เอกสารประกอบการเรียนเรื่องรำแม่บทเล็กสมบูรณ์ สันต์ฤทัย

นวัตกรรมทางการศึกษา
เอกสารประกอบการเรียน
กล่มุ สาระการเรยี นรู้ศิลปะ รายวชิ านาฏศลิ ป์
เร่ืองรำแม่บทเล็ก ชั้นมัธยมศกึ ษาปีที่ 5

นางสาวสนั ตฤ์ ทัย พรหมชยั ศรี
6211120007

สาขานาฏศลิ ป์ คณะครศุ าสตร์
มหาวิทยาลัยราชภฏั นครศรีธรรมราช

ภาคเรยี นที่ 2/2564

1

เอกสารประกอบการเรียน
กลมุ่ สาระการเรยี นรศู้ ลิ ปะ รายวิชานาฏศลิ ป์

หนว่ ยการเรียนรู้ การแสดงนาฏศิลป์ไทย
เรือ่ งรำแม่บทเล็ก

ช้นั มัธยมศึกษาปที ่ี 5

นางสาวสันตฤ์ ทัย พรหมชัยศรี
6211120007

สาขานาฏศิลป์ คณะครศุ าสตร์
มหาวิทยาลยั ราชภฏั นครศรีธรรมราช

ภาคเรียนท่ี 2/2564

ก

คำนำ

เอกสารประกอบการเรียนเรื่องรำแม่บทเล็ก ฉบับนี้จัดทำขึ้นโดยมีวัตถุประสงค์เพื่อใช้เป็นสื่อการ
จัดการเรียนรู้ของนักเรียนระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5 มีวัตถุประสงค์เพื่อนักเรียนเข้าใจและอธิบาย
ความหมายของรำแม่บทเล็กได้ถูกต้อง นักเรียนเข้าใจและอธิบายประวัติความเป็นมาของรำแม่บทเล็กได้
ถูกต้อง นักเรียนเข้าใจองค์ประกอบของชุดการแสดงเรื่องรำแม่บทเล็ก นักเรียนสามารถร้องเพลงรำแม่บท
เล็กได้ นักเรียนฝึกปฏิบัติท่ารำแม่บทเล็ก ได้ถูกต้องและนักเรียนมีเจตคติที่ดีต่อการเรียนนาฏศิลป์และและ
เห็นคุณค่าในความเป็นไทย ตลอดทั้งผู้สนใจใฝ่เรียนรู้ที่ต้องการพัฒนาความรู้ ความเข้าใจและทักษะปฏิบัติ
ท่ารำรำแมบ่ ทเลก็

สาระสำคัญของเอกสารประกอบกอบการเรียนเรื่องรำแม่บทเล็ก ประกอบด้วยความหมายของของ
รำแม่บทเล็ก ประวัติความเป็นมาของรำแม่บทเล็ก องค์ประกอบการแสดงรำแม่บทเล็ก ได้แก่ ผู้แสดง เพลง
และดนตรี เคร่ืองแต่งกาย ทา่ ยากของรำแมบ่ ทเล็ก โอกาสที่ใช้แสดง และทา่ รำแมบ่ ทเล็ก

ขอขอบคุณผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.ธีรวัฒน์ ช่างสาน อาจารย์ประจำวิชาการวิจัยและพัฒนา
นวัตกรรมทางด้านนาฏศิลป์ 2053903 ทช่ี แี้ นะการพฒั นาเอกสารจนสมบูรณ์เป็นสื่อทดี่ ีมีประโยชน์ ขอบคุณ
ขอบคุณผู้ทรงคุณวุฒิที่ตรวจสอบความสัมพันธ์ของเอกสารฉบับนี้อย่างสมบูรณ์ ขอบคุณคณะอาจารย์ใน
สถานศึกษาที่ช่วยผลักดันรวบรวมผลการทดลองใช้เพื่อความสมบูรณ์ของการพัฒนาเอกสารฉบับนี้ผู้จัดทำ
รู้สึก ซาบซึ้งอย่างหาที่สุดไม่ได้ และขอบคุณนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่4ทุกคนท่ีรว่ มใช้เอกสารประกอบการ
เรยี นเรอ่ื งรำแมบ่ ทเลก็ ฉบับนขี้ อขอบคุณมา ณ โอกาสน้ี

นางสาวสันตฤ์ ทยั พรหมชัยศรี

ข

สารบญั หน้า
ก
คำนำ…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ข
สารบัญ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ง
สารบัญภาพ………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ฉ
คำชแี้ จงการใชเ้ อกสารประกอบการเรยี นสำหรับคร…ู …………………………………………………………………………. ช
คำชี้แจงการใชเ้ อกสารประกอบการเรยี นสำหรบั นักเรียน…………………………………………………………………..
แผนบรหิ ารการสอนประจำรายวชิ า…………………………………………………………………………………………………….. 1
1
มาตรฐาน ศ.3.1………………………………………………………………………………………………………………….…. 1
ตัวชวี้ ัด………………………………………………………………………………………………………………………………….…. 1
คำอธบิ ายรายวิชา…………………………………………………………………………………………………………………… 2
จดุ ประสงค์การเรยี นร…ู้ ………………………………………………………………………………………………………….. 2
สาระการเรียนร…ู้ ……………………………………………………………………………………………………………………. 2
สมรรถนะสำคญั ของผู้เรยี น………………………………………………………………………………………………….… 3
คุณลกั ษณะอนั พงึ ประสงค…์ ………………………………………………………………………………………………….. 5
วิธีสอนและกจิ กรรมการเรียนการสอน………………………………………………………………………………….. 6
ส่อื การจดั การเรียนร…ู้ …………………………………………………………………………………………………………… 7
การวัดผลและประเมนิ ผล………………………………………………………………………………………………………. 8
กระดาษคำตอบ……………………………………………………………………………………………………………………………………. 11
แบบทดสอบกอ่ นเรียน………………………………………………………………………………………………………………………….. 11
หวั ข้อเน้อื หาประจำบท………………………………………………………………………………………………………………………… 12
ความหมายของรำแม่บทเลก็ ……………………………………………………………………………………………………………….. 13
ประวัตคิ วามเป็นมาของรำแมบ่ ทเลก็ …………………………………………………………………………………………………. 14
องคป์ ระกอบรำแมบ่ ทเล็ก………………………………………………………………………………………………………………….. 18
โอกาสทใ่ี ช้ในการแสดง…………………………………………………………………………………………………………………………. 44
ทา่ รำรำแม่บทเล็ก……………………………………………………………………………………………………………………………….. 45
สรปุ ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 47
คำถามทบทวน/แบบฝกึ หัด………………………………………………………………………………………………………………….. 48
กระดาษคำตอบ…………………………………………………………………………………………………………………………………….
แบบทดสอบหลงั เรียน…………………………………………………………………………………………………………………………..

ค

สารบญั (ต่อ) หนา้
51
บรรณานุกรม……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 53
ภาคผนวก……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

ง

สารบญั ภาพ หนา้
11
ภาพท่ี 1 : รำแมบ่ ทเล็ก…………………………………………………………………………………………………….. 14
ภาพท่ี 2 : วงป่พี าทย์เครือ่ งหา้ …………………………………………………………………………………………… 15
ภาพที่ 3 : การแตง่ กายรำแม่บทเลก็ ตัวพระ………………………………………………………………………… 16
ภาพที่ 4 : การแต่งกายรำแม่บทเล็กตัวนาง………………………………………………………………………… 18
ภาพท่ี 5 : ทา่ สอดสร้อยมาลา…………………………………………………………………………………………… 18
ภาพท่ี 6 : ท่าเมขลา………………………………………………………………………………………………………… 19
ภาพที่ 7 : ท่ามัจฉา…………………………………………………………………………………………………………. 19
ภาพที่ 8 : ทา่ ขวา้ งจักร…………………………………………………………………………………………………… 20
ภาพท่ี 9 : ท่าเตรียม……………………………………………………………………………………………………….. 20
ภาพท่ี 10 : ทา่ ออก 1…………………………………………………………………………………………………….. 21
ภาพท่ี 11 : ทา่ ออก 2…………………………………………………………………………………………………….. 21
ภาพท่ี 12 : ทา่ ออก 3…………………………………………………………………………………………………….. 22
ภาพท่ี 13 : ทา่ ออก 4…………………………………………………………………………………………………….. 22
ภาพที่ 14 : ทา่ เทพนม…………………………………………………………………………………………………….. 23
ภาพที่ 15 : ท่าปฐม…………………………………………………………………………………………………………. 23
ภาพที่ 16 : ท่าพรหมส่หี นา้ ……………………………………………………………………………………………… 24
ภาพที่ 17 : ทา่ สอดสรอ้ ยมาลา………………………………………………………………………………………… 24
ภาพท่ี 18 : ทา่ เฉิดฉิน…………………………………………………………………………………………………….. 25
ภาพท่ี 19 : ทา่ กวางเดินดง……………………………………………………………………………………………… 25
ภาพที่ 20 : ทา่ หงสบ์ ิน……………………………………………………………………………………………………. 26
ภาพท่ี 21 : ทา่ กนิ ริน……………………………………………………………………………………………………….. 26
ภาพที่ 22 : ทา่ เลียบถำ้ …………………………………………………………………………………………………….. 27
ภาพที่ 23 : ทา่ อำไพ…………………………………………………………………………………………………………. 27
ภาพที่ 24 : ทา่ โบก…………………………………………………………………………………………………………… 28
ภาพที่ 25 : ทา่ รับผาลา…………………………………………………………………………………………………….. 28
ภาพที่ 26 : ทา่ อกี ชา้ …………………………………………………………………………………………………………. 29
ภาพท่ี 27 : ทา่ นางนอน…………………………………………………………………………………………………….. 29
ภาพที่ 28 : ทา่ ภมรเคล้า……………………………………………………………………………………………………

จ

สารบัญภาพ (ตอ่ ) หน้า
30
ภาพที่ 29 : ทา่ แขกเตา้ ……………………………………………………………………………………………… 30
ภาพที่ 30 : ทา่ ผาลา………………………………………………………………………………………………… 31
ภาพที่ 31 : ทา่ เพยี งไหล…่ ………………………………………………………………………………………… 31
ภาพที่ 32 : ทา่ เมขลา……………………………………………………………………………………………… 32
ภาพที่ 33 : ทา่ โยนแกว้ - แววไว……………………………………………………………………………… 32
ภาพที่ 34 : ทา่ มยุเรศ……………………………………………………………………………………………… 33
ภาพท่ี 35 : ทา่ ฟ้อนใน…………………………………………………………………………………………… 33
ภาพที่ 36 : ทา่ อำพร……………………………………………………………………………………………… 34
ภาพท่ี 37 : ทา่ โบก………………………………………………………………………………………………… 34
ภาพที่ 38 : ทา่ รับสอดสร้อยมาลา…………………………………………………………………………… 35
ภาพท่ี 39 : ทา่ ยอดตองต้องลม……………………………………………………………………………… 35
ภาพท่ี 40 : ทา่ พรหมนมิ ติ ……………………………………………………………………………………… 36
ภาพที่ 41 : ทา่ อีกทงั้ – พิสมยั ……………………………………………………………………………… 36
ภาพท่ี 42 : ทา่ เรียงหมอน……………………………………………………………………………………… 37
ภาพท่ี 43 : ยา้ ยทา่ …………………………………………………………………………………………………… 37
ภาพที่ 44 : ทา่ มจั ฉา………………………………………………………………………………………………… 38
ภาพท่ี 45 : ทา่ ชมสาคร…………………………………………………………………………………………… 38
ภาพที่ 46 : ทา่ พระส่กี ร……………………………………………………………………………………………… 39
ภาพท่ี 47 : ทา่ ขว้างจักร………………………………………………………………………………………… 39
ภาพที่ 48 : ทา่ ฤทธิรงค…์ …………………………………………………………………………………………… 40
ภาพที่ 49 : ทา่ โบก…………………………………………………………………………………………………… 40
ภาพที่ 50 : ทา่ รับพรหมสี่หน้า………………………………………………………………………………… 41
ภาพท่ี 51 : เพลงเรว็ 1……………………………………………………………………………………………… 41
ภาพที่ 52 : เพลงเร็ว 2……………………………………………………………………………………………… 42
ภาพท่ี 53 : เพลงเรว็ 3……………………………………………………………………………………………… 42
ภาพที่ 54 : เพลงลา 1………………………………………………………………………………………………… 43
ภาพที่ 55 : เพลงลา 2……………………………………………………………………………………………… 43
ภาพที่ 56 : เพลงลา 3…………………………………………………………………………………………………

ฉ

คำชแ้ี จง

การใชเ้ อกสารประกอบการเรียนสำหรบั ครู

เอกสารประกอบการเรียน เรื่องรำแม่บทเล็ก กลุ่มสาระวิชานาฏศิลป์ ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5 ฉบับน้ี
ทางผู้ศึกษาไดพ้ ัฒนาข้นึ เพื่อใชใ้ นการจัดการเรียนรู้เร่ืองรำแมบ่ ทเลก็ ใหแ้ กน่ ักเรยี นช้นั มธั ยมศึกษาปที ่ี 5

กรณีที่ครูผู้สอนประจำวิชาไม่อยู่ หรือไม่สามารถปฏิบัติการสอนได้ในชั่วโมงนั้นๆ และเพื่อให้ครูท่ี
สอนแทนมีความมั่นใจในการสอนและใช้นวัตกรรมได้อย่างมีประสิทธิภาพยิ่งขึ้น ควรปฏิบัติตามขั้นตอนการ
ใช้เอกสารประกอบการเรียนดังน้ี

1. ศึกษาเอกสารประกอบการเรียนเล่มนี้ และทำความเข้าใจเนื้อหาสาระตั้งแต่ต้นจนจบเล่มก่อน
ล่วงหน้า

2. ศึกษาองคป์ ระกอบของเอกสารใหเ้ ข้าใจกอ่ นปฏิบตั กิ ารสอน
3. อา่ นคำชแ้ี จงการใช้เอกสารประกอบการเรยี นสำหรับนกั เรยี นทุกข้อ และทำความเข้าใจใหถ้ อ่ งแท้
ในแตล่ ะขอ้ เพอื่ ปฏิบัตกิ ารสอนได้ตามขนั้ ตอน
4. ครูควรดูแลนักเรียนอย่างใกล้ชิดในขณะที่นักเรียนศึกษาเอกสารประกอบการเรียน และทำ
กจิ กรรมคำถามทบทวน เพ่ือคอยให้คำแนะนำและเปน็ ทปี่ รึกษา
5. ควรกำกับติดตามการใช้เอกสารประกอบการเรียนเป็นระยะและคอยกำชับ ปลูกฝังคุณธรรม
เรื่องความซือ่ สตั ย์ และการตรงตอ่ เวลาของนกั เรียน ในขณะท่ีทำแบบทดสอบก่อนและหลังเรียน และคำถาม
ทบทวน/แบบฝึกหดั ท้ายบทเรยี นของแต่ละเรือ่ ง โดยไมอ่ นญุ าตใหเ้ ปดิ ดเู ฉลยก่อน

ช

คำช้ีแจง

การใช้เอกสารการเรียนสำหรับนักเรยี น

เอกสารประกอบการเรยี น เร่ืองรำแมบ่ ทเลก็ กลุม่ สาระการเรียนรนู้ าฏศิลป์ฉบับน้ี จดั ทำขน้ึ เพอ่ื เป็น
นวตั กรรมสำหรบั การจัดการเรียนร้ใู หก้ ับนกั เรียนชนั้ มัธยมศึกษาปที ่ี 5 เพ่ือใหม้ ีความรู้ ความเข้าใจในเรื่องรำ
แม่บทเล็ก ดังนั้นเพื่อให้เกิดประโยชน์และประสิทธิภาพในการจัดการเรียนรู้ ให้นักเรียนปฏิบัติตามขั้น ตอน
การใช้เอกสารประกอบการเรียนดังนี้

1. นักเรียนศึกษาเอกสารประกอบการเรียนเล่มนี้และทำความเข้าใจเนื้อหาสาระตั้งแต่ต้นจนจบทุก
หนา้

2. นักเรียนอ่านคำชี้แจงเอกสารประกอบการเรียนและทำความเข้าใจให้ถ่องแท้ในแต่ละข้อและ
ปฏบิ ัติตามข้นั ตอนการเรยี นการสอนตามขนั้ ตอนทกุ ขอ้

3. นักเรียนศึกษาเอกสารประกอบการเรียนและทำกิจกรรมคำถามทบทวน โดยมีครูให้คำแนะนำ
และเปน็ ที่ปรกึ ษา

4. หากมีปญั หาหรอื ประเด็นสงสัยใหน้ ักเรยี นสอบถามครูผูส้ อน
5. นักเรียนต้องมีคุณธรรมเรื่องความซื่อสัตย์ และการตรงต่อเวลา ในขณะที่ทำแบบทดสอบก่อน
และหลงั เรยี น และคำถามทบทวน/แบบฝกึ หัดทา้ ยบทเรยี นของแตล่ ะเรอ่ื ง

1

มาตรฐานการเรียนรู้

ศ 3.1 เข้าและแสดงออกทางนาฏศิลป์อย่างสร้างสรรค์ วิเคราะห์ วิพากษ์วิจารณ์ คุณค่านาฏศิลป์
ถา่ ยทอดความรูส้ กึ ความคิดอยา่ งอิสระ ชืน่ ชม และประยกุ ตใ์ ช้ในชีวิตประจำวนั

ศ 3.2 เข้าใจความสัมพันธ์ระหว่างนาฏศิลป์ ประวัติศาสตร์ และวัฒนธรรม เห็นคุณค่าของนาฏศลิ ป์
ท่ีเป็นมรดกทางวัฒนธรรม ภูมิปัญญาท้องถน่ิ ภูมิปญั ญาไทยและสากล

ตวั ช้ีวดั

ศ 3.1 ม.5/1 มที ักษะในการแสดงหลากหลายรปู แบบ
ศ 3.1 ม.5/3 ใช้ความคดิ ริเร่ิมในการแสดงนาฏศิลปเ์ ปน็ คแู่ ละหมู่
ศ 3.1 ม.5/6 บรรยายและวิเคราะห์อิทธิพลของเครื่องแต่งกาย แสง สี เสียง ฉาก อุปกรณ์และ
สถานท่ที ่ีมีผลต่อการแสดง
ศ 3.2 ม.5/1 เปรยี บเทยี บการนำการแสดงไปใชใ้ นโอกาสตา่ งๆ
ศ 3.2 ม.5/4 นำเสนอแนวคดิ ในการอนุรกั ษณ์นาฏศิลปไ์ ทย

คำอธิบายรายวิชา

เอกสารประกอบการเรียนเรื่องรำแม่บทเล็ก สาระการเรียนรู้ประกอบด้วยควายหมายและประวัติ
ความเป็นมาของรำแม่บทเล็ก องค์ประกอบการแสดง ได้แก่ ผู้แสดง เพลงและดนตรี เครื่องแต่งกาย และ
โอกาสท่ีใช้แสดง

จุดประสงค์การเรียนรู้

1. นกั เรยี นอธิบายความหมายและประวัติความเปน็ มาของรำแม่บทเล็กได้ (K1)
2. นกั เรยี นเข้าใจองค์ประกอบของรำแม่บทเล็ก (K2)
3. นกั เรยี นปฏบิ ตั กิ ารขับร้องเพลงรำแมบ่ ทเลก็ ไดถ้ กู ตอ้ งตามทำนองและจังหวะ (P1)
4. นกั เรยี นปฏบิ ตั ิท่ารำแม่บทเล็กไดอ้ ยา่ งถกู ต้อง สวยงาม (P2)
5. นกั เรยี นใฝเ่ รยี นรแู้ ละมคี วามกระตอื รอื รน้ ในการทำกจิ กรรม (A)

ผลการเรียนรู้

1. นกั เรยี นอธบิ ายความหมายและประวตั ิความเปน็ มาไดเ้ ป็นอยา่ งดี
2. นกั เรยี นเข้าใจองคป์ ระกอบของรำแม่บทเล็กได้เปน็ อยา่ งดี
3. นกั เรยี นปฏบิ ตั ิการขบั รอ้ งเพลงรำแมบ่ ทเลก็ ไดถ้ กู ตอ้ งตามทำนองและจงั หวะ
4. นกั เรยี นปฏบิ ตั ทิ า่ รำแมบ่ ทเล็กไดอ้ ยา่ งถกู ตอ้ งและสวยงาม
5. นกั เรยี นใฝเ่ รยี นรแู้ ละมคี วามกระตอื รอื รน้ ในการทำกจิ กรรม

2

สาระการเรยี นรู้

1. ความหมายของรำแมบ่ ทเลก็
2. ประวัตคิ วามเปน็ มาของรำแม่บทเล็ก
3. องค์ประกอบการแสดงของรำแมบ่ ทเลก็

3.1 ผแู้ สดง จัดหนา้
3.2 เพลงและดนตรี
3.3 เครอ่ื งแตง่ กาย
3.4 นาฏยศพั ท์สำคัญรำแม่บทเลก็
4. ท่ารำของรำแมบ่ ทเลก็
5. โอกาสทใ่ี ชแ้ สดงของรำแม่บทเลก็

สมรรถนะสำคัญของผเู้ รียน

✓ 1. นกั เรยี นมีความสามารถในการสอ่ื สาร
✓ 2. นกั เรยี นมีความสามารถในการคิด

3. นกั เรยี นมีความสามารถในการใชท้ กั ษะชีวติ
4. นกั เรยี นมคี วามสามารถในการแก้ปญั หา
5. นกั เรยี นมคี วามสามารถในการใช้เทคโนโลยี

คุณลกั ษณะอนั พงึ ประสงค์

1. รกั ชาติ ศาสน์ กษัตริย์
2. ซ่ือสตั ย์สจุ รติ
3. มีวนิ ยั
✓ 4. ใฝเ่ รยี นรู้
5. อยูอ่ ยา่ งพอเพียง
✓ 6. มุ่งมนั่ ในการทำงาน
✓ 7. รกั ความเป็นไทย
8. มจี ติ สาธารณะ

3

วธิ ีสอนและกิจกรรมการเรียนการสอน

1. วิธสี อน
วิธีสอนมีการจัดกิจกรรมการเรียนการสอนโดยใช้วิธีการสอนที่หลากหลายมีการจัดการเรียน

การสอนแบบอธบิ าย อภิปรายและการฝกึ ปฏบิ ัติ การทำงานกล่มุ ทำแบบทดสอบก่อนเรยี น / หลงั เรยี น และ
การทำแบบฝึกหัดทา้ ยบท

2. กจิ กรรมการเรียนการสอน จำนวน 8 ชว่ั โมง
การจัดกิจกรรมการเรียนการสอนประจำบทนี้ผู้สอนต้องใช้ประกอบแผนการจัดการเรียนรู้จาก

คู่มอื การใชบ้ ทเรียนสำเร็จรปู รำแมบ่ ทเลก็
ชัว่ โมงที่ 1
1. ครแู จกเอกสารประกอบการเรยี นเรื่องรำแม่บทเล็กให้กับนกั เรยี น
2. แจง้ รายละเอยี ด คำช้แี จง วตั ถุประสงค์ในการเรียนรู้ใหน้ กั เรยี น
3. ทำแบบทดสอบกอ่ นเรยี นหน้าที่ 7-9 จำนวน 10 ข้อ ใชเ้ วลา 10 นาที
4. นกั เรยี นศึกษาสาระจากเอกสารประกอบการเรยี น หน้า 11-14 เรือ่ งความหมายของรำ

แมบ่ ทเล็ก ประวตั คิ วามเปน็ มาของรำแมบ่ ทเลก็ และองค์ประกอบของรำแม่บทเลก็
5. ใหน้ ักเรียนแต่ละคนนำความรู้ท่ไี ดจ้ ากการศึกษาในเอกสารประกอบการเรยี นมา

อภปิ รายรว่ มกันโดย คณุ ครูจะเป็นผตู้ ้งั คำถาม
6. นกั เรยี นทำคำถามทบทวนในแบบฝกึ หดั ท่ี 1 หน้า 45
7. อภปิ รายและสรปุ ร่วมกัน

ชั่วโมงท่ี 2
1. ทบทวนความรเู้ ดมิ ให้กบั นกั เรยี น
2. ศกึ ษาสาระเอกสารประกอบการเรยี น หน้าที่ 14-16 เพลง ดนตรแี ละการแตง่ กายอ่าน

ทำความเขา้ ใจ
3. นกั เรยี นฝกึ อา่ นเนือ้ ร้องเพลงรำแม่บทเล็กหนา้ ท่ี 17
4. จับคฝู่ กึ อา่ นเนอ้ื รอ้ ง
5. นำเสนอการอ่านเน้อื ร้องเพลงรำแมบ่ ทเลก็ ของแตล่ ะคู่
6. อภิปรายและสรปุ รว่ มกัน

4

ช่ัวโมงที่ 3
1. ทบทวนการอ่านเน้ือรอ้ งเพลงรำแม่บทเลก็
2. ฝึกรอ้ งทีละทอ่ นโดยใช้ฉงิ่ เป็นเคร่อื งดนตรปี ระกอบจังหวะ และให้นกั เรียนฝึกรอ้ ง

ตามจบครบเนอ้ื เพลงและรอ้ งไดถ้ ูกตอ้ งตามจังหวะเพลง (ครูสุม่ เรียกชอื่ นกั เรยี นให้รอ้ งเพลงใหค้ รฟู งั )
3. นกั เรยี นศึกษาสาระจากเอกสารประกอบการเรยี น หนา้ 18-19 เรอื่ งทา่ รำท่สี ำคญั
4. จบั คฝู่ กึ ปฏบิ ตั นิ าฏยศพั ท์
5. นกั เรยี นทำคำถามทบทวนในแบบฝกึ หดั ท่ี 2 หนา้ 46
6. อภปิ รายและสรุปรว่ มกนั

ชั่วโมง 4
1. ทบทวนนาฏยศัพท์และทบทวนรอ้ งเพลงรำแม่บทเล็ก เพือ่ เขา้ สูก่ ารฝกึ ปฏบิ ตั ิทา่ รำ
2. นักเรียนศึกษาสาระจากเอกสารประกอบการเรียน หน้าที่ 20-22 ท่ารำเพลงรำแม่บท

เล็ก
3. ชมวดิ โี อเพลงรำแมบ่ ทเล็ก
4. นกั เรยี นจบั คพู่ ระ-นาง เพอื่ ฝกึ ปฏบิ ตั ิทา่ รำรำแมบ่ ทเล็ก
5. ครูสาธติ ท่ารำรำแมบ่ ทเลก็ ทา่ รำในเพลงรวั จากน้ันใหน้ ักเรยี นปฏบิ ัติตาม
6. ครูให้นักเรียนฝึกปฏิบัติท่ารำเพลงรัวด้วยตนเอง ครูสังเกตพฤติกรรมและคอยให้

คำแนะนำนกั เรียน
7. อภิปรายและสรปุ ร่วมกัน

ชว่ั โมง 5
1. นกั เรยี นทบทวนทา่ รำในเพลงรวั
2. นกั เรยี นศึกษาสาระจากเอกสารประกอบการเรยี น หน้า 22-27 ทา่ รำเพลงแม่บทเล็ก
3. ครสู าธติ ทา่ รำ พรอ้ มท้ังอธิบายท่ารำ ต้ังแต่เนือ้ รอ้ ง“เทพพนมปฐมพระมส่หี น้า”จนถงึ

เนอ้ื รอ้ ง “กนิ รนิ เลยี บถำ้ อำไพ ”จากน้ันใหน้ ักเรยี นปฏบิ ัติตาม
4. นกั เรยี นฝกึ ปฏบิ ตั ทิ า่ รำ ครูสงั เกตพฤตกิ รรมและคอยใหค้ ำแนะนำนกั เรยี น
5. อภิปรายและสรุปรว่ มกนั

5

ช่ัวโมงท่ี 6
1. นกั เรยี นทบทวนทา่ รำในเพลงรัวและท่ารำในเนอื้ รอ้ ง “เทพพนมปฐมพระมสห่ี น้า”

จนถึงเน้ือร้อง “กนิ รนิ เลยี บถำ้ อำไพ ”
2. นกั เรยี นศึกษาสาระจากเอกสารประกอบการเรยี น หน้า 28-34 ทา่ รำเพลงแม่บทเล็ก
3. ครูสาธติ ท่ารำ พร้อมทัง้ อธบิ ายทา่ รำ ตงั้ แตเ่ น้ือร้อง “อกี ชา้ นางนอนภมรเคล้า” จนถงึ

เนื้อร้อง “มยุเรศฟ้อนในอัมพร” จากนั้นให้นกั เรยี นปฏิบตั ิตาม
4. นักเรยี นฝึกปฏบิ ตั ิท่ารำ ครูสังเกตพฤตกิ รรมและคอยให้คำแนะนำ
5. อภิปรายและสรปุ ร่วมกัน

ชวั่ โมงท่ี 7
1. นกั เรยี นทบทวนทา่ รำตงั้ แตเ่ พลงรวั นงึ เนอ้ื รอ้ ง “มยเุ รศฟอ้ นในอมั พร”
2. นกั เรยี นศึกษาสาระจากเอกสารประกอบการเรยี น หน้า 35-43 ทา่ รำเพลงแม่บทเลก็
3. ครูสาธิตทา่ รำ พรอ้ มทง้ั อธบิ ายทา่ รำ ตั้งแตเ่ นือ้ รอ้ ง“ยอดตองต้องลมพรหมนมิ ติ ” จนถงึ

เน้ือรอ้ ง “พระสีก่ รขว้างจักรฤทธิรงค”์ และเพลงเร็ว ลา จากนั้นใหน้ กั เรียนปฏบิ ัติตาม
4. นกั เรยี นฝึกปฏบิ ตั ทิ า่ รำ ครสู ังเกตพฤตกิ รรมและคอยให้คำแนะนำ
5. อภิปรายและสรุปรว่ มกัน

ชั่วโมงท่ี 8
1. นกั เรยี นทบทวนทา่ รำแมบ่ ทเล็กต้งั แตต่ ้นจนจบ
2. นกั เรยี นจบั คเู่ พอ่ื ทดสอบการปฏบิ ัติทา่ รำแม่บทเลก็ หน้าชน้ั เรียน
3. ครูสงั เกตพฤติกรรมและคอยให้คำแนะนำ พร้อมทงั้ เสนอแนะข้อทคี่ วรแกไ้ ขปรับปรงุ
4. นกั เรยี นทำคำถามทบทวนในแบบฝกึ หดั ท่ี 3 เนื้อรอ้ งเพลงแม่บทเล็ก หนา้ ที่ 47
5. นกั เรยี นทำแบบทดสอบหลงั เรยี น เร่ืองรำแม่บทเลก็ ในเอกสารประกอบการเรยี น
6. อภิปรายและสรปุ ร่วมกนั

สือ่ การเรียนการสอน

1. แบบทดสอบก่อนเรียนและหลงั เรียน
2. เอกสารประกอบการเรียน เรื่องรำแม่บทเลก็
3. คำถาทบทวน / แบบฝึกหดั ทา้ ยบท

6

การวัดผลและประเมินผล

1. วิธีการวัดผล
1.1 ตรวจงานแบบฝึกหดั ท้ายบท
1.2 ตรวจแบบทดสอบก่อนเรยี นและหลังเรียน
1.3 ประเมนิ การปฏิบัตทิ า่ รำเพลงรำแม่บทเลก็
1.4 สังเกตพฤติกรรมคุณลักษณะอันพึงประสงค์
1.5 สังเกตพฤติกรรมสมรรถนะสำคญั ของผเู้ รียน

2. เคร่อื งมอื วัดผล
2.1 คำถามทบทวน/แบบฝกึ หดั
2.2 แบบทดสอบก่อนเรยี นและหลังเรยี น
2.3 แบบประเมินการปฏบิ ัติท่ารำเพลงรำแมบ่ ทเล็ก
2.4 แบบสงั เกตพฤตกิ รรมคณุ ลกั ษณะอันพงึ ประสงค์
2.5 แบบสังเกตพฤติกรรมสมรรถนะสำคัญของผเู้ รียน

3. เกณฑก์ ารประเมนิ
3.1 แบบฝกึ หดั คะแนนอยา่ งนอ้ ยรอ้ ยละ 60 คะแนน
3.2 แบบทดสอบ คะแนนอย่างนอ้ ยรอ้ ยละ 60 คะแนน
3.3 การปฏบิ ตั ทิ ่ารำเพลงรำแม่บทเล็ก รวมคะแนนเฉลยี่ อยา่ งน้อยร้อยละ 60 คะแนน
3.4 สังเกตพฤตกิ รรมคณุ ลักษณะอนั พึงประสงค์ มคี ณุ ภาพเฉลี่ยไม่ต่ำกว่าระดับ 1
3.5 สังเกตพฤตกิ รรมสมรรถนะสำคญั ของผเู้ รยี น มีคุณภาพเฉล่ยี ไมต่ ำ่ กวา่ ระดบั 1

7

กระดาษคำตอบ

โรงเรียน......................................................................ปกี ารศกึ ษา...........................
ชื่อ..........................................................................ชั้น...................เลขท.่ี ...............
กลุ่มสาระการเรยี นร.ู้ ....................วนั ท.่ี .............เดอื น...................พ.ศ..................

ข้อ ก ข ค ง ข้อ ก ข ค ง
16
27
38
49
5 10

ประเมินผล
เต็ม

ได้

8

แบบทดสอบกอ่ นเรียน

กลุม่ สาระการเรียนรศู้ ิลปะ สาระนาฏศลิ ป์ ช้นั มัธยมศึกษาปที ่ี 5

เร่อื ง รำแมบ่ ทเล็ก เวลา 10 นาที คะแนน 10 คะแนน

**********************************************************************************

คำช้ีแจง โปรดเลอื กคำตอบทถี่ ูกตอ้ งเพียงคำตอบเดียว แลว้ ทำเครื่องหมาย ( X ) ทบั ตัวเลือกท่ีถูกตอ้ งใน

กระดาษคำตอบ

1. เนือ้ เพลงรำแม่บทเล็กใชท้ ำนองเพลงใด

ก. ทำนองเพลงสนี วล ข. ทำนองเพลงชมตลาด

ค. ทำนองเพลงแขกเชญิ เจา้ ง. ทำนองเพลงแขกต่อยหม้อ

จ. ทำนองเพลงแม่ศรี

2. ตัวเลือกใดเปน็ วงดนตรีที่ใช้ประกอบการแสดงรำแมบ่ ทเลก็

ก. วงปี่พาทย์ไมแ้ ขง็ ข. วงโยธวาทิต

ค. วงปพี่ าทย์เคร่ืองห้า ง. วงปี่พาทย์เครื่องคู่

จ. วงป่ีพาทย์ไม้นวม

3. การรำแมบ่ ทเลก็ นำมาจากบทละครเร่อื งใด

ก. สงั ข์ทอง ข. รามเกยี รต์ิ

ค. สงั ข์ศิลปช์ ยั ง. ขุนช้าง ขนุ แผน

จ. อิเหนา

4. ตวั เลือกใดเปน็ การแตง่ กายรำแม่บทเลก็

ก. การแตง่ กายแบบฤๅษี ข. การแต่งกายแบบพน้ื เมือง

ค. การแตง่ กายแบบชาวบ้าน ง. การแต่งกายยืนเครอ่ื งพระ-นาง

จ. การแต่งกายแบบรัชกาลท่ี 5

จ. เส้ือในนาง

5. ตวั เลือกใดไม่ใช่ท่ารำท่ีใช้ในการรำแมบ่ ทเลก็

ก. ทา่ อำพร ข. ทา่ ฤทธิรงค์

ค. ท่าขดั จางนาง ง. ทา่ ชา้ นางนอน

จ. ท่าเมขลา

6. ตัวเลอื กใดคอื นาฏศัพท์ของท่ามัจฉา

ก. วงบน จีบหงาย ก้าวเทา้ ข. วงบน จีบปรกหน้า เด่ยี วเท้า

ค. วงบน จบี ล่อแกว้ เดี่ยวเทา้ ง. วงบน จีบหงายชายพก กระดกเท้า

จ. วงบน จบี หงาย เด่ยี วเท้า

9

7. ทา่ รำในตวั เลือกใดคือ ท่าเมขลาล่อแกว้

ก. ข.

ค. ง.
จ.

8. จากภาพต่อไปน้คี ือทา่ รำในตวั เลือกใด

ก. ขัดจางนาง ข. เลียบถำ้

ค. ชา้ นางนอน ง. นภาพร

จ. สอดสรอ้ ยมาลา

จ. กวางเดินดง

9.บคุ คลในตวั เลอื กใดนำรำแมบ่ ทเลก็ ไปใช้ไมเ่ หมาะสม

ก. ครูนฤภรนำการแสดงรำแม่บทเลก็ ไปแข่งทกั ษะวิชาการ

ข. ครเู ฉลิมชยั นำการแสดงรำแม่บทเล็กไปแสดงในงานวนั ครู

ค. ครูดำรงนำการแสดงรำแม่บทเลก็ ไปทำเปน็ เอกสารประกอบการเรยี น

ง. อรอนงค์แสดงรำแม่บทเลก็ ในงานศพ

จ. พรสวรรคถ์ า่ ยคลปิ วิดีโอรำแม่บทเลก็ แล้วนำไปลงยูทูปแล้วบอกวา่ เปน็ ผลงานทต่ี นประพนั ธเ์ อง

10.นกั เรยี นคนใดปฏบิ ตั ริ ำแมบ่ ทเลก็ ไมเ่ หมาะสม

ก. สุชาดาฝึกร้องเพลงก่อนท่จี ะฝึกท่ารำ

ข. เสาวลักษณฝ์ กึ ท่ารำด้วยตนเองโดยไม่ปฏิบตั ติ ามทค่ี รสู อน

ค. ปนิ่ แก้วสอนเพื่อนเมือ่ ตนเองรำได้แล้ว

ง. ก่งิ กาญจนต์ ้งั ใจฟังที่ครูสอนแล้วปฏิบตั ิตาม

จ. ดวงฤทยั ทบทวนท่ารำแม่บทเล็กเม่ือครูสอนเสร็จแลว้

10

รำแมบ่ ทเลก็

11

รำแมบ่ ทเล็ก

แม่บทเล็ก เป็นท่ารำมาตรฐาน เรียกอีกอย่างหนึ่งว่า “แม่ท่า” เช่นเดียวกับแม่บทใหญ่ แต่มีลีลา
กระบวนการรำทส่ี นั้ กว่า การศึกษาเพือ่ ให้เขา้ ใจ รปู แบบการแสดงและสามารถปฏบิ ัตทิ ่ารำได้ถูกตอ้ ง ควรทำ
ความเข้าใจกับ ความหมาย ประวัติที่มา รูปแบบและลักษณะการแสดง องค์ประกอบของการแสดง และ
โอกาสทใี่ ช้แสดง ดงั นี้

ความหมายของรำแม่บทเล็ก

รำ (ราชบัณฑิตยสถาน,2554) ได้ให้ความหมายไว้ว่า รำ หมายถึง การแสดงท่าเคลื่อนไหวโดยมีลีลา
และแบบทา่ เข้ากบั เสยี งจังหวะเพลงรอ้ งหรอื เพลงดนตรศี ิลปะการรา่ ยรำ

แม่บทเล็ก หมายถึงท่ารำมาตรฐาน เรียกอีกอย่างหนึ่งว่า “แม่ท่า” เช่นเดียวกับแม่บทใหญ่ แต่มี
ลีลากระบวนการรำทสี่ ้ันกวา่

ดังนั้น รำแม่บทเลก็ หมายถึง ศิลปะแห่งการร่ายรำที่มผี ู้แสดงตัง้ แต่2คนขึน้ ไป โดยมีวัตถุประสงค์ใด
วตั ถุประสงค์หนึ่ง มีกระบวนท่ารำทเ่ี ปน็ มาตรฐาน

ประวตั คิ วามเปน็ มาของรำแม่บทเล็ก

ภาพที่ 1 รำแมบ่ ทเล็ก
ท่มี า : อษั ฎา จรัญชล,2564

รำแม่บทเล็ก หรืออีกชื่อหนึ่งที่รู้จักกันโดยทั่วไปว่า แม่บทนางนารายณ์ มีมาแต่ครั้งกรุงศรีอยุธยา
ปรากฏอยู่ในระบำเบิกโรง ชุดนารายณ์ปราบนนทุก และมีการสืบทอดต่อกันมาในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ ดัง
ปรากฏในกลอนบทละครความพิสดารเรื่องรามเกียรติ์ พระราชนิพนธ์รัชกาลที่ 1 จนถึงสมัยของ
พระบาทสมเดจ็ พระจอมเกล้าเจา้ อยูห่ ัวรัชกาลท่ี 4 ไดท้ รงพระราชนิพนธ์บทเบกิ โรงละครหลวงไว้เป็นตำนาน
วา่

12

“เร่ืองนารายณ์กำราบปราบนนทกุ
เป็นเร่อื งดึกดำบรรพ์สบื กนั มา
เบิกโรงงานการเลน่ เตน้ รำ
สำหรับโรงนางฟอ้ นละครใน
มที ที ่าต่าง ๆ อยา่ งนารายณ์
มีช่อื เรียกทา่ ไว้ใหศ้ ษิ ยจ์ ำ
บัดนเ้ี ราได้รำทำบท

เบกิ โรงละครก่อนเลน่ งาน ในตน้ ไตรดายคุ โบราณวา่
ครงั้ กรงุ ศรอี ยุธยาเอามาใช้
ทเี่ ริ่มมีพิธีทำเปน็ การใหญ่
แสดงให้เห็นครผู ู้สอนรำ
เย้อื งกรายโดยนยิ มคมขำ
จะได้ทำให้ตอ้ งแก่คลองการ
ใหป้ รากฏโดยแสดงแถลงสาร

พวกเราท่านจงเป็นสขุ ทกุ คน เอย”
รำแม่บท ถอื ได้วา่ เป็นแมแ่ บบของกระบวนท่าในรูปแบบการแสดงของนาฏศลิ ป์ไทยท่ีมีหลักฐานว่า
มีการสืบทอดกันมาแต่ครั้งโบราณ แต่ในกระบวนการสืบทอดทางการปฏิบัตินั้นไม่ปรากฏผู้สืบทอดกระบวน
ท่ารำที่ชัดเจนในปีพุทธศักราช 2498 เมื่อกรมศิลปากรเรียนเชิญท่านผู้หญิงแผ้ว สนิทวงศ์เสนี มาเป็น
ผู้เชี่ยวชาญด้านนาฏศิลป์ไทย ท่านเป็นบุคคลหนึ่งที่มีบทบาทในการประดิษฐก์ ระบวนท่ารำสำหรับการแสดง
โดยเฉพาะอย่างยิ่งในการรำแม่บทนั้น ท่านได้เรียบเรียง และประดิษฐ์กระบวนท่ารำประกอบบทขับร้องได้
อยา่ งสอดคล้องเหมาะสม แตย่ ังคงทา่ รำตามรูปแบบมาตรฐานที่สวยงามไว้ กระทรวงวฒั นธรรม, (2557)
เศกสรร แสงจินดาวงศ์เมือง, (2556) ได้ให้ประวัติที่มาของรำแม่บทเล็กไว้ว่า รำแม่บทเล็ก หรืออีก
ชื่อหนึ่งที่รู้จักกันโดยทั่วไปว่า แม่บทนางนารายณ์ มีมาแต่ครั้งกรุงศรีอยุธยา ปรากฏอยู่ในระบำเบิกโรง ชุด
นารายณ์ปราบนนทุก และมีการสืบทอดต่อกันมาในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ ดังปรากฏในกลอนบทละครความ
พิสดารเรื่องรามเกียรติ์ พระราชนิพนธ์รัชกาลที่ 1 จนถึงสมัยของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
รัชกาลท่ี 4 ไดท้ รงพระราชนิพนธบ์ ทเบิกโรงละครหลวง

13

องคป์ ระกอบของการแสดง

รำแม่บทเล็ก การศึกษาเพื่อให้เข้าใจ รูปแบบการแสดงและสามารถปฏิบัติท่ารำได้ถูกต้อง ควรทำ
ความเข้าใจกบั องคป์ ระกอบของการแสดงซ่ึงประกอบดว้ ย ผูแ้ สดง เพลงและดนตรี เคร่อื งแตง่ กาย ทา่ รำ
ดังน้ี

1. ผู้แสดง
ผู้แสดง หมายถึง ผู้เล่นหรือผู้ร่วมในการละเล่นหรือการแสดงต่างๆ ให้คนดู (ราชบัณฑิตยสภา,
2554). ผ้แู สดงทใ่ี ช้ประกอบการรำแม่บทเล็ก ประกอบด้วยตวั พระ และตวั นาง

1.1 ตวั พระ
ตัวพระ คือ นักแสดงท่ีเป็นผู้ชาย วิธีการคัดเลอื กนักแสดงที่เป็นตัวพระซึ่งมีหลักการเลือกคอื

ผู้ที่ลักษณะใบหน้ารูปไข่สวยงาม คมคาย เด่นสะดุดตา ท่าทางสะโอดสะองและผึ่งผาย ลำคอระหง ไหล่ลาด
ตรงช่วงอกใหญข่ นาดลำตวั เรยี วเอวเลก็ กิ่วคอดตามลกั ษณะชายงามในวรรณคดีไทย

1.2 ตัวนาง
ตัวนาง คือ นักแสดงที่เป็นผู้หญิง วิธีการคัดเลือกนกั แสดงที่เป็นตัวนางซึง่ มีหลักการเลอื กคอื

คือ ผู้หญิงที่มีลกั ษณะใบหน้ารปู ไข่สวยงาม คมคาย เด่นสะดุดตา ขนาดลำตัวเรียวเอวเล็กกิ่ว รปู ร่างใกล้เคียง
กบั ตวั พระ

2. ดนตรีและเพลงประกอบการแสดง
ดนตรแี ละเพลงประกอบการแสดง จะใหร้ ายละเอียด 2 ประเด็นคอื
2.1 ดนตรี หมายถึงเสียงที่จัดเรียงอย่างเป็นระเบียบ และมีแบบแผนโครงสร้าง เป็นรูปแบบ

ของกิจกรรมเชิงศิลปะของมนุษย์ที่เกี่ยวข้องกับเสียงโดยดนตรีนั้นแสดงออกมาในด้านระดับเสียง (ซึ่งรวมถึง
ท่วงทำนองและเสียงประสาน) จังหวะ และคุณภาพเสียง (ความต่อเนื่องของเสียง พื้นผิวของเสียง ความดัง
ค่อย) ดนตรีนั้นสามารถใช้ในด้านศิลปะหรอื สุนทรียศาสตร์ การสื่อสาร ความบันเทิง รวมถึงใช้ในงานพิธีการ
ตา่ งๆ (สุกรี เจรญิ สขุ ,2561)

2.2 เพลง หมายถึงถ้อยคำที่นักประพันธ์เรียงร้อยหรือเรียบเรียงขึ้น ซึ่งประกอบด้วย เนื้อร้อง
ทำนอง จังหวะ ทำให้เกิดความไพเราะสร้างความเพลิดเพลินให้แก่ผู้ฟัง เพลงใช้ประกอบการแสดงเพลงรำ
แม่บทเล็ก ประกอบดว้ ย เพลงรัว เพลงชมตลาด เพลงเร็ว-ลา ดังน้ี

2.2.1 เพลงรวั หมายถงึ การแสดงถงึ ฤทธ์ิเดช ใชบรรเลงเมื่อการเปล่ยี นแปลงสิง่ ใดสิ่งหน่ึง
2.2.2 เพลงชมตลาด หมายถึง เป็นเพลงที่ใชป้ ระกอบการแสดงของตัวละครท่ีอยู่ใน
อารมณ์สนุกสนานรื่นเริง หรือใช้ในโอกาสบรรยายความงามต่าง ๆ เพลงชมตลาดจะมีลักษณะแปลกกว่า
เพลงไทยทั่วไปตรงที่ การเว้นช่วงการตีฉิ่ง จังหวะของการตีจะเป็นการตีในลักษณะช้า 1 คู่ และเร็ว 1 คู่
สลบั กนั ไป

14

2.2.3 เพลงเรว็ -ลา หมายถึง มกั นยิ มใช้บรรเลงประกอบการแสดงในกิริยา การ
เดนิ ทางของตัวละคร อันเปน็ ขั้นตอนของการแสดงแต่โบราณ

รายละเอยี ดของเพลงรำแมบ่ ทเล็ก มีดงั ต่อไปน้ี
วงดนตรปี ระกอบการแสดง คอื วงป่ีพาทย์เป็นวงดนตรที ่ผี สมดว้ ยเครอื่ งตีและเคร่ืองเป่า

1. วงป่พี าทย์เครือ่ งห้า

ภาพที่ 2 วงปพี่ าทย์เคร่อื งหา้
ที่มา : ณิชกานต์ ผลจนั ทร์,2537

วงป่ีพาทย์เครื่องหา้ เป็นวงป่ีพาทยท์ ี่เป็นวงหลัก มีจำนวนเครื่องดนตรีน้อยชน้ิ ท่สี ดุ ดงั น้ี ปีใ่ น 1 เลา
ระนาดเอก 1 ราง ฆ้องวงใหญ่ 1 วง กลองทัด 1 ลูก ตะโพน 1 ลกู ฉ่งิ 1 คู่ ( ในบางกรณีอาจใช้ฉาบ กรับ
โหม่งด้วย )

การบรรเลงในการรำแม่บทเล็กนั้น ใช้วงปี่พาทย์บรรเลง แล้วขับร้องด้วยเพลงชื่อ ชมตลาด และจบ
ท้าย ด้วยเพลงรัว หรือเพลงเร็วและเพลงลา หรือบางครั้งอาจจบด้วยเพลงต้นวรเชษฐ์แล้วต่อด้วยเพลงเร็ว
และเพลงลาก็ได้ ทั้งนี้สุดแต่ผู้รำจะเห็นสมควร เพลงชมตลาด เป็นเพลงที่ใช้ประกอบการแสดงของตัวละคร
ที่อยู่ในอารมณ์สนุกสนานรื่นเริง หรือใช้ในโอกาสบรรยายความงามต่าง ๆ เพลงชมตลาดจะมีลักษณะแปลก
กว่าเพลงไทยทั่วไปตรงที่ การเว้นช่วงการตีฉิ่ง จังหวะของการตีจะเป็นการตีในลักษณะช้า 1 คู่ และเร็ว 1 คู่
สลบั กันไป

3. การแต่งกาย
เคร่ืองแต่งกาย ราชบัณฑิตยสภา, (2545) ได้ให้ความหมายว่า “เครื่อง” หมายถึง สิ่งสำหรับ
ประกอบกันหรือเปน็ พวกเดียวกนั “แต่ง” หมายถึง จัดให้งาม “กาย” หมายถึง ตัว ดังนั้น “เครื่องแตง่ กาย”
จงึ หมายถึง สง่ิ สำหรับประกันจดั ให้งามทเี่ ก่ียวกับตัวของนักแสดง

15

ลักษณะการแต่งกายผู้แสดงรำแม่บทเล็กแต่งกายยืนเครื่องพระ-นาง มีรายละเอียดเครื่องแต่งกาย
ดังนี้

3.1 ลกั ษณะการแต่งกายรำแมบ่ ทเล็ก (ตัวพระ)

ภาพที่ 3 การแต่งกายรำแมบ่ ทเล็กตัวพระ
ที่มา : ขจรศกั ด์ิ เขยี วสอาด,2559

1. กำไลเทา้ 2. สนับเพลา 3. ผ้านงุ่ 4. หอ้ ยข้าง 5. เสือ้ หรอื ฉลององค์
6. รัดสะเอว 7. ห้อยหน้า 8. สุวรรณกระถอบ 9. เข็มขดั 10. กรองคอ
11. ตาบหนา้ 12. อนิ ทรธนู 13. พาหุรัด 14.สังวาล 15. ตาบทิศ
16. ชฎา 17. ดอกไม้เพชร 18. จอนหู 19.ดอกไมท้ ดั 20. อบุ ะ
21. ธำมรงค์ 22. แหวนรอบ 23.ปะวะหล่ำ 24. กำไลแผง

16

3.2 ลักษณะการแตง่ กายรำแมบ่ ทเล็ก (ตวั นาง)

ภาพท่ี 4 การแตง่ กายรำแมบ่ ทเล็กตัวนาง
ท่มี า : ขจรศกั ดิ์ เขียวสอาด,2559

1. กำไลเท้า 2. เส้อื ในนาง 3. ผ้าน่งุ 4. เขม็ ขัด 5. สะอ้งิ
9. พาหรุ ดั 10. แหวนรอบ
6. ผา้ หม่ นาง 7. นวม 8. จ้นี าง 14. ธำมรงค์ 15. มงกฎุ

11. ปะวะหล่ำ 12. กำไลตะขาบ 13. กำไล

16. จอนหู 17. ดอกไม้ทดั 18. อุบะ

17

4 เพลงรอ้ ง การบรรเลงในการรำแม่บทเล็กนน้ั ขบั ร้องด้วยเพลง ชมตลาด และจบท้ายด้วยเพลงรัว
หรอื เพลงเรว็ และเพลงลา หรอื บางครง้ั อาจจบด้วยเพลงตน้ วรเชษฐ์แลว้ ตอ่ ดว้ ยเพลงเร็วและเพลงลากไ็ ด้ ทั้งนี้
สุดแต่ผรู้ ำจะเห็นสมควร

บทร้องรำแมบ่ ทเลก็

ปพ่ี าทยบ์ รรเลงเพลงรวั - รอ้ งเพลงชมตลาด

เทพนมปฐมพรหมสี่หนา้ สอดสรอ้ ยมาลาเฉดิ ฉิน

ทงั้ กวางเดินดงหงส์บิน กนิ รนิ เลียบถ้ำอำไพ

(ปพี่ าทย์รบั )

อกี ชา้ นางนอนภมรเคลา้ แขกเตา้ ผาลาเพียงไหล่

เมขลาโยนแกว้ แววไว มยุเรศฟ้อนในอัมพร

(ป่พี าทยร์ บั )

ยอดตองตอ้ งลมพรหมนิมิต อกี ท้ังพิสมยั เรยี งหมอน

ยา้ ยท่ามจั ฉาชมสาคร พระสีก่ รขว้างจกั รฤทธริ งค์

(ปพ่ี าทย์รบั )

ป่พี าทย์บรรเลงเพลงเรว็ – ลา

18

5. ท่ารำสำคญั ทีใ่ ชใ้ นการแสดงรำแม่บทเลก็
ท่ารำสำคัญ หมายถึง ท่ายากที่ปรากฏในการรำแม่บทเล็ก ผู้ศึกษาจำเป็นต้องฝึกให้ถูกต้อง เพื่อ

จะได้ปฏิบัติท่ารำแม่บทเล็กได้ดี ท่ารำสำคัญที่ควรฝึก ประกอบด้วย สอดสร้อยมาลา เมขลา มัจฉา ชมสาคร
ขวา้ งจักร ดังนี้

5.1 สอดสร้อยมาลา
สอดสร้อยมาลาเป็นท่าที่ผู้แสดงจะต้องปฏิบัติออกมาจากหลังเวทีเพื่อมาร่ายรำด้านหน้าเวที

สอดสรอ้ ยมาลา มนี าฏยศัพท์สำคญั คือ วงบน จีบหงายชายพก เอียงศีรษะ และซอยเทา้

ภาพท่ี 5 ทา่ สอดสร้อยมาลา
ทมี่ า : สันตฤ์ ทยั พรหมชยั ศร,ี 2564, ถ่ายภาพ, มกราคม : 13.
5.2 เมขลา
เมขลา ท่าที่ผู้แสดงจะต้องปฏิบัติเพื่อร่ายรำด้านหน้าเวทีตามเนื้อร้อง เมขลา มีนาฏยศัพท์
สำคญั คอื วงบน จีบล่อแกว้ เอียงศีรษะ และกระดกเท้า

ภาพที่ 6 ท่าเมขลา
ทมี่ า : สนั ตฤ์ ทยั พรหมชยั ศร,ี 2564, ถา่ ยภาพ, มกราคม : 13.

19

5.3 มัจฉา
มัจฉา ท่าที่ผูแ้ สดงจะต้องปฏิบัติเพื่อร่ายรำด้านหน้าเวทตี ามเนื้อร้อง มัจฉา มีนาฏยศัพท์สำคัญ

คือ วงบน จีบหงาย เอียงศีรษะ และเดยี่ วเทา้

ภาพที่ 7 ท่ามจั ฉา
ทมี่ า : สนั ตฤ์ ทยั พรหมชัยศร,ี 2564, ถ่ายภาพ, มกราคม : 13.
5.4 ขวา้ งจักร
ขว้างจักร ท่าที่ผู้แสดงจะต้องปฏิบัติเพื่อร่ายรำด้านหน้าเวทีตามเนื้อร้อง ขว้างจักร มีนาฏย
ศพั ท์สำคัญ คือ วงบน จีบล่อแก้ว เอียงศีรษะ และเดยี่ วเทา้

ภาพท่ี 8 ท่าขว้างจกั ร
ท่ีมา : สนั ตฤ์ ทยั พรหมชัยศร,ี 2564, ถ่ายภาพ, มกราคม : 13.

20

ทา่ รำแมบ่ ทเลก็

ท่ารำแม่บทเล็กเป็นการอธิบายท่ารำอย่างละเอียดของการปฏิบัติท่ารำ ประกอบด้วย ท่าออก ท่า
รำ ทา่ รับ และทา่ เร็ว-ลา ดงั น้ี

1. ทา่ เพลงรวั
1.1 ทา่ เตรียม
ตวั พระ เบย่ี งหนา้ ทางขวา เท้าซา้ ยวางหน้า เปน็ สน้ เทา้ ขวา มอื ขวาตัง้ วงบน มอื

ซา้ ยจีบหงายระดบั วงลา่ ง เอยี งซ้าย
ตวั นาง เบยี่ งหน้าทางขวา เท้าซ้ายวางหน้า เปน็ สน้ เท้าขวา มอื ขวาตัง้ วงบน มือ

ซา้ ยจบี หงายระดบั วงล่าง เอยี งซ้าย

ภาพที่ 9 ทา่ เตรียม
ทีม่ า : สันต์ฤทยั พรหมชยั ศร,ี 2564, ถ่ายภาพ, มกราคม : 13.

1.2 ทา่ ออก 1
ตัวพระ ยืด-ยุบ ปฏิบัติท่าสอดสร้อยมาลา ซอยเท้ามือซ้ายตั้งวงบน มือขวาจีบ

หงายชายพก เอียงขวา
ตัวนาง ปฏบิ ตั ิเชน่ เดยี วกบั ตวั พระ

หมายเหตุ ปฏิบัติท่าสอดสร้อยมาลา 5 จังหวะ ครั้งท่ี 5 มือซ้ายตั้งวงบน มือขวาจีบหงายชายพก เอียง
ขวา

ภาพที่ 10 ท่าออก 1
ทมี่ า : สนั ตฤ์ ทยั พรหมชัยศร,ี 2564, ถ่ายภาพ, มกราคม : 13.

21

1.3 ทา่ ออก 2
ตวั พระ ประเท้าซ้าย รวมมือทั้งสองโดยมือซ้ายตั้งวงหน้า มือขวาจีบคว่ำ เอียง

ซา้ ย
ตัวนาง ปฏบิ ตั ิเช่นเดยี วกับตวั พระ

ภาพที่ 11 ท่าออก 2
ทีม่ า : สันต์ฤทยั พรหมชัยศร,ี 2564, ถา่ ยภาพ, มกราคม : 13.

1.4 ท่าออก 3 ก้าวหน้าเท้าซา้ ย ลดตวั ลงนงั่ คุกเข่า มอื ขวาปลอ่ ยจบี เป็นตงั้ วงบน มอื ซา้ ย
ตวั พระ ปฏบิ ตั เิ ชน่ เดยี วกับตัวพระ

ส่งจบี หลงั เอยี งขวา
ตัวนาง

ภาพที่ 12 ทา่ ออก 3
ที่มา : สันตฤ์ ทยั พรหมชัยศร,ี 2564, ถา่ ยภาพ, มกราคม : 13.

22

1.5 ท่าออก 4 นง่ั คุกเขา่ ทงั้ สองข้าง (พระแบะหนา้ ขา) มือทั้งสองวางหนา้ ขา หนา้ ตรง
ตวั พระ ปฏิบตั เิ ช่นเดยี วกบั ตัวพระ
ตัวนาง

ภาพท่ี 13 ทา่ ออก 4
ท่มี า : สนั ตฤ์ ทยั พรหมชัยศร,ี 2564, ถ่ายภาพ, มกราคม : 13.

2. ท่ารำชมตลาด
2.1 ทา่ เทพนม
ตวั พระ นงั่ คกุ เขา่ ส้นเท้าทงั้ สองชดิ กัน หวั เขา่ แยกหา่ งจากกนั ประมาณ 2 คบื มือ

ทั้งสอง พนมอยูท่ ห่ี วา่ งอกปลายมือเปดิ ออกเล็กน้อย ดนั หลัง หน้าตรง

ตัวนาง น่งั คกุ เขา่ สน้ เทา้ ทงั้ สองชดิ กัน หวั เขา่ ทงั้ สองชิดติดกัน มือทง้ั สองพนมอยู่
ที่หว่างอก ปลายนิ้วเปดิ เล็กน้อย ดนั หลัง หน้าตรง

ภาพที่ 14 ทา่ เทพนม
ท่มี า : สันต์ฤทยั พรหมชยั ศร,ี 2564, ถา่ ยภาพ, มกราคม : 13.

23

2.2 ท่าปฐม
ตวั พระ กระทบกน้ หนึง่ ครงั้ แทงปลายมอื ลง พร้อมกับเอยี งขวา ตัง้ มือขนึ้ ไขวท้ ับ

กนั ระดบั อก เอยี งศรี ษะซ้าย กระดกเสย้ี วซา้ ย
ตัวนาง ปฏบิ ัติเหมอื นตัวพระ แต่นางกระดกเท้าขวา และเอียงศีรษะตรงข้ามกบั

ตัวพระ (เอยี งตัวออกจากกนั )

ภาพที่ 15 ทา่ ปฐม
ทมี่ า : สนั ต์ฤทยั พรหมชัยศร,ี 2564, ถ่ายภาพ, มกราคม : 13.
2.3 ทา่ พรหมสีห่ น้า
ตวั พระ กระทบก้นหนงึ่ ครง้ั จบี คว่ำทง้ั สองมือ งอแขน สอดจีบข้ึนตัง้ วงบวั บาน
เสมอศรี ษะ เอยี งขวา กระดกเสีย้ วเท้าขวา
ตวั นาง ปฏบิ ตั เิ หมอื นตวั พระ แตน่ างกระดกเท้าซา้ ยและเอียงศรี ษะซ้าย

ภาพที่ 16 ทา่ พรหมสหี่ นา้
ที่มา : สันตฤ์ ทยั พรหมชัยศร,ี 2564, ถา่ ยภาพ, มกราคม : 13.

24

2.4 ทา่ สอดสร้อยมาลา
ตวั พระ ตั้งเข่าซ้ายขึน้ กนั เขา่ ออก พลิกมือขวาขน้ึ ตงั้ วงบน มือซา้ ยจบั จบี ขึ้นหงาย

ที่หัวเขม็ ขัด เอยี งซา้ ย ลกุ ขนึ้ ยืน พรอ้ มกับสอดจีบซา้ ยข้นึ เปลยี่ นเป็นต้ังวงบน มอื ขวาจบั จบี หงายท่ีหัวเข็ม
ขดั แทน เอยี งขวาแตะจมกู เทา้ ขวาหันหน้าเฉยี งไปดา้ นขวา ยดื ยุบวางสน้ และแตะเท้าวิง่ หมุนรอบตัวไป
ทางขวา

ตัวนาง ปฏบิ ัตเิ หมอื นตวั พระ ระดบั วงตำ่ กว่า

ภาพที่ 17 ท่าสอดสรอ้ ยมาลา
ทม่ี า : สนั ต์ฤทยั พรหมชัยศร,ี 2564, ถา่ ยภาพ, มกราคม : 13.

2.5 ทา่ เฉดิ ฉิน
ตัวพระ มอื ซา้ ยจบี หงายระดับปาก มือขวาตั้งวงระดับเดยี วกัน เอียงซา้ ย ก้าวเท้า

ขวาไขวห้ น้า ยอ่ ตวั ลงจากน้นั มว้ นจบี ซ้ายออกตง้ั วงหนา้ ระดบั ปาก มอื ขวาพลิกข้นึ ต้ังวงหงาย เอียงขวา
กระดกเท้าซา้ ยหลงั

ตัวนาง ปฏบิ ัตเิ หมือนตัวพระ

ภาพท่ี 18 ท่าเฉดิ ฉิน
ท่มี า : สนั ต์ฤทยั พรหมชยั ศร,ี 2564, ถา่ ยภาพ, มกราคม : 13.

25

2.6 ทา่ กวางเดนิ ดง
ตวั พระ ถอนเท้าซ้ายลงหลงั เอียงซ้าย กา้ วเทา้ ขวาไขวห้ นา้ ส่วนมอื ทั้ง 2 ขา้ ง

ทำท่าจีบมอื กวาง โดยนว้ิ ชีแ้ ละน้ิวกลางเหยยี ดตึง นว้ิ ทเี่ หลอื ท้ังสามเกบ็ มือ เอยี งขวา ก้าวเทา้ เดนิ ตามจังหวะ
5 ก้าว หนั หนา้ เฉียงไปดา้ นขวา

ตัวนาง ปฏิบัติเหมอื นตัวพระ

ภาพที่ 19 ท่ากวางเดนิ ดง
ทม่ี า : สันต์ฤทยั พรหมชยั ศร,ี 2564, ถา่ ยภาพ, มกราคม : 13.
2.7 ทา่ หงสบ์ นิ
ตัวพระ ถอนเท้าขวาลงหลัง จีบหงาย 2 มือ เอียงขวา แล้วส่งจีบไปข้างหลังแขน
ตึง ยกเท้าซ้าย วาดจีบหลังขึ้นมาตั้งวงบนทั้ง 2 ข้าง กลับเอียงซ้าย ก้าวเท้าซ้ายลง วิ่งซอยเท้า หมุนตัวมา
ด้านซ้าย
ตวั นาง ปฏบิ ัตเิ หมือนตวั พระ

ภาพที่ 20 ทา่ หงส์บนิ
ท่มี า : สนั ต์ฤทยั พรหมชยั ศร,ี 2564, ถา่ ยภาพ, มกราคม : 13.

26

2.8 ทา่ กนิ ริน
ตัวพระ กา้ วเท้าซ้ายไปดา้ นข้าง จีบคว่ำ 2 มอื เอียงซา้ ย ยกเทา้ ขวา มอื ซ้ายจบี

ปรกข้าง มอื ขวาจบี หงาย แขนตึงระดบั ไหล่ กลบั เอียงขวา
ตัวนาง ปฏิบัตเิ หมอื นตวั พระ เด่ยี วเท้าขวา

ภาพท่ี 21 ท่ากินรนิ
ทีม่ า : สนั ตฤ์ ทยั พรหมชยั ศร,ี 2564, ถ่ายภาพ, มกราคม : 13.
2.9 ทา่ เลียบถ้ำ
ตัวพระ กา้ วเท้าขวา หมุนตัวจากดา้ นซ้ายมาขวา เอยี งขวา พรอ้ มกับมว้ นมอื จีบ
ท้ัง 2 ข้างคลายออก มือซา้ ยป้องหนา้ สูงระดบั ศรี ษะ มอื ขวาแทงวงลง หงายฝ่ามือเหยยี ดตงึ ยกเทา้ ซา้ ย เอียง
ซ้าย
ตัวนาง ปฏบิ ัตเิ หมอื นตวั พระ

ภาพที่ 22 ท่าเลียบถ้ำ
ทีม่ า : สนั ตฤ์ ทยั พรหมชัยศร,ี 2564, ถ่ายภาพ, มกราคม : 13.

27

2.10 ทา่ อำไพ
ตวั พระ วง่ิ ซอยเท้าหมุนตัวมาด้านซา้ ย พรอ้ มกบั ส่ายแขนขวาท่เี หยยี ดตึง พลิกวง

ขึ้นลง จากนั้นก้าวเท้าซ้ายไขว้หน้า จีบหงายทั้ง 2 มือ ระดับอก เอียงขวา กระทุ้งเท้าขวา ยกมือขวาขึ้นตั้งวง
บน มอื ซ้ายตงั้ วงเสมอไหล่แขนตึง เอยี งซ้าย

ตัวนาง ปฏบิ ัตเิ หมือนตวั พระ

ภาพท่ี 23 ทา่ อำไพ
ทีม่ า : สันตฤ์ ทยั พรหมชยั ศร,ี 2564, ถา่ ยภาพ, มกราคม : 13.
2.11 ทา่ โบก
ตัวพระ ประเทา้ ซ้าย จีบหงายมือซา้ ย มอื ขวาตง้ั วงล่าง (ทา่ รวมมือ) เอียงซา้ ย ยืด
ตวั ข้นึ มือซา้ ยปลอ่ ยจบี ออกต้งั วงบน มอื ขวาจีบส่งหลงั วางเทา้ ซา้ ยลงด้วยสน้ เท้า กลบั เอียงขวา ยอ่ ตวั ลง
ตัวนาง ปฏิบัตเิ หมอื นตวั พระ

ภาพท่ี 24 ท่าโบก
ทม่ี า : สันตฤ์ ทยั พรหมชัยศร,ี 2564, ถา่ ยภาพ, มกราคม : 13.

28

2.12 ทา่ รบั ผาลา
ตวั พระ ทำทา่ ผาลา ก้าวเทา้ ขวาจรดเท้าซา้ ย (ปฏิบัตทิ า่ รำซ้ำอกี ครง้ั โดยมอื ทำทา่

ผาลาเช่นเดมิ สลับเพยี งศีรษะและเทา้ )
ตัวนาง ปฏิบัตเิ หมือนตวั พระ

ภาพที่ 25 ทา่ รบั ผาลา
ที่มา : สนั ตฤ์ ทยั พรหมชยั ศร,ี 2564, ถ่ายภาพ, มกราคม : 13.
2.13 ทา่ อกี ช้า
ตัวพระ ถอนเทา้ ซา้ ยลงหลงั จีบควำ่ ทง้ั 2 มือระดบั หนา้ ทอ้ ง เอียงซ้าย จากน้ัน
ก้าวเท้าขวาไขว้หน้า คลายมือจีบออก มือขวาตั้งวงเสมอไหล่แขนตึง มือซ้ายตั้งวงล่าง แล้วหมุนตัวมา
ดา้ นซา้ ย เอยี งขวา
ตัวนาง ปฏิบตั เิ หมือนตัวพระ

ภาพท่ี 26 ทา่ อกี ชา้
ที่มา : สนั ต์ฤทยั พรหมชยั ศร,ี 2564, ถา่ ยภาพ, มกราคม : 13.

29

2.14 ทา่ นางนอน ยกเท้าซ้าย มือซา้ ยหงายฝา่ มอื แทง วงลงด้านขา้ ง งอศอก มือขวาตั้งวง
ตัวพระ ปฏบิ ตั เิ หมือนตัวพระ

ลา่ ง เอียงซา้ ย
ตวั นาง

ภาพที่ 27 ทา่ นางนอน
ท่มี า : สันตฤ์ ทยั พรหมชยั ศร,ี 2564, ถา่ ยภาพ, มกราคม : 13.

2.15 ทา่ ภมรเคลา้
ตวั พระ ก้าวเทา้ ซ้ายไขวห้ นา้ เอยี งขวา แทงวงซา้ ยสงู พลกิ มือขึน้ ต้ังวงบน มอื ขวา

มว้ นจีบซ้อนกัน แตะเท้าแลว้ ซอยเท้าหนั มาด้านหน้า เอียงซา้ ย กา้ วเทา้ ขวาไปขา้ ง ยา้ ยมอื มาฝง่ั ขวา กรายมือ
ขวาข้นึ ตงั้ วงบน มอื ซ้ายมว้ นจบี เข้าหาตวั จรดเท้าซา้ ย เอยี งขวา

ตัวนาง ปฎบิ ัตเิ หมอื นตัวพระ

ภาพท่ี 28 ท่าภมรเคลา้
ท่มี า : สนั ต์ฤทยั พรหมชัยศร,ี 2564, ถ่ายภาพ, มกราคม : 13.

30

2.16 ท่าแขกเต้า กา้ วเท้าขวาไปขา้ ง เอียงขวา ชอ้ นมอื ข้นึ จีบต่อศอก โดยจบี ขวาอยู่บน ยก
ตัวพระ ปฏิบัติเหมอื นตัวพระ

เทา้ ซา้ ย เอยี งซ้าย
ตัวนาง

ภาพที่ 29 ท่าแขกเต้า
ที่มา : สนั ตฤ์ ทยั พรหมชยั ศร,ี 2564, ถา่ ยภาพ, มกราคม : 13.

2.17 ท่าผาลา
ตวั พระ ถอนเทา้ ซา้ ยลงหลัง มอื ซา้ ยม้วนจบี ออกตง้ั วงกลาง มอื ขวาจีบปรกหน้า

เอียงซ้าย แล้วม้วนจีบขวาออกตั้งวงบน มือซ้ายพลิกวงหงายฝ่ามือแทงวงลง ยกเท้าขวาก้าวไขว้หน้า กลับ
เอยี งขวา

ตัวนาง ปฏิบัติเหมอื นตัวพระ

ภาพที่ 30 ทา่ ผาลา
ที่มา : สันตฤ์ ทยั พรหมชัยศร,ี 2564, ถ่ายภาพ, มกราคม : 13.

31

2.18 ทา่ เพียงไหล่
ตัวพระ วางเท้าซา้ ยลงหลัง ยกเท้าขวาขน้ึ หมนุ ตัวมาด้านขวา วางเท้าขวาลงหลัง

แตะเท้าซ้าย จีบคว่ำทั้ง 2 มือ เอียงขวา ซอยเท้าถี่ๆมาด้านหน้า ก้าวเท้าขวาไขว้หน้า กระดกเท้าซ้ายหลัง
หงายมอื ทง้ั 2 ขา้ งออก วงชล้ี ง งอศอก ย่อตัวลง หนา้ ตรง

ตวั นาง ปฎบิ ัติเหมือนตัวพระ

ภาพท่ี 31 ท่าเพียงไหล่
ที่มา : สนั ต์ฤทยั พรหมชัยศร,ี 2564, ถา่ ยภาพ, มกราคม : 13.
2.19 ท่าเมขลา
ตัวพระ ก้าวเทา้ ซ้ายขา้ ง จบี ซ้ายปรกข้างสูง มือขวาต้งั วงกลาง เอยี งซ้าย จากนน้ั
ม้วนจีบซ้ายออกตั้งวงบน มือขวาพลิกลงเป็นจีบหงายล่อแก้ว หักข้อมือลง เอียงขวา กระดกเสี้ยวเท้าขวา ย่อ
ตวั ลง
ตัวนาง ปฎบิ ัติเหมอื นตัวพระ

ภาพที่ 32 ท่าเมขลา
ท่มี า : สันต์ฤทยั พรหมชัยศร,ี 2564, ถา่ ยภาพ, มกราคม : 13.

32

2.19 ทา่ โยนแก้ว - แววไว
ตวั พระ หันตัวมาหนา้ ตรง กา้ วเท้าไปขา้ งหนา้ 2 ก้าว เริม่ จากขวาแลว้ ซ้าย พร้อม

กับโยนมือขวาที่ล่อแกว้ ขึ้นดา้ นหน้า มือซ้ายจีบสง่ หลัง กระดกเท้าขวาหลัง เอียงซ้าย จากนั้นก้าวเท้าขวาไขว้
หน้า แล้วขยั่นเท้า พร้อมกับพลิกมือล่อแก้วหงายออกข้าง เอียงขวา แล้วพลิกล่อแก้วขึ้นตั้ง เอียงซ้าย หยุดข
ยนั่ เทา้ หงายจีบล่อแก้วออกอีกครง้ั แลว้ พลิกขึน้ ตง้ั เหมอื นเดมิ พร้อมกับลกั คอ ตรงคำวา่ "แววไว"

ตวั นาง ปฎบิ ัติเหมอื นตวั พระ

ภาพท่ี 33 ทา่ โยนแก้ว - แววไว
ทีม่ า : สนั ต์ฤทยั พรหมชยั ศร,ี 2564, ถ่ายภาพ, มกราคม : 13.
2.20 ท่ามยุเรศ
ตวั พระ กา้ วเทา้ ซ้ายไขวห้ น้า จบี หงายระดบั อกทัง้ 2 มือ คลายจีบออกขน้ึ ตง้ั วง
กลาง ศรี ษะตัง้ ตรง กระดกเท้าขวาหลงั
ตัวนาง ปฎบิ ัตเิ หมอื นตวั พระ

ภาพท่ี 34 ทา่ มยเุ รศ
ทม่ี า : สันตฤ์ ทยั พรหมชยั ศร,ี 2564, ถ่ายภาพ, มกราคม : 13.

33

2.21 ทา่ ฟอ้ นใน
ตวั พระ ก้าวเท้าขวาลงขา้ ง พรอ้ มกับหมุนตัวมาด้านขวา สอดมอื ขน้ึ ในท่าสอด

สร้อย โดยมือขวาตั้งวงบน มือซ้ายจีบหงายล่าง เอียงซ้าย แล้วสอดจีบซ้ายขึ้นตั้งวงบน มือขวาจับจีบคว่ำขึ้น
แล้วปล่อยออกเปน็ ต้ังวงกลาง กระดกเท้าซา้ ยหลัง เอียงขวา

ตวั นาง ปฎิบตั ิเหมือนตัวพระ

ภาพที่ 35 ท่าฟ้อนใน
ทม่ี า : สนั ต์ฤทยั พรหมชัยศร,ี 2564, ถา่ ยภาพ, มกราคม : 13.
2.22 ท่าอำพร
ตัวพระ แตะเท้าซา้ ย ซอยเทา้ มาดา้ นซา้ ย เอียงขวา จากน้นั ก้าวเทา้ ซา้ ยไขวห้ นา้
มอื ขวาจีบควำ่ มอื ซา้ ยหงายฝ่ามอื วงชล้ี ง งอศอก เอยี งขวา สอดจีบขวาข้ึน หงายออกเปน็ วงบัวบาน มือซ้าย
พลิกวงข้ึนต้ังระดับไหล่แขนตงึ เอยี งซา้ ย กระดกเท้าขวาหลงั
ตัวนาง ปฎบิ ตั ิเหมอื นตัวพระ

ภาพท่ี 36 ทา่ อำพร
ท่ีมา : สันตฤ์ ทยั พรหมชัยศร,ี 2564, ถ่ายภาพ, มกราคม : 13.

34

2.23 ท่าโบก
ตัวพระ ประเทา้ ซ้าย จบี หงายมอื ซา้ ย มอื ขวาต้งั วงล่าง (ทา่ รวมมอื ) เอยี งซา้ ย ยดื

ตวั ขน้ึ มอื ซา้ ยปล่อยจบี ออกตัง้ วงบน มือขวาจีบส่งหลงั วางเทา้ ซา้ ยลงดว้ ยส้นเท้า กลับเอยี งขวา ย่อตวั ลง
ตวั นาง ปฎบิ ัตเิ หมือนตัวพระ

ภาพท่ี 37 ทา่ โบก
ทมี่ า : สนั ตฤ์ ทยั พรหมชัยศร,ี 2564, ถา่ ยภาพ, มกราคม : 13.
2.24 ทา่ รบั สอดสรอ้ ยมาลา
ตวั พระ มอื ขวายจบี ปรกข้างขวา มอื ซา้ ยต้งั วงกลาง ศรี ษะเอียงขวา กา้ วเทา้ ขวา
จรดเทา้ ซ้ายแลว้ ถอนเทา้ ซ้ายจรดเทา้ ขวา
ตวั นาง ปฎบิ ัตเิ หมือนตัวพระ

ภาพท่ี 38 ทา่ รับสอดสรอ้ ยมาลา
ทม่ี า : สันต์ฤทยั พรหมชัยศร,ี 2564, ถ่ายภาพ, มกราคม : 13.

35

2.25 ทา่ ยอดตองต้องลม
ตวั พระ หมนุ ตัวมาดา้ นหนา้ กา้ วเท้าซา้ ยไขว้หนา้ จีบซา้ ยดา้ นหน้า มือขวาตั้งวง

บน เอียงขวา ตรงคำว่า "ยอดตอง" จากนั้นช้อนมือขวาเป็นจีบปรกหน้า มือซ้ายส่งจีบไปหลังแขนตึง กระดก
เท้าขวาหลัง เอียงซ้าย ตรงคำว่า "ต้องลม" จากนั้นสะบัดจีบออกตั้งวง เอียงขวา แล้วสะบัดเข้ามาจีบปรก
หนา้ เหมอื นเดมิ เอยี งซ้าย ทำ 4 จังหวะ

ตัวนาง ปฎิบัติเหมอื นตวั พระ

ภาพท่ี 39 ทา่ ยอดตองตอ้ งลม
ทีม่ า : สันต์ฤทยั พรหมชัยศร,ี 2564, ถา่ ยภาพ, มกราคม : 13.

2.26 ทา่ พรหมนมิ ิต ก้าวเทา้ ขวาไขว้หนา้ ชอ้ นมือขึ้นไหว้ พนมมอื ระหว่างอก ศีรษะตรง
ตวั พระ ปฎิบตั เิ หมือนตัวพระ

กระดกเท้าซ้ายหลงั
ตวั นาง

ภาพท่ี 40 ทา่ พรหมนิมติ
ทม่ี า : สันต์ฤทยั พรหมชัยศร,ี 2564, ถ่ายภาพ, มกราคม : 13.

36

2.27 ทา่ อีกทั้ง - พสิ มยั
ตวั พระ วางเทา้ ซ้ายลงหลัง หนั ตวั เฉียงไปดา้ นขวา ประเท้าขวา มือทงั้ 2 ข้างตั้ง

วงล่าง เอียงขวา จากนน้ั พลกิ มือทาบลงบนอกไขวก้ ัน (ทา่ รัก)กา้ วเท้าขวาลงขา้ ง เอยี งซา้ ย ตรงคำวา่ "พิสมัย"
ตวั นาง วางเทา้ ซ้ายลงหลัง หนั ตัวเฉยี งไปด้านขวา ก้าวเทา้ ขวาไขวห้ น้า มอื ทัง้ 2 ข้างต้ังวงลา่ ง เอยี งขวา ชอ้ น
วงขน้ึ แล้วพลิกมอื ทาบลงบนอกไขว้กัน (ท่ารกั ) กา้ วเทา้ ซ้ายไขวห้ น้า เอียงซา้ ย

ตวั นาง ปฎบิ ัติเหมือนตัวพระ

ภาพที่ 41 ทา่ อกี ทัง้ - พสิ มยั
ท่ีมา : สันต์ฤทยั พรหมชยั ศร,ี 2564, ถ่ายภาพ, มกราคม : 13.
2.28 ทา่ เรียงหมอน
ตวั พระ วงิ่ หมุนรอบตวั มาด้านหนา้ ก้าวเทา้ ขวาไขว้หน้า จบี หงาย 2 มือระดบั อก
เอยี งซา้ ย แล้วปล่อยจีบออก มือซา้ ยตงั้ วงบน มอื ขวาต้งั มอื ระดับไหล่แขนตงึ กระดกเท้าซ้าย เอยี งขวา
ตวั นาง ปฎบิ ตั ิเหมือนตัวพระ

ภาพท่ี 42 ท่าเรียงหมอน
ทีม่ า : สนั ต์ฤทยั พรหมชยั ศร,ี 2564, ถา่ ยภาพ, มกราคม : 13.

37

2.29 ย้ายทา่
ตัวพระ กา้ วเท้าขวาไปขา้ ง เอยี งขวา มือขวาต้ังวงบน มือซา้ ยตงั้ มือระดบั อก แลว้

แทงวงไปด้านข้าง หงายมือแขนตงึ ก้าวเท้าซา้ ย เอียงซา้ ย พร้อมกบั หมุนตวั ไปดา้ นซ้าย
ตัวนาง ปฎบิ ตั ิเหมอื นตวั พระ

ภาพท่ี 43 ย้ายทา่
ที่มา : สันตฤ์ ทยั พรหมชัยศร,ี 2564, ถ่ายภาพ, มกราคม : 13.
2.30 ท่ามจั ฉา
ตัวพระ ก้าวเท้าซา้ ยไปดา้ นขา้ ง เอยี งซ้าย มือซ้ายหงายมือ งอศอก มือขวาจบี ควำ่
แล้วพลิกมือซ้ายขนึ้ ตัง้ วงบน มอื ขวาจีบหงายแขนตงึ ระดับไหล่ ยกเท้าขวา เอยี งขวา
ตวั นาง ปฎิบัตเิ หมือนตวั พระ นางยืนเดย่ี วเทา้

ภาพที่ 44 ทา่ มัจฉา
ทม่ี า : สันต์ฤทยั พรหมชัยศร,ี 2564, ถ่ายภาพ, มกราคม : 13.

38

2.31 ทา่ ชมสาคร
ตัวพระ ก้าวเท้าขวาลง เอียงขวา หมุนตัวมาด้านขวา ม้วนมือจีบขวาออก แล้ว

พลิกหงายมือ วงช้ลี ง งอศอก มือซ้ายยกขึ้นป้องหนา้ ยกเท้าซ้าย เอยี งซา้ ย
ตัวนาง ปฎิบัติเหมอื นตวั พระ

ภาพที่ 45 ท่าชมสาคร
ทีม่ า : สนั ต์ฤทยั พรหมชยั ศร,ี 2564, ถ่ายภาพ, มกราคม : 13.
2.32 ทา่ พระสก่ี ร
ตัวพระ หนั มาหน้าตรง กา้ วเทา้ ซา้ ยไขว้หนา้ มอื ทั้ง 2 ขา้ งจีบควำ่ ลอ่ แก้ว จากนนั้
หงายมือ งอศอก พลกิ จีบลอ่ แก้วออกต้ัง ระดับวงกลาง กระดกหลงั เท้าขวา
ตวั นาง ปฎิบตั ิเหมอื นตวั พระ

ภาพท่ี 46 ทา่ พระสกี่ ร
ทม่ี า : สันต์ฤทยั พรหมชยั ศร,ี 2564, ถา่ ยภาพ, มกราคม : 13.

39

2.33 ท่าขวา้ งจกั ร
ตวั พระ หนั ขวา วางเท้าขวาลง ก้าวเท้าซา้ ยไปขา้ ง เอยี งซา้ ย พร้อมกับมือขวาแทง

ล่อแก้วขึ้นตั้งระดับวงบน มือซ้ายล่อแก้วระดับล่าง กลับเอียงขวา ยกเท้าขวา ตัวนางเดี่ยวเท้า จากนั้นกลับ
เอยี งซ้าย แตะเทา้ ขวาวงิ่ หมนุ ไปดา้ นขวา พรอ้ มกับพลิกมือจบี ล่อแกว้ ซา้ ยหงาย

ตวั นาง ปฎบิ ตั ิเหมือนตัวพระ

ภาพท่ี 47 ทา่ ขวา้ งจักร
ท่ีมา : สันต์ฤทยั พรหมชัยศร,ี 2564, ถา่ ยภาพ, มกราคม : 13.
2.34 ท่าฤทธริ งค์
ตวั พระ ก้าวเท้าขวาไปข้าง เอียงขวา มือขวาหงายจีบล่อแก้ว มอื ซ้ายจีบควำ่ ลอ่
แกว้ แลว้ พลกิ มือจีบล่อแก้วซา้ ยหงายสงู มอื ขวาตง้ั มอื ล่อแกว้ ระดับล่าง ยกเท้าซ้าย เอยี งซ้าย
ตัวนาง ปฎิบตั ิเหมอื นตัวพระ

ภาพท่ี 48 ทา่ ฤทธิรงค์
ที่มา : สนั ตฤ์ ทยั พรหมชัยศร,ี 2564, ถ่ายภาพ, มกราคม : 13.

40

2.35 ท่าโบก
ตัวพระ ประเท้าซ้าย จบี หงายมอื ซา้ ย มือขวาตั้งวงลา่ ง (ทา่ รวมมอื ) เอยี งซ้าย ยดื

ตัวขึน้ มอื ซ้ายปล่อยจีบออกตงั้ วงบน มือขวาจบี ส่งหลงั วางเท้าซ้ายลงด้วยส้นเท้า กลบั เอยี งขวา ย่อตัวลง
ตัวนาง ปฎบิ ัติเหมอื นตัวพระ

ภาพท่ี 49 ทา่ โบก
ทมี่ า : สนั ต์ฤทยั พรหมชยั ศร,ี 2564, ถา่ ยภาพ, มกราคม : 13.
2.36 ทา่ รบั พรหมสี่หน้า
ตัวพระ ทำท่าพรหมส่ีหน้าโดยมือท้งั สองต้ังวงบัวบานพรอ้ มกบั กา้ วเทา้ ขวาจรด
เทา้ ซา้ ย แลว้ เปลี่ยนมือทงั้ สองข้างตัง้ วงล่างระดับชายพก ถอนเทา้ ซา้ ยจรดเท้าขวา
ตวั นาง ปฎิบตั เิ หมอื นตวั พระ

ภาพที่ 50 ทา่ รบั พรหมสหี่ นา้
ท่มี า : สันต์ฤทยั พรหมชยั ศร,ี 2564, ถ่ายภาพ, มกราคม : 13.

3. เพลงเร็ว 41
3.1 เพลงเร็ว 1
ตวั พระ รำส่าย เดินถดั เทา้ ขวาข้ึนไปดา้ นหนา้ เอียงขวาและเดินลงหลังเอยี งซ้าย
ตัวนาง ปฎบิ ัติเหมอื นตวั พระ

ภาพท่ี 51 เพลงเรว็ 1
ที่มา : สันตฤ์ ทยั พรหมชัยศร,ี 2564, ถา่ ยภาพ, มกราคม : 13.

3.2 เพลงเรว็ 2
ตวั พระ มอื ขวาจบี แล้วม้วนออกตั้งวงบน มือซา้ ยตง้ั วงแล้วมว้ นเป็นล่อแก้วแขนตึง

ระดับไหล่ เดาะแขนเล็กน้อยในขณะที่เดิน ถัดเท้าขวา (ปฏิบัติทั้งด้านซ้ายและขวา โดยการสลับมือและ
เปลย่ี นเอียง)

ตวั นาง ปฎบิ ัติเหมอื นตัวพระ

ภาพที่ 52 เพลงเร็ว 2
ที่มา : สันตฤ์ ทยั พรหมชัยศร,ี 2564, ถ่ายภาพ, มกราคม : 13.