั ในการเรยี กค่าใช้จ่ายทีตนเสียไปเพือการบาํ รงุ
รักษาหรอื ซอ่ มแซมทรพั ย์ รวมตลอดถงึ คา่ ใช้จา่ ยในการดัดแปลงตอ่ เตมิ
ให้ทรพั ยน์ นั มีราคาเพิมขึน โดยกฎหมายกําหนดวิธกี ารเรียกคนื ค่าใช้จา่ ย
ดังกลา่ วไว้ด้วย

อายคุ วาม

อายคุ วามฟองคดีลาภมิควรได้ มอี ายุความ 1 ปนบั แต่เวลาทผี ู้เสียหายรู้
ถงึ สิทธวิ ่าตนมี สิทธเิ รยี กคืน อยา่ งไรกด็ ี อายคุ วามนับแต่รู้นนั ย่อมไม่
เกินไปกว่า 10 ปนับแต่เวลาทสี ิทธินันได้มขี ึน ตามบทบัญญัติของ
มาตรา 419

ลักษณะของลาภมคิ วรได้

อาจสรุปลกั ษณะสําคญั ของลาภมคิ วรได้เปน 3 ประการ

1. บุคคลหนึงไดม้ าซงึ ทรพั ยส์ ินของบคุ คลอนื ไมว่ า่ ด้วยประการใด ๆ
2. เปนการไดม้ าโดยปราศจากมูลอันจะอา้ งกฎหมายเอาของเขาไวไ้ ด้
3. ได้มานนั เปนทางใหบ้ ุคคลอนื เสียเปรียบ

1. บคุ คลได้มาซึงทรัพยส์ ิงใดของบุคคลอืน

คําว่า "บุคคล" หมายความถงึ บุคคลธรรมดา และนิติบคุ คลดว้ ย
(ฎีกาที 618/2510)

การไดม้ า

หมายถงึ ลักษณะเปนลาภงอกเพิมพูนขึนจากกองทรพั ยส์ ินของตน ทํานอง
เดยี วกบั การไดร้ บั โอนกรรมสิทธิในทรัพยส์ ิงใดของบุคคลอืน ไมว่ า่ จะไดม้ า
โดยทางตรงหรือทางอ้อมก็ตาม

ดังนนั หากเปนเพียงการครอบครองทรัพย์ของผ้อู ืนโดยกรรมสิทธิยังไม่
ตัดขาดจากเจ้าของ

Ex. การเช่า ยมื รบั ฝาก ยอ่ มไมถ่ อื วา่ เปนการได้มาตามความหมายของข้อนี
กรณที ตี นมที รพั ย์สิงใดอยแู่ ลว้ และมใิ ห้ผอู้ นื เอาไปกด็ ี หรอื กรณที ีตนแย่ง
การครอบครองทรพั ย์ของผ้อู นื ก็ดไี ม่ถือวา่ เปนการไดม้ าเชน่ กัน

การได้ทรัพย์สิงใดของผอู้ นื อาจเปนเรอื งลาภมิควรได้หรอื อาจเปนเรอื ง
ของละเมดิ ก็ได้ ทงั นขี ึนอยกู่ บั พฤตกิ ารณข์ ณะทีไดม้ า หากมีพฤตกิ ารณ์
อันละเมดิ ทาํ ให้ได้ทรัพยม์ าย่อมมใิ ช่เรอื งของลาภมคิ วรได้

พฤติการณ์แหง่ การได้มาซงึ ลาภมิควรได้ซึงเกิดขนึ เสมอ

การกระทาํ เพือการชําระหนี อันเปนไปโดยความสําคญั ผิด

Ex. ก. ชาํ ระหนใี ห้แก่ ข. โดยเข้าใจผดิ ว่าตนมหี นตี ่อ ข. สิงใด
ที ข. ไดร้ ับชําระหนไี ว้ ยอ่ มเปนลาภมคิ วรได้ ทวี ่า "สําคัญผดิ "

ทรัพยส์ ิงใด

ตน้ ร่างภาษาอังกฤษใช้คําว่า "SOMETHING" โดยมิไดม้ ีคาํ นิยามศัพทไ์ ว้
และเปนคาํ ทบี ัญญตั ิขนึ แตกตา่ งไปจากคาํ ว่า "ทรัพย์" และ "ทรัพย์สิน"
ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณชิ ย์มาตรา 137 และ 138
ดงั นัน ทรพั ยส์ ิงใดจึงนา่ จะหมายความถึงทงั ทรพั ยแ์ ละทรัพยส์ ิน โดยไม่
รวมถึงประโยชนอ์ นื ทอี าจคาํ นวณเปนราคาเงินไดด้ ว้ ย

2. การไดม้ าโดยปราศจากมลู อันจะอ้างกฎหมาย

กรณีจะเปนลาภมิควรได้ ผู้รับทรัพยส์ ินของเขาไวจ้ ะตอ้ งไดร้ บั ไว้โดยไม่มมี ลู ที
จะอา้ งกฎหมายได้ กล่าวคอื ไม่มกี ฎหมายใหส้ ิทธทิ จี ะได้สิงนนั ไว้ ซึงอาจเปน
เรืองชําระหนโี ดยไมม่ ีความผูกพันหรือโดยสําคัญผิดในตัวเจา้ หนี หรือสําคัญ
ผดิ ในจาํ นวนหนี หรอื ไม่ว่าจะได้มาโดยเหตอุ ืนใดกด็ ี ผลเปนอย่างเดยี วกันคือ
อยูใ่ นเกณฑ์ทอี าจจะต้องคนื สิงนนั ให้เขาไป

การได้ทรัพย์สิงใดมาโดยอาศัยสิทธิทกี ฎหมายยอมรบั กรณีก็มิใชล่ าภมคิ วรได้
แต่กรณที ไี ด้รบั มาโดยมีมูลทีอ้างกฎหมายได้ หากต่อมากลายเปนไม่มีมลู หรอื
โดยนติ กิ รรมซึงมวี ัตถุประสงคอ์ นั ไมอ่ าจบรรลุได้ กถ็ อื วา่ ไม่มีมูลทจี ะอ้าง
กฎหมายได้ ย่อมเปนเรอื งลาภมคิ วรได้

มลู ตามบทบัญญัติในกฎหมาย

หมายถงึ มลู อนั อา้ งกฎหมายได้ กลา่ วคอื กฎหมายยอมรบั การได้มานัน
เชน่ เรืองส่วนควบ ผ้ไู ด้ส่วนควบของทรัพย์ย่อมอา้ งกฎหมายได้

ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณชิ ย์ มาตรา 144

Ex. ก. เปนพีนอ้ งรว่ มบดิ ามารดาเดียวกบั ข. เมือ ข. ถงึ แกก่ รรม
โดยไมม่ ที ายาทใด ข. ซึงเปนทายาทอนั ดบั 3 จงึ มีสิทธใิ นการรบั
มรดก การไดม้ าซึงมรดกจึงเปนการได้มาโดยมีมูล อ้างไดต้ าม
บทบัญญัตขิ องกฎหมาย

มลู จากนติ กิ รรมสัญญา

หมายถึง มกี ารทาํ นติ กิ รรมสัญญาระหว่างกัน ทําให้ได้ทรพั ยส์ ิงใดมา
การไดม้ านนั ยอ่ มอา้ งได้วา่ มมี ลู จากนติ ิกรรมสัญญา เช่น ไดม้ าตามสัญญาซือ
ขาย แลกเปลยี น ให้

Ex. ก. ทําสัญญายกทดี นิ ให้ ข. โดยทาํ เปนหนังสือและจดทะเบียน
ตอ่ เจ้าพนกั งานเจ้าหน้าที ทีดนิ ดงั กลา่ วยอ่ มตกเปนกรรมสิทธิของ ข.
ข. ยอ่ มอา้ งการมีมูลจากนิตกิ รรมสัญญา

การไดม้ าอันจะอ้างกฎหมายเอาของเขาไวไ้ ม่ได้ ได้แก่

1) การทบี คุ คลอนื กระทาํ เพือชาํ ระหนี ex.
ก. เปนหนีเงนิ กู้ ข. เมอื ถึงกําหนดชําระ
อาจเปนการชําระหนโี ดย ก. นําเงนิ ไปชําระแก่ ค. ซงึ เปนแฝดกบั ข.
สําคญั ผิดในตวั บคุ คล
หรือสําคญั ผดิ ในสาระสําคัญ และ ก. เข้าใจว่าเปน ข. กรณนี ี
แหง่ หนกี ไ็ ด้ ก. เรียกเงนิ คนื ที ค. คนื เพือชําระหนีใน

ฐานะลาภมคิ วรได้

2) เหตุทมี ิไดม้ ีมไิ ด้เปนขนึ

เหตทุ กี ฎหมายถือวา่ มไิ ดม้ ี หรอื เสียเปลา่ มาตงั แตเ่ ริมแรก อันไดแ้ ก่
การใดทที าํ ใหน้ ิตกิ รรมตกเปนโมฆะ รวมทงั การทําภารกจิ การทผี ไู้ ม่มอี าํ นาจทํา
หรอื มิไดร้ ับอนญุ าตทําลง เชน่ กรณผี ้คู ําประกันชําระหนี ตามมาตรา 696
ไมถ่ ึงรวมถึงนิติกรรมทีเปนโมฆยี กรรมซึงถูกบอกล้าง

3) เหตทุ สี ินสุดไปกอ่ น

เหตทุ สี ินสุดไปกอ่ นไดท้ รัพยม์ า ถ้าในเวลาได้ทรัพย์มานันสิทธิทจี ะไดม้ า
มีอยูบ่ รบิ ูรณ์แล้ว แมต้ อ่ มามเี หตุการณ์อนื เกิดขึนเปลยี นแปลงผลในกฎหมาย
ไปอยา่ งไรกไ็ มม่ เี หตทุ ีจะตอ้ งคืน

3. การไดม้ าเปนทางให้บคุ คลอืนเสยี เปรยบ

ตอ้ งเปนการได้มาอันเปนทางให้บุคคลอนื เสียเปรยี บ

กรณีตอ่ ไปนไี มถ่ ือวา่ เปนลาภมคิ วรได้
ฎ. 1326/2511

โจทก์ออกเงินทดลองให้จําเลย และใหจ้ าํ เลยนําไมม้ าหักกนั เปนสัญญา
เมือจําเลยไม่มีไมม้ าขายแก่โจทก์ครบจํานวนโจทก์เรียกเงนิ ส่วนทีเกินคืน
ไมใ่ ช่ลาภมิควรได้

บทกฎหมายทตี ัดสิทธิการรับ
คนื ทรัพยฐ์ านลาภมิควรได้

ผู้ชาํ ระหนตี ามอาํ เภอใจ

มาตรา 407 บุคคลใดไดก้ ระทําการอนั ใดตามอาํ เภอใจ
เหมือนหนึงวา่ เพือชําระหนโี ดยรูอ้ ยวู่ ่าตนไม่มคี วามผกู พัน
ทีจะตอ้ งชาํ ระ ท่านว่าบุคคลผู้นนั หามสี ิทธิจะไดร้ บั คืนทรพั ยไ์ ม่

มไิ ด้กระทําโดยหลงผิด สําคญั ผิด หรอื จงใจกระทาํ ลงไป
ข้อสําคญั คอื เปนการกระทําการชําระหนโี ดยรูอ้ ยูว่ ่าตนไมม่ ีความผกู พันทจี ะต้องชําระ

ผู้ชําระหนีทมี ีเงือนเวลาบงั คับกอ่ นไดท้ าํ การชาํ ระ
ก่อนทีถึงกําหนด

มาตรา 408 บุคคลดังจะกลา่ วตอ่ ไปนี
ไมม่ ีสิทธจิ ะไดร้ ับคืนทรัพย์ คือ
(1) บคุ คลผชู้ ําระหนอี นั มีเงอื นเวลาบงั คบั

เมือกอ่ นถงึ กําหนดเวลานนั
(2) บคุ คลผูช้ ําระหนีซงึ ขาดอายุความแลว้
(3) บุคคลผ้ชู าํ ระหนตี ามหน้าทศี ีลธรรม

หรอื ตามควรแกอ่ ธั ยาศัยในสมาคม

หนกี อ่ นกําหนด

หมายถงึ หนีทียงั ไมถ่ ึงกําหนดเวลาชําระตามทีคกู่ รณไี ด้ตกลงกนั ไว้
แต่คู่กรณไี ด้สละประโยชน์แห่งเงือนเวลาชาํ ระหนี

หนอี ันมีเงอื นไขเวลาบังคับ

เปนหนกี ันในทางแพ่งแต่มเี งือนเวลาซึงถ้าไม่ถึงกาํ หนดจะทวงถาม
หรือเรยี กร้องใหช้ ําระหนกี นั ไม่ได้

ผูช้ าํ ระหนีซึงขาดอายุความ

ซึงเจ้าหนหี มดสิทธิเรยี กร้องและลกู หนีมสี ิทธิทจี ะปฏิเสธการชําระหนโี ดย
อา้ งการขาดอายคุ วาม แตห่ นีนันยงั คงมีอยู่

ผู้ชําระหนโี ดยสําคญั ผดิ เปนเหตใุ ห้เจ้าหนเี สียสิทธิ
บางอยา่ ง

มาตรา 409 เมือบุคคลผู้หนงึ ผใู้ ดซึงมไิ ด้เปนลกู หนีไดช้ ําระหนี
ไปโดยสําคัญผดิ เปนเหตุให้เจา้ หนผี ูท้ ําการโดยสุจริตไดท้ ําลายหรือ
ลบลา้ งเสียซึงเอกสารอันเปนพยานหลักฐานแห่งหนกี ด็ ี
ยกเลกิ หลักประกนั เสียกด็ ี สินสิทธไิ ปเพราะขาดอายุความก็ดี
ท่านวา่ เจา้ หนไี มจ่ าํ ต้องคนื ทรพั ย์

บทบญั ญตั ิทกี ลา่ วมาในวรรคก่อนนีไม่ขดั ขวางต่อการทบี คุ คล
ผู้ไดช้ าํ ระหนนี นั จะใช้สิทธไิ ล่เบยี เอาแก่ลกู หนีและผ้คู าํ ประกัน
ถา้ จะพึงมี

การชําระหนีเกิดจากบุคคลซึงเข้าใจผิดวา่ ตนเปนลกู หนขี องผู้หนึงให้เจา้ หนเี สียสิทธิ

1) ไดท้ ําลายหรอื ลบลา้ งเอกสารทเี ปนพยานหลักฐานแห่งหนี เปนต้นวา่ ไดฉ้ กี
ใบสัญญากู้เสียโดยสุจริต

2) ยกเลิกหลกั ประกัน เช่น คนื ทรัพยซ์ งึ จาํ นาํ หรือยกเลกิ การจํานอง

3) สินสิทธิฟองร้องไปเพราะขาดอายุความ

ผชู้ าํ ระหนโี ดยมุ่งต่อผลอนั ใดอนั หนงึ

มาตรา 410 บคุ คลผูใ้ ดไดท้ าํ การชาํ ระหนโี ดยมุ่งตอ่ ผล
อยา่ งหนงึ แตม่ ไิ ด้เกดิ ผลขึนเช่นนนั ถ้าและบคุ คลนนั ไดร้ มู้ าแต่แรก
ว่าการทีจะเกดิ ผลนันเปนพ้นวิสัยกด็ ี หรือได้เข้าปองปดขดั ขวาง
เสียมิให้เกิดผลเชน่ นนั โดยอาการอันฝาฝนความสุจรติ ก็ดี
ทา่ นว่าบุคคลผู้นันไม่มีสิทธิจะได้รบั คืนทรพั ย์

การชําระหนีโดยมงุ่ ต่อผลอนั หนึงอนั ใดแล้วผชู้ าํ ระรู้อยแู่ ลว้ ว่าการนนั ไมเ่ กดิ ผลเพร
- เปนการพ้นวสิ ัย
- ตนได้ขัดขวางมใิ หเ้ กดิ ผล โดยอาการฝาฝนความสุจริต
สองกรณนี ผี ซู้ งึ ไดร้ ับชําระไม่จําต้องคืนเงินแก่ผู้ชาํ ระหนี

ผู้ชาํ ระหนโี ดยฝาฝนกฎหมาย

มาตรา 411 บคุ คลใดไดก้ ระทาํ การเพือชาํ ระหนเี ปนการอันฝาฝน
ขอ้ หา้ มตามกฎหมายหรอื ศีลธรรมอนั ดี
ท่านว่าบคุ คลนันหาอาจจะเรียกร้องคนื ทรพั ยไ์ ดไ้ ม่

การทีบคุ คลได้ทรัพย์สิงใดมาโดยปราศจากมลู อา้ งกฎหมายไดน้ นั
อาจเปนการได้มาโดยการทํานิตกิ รรมทเี ปนโมฆะ
หากการไดม้ านันทาํ ให้บุคคลอีกฝายเสียเปรียบ
ทรัพยส์ ืงนันยอ่ มเปนลาภมคิ วรได้

การคนื ทรพั ยใ์ นฐานลาภมิควรได้

การคนื ทรพั ย์จะคืนสถานใด เพียงใด และอยา่ งใด ไดน้ นั ไดบ้ ญั ญตั ไิ ว้
ในประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 412 ถึงมาตรา 418
โดยกาํ หนดจาํ นวนหนที จี ะตอ้ งเปนลาภมิควรได้ไว้ 2 ประการ

1) ต้องไมเ่ กนิ จํานวนทีเปนประโยชนแ์ กล่ ูกหนี
2) ตอ้ งไม่เกินจาํ นวนทีเจา้ หนา้ ทีเสียเปรียบหรือขาดประโยชน์

กฎหมายแยกทรัพย์สินทจี ะต้องคืนใหแ้ กก่ นั ไว้ 3 ประการ

1) การคืนทรัพย์สินทรี ับไวเ้ ปนเงนิ ( มาตรา 412 )
2) การคืนทรัพย์สนิ อย่างอืนนอกจากเงิน ( มาตรา 413 )
3) การคืนดอกผลทเี กิดขนึ จากทรัพยส์ นิ ทรี ับไว้ ( มาตรา 415 )

• การคนื ดอกผลทเี กิดขนึ จากทรพั ย์สินทีรบั ไว้

มาตรา 415 บคุ คลผู้ได้รบั ทรัพยส์ ินไวโ้ ดยสุจริตยอ่ ม
จะไดด้ อกผลอนั เกิดแต่ทรพั ยส์ ินนันตลอดเวลาทยี งั คงสุจริตอยู่

ถ้าผู้ทีไดร้ บั ไว้จะต้องคนื ทรัพยส์ ินนันเมือใด ใหถ้ อื วา่ ผนู้ นั ตกอยู่
ในฐานะทจุ รติ จาํ เดิมแตเ่ วลาทีเรยี กคืนนนั

ดอกผลมีอยู่ 2 ประเภท
1) ดอกผลธรรมดา

2) ดอกผลนิตนิ ยั

ตามหลักกฎหมายเรอื งกรรมสิทธิ ดอกผลย่อมตกไดแ้ กเ่ จา้ ของทรพั ยส์ ิน
ดังนนั เมอื มีการคนื ทรัพยท์ ีเปนลาภมคิ วรได้ จึงตอ้ งคืนดอกผลของทรัพย์
นนั ด้วย พิจารณาได้ 2 กรณี
1) ได้ทรัพยส์ ินมาโดยสุจรติ และครอบครองอย่างเปนเจา้ ของ

2) ได้รบั ทรพั ยส์ ินมาโดยทุจรติ ก็ยอ่ มไมม่ สี ิทธจิ ะได้ดอกผลแหง่ ทรพั ยน์ ัน

• กรณีการคนื ตกเปนพ้นวิสัย

มาตรา 414 ถ้าการคืนทรัพยต์ กเปนพ้นวิสัยเพราะสภาพแหง่
ทรพั ย์สินทีได้รบั ไวน้ นั เองก็ดี หรือเพราะเหตุอยา่ งอืนกด็ ี และบุคคล
ไดร้ ับทรัพย์สินไวโ้ ดยสุจรติ ท่านว่าบคุ คลเชน่ นันจําต้องคืนลาภมคิ วรได้
เพียงส่วนทยี งั มีอยใู่ นขณะเมือเรียกคืน

ถ้าบุคคลได้รบั ทรพั ย์สินนันไว้โดยทจุ รติ ทา่ นวา่ ตอ้ งใชร้ าคาทรัพยส์ ิน
นนั เตม็ จํานวน

การพ้นวิสัยตามมาตรา 414 มีอยู่ 2 กรณี

1) พ้นวสิ ัยเพราะสภาพแห่งทรพั ย์ทไี ดร้ ับไว้ คอื เสือมสลายไปตามธรรมชาติ

2) พ้นวิสัยเพราะเหตุอืน คือ เหตใุ ดกต็ ามทีทาํ ใหท้ รัพยน์ ันไมอ่ ยดู่ ังเดิม
เชน่ ได้ทําการจําหน่ายโอน หรือถูกลกั ไป เปนตน้

การคนื ลาภมคิ วรได้ตกเปนพ้นวสิ ัย แยกเปนพิจารณาได้เปน 2 ประการ
1) บคุ คลได้รบั ทรพั ย์สินไวโ้ ดยสุจรติ
บุคคลนนั ไม่ต้องนบั ผดิ ในการคนื ทรพั ย์ ตกเปนพ้นวสิ ัย แต่หากเหลอื สภาพ
ให้ส่งคืนในสภาพเชน่ นัน

2) บุคคลไดล้ าภมคิ วรได้ไวโ้ ดยทุจรติ
หากคนื ทรพั ย์ตกเปนพ้นวสิ ัยกต็ ้องรับผดิ ใช้
ราคาทรพั ย์สินนันให้แก่เขาเตม็ จํานวน

สิทธขิ องผซู้ งึ ได้ลาภมิควรได้
มี 3 ประการคอื

1. เรียกค่าใช้จ่ายเพือรกั ษาบํารุงหรือซ่อมแซมทรพั ยส์ ิน

2. เรียกราคาทีเพิมขนึ เพราะได้คา่ ใชจ้ า่ ยในเวลาทีคืน

3. เรียกใหใ้ ช้ราคาดดั แปลงหรอื ตอ่ เติมทรัพย์
กรณีทีเจา้ ของเลอื กใหส้ ่งคืนตามสภาพทีเปนอยู่

• เรียกค่าใช้จา่ ยเพือบํารงุ รักษาหรือซอ่ มแซมทรัพยส์ ิน

มาตรา 416 ค่าใช้จ่ายทังหลายอนั ควรแก่การเพือรกั ษาบาํ รงุ หรือ
ซอ่ มแซมทรพั ยส์ ินนนั ท่านว่าต้องชดใชแ้ ก่บคุ คลผคู้ นื ทรพั ย์สินนนั เตม็ จํานวน

แตบ่ ุคคลเชน่ วา่ นจี ะเรียกร้องให้ชดใช้ค่าใชจ้ า่ ยตามธรรมดาเพือบาํ รงุ
ซ่อมแซมทรัพยส์ ินนนั หรือค่าภาระติดพันทีต้องเสียไปในระหว่างทีตนคงเกบ็
ดอกผลอยนู่ ันหาได้ไม่

มาตรา 416 วรรคแรก หมายถึง ค่าใชจ้ ่ายในการบํารุงรกั ษา
ทรัพย์สินโดยทวั ไปซงึ ทําให้ทรพั ย์สินคงอยใู่ นสภาพเดิม

มาตรา 416 วรรคสอง มีหลักวา่ คา่ ใช้จา่ ยตามธรรมดาเพือ
บํารงุ รกั ษาซอ่ มแซมทรัพย์สินและค่าภารตดิ พันทีตอ้ งเสียไป
ระหวา่ งทตี นเก็บเกยี วผลนอยนู่ ัน จะเรยี กใหผ้ ้เู ปนเจา้ ของ
ชดใช้ไม่ได้

• เรยี กราคาทีเพิมขึน
เพราะไดใ้ ชค้ ่าใช้จา่ ยในเวลาทีคนื

มาตรา 417 ในส่วนค่าใช้จา่ ยอย่างอืนนอกจากทกี ล่าวมา
ในวรรคตน้ แหง่ มาตรากอ่ นนัน บคุ คลผูค้ นื ทรพั ย์สินจะ
เรยี กให้ชดใชไ้ ด้แตเ่ ฉพาะทเี สียไปในระหว่างทีตน
ทําการโดยสุจริตและเมอื ทรพั ย์สินนนั ไดม้ รี าคาเพิมสูงขึน
เพราะคา่ ใชจ้ า่ ยนนั ในเวลาทคี นื และจะเรียกไดก้ แ็ ตเ่ พียง
เท่าราคาทีเพิมขึนเท่านนั

อนงึ บทบญั ญตั แิ ห่งมาตรา 415 วรรค 2 นัน ทา่ นให้นาํ มา
ใชบ้ ังคับด้วย แลว้ แตก่ รณี

• เรียกใหใ้ ชร้ าคาคา่ ดัดแปลงหรือ
ตอ่ เติมทรัพยก์ รณีเจา้ ของเลือก

ให้ส่งคนื ตามสภาพทีเปนอยู่

มาตรา 418 ถา้ บคุ คลรับทรพั ย์สินอนั มคิ วรไดไ้ ว้โดยทจุ ริตและได้ทาํ
การดดั แปลงหรอื ตอ่ เติมขึนในทรัพยส์ ินนนั ทา่ นว่าบุคคลเช่นนนั ตอ้ ง
จดั ทําทรพั ย์สินนนั ใหค้ นื คงสภาพเดิมดว้ ยคา่ ใช้จา่ ยของตนเองแลว้ จึงส่งคนื
เว้นแตเ่ จ้าของทรัพย์สินจะเลือกใหส้ ่งคนื ตามสภาพทเี ปนอยู่ ในกรณเี ช่นนี
เจา้ ของจะใชร้ าคาค่าทาํ ดัดแปลงหรอื ต่อเติม หรือใช้เงนิ จาํ นวนหนึงเปน
ราคาทรพั ยส์ ินเท่าทีเพิมขึนนนั ก็ได้ แลว้ แตจ่ ะเลอื ก

ถ้าในเวลาทีจะตอ้ งคนื ทรพั ยน์ นั เปนพ้นวสิ ัยจะทําให้ทรัพยส์ ินคนื คงสภาพเดมิ ได้
หรือถ้าทําไปทรพั ย์สินนนั จะบบุ สลายไซร้ ทา่ นว่าบุคคลผูไ้ ดร้ บั ไว้จะตอ้ ง
ส่งคนื ทรพั ย์สินตามสภาพทเี ปนอยู่ และไมม่ ีสิทธิเรียกค่าสินไหมทดแทน
เพือราคาทรัพย์สินทเี พิมขนึ เพราะการดัดแปลงหรือต่อเตมิ นันได้

อายุความ

มาตรา 419 ในเรืองลาภมคิ วรไดน้ นั ทา่ นหา้ มมใิ ห้ฟองคดี
เมือพ้นกําหนดปหนึงนับแต่เวลาทฝี ายผู้เสียหายรูว้ า่ ตนมีสิทธิ
เรยี กคนื หรอื เมอื พ้นสิบปนบั แต่เวลาทีสิทธินันไดม้ ขี นึ

• กําหนดอายุความตามมาตร 419 แบ่งเปน 2 ระยะ

1) หนึงปนบั แตเ่ วลาทีผ้เู สียหายรวู้ า่ ตนมสี ิทธิเรยี กคนื

2) สิบปนบั แต่เวลาทสี ิทธนิ นั ไดม้ ีขนึ

กรณีทนี ติ กิ รรมตกเปนโมฆะ สิทธเิ รยี กคืนทรพั ยท์ กี ระทาํ เพือชาํ ระหนี
ของฝายผ้เู สียหายเปรียบนนั ย่อมเกดิ ขนึ ทนั ทที อี ีกฝายไดร้ ับทรพั ย์มา
(ฎีกาที 1025/2487) การนับอายคุ วามแหง่ สิทธทิ ีได้มขี ึนจึงเรมิ นบั แต่เวลานัน

“รวู้ ่าตนมีสิทธเิ รียกคืน” หมายถงึ เวลาทีผูเ้ สียหายร้ถู ึงพฤติการณซ์ ึงกฎหมาย
บัญญตั วิ ่าตนมสี ิทธเิ รียกคนื เช่นนนั ถอื ว่าบุคคลทุกคนไดร้ ถู้ งึ บัญญัตนิ นั แลว้
ผ้ใู ดจะอา้ งวา่ ไมร่ ู้ จะตอ้ งแสดงให้เปนพฤตกิ ารณเ์ ฉพาะตวั เปนพิเศษโดยแน่ชดั
ว่าตนไม่รูแ้ ละไมอ่ ยู่ในฐานะทอี าจรไู้ ด้เช่นนนั (ฎีกา 1025/2487,515/2522)

บรรณานุกรม

Jintana Unhavaithaya. (2558). ความรบั ผดิ ในการกระทําละเมดิ ของผ้ไู รค้ วามสามารถ. สบื ค้นเมอื
วนั ที 10 พฤศจิกายน พ.ศ.2563,จาก
https://m.facebook.com/100000132529589/posts/1053224941358580

legalthai. (2563). กฎหมายลักษณะละเมดิ จัดการงานนอกสงั ลาภมคิ วรได้. สบื ค้นเมอื 17
พฤศจิกายน 2563, จาก https://legalthai.wordpress.com/tort/

Super User. (2559). การละเมดิ . สบื ค้นเมอื วนั ที 10 พฤศจิกายน พ.ศ.2563, จาก http://www.cpao.go.th

Vakin Youngchoay. (2563). ค่าสนิ ไหมทดแทนเพอื ละเมดิ . 19 พฤศจิกายน 2563, จาก
https://thai-civil-code.blogspot.com/2009/08/blog-post_4523.html

กล่มุ พฒั นาภาคีเครอื ขา่ ย สาํ นักงานปองกันควบคมุ โรคที ๙ นครราชสมี า. (2560). สรุปสาระสาํ คัญพระ
ราชบญั ญตั ิความผดิ ทางละเมดิ ของเจ้าหน้าที พ.ศ.๒๕๓๙. สบื ค้นเมอื 14 พ.ย.2563, จาก
http://odpc9.ddc.moph.go.th/DPC5/60-conclude-low6.pdf

กิตติชยั อ่างทอง. (2563). ค่าสนิ ไหมทดแทนเพอื ละเมดิ #1 กรณีผ้ถู กู ละเมดิ ได้รบั ความเสยี หายต่อชวี ติ .
สบื ค้นเมอื 19 พฤศจิกายน 2563, จาก https://prakun.srikrung-broker.info/archives
/8859

มหาวทิ ยาลัยรามคําแหง. (2563). บทที 7 ความรบั ผดิ เพอื ละเมดิ กรณีทีมคี วามเสยี หายอันเกิดจากทรพั ย.์ สบื ค้น
เมอื 18 พฤศจิกายน 2563, จาก http://old-book.ru.ac.th/e-book/l/LW208(48)/lw208(48)-2-
7.pdf

สายฝน โชคชยั . (2562). ความผดิ ทางละเมดิ ของเจ้าหน้าที. สบื ค้นเมอื 13 พ.ย.2563, จาก
https://lad.coj.go.th/th/file/get/file/2019060534146441c54e9a79b1be9cd78b
260be8140716.pdf

สมุ าลี วงษ์วฑิ ิต. (2558). สรุปสาระสาํ คัญของกฎหมายละเมดิ ฯ (LAW2003). สบื ค้นเมอื วนั ที 10 พฤศจิกายน 2563,
จาก https://sites.google.com/site/lawru2015/law2003-sumalee-1

สมุ าลี วงษ์วทิ ิต. (2553). กฎหมายแพง่ และพาณชิ ยว์ า่ ด้วยละเมดิ จัดการงานนอกสงั ลาภมคิ วรได้. พมิ พค์ รงั
ที 7. กรุงเทพฯ: สาํ นักพมิ พม์ หาวทิ ยาลัยรามคําแหง

สาํ นักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา. (2560). พระราชบณั ญตั ิความรบั ผดิ ทางละเมดิ ของเจ้าหน้าที
พ.ศ.๒๕๓๙. สบื ค้นเมอื 13 พ.ย.2563, จาก http://web.krisdika.go.th/data/law/law
2/%A468/%A468-20-2539-001.pdf

ศนันท์กรณ์ โสตถิพนั ธุ.์ (2563). คําอธบิ ายกฎหมายลักษณะละเมดิ จัดการงานนอกสงั และลาภมคิ วรได้. พมิ พค์ รงั
ที 9 กรุงเทพฯ: วญิ ูชน.