๓๓ อาคารพาณิชย บริษัทจังหวัด เลยจํากัด ที่มาภาพ: กรมศิลปากร (ไมทราบปที่ถาย) นับตั้งแต พ.ศ. ๒๔๕๐ เรื่อยมาจนถึงประมาณปลายทศวรรษ ๒๔๗๐ เกิดการ ขยายตัวของศูนยกลางปกครองเมืองเลย และการเขามาตั้งถิ่นฐานและอาศัยอยูของ กลุมคนตาง ๆ ตลอดจนขาราชการที่ยายเขามาปฏิบัติราชการในเมืองเลย สงผลให ชุมชนบานติ้วขยายตัวลงไปทางทิศใตมากยิ่งขึ้น และเริ่มมีความมั่นคงดวยเชนเดียวกัน จนกระทั่งมีการตั้งเทศบาลเมืองเลยขึ้น เมื่อ พ.ศ. ๒๔๗๙ การเกิดขึ้นของเทศบาล ไดกลายเปนจุดเปลี่ยนสําคัญตอชุมชนตาง ๆ ในเขตศูนยกลางปกครองเมืองเลยอีกครั้ง และสงผลกระทบตอชุมชนบานติ้วดวยเชนกัน ๓) ชุมชนบานติ้วกับการขยายตัวของเทศบาลเมืองเลยและโครงสรางพื้นฐาน (พ.ศ. ๒๔๗๙–๒๔๙๕) การจัดตั้งเทศบาลเมืองเลยขึ้น เมื่อวันที่ ๒๐ สิงหาคม พ.ศ. ๒๔๗๙ ตาม ประกาศ พระราชกฤษฎีกาจัดตั้งเทศบาลเมืองเลย พ.ศ. ๒๔๗๙ นั้น๘๐ สงผลตอชุมชน ตาง ๆ ในเขตตําบลกุดปองและตําบลบานติ้ว เนื่องจากมีการโอนหมูบานในเขตตําบล ๘๐ “พระราชกฤษฎีกาจัดตั้งเทศบาลเมืองเลย จังหวัดเลย พุทธศักราช ๒๔๗๙,” ราชกิจจานุเบกษา เลม ๕๓, (๑๔ มีนาคม พ.ศ. ๒๔๗๙): ๑๓๑๕-๑๓๑๘.
๓๔ กุดปอง ๘ หมูบาน และหมูบานในเขตตําบลบานติ้ว ๓ หมูบาน รวมเปน ๑๑ หมูบาน จัดตั้งเปนชุมชนในเขตเทศบาลเมืองเลยขึ้น๘๑ ซึ่งมีจํานวนบาน ๑,๒๐๐ หลังคาเรือน (ขอมูล พ.ศ. ๒๔๙๘) ผูชวยศาสตราจารยนพพล แกงจําปา อธิบายวาในชวง พ.ศ. ๒๔๗๙ มีการตั้ง หมูบานที่จัดตั้งขึ้นอยางเปนทางการตามพระราชบัญญัติลักษณปกครองทองที่ พ.ศ. ๒๔๕๗ โดยใชชื่ออยางเปนทางการวา “บานติ้ว” ตามชื่อตนติ้วขนาดใหญใน บริเวณนี้ และเรียกชุมชนวา “ชุมชนบานติ้ว”๘๒ อยางไรก็ตามคําวา “บานติ้ว” ปรากฏชื่อ เปนตําบลมาตั้งแตชวงทศวรรษ ๒๔๕๐ แลว ดังนั้นขอเสนอของ ผศ. นพพล จึงนาจะ เปนชวงเวลาที่มีการนําชื่อ “บานติ้ว” มาใชกับชุมชนบานนอยน้ําเลยและชุมชนบานติ้ว โนนบักเขือขื่นหีสวด กับอีกชุมชนหนึ่ง ซึ่งเปน ๓ หมูบานที่ถูกโอนจากเขตตําบลติ้วมา อยูในเขตเทศบาลเมืองเลยมากกวาเปนการใชชื่อ “บานติ้ว” อยางเปนทางการ นอกจากนี้ยังมีการพัฒนา ระบบสาธารณสุขขั้นพื้นฐานใหกับ ประชาชนขึ้น โดยมีการกอสราง อาคารสุขศาลา เมื่อ พ.ศ. ๒๔๗๙ บริเวณทางดานทิศใต ถัดจากอาคาร พาณิชยของบริษัทจังหวัดเลย จํากัด อาคารสุขศาลามีลักษณะ ทางสถาปตยกรรมกลุมเดียวกัน กับอาคารศาลากลางจังหวัดเลย และอาคารพาณิชย เปนอาคาร ชั้นเดียวกออิฐถือปูน รูปแบบสถาปตยกรรมไทยผสมตะวันตก หลังคาทําเปนทรงปนหยา มุงดวยสังกะสี ชองประตูหนาตางทําเปนวงโคง เหนือซุมโคงดานหนามีขอความ ๒ บรรทัด ๘๑ คณะกรรมการอํานวยการรับเสด็จฯ, ที่ระลึกคราวเสด็จพระราชดําเนินเยี่ยมราษฎร จังหวัดเลย พุทธศักราช ๒๔๙๘, ๕๔. ๘๒ นพพล แกงจําปา, ประวัติศาสตรเมืองเลย : การกอรูปสังคมเมืองและศูนยกลางจังหวัด, ๑๒๒. สุขศาลาจังหวัดเลย ๒๔๗๙ ที่มาภาพ: ปฐมพร จาํ ปาออน, ๒๗ ธันวาคม ๒๕๖๕
๓๕ เขียนดวยตัวอักษรไทยวา “สุขศาลา จังหวัดเลย ๒๔๗๙” พื้นกระดานปูดวยไมเนื้อแข็ง ปจจุบันไดรับการขึ้นทะเบียนเปนโบราณสถาน๘๓ ลักษณะทางสถาปตยกรรมที่นิยม สรางวงโคง สวนใหญเปนฝมือของชางชาวญวน (เวียดนาม) ที่เขามารับจางในเมืองเลย ในชวงทศวรรษ ๒๔๗๐ อีกทั้งยังสอดคลองกับคําบอกเลาของชาวบานที่กลาววา สุขศาลาแหงนี้สรางขึ้นโดยฝมือของชางชาวญวน (เวียดนาม)๘๔ การเกิดขึ้นของสขุศาลาสงผลใหผูคนในเขตเทศบาลเมืองเลย และชุมชนบานติ้ว ตลอดจนชุมชนโดยรอบ ไดรับบริการดานสาธารณสุขมากขึ้น ดังปรากฏใหเห็นผาน ความทรงจําของคนในชุมชนบานติ้วที่กลาวถึง “หมอชุม” (นายแพทยประชุม บุณยเนตร) และ “หมอเกษม” (นายเกษม วงจินดา) วาทานทั้งสองเปนผูรักษาดูแลความเจ็บปวยเล็ก ๆ นอย ๆ ซึ่งบางทานก็ออกไปดูแลถึงบานเรือนของราษฎรและมีเจาหนาที่สาธารณสุข คอยชวยเหลือ จนกระทั่งมีการสรางโรงพยาบาลเลยขึ้น บริเวณถนนนกแกว เมื่อ พ.ศ. ๒๔๙๖ จึงทําใหบทบาทของสุขศาลาคอย ๆ นอยลง๘๕ ในชวง พ.ศ. ๒๔๗๙ ไมเพียงมีการกอสรางสุขศาลาขึ้นเทานั้น แตประวัติ ชุมชนบานติ้ว ในหนังสือ ประวัติศาสตรหมูบานและชุมชนในจังหวัดเลย อําเภอเมืองเลย ไดกลาวเพิ่มเติมวาในสมัยของนายบุญมา เสริฐศรี นายกเทศมนตรีเทศบาลเมืองเลย คนแรก ไดมีการกอสรางอุโบสถวัดศรีบุญเรืองขึ้นโดยชางชาวญวนไดทําการปนอิฐกัน บริเวณทางแยกถนนเสริฐศรี๘๖ ขณะเดียวกันยังไดมีการจัดการเลือกตั้งสมาชิกสภาจังหวัดเลย สมัยที่๒ ซ่ึง ในขณะนั้นขุนชนะพาล (กอน รบชนะ) กํานันตําบลติ้ว ขณะอายุ ๔๓ ป ไดลงสมัคร เปนสมาชิกสภาจังหวัดเลย สมัยที่ ๒ ประเภทที่ ๑ (ราษฎรเลือกตั้ง)๘๗ ๘๓ เรื่องเดียวกัน, ๑๑๖-๑๑๗. ๘๔ เรื่องเดียวกัน, ๑๑๗. อางจากสัมภาษณปยารัตนคลาศรี, ๓ พฤษภาคม ๒๕๕๗. ๘๕ เรื่องเดียวกัน, ๑๑๗. อางจากสัมภาษณปยารัตนคลาศรี, ๓ พฤษภาคม ๒๕๕๗. ๘๖ กศน. อําเภอเมืองเลย, ประวัติศาสตรหมูบานและชุมชนในจังหวัดเลย อําเภอเมืองเลย, ๒๘. ๘๗ “เร่อืงการเลอืกตั้งสมาชิกสภาจังหวัดเลย สมัย ๒ พ.ศ. ๒๔๗๙,” เอกสารกระทรวงมหาดไทย, มท. ๕.๑๖.๓/๓๗, หอจดหมายเหตุแหงชาติ.
๓๖ ตอมาเมื่อ พ.ศ. ๒๔๘๑ หลวงวิวิธสุรการ (ถวิล เจียรมานพ) ผูวาราชการ จังหวัดเลยในขณะนั้น มอบหมายใหนายทิพ ฟกเจียม ศึกษาธิการจังหวัดเลย เปนผูดําเนินการจัดตั้งโรงเรียนประถมอาชีพชางไม ประจําจังหวัดเลยขึ้น ตามคําสั่ง ของกระทรวงศึกษาธิการที่ไดอนุมัติจัดตั้งโรงเรียนสายอาชีพในจังหวัดเลย โดยใชพื้นที่ บริเวณริมแมน้ําเลย ตรงขามศาลากลางจังหวัดเลย (กุดปอง) และไดทําพิธีเปดเมื่อ วันที่ ๑๕ กันยายน พ.ศ. ๒๔๘๑ มีนายเส็ง แซหวอง (นายเจริญ หัตถกรรม) ผูชํานาญ งานชางไมเปนครูใหญ และนายกองกี่ พรหมรักษา เปนครูผูสอน๘๘ นอกจากนี้เมื่อวันที่ ๑๕ กันยายน พ.ศ. ๒๔๘๑ ในวันเดียวกันนั้นยังไดมี การเปดทําการสอนโรงเรียนเทศบาล ๒ ศรีบุญเรือง (ชื่อปจจุบัน) ขึ้น โดยอาศัยศาลา วัดศรีบุญเรืองเปนสถานที่เลาเรียน ในสมัยของนายลิน ไชยสงคราม ครูใหญ ไดขออนุญาตเทศบาลสรางอาคารเรียนชั่วคราวในที่ดินของเทศบาลขึ้น ตอมาอาคาร หลังคาชํารุดตามกาลเวลา จึงไดยายกลับมาเรียนที่ศาลาวัดศรีบุญเรือง๘๙ ในชวง พ.ศ. ๒๔๘๒ เทศบาลเมืองเลยไดมีการเปลี่ยนแปลงเขตขึ้นใหม เพื่อความจําเปนในการบริหารงานของเทศบาล ดังปรากฏในพระราชกฤษฎีกา เปลี่ยนแปลงเขตเทศบาลเมืองเลย จังหวัดเลย พุทธศักราช ๒๔๘๒ ตราไว ณ วันที่ ๖ ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๘๒ ๙๐ สงผลใหเขตของเทศบาลเมืองเลยขยายกวางขึ้น โดยเฉพาะ การขยายไปทางทิศตะวันตก บรรจบกับถนนมลิวรรณที่กําลังดําเนินการกอสรางตาม พระราชบัญญัติทางหลวง พ.ศ. ๒๔๘๒๙๑ นอกจากนี้ แผนที่ทายพระราชกฤษฎีกายัง แสดงใหเห็นถึงการกระจายตัวของชุมชนบานติ้ว ที่เริ่มกระจายตัวหนาแนนในชวง ตั้งแตบริเวณดานทิศใตของสุขศาลาจรดคลองบุงแสนฮาด ถัดจากบุงแสนฮาดไปก็ ๘๘ วิทยาลัยเทคนิคเลย, คูมือนกัเรียน-นักศกึษา ปการศึกษา ๒๕๖๕ (เลย: ม.ป.ท., ๒๕๖๕), ๘. ๘๙ โรงเรียนเทศบาล ๒ ศรีบุญเรือง, “ขอมูลสถานศึกษาโรงเรียนเทศบาล ๒ ศรีบุญเรือง ปการศึกษา ๒๕๖๐,” ๒๕๖๐. ๙๐ “พระราชกฤษฎีกา เปล่ียนแปลงเขตตเทศบาลเมืองเลย จังหวัดเลย พุทธศักราช ๒๔๘๒,” ราชกจิจานุเบกษา เลม ๕๖ (๑๖ ตุลาคม ๒๔๘๒): ๑๑๘๙-๑๑๙๒. ๙๑ “พระราชบัญญัติทางหลวง พุทธศักราช ๒๔๘๒,” ราชกิจจานุเบกษา เลม ๕๖ (๑๓ พฤศจิกายน ๒๔๘๒): ๑๖๘๙.
๓๗ ปรากฏบานเรือนกระจายตัวอยูเล็กนอย ขณะเดียวกันแผนที่ยังแสดงใหเห็นวา โรงเรียนประถมอาชีพชางไม ประจําจังหวัดเลยยังคงตั้งอยูบริเวณตรงขามศาลากลาง จังหวัดเลย ยังไมไดมีการยายมายังสถานที่ตั้งในปจจุบัน (วิทยาลัยเทคนิคเลยใน ปจจุบัน) เพราะบนแผนที่ยังไมไดมีสิ่งกอสรางปรากฏอยูเลย แผนที่แสดงอาณาเขต เทศบาลเมืองเลย พ.ศ. ๒๔๘๒ ที่มาภาพ: พระราชกฤษฎีกา เปลี่ยนแปลงเขตตเทศบาลเมืองเลย จังหวัดเลย พุทธศักราช ๒๔๘๒ แผนที่แสดงอาณาเขตเทศบาลเมืองเลย พ.ศ. ๒๔๘๒ ในสวนของบริเวณชุมชนบานติ้ว ที่มาภาพ: ปฐมพร จาํ ปาออน, ๒๕๖๖ ปรับปรุงจาก แผนที่เทศบาลเมืองเลย พ.ศ. ๒๔๘๒
๓๘ ตอมาเมื่อ พ.ศ. ๒๔๘๓ ทางสวนราชการจังหวัดเลยไดมีการประกาศใหมีการ จัดการเลือกตั้งสมาชิกสภาจังหวัดเลยขึ้น โดยปรากฏชื่อ ตําบลติ้ว ในหลักฐาน ประกาศ กําหนดที่ลงคะแนน ลงวันที่ ๑๕ มีนาคม พ.ศ. ๒๔๘๒ เอาไววา “...๒ หนวย ลงคะแนนตําบลติ้ว ที่ลงคะแนน วัดโพนงาม บานติดตอ หมูที่ ๔...”๙๒ หลักฐานชิ้นนี้ แสดงใหเห็นวา ตําบลติ้ว ยังคงเปนหนึ่งในเขตการปกครองของจังหวัดเลยอยู ขณะเดียวกันในเอกสารชิ้นนี้ยังไดมีการกลาวถึงขุนชนะพาล (กอน รบชนะ) กํานัน ตําบลติ้ว ลงสมัครเปนสมาชิกสภาจังหวัดเลยอีกครั้ง๙๓ เมื่อวันที่ ๑๘ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๘๙ นายพรอม วิจิตรจันทร ครูใหญ โรงเรียนเทศบาล ๒ ศรีบุญเรือง (ชื่อโรงเรียนในปจจุบัน) ไดรับอนุญาตจาก นายกเทศมนตรีเทศบาลเมืองเลย ใหสามารถใชสถานที่พักคนปวยของสุขศาลาเปน สถานที่จัดการเรียนการสอน๙๔ อยางไรก็ตามในชวงประมาณปลายทศวรรษ ๒๔๘๐ ไมปราฏหลักฐาน ที่กลาวถึง “ตําบลติ้ว” อีกเลย อีกทั้งยังไมปรากฏหลักฐานชัดเจนวาตําบลแหงนี้ ถูกยุบรวมหรือถูกโอนใหกับตําบลใดในเขตอําเภอเมือง จังหวัดเลย แตจากหลักฐาน การตั้งตําบลนาอาน เมื่อ พ.ศ. ๒๔๙๐ ระบุวา ตําบลนาอานตั้งขึ้นจากหมูบานที่โอนมา จากตําบลเมือง อําเภอเมือง จังหวัดเลย ๕ หมูบาน๙๕ ซึ่งบานติดตอ และบานขอนแดง ที่เคยอยูตําบลติ้วกลายมาเปนตําบลนาอาน นั่นจึงแสดงใหเห็นวาในชวงประมาณ ปลายทศวรรษ ๒๔๘๐ ตําบลติ้วคงถูกยุบรวมเขากับตําบลเมือง และถูกโอนมาตั้งเปน ตําบลนาอาน เมื่อ พ.ศ. ๒๔๙๐ ๙๒ “จังหวัดเลย รายงานการเลือกตั้งสมาชิกสภาจังหวัดเลย พ.ศ. ๒๔๘๓,” เอกสารกระทรวงมหาดไทย, มท. ๕.๑๖.๓/๑๕๕, หอจดหมายเหตุแหงชาติ. ๙๓ เรื่องเดียวกัน. ๙๔ โรงเรียนเทศบาล ๒ ศรีบุญเรือง, “ขอมูลสถานศึกษาโรงเรียนเทศบาล ๒ ศรีบุญเรือง ปการศึกษา ๒๕๖๐.” ๙๕ “ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งตําบลในจังหวัดตาง ๆ,” ราชกิจจานุเบกษา ๖๔, ตอนที่ ๒๖ (๑๐ มิถุนายน ๒๔๙๐): ๑๓๗๒. ๑๑๑๔-๑๔๓๓.
๓๙ นอกจากนี้ในชวงระหวางปลายทศวรรษ ๒๔๘๐ โรงเรียนประถมอาชีพชางไม ประจําจังหวัดเลย ไดยายมาตั้งอยูบริเวณริมถนนเจริญรัฐ ถัดลําน้ํานาขึ้นมาทาง ทิศเหนือ เนื่องจากสถานที่เดิมถูกแมน้ําเลยกัดเซาะตลิ่งพัง อีกทั้งคงมีการเปลี่ยนชื่อ เปน “โรงเรียนชางไม”ในชวงเวลานี้เชนเดียวกัน ดังปรากฏหลักฐานเกาสุด ในผังเมืองเลย ของแผนที่จังหวัดเลย เมื่อ ๑๗ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๙๒ เขียนโดยนายเติม สิงหัษฐิต (ภาพดานลาง) แผนที่ผังเขตเทศบาลเมอืงเลย พ.ศ. ๒๔๙๒ วงกลมสีแดง (ก) คือ วัดศรีบุญเรือง บานติ้ว วงกลมสีน้ําเงนิ (ข) คือ โรงเรียนชางไม ที่มาภาพ: ปฐมพร จาํ ปาออน, ๒๕๖๖ ปรับปรุงจาก “แผนที่จังหวัดเลย,” แผนที่แยกออกจากเอกสารหมายเลข มท. ๐๒๐๑.๒.๑.๔๓/๖๖, มาตราสวน ๑: ๓,๐๐๐, ผจ-มท ๐๒๐๑/๑๑๓, หอจดหมายเหตุแหงชาติ. ก ข
๔๐ ในชวงประมาณกอน พ.ศ. ๒๔๙๔-๒๔๙๕ ถนนมลิวรรณซึ่งเปนทางหลวง แผนดินสายขอนแกน-เลย-เชียงคาน๙๖ ที่ตัดเขามาเมืองเลยในชวงแรก ไมไดมาสิ้นสุดที่ บริเวณแขวงการทางเลย หรือ กม. ศูนย ในปจจุบัน แตสิ้นสุดที่บานขอนแดง ตําบลนาอาน แลวตัดเลียบริมฝงแมน้ําเลยดานทิศตะวันตกผานบานขอนแกน บานติดตอ ตําบลนาอาน แลวเชื่อมบรรจบกับถนนเจริญรัฐ บริเวณชุมชนบานติ้ว เขตเทศบาลเมืองเลย๙๗ ดังคําบอกเลาของนายประพนธ พลอยพุม ที่เขามาเมืองเลยในชวง พ.ศ. ๒๔๙๒ ความวา “...เดินทางเขามาเมืองเลยป ๒๔๙๒ แตตอนนั้นยังบ(ไม)ไดมาอยูจริง มาหา ญาติอยูแถวบานนาหนอง เสนทางที่มา คือ ถนนมลิวรรณ แตไมไดผานหนาศาลากลาง เหมือนกับปจจุบัน คือ จะมีเสนทางเดิมที่บานนาอาน ผานบานขอนแดง บานติดตอ บานติ้ว เขาสูถนนเจริญรัฐ เปนยานเศรษฐกิจ สมัยนั้นยังไมลาดยาง มาพักที่โรงแรม ไทยวานิช ตอมาคอยมาพักกับญาติ อากาศเมืองดี ผูคนอัธยาศัยไมตรีดี...”๙๘ เห็นไดวาชุมชนบานติ้วเปนชุมชนบนเสนทางคมนาคมสําคัญในการเดินทางเขา สูศูนยกลางของเมืองเลยและศูนยกลางเศรษฐกิจของเมืองเลย (ตลาดบานเมืองใหม) ดวยเหตุนี้จึงไมสามารถปฏิเสธไดวาชุมชนบานติ้วมีความเจริญขึ้นทางดานเครื่องอุปโภค และสาธารณูปโภค อันเปนผลสืบเนื่องมาจากเสนทางคมนาคมและความเจริญ ดานเศรษฐกิจของศูนยกลางจังหวัดเลย สวนการกอสรางถนนมลิวรรณคงมาเสร็จในชวงประมาณ พ.ศ. ๒๔๙๕-๒๔๙๖ สอดคลองกับแผนที่จังหวัดเลย ที่เขียนโดยนายเติม สิงหัษฐิต เมื่อวันที่ ๒๘ สิงหาคม พ.ศ. ๒๔๙๖ จากแผนที่เดิม เมื่อ พ.ศ. ๒๔๙๒ ที่เคยระบุวาทางหลวงแผนดินที่กําลังกอสราง ๙๖ ขนานนามเพื่อเปนเกียรติแกนายกมล มลิวรรณ นายชางกํากับแขวงการทางอุดรธานี ดูรายละเอียดเพิ่มเติมใน “ประกาศสํานักนายกรัฐมนตรี เรื่อง ตั้งชื่อทางหลวงแผนดินและสะพานขนาดใหญ,” ราชกจิจานุเบกษา เลม ๖๗, ตอนที่ ๖๗ (๑๒ ธันวาคม ๒๔๙๓): ๖๓๘๒. ๖๓๗๗-๖๓๘๙. ๙๗ นพพล แกงจําปา, ประวัติศาสตรเมืองเลย : การกอรูปสังคมเมืองและศูนยกลางจังหวัด, ๑๔๘. ๙๘ เรื่องเดียวกัน, ๑๒๕. อางถึงสมัภาษณประพนธพลอยพุม, อดีตประธานสภาวัฒนธรรม จังหวัด เลย, ๘ พฤษภาคม ๒๕๕๗.
๔๑ เปลี่ยนเปนทางหลวงกอสรางเสร็จ และในสวนผังเมืองเลยมีการระบุ “หมายเลข 14” คือ แขวงการทางเลย ในพื้นที่เดิมซึ่งเคยเปนลักษณะวงกลมซอนกันและเขียนวากรมทาง นั่นจึงแสดงใหเห็นวาในชวงประมาณ พ.ศ. ๒๔๙๕-๒๔๙๖ ถนนมลิวรรณสรางเสร็จแลว และไดเชื่อมเสนทางเมืองเลยเขากับขอนแกนเปนที่เรียบรอย แผนที่ ผังเขตเทศบาลเมืองเลย พ.ศ. ๒๔๙๖ หมายเลข ๑๔ คอืแขวงการทางเลย ที่มาภาพ: ปฐมพร จําปาออน, ๒๕๖๖ ปรับปรุงจาก “แผนที่จังหวัดเลย,” ใน ที่ระลกึคราวเสด็จพระราชดําเนินเยีย่มราษฎร จงัหวัดเลย พุทธศักราช ๒๔๙๘ (๒๔๙๘) ตลอดระยะเวลาตั้งแต พ.ศ. ๒๔๗๙-๒๔๙๕ ชุมชนบานติ้ว มีการพัฒนาชุมชน ในดานตาง ๆ มากขึ้น โดยเฉพาะโครงสรางพื้นฐาน ไดแก การศึกษา ซึ่งมีการสราง โรงเรียนชางไมจังหวัดเลย และโรงเรียนเทศบาล ๒ ศรีบุญเรือง (ชื่อปจจุบัน – ผูเขียน) ขณะเดียวกันยังมีการกอสรางสุขศาลาเพื่อพัฒนาดานสาธารณสุข ตลอดจนทางหลวง สายขอนแกน-เมืองเลย (ถนนมลิวรรณ) ที่ไดเปนเสนทางคมนาคมสําคัญที่เชื่อม ศูนยกลางของเมืองเลยเขากับจังหวัดอื่น ๆ ในภาคอีสาน โดยมีชุมชนบานติ้วเปน เสมือนประตูกอนเขาชุมชนตาง ๆ ในเขตเทศบาลเมืองเลย
๔๒ ๔) ชุมชนบานติ้วกับเมืองเลยยุคพฒันาใหทันสมัย (พ.ศ. ๒๔๙๕ – ๒๕๑๗) เมื่อถนนสายขอนแกน-ชุมแพ-เมืองเลย (ถนนมลิวรรณ) สรางบรรจบกับแขวง การทางจังหวัดเลย ในชวง พ.ศ. ๒๔๙๕-๒๔๙๖ ซึ่งถนนสายนี้สงผลใหจังหวัดเลย สามารถเดินทางติดตอกับจังหวัดอื่น ๆ ไดสะดวกมากยิ่งขึ้น ถือไดวาเปนการปลด พันธนาการของพื้นที่ทางกายภาพเมืองเลยที่เคยขัดขวางการเคลื่อนไหวเดินทางไปมา ของผูคนในเมืองเลยกับผูคนในทองถิ่นอื่น ๆ ของประเทศไทยลงอยางสิ้นเชิง๙๙ กระนั้น สภาพของเสนทางยังคงลําบากและไมไดมีลักษณะเหมือนกับปจจุบัน เห็นไดจาก ประวัติของของพระครูญาณทัสสี (คําดี ปภาโส) อดีตเจาอาวาสวัดถ้ําผาปู จังหวัดเลย ที่เดินทางจากจังหวัดขอนแกนเขามาจําพรรษาอยูที่จังหวัดเลย ความวา “วันที่ ๑๐ มกราคม ๒๔๙๘ หลวงปูพรอมดวยลูกศิษย ไดมุงหนา เดินทางเดินทางเขาสูจังหวัดเลย ... ถนนระหวางจังหวัดขอนแกนถึงเมืองเลย เปนถนนดินลูกรังการคมนาคมลําบาก อีกทั้งถนนเปนหลุมเปนบอ รถวิ่งเร็ว ไมไดและถนนแคบมาก สองฟากขางทางเปนปา ถนนหนทางทําไวพอรถวิ่งได เทานั้น ...”๑๐๐ ในชวงทศวรรษ ๒๔๙๐ วัดศรีบุญเรือง บานติ้ว ไดเริ่มพัฒนากลายเปนศูนยกลาง ของการพระศาสนาและการปกครองคณะสงฆจังหวัดเลย ดวยพระราชวีรมุนี ขณะยังเปน พระมหาชํานิ ฉนฺโน ไดเขามาดํารงตําแหนงเปนเจาคณะจังหวัดเลย ฝายมหานิกาย เมื่อ พ.ศ. ๒๔๙๔-๒๔๙๕ การเขามาจําพรรษาของพระมหาชํานิ ไมเพียงแคเขามาเพื่อ ปกครองดูแลจัดการคณะสงฆในจังหวัดเลยเทานั้น แตยังไดนําพระภิกษุและสามเณร จากจังหวัดตาง ๆ และอําเภอตาง ๆ ของจังหวัดเลยเขามาศึกษาในวัดศรีบุญเรืองดวย เชนกัน เห็นไดจากในชวงประมาณ พ.ศ. ๒๔๙๖ พระมหาชํานิ มีดําริใหจัดสรางอุโบสถ ขึ้นใหม เนื่องจากอุโบสถหลังเดิมมีขนาดเล็กไมเพียงพอสําหรับพระภิกษุสามเณร ๙๙ เรื่องเดียวกัน, ๑๔๓. ๑๐๐ พระอาจารยสีทน สีลธโน, อนุสรณในงานพระราชทานเพลิงศพ พระครูญาณทัสสี (หลวงปู คําดี ปภาโส) (กรุงเทพฯ: ป. สัมพันธพาณชิย, ๒๕๒๘. อนุสรณในงานพระราชทานเพลิงศพพระครูญาณทัสสี(หลวง ปูคําดี ปภาโส) วัดถ้ําผาปู อ.เมือง จ.เลย ๒๔ พฤศจิกายน ๒๕๒๘), ๓๗-๓๘.
๔๓ ที่มีจํานวนมากขึ้นในทุก ๆ ป๑๐๑ นอกจากกลุมพระภิกษุสามเณรจากตางอําเภอและ ตางจังหวัดแลว ยังมีกลุมคนจากทั้งในเขตอําเภอเมืองเลย ตางอําเภอ และตางจังหวัด เขามาตั้งถิ่นฐานดวยการแตงงานมีครอบครัว ทําการคาหรือธุรกิจ ในระหวางชวงทศวรรษ ๒๔๙๐ ถึงทศวรรษ ๒๕๐๐ ซ่ึงเปนชวงเวลาที่เสนทางคมนาคมระหวางอําเภอเมืองเลยกับ พื้นที่อื่น ๆ เริ่มสะดวกมากยิ่งขึ้น ดังคําบอกเลาของคุณยายจีรวัจนคาํสิงหที่เลาวา “...ยายเขามาอยูบานติ้ว ประมาณ ๒๕๐๓ มาจากบานทาลี่ (อําเภอ ทาลี่ จังหวัดเลย) ... เวลากลับบานไปขึ้นรถสองแถวตรงนูน ไมใชบ.ข.ส. อยู บานแฮ ตรงที่เปนตลาด มันก็ลืม ๆ แลวเนาะ แตกอนมันไมมีรถสองแถวนะ ยายมาอยูใหม ๆ เปนรถสุริยนต เขาเรียกรถสุริยนตกับรถปรีชา เรียกตามชื่อ เจาของ ทั้งวันมีเที่ยวเดียว ... ไปสุดอยูที่ทาลี่เลย ไมมีหนทาง สุดที่ทาลี่ จบที่ ทาลี่ (เลย) บอก (ตัวเองวา) ไมอยากอยู จะเอาแฟนก็ไมเอา มันสุดอยูตรงนั้น จะไปไหนก็ไมไดมันก็ไมเจริญ ... เลยมามีครอบครัวอยูบานติ้วนี่แหละ... ”๑๐๒ จากคําบอกเลาของคุณยายจีรวัจน คําสิงห เห็นไดวาคุณยายเดินทางเขามาอยู ชุมชนบานติ้วเพื่อหาโอกาสในการดําเนินชีวิตที่ดีกวาและมีครอบครัวอยูที่นี่ นอกจากนี้ ยังเห็นถึงเสนทางคมนาคมระหวางอําเภอเมืองเลยกับอําเภอทาลี่ที่สามารถเดินทาง คมนาคมไปมาหากันโดยสะดวก โดยมีศูนยกลาง คือ สถานีขนสงผูโดยสารบริเวณ ชุมชนบานแฮ สอดคลองกับคําบอกเลาของคุณยายจีรวรรณ ทองอรุณ ที่กลาววา บ.ข.ส. เลย (สถานีขนสงผูโดยสารจังหวัดเลย) ในปจจุบัน สรางขึ้นทีหลัง ในอดีตตั้งอยู บริเวณตลาดไทเลย ชุมชนบานแฮ๑๐๓ นั่นจึงแสดงใหเห็นวา บริเวณตลาดไทเลยเคย เปนสถานีขนสงผูโดยสาร กอนที่จะยายมาตั้งสถานีขนสงผูโดยสารในพื้นที่บริเวณบานติ้ว ในปจจุบัน ๑๐๑ พระมหาชํานิ ฉนฺโน, คูมือพระคณาธิการ: ศักราชใหม แหงจังหวัดเลย ๒๔๙๗ (กรุงเทพฯ: โรงพิมพประยูรวงศ, ๒๔๙๗), ไมปรากฏเลขหนา. ๑๐๒ สัมภาษณ จีรวัจน คําสิงห, อายุ ๗๘ ป, ภรรยาคุณตาสมหมาย ตรีชาลี (อดีตพระครูปลัด สมหมาย โกมุโล), ชาวชุมชนยอยบานติ้ว ตําบลกุดปอง อําเภอเมืองเลย จังหวัดเลย, ๔-๕ มกราคม ๒๕๖๖. ๑๐๓ สัมภาษณ จิราวรรณ ทองอรุณ, อายุ ๗๕ ป, ชาวชุมชนยอยบานติ้ว ตําบลกุดปอง อําเภอเมือง เลย จังหวัดเลย, ๔ มกราคม ๒๕๖๖.
๔๔ ตอมาเมื่อวันที่ ๒๔ สิงหาคม พ.ศ. ๒๕๐๒ โรงเรียน ชางไมเลย เปลี่ยนชื่อเปน โรงเรียนการชางเลย๑๐๔ และมี การเปดปายชื่อโรงเรียนใหม อยางเปนทางการ จนกระทั่ง เมื่อเขาสูสมัยท่ีนายกําเกิง สุ ร ก า ร ดํ า ร ง ตํ า แ ห น ง ผูวาราช การจังหวัดเลย ระหวาง พ.ศ. ๒๕๐๘-๒๕๑๒ ไดมีการยายศาลากลางจังหวัดเลยและสวนราชการอื่น ๆ จากบริเวณกุดปองมายังบริเวณนานอยที่นาของตระกูลนายจีน ศรีไชยะ อดีตกํานัน ตําบลกุดปอง๑๐๕ เนื่องจากบริเวณกุดปองมีสถานที่ราชการหลายหนวยงานตั้งอยูหลาย หนวยงานจึงเกิดความแออัดขึ้น และไมสะดวกตอการเขาไปติดตอราชการของ ประชาชน๑๐๖ เมื่อประมาณ พ.ศ. ๒๕๑๐ ซึ่งเปนชวงที่กําลังกอสรางศาลากลางจังหวัดเลย แหงใหมอยูนั้น พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร (รัชกาลที่ ๙) และพระบาทสมเด็จพระวชิรเกลาเจาอยูหัว (รัชกาลที่ ๑๐) เมื่อครั้งยัง ดํารงพระอิสริยยศเปนสมเด็จพระเจาลูกยาเธอ เจาฟามหาวชิราลงกรณฯ ไดเสด็จ พระราชดําเนินทรงทอดพระเนตรความคืบหนาของการกอสรางศาลากลางจังหวัดเลย แหงใหม และพรอมกับเยี่ยมพสกนิกรชาวจังหวัดเลยที่มาเขาเฝาบริเวณหนาศาลากลาง จังหวัดเลยอยางเนืองแนน๑๐๗ จนกระทั่งเมื่อ พ.ศ. ๒๕๑๒ ศาลากลางจังหวัดเลยหลังใหม ไดกอสรางเปนอันแลวเสร็จ และเมื่อวันที่ ๑๕ กันยายน พ.ศ. ๒๕๑๒ พระบาทสมเด็จ ๑๐๔ วิทยาลัยเทคนิคเลย, คูมือนกัเรียน-นักศกึษา ปการศึกษา ๒๕๖๕, ๘. ๑๐๕ นพพล แกงจําปา, ประวัติศาสตรเมืองเลย : การกอรูปสังคมเมืองและศูนยกลางจังหวัด, ๑๕๔. ๑๐๖ เรื่องเดียวกัน, ๑๕๓-๑๕๔. อางจาก สัมภาษณสัมฤทธิ์สุภามา, ๗ พฤษภาคม ๒๕๕๗. ๑๐๗ เรื่องเดียวกัน, ๑๕๕. อางจาก สํานักงานจังหวัดเลย, พระบารมีปกเกลาชาวเมืองเลย (เลย: สํานักงานจังหวัดเลย, ๒๕๕๗), ๑๓-๒๒. โรงฝกงานโรงเรียนชางไมเลย ที่มาภาพ: รายงานแสดงความกาวหนา จงัหวัดเลย ๒๔๙๙ (๒๔๙๙) อนุเคราะหภาพโดย คุณนกิร วงษพันธ
๔๕ พระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร และสมเด็จพระเจาลูกยาเธอ เจาฟามหาวชิราลงกรณฯ ในขณะนั้น ไดเสด็จพระราชดําเนินทรงเปดอาคารศาลา กลางจังหวัดเลย และพระราชทานพระพุทธนวราชบพิตรใหแกนายกําเกิง สุรการ ผูวาราชการจังหวัดเลย เพื่อใหเปนพระพุทธรูปประจําจังหวัดเลย พรอมกับเยี่ยมพสกนิกร ชาวจังหวัดเลยที่มาเขาเฝาฝาละอองธุลีพระบาท ที่มาภาพ: Facebook : ประมวลภาพพระราชกรณยีกิจพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหวั, เผยแพรเมื่อ ๒๕ กรกฎาคม ๒๕๖๑ การยายศาลากลางจังหวัดเลย และสถานที่ราชการอื่น ๆ ในบริเวณกุดปอง ในชวงตนทศวรรษ ๒๕๑๐ แสดงใหเห็นวา บริเวณชุมชนบานติ้ว คงมีความเจริญ มากยิ่งขึ้นและมีความหนาแนนของผูคน อีกดวย โดยเฉพาะบริเวณตลอดสองฝง ถนนเจริญรัฐ ขณะเดียวกันในชวง ทศวรรษ ๒๕๑๐ ยังเปนชวงเวลาที่ไฟฟา เริ่มกระจายเขาไปยังชุมชนตาง ๆ ของ เทศบาลเมืองเลยอีกดวย เชน ชุมชนบาน นาเขินที่ไฟฟาเริ่มเขามาเมื่อประมาณ ศาลากลางจังหวัดเลย (หลังเกา) บริเวณปจจุบัน พ.ศ. ๒๕๑๕ โดยการไฟฟาสวนภูมิภาค ไมทราบป
๔๖ แตชุมชนบานนาเขินก็มีไฟฟาฟาใชกอนหนานี้แลว ดวยการเชื่อมตอไฟฟาจากชุมชน อื่น๑๐๘ ดวยเหตุนี้จึงสามารถสันนิษฐานไดวานับตั้งแตชวงประมาณทศวรรษ ๒๕๐๐ จนถึงตนทศวรรษ ๒๕๑๐ ชุมชนในเขตเทศบาลเมืองเลยคงมีไฟฟาเขาถึงกันแลว โดยเฉพาะพื้นที่ที่ใกลกับถนนสายหลัก อยางไรก็ตามชุมชนบานติ้ว บริเวณริมถนนเจริญรัฐคงมีลักษณะเชนเดียวกัน กับถนนสายหลักในเขตเทศบาลเมืองเลย แตพื้นที่บริเวณที่ลึกเขาไปและใกลริมฝงแมน้ําเลย นั้น ยังคงมีการใชตะเกียงอยู คุณยายจีรวรรณ ทองอรุณกลาววา ตองตอไฟฟาจากบาน บริเวณริมถนนเจริญรัฐเขามายังบานของตนเองที่อยูดานใน อีกทั้งพื้นที่บริเวณนี้ เปนปาทึบและตนไมใหญ๑๐๙ นั่นจึงแสดงใหเห็นวาพื้นที่ชุมชนบานติ้วบริเวณตอนใน (ถัดจากริมถนนเจริญรัฐเขามาตามซอยตาง ๆ) มีไฟฟาเขาถึงแลว แตไมไดมีความเจริญ มากนัก วิถีชีวิตของผูคนยังคงเปนการทําเกษตรกรรมเพื่อเลี้ยงชีพ และคาขายบางสวน ไมไดเปนรานคาหรือหางรานอยางจริงจังเหมือนบริเวณริมถนนเจริญรัฐ การคาขายผลผลิตทางเกษตรของผูคนในชุมชนบานติ้ว คุณยายจีรวรรณ กลาววาเดิมขายอยูบริเวณดานหนาจวนผูวาราชการจังหวัดเลย ตอมาจึงใหมาตั้งแผง บริเวณที่ของสุขศาลา ดานขางบริษัทจังหวัดเลย ซึ่งคุณยายไดนําพืชผักที่ตนเองปลูกไว บริเวณสวนริมน้ําเลยไปขาย ดังคําบอกเลาตอนหนึ่งวา “แตกอนขายอยูหนาจวนผูวาฯ ปูอยูหนาจวน เอาผายางไปปู ... บัดนี้ (ทีนี้) เพิ่นกามาเฮ็ดนี้ให (ทําแผงขาย) แผงอยูทางขางบริษัท บอนลานจอดรถ (ตรงลานจอด รถเดี๋ยวนี้) ... สมัยยายแตกอนปลูกผักขาย ขายผักมาตลอด มาเซา (หยุด) เดี๋ยวนี้ แต กอนปลูกผักออมบาน กาเก็บขาย ขายสง ขายตามผูอยูนั่น ...ตรงเกาะวัดทับมิ่งขวัญ แตกอนเปนสวนผัก แตกอนไปเลี้ยงวัวเลี้ยงควาย ไปปลูกผักอยูนั่น เปนที่มูล (มูลมัง-มรดก) แลวน้ําเลยมันลัดเขามาทีหลัง เลยเปนกุด ... ทีดินมันกาหาย เลยทานใหวัดไป ...”๑๑๐ ๑๐๘ เรื่องเดียวกัน, ๑๕๗-๑๕๘. อางจาก สมัภาษณชาตรีพันธุเมือง, ๒๕ มกราคม ๒๕๕๗. ๑๐๙ สัมภาษณ จิราวรรณ ทองอรุณ, ๔ มกราคม ๒๕๖๖. ๑๑๐ สัมภาษณ จิราวรรณ ทองอรุณ, ๔ มกราคม ๒๕๖๖.
๔๗ นอกจากการปลูกผักและพืชไรบริเวณริมตลิ่งแมน้ําเลยแลวนั้น ยังเห็นไดวา ชุมชนบานติ้ว ยังมีการเลี้ยงสัตวอยางวัวและควายอีกดวย ซึ่งวัวและควายเหลานี้ คุณยายจีรวรรณอธิบายวาเลี้ยงเพื่อขายเหมาทั้งฝูง ไมไดขายใหกับโรงฆาสัตวเทศบาล เมืองเลย๑๑๑ อยางไรก็ตามเราไมสามารถปฏิเสธไดวาเนื้อสัตวที่ถูกชําแหละจากโรงฆา สัตวของเทศบาลเมืองเลยไมไดมาจากชุมชนบานติ้ว และไมสามารถชี้ชัดถึงแหลงที่มา ของสัตวได การคาขายสินคาบริเวณหนาจวนผูวาราชการจังหวัดเลย แรกเริ่มมีแมคา การตั้งแผงขายกันประมาณ ๔-๕ คนเทานั้น โดยขายในชวงเวลา ๑๔.๐๐ น. ถึง ๒๑.๐๐ น. ดวยเหตุนี้ชาวบานจึงนิยมเรียกวา “ตลาดแลง” (ตลาดตอนเย็น) โดยคนที่มาซื้อมักเปน ขาราชการจากสุขศาลา๑๑๒ จนกระทั่งเมื่อ พ.ศ. ๒๕๑๗ นายสวัสดิ์ เฉลิมพงศ ผูวาราชการ จังหวัดเลยในขณะนั้น ไดขอพื้นที่ปา ของสุขศาลาจัดตั้งเปนตลาดขึ้น เนื่องจากรถเข็นและแผงลอยของพอคา แมคาบริเวณหนาจวนผูวาฯ มีจํานวน มากขึ้น สงผลใหการสัญจรไปมา ลํ า บ า ก ๑๑๓ เ นื่ อ ง จ า กนั บ ตั้ ง แ ต วันที่ ๓๑ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๑๑ เปนตนมา ชวงถนนเจริญรัฐถึงบริเวณสนามบิน นาอานเปนเสนทางคมนาคมสําคัญ สําหรับรถโดยสารประจําทางในเขต เทศบาลเมืองเลยสัญจรไปมาอยูตลอด ๑๑๑ สัมภาษณ จิราวรรณ ทองอรุณ, ๔ มกราคม ๒๕๖๖. ๑๑๒ ชาญวิชัย บุญมีพิทักษ, “วิถีชีวิตพอคาแมคาตลาดเย็นเทศบาลเมืองเลยอําเภอเมืองจังหวัดเลย,” ๕๑. ๑๑๓ นพพล แกงจําปา, ประวัติศาสตรเมืองเลย : การกอรูปสังคมเมืองและศูนยกลางจังหวัด, ๑๒๓-๑๒๔. อางถึง สัมภาษณประพนธพลอยพุม, อดีตประธานสภาวัฒนธรรม จังหวัดเลย, ๘ พฤษภาคม ๒๕๕๗. บริเวณลานจอดรถ ตลาดแลงบานติ้ว (เดิมเคยเปนแผงขายของ กอนการปรับปรุงในชวง ประมาณทศวรรษ ๒๕๔๐) ที่มาภาพ: กรมศิลปากร (ไมทราบปที่ถาย)
๔๘ โดยมีเสนทางทั้งหมด ๒ สาย ไดแก สายที่ ๑ บานนาอาน-บานไรมวง และสายที่ ๒ บานนาอาน-บานปากภู๑๑๔ ตลาดแลงบานติ้ว บริเวณสุขศาลาจังหวัดเลยในชวงแรก เปนเพียงเพิงหลังคา มุงดวยหญา มีการจัดวางแครไวสําหรับวางสินคา พอคาแมคาบางสวนใชผายางมาปู สําหรับวางสินคา๑๑๕ ซึ่งพอคาแมคาสวนใหญเปนคนในพื้นที่ใกลกับบริเวณตลาด เชน บานแฮ บานติ้ว บานติดตอ บานขอนแดง บานแหลงควาย บานกางปลา บานกําเนิดเพชร๑๑๖ การจัดสรรพื้นที่เพื่อสรางเปนตลาดแลง บานติ้วอยางเปนทางการในชวง พ.ศ. ๒๕๑๗ แสดงใหเห็นถึงการขยายตัวของเทศบาลเมืองเลย ขณะเดียวกันยังแสดง ใหเห็นวาชุมชนบานติ้ว ซึ่งเปนชุมชนที่ตั้งอยูริมถนนเจริญรัฐ ถนนสายหลักของเมืองเลย มีความเจริญทางดานเศรษฐกิจและยังมีความคึกคักของผูคนมากยิ่งขึ้น กลาวไดวาชวง พ.ศ. ๒๔๙๕-๒๕๑๗ ชุมชนบานติ้วเกิดการขยายตัวของ จํานวนประชากร โดยเฉพาะบริเวณฝงทิศตะวันตกของถนนเจริญรัฐ ขณะเดียวกันยังมี การพัฒนาและเขาถึงสาธารณูปโภคขั้นพื้นฐาน นอกจากนี้การที่ชุมชนตั้งอยูบน เสนทางคมนาคมหลักของเมืองเลย สงผลใหมีผูคนจากตางถิ่นเดินทางเขามาตั้งถิ่นฐาน เพื่ออยูอาศัยและทําการคามากขึ้น อันเปนผลสืบเนื่องใหเศรษฐกิจของชุมชนบานติ้ว มีการขยายตัวจนนําไปสูการจัดสรรพื้นที่บริเวณปาหลังอาคารสุขศาลาเพื่อจัดสรางเปน ตลาดแลงบานติ้ว มาจนถึงปจจุบัน ๑๑๔ “ประกาศคณะกรรมการควบคุมการขนสง ฉบับที่ ๑๗๐ (พ.ศ. ๒๕๑๑) เรื่อง กําหนดเสนทาง สําหรับการขนสงประจําทางดวยรถยนตโดยสารในเขตเทศบาลเมืองเลย,” ราชกิจจานุเบกษา เลม ๘๕, ตอนที่ ๑๑๑ (๒๖ พฤศจิกายน ๒๕๑๑): ๓๒๖๗-๓๒๖๘. ๑๑๕ สัมภาษณ จิราวรรณ ทองอรุณ, ๔ มกราคม ๒๕๖๖. ๑๑๖ ชาญวิชัย บุญมีพิทักษ, “วิถีชีวิตพอคาแมคาตลาดเย็นเทศบาลเมืองเลย อําเภอเมือง จังหวัดเลย,” ๕๖. อางจาก สัมภาษณคําแสน ศรีนาธงค,พอคาแมคาและพอคาคนกลาง, ๑๗ สิงหาคม ๒๕๔๘.
๔๙ ๕) ชุมชนบานติ้วกับเมืองเลยยุคใหม (พ.ศ. ๒๕๑๗ – ๒๕๔๐) ในชวงรอยตอระหวางปลายทศวรรษ ๒๕๑๐ (พ.ศ. ๒๕๑๗-๒๕๑๙) และ ทศวรรษ ๒๕๒๐ เทศบาลเมืองเลยและรวมถึงชุมชนบานติ้ว คงมีจํานวนประชากรมากยิ่งขึ้น และมีการเปลี่ยนแปลงในหลาย ๆ พื้นที่ ไดแก เมื่อวันที่ ๑ มกราคม พ.ศ. ๒๕๒๒ โรงเรียนการชางเลย ไดเปลี่ยนชื่อเปน “โรงเรียนเทคนิคเลย”๑๑๗ นอกจากนี้ปลาย พ.ศ. ๒๕๒๒ คณะกรรมการควบคุมขนสงทางบกประจําจังหวัดเลย ไดประชุมและ พิจารณาเห็นวาเสนการเดินรถโดยสารประจําทาง สายบานนาอาน-บานไรมวง และสาย บานนาอาน-ปากภู หมดความจําเปนสําหรับการขนสงประจําทางแลว จึงไดยกเลิก เสนทางดังกลาว เมื่อวันที่ ๑ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๒๓๑๑๘ การยกเลิกรถโดยสารประจําทางในเขตเทศบาลเมืองเลยนั้น แสดงใหเห็นวา เมืองเลยคงมีความทันสมัยมากยิ่งขึ้น และคงมีเทคโนโลยีและเครื่องมือเครื่องใชที่ชวย อํานวยความสะดวกในการดําเนินชีวิตมากยิ่งขึ้น มียานพาหนะสวนบุคคลที่สามารถใช สัญจรและเดินทางไดโดยสะดวกไมจําเปนตนพึ่งพารถโดยสารประจําทางเทาใดนัก ซึ่งเห็นไดจากรายงานการสํารวจเบื้องตนเขตพัฒนาของกรมพัฒนาชุมชน กระทรวงมหาดไทย ที่ไดสํารวจตําบลตาง ๆ ในเขตจังหวัดเลย ซึ่งเห็นไดวาแตละตําบล มีเครื่องมือเครื่องใชทางการเกษตรที่ทันสมัยขึ้น และมียานพาหนะสวนตัว ดังเชน ตําบลนาออ อําเภอเมือง จังหวัดเลย ที่มีรถยนตสวนตัวประมาณ ๒๔ คัน จากจํานวน ประชากร ๑,๕๖๐ ครัวเรือน๑๑๙ ๑๑๗ ตอมาเมื่อวันที่ ๑ เมษายน พ.ศ. ๒๕๒๔ ยกฐานะเปนวิทยาลัยเทคนิคเลย ดูรายละเอียด เพิ่มเติมใน วิทยาลัยเทคนิคเลย, คูมือนกัเรียน-นักศกึษา ปการศึกษา ๒๕๖๕, ๘. ๑๑๘ “ประกาศคณะกรรมการควบคุมการขนสงทางบก ประจําจังหวัดเลย ฉบับที่ ๓ (พ.ศ. ๒๕๒๓) เรื่อง ยกเลิกเสนทางสําหรับการขนสงประจําทางดวยรถโดยสาร,” ราชกิจจานุเบกษา เลม ๙๗, ตอนที่ ๑๓๕ (๑ กันยายน ๒๕๒๓): ๖๑. ๑๑๙ ปฐมพร จําปาออน, “การศึกษาบทบาทของพระครูวิจารณสังฆกิจ (ภา) ตอการพัฒนาชุมชน บานนาออ อําเภอเมือง จังหวัดเลย (พ.ศ. ๒๔๕๗-๒๕๖๔),” ๗๕-๗๖. อางจาก “รายงานการสํารวจขอมูลเขตพัฒนา ตําบลนาออ อําเภอเมือง จังหวัดเลย พ.ศ. ๒๕๒๔-๒๕๒๙,” เอกสารกรมการพัฒนาชุมชน กระทรวงมหาดไทย, (๘) มท ๕.๔.๑.๕๒/๖๔, หอจดหมายเหตุแหงชาติ.
๕๐ ตอมาเมื่อ พ.ศ. ๒๕๒๔ ไดมีการเปลี่ยนแปลงเขตเทศบาลเมืองเลย เนื่องจาก ทองที่นอกเขตเทศบาลเมืองเลยมีความเจริญขึ้นและมีชุมชนหนาแนน จึงไดมีการขยาย เขตเทศบาลเมืองเลยเพื่อประโยชนในการบริหารกิจการและการทํานุบํารุงทองถิ่น โดยมีเนื้อที่ตามประกาศ พระราชกฤษฎีกา เปลี่ยนแปลงเขตเทศบาลเมืองเลย จังหวัดเลย พ.ศ. ๒๕๒๔ ๑๒๐ การขยายเขตเทศบาลเมืองเลย เปนหลักฐานสําคัญที่แสดงใหเห็นวา ชุมชนในบริเวณเทศบาลเมืองเลยมีการขยายตัวมากยิ่งขึ้น อีกทั้งยังเปนชวงเวลาที่ จังหวัดเลยดําเนินนโยบายดานการอนุรักษวัฒนธรรมทองถิ่นและสงเสริมงานดานการ ทองเที่ยวอยางจริงจัง โดยเฉพาะในชวงรอยตอระหวางสมัยของนายพิชิต ลักษณสมพงศ ผูวาราชการจังหวัดเลย เมื่อ พ.ศ. ๒๕๒๒-๒๕๒๓ และนายทองคํา บานชื่น ผูวาราชการ จังหวัดเลย เมื่อ พ.ศ. ๒๕๒๓-๒๕๒๗๑๒๑ อีกทั้งยังสอดรับกับอนุสาร อ.ส.ท. ฉบับ แนะนําจังหวัดเลย เมื่อ พ.ศ. ๒๕๒๔ อีกดวย๑๒๒ นอกจากนี้ในชวงทศวรรษ ๒๕๒๐ ยังเปนชวงที่ธุรกิจการเดินรถและขนสงมวลชนคอย ๆ เติบโตและเขามาจัดตั้งสถานี ปลายทางในตัวอําเภอเมืองเลย หรืออําเภออื่น ๆ ของจังหวัดเลยมากยิ่งขึ้น เชน รถโดยสารประจําทางกรุงเทพ-(เลย)-เชียงคาน๑๒๓ รถโดยสารประจําทางสาย ขอนแกน-เลย๑๒๔ เปนตน ๑๒๐ “พระราชกฤษฎีกา เปล่ียนแปลงเขตเทศบาลเมืองเลยจังหวัดเลย พ.ศ. ๒๕๒๔,”ราชกิจจานุเบกษา เลม ๙๘, ตอนที่ ๔๑ (๑๖ มีนาคม ๒๕๒๔): ๔-๘. ๑๒๑ นพพล แกงจําปา, ชมพูนุท วราศิระ และธิติญา เหลาอัน, “โครงการประวัติศาสตรการขยายตัว ของชุมชนในเขตเทศบาลเมืองเลย ระหวางป พ.ศ. ๒๓๙๖-๒๕๕๖,” ๑๒๒. ๑๒๒ อนุสาร อ.ส.ท. ๒๑, ๗ (๒๕๒๔). อางถึงใน นพพลแกงจําปา,ชมพูนุท วราศริะและธิติญา เหลาอัน, “โครงการประวัตศิาสตรการขยายตัวของชุมชนในเขตเทศบาลเมืองเลย ระหวางปพ.ศ. ๒๓๙๖-๒๕๕๖,”๑๒๒. ๑๒๓ “ประกาศคณะกรรมการควบคุมการขนสงทางบกกลาง ฉบับที่ ๖๗ (พ.ศ. ๒๕๒๔) เรื่อง ปรับปรุงเสนทางและรายละเอียดเสนทางสําหรับการขนสงประจําทางดวยรถโดยสาร หมวด ๒ สายที่ ๒๙ กรุงเทพมหานคร-เลย เปนกรุงเทพมหานคร-เชียงคาน,” ราชกิจจานุเบกษา เลม ๙๘, ตอนที่ ๒๙ (๒๔ กุมภาพันธ ๒๕๒๔): ๕๕๘-๕๕๙. ๑๒๔ “ประกาศคณะกรรมการควบคุมการขนสงทางบกกลาง ฉบับที่ ๑๖๑ (พ.ศ. ๒๕๒๕) เรื่อง กําหนด (ปรับปรุง) รายละเอียดเสนทางสําหรับการขนสงประจําทางดวยรถโดยสาร หมวด ๓ สายที่ ๒๑๗ ขอนแกน-เลย,” ราชกิจจานุเบกษา เลม ๙๙, ตอนที่ ๑๖๓ (๒ พฤศจิกายน ๒๕๒๕), ๔๔๐๑-๔๔๐๔.
๕๑ การเฟองฟูของธุรกิจการทองเที่ยวในชวงทศวรรษ ๒๕๒๐ และการขยายตัว ของธุรกิจการเดินรถและเสนทางคมนาคมที่สะดวกยิ่งขึ้น สงผลใหกิจการโรงแรมในเขต เทศบาลเมืองเลยขยายตัวขึ้น แตก็ยังคงเปนไปอยางชา ๆ กระนั้นก็ไมสามารถปฏิเสธ ไดวาโรงแรมในเมืองเลย มีการกระจายตัวอยูแทบทุกชุมชนในเขตเทศบาลเมืองเลย และสงผลตอความหนาแนนของความเปนเมืองเพิ่มขึ้นดวย๑๒๕ นอกจากนี้ในชวงปลาย ทศวรรษ ๒๕๒๐ ยังไดเกิดรานเครื่องใชไฟฟาเกิดขึ้นอีกหลายแหงในเขตเทศบาล เมืองเลย ซึ่งสงผลใหผูคนในเขตชุมชน บานติ้วสามารถเขาถึงเทคโนโลยีและ อุปกรณเครื่องใชไฟฟาที่อํานวยความ สะดวกมากยิ่งขึ้นอีกดวย ประมาณชวง พ.ศ. ๒๕๒๖ หลวงพอเทียน จิตฺตสุโภ พระเถระที่มี ภูมิลําเนาเปนชาวบานบุฮม อําเภอ เชียงคาน จังหวัดเลย ดําริกอตั้งสถาน ปฏิบัติธรรมทับมิ่งขวัญขึ้น โดยใหศิษย กลุมหนึ่งมาซื้อที่ดินริมแมน้ําเลย ในเขต ชุมชนบานติ้ว ตําบลกุดปอง อําเภอ เมือง จังหวัดเลย รวมพื้นที่ประมาณ ๓ ไรเศษ พรอมกับสรางเรือนไมยอม ๆ ไวปฏิบัติธรรม๑๒๖ อยางไรก็ตามดวย สภาพพื้นที่ตั้งอยูริมแมน้ําจึงทําใหตลิ่ง ถูกกัดเซาะ หลวงพอเทียนจึงไดปรารภ กับนายกาจ รักษมณี ผูตรวจราชการกระทรวงมหาดไทยในขณะนั้น (พ.ศ. ๒๕๒๘) ๑๒๕ นพพล แกงจําปา, ชมพูนุท วราศิระ และธิตญิา เหลาอัน,“โครงการประวัติศาสตรการขยายตัว ของชุมชนในเขตเทศบาลเมืองเลย ระหวางป พ.ศ. ๒๓๙๖-๒๕๕๖,” ๑๒๓-๑๒๔. ๑๒๖ กลุมเทียนสวางธรรม, เรียบเรียง, ปกติ หลวงพอเทียน จิตฺตสุโภ และสิ่งที่ฝากไว (นนทบุรี: หจก.ภาพพิมพ, ๒๕๓๒. เพื่อถวายและแจกเปนที่ระลึกในงานประชุมเพลิงศพหลวงพอเทียน จิตฺตสุโภ), ๕๔. หลวงพอเทียน มองดูเกาะพุทธธรรม ที่มาภาพ: ปกติหลวงพอเทยีน จิตฺตสุโภ และสิ่งที่ฝากไว (๒๕๓๒) หลวงพอเทียน ปายวัดทับมิ่งขวัญ ที่มาภาพ: ปกติ หลวงพอเทยีน จิตฺตสุโภ และสิ่งที่ฝากไว (๒๕๓๒)
๕๒ วาตองการขยายพื้นที่ของสถานปฏิบัติธรรม จนกระทั่งชวง พ.ศ. ๒๕๒๙ จึงไดทําการ ขยายที่ดินสถานปฏิบัติธรรมวัดทับมิ่งขวัญเปนผลสําเร็จ ดวยความรวมมือของ หนวยงานและบุคคลตาง ๆ เชน พลเอกอาทิตย กําลังเอก ทานรองผูวาราชการจังหวัด เลย ทานนายกเทศมนตรี กรป. จังหวัดเลย และรพช. จังหวัดเลย เปนตน ๑๒๗ จนกระทั้งประมาณชวงปลายเดือนกรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๓๑ หลวงพอเทียนเริ่ม อาพาธและอาการเริ่มทรุดโทรมลงอยางนาเปนหวง เมื่อทานเดินทางกลับถึงจังหวัดเลย เมื่อวันที่ ๙ กันยายน พ.ศ. ๒๕๓๑ ทานก็ยังคงปฏิบัติธรรมและเทศนาสอนญาติโยม และศิษยานุศิษยอยูเสมอจนกระทั่งเมื่อวันที่อังคารที่ ๑๓ กันยายน พ.ศ. ๒๕๓๑ เวลา ๑๘.๑๕ น. หลวงพอเทียน จิตฺตสุโภ ไดละสังขารอยางสงบ ณ ศาลงมุงแฝกของ เกาะพุทธรรม ทับมิ่งขวัญ จังหวัดเลย๑๒๘ ในชวงปจฉิมกาลของหลวงพอเทียนนั้น ทานไดปรารภถึงสาเหตุของการสรางสถานที่ปฏิบัติธรรมวัดทับมิ่งขวัญตอพระเดช พระคุณพระราชวีรมุนี (ชํานิ ฉนฺโน) เอาไววา “... หลวงพอ (พระราชวีรมุนี) พูดวาหลวงพอจะตายอยางอนาถา จะปวยอยางอนาถา ผมจึงไดเอาเงินมาสรางศาลาพยาบาล วาจะใหหลวงพอ มาอยู ผมจะเปนผูอุปถัมภเอง ผมคิดไวในใจ โดยจะบอกพระสงฆทุกรูปไว ที่ผมพอพูดได ทีนี้จําเปนผมมาเปนหนักกวาหลวงพอไปแลว ผมคงจะทน ไมไหวในครั้งนี้ ทุกอยางผมจะมอบใหพระ ... หลวงพอมาวันนี้ก็ไดพูดกับ หลวงพอไว ...” ๑๒๙ จากคําปรารภระหวางหลวงพอเทียนกับพระเดชพระคุณพระราชวีรมุนี (ชํานิ ฉนฺโน) เจาคณะจังหวัดเลยในขณะนั้น แสดงใหเห็นวาการสรางศูนยปฏิบัติธรรม เกาะพุทธธรรม วัดทับมิ่งขวัญของหลวงพอเทียนนั้น นอกจากจุดประสงคในการเผยแพรพระพุทธศาสนา และการปฏิบัติธรรม และฝกจิตแลวนั้น ยังตองการใหเปนศาลาพยาบาลสําหรับ พระภิกษุสงฆอีกดวย ๑๒๗ เรื่องเดียวกัน, ๕๘-๕๙. ๑๒๘ เรื่องเดียวกัน, ๔๙-๕๑. ๑๒๙ เรื่องเดียวกัน, ๘๕
๕๓ พระราชวีรมุนีเจาคณะจังหวัดเลย รดน้ําสรีระสังขารหลวงพอเทียน จิตฺตสโุภ ภาพซาย ชาวบาน ญาติโยม และศิษยานุศิษยที่มารวมพิธีฌาปนกจิหลวงหลวงพอเทียน ภาพขวา ที่มาภาพ: pokerman2111, (๕ เมษายน ๒๕๕๔), เมื่อแสงเทียนดับ [วิดโีอ], YouTube, https://www.youtube.com/watch?v=8m9zfC2L6lQ&t=459s ในชวงปลายทศวรรษ ๒๕๓๐ เศรษฐกิจในเขตเทศบาลเมืองเลย เริ่มพัฒนา รานคาพาณิชยจากอาคารไม เปลี่ยนเปนอาคารพาณิชยแบบตึกมากยิ่งขึ้น นอกจากนี้ ยังมีการสรางหางสรรพสินคา และซุปเปอรมารเก็ตเพื่อคาขายใหครบวงจรมากยิ่งขึ้น ดังคําบอกเลาของคุณไชยรัช ตียานุกูลมงคล นายกสมาคมธุรกิจการทองเที่ยว จังหวัดเลย ที่อธิบายวาเมื่อ พ.ศ. ๒๕๓๙ ไดกอสรางตึกเพื่อใชเปนหางสรรพสินคาแหงแรกของ จังหวัดเลยที่มีความทันสมัยและเปนซุปเปอรมารเก็ตแบบครบวงจร แมวาในชวงกอน หนาจะมีหางภูหลวงอยูแลว แตหางภูหลวงไมไดครบวงจร๑๓๐ สําหรับชุมชนบานติ้วคงมีการขยายตัวทางเศรษฐกิจและเปลี่ยนสภาพอาคาร พาณิชยเปนตึกคอนกรีตเสริมเหล็กตามยุคสมัยมากยิ่งขึ้น นอกจากนี้ในทําเนียบที่พัก เมื่อประมาณ พ.ศ. ๒๕๓๘๑๓๑ ยังปรากฏชื่อ “โรงแรมเมืองฝาย” ซึ่งตั้งอยูที่ ๑๙๑/๑-๙ ถนนเจริญรัฐ มีจํานวนหอง ๔๖ หอง ราคาประมาณ ๑๕๐-๓๐๐ บาท ๑๓๒ เมื่อ ๑๓๐ สัมภาษณไชยรตันตรียานุกูมงคล, นายกสมาคมธุรกิจการทองเที่ยว จังหวัดเลย, ๙ พฤษภาคม ๒๕๕๗. อางถึงใน นพพล แกงจําปา, ชมพูนุท วราศิระ และธิติญา เหลาอัน, “โครงการประวัติศาสตรการขยายตัว ของชุมชนในเขตเทศบาลเมืองเลย ระหวางป พ.ศ. ๒๓๙๖-๒๕๕๖,” ๑๒๖. ๑๓๑ วราพงศ จิระวงศประภา และคณะ, ผูจัดทํา, เมืองเลย : Muang Loei (เลย: หอการคาจังหวัดเลย, ๒๕๓๘. ฉบับพิเศษครบรอบ ๑๐ ป หอการคาจังหวัดเลย), ๑๐๘. ๑๓๒ สํานักงานจังหวัดเลย, จังหวัดเลย (เลย: สํานักงานจังหวัดเลย, ๒๕๔๕), ๑๑๘.
๕๔ พิจารณาจากขอมูลขางตน สันนิษฐานไดวา โรงแรมแหงนี้คงตั้งอยูบริเวณชุมชนบานติ้ว และคงมีตั้งขึ้นในชวงประมาณปลายทศวรรษ ๒๕๓๐ เปนอยางนอย กลาวไดวาในชวง พ.ศ. ๒๕๑๗ จนถึงปลายทศวรรษ ๒๕๓๐ ชุมชนบานติ้วมี การขยายตัวเพิ่มขึ้นของจํานวนประชากร ตลอดจนการขยายตัวทางเศรษฐกิจ โดยเฉพาะพื้นที่บริเวณดานทิศตะวันตกของถนนเจริญรัฐ นอกจากนี้ยังเปนชวงเวลาที่ เทคโนโลยีและอุปกรณเครื่องใชไฟฟาไดเขามาอํานวยความสะดวกใหแกผูคนเพิ่มมาก ขึ้นอีกดวย ๖) ชุมชนบานติ้ว ยุครวมสมัย (พ.ศ. ๒๕๔๐ – ปจจุบัน) เมื่อเขาสูชวงทศวรรษ ๒๕๔๐ เ ป น ต น ม า ชุ ม ช น บ า น ติ้ ว เ ริ่ ม มี การเปลี่ยนแปลงลักษณะทางกายภาพ มากยิ่งขึ้น เห็นไดจากจํานวนอาคาร พาณิชย หางสรรพสินคา รานอาหาร และรานเครื่องดื่ม (คาเฟ) ที่เพิ่มมากขึ้น อีกทั้งยังไดมีการยายสถานีขนสง ผูโดยสารจังหวัดเลย จากเดิมที่เคยอยูบริเวณตลาดไทเลย บานแฮ มาตั้งอยูบริเวณ เลขที่ ๘๓/๑๔ ถนนมลิวรรณ ตําบลกุดปอง ซึ่งเปนเขตชุมชนบานติ้วฝงทิศตะวันตกอีกดวย โดยมีหางหุนสวนศรีปรีชาเมืองเลย เปนผูไดรับใบอนุญาตจัดตั้งและดําเนินการ ดังนั้น สถานีขนสงผูโดยสารแหงนี้จึงไมไดเปนของทางราชการ แตเปนสถานีขนสงที่ภาคเอกชน เปนผูไดรับอนุญาตจัดตั้ง๑๓๓ สอดคลองกับประกาศกระทรวงคมนาคม เรื่อง การจัดตั้ง สถานีขนสงผูโดยสารจังหวัดเลย วาอนุญาตใหกําหนดจัดตั้งในที่ดินเนื้อที่ ๖ ไร ๓ งาน ๕.๖ ตารางวา ตั้งแตวันที่ ๒๐ มีนาคม พ.ศ. ๒๕๔๐ เปนตนไป๑๓๔ ๑๓๓ สํานักงานขนสงจังหวัดเลย, ประวัติความเปนมาสํานักงานขนสงจังหวัดเลย, เผยแพรเมื่อ ๗ มิถุนายน ๒๕๕๙, เขาถึงเมื่อ ๑๔ กุมภาพันธ ๒๕๖๖, เขาถึงไดจาก https://lei.dlt.go.th/th/m_page_2710 ๑๓๔ “ประกาศกระทรวงคมนาคม เรื่อง การจัดตั้งสถานีขนสงผูโดยสารจังหวัดเลย,” ราชกิจจานุเบกษา เลม ๑๑๔, ตอนที่ ๒๗ ง (๓ เมษายน ๒๕๔๐): ๗. ผังบริเวณสถานีขนสงผูโดยสารจังหวัดเลย ที่มาภาพ: แผนผังทายประกาศราชกิจจานุเบกษา๑๑๑
๕๕ สถานีขนสงผโูดยสารจังหวัดเลย ที่มาภาพ: Facebook : เที่ยวเลย (เผยแพรเมื่อ ๙ ตุลาคม ๒๕๖๓) ตอมาเมื่อประมาณ พ.ศ. ๒๕๔๓ ตลาดแลงบานติ้ว ไดมีการปรับปรุงอาคาร ขึ้นใหม เพื่อใหมีความถูกตองและถูกสุขลักษณะมากยิ่งขึ้น จนกลายเปนอาคารตลาด สืบเนื่องมาจนถึงปจจุบัน๑๓๕ นอกจากนี้วิถีชีวิตของพอคาแมคาในชวงเวลาที่ขายสินคา ตลาดในชวงเวลาเย็นนั้น ไดมีการนําวิทยุ โทรทัศนไปเปดเพื่อดูขาวสารบานเมืองและ ผอนคลายความเครียดอีกดวย๑๓๖ ขณะเดียวกันในชวง กลางทศวรรษ ๒๕๔๐ บริเวณ ฝงตรงขามตลาดแลงบานติ้ว มีการกอตั้งรานคาขายของมาก ยิ่งขึ้น โดยเฉพาะรานเครื่องมือ อิเล็กทรอนิกส เชน มือถือ เปนตน หรือถัดเขาไปยังบริเวณสถานี ขน ส งผูโ ดยส าร จั งห วั ดเล ย อาคารพาณิชยที่ไดสรางขึ้นใน ชวงเวลาเดียวกันก็ไดเริ่มทําการ ๑๓๕ ชาญวิชัย บุญมีพิทักษ, “วิถีชีวิตพอคาแมคาตลาดเย็นเทศบาลเมืองเลย อําเภอเมือง จังหวัดเลย,” ๖๒-๖๓. อางจาก สัมภาษณ สมาน ชัชวาล, อายุ ๖๘ ป, สมาชิกสภาเทศบาลเมืองเลย และรองนายกเทศมนตรี เทศบาลเมืองเลย, ๑๗ สิงหาคม ๒๕๔๘. ๑๓๖ เรื่องเดียวกัน, ๕๖. อางจาก สัมภาษณ คําแสน ศรีนาธงค, พอคาแมคาและพอคาคนกลาง, ๑๗ สิงหาคม ๒๕๔๘. ตลาดแลง บานติ้ว ที่มาภาพ: ปฐมพร จาํ ปาออน, ๒๗ ธันวาคม ๒๕๖๕
๕๖ ขายสินคาตาง ๆ เชน สินคาทางการเกษตรและปศุสัตว อาหารสัตวเลี้ยง อุปกรณทาง การเกษตร อุปกรณเลี้ยงสัตว สอดคลองกับชวงเวลาที่จังหวัดเลยเริ่มหันมาสนใจทํา ปศุสัตวมากยิ่งขึ้น จนกระทั่งเมื่อเขาสูชวงตนทศวรรษ ๒๕๕๐ บริเวณถนนเสริฐศรี ถัดจากบริเวณ ซอยขางสํานักงานไฟฟาสวนภูมิภาคจังหวัดเลย ไดมีโครงการกอสราง เพื่อจัดทํา หางสรรพสินคาขนาดใหญ หรือโมเดิรนเทรด อยาง Tesco Lotus ขึ้น นํามาสูการเขามา ลงทุนของกลุมรานอาหารจานดวน หรือฟาสตฟูด (Fast Food) เชน ไกทอดเคนทักกี (KFC) กระนั้นแมวาโปรเจคการกอสรางหางสรรพสินคา Tesco Lotus กอสรางเสร็จ เรียบรอยแลว แตก็ไมไดมีการเปดทําการคาขายอยางเปนทางการเลย จนกระทั่งมีการ สรางหางสรรพสินคาขนาดใหญ Tesco Lotus แหงใหมขึ้นบริเวณริมถนนมลิวรรณ ใน เขตตําบลนาอาน และเปดจําหนายสินคาอยางเปนทางการเมื่อ พ.ศ. ๒๕๕๓ และในชวง พ.ศ. ๒๕๕๔ ยังไดมี Makro และ Big C ที่เปดใหบริการบริเวณตรงขามฝงฟากถนน มลิวรรณ๑๓๗ ตอมาเมื่อ พ.ศ. ๒๕๕๖ และ พ.ศ. ๒๕๖๐ ไดเกิดราน Home Pro และ สยาม Global House ขึ้นตามลําดับ สําหรับชุมชนบานติ้ว สามารถเขาถึงหางสรรพสินคา (โมเดิรนเทรด) เหลานี้ไดอยาง สะดวก เนื่องจากมีอาณาเขต ติดตอกับตําบลนาอานกวา พื้นที่อื่น ๆ กระนั้นในชวง ทศวรรษ ๒๕๕๐ ภายในชุมชน บานติ้วยังไดมีการเกิดขึ้นของ รานสะดวกซื้อ เซเวน อีเลฟเวน และ Lotus Express บริเวณ ๑๓๗ นพพล แกงจําปา, ชมพูนุท วราศิระ และธิตญิา เหลาอัน, “โครงการประวัติศาสตรการขยายตัว ของชุมชนในเขตเทศบาลเมืองเลย ระหวางป พ.ศ. ๒๓๙๖-๒๕๕๖,” ๑๒๖-๑๒๗. รานสะดวกซื้อ เซเวน อีเลฟเวน ที่มาภาพ: ปฐมพร จาํ ปาออน, ๒๗ ธันวาคม ๒๕๖๕
๕๗ สามแยกหัวมุมของตลาดแลงบานติ้วอีกดวย ขณะเดียวกันเมื่อวันที่ ๑๓ กุมภาพันธ พ.ศ. ๒๕๕๒ “วัดทับมิ่งขวัญ” บานติ้ว ตําบลกุดปอง อําเภอเมือง จังหวัดเลย ไดรับความเห็นชอบของมหาเถรสมาคม ตั้งขึ้น เปนวัดในพระพุทธศาสนาอยางเปนทางการ๑๓๘ นอกจากนี้ในชวง พ.ศ. ๒๕๕๒ ยังได มีการจัดทําสวนเฉลิมพระเกียรติ ๗๗ พรรษา สมเด็จพระนางเจาสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ ๑๒ สิงหาคม ๒๕๕๒ ไวบริเวณวงเวียนทางแยกถนนเจริฐรัฐและถนนเสริฐศรี ชวงประมาณปลายทศวรรษ ๒๕๕๐ ตอทศวรรษ ๒๕๖๐ ภายในชุมชนบานติ้วมี การเกิดรานขายอาหารและเครื่องดื่มเพิ่มมากขึ้น และกระจายอยูหลายแหงของชุมชนอีกดวย ในชวงประมาณ พ.ศ. ๒๕๖๒ ไดมีการกอสราง หอนาฬิกาขึ้นบริเวณวงเวียนแยกถนนเจริญรัฐ และถนนเสริฐศรีขึ้น โดยทําการเปดอยางเปน ทางการเมื่อวันที่ ๔ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๓ ตอมาไมนานประเทศไทยไดเขาสูสภาวะการ แพรกระจายของเชื้อไวรัสโคโรนาสายพันธุใหม (โควิด-๑๙) สงผลใหภาคธุรกิจและการดําเนิน ชีวิตของผูคนภายในเมืองปรับเปลี่ยนไปตาม สภาวการณ กระนั้นก็ทําใหเกิดอาชีพจัดสงอาหาร (Food Delivery) เชน foodpanda Line man เมื่อมีการผอนคลายมาตรการปองกัน สภาพเศรษฐกิจในชุมชนบานติ้ว ไดกลับมาคึกคักเชนเดิม และบริเวณตลาดแลงบานติ้ว ตลอดจนสองฝงถนนเจริญรัฐ ยังคงเปนศูนยกลางทางเศรษฐกิจที่สําคัญของชุมชนเชนเดิม เห็นไดวาในชวง พ.ศ. ๒๕๔๐ เปนตนมา ชุมชนบานติ้วมีการเปลี่ยนแปลง อยางรวดเร็ว โดยเฉพาะดานเศรษฐกิจ เนื่องจากสภาพที่ตั้งที่ใกลกับหางสรรพสินคา ๑๓๘ “ประกาศสํานักงานพระพุทธศาสนาแหงชาติเรื่องตั้งวัดในพระพุทธศาสนา,”ราชกิจจานุเบกษา เลม ๑๒๖, ตอนที่ ๔๕ ง (๒๓ เมษายน ๒๕๕๒): ๘๙. วงเวียนหอนาฬิกา ที่มาภาพ: ปฐมพร จําปาออน, ๑๓ กุมภาพันธ ๒๕๖๕
๕๘ ขนาดใหญ ตลอดจนยังเปนที่ตั้งของตลาด และสถานีขนสงผูโดยสารอีกดวย สิ่งเหลานี้ ลวนเปนปจจัยสําคัญที่ทําใหชุมชนบานติ้วมีเกิดการขยายตัวทางเศรษฐกิจเพิ่มมากขึ้น ในสวนนี้ เปนเพียงการนําเสนอใหเห็นถึงประวัติความเปนมาของชุมชนบานติ้ว อยางเปนลําดับเวลา แตกระนั้นยังคงขาดเนื้อหาและรายละเอียดหลายประการดวย ขอจํากัดที่เคยกลาวไปแลวในขางตน จึงไมอธิบายใหเห็นภาพรวมของชุมชนบานติ้ว ตลอดระยะเวลาตั้งแตชวง พ.ศ. ๒๔๕๐ (เปนอยางนอย) เรื่อยมาจนถึงปจจุบันได ทั้งหมด ซึ่งเนื้อหาและประเด็นตาง ๆ เหลานี้ ตองอาศัยการคนควาและขยายขอบเขต การศกึษาในโอกาสตอไป
๕๙ ประวัติความเป นมาวดัศรีบุญเรือง บานติ้ว ตําบลกุดปอง อําเภอเมืองเลย จังหวดัเลย วัดศรีบุญเรือง บานติ้ว ตั้งอยูเลขที่ ๒๕๗ บานติ้ว ถนนเจริญรัฐ ตําบลกุดปอง อําเภอเมืองเลย จังหวัดเลย มีเนื้อที่ ๘ ไร ๑ งาน ๘๒ ตารางวา โดยทางดานทิศเหนือ ติดกับทางสาธารณประโยชน (ถนนเจริญรัฐ ซอยบุญเจริญ) ทิศใตติดกับทาง สาธารณประโยชน (ถนนเจริญรัฐ ซอย ๖) ทิศตะวันออกติดกับที่ดินชาวบาน และ ทิศตะวันตกติดกับถนนเจริญรัฐ๑๓๙ วัดศรีบุญเรืองเปนวัดที่มีความสําคัญตอชุมชนบานติ้ว ดวยสภาพที่ตั้งของวัด อยูบริเวณใจกลางของชุมชน จึงสงผลใหวัดเปนศูนยรวมจิตใจและศูนยกลางของชุมชน นับตั้งแตอดีตเรื่อยมา นอกจากนี้วัดศรีบุญเรือง บานติ้ว ยังมีความสําคัญตอการคณะสงฆ เมืองเลยอีกดวย เนื่องจากเปนสถานที่จําพรรษาของพระเถระชั้นผูใหญ พระสังฆาธิการ ของจังหวัดเลยหลายรูป นับแตอดีตจนถึงปจจุบัน เชน พระราชวีรมุนี (ชํานิ ฉนฺโน ป.ธ. ๕) อดีตเจาคณะจังหวัดเลย รูปแรก พระราชวีราภรณ (เสาร อภินนฺโท ป.ธ. ๗) อดีตเจาคณะอําเภอเมืองเลย รูปที่ ๓ อดีตเจาคณะจังหวัดเลย รูปที่ ๔ ปจจุบันดํารง ตําแหนงที่ปรึกษาเจาคณะจังหวัดเลย พระครูสิริบุญญาภิวัฒน (พรสวรรค อุปาจนฺโท ป.ธ. ๕) อดีตเจาคณะอําเภอเมืองเลย รูปที่ ๔ พระครูปริยัติวรากร (สุวิมล อาจารคุตฺโต ป.ธ. ๔) อดีตเจาคณะอําเภอเมืองเลย รูปที่ ๗ พระครูสุตคุณาลงกรณ (ชาญณรงค กตคุโณ ป.ธ. ๕) รองเจาคณะอําเภอเมืองเลย พระครูปฏิภาณวรกิจ (จํานง ปฏิภาโณ) ที่ปรึกษาเจาคณะตําบลกกดู เปนตน สวนประวัติความเปนมาของวัดศรีบุญเรืองบานติ้ว นับตั้งแตชวงกอรางสราง ชุมชนบานติ้ว เมื่อปลายพุทธศตวรรษที่ ๒๔ จนถึงปจจุบัน (พ.ศ. ๒๕๖๖) เปน ระยะเวลาไดกวาศตวรรษ ผูเขียนจึงไดแบงชวงเวลาออก ๔ ชวง ดังนี้ ๑๓๙ พระมหาธนวัฒน ปริยตฺติเมธี, รวบรวมเรียบเรียง, วัดศรีบุญเรือง อําเภอเมืองเลย, ๓-๔.
๖๐ ภาพถายมุมสูงวัดศรบีุญเรือง บานติ้ว อําเภอเมือง จังหวัดเลย, เมื่อวันที่๒๔ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๖๕
๖๑ ๓.๑ สมัยกอตั้งวัดศรีบุญเรือง (กอน พ.ศ. ๒๔๙๔ - พ.ศ. ๒๕๐๓) วัดศรีบุญเรือง บานติ้ว สรางขึ้นเมื่อปใดไมปรากฏหลักฐานชัดเจน แตเมื่อ พิจารณาจากประวัติความเปนมาของชุมชนบานติ้ว เห็นวาวัดศรีบุญเรืองคงสรางขึ้น ในชวงประมาณกลางพุทธศตวรรษที่ ๒๕ (พ.ศ. ๒๔๔๐-๒๔๖๐ โดยประมาณ) เนื่องจากเปนชวงเวลาสงครามปราบฮอ เมื่อ พ.ศ. ๒๔๑๘-๒๔๓๑ ยุติแลว และชุมชน บานแฮ และศูนยกลางปกครองของเมืองเลยมีความมั่นคงแลว อีกทั้งในชวงเวลา ดังกลาวยังเปนชวงเวลาที่ชุมชนบานแฮเริ่มขยายตัวลงมาทางดานทิศใต กอใหเกิด ชุมชนแหงใหมอยาง “บานติ้ว” ดวยเชนกัน เมื่อชุมชนบานติ้วเริ่มมั่นคงและมีผูคนแลว คงมีการกอสรางวัดศรีบุญเรืองขึ้น เพื่อเปนวัดของชุมชน ขณะเดียวกันหนังสือ ประวัติวัดทั่วราชอาณาจักร เลม ๑๑ ของกรมศาสนา กลับใหขอมูลที่แตกตางโดยระบุวา วัดศรีบุญเรือง บานติ้ว ตั้งวัดขึ้นเมื่อ พ.ศ. ๒๓๑๕๑๔๐ ขอมูลดังกลาวมีความขัดแยงกับเหตุการณทางประวัติศาสตรที่เกิดขึ้นในบริเวณลุม แมน้ําเลยที่ไดรับผลกระทบจากสงครามสยาม-เวียงจันทนในชวง พ.ศ. ๒๓๖๙-๒๓๗๐ และสงครามปราบฮอในชวงตนพุทธศตวรรษที่ ๒๕ ซึ่งผูเขียนไดตั้งขอเสนอวาชุมชนใน บริเวณลุมน้ําเลยควรเริ่มนับอายุอยางนอยในชวงปลายพุทธศตวรรษที่ ๒๔ ถึงชวงตน พุทธศตวรรษที่ ๒๕ ดวยเหตุนี้วัดศรีบุญเรือง บานติ้ว จึงควรสรางขึ้นพรอมกับชุมชน แหงใหมในชวง พ.ศ. ๒๔๕๐ เปนตนมาเปนอยางนอย มากกวากอตั้งขึ้นเมื่อ พ.ศ. ๒๓๑๕ ซึ่งเปนชวงเวลาที่ชุมชนอันเปนศนูยกลางของเมืองเลย ยังไมไดกอรางขึ้นเลย อยางไรก็ตามหลักฐานเกาที่สุดที่แสดงใหเห็นถึงรองรอยของวัดศรีบุญเรือง บานติ้ว นั่นคือ แผนที่จังหวัดเลย เมื่อ พ.ศ. ๒๔๙๒ เขียนโดย นายเติม สิงหัษฐิต แผนที่ดังกลาวชี้ใหเห็นวาวัดศรีบุญเรือง บานติ้ว (ขณะนั้นนาจะยังชื่อวัดบานติ้ว ไมไดชื่อ วัดศรีบุญเรือง) ตั้งอยูบริเวณถนนเจริญรัฐ ระหวางสุขศาลาจังหวัดเลย และโรงเรียนชางไม ซึ่งเปนสถานที่ตั้งของวัดศรีบุญเรืองสืบมาจนถึงปจจุบัน อีกทั้งยังปรากฏภาพถายเกา ในชวงประมาณ พ.ศ. ๒๔๙๖-๒๔๙๙ แสดงใหเห็นถึงอุโบสถและศาลาการเปรียญของ ๑๔๐ กรมการศาสนา, ประวัติวัดทั่วราชอาณาจักร, เลม ๑๑ (กรุงเทพฯ: โรงพิมพการศาสนา, ๒๕๓๕), ๑๔๔.
๖๒ วัดอีกดวย กลาวไดวาวัดศรีบุญเรือง บานติ้ว ปรากฏรองรอยหลักฐานทางประวัติศาสตร อยางชัดเจนในชวงทศวรรษ ๒๔๙๐ เปนอยางนอย ตามประวัติของวัดศรีบุญเรืองที่อางสืบตอกันมา๑๔๑ กลาววาเจาอาวาสรูปแรก ของวัดศรีบุญเรือง คือ พระอธิการเคน ธมฺมปโชโต และมีพระอธิการสุม สุธมฺโม เปน เจาอาวาสรูปถัดมา แตพระราชวีราภรณ (เสาร อภินนฺโท) เจาอาวาสรูปปจจุบันไดให ขอมูลที่แตกตางออกไป พระคุณทานไดสันนิษฐานวาในชวงกอน พ.ศ. ๒๔๙๐ วัดศรีบุญเรือง คงมีเจาอาวาสมาแลวอยางนอยประมาณ ๘-๙ รูป๑๔๒ อยางไรก็ตามแมวาไมปรากฏ หลักฐานที่กลาวถึงเจาอาวาสหรือพระภิกษุสงฆที่จําพรรษาอยูวัดศรีบุญเรือง ในชวงกอน พ.ศ. ๒๔๙๐ อยางชัดเจนเทาใดนัก แตนั่นก็เปนสิ่งที่ชวยยืนยันวา ตั้งแต พ.ศ. ๒๔๙๐ เปนตนมา ปรากฏวัดศรีบุญเรืองขึ้นและวัดแหงนี้มีพระภิกษุจําพรรษาอยูแลว ๑๔๑ อยางนอยก็ตั้งแตพ.ศ. ๒๕๓๕ ที่เขยีนในหนังสือ ประวัตวิัดทั่วราชอาณาจักร เลม ๑๑ ๑๔๒ พระรัตนกวี, เรียบเรียงขอมูล, ประวัติของพระรัตนกวี รจจ. เลย จร. และประวัติวัดศรีบุญเรือง บานติ้ว ตําบลกดุปอง อําเภอเมือง จังหวัดเลย (เลย: วัดศรบีุญเรือง, ๒๕๔๘), ๔.
๖๓ เมื่อประมาณปลายทศวรรษ ๒๔๗๐ ถึงชวงตนทศวรรษ ๒๔๘๐ ในสมัยที่นายบุญมา เสริฐศรี ดํารง ตําแหนงเปนนายกเทศมนตรี เทศบาลเมืองเลยคนแรก วัดบานติ้ว ไดดําเนินการกอสรางอุโบสถขึ้น หนึ่งหลัง เปนสถาปตยกรรมแบบ งาย ๆ โดยใชชางชาวญวนเปนผูสราง๑๔๓ อุโบสถหลังดังกลาวสันนิษฐานวา คงเปนหลัง เดียวกันกับที่ปรากฏในภาพถายเกาในชวง พ.ศ. ๒๔๙๖-๒๔๙๙ ซึ่งมีลักษณะเปน อาคารกออิฐถือปูน สวนมุขหนามีการทําบันไดทางขึ้น พรอมกับทําหลังคาลาด (จันหับ) เพื่อปองกันแดดและฝน สวนฐานของอุโบสถทําเปนชุดฐานบัว สวนหลังคาทําเปนทรงจั่ว มีเทิบซอน (หลังคาซอน) ๒ ตับตรงกลาง ไมมีการประดับชอฟา (สัตตะบูริพัน) คลายคลึงกับกลุมงานศิลปกรรมแบบพวนหรือเชียงขวาง๑๔๔ อุโบสถหลังเกาของ ๑๔๓ กศน. อําเภอเมืองเลย, ประวัติศาสตรหมูบานและชุมชนในจังหวัดเลย อําเภอเมืองเลย, ๒๘. ๑๔๔ ดูรายละเอียดเพิ่มเตมิใน ประภัสสรชูวิเชียร, ศิลปะลาว (กรุงเทพฯ: มติชน, ๒๕๕๗), ๕๕-๕๖. และ ศักดิ์ชัย สายสิงห, เจดียพระพุทธรูป ฮูปแตม สิม ศิลปะลาวและอสีาน (กรุงเทพฯ: มิวเซียมเพรส, ๒๕๕๕), ๑๕๐.
๖๔ วัดศรีบุญเรืองหลังนี้ เปนหลักฐานสําคัญอีกชิ้นหนึ่งที่แสดงใหเห็นวาบริเวณลุมแมน้ําเลย ปรากฏรองรอยของศิลปกรรมแบบพวนอีกแหงหนึ่ง ซึ่งสามารถสันนิษฐานไดวาอาจมี กลุมคนไทพวนเขามาตั้งถิ่นฐานปะปนกับคนกลุมอื่น ๆ ในบริเวณลุมแมน้ําเลยเชนกัน แตกระนั้นยังไมสามารถชี้ชัดไดวาชุมชนบานติ้วเปนกลุมคนไทพวนหรือไม จึงตองมี การศกึษาตอไปในอนาคต เมื่อเขาสูชวง พ.ศ. ๒๔๙๐ วัดศรีบุญเรือง ปรากฏหลักฐานใน ราชกิจจานุเบกษา เลม ๗๑, ตอนที่ ๘๔ (พ.ศ. ๒๔๙๗) เรื่อง แจงความสํานักคณะรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทาน สัญญาบัตรตั้งสมณศักดิ์ กลาวถึงพระภิกษุ วัดศรีบุญเรือง จังหวัดเลย วาไดรับ พระราชทานสมณศักดิ์ เปน “พระครูภัทรธรรมประกาศ”๑๔๕ อันเปนนามสมณศักดิ์ ของเจาอาวาสวัดศรีบุญเรืองลําดับที่ ๓ ตามประวัติของวัด หลักฐานชิ้นนี้จึงเปน รองรอยเกาที่สุดที่มีการกลาวถึงเจาอาวาส และวัดศรีบุญเรืองในเอกสารราชการ อยางไรก็ตาม พระครูภัทรธรรมประกาศ (รัตน ภทฺทโร) ดํารงตําแหนงเปน เจาอาวาสวัดศรบีุญเรือง บานติ้ว ตั้งแตชวงใดไมปรากฏหลักฐานชัดเจน แตจากขอมูล ประวัติศรีบุญเรืองที่พระราชวีราภรณ (เสาร) เจาอาวาสรูปปจจุบันเรียบเรียงขึ้น พระคุณทานไดสันนิษฐาวาพระครูภัทรธรรมประกาศ คงดํารงตําแหนงในชวงประมาณ พ.ศ. ๒๔๙๐ ถึง พ.ศ. ๒๕๐๐๑๔๖ ในชวงสมัยของพระครูภัทรธรรมประกาศ วัดศรีบุญเรือง เริ่มมีการพัฒนาและ เปลี่ยนแปลงตามลําดับ ดังเห็นไดจาก เมื่อ พ.ศ. ๒๔๙๔ พระมหาชํานิ ฉนฺโน (สมณศักดิ์ ในขณะนั้น) ไดรับบัญชาจากพระพิมลธรรม (อาจ อาสโภ)๑๔๗ สังฆมนตรีวาการ องคการปกครองในขณะนั้น ใหมาดํารงตําแหนงรักษาการเจาคณะจังหวัดเลย ๑๔๕ “แจงความสํานักคณะรัฐมนตรี เรื่องพระราชทานสัญญาบัตรตั้งสมณศักดิ์,” ราชกิจจานุเบกษา เลม ๗๑, ตอนที่ ๘๔ (๑๖ ธันวาคม ๒๔๙๗): ๒๗๙๔. ๑๔๖ พระรัตนกวี, เรียบเรียงขอมูล, ประวัติของพระรัตนกวี รจจ. เลย จร. และประวัติวัดศรีบุญเรือง บานติ้ว ตําบลกดุปอง อําเภอเมือง จังหวัดเลย, ๔. ๑๔๗ ภายหลัง คือ สมเด็จพระพุฒาจารย (อาจ อาสภมหาเถร ป.ธ. ๙) ผูปฏิบัติหนาที่สมเด็จพระสังฆราช เจาคณะหนใหญตะวันออก และเจาอาวาสวัดมหาธาตุยุวราชรังสฤษกิ์ราชวรมหาวิหาร ดํารงสมศักดิ์ที่ พระพิมลธรรม ชวง พ.ศ. ๒๔๙๒-๒๕๒๘
๖๕ ฝายมหานิกาย พระมหาชํานิ ไดบรรยายการเดินทางและเลือกจําพรรษาที่วัดศรีบุญเรือง เอาไวในหนังสือ คูมือพระคณาธิการ: ศกัราชใหมแหงจังหวัดเลย ๒๔๙๗ ความวา “เมื่อขาพเจาไดรับคําสั่งใหไปอยูจังหวัดเลย อันเปนถิ่นที่ไกลกันดาร ยากที่จะหาคนไปอยูได แตเมื่อคิดถึงพระศาสนาและคณะสงฆวาเปนเจาหนี้ สมควรที่จะหาโอกาสทดแทนบาง เมื่อประสบโอกาสอันงามดังนี้จึงเดินทางไป โดยเต็มใจ ทั้ง ๆ ถิ่นที่นั้นจะเปนมิตรหรือศัตรูก็รูไมได เพราะยังไมรูจักใคร พอจะมองเห็นเปนที่พํานักไดเลย เมื่อเดินทางจากจังหวัดอุดรธานีถึงจังหวัด ขอนแกน ขึ้นรถยนตที่จังหวัดเลย ถูกถามวาจะลงวัดไหนก็มืดมิดไปหมด ตอบแตเพียงวาวัดไหนก็ได ขอใหอยูในเขตเทศบาลก็แลวกัน รถยนตก็เอาไป สงที่วัดศรีบุญเรือง ซึ่งมีเสนาสนะพออยูสําหรับภิกษุสามเณรไมเกิน ๑๐ รูป และเพียงพอตามฐานะอยูแคนั้น เมื่อไปอยูเขามีพระเณรมากขึ้น จะทําอันใด ก็ไมทัน จึงหาไมไผมาทํากุฏิพออยูกันไปไดชั่วคราว แมโบสถก็เล็กมากและจะ พังมิพังแหลอยูรอมรอ จึงรูสึกวาเปนงานหนักรอบดาน เมื่อเปนเจาคณะ จังหวัดขึ้นก็ตองหนักทั้งฝายบริหารหมูคณะและที่อยูอาศัย ตองทํางานอยาง กินไมไดนอนไมหลับในบางคราว...”๑๔๘ ขอมูลดังกลาวแสดงใหเห็นวาชวงเวลาที่พระมหาชํานิ ฉนฺโน เดินทางจากจังหวัด อุดรธานีมายังจังหวัดเลย เมื่อ พ.ศ. ๒๔๙๔ นั้น ผูที่นําพระคุณทานมาสงไดเลือกวัดศรีบุญเรือง เปนจุดหมาย ซ่ึงในขณะนั้นมีพระอธิการรัตนภทฺทโร (พระครูภัทรธรรมประกาศ) ดํารงตําแหนงเจาอาวาสอยู การที่คนขับรถเลือกวัดศรีบุญเรืองนั้น สันนิษฐานไดวา วัดศรีบุญเรือง เปนวัดของคณะสงฆมหานิกาย ตั้งอยูบนเสนทางคมนาคมสายหลัก สามารถเดินทางไปมาระหวางอําเภอตาง ๆ และตางจังหวัดไดโดยสะดวก และยังตั้งอยู ในเขตเทศบาลเมืองเลยดังที่พระคุณทานประสงคอีกดวย การที่พระมหาชํานิ ฉนฺโน รักษาการเจาคณะจังหวัดเลย เขามาจําพรรษาใน วัดแหงนี้ จึงไมเพียงเปนการเขามาปกครองและบริหารคณะสงฆจังหวัดเลยเทานั้น ๑๔๘ พระมหาชํานิ ฉนฺโน, คูมือพระคณาธิการ: ศักราชใหม แหงจังหวัดเลย ๒๔๙๗, จ. (ขีดเสน ใตโดยผูเขียน).
๖๖ แตยังไดเปลี่ยนแปลงวัดศรีบุญเรืองใหมีการพัฒนาและเจริญยิ่งขึ้นไปอยางรวดเร็ว กวาเดิม ดังความที่กลาววา เดิมเสนาสนะสําหรับพระภิกษุสามเณรไมเกิน ๑๐ รูป ตอมามีพระสงฆมากขึ้น จึงตองสรางกูฏิดวยไมไผ เพราะวากอสรางกุฏิถาวรไมทัน อีก ทั้งอุโบสถก็ยังมีขนาดเล็ก คําบอกเลาเหลานี้ลวนแสดงใหเห็นวาในชวง พ.ศ. ๒๔๙๔- ๒๔๙๖ ระยะเวลาเพียง ๒-๓ ป วัดศรีบุญเรือง บานติ้ว มีขนาดที่ใหญขึ้นและมีพระภิกษุ สามเณรเขามาจําพรรษามากยิ่งขึ้น อีกทั้งวัดศรีบุญเรืองยังไดกลายเปนศูนยกลาง การบริหารและปกครองคณะสงฆมหานิกายที่กําลังพัฒนาขึ้นอยางเปนลําดับ เมื่อพระมหาชํานิ ฉนฺโน ไดรับ แตงตั้งใหดํารงตําแหนงเจาคณะจังหวัดเลย ฝายมหานิกาย อยางเปนทางการ เมื่อ วันที่ ๑๕ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๙๕๑๔๙ พระคุณทานไดจัดระเบียบการบริหาร และปกครองคณะสงฆจังหวัดเลย อยางเปนลําดับ ดวยการจัดประชุมอบรมพระคณาธิการและพระสังฆาธิการ ฝายมหานิกายภายในจังหวัดเลยขึ้น ปละ ๑๐ วัน เริ่มตั้งแต พ.ศ. ๒๔๙๖ เปนตนมา๑๕๐ โดยใชศาลาการเปรียญวัดศรีบุญเรืองซึ่งเปนศาลาเครื่องไม หลังคาทรงปนหยา เสาตอ คอนกรีตที่สรางเสร็จเมื่อ พ.ศ. ๒๔๙๖๑๕๑ เปนสถานที่จัดประชุม ดังปรากฏภาพถายของ พระคณาธิการที่เขารวมประชุมเมื่อ พ.ศ. ๒๔๙๖ และ พ.ศ. ๒๔๙๙ ขณะเดียวกันในชวง พ.ศ. ๒๔๙๕ เปนตนมา พระเดชพระคุณทานยังไดพยายามพัฒนาวัดศรีบุญเรือง อยูเสมออีกดวย ๑๔๙ พระกวีวรญาณ และคณะ, รวบรวมและเรยีบเรียง, อาณาจักรสงฆไทย (กรุงเทพฯ: เทคนิคการ ชาง(แผนกการพิมพ), ๒๕๐๖), ๓๐๒. ๑๕๐ พระมหาชาํนิฉนฺโน, คูมือพระคณาธิการ: ศักราชใหม แหงจังหวัดเลย ๒๔๙๗, ฉ. ๑๕๑ “เอกสารขอมูลวัดศรีบุญเรือง ตําบลกุดปอง อําเภอเมืองเลย จังหวัดเลย พ.ศ. ๒๕๑๐,” หนังสือทะเบียนวัดพระพุทธศาสนา จังหวัดเลย เอกสารสํานักงานเจาคณะจังหวัดเลย, วัดศรีบุญเรือง ตําบลกุดปอง อําเภอเมือง จังหวัดเลย.
๖๗ ภาพบน พระคณาธิการจังหวดัเลย ผูเขารวมประชุมอบรม ณ วัดศรบีุญเรือง จังหวัดเลย วันที่ ๑๘-๒๙ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๙๖ (ที่มาภาพ: คูมือพระคณาธิการ: ศักราชใหม แหงจังหวัดเลย ๒๔๙๗ (๒๔๙๗)) ภาพลาง เจาคณะพระคณาธิการ ในจังหวัดเลย ประชุมอบรม ณ วัดศรีบุญเรือง จังหวัดเลย วันที่ ๒๕ เมษายน – ๖ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๙๙ (ที่มาภาพ: วรวิทย ทองอรุณ)
๖๘ ตอมาเมื่อ พ.ศ. ๒๔๙๗ พระอธิการรัตน ภทฺทโร เจาอาวาสวัดศรีบุญเรือง ไดรับพระราชทานสมณศักดิ์ เปน พระครูภัทรธรรมประกาศ๑๕๒ และเมื่อ พ.ศ. ๒๔๙๘ ปถัดมา พระมหาชํานิ ฉนฺโน เจาคณะจังหวัดเลย ไดรับพระราชทาน สมณศักดิ์ เปนพระราชาคณะชั้นสามัญที่ พระวีรญาณมุนี ขันติวาทีคณาภิรักษ สังฆปาโมกข๑๕๓ การระดมทุนทรัพยและปจจัยเพื่อดําเนินการ กอสรางอุโบสถหลังใหมคงดําเนินการเรื่อยมาอยางเปน ลําดับผานงานบุญประเพณีสําคัญตาง ๆ ที่จัดขึ้นภายในวัด ดังเชน การทอดกฐินสามัคคี ที่วัดศรีบุญเรือง ตําบลกุดปอง อําเภอเมืองเลย จังหวัดเลย เมื่อวันที่ ๓ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๙๙ โดยสมาคมสงเสริม วัฒนธรรมฝายหญิงจังหวัดเลย พรอมคณะกฐินสามัคคี ไดเปนเจาภาพทอดถวาย วัดศรีบุญเรือง แมวารายละเอียดเกี่ยวกับการทอดกฐินในครั้งนี้ไมปรากฏหลักฐาน ชัดเจนมากนัก แตสันนิษฐานวาคงเปนการทอดกฐินเพื่อระดมทุนทรัพยและปจจัยใน การกอสรางอุโบสถหลังใหม คณะกฐินสามัคคีจังหวดัเลย และสมาคมสงเสริมวัฒนธรรม ฝายหญิงจังหวัดเลย ทอดกฐินที่วัดศรีบุญเรือง ตําบลกดุปอง อําเภอเมือง จังหวัดเลย เมอื่วันที่๓ พฤศจิกายน ๒๔๙๙ ที่มาภาพ: รายงานแสดงความกาวหนา จังหวัดเลย ๒๔๙๙ (๒๔๙๙) อนุเคราะหภาพโดย คุณนิกร วงษพันธ ๑๕๒ “แจงความสํานักคณะรัฐมนตรี เรื่องพระราชทานสัญญาบัตรตั้งสมณศักดิ์,” ราชกิจจานุเบกษา เลม ๗๑, ตอนที่ ๘๔ (๑๖ ธันวาคม ๒๔๙๗): ๒๗๙๔. ๑๕๓ “แจงความสํานักคณะรัฐมนตรี เรื่องพระราชทานสัญญาบัตรตั้งสมณศักดิ์,” ราชกิจจานุเบกษา เลม ๗๒, ตอนที่ ๙๕ (๑๓ ธันวาคม ๒๔๙๘): ๓๐๐๗. พระราชวีรมุนี ขณะเปน พระมหาชํานิ ฉนฺโน (พ.ศ. ๒๔๙๗)
๖๙ นอกจากนี้ประมาณชวง พ.ศ. ๒๔๙๙ คุณหญิง ประเสริฐสุนทราศรัย (ตุม สิงหเสนี) อดีตภริยาผูวาราชการ เมืองเลย ไดสรางพระไตรปฎกพรอมดวยตูพระไตรปฎกไป ถวายที่วัดทุกจังหวัดที่ทานเคยไปอยู๑๕๔ จากขอความ ดังกลาวผูเขียนจึงสันนิษฐานวา “ตูพระไตรปฎก พรอมกับ พระไตรปฎก” ปจจุบันตั้งอยูในกุฏิ ๓ อาจเปนตูที่คุณหญิง ประเสริฐสุนทราศรัยจัดสรางถวายใหกับวัดศรีบุญเรือง ดวยเปนวัดที่มีความสําคัญอีกวัดหนึ่งของจังหวัดเลย อีกทั้งชวงเวลาดังกลาวยังเปนชวงเวลาที่วัดศรีบุญเรือง กําลังกอสรางเสนาสนะและพัฒนาวัดอยู นอกจากนี้เมื่อ พิจารณาจากลักษณะและรูปแบบของตูพระไตรปฎกนี้ คงเปนที่นิยมดังปรากฏใหเห็นในใบโฆษณาของราน ส.ธรรมภักดี ซึ่งเปนรานที่ผลิตและจําหนาย หนังสือทาง พุทธศาสนา คัมภีรใบลาน และพระไตรปฎก ตั้งแตชวง ทศวรรษ ๒๔๙๐ กอนที่ขยับขยายจําหนายสังฆภัณฑ เชน ไตร จีวร อัฐบริขาร ตูธรรมาสน และโตะหมูบูชา เปนตน ๑๕๕ นั่นจึงเปนหลักฐานที่แสดงใหเห็นวาตู พระไตรปฎกของวัดศรีบุญเรือง บานติ้ว ยอมเปนต ู พระไตรปฎกที่ผลิตในกรุงเทพฯ และนําเขามาจังหวัด เลยผานกลุมคนที่มีปฏิสัมพันธกับกรุงเทพฯ ดังเชน กลุมตระกูลสิงหเสนี สายพระยาประเสิฐสุนทราศรัย อดีตผูวาราชการจังหวัดเลย ๑๕๔ “ประวัติสังเขปของคณุหญิงตุม ประเสริฐสุนทราศรย.ั ” ใน สกุลสิงหเสนแีละเครือญาติ(พระ นคร: โรงพิมพรงุเรืองธรรม, ๒๕๐๔. พิมพเปนบรรณาการในงานฌาปนกิจศพ คุณหญิงตมุประเสรฐิสุนทราศรัย ณ เมรวุัดจักรวรรดิราชาวาส พระนคร ๓๐ เมษายน ๒๕๐๔), ซ-ฌ. ๑๕๕ เอกรินทรพึ่งประชา, “ส.ธรรมภักดีอดีตราชาคลงัพระพุทธธรรมแหงสยามประเทศ ยานถนน ขาวสาร,” ศิลปวัฒนธรรม ๒๔, ๗ (พฤษภาคม ๒๕๔๖): ๑๐๘-๑๐๙. คุณหญิงประเสริฐสุนทราศรัย (ตุม สิงหเสนี) พระไตรปฎกใบลาน และตูพระไตรปฎก ตั้งอยู ภายในกุฏิ ๓
๗๐ ตอมาเมื่อเขาสูชวงตนทศวรรษ ๒๕๐๐ พระครูภัทรธรรมประกาศไดยายไป จําพรรษาที่วัดภัทราราม บานฟากนา สงผลใหตําแหนงเจาอาวาสวัดศรีบุญเรืองวางลง ดวยเหตุนี้ พระวีรญาณมุนี (ชํานิ) จึงไดรับแตงตั้งใหดํารงตําแหนงเจาอาวาสวัดศรีบุญเรือง บานติ้ว สืบตอแทนเมื่อวันที่ ๑๕ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๐๓๑๕๖ ควบคูกับการดํารงตําแหนง เจาคณะจังหวัดเลย ขณะเดียวกันในชวง พ.ศ. ๒๕๐๐ วัดศรีบุญเรืองไดเริ่มดําเนินการ รื้ออุโบสถหลังเกา พรอมกับขยายที่ดินของวัดใหกวางมากขึ้น๑๕๗ กลาวไดวาชวงตนของวัดศรีบุญเรือง บานติ้ว กอนชวง พ.ศ. ๒๕๐๓ ถือเปน ชวงเวลาที่วัดศรีบุญเรืองเริ่มกอตั้งขึ้น มีการสรางศาสนสถานตาง ๆ ภายในวัด เชน อุโบสถ ศาลาการเปรียญ ตลอดจนมีพระสงฆจําพรรษาอยูจํานวนหนึ่ง เมื่อเขาชวง พ.ศ. ๒๔๙๔ เปนตนมา วัดเริ่มมีการขยายตัวและพัฒนาขึ้นตามลําดับจากการที่ พระมหาชํานิ ฉนฺโน เขามาดํารงตําแหนงเจาคณะจังหวัดเลย (มหานิกาย) สงผลให วัดแหงนี้กลายเปนศูนยกลางในการบริหารและปกครองกิจการคณะสงฆของจังหวัดเลย ฝายมหานิกาย อีกทั้งยังเกิดการพัฒนาถาวรวัตถุตาง ๆ ใหมีความสมบูรณสืบเนื่องมา จนถึงปจจุบัน ๓.๒ สมัยพระราชวีรมุนี (ชํานิ ฉนฺโน) ชวงตน (พ.ศ. ๒๕๐๓ – ๒๔๒๐) เมื่อพระวีรญาณมุนี (ชํานิ) เขามาดํารงตําแหนงเปนเจาอาวาสวัดศรีบุญเรือง เมื่อ พ.ศ. ๒๕๐๓ พระคุณทานไดดําเนินงานกอสรางอุโบสถหลังใหมตอจนแลวเสร็จ เมื่อ พ.ศ. ๒๕๑๐๑๕๘ อุโบสถหลังใหมที่สรางขึ้นนี้ เปนอาคารคอนกรีตเสริมเหล็ก ตั้งอยู บนฐานที่เปนชุดฐานบัว วางตัวตามแนวแกนทิศตะวันออก-ตะวันตก โดยหันหนาไป ทางทิศตะวันออก มีขนาด ๕ หอง มีมุขหนาและมุขดานหลัง สวนหลังคาเปนหลังคา ๑๕๖ “ทะเบียน-ประวัติพระสังฆาธิการ พระราชวีรมุนีเจาคณะจังหวัดเลย พ.ศ. ๒๕๒๑.” ๑๕๗ สํานักศิลปะและวัฒนธรรมสถาบันราชภัฏเลย และศูนยวัฒนธรรมจังหวัดเลย, พระดีศรีเมืองเลย (เลย: รุงแสงธุรกิจการพิมพ, ๒๕๔๗. พิมพเปนบรรณาการเนื่องในงานพระราชทานเพลิงศพ พระธรรมวราลังการ (ศรจีันทรวณฺณาโภ) วันที่๑๖-๑๘ มกราคม พ.ศ. ๒๕๔๗), ๓๒. ๑๕๘ “เอกสารขอมูลวัดศรีบุญเรอืง ตําบลกุดปอง อําเภอเมืองเลย จังหวัดเลย พ.ศ. ๒๕๑๐.”
๗๑ ซอนสามชั้น สามตับ และมีการประดับเครื่องลํายอง คือ ชอฟา ใบระกาและหางหงส ตามแบบไทยประเพณี ดานหนาของอุโบสถมีการทําบันไดทางขึ้นฝงซายและฝงขวา บริเวณทางขึ้นบันไดทั้งสองฝงมีการสรางประติมากรรมปูนปนรูปสิงหคู สวนทาง ดานหลังของอุโบสถมีการทําบันไดขึ้นทั้งสองฝงเชนเดียวกับดานหนา แตเปลี่ยน ประติมากรรมเปนรูปพญานาคคู ในชวง พ.ศ. ๒๕๑๐ ยังปรากฏหลักฐานที่แสดงเห็นถึงขนาดพื้นที่และสภาพ พื้นที่ของวัดศรีบุญเรือง บานติ้ว วามีเนื้อที่ประมาณ ๔ ไร มีอุโบสถ ๑ หลัง เปนอาคาร ทรงไทย กออิฐถือปูน มุงกระเบื้องเคลือบ มีศาลาการเปรียญ ๑ หลัง เปนอาคาร ทรงปนหยา เครื่องไม เสาตอคอนกรีต มุงสังกะสี และกุฏิถาวร ๔ หลัง ขอมูลดังกลาว บันทึกเมื่อวันที่ ๑๕ กันยายน พ.ศ. ๒๕๑๐๑๕๙ และเปนหลักฐานที่สอดคลองกับเอกสาร อื่น ๆ และภาพถายอีกดวย เอกสารขอมลูวัดศรีบุญเรือง ตําบลกุดปอง อําเภอเมืองเลย จังหวัดเลย พ.ศ. ๒๕๑๐ หนังสือทะเบียนวัดพระพุทธศาสนา จังหวัดเลย เอกสารสํานักงานเจาคณะจังหวดัเลย วัดศรีบุญเรือง ตําบลกุดปอง อําเภอเมืองเลย จังหวัดเลย ๑๕๙ “เอกสารขอมูลวัดศรีบุญเรอืง ตําบลกุดปอง อําเภอเมืองเลย จังหวัดเลย พ.ศ. ๒๕๑๐.”
๗๒ ตอมาเมื่อ พ.ศ. ๒๕๑๑ คณะบุตรและธิดา๑๖๐ ของพระยาประเสริฐสุนทราศรัย (กระจาง สิงหเสนี) และคุณหญิงประเสริฐสุนทราศรัย (ตุม สิงหเสนี) ไดจัดสราง พระพุทธรูปประธาน (พระพุทธชินราชจําลอง) พรอมกับพระอัครสาวกเบื้องซายและ เบื้องขวาเพื่อมาประดิษฐานในอุโบสถหลังใหม โดยมีนายสิน โพธิมาก เปนผูสราง ดังปรากฏจารึกบนฐานพระพุทธรูปประธาน (พระพุทธชินราชจําลอง) ความวา “นายสิน โพธิมาก สราง ๏ บุตร-ธิดา สราง อุทิศแด พระยาประเสริฐสุนทราศรัย (กระจาง สิงหเสนี) คุณหญิงประเสริฐสุนทราศรัย (ตุม สิงหเสนี) วันที่ ๑๑ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๑๑” สวนจารึกบนฐานของพระอัครสาวกเบื้องซายและเบื้องขวา ระบุวา “นายสิน โพธิมาก สรางเมื่อ วันที่ ๑๑ พฤษภาคม ๒๕๑๑” ภาพซาย อุโบสถวัดศรีบญุเรือง บานติ้ว หลังใหมที่สรางเสร็จเมอ พ.ศ. ๒๕๑๐ ื่ ภาพขวา ภายในประดิษฐานพระพุทธรูปประธาน (พระพุทธชินราชจําลอง) พรอมพระอัครสาวก เมื่อ พ.ศ. ๒๕๑๒ ไดมีการดําเนินการกอสรางประตูโขงและกําแพงของวัด บางสวน โดยใชงบประมาณทั้งสิ้น ๔๐,๐๐๐ บาท ๑๖๑ ซึ่งซมุประตูดังกลาวคงแลวเสร็จ ๑๖๐ ในหนังสือ วัดศรีบุญเรือง อําเภอเมืองเลย (๒๕๕๘) ระบุรายละเอียดของการสราง พระพุทธรูปเอาไววา นางสาวจวงจันทร สิงหเสนี บุตรี เปนผูสราง แตจากการศึกษาเบื้องตนไมปรากฏหลักฐาน ชัดเจนวาเปนพระพุทธรูปดังกลาวสรางขึ้นโดยคนใด แตกลาวถึงบุตรธิดาในสายตระกูลของพระยาประเสริฐสุนทราศรัย และคุณหญิงฯ เทานั้น เนื่องจากทานทั้งสองเคยมาพํานักอยูที่จังหวัดเลยในชวงเวลาหนึ่ง ๑๖๑ สํานักศิลปะและวัฒนธรรมฯ, พระดีศรีเมืองเลย, ๓๒.
๗๓ ในชวงประมาณ พ.ศ. ๒๕๑๔ โดยมีขอความระบุ วา “วัดศรีบุญเรือง ประตู มโน-เรณูพัศณรงค สราง ๒๕๑๔” ประตูโขงที่สรางขึ้นนี้ ตั้งอยูดาน ทิศตะวันตก บริเวณดานหนาของวัดติดกับถนน เจริญรัฐ เนื่องจากภาพถายเกาของพระภิกษุ สามเณรภายในวัดศรีบุญเรือง (ไมทราบป) ปรากฏประตูโขงอยูบริเวณดานหลังของภาพ เมื่อเขาสูชวง พ.ศ. ๒๕๑๓-๒๕๑๔ วัดศรีบุญเรืองไดพัฒนาและมีพระภิกษุและสามเณรเขามาจําพรรษามากกวาหลายป ที่ผานมา โดยเฉพาะอยางยิ่งเมื่อพระมหาเสาร อภินนฺโท (พระราชวีราภรณ เจาอาวาส รูปปจจุบัน) ไดนําคณะพระภิกษุสามเณรและศิษยานุศิษยกลุมหนึ่งจากจังหวัดรอยเอ็ด เขามาจําพรรษาที่วัดศรีบุญเรือง เพื่อศึกษาพระปริยัติธรรม สงผลใหเมื่อ พ.ศ. ๒๕๑๔ จึงไดมีการกอสรางอาคารโรงเรียนพระปริยัติธรรมขึ้น ๑ หลัง เปนอาคาร ๒ ชั้น ลักษณะครึ่งตึกครึ่งไม หลังคามุงดวยสังกะสี สิ้นงบประมาณ ๕๕๐,๐๐๐ บาท๑๖๒ ดวยเหตุนี้ นับตั้งแตชวง พ.ศ. ๒๕๑๓-๒๕๑๔ เปนตนมา วัดศรีบุญเรือง จึงเปนสถานศึกษาที่สําคัญ สําหรับพระภิกษุสามเณร ฝายมหานิกาย โดยมีพระมหาเสาร เปนพระอาจารยผูสอน รวมกับพระวีรญาณมุนี (ชํานิ) เจาอาวาสและเจาคณะจังหวัดเลย พระภิกษุสามเณร ภายในวัดศรีบญุเรือง (ไมทราบป) ๑๖๒ สํานักศิลปะและวัฒนธรรมฯ, พระดีศรีเมืองเลย, ๓๒. ขอความบนประตูโขง ดานหนาวัด ติดถนนเจริญรัฐ
๗๔ นอกจากนี้ในชวง พ.ศ. ๒๕๑๔ ยังไดมีซอมแซมกุฏิสงฆหนึ่งหลัง ซึ่งเปนอาคาร ๒ ชั้น ครึ่งตึกครึ่งไม สิ้นงบประมาณ ๙๕,๐๐๐ บาท พรอมกับสรางกุฏิเพิ่มอีกหนึ่งหลัง เปนอาคาร ๒ ชั้น ครึ่งตึกครึ่งไมเชนเดียวกัน โดยมีขนาดกวาง ๘ เมตร ยาว ๑๒ เมตร มุงหลังคาดวยสังกะสี เปนเงินทั้งสิ้น ๔๐๐,๐๐๐ บาท๑๖๓ ตอมาเมื่อ พ.ศ. ๒๕๑๖ วัดศรีบุญเรือง ไดกอสรางกุฏิสงฆเพิ่มขึ้นอีกหนึ่งหลัง ซึ่งมี รูปแบบและขนาดอาคารเทาเดิม ใชงบประมาณ ไป ๕๕๕,๐๐๐ บาท ๑๖๔ ในปเดียวกัน คุณยาย กองสิน ไวชมพู พรอมคณะลูกหลาน ไดจัดสราง พระพุทธรูปปางลีลาขึ้น และประดิษฐานเอาไว บริเวณดานหลังอุโบสถวัดศรีบุญเรือง บานติ้ว โดยมีนามวา “พระพุทธมงคลมิ่งเมืองเลย” ๑๖๕ ขณะเดียวกัน เมื่อวันที่ ๕ ธันวาคม ปเดียวกัน พระเดชพระคุณพระวีรญาณมุนี (ชํานิ) ไดรับ พระราชทานเลื่อนสัญญาบัตรสมณศักดิ์ เปน พระราชาคณะ ชั้นราชที่ พระราชวีรมุนี ศรีปาพจนวิจิตร มหาคณิสสร บวรสังฆาราม คามวาสี๑๖๖ เมื่อ พ.ศ. ๒๕๑๗ ปถัดมา ไดรับการยกยองเปนวัดพัฒนาตัวอยาง๑๖๗ นอกจากนี้แมเมือง รบชนะ หรือแมตูกํานัน (ภรรยาขุนชนะพาล อดีตกํานันตําบลติ้ว) ไดถวายโปงไมแดวัดศรีบุญเรือง บานติ้ว เพื่ออุทิศใหแดขุนชนะพาล (กอน รบชนะ) ๑๖๓ เรื่องเดียวกัน, ๓๓. ๑๖๔ เรื่องเดียวกัน. ๑๖๕ พระมหาธนวัฒนปริยตฺติเมธี, รวบรวมเรียบเรยีง, วัดศรีบุญเรือง อําเภอเมืองเลย, ๕. ๑๖๖ “แจงความสํานักนายกรัฐมนตรี เรื่องพระราชทานสัญญาบัตรตั้งสมณศักดิ์,” ราชกิจจานุเบกษา เลม ๙๐, ตอนที่ ๑๗๗ (๒๘ ธันวาคม ๒๕๑๖): ๔. ๑๖๗ สํานักศิลปะและวัฒนธรรมฯ, พระดีศรีเมืองเลย, ๓๓. พระพุทธมงคลมิ่งเมืองเลย ดานหลังอุโบสถวัดศรีบุญเรือง บานติ้ว
๗๕ หรือที่ชาวบานนิยมเรียกวา “พอตูกํานัน” หลังจากนั้นในปถัดมาวัดศรบีุญเรือง บานติ้ว ไดมีการกอสรางกุฏิสําหรับสงฆเพิ่มอีกหนึ่งหลัง เมื่อ พ.ศ. ๒๕๑๘๑๖๘ โดยมีลักษณะ และขนาดเชนเดียวกัน ๓ หลังกอนหนา นอกจากนี้เมื่อวันที่ ๕ ธันวาคม ปเดียวกัน พระมหาเสาร อภินนฺโท ไดรับพระราชทานสมณศักดิ์เปน พระครูวิบูลคณานุศิษฏ๑๖๙ จนกระทั่งเมื่อ พ.ศ. ๒๕๒๐ พระราชวีรมุนี (ชํานิ) ดําริใหจัดสราง เมรุเพื่อใชเปนสถานที่ทําฌาปนกิจ สําหรับชาวชุมชนบานติ้ว และได ดํ าเนิ นการก อสร างจนสําเร็ จ โ ด ย มี น า ย ป ร ะดิ ษ ฐ เส ริ ฐ ศรี คณะกรรมการวัด และชาวบานติ้ว ทุกคนรวมกันสราง นอกจากนี้ยัง ปรากฏขอความบนเมรุ ความวา “การกอสรางเมรุฯ วัดศรีบุญเรือง บานติ้ว สําเร็จโดย นายประดิษฐ เสริฐศรี คณะกรรมการวัด ทุกทาน และชาวบานติ้วทุกครอบครัว ไดรวมใจกันสราง พระราชวีรมุนี เจาคณะจังหวัดเลย 10(?) มิถุนายน 2520” ตอมาเมื่อ พ.ศ. ๒๕๒๓ สรางศาลาบําเพ็ญกุศลโดยตั้งอยูฝงตรงขามกับฌาปนกิจสถาน (ดานทิศตะวันออก) ศาลาบําเพ็ญกุศลดังกลาวในบางชวงเวลาที่ไมไดมีงานศพ ทางวัดไดใชเปนสถานที่ทํา การเรียนการสอนพระปริยัติธรรมใหกับพระภิกษุสามเณรอีกดวย พระภิกษุสามเณร เรียนพระปริยัติธรรม ภายใน ศาลาบําเพญ็กุศล (ไมทราบป) ๑๖๘ เรื่องเดียวกัน. ๑๖๙ “แจงความสํานักนายกรัฐมนตรีเรื่องพระราชทานสัญญาบัตรตั้งสมณศกัดิ์,” ราชกิจจานุเบกษา เลม ๙๒, ตอนที่ ๒๖๓ (๒๖ ธันวาคม ๒๕๑๘): ๗. ฌาปนกิจสถาน (เมรุ) วัดศรีบุญเรอืง บานติ้ว
๗๖ นอกจากนี้ในชวงตนทศวรรษ ๒๕๒๐ สํานักเรียนศาสนศึกษาและปริยัติธรรม วัดศรีบุญเรือง บานติ้ว คงไดมีการกอตั้งชมรมฝกพูดขึ้น เพื่อสอนพระภิกษุสามเณร สําหรับเทศนาสั่งสอนญาติโยม ดังในภาพถายเกา (ภาพดานลาง) โดยมีพระครูวิบูลคณานุศิษฏ (เสาร) และพระมหาธวัชชัย อนงฺคโณ เปนผูสอนที่มีบทบาทสําคัญ กลาวไดวาตั้งแตชวง พ.ศ. ๒๕๐๓-๒๕๒๓ วัดศรีบุญเรือง บานติ้ว ไดพัฒนา และเริ่มมีความมั่นคงมากขึ้น เปนวัดที่สมบูรณทั้งดานเขตพุทธาวาส สังฆาวาส เพียบพรอมดวยศาสนสถาน ศาสนวัตถุตาง ๆ อันสมบูรณ ขณะเดียวกันยังชวงเวลาที่ รากฐานทางการศกึษาพระปริยัติธรรมของคณะสงฆจังหวัดเลยฝายมหานิกายไดกอรางขึ้น อยางจริงจัง และวัดศรีบุญเรือง บานติ้ว ไดกลายเปนสถานศึกษาพระปริยัติธรรมและ สอนเทศนาที่สําคัญของจังหวัดเลยสืบเนื่องมาจนถึงปจจุบัน
๗๗ ๓.๓ สมัยพระราชวีรมุนี (ชํานิ ฉนฺโน) ชวงปลาย (พ.ศ. ๒๕๒๓-๒๕๔๒) เมื่อเขาสูชวง พ.ศ. ๒๕๒๓ ซึ่งถือไดวาเปนชวงปลายของสมัยพระราชวีรมุนี (ชํานิ) วัดศรบีุญเรือง บานติ้ว มีการเปลี่ยนแปลงเกิดขึ้น สอดคลองกับสภาพเศรษฐกิจ ของเทศบาลเมืองเลยที่มีการขยายตัว และมีความทันสมัยที่กําลังเขามาสูจังหวัดเลย ตลอดจนการเพิ่มขึ้นของจํานวนประชากรในเขตเทศบาลเมืองเลย สมเด็จพระพุฒาจารย(อาจ อาสภมหาเถร) วัดมหาธาตยุ ุวราชรังสฤษฎิ์กรุงเทพมหานคร (รูปแรก) พระราชวีรมุนี(ชํานิฉนฺโน) เจาคณะจังหวัดเลย วัดศรีบญุเรือง จังหวัดเลย (รูปที่สอง) โครงการวิปสสนาเคลื่อนที่เมื่อ พ.ศ. ๒๕๒๖ ในชวงตั้งแต พ.ศ. ๒๕๒๓ จนถึงประมาณ พ.ศ. ๒๕๒๙ วัดศรีบุญเรือง บานติ้ว ไมไดมีการเปลี่ยนแปลงและดําเนินการกอสรางถาวรวัตถุมากนัก ดวยวัดมีถาวรวัตถุ และศาสนสถานสมบูรณแลว งานสวนใหญภายในวัดศรีบุญเรือง จึงเปนการสงเสริม
๗๘ งานดานพระพุทธศาสนาและการศึกษาพระปริยัติธรรมสําหรับพระภิกษุสามเณรเปน สวนสําคัญ เชน โครงการวิปสสนาเคลื่อนที่ จัดขึ้นเมื่อ พ.ศ. ๒๕๒๖ โดยมีสมเด็จ พระพุฒาจารย (อาจ อาสภมหาเถร) เปนประธาน๑๗๐ หรือการกอตั้งมูลนิธิสรางชาวพุทธ ที่แทจริง (พ.ศ. ๒๕๒๓-๒๕๓๐) จัดรณรงคเพื่อรูหนังสือทุกวัดทุกหมูบานรวมกับ ทางราชการ (พ.ศ. ๒๕๒๙-๒๕๓๐)๑๗๑ เปนตน คณะ ๓ อนุสรณ ป ๒๕๒๙ แถวที่ ๑ พระวิชัย วิชโย, พระศักดิ์ศิริ ธมฺมราโม, พระครูวิบูลคณานุศิษฏ, พระวิชาญ วิชาโน แถวที่ ๒ ส.ณ. ประจบ อุทธบูรณ, ปรีดา งานอุตสาห, ฉลอม พิมพพา, บุญกวม สารมะโน, วิชาญ กุลวงศ, ประเสรฐิ โคบํารุง, อํานวย จิตเจริญ, สุบรรณ อินทศิลา แถวที่ ๓ ส.ณ. สัมฤทธิ์ รัตนวงศ, มานะ ดวงพรมยาว, พินิจ คําโพธิ์, สุทิน คําหวา สายันต ฉากุดฉิม, บุญเรือง สมหลง, วิชัย รูปงาม นอกจากนี้ เมื่อ ๑๔ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๒๘ วัดศรีบุญเรือง บานติ้ว ไดมีการ กอตั้งมูลนิธิขึ้นเพื่อสงเคราะห สงเสริม และบํารุงการศึกษาปริยัติธรรม โดยใชชื่อวา “มูลนิธิสีหนาทภิกขุ” ๑๗๒ ตอมาพระราชวีรมุนี (ชํานิ) จึงไดขอยื่นจัดตั้ง “มูลนิธิสีหนาทภิกขุ” ๑๗๐ พระมหาธนวัฒนปรยิตฺตเิมธี, รวบรวมเรียบเรยีง, วัดศรีบุญเรือง อําเภอเมืองเลย, ๒๒. ๑๗๑ สํานักศิลปะและวัฒนธรรมฯ, พระดีศรีเมืองเลย, ๓๔. ๑๗๒ “หนังสือจัดตั้งมูลนิธิสีหนาทภิกขุ พ.ศ. ๒๕๒๘,” บัญชีมูลนิธิและหนังสือใหอํานาจจัดตั้ง เปลี่ยนแปลงมูลนิธิเอกสารสํานักงานวัดศรีบุญเรอืง, วัดศรีบุญเรอืง ตําบลกุดปอง อําเภอเมืองเลย จังหวัดเลย. และ
๗๙ เพื่อใหมีฐานะเปนนิติบุคคล๑๗๓ ไดรับจดทะเบียนเมื่อวันที่ ๒๐ กันยายน พ.ศ. ๒๕๒๘ เลขทะเบียนลําดับที่ ๓๐๑๑ มูลนิธิกอตั้งขึ้นโดยจุดประสงคเพื่อบํารุงการศึกษาปริยัติธรรม ของวัดศรีบุญเรือง และชวยเหลืองานสอบธรรมสนามหลวงและบาลีสนามหลวงของ จังหวัดเลย อีกทั้งยังสงเสริมใหชาวพุทธในชุมชนบานติ้ว ปฏิบัติตามคําสอนใน พระพุทธศาสนา ตลอดจนสงเคราะหกิจกรรมดานตาง ๆ เชน การเกษตร การพยาบาล และการฌาปนกิจสงเคราะห ทรัพยสินของมูลนิธิเริ่มแรกนี้ ประกอบดวย เงินสด จํานวน ๑๐๐,๐๐๐ บาท และที่ดิน น.ส. ๓ เลขที่ ๒๔๔ เนื้อที่ ๓๗ ไร ๒ งาน ๕๐ ตารางวา อยูบานดงนอย หมู ๑๓ ตําบลวังสะพุง อําเภอวังสะพุง จังหวัดเลย คณะกรรมการ ดําเนินงานในวาระแรก ไดแก ๑. พระราชวีรมุนี (ชํานิ ฉนฺโน อักษรสม) ประธานกรรมการ ๒. พระครูวิบูลคณานุศิษฏ (เสาร อภินนฺโท บุญพิมพ) รองประธานกรรมการ ๓. นายกุศล รามศิริ กรรมการ ๔. นายประจักษ สุพรหม กรรมการ ๕. นายทองดา กองหาโคตร กรรมการและเหรัญญิก “ตราสาร มูลนิธิสีหนาทภิกขุ,” เอกสารสํานักงานวัดศรีบุญเรือง, วัดศรีบุญเรือง ตําบลกุดปอง อําเภอเมืองเลย จังหวัดเลย. ๑๗๓ “ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ใหอํานาจจัดตั้ง “มูลนิธิสีหนาทภิกขุ” เปนนิติบุคคล,” ราชกจิจานุเบกษา เลม ๑๐๒, ตอนที่ ๑๙๔ (๒๐ ธันวาคม ๒๕๒๘): ๑๐๒-๑๐๓.
๘๐ จนกระทั่งเมื่อ พ.ศ. ๒๕๓๐ พระเดชพระคุณพระราชวีรมุนี (ชํานิ) เจาคณะจังหวัดเลย และเจาอาวาสวัดศรีบุญเรือง ไดอาพาธดวยอาการกระดูกสันหลังทับเสนประสาท สงผลใหพระคุณทานไมสามารถเดินเหินไดสะดวก โดยรับการผาตัดกระดูกสันหลังที่ โรงพยาบาลประสาท และรักษาตัวอยูที่โรงพยาบาลสงฆ กรุงเทพมหานคร แมวาแพทย ไดทําการรักษาและอนุญาตใหกลับวัดแลว แตเมื่ออาการกําเริบขึ้นพระคุณทานยังตอง เขาออกโรงพยาบาลอยูบอยครั้ง๑๗๔ ขณะเดียวกันระหวาง พ.ศ. ๒๕๓๐-๒๕๓๑ วัดศรีบุญเรือง บานติ้ว ไดทําการปรับปรุงและ บู ร ณ ป ฏิ สั ง ข ร ณ อุ โ บ ส ถ สิ้ น งบประมาณ ๒๐๐,๐๐๐-๓๐๐,๐๐๐ บาท* โดยมีพระครูวิบูลคณานุศิษฏ (เสาร) เปนประธานอํานวยการ บูรณะฯ ๑๗๕ และมีการดําเนินการลาดพื้นคอนกรีตรอบอุโบสถ และจัดหาหินทรายมา ถมพื้นที่บริเวณวัด สิ้นงบประมาณ ๕๐,๕๐๐ บาท อีกทั้งยังไดดําเนินการทาสีกําแพงวัด ๑๗๔ พระมหาธนวัฒนปริยตฺติเมธี, รวบรวมเรียบเรียง, วัดศรีบุญเรือง อําเภอเมืองเลย, ๒๕. และ สํานักศิลปะและวัฒนธรรมฯ, พระดีศรีเมืองเลย, ๓๔. ๑๗๕ พระรัตนกวี, เรียบเรียงขอมูล, ประวัติของพระรัตนกวี รจจ. เลย จร. และประวัติวัดศรีบุญเรือง บานติ้ว ตําบลกดุปอง อําเภอเมือง จังหวัดเลย, ๓. และ สํานักศิลปะและวัฒนธรรมฯ, พระดีศรีเมืองเลย, ๓๔.
๘๑ ดวยงบประมาณ ๕๐,๐๐๐ บาท๑๗๖ เมื่ออุโบสถบูรณะเสร็จเรียบรอยแลว จึงไดรับ พระราชทานวิสุงคามสีมา เมื่อวันที่ ๒๒ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๓๑ โดยมีเขต กวาง ๓๐ เมตร ยาว ๖๐ เมตร๑๗๗ ผูเขียนสันนิษฐานวาการไดรับพระราชทาน วิสุงคามสีมา คงมีการจัดงานผูกพัทธสีมา พรอมกับปกใบเสมารอบอุโบสถ ๘ หลัก ๘ ทิศ ภาพบน ประกาศสํานักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานวิสุงคามสมีา ใน ราชกิจจานุเบกษา ภาพซาย ประกาศสํานักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานวิสุงคามสมีา วัดศรีบุญเรือง ตําบลกุดปอง อําเภอเมืองเลย จังหวัดเลย ๑๗๖ สํานักศิลปะและวัฒนธรรมฯ, พระดีศรีเมืองเลย, ๓๓. ๑๗๗ “ประกาศสํานักนายกรัฐมนตรีเร่ือง พระราชทานวิสุงคามสีมา,” ราชกิจจานุเบกษา เลม ๑๐๕, ตอนที่ ๑๙๗ (๒๙ พฤศจิกายน ๒๕๓๑): ๘๗๖๑-๘๗๖๓. และ “ประกาศสํานักนายกรัฐมนตรีเร่ือง พระราชทาน วิสงุคามสีมา วัดศรีบุญเรืองตําบลกุดปอง อําเภอเมืองเลย จังหวัดเลย พ.ศ. ๒๕๓๑,” เอกสารสํานักงานวัดศรีบุญเรือง, วัดศรีบุญเรอืง อําเภอเมืองเลย จังหวัดเลย.
๘๒ ภาพบน ดานหนาอุโบสถ และดานทิศใตของอุโบสถ วัดศรีบุญเรือง (ในชวง พ.ศ. ๒๕๓๐ ยังไมมีการประดิษฐานพระพุทธรูป และโปงไมขนาดใหญ) ภาพลาง ดานหลังอุโบสถ และดานทิศเหนือของอุโบสถ วัดศรีบุญเรือง