สุขศึกษา พลศึกษา ทช31002

93

สลายตัวไดงายกวาปกติ นอกจากนี้ ยังพบวายาอะมิโนพัยรินและไดพัยโรน มีผลตอสวนประกอบของ
เลอื ดอยางมาก

3. ความเปน พษิ ตอ ตบั ถึงแมต ับจะเปนอวยั วะท่ีมีสมรรถภาพสูงสุดในการกําจัดยา แตมันก็ถูก
กับตัวยาในความเขมขนที่สูง จึงอาจเปนอันตรายจากยาดวยเหตุน้ีก็ได ยาบางขนานท่ีอาจเปนอันตรายตอ
เซลลของตบั โดยตรง เชน ยาจําพวก Chlorinated hydrocarbons ยาเม็ดคมุ กําเนดิ ยาปฏิชวี นะจําพวก
โพลิมกิ ซนิ และวิตามนิ เอ ในขนานสงู มากๆ อาจทาํ ใหต บั หยอ นสมรรถภาพได

4. ความเปนพิษตอไต ไตเปนอวยั วะที่สําคัญท่ีสุดในการขับถายยาออกจากรา งกาย ยาจาํ พวก
ซัลฟาบางขนานอาจตกตะกอนในไต ทําใหไตอักเสบเวลารับประทานยาพวกนี้จึงควรดื่มนํ้ามาก ๆ
นอกจากน้ี ยงั มยี าทอ่ี าจทาํ ใหเกดิ พษิ โดยตรงตอไตได เชน ยานีโอมยั ซนิ เฟนาเซดิน กรดบอริก ยาจําพวก
เพนิซิลลิน หรือการใหวิตามินดีในขนาดสูงมากและเปนเวลานาน อาจกอใหเกิดพิษตอไต ไตหยอน
สมรรถภาพ จนถึงขัน้ เสียชีวติ ได

5. ความเปนพษิ ตอ เสน ประสาทของหู ยาบางชนดิ เปน พิษตอเสน ประสาทของหู ทาํ ใหอาการ
หูอ้อื หูตึง และหหู นวกได เชน ยาสเตร็ปโตมยั ซิน นีโอมัยซนิ กานามัยซนิ ควินิน และยาจําพวก
ซาลิซัยเลท เปน ตน

6. ความเปนพิษตอประสาทสวนกลาง ยาบางขนานทําใหมีอาการทางสมอง เชน การใช
แอมเฟตามีน ทําใหสมองถูกกระตุนจนเกิดควรจนนอนไมหลับ ปวดหัว กระวนกระวาย อยูไมสุข และ
ชักได สวนยากดประสาทจําพวกบารบิทูเรต ถาใชไปนาน ๆ จะทําใหเกิดอาการงวง ซึมเศรา จนถึงขั้น
อยากฆาตัวตาย

7. ความเปน พษิ ตอ ระบบหวั ใจและการไหลเวียนเลอื ด มักเกิดจากยากระตุน หัวใจ ยาแกหอบหืด
ไปทําใหหัวใจเตน เร็วผิดปกติ

8. ความเปน พิษตอ กระเพาะอาหาร ยาบางชนิด เชน แอสไพริน เฟนลิ บิวตาโซน เพรดโซโลน
อนิ โดเมธาซนิ ถารับประทานตอนทองวางและรบั ประทานบอยๆ จะทําใหก ระเพาะอาหารอกั เสบและเปน
แผลได

9. ความเปนพษิ ตอทารกในครรภ มียาบางชนิดที่แมไ มค วรรบั ประทานระหวางต้ังครรภ เชน
ยาธาลโิ ดไมลช ว ยใหนอนหลับและสงบประสาท ยาฟโนบารบิตาลใชรักษาโรคลมชัก ยาไดอะซีแพมใช
กลอมประสาท และยาแกคลื่นไสอาเจียน เนื่องจากอาจเปนอันตรายตอตัวมดลูกและตอทารกในครรภ
เปนผลใหเ ด็กท่ีคลอดออกมามคี วามพิการ เชน บางรายอาจมอื กุด ขากุด จมูกโหว เพดานและรมิ ฝ
ปากแหวง หรอื บางคนศรี ษะอาจยุบหายไปเปนบางสวน ดังนน้ั แมใ นระหวา งตั้งครรภค วรระมัดระวงั การ
ใชยาเปน อยา งย่ิง

94

การใชยาผดิ และการตดิ ยา (Drug Abuse and Drug Dependence)
การใชยาผิด หมายถึง การใชยาท่ีไมตรงกับโรค บุคคล เวลา วิธี และขนาด ตลอดจน

จุดประสงคข องการใชย าน้ันในการรกั ษาโรค เชน การใชย าบารบ ทิ ูเรต (เหลา แหง ) เพื่อใหนอนหลบั สบาย
โดยอยูภายใตก ารดแู ลของแพทย ถอื วาเปน การใชย าถกู ตอ ง แตถาใชยาบารบ ิทเู รต (เหลา แหง ) จํานวนเดิม
เพอ่ื ใหเคลบิ เคลมิ้ เปน สขุ (Euphoria) ถอื วา เปนการใชยาผิด

การติดยา หมายถึง การใชยาติดตอกันไปชั่วระยะเวลาหน่ึง แลวอวัยวะของรางกายโดยเฉพาะ
อยา งย่ิงระบบประสาท ไดยอมรบั ยาขนานน้นั เขา ไวเปนสิ่งหน่ึงท่ีจําเปน สําหรับเมตาบอลิซึมของอวัยวะน้ัน ๆ
ซึง่ ถาหากหยุดยาหรือไดร ับยาไมเพยี งพอจะเกิดอาการขาดยา หรืออาการถอนยา (Abstinence or Withdrawal
Syndrome) ซึง่ แบง ไดเ ปน อาการทางกาย และอาการทางจติ ใจ
สาเหตทุ ่ที าํ ใหเกิดการใชย าผิดหรอื การตดิ ยา อาจเนอ่ื งมาจาก

1. ความเชอ่ื ทวี่ า ยาน้ันสามารถแกโรคหรอื ปญหาตา งๆ ได
2. สามารถซ้อื ยาไดง ายจากแหลงตา งๆ
3. มีความพงึ พอใจในฤทธ์ขิ องยาที่ทาํ ใหร ูสกึ เคลบิ เคลิ้มเปน สขุ
4. การทาํ ตามอยา งเพอื่ น เพอ่ื ใหเ ขากับกลุมได หรือเพ่อื ใหร สู กึ วาตนเองทันสมยั
5. ความเชือ่ ทว่ี ายาน้นั ชวยใหม คี วามสามารถและสติปญ ญาดีขนึ้
6. ความไมพ อใจในสภาพหรือสังคมท่เี ปน อยู หรอื ความรูส กึ ตอตานวัฒนธรรม
7. การหลงเชอื่ คาํ โฆษณาสรรพคณุ ของยานัน้
การใชย าผดิ แบงตามลกั ษณะการใชโดยสังเขปไดเปน 2 ประการ คอื
1. ใชผ ิดทาง ไมเปน ไปเพ่อื การรักษาโรค เชน ใชยาปฏชิ วี นะเสมอื นหนึ่งเปน การลดไข ชาวนา
ใชข ี้ผึง้ เพนิซิลลินทาแทนวาสลิน เพื่อกันผิวแตก ซ่ึงอาจทําใหเกิดอาการแพจนถึงแกชีวิตได โดยท่ัวไป
แพทยจะใหนา้ํ เกลอื และยาบาํ รงุ เขา เสน ตาง ๆ เฉพาะผูที่ปวยเทาน้ัน แตผูท่ีมีสุขภาพดีกลับนําไปใชอยาง
กวา งขวาง ซ่ึงนอกจากจะไมใหป ระโยชนแลวยงั เปนอนั ตรายถึงชีวิตได
2. ใชพร่ําเพร่ือ เปนระยะเวลานานๆ จนติดยา เชน การใชยาลดไขแกปวด ซ่ึงมีสวนผสมของ
แอสไพริน และเฟนาเซติน เพื่อรกั ษาอาการปวดเม่อื ยหรือทําใหจ ิตใจเปน สขุ ถาใชต ดิ ตอกันนาน ๆ ทําให
ติดยาและสขุ ภาพทรดุ โทรม นอกจากนี้ การใชย านอนหลับ ยาระงบั ประสาท ยากลอมประสาท กญั ชา โคเคน
แอมแฟตามนี โบรไมด การสูดกาวสารทาํ ใหเ กิดประสาทหลอนตดิ ตอ กันเปน เวลานานจะทาํ ใหต ิดยาได
ขอควรระวังในการใชสมนุ ไพร
เมื่อมีความจําเปน หรือความประสงคท่ีจะใชสมุนไพรไมวาจะเพ่ือประสงคอยางไรก็ตาม
ใหร ะลกึ อยเู สมอวา ถาอยากมสี ุขภาพที่ดี หายจากการเจ็บปวย สิง่ ที่จะนําเขาไปสูในรางกายเราก็ควรเปน
สง่ิ ทีด่ ี มปี ระโยชนตอรา งกายดว ย อยา ใหความเช่อื แบบผดิ ๆ มาสง ผลเสยี กับรา งกายเพ่ิมขึ้น หลายคนอาจ
เคยไดย ินขาวเกี่ยวกับหมอนอย ซ่ึงเปน เด็กอายเุ พยี ง 3 ป 7 เดอื น ท่ีเปนขา วในหนา หนังสอื พมิ พเ มื่อป 2529
ท่ีสามารถรกั ษาโรคไดทุกชนิดใชเพียงกงิ่ ไมใ บไมอ ะไรกไ็ ดแ ลวแตจ ะช้ีไป คนเอาไปตมรับประทานดวย

95

ความเช่ือ ซ่ึงความจริงการเลือกใชสมุนไพรจะตองมีวิธีการ และความรูที่ถูกตอง การใชจึงจะเกิด
ประโยชน

ขอควรระวงั ในการใชอยางงายๆ และเปนแนวทางในการปฏิบัติเพื่อใหเกิดความปลอดภัยใน
การใชส มนุ ไพร คือ

- ใชใหถูกตน สมุนไพรบางชนิดอาจมีลักษณะคลายกัน หรือมีช่ือพองกัน การใชผิดตน
นอกจากไมเ กดิ ผลในการรักษาแลว ยังอาจเกิดพิษข้นึ ได

- ใชใหถกู สวน ในแตละสว นของพชื สมนุ ไพร เชน ใบ ราก ดอก อาจมีสรรพคุณไมเหมือนกัน
และบางสวนอาจมพี ษิ เชน เมลด็ ของมะกล่ําตาหนูเพยี งเม็ดเดียว ถา เค้ียวรับประทานอาจตายได ในขณะที่
สวนของใบไมเ ปนพิษ

- ใชใ หถ กู ขนาด ปรมิ าณการใชเปน สวนสาํ คัญทท่ี าํ ใหเกิดพษิ โดยเฉพาะ ถา มีการใชในปรมิ าณ
ที่มากเกินไป หรือถานอ ยเกนิ ไปก็ไมเ กิดผลในการรกั ษา

- ใชใหถ กู โรค สมนุ ไพรแตละชนิดมีสรรพคุณไมเ หมอื นกนั เปนโรคอะไรควรใชส มุนไพรท่ีมี
สรรพคณุ รกั ษาโรคนั้นๆ และสง่ิ ที่ควรคาํ นงึ คอื อาการเจ็บปวย บางอยางมคี วามรุนแรงถึงชวี ิตได ถา ไมได
รับการรักษาทันทวงทีในกรณีเชนน้ีไมควรใชยาสมุนไพร ควรรับการรักษาจากแพทยผูเช่ียวชาญจะ
เหมาะสมกวา

การรับประทานยาสมุนไพรจากท่ีเตรียมเอง ปญหาท่ีพบบอยคือ ไมทราบขนาดการใชท่ี
เหมาะสมวา จะใชป รมิ าณเทาใดดี ขอแนะนาํ คอื เริ่มใชแ ตนอยกอ นแลวคอ ยปรับปริมาณเพิม่ ขนึ้ ตามความ
เหมาะสมทีหลัง (มีศัพทแ บบพน้ื บานวา ตามกําลงั ) ไมควรรับประทานยาตามคนอน่ื เพราะอาจทําใหรับยา
มากเกินควร เพราะแตละคนจะตอบสนองตอยาไมเหมือนกัน สําหรับยาที่ซื้อจากรานควรอานฉลาก
วธิ กี ารใชอยางละเอยี ดและใหเขาใจกอนใชทกุ คร้งั

การหมดอายขุ องยาจากสมนุ ไพรเชนเดียวกันกับยาแผนปจจุบัน โดยทั่วไปสมุนไพรเมื่อเก็บ
ไวน านๆ ยอมมกี ารผุพัง เกดิ ความชื้น เช้อื รา หรอื มีแมลงวันมากัดกิน ทําใหอยูในสภาพที่ไมเหมาะสมท่ี
จะนําไปใช และมกี ารเส่ือมสภาพลงแตก ารจะกําหนดอายุทแี่ นน อนน้นั ทาํ ไดยาก จึงควรนับตั้งแตวันผลิต
ยาสมุนไพรหรือยาจากสมุนไพรไมควรใชเม่ือมีอายุเกิน 2 ป ยกเวนมีการผลิตหรือเก็บบรรจุที่ดี และถา
พบวา มเี ชื้อรา มกี ลนิ่ หรอื สีเปลยี่ นไปจากเดมิ ก็ไมควรใช
ขอ สงั เกตในการเลือกซือ้ สมนุ ไพร และยาแผนโบราณ

ดงั นัน้ ยาแตล ะชนดิ ทางกฎหมายมขี อ กําหนดท่แี ตกตางกนั ในการเลือกซอ้ื หรอื เลอื กใชจงึ ตอ ง
รคู วามหมาย และขอกาํ หนดทางกฎหมายเสียกอ น จงึ จะรวู า ยาชนดิ ใด จะมคี ุณสมบัติอยางไร มีวิธีการใน
การสงั เกตอยางไร เพื่อที่จะไดบอกไดวายานั้น ควรที่จะใชหรือนาที่จะมีความปลอดภัยตอการใช ส่ิงท่ี
นา จะรหู รอื ทําความเขา ใจ คอื ความหมายของยาชนดิ ตาง ๆ ดังน้ี

ยาสมนุ ไพร คือ ยาท่ีไดจ ากพฤกษชาติ สตั ว หรอื แรธาตุ ซึ่งมไิ ดผสมปรงุ หรอื แปรสภาพ

96

ยาแผนโบราณ คอื ยาท่ีมุงหมายใชในการประกอบโรคศลิ ปะแผนโบราณ ซ่ึงอยูในตาํ รา
แผนโบราณท่รี ัฐมนตรปี ระกาศ หรือยาทไ่ี ดรับอนุญาตข้ึนทะเบียนเปน ยาแผนโบราณ

หรอื ใหเ ขา ใจงายๆ คือ ยาท่ีไดจ ากสมุนไพรมาประกอบเปนตํารับตามทร่ี ะบุไวใ นตาํ รายาหรือ
ท่ีกําหนดใหเ ปนยาแผนโบราณ ในการประกอบโรคศิลปะแผนโบราณนั้นกําหนดวา ใหใชวิธีท่ีสืบทอด
กนั มาแตโบราณโดยไมใ ชกระบวนการทางวทิ ยาศาสตร เชน การนําสมุนไพรมาตมรับประทาน หรือทํา
เปนผงละลายนาํ้ รับประทาน แตใ นปจ จุบันมขี อกําหนดเพม่ิ เตมิ ใหยาแผนโบราณมีการพัฒนารูปแบบให
สะดวกและทันสมยั ขึ้นเชน เดยี วกับยาแผนปจจบุ นั เชน ทําเปนเม็ด เม็ดเคลือบน้ําตาลหรือแคปซูล โดยมี
ขอ สังเกตวาที่แคปซลู จะตองระบุวา ยาแผนโบราณ

เรอื่ งท่ี 3 ความเช่อื เก่ยี วกับการใชยา

ปจ จบุ นั แมวา ความกา วหนา ทางแพทยส มยั ใหมร วมท้ังวิถีชีวติ ท่ไี ดร บั อทิ ธพิ ลจากตะวนั ตก จะทํา
ใหคนทั่วไปเม่อื เจ็บปว ยหนั ไปพึง่ การรกั ษาจากบุคลากรทางการแพทยซ ึง่ มงุ เนนการใชย าแผนปจจุบันใน
การรกั ษาอาการเจบ็ ปว ยเปนหลกั โดยใหค วามสาํ คญั ความเชื่อถอื ในยาพน้ื บา น ยาแผนโบราณลดนอยลง
ทําใหภมู ิปญญาพ้ืนบา นรวมถึงตาํ หรับยาแผนโบราณสูญหายไปเปนจํานวนมาก นอกจากนั้นยงั ขาดความ
ตอ เนอ่ื งในการถายทอดองคความรูใ นการดูแลรกั ษาตนเองเบือ้ งตนดวยวธิ ีการและพชื ผัก สมนุ ไพร ท่ีหา
ไดงายในทอ งถิ่น

โดยองคความรูท่ีถา ยทอดจากรนุ สูรนุ นน้ั ไดผา นการวิเคราะหและทดลองแลววาไดผลและไมเ กดิ
อันตรายตอสุขภาพ อยางไรก็ตามยังคงมีความเชื่อบางประการเกี่ยวกับการใชยาเพ่ือเสริมสุขภาพ และ
สมรรถภาพเฉพาะดาน ซึ่งยังไมไดรับการพิสูจนดวยกระบวนการทางวิทยาศาสตรการแพทย วามี
สรรพคุณตามคําโฆษณา อวดอาง หรือบอกตอ ๆ กัน ซ่ึงอาจกอใหเกิดอันตรายหรือผลขางเคียงหากใช

97

จํานวนมากและตอ เนอ่ื งเปนเวลานาน ไดแก ยาดองเหลา ยาฟอกเลือด ยาชงสมุนไพร ยาที่ทําจากอวัยวะ
ซากพืชซากสัตว เปน ตน รวมถึงยาชดุ ตาง ๆ ท่มี กั มกี ารโฆษณาชวนเชื่ออวดอาง สรรพคุณเกินจริง ทําให
คนบางกลุมหลงเช่ือ ซอื้ หามารบั ประทาน ยาบางชนิดมีราคาแพงเกนิ ปกตโิ ดยอางวาทาํ จากผลิตภัณฑท่ี
หายาก สรรพคุณครอบจกั รวาล สามารถรกั ษาไดส ารพดั โรค ซ่งึ สรรพคุณท่ีมกั กลาวอา งเกนิ จรงิ อาทิเชน

- กินแลวจะเจริญอาหาร ทําใหรับประทานอาหารไดมากข้ึน เชน ยาดองเหลา ยาสมุนไพร
บางชนดิ

- กนิ แลวจะทาํ ใหมกี าํ ลงั สามารถทาํ งานไดทนนาน
- กินแลวทําใหมีพลังทางเพศเพิ่มขึ้น เชน ยาดองเหลา ยาดองอวัยวะซากสัตว อุงตีนหมี
ดงี ูเหา ฯลฯ
- กินแลวจะทําใหเ ลือดลมไหลเวยี นดี นอนหลบั สบาย ผิวพรรณผอ งใส เชน ยาฟอกเลือด ยาสตรี
ยาขับระดู ฯลฯ
- กินแลวทําใหเ ปนหนมุ เปนสาว อวยั วะบางสวนใหญข้ึน เชน เขากวาง และกวาวเครือแดง เสริม
ความหนมุ กวาวเครอื ขาวเสรมิ ทรวงอก และความสาว เปน ตน
- กินแลวจะชวยชะลอความแกหรือความเสื่อมของอวัยวะ เชน รังนกซึ่งทําจากนํ้าลายของ
นกนางแอน หูฉลามหรือครีบของฉลาม หรอื โสม ซึง่ สว นใหญม รี าคาแพงไมคุมคากับประโยชนท รี่ า งกาย
ไดรบั จริง ๆ
- กนิ แลวรกั ษาอาการปวดเม่ือย ไขขอ อกั เสบเรอ้ื รงั เชน ยาชุดตาง ๆ ยาแกกระษัยไตพิการ ซึ่งมัก
ผสมสารหนู ที่เปนอันตรายตอรางกายมาก เพราะผูใชอาจมักติดยาตองรับประทานเพิ่มขึ้นจึงเกิดการ
สะสมพษิ เมือ่ เกดิ อนั ตรายมกั มีอาการรุนแรงยากแกการรักษา
ทง้ั น้ี การใชยาดังกลา วสวนใหญเกิดจากความเชื่อผิด ๆ หรือเชื่อในคําโฆษณาเกินจริง ที่แฝงมา
ดว ยภยั เงยี บที่กอใหเกดิ อนั ตรายตอ รา งกายหากใชอยางตอ เนื่องและใชในจาํ นวนมาก นอกจากน้ียังทําให
เสียคา ใชจา ยคอนขางสงู แตไมเกดิ ประโยชนตอ รางกายไมมีผลในการรกั ษาอาการตาง ๆ ตามสรรพคุณท่ี
กลาวอาง ดังน้ัน กอนจะซ้ือหายาหรือผลิตภัณฑเสริมสุขภาพมาใช ควรศึกษาสรรพคุณ สวนประกอบ
แหลงผลิต วันหมดอายุ และความนาเชื่อถือของผูผลิตโดยพิจารณาจากมีเลขทะเบียนถูกตองหรือไม
มตี รา อย. หรือมีใบอนุญาตการผลติ ใบประกอบโรคศลิ ปะแพทยแ ผนโบราณ เปนตน
ความเชื่อและขอ ควรระวังในการใชย าชดุ ยาดองเหลา และยาชงสมนุ ไพร
1. ยาชุด

ยาชดุ หมายถงึ ยาท่ผี ูข ายจดั รวมไวใหก ับผซู อ้ื สําหรับใหกนิ ครง้ั ละ 1 ชุด รวมกันหมด โดยไม
แยกวา เปนยาชนดิ ใด ควรจะกนิ เวลาไหน โดยทัว่ ไปมกั จะมียา ต้งั แต 3 – 5 เมด็ หรืออาจมากกวาและอาจ
จดั รวมไวในซองพลาสตกิ เล็กๆ พิมพฉ ลากบงบอกสรรพคุณไวเ สร็จ

98

สรรพคุณท่พี มิ พไวบนซองยาชดุ มกั โออ วดเกนิ ความจรงิ เพ่ือใหขายไดมาก ช่ือท่ีตั้งไวจะเปน
ชื่อท่ีดึงดูดความสนใจหรือโออวดสรรพคุณ เชน ยาชุดกระจายเสน ยาชุดประดงขุนแผน ยาชุดแก
ไขมาลาเรยี เปน ตน

เนอื่ งจากผจู ดั ยาชุดไมม ีความรเู ร่อื งยาอยางแทจริง และมักจะมุง ผลประโยชนเปนสําคัญ ดังนั้น
ผใู ชย าชดุ จึงมโี อกาสไดรบั อันตรายจากยาสงู มาก

อนั ตรายจากการใชยาชดุ
1. ไดรับตัวยาซํ้าซอน ทําใหไดรับตัวยาเกินขนาด เชน ในยาชุดแกปวดเมื่อย ในยาชุดหน่ึงๆ
อาจมยี าแกปวด 2-3 เม็ด ก็ได ซึ่งยาแกป วดน้จี ะอยใู นรปู แบบตางกัน อาจเปนยาคนละสีหรือขนาดเม็ดยา
ไมเ ทากัน แตมีตัวยาแกป วดเหมอื นกัน การทไี่ ดรับยาเกินขนาดทําใหผ ูใ ชยาไดร บั พิษจากยาเพิ่มข้นึ
2. ไดร ับยาเกนิ ความจําเปน เชน ในยาชุดแกหวัดจะมียาแกปวดลดไข ยาปฏิชีวนะยาลดน้ํามูก
ยาทําใหจมูกโลง ยาแกไอ แตจริงๆ แลว ยาปฏิชีวนะจะใชรักษาไมไดในอาการหวัดที่เกิดจากเช้ือไวรัส
และอาการหวัดของแตละคนไมเ หมอื นกัน ถาไมปวดหัวเปน ไข ยาแกป วด ลดไขไ มจําเปน ไมมีอาการไอ
ไมควรใชยาแกไอ การรกั ษาหวดั ควรใชบ รรเทาเฉพาะอาการท่ีเกิดขึ้นเทาน้ันไมจําเปนตองกินยาทุกชนิดที่
อยใู นยาชุด
3. ในยาชุดมักมียาเส่ือมคุณภาพ หรือยาปลอมผสมอยู การเก็บรักษายาชุดที่อยูในซองพลาสติก
จะไมสามารถกันความชื้น ความรอน หรือแสงไดดีเทากับท่ีอยูในขวดที่บริษัทเดิมผลิตมา ทําใหยาเส่ือม
คุณภาพเรว็ นอกจากนนั้ ผูจ ัดยาบางชดุ บางรายตองการกาํ ไรมากจึงเอายาปลอมมาขายดว ย ซึง่ เปนอนั ตรายมาก
4. ในยาชุดมักใสย าอนั ตรายมากๆ ลงไปดว ย เพ่อื ใหอาการของโรคบรรเทาลงอยา งรวดเร็ว เปน
ท่พี อใจของผูซ้ือทงั้ ผขู ายโดยทย่ี าจะไปบรรเทาอาการแตไมไดแกสาเหตุของโรคอยางแทจริง อาจทําให
โรคเปน มากขนึ้

ยาท่ีมีอันตรายสูงมากและจัดอยูในยาชุดเกือบทุกชนิด คือ ยาสเตียรอยด หรือที่เรียกวายา
ครอบจกั รวาล นิยมใสในยาชุด เพราะมีฤทธ์ิบรรเทาอาการไดมากมายหลายอยาง ทําใหอาการของโรค
ทเุ ลาลงเรว็ แตจ ะไมรักษาโรคใหห าย ยาสเตียรอยด เชน เพรดนิโซโลน เดกซาเมธาโซน ทาํ ใหเกดิ อนั ตราย
ตอผูใชสูงมากทําใหเกิดอาการบวมนํ้า ความดันโลหิตสูง หัวใจทํางานหนัก หนาบวม กลมเหมือน
พระจันทร ทาํ ใหก ระดูกพรุน เปราะหกั งา ย กระเพาะอาหารเปนแผล ความตานทานโรคลดลงและทําให
เกิดความผิดปกตดิ า นประสาทจิตใจ

5. ผทู ใ่ี ชยาชดุ จะไดยาไมค รบขนาดรกั ษาทพ่ี บบอ ยคอื การไดร ับยาปฏชิ วี นะเพราะการใชย า
ปฏชิ วี นะตองกนิ อยางนอย 3-5 วนั วนั ละ 2-4 ครัง้ แลว แตชนดิ ของยา แตผซู อ้ื ยาชุดจะกนิ ยาเพียง 3-4 ชุด
โดยอาจกนิ หมดในหนงึ่ วนั หรือกนิ วันละชดุ ซ่งึ ทําใหไ ดร บั ยาไมครบขนาด โรคไมห ายและกลับดอ้ื ยา
อกี ดวย

99

การใชย าชุดจึงทําใหเ สียคณุ ภาพ การใชย าไมถกู โรค ทําใหโ รคไมหายเปน มากขน้ึ ผปู วยเสี่ยง
อันตรายจากการใชยาโดยไมจ ําเปนสิน้ เปลืองเงนิ ทองในการรกั ษา

2. ยาดองเหลา และยาเลือด
หลายคนอาจเคยเหน็ และเคยรับประทานยาชนดิ นี้มาบางแลว แตเดิมยากลมุ นจี้ ะใชใ นกลุมสตรี

เพ่อื บํารงุ เลอื ด ระดูไมป กติ และใชในกลุมสตรีหลังการคลอดบุตร เพ่ือใชแทนการอยูไฟ สวนประกอบ
ของตวั ยาจะมีสมนุ ไพรทีม่ รี สเผ็ดรอ นหลายชนดิ เชน รากเจตมูลเพลิงแดง กระเทียม พริกไทย เทียนขาว
เปลือกอบเชยเทศ ขิง และสวนผสมอ่ืนๆ แลวแตชนิดของตํารับ มีขายทั้งที่เปนช้ินสวนสมุนไพรและท่ี
ผลิตสําเรจ็ รูปเปนยาผงและยาน้าํ ขาย สวนใหญย าในกลมุ น้ียากท่จี ะระบถุ งึ สรรพคณุ ท่แี ทจรงิ เน่ืองจากยัง
ขาดขอมูล ผลของการทดลองทางคลินิกเทาท่ีทราบมีเพียงสวนประกอบของตัวยาซึ่งสวนใหญเปนสาร
น้ํามันหอมระเหยและสารเผ็ดรอนหลายชนิด เม่ือรับประทานเขาสูรางกายจะรูสึกรอน กระตุนการ
ไหลเวียนโลหิต สมุนไพรหลายชนิดในตํารับ เชน เจตมูลเพลิงแดง และกระเทียม มีรายงานวาสามารถ
กระตุนการบบี ตวั ของกลา มเน้ือมดลูก และมีรายงานการทดลองในหนูเพศเมยี เมื่อไดรับยาจะทาํ ใหล ดการ
ตงั้ ครรภได จงึ เปน ขอทคี่ วรระวังในผูท่ตี ้ังครรภไ มควรรับประทานยากลุมน้ีอาจทําใหแทงได และหลาย
ตํารับจะมีการดองเหลาดวย เม่ือรับประทานทําใหเจริญอาหารและอวนข้ึน การอวนมักเกิดจาก
แอลกอฮอล (เหลา ) ทไ่ี ปลดการสรางพลังงานท่ีเกิดจากกรดไขมัน (Fatty acid) จึงมีการสะสมของไขมัน
ในรา งกาย และอาจเกิดตบั แขง็ ไดถ ารบั ประทานในปรมิ าณมาก ๆ และติดตอ กนั ทุกวัน นอกจากนี้การดื่ม
เหลาอาจทําใหเด็กทารกท่อี ยูในครรภเ กิดการพกิ ารได ในเร่อื งยาเลือดนอี้ าจมีความเชื่อและใชกันผิดๆ คือ
การนํายาเลือดสมุนไพรไปใชเปนยาทําแทง ซึ่งเปนส่ิงท่ีไมควรอยางยิ่งโดยเฉพาะเมื่อการตั้งครรภเกิน
1 เดอื น เน่ืองจากไมค อยไดผล และผลจากการกระตุน การบีบตัวและระคายเคืองตอผนังมดลูกที่เกิดจาก
การใหย าอาจทาํ ใหเกิดการทาํ ลายของเยื่อบุผนังมดลูกบางสว นเปนเหตุใหทารกเกิดมาพิการได

3. ยาชงสมนุ ไพร
การใชย าสมุนไพรเปนทีน่ ยิ มกันในหลายประเทศ ท้ังทางประเทศยุโรปและเอเชียในประเทศ

ไทยปจจุบันพบมาก มีการเพิ่มจํานวนชนิดของสมุนไพรมาทําเปนยาชงมากข้ึน เชน ยาชงดอกคําฝอย
หญาหนวดแมว หญา ดอกขาว เปนตน

ขอ ดขี องยาชงคอื มักจะใชส มนุ ไพรเดี่ยวๆ เพยี งชนดิ เดยี ว เม่ือใชก นิ แลวเกดิ อาการอันไม
พึงประสงคอยางไรกต็ ามสามารถรูวาเกิดจากสมนุ ไพรชนิดใดตางกับตํารายาผสมท่เี ราไมส ามารถรูไดเลย
ในตางประเทศมรี ายงานเรอื่ งความเปน พิษทีเ่ กดิ จากยาชงสมุนไพรท่ีมขี ายในทอ งตลาดกนั มาก และเกดิ ได
หลายอาการ

สําหรับประเทศไทย รายงานดา นนยี้ ังไมพ บมากนกั เนือ่ งจากสวนใหญมีการเลือกใชสมุนไพร
ท่ีคอนขา งปลอดภัย แตท คี่ วรระวังมีชาสมนุ ไพรทีม่ สี วนผสมของใบหรอื ฝกมะขามแขก ใชประโยชนเ ปน
ยาระบายทอง บางยห่ี อระบเุ ปนยาลดความอวนหรอื รบั ประทานแลว จะทาํ ใหห นุ เพรียวข้ึน อาการที่เกดิ คือ
สาเหตจุ ากมะขามแขกซงึ่ เปน สารกลุมแอนทราควิโนน (Antharquinone) จะไปกระตนุ การบีบตวั ของ

100

ลําไสใ หญ ทาํ ใหเ กดิ การขบั ถาย การรับประทานบอยๆ จะทําใหรางกายไดรับการกระตุนจนเคยชิน เม่ือ
หยดุ รับประทานรางกายจึงไมส ามารถขับถา ยไดเ องตามปกติ มีอาการทองผูกตองกลับมาใชยาระบายอีก
เรื่อย ๆ จงึ ไมค วรใชยาชนิดน้ีติดตอกันนานๆ และหากจําเปนควรเลือกยาที่ไปเพ่ิมปริมาณกากและชวย
หลอ ล่นื อุจจาระโดยไมดูดซึมเขาสูรางกาย เชน สารสกัดจากหัวบุกจะปลอดภัยกวา แตการรับประทาน
ตดิ ตอ กนั นาน ๆ อาจทําใหร างกายไดร บั ไขมันนอ ยกวา ความตองการก็ได เพราะรา งกายเราตองการไขมัน
ตอการดํารงชีพดวย

สารกลมุ แอนทราควิโนน

101

บทที่ 7
ผลกระทบจากสารเสพตดิ

สาระระสาํ คัญ

มคี วามรู ความเขาใจ สามารถวเิ คราะหป ญ หา สาเหตแุ ละผลกระทบจากการแพรระบาดของ
สารเสพติดได มสี วนรว มในการปองกันส่ิงเสพตดิ ในชมุ ชน และเผยแพรความรูดา นกฎหมายทเ่ี ก่ยี วของ
กับสารเสพติดแกผอู ื่นได

ผลการเรยี นรทู ่ีคาดหวัง

1. วเิ คราะหปญ หา สาเหตุ และผลกระทบจากการแพรร ะบาดของสารเสพติดได
2. ปฏิบตั ิตนในการหลกี เลยี่ งและมคี วามรวมมอื ในการปอ งกนั สงิ่ เสพติดในชุมชน
3. เผยแพรความรูดา นกฎหมายทเี่ กย่ี วขอ งกับส่งิ เสพตดิ แกผ อู ่นื ได

ขอบขา ยเนอื้ หา

เรื่องท่ี 1 ปญหาการแพรระบาดของสารเสพติดในปจ จุบนั
เรือ่ งที่ 2 แนวทางการปอ งกนั การแพรระบาดของสารเสพตดิ
เรื่องท่ี 3 กฎหมายทเ่ี ก่ียวของกับสารเสพติด

102

เรอ่ื งท่ี 1 ปญหาการแพรร ะบาดของสารเสพติดในปจจุบนั

ปจจบุ ันปญ หาการแพรระบาดของสารเสพติดนับวา รุนแรงมากยงิ่ ขน้ึ โดยเฉพาะในกลุมเด็กและ
เยาวชน จากสถิติของกระทรวงสาธารณสุข พบวา จํานวนผูเสพและผูติดยาเสพติดในกลุมเด็กนักเรียน
เพม่ิ มากข้ึนจนหนา เปน หวง ซง่ึ การท่เี ด็กวัยเรยี นมีการเสพตดิ ยอมสงผลกระทบตอสุขภาพ สติปญญาและ
สมาธิในการเรียนรูทําใหคุณภาพประชากรลดลง เปนปญหาตอการพัฒนาประเทศ และการแขงขันใน
ระดับโลกตอ ไปในอนาคต

ทง้ั น้ีจงึ ควรปอ งกันและแกปญ หาอยา งเรงดวนทั้งในครอบครวั โรงเรียน ชุมชน และประเทศ
ปจจุบันมีส่ิงเสพติดอยูมากมายหลายประเภท ซึ่งออกฤทธิ์ตอรางกายในลักษณะตาง ๆ กัน
แบง ไดเปน 3 ประเภท ดังนี้
1. ประเภทออกฤทธ์กิ ดประสาท ส่งิ เสพตดิ ประเภทน้ีจะทาํ ใหสมองอยูในสภาวะมนึ งง
มีการงวงซึม ไดแ ก ฝน มอรฟ น เฮโรอนี และจาํ พวกยานอนหลบั ยากลอมประสาท เชน เหลา แหง เปน ตน
2. ประเภทออกฤทธ์ิกระตุนประสาท ส่ิงเสพติดประเภทนี้จะทําใหเกิดต่ืนเตน ประสาท
ถูกกระตุน ไมใหมีอาการงวงหรือหลับใน เชน ยาบา ยาขยัน โคเคน ยามา แอมเฟตามีน กาแฟ และสาร
คาเฟอีน บุหร่ี กระทอ ม และยาลดความอว น เปนตน
3. ประเภทออกฤทธิห์ ลอนประสาท สิง่ เสพตดิ ประเภทนีจ้ ะทาํ ใหเกิดประสาทหลอน ภาพลวงตา
หแู วว หวาดกลัวโดยไมม สี าเหตุ อาจทาํ อันตรายตอตนเองและผูอ่ืน เชน แอล เอส ดี กวาวซีเมนต กัญชา
ไอระเหยของเบนซนิ ทินเนอร กาวตา ง ๆ ฯลฯ
นอกจากนี้ ปจจุบันไดมีการปรับเปลี่ยนรูปแบบของสารเสพติดออกมามากมาย ทั้งท่ีเปนเม็ด
เปนน้ํา และผสมในเครื่องดื่ม ขนม หรอื อาหารประเภทตางๆ ซ่ึงยากที่จะติดตามตรวจสอบ จึงนับวาเปน
อนั ตรายตอ เด็ก และเยาวชนเปนอยางย่งิ
1.1 สาเหตขุ องการตดิ สารเสพติด

ปญ หาการตดิ สารเสพตดิ มสี าเหตจุ ากสามปจจยั ตอไปนี้
1. ปจจยั ภายในตวั บุคคล ไดแ ก
วัยของบคุ คล มกั พบวา ผเู สพยาสว นใหญจะเร่มิ ตน ในชว งอายุเขา สวู ัยรุน กําลังอยูใน

วัยคะนอง อยากลอง อยากรู อยากเห็นในสง่ิ ทแ่ี ปลกใหม
- ความรู เจตคติ และความคิดเกยี่ วกับสารเสพตดิ ความรนุ แรง เชน เชื่อวา การใชก าํ ลัง

หรอื ใชคาํ พดู รุนแรงทําใหค นอน่ื เชอ่ื ฟง ทาํ ตาม การตลี กู ทําใหลกู ไดด ี ผมู ศี กั ดิศ์ รีใครมาหยามตอ งตอสูกัน
ใหแ พชนะ ฯลฯ

- ขาดทักษะที่จําเปนในการอยูรวมกับผูอ่ืน เชน ทักษะการสื่อสาร การจัดการกับ
อารมณและความเครยี ด การจดั การกับความโกรธ การแสดงออกท่ีเหมาะสม เปน ตน

- การใชยาเสพติดและเครื่องดื่มแอลกอฮอล ทําใหคนขาดสติยับยั้ง ควบคุมตัวเอง
ไมไ ด

103

- เคยเห็นการกระทํารุนแรงหรือเคยเห็นเหย่ือกระทํารุนแรง เม่ือเกิดอารมณโกรธ
ทาํ ใหก อ ความรนุ แรงไดง าย

2. ปจ จัยจากการเลย้ี งดูของครอบครวั
- ขาดความรัก ความเขาใจ และการสนับสนุนจากครอบครัว เชน เม่ือมีปญหาขาด

ผูใหญคอยดูแลใหค ําแนะนําชว ยเหลอื เปนตน
- เตบิ โตในบานท่ีใชความรุนแรง ทําใหเ หน็ แบบอยา ง และคิดวา ความรนุ แรงเปน เรื่อง

ปกติในสงั คม
- การถกู ลงโทษและเปน เด็กที่เคยถูกทําราย
- มพี อ แมหรอื พนี่ อ งทม่ี พี ฤติกรรมเก่ียวขอ งกับอาชญากรรม

3. ปจ จัยจากสภาพแวดลอ ม
- ความไมเ ทาเทียมกันทางสงั คม เศรษฐกจิ สังคมเมือง และความแออัดทําใหค น

แขง ขนั สูง และเกิดความเครียด
- การเจริญเติบโตทางเศรษฐกจิ อยางรวดเร็ว และมีการวา งงานสงู ในกลุมประชากร

อายุนอ ย
- อทิ ธพิ ลจากสอ่ื เชน ภาพยนตร โทรทศั น หนงั สือพมิ พ ทแี่ สดงภาพความรนุ แรง

ตา งๆ
- มาตรฐานทางสงั คมทส่ี นับสนนุ พฤตกิ รรมความรุนแรง เชน การทค่ี นมีพฤตกิ รรม

ความรุนแรงไมไดรับการลงโทษ ความรนุ แรงเปน เร่ืองปกติในสังคม
- อยูในพน้ื ท่ที ่สี ามารถหายาเสพตดิ ไดงาย

1.2 โทษ ภัย และผลกระทบของสารเสพตดิ
โทษและภยั อันเกดิ จากการใชสารเสพตดิ นอกจากจะมีผลโดยตรง กอใหเกิดตอรางกายและ

จติ ใจของผเู สพเองแลว ยังกอ ใหเ กดิ ผลกระทบตอระบบครอบครัว ระบบสังคม และประเทศชาติ ดังนี้
1. โทษและภัยตอ ตัวผูเ สพ ฤทธ์ขิ องสารเสพตดิ จะมีผลตอระบบประสาทและระบบอวัยวะตางๆ

ของรา งกาย ตลอดจนจิตใจของผูท ่เี สพเสมอ ดังน้ัน จะพบวา สุขภาพรางกายของผูท่ีเสพยาจะทรุดโทรม
ท้ังรายกายและจิตใจ เชน มีรูปรางผอม ซูบซีด ผิวคล้ํา ไมมีแรง ออนเพลียงาย สมองเสื่อมและความจํา
สับสน เปนโรคติดเช้ืออ่ืน ๆ ไดงาย เชน โรคตับอักเสบ ไตอักเสบ โรคระบบทางเดินหายใจ โรคหัวใจ
โรคมะเร็ง ภูมิตานทานในรางกายจะลดลง มีสภาวะทางจิตใจไมปกติ สภาพจิตใจเส่ือมลง อารมณ
แปรปรวนงา ย ซึมเศรา วติ กกังวล ความรูสึกฟุงซาน ซ่ึงจากผลรายทเี่ กดิ ข้ึนดงั กลาว จะผลกั ดันใหผ เู สพ
ยาเสพติดเปนบุคคลที่ไรสมรรถภาพทั้งรางกายและจิตใจในการดําเนินชีวิตในสังคม ขาดความเชื่อม่ัน
สญู เสียบคุ ลิกภาพ ไมสนใจตนเอง ไมส นใจการงานหรือการเรียน และผเู สพบางรายอาจประสบอุบัติเหตุ
ถึงข้ันพกิ าร เชน พลัดตกจากท่ีสูงขณะทํางาน หกลม อันเนื่องมาจากฤทธิ์ของยาเสพติดท่ีมีผลตอระบบ
ประสาทและสมอง

104

2. โทษและภัยตอครอบครัว การตดิ สารเสพติดนอกจากจะทาํ ใหเ ส่ือมเสียชื่อเสียงของตนเอง
และครอบครัวแลว ยังทําใหผูเสพกลายเปนบุคคลที่ขาดความรับผิดชอบตอครอบครัวไมหวงใยดูแล
ครอบครวั ทาํ ใหค รอบครวั ขาดความอบอุน ตองสญู เสียเศรษฐกิจและรายไดของครอบครัว เนื่องจากตอง
นาํ เงนิ มาซื้อสารเสพติด บางรายอาจตองสญู เสียเงินจํานวนไมนอยเพ่ือรักษาตนเองจากโรครายแรงตาง ๆ
อันเกิดจากการใชสารเสพติด กลายเปนภาระของครอบครัวในท่ีสุด อีกท้ังนําไปสูปญหาครอบครัว
เกดิ การทะเลาะวิวาทกันบอ ยๆ เกิดความแตกแยกภายในครอบครัว เปน ตน

3. โทษและภยั ตอ สงั คมและเศรษฐกิจ ผูที่เสพสารเสพติด นอกจากจะเปนผูที่มีความรูสึกวา
ตนเองดอยโอกาสทางสังคมแลว ยังอาจมีความคิดหรือพฤติกรรมท่ีนําไปสูปญหาสังคมสวนรวมได
เชน กอ ใหเ กดิ ปญ หาอาชญากรรม เชน ปลน จ้ี ทาํ รา ยรา งกายผอู ืน่ เพ่ือชิงทรพั ย ปญหาอุบตั เิ หตุ เชน รถชน
หรือตกจากที่สูง และปญหาโรคเอดส เปนตน นับวาเปนการสูญเสียทรัพยากรบุคคลอันมีคา ตลอดจน
ทรพั ยสนิ ของตนเองและสวนรวมอยางไรประโยชน ทําใหเปนภาระของสังคมสวนรวม ในการจัดสรร
บคุ ลากร แรงงาน และงบประมาณในการปราบปรามและบาํ บดั รกั ษาผูตดิ สารเสพติดในทส่ี ดุ

4. โทษและภัยตอประเทศชาติ ผูท่ีเสพสารเสพติดและตกเปนทาสของสารเสพติดอาจกลาว
ไดว า เปนผทู บ่ี อ นทาํ ลายเศรษฐกิจและความม่นั คงของชาติ เน่อื งจากผูท ีเ่ สพสารเสพติดทําใหรัฐบาลตอง
สูญเสยี กําลังคมและงบประมาณแผนดินจํานวนมหาศาล เพื่อใชจายในการปราบปรามและบําบัดรักษา
ผูติดสารเสพติด ทําใหตองสูญเสียทรัพยากรบุคคลอันมีคา เกิดความไมสงบสุขของบานเมือง ทําให
เศรษฐกิจทรุด บ่ันทอนความมั่นคงของประเทศชาติ ตองสูญเสียกําลังสําคัญของชาติอยางนาเสียดาย
โดยเฉพาะถา ผูทเี่ สพสารเสพติดเปนเยาวชน

105

เร่ืองที่ 2 แนวทางการปองกันการแพรร ะบาดของสารเสพตดิ

ปญหายาเสพตดิ เกดิ ขึน้ ไดเ พราะมีสถานการณสองอยางประกอบกัน คือ มีผูตองการใชยาอยูใน
สังคม (Demand) กับมียาเพื่อตอบสนองความตองการของผูใช (Supply) ซ่ึงองคประกอบทั้งสองน้ี
ตางฝายตางสงเสริมสนับสนุนซ่ึงกันและกันแบบลูกโซ ดังนั้น การแกไขปญหายาเสพติด จึงตอง
ดําเนนิ การกับองคป ระกอบท้ังสองอยางไปพรอม ๆ กัน คือ จะตองลดปริมาณความตองการยาเสพติดลง
ในขณะเดยี วกนั ก็จะตองลดปรมิ าณของยาเสพตดิ ในตลาดดวย ในทางปฏิบัติระหวางมาตรการสองอยางนี้
ดูเหมือนวา มาตรการลดความตองการจะไดรับความสนใจนอยกวา เพราะคนสวนใหญจะนึกถึงการลด
ปรมิ าณยาในตลาดเสียมากกวา

ปญหายาเสพตดิ คือ ปญ หาท่เี กิดจากการใชยาเสพติดหรือใชย าในทางที่ผิดซึ่งเปนปญหาพฤติกรรม
ของมนุษยอันเนื่องมาจากความคาดหวังที่จะไดรับประโยชนจากฤทธิ์ของยาหรือจากความคิดท่ีจะอาศัย
ฤทธิ์ยาเปนที่พึ่งในสถานการณตางๆ องคประกอบสําคัญของปญหาคือ ยากับคนเปนองคประกอบหลัก
โดยมีแรงจงู ใจใหใ ชยากบั โอกาสที่เอ้อื ตอ การใชย าเปน องคประกอบเสริมถาองคประกอบอยางใดอยางหนึ่ง
ขาดไปปญหายาเสพติดจะไมเกิดข้ึน มีแตคนแตไมมียา หรือมีแตยาแตไมมีคนใชยาปญหาก็จะไมเกิด
หรอื มคี นมยี าแตไมม แี รงจูงใจใหคนเอายามาใช ปญ หาก็จะไมเ กดิ หรือแมจ ะมีแรงจูงใจใหใ ชยา มีคนที่อยาก
ใชย า และมยี าใหใ ช แตไมม โี อกาสจะใช เชน สถานที่ไมเหมาะสม ไมมีอุปกรณ มีตํารวจตรวจตราเขมงวด
หรืออยูในสายตาพอ แม ครอู าจารยการใชยาจะเกดิ ขึน้ ไมได ปญ หายาเสพตดิ ก็จะไมเ กิด

ดงั น้ัน การปองกนั ปญหายาเสพติด ไดแก การปอ งกนั พฤตกิ รรมการใชยาของมนษุ ยทเ่ี กดิ จากการ
คดิ พ่งึ ยาและหวงั ผลจากฤทธย์ิ านน้ั เอง ซึ่งบุคคลในขายท่ตี อ งปองกันไมใหทําพฤติกรรมใชยาเสพติดอาจ
แบงออกเปน 3 กลุมดว ยกัน คือ

1. กลุมท่ียงั ไมเ คยใชยาและยงั ไมเรมิ่ ใชย า
2. กลุมที่เคยใชยา ซ่ึงจาํ แนกออกไดเปนพวกทเ่ี คยลองใชแลวเลิก พวกที่ใชเ ปนคร้ังคราว
พวกท่ีใชบอย ๆ เปนประจาํ แตย ังไมถ ึงขั้นตดิ ยา และพวกตดิ ยาใชยาแลว
3. กลุม ท่ใี ชยาเปนประจําหรอื ตดิ ยาท่ผี านการบาํ บัดรกั ษาและเลิกใชย าตดิ ยามาแลว
เนือ่ งจากบคุ คลท้งั สามกลมุ ท่ีกลาวมานีม้ ีโอกาสที่จะเปน ผูใชยา และตดิ ยาในอนาคตได เชนเดียวกัน
กิจกรรมของขายงานปองกันจึงจําเปนตองครอบคลุมบุคคลทั้งสามกลุม โดยที่ผูดําเนินงานปองกัน
เปาหมายแตละกลุมจะตองกําหนดมาตรการและวิธีการใชแตกตางกันออกไป เพ่ือใหเหมาะสมกับ
ลักษณะเฉพาะของเปาหมายแตล ะกลุม

ลักษณะงานดา นปอ งกัน (Prevention) จึงมี 3 ระดับดว ยกัน คือ
1. การปองกนั ขนั้ พื้นฐาน (Primary Prevention)
2. การปองกนั ขัน้ ท่สี อง (Secondary Prevention)
3. การปองกันข้ันท่สี าม (Tertiary Prevention)

106

1. การปอ งกันข้ันพืน้ ฐาน (Primary Prevention)
การปอ งกันพืน้ ฐานหรือบางคนเรียกวาการปอ งกันเบอ้ื งตน หมายถึง การดําเนินการใด ๆ

เพอ่ื สรางภูมิคุมกนั ใหเ ยาวชนปดประตูท่ีจะนําไปสูการใชยาเสพติดอยางถาวร ใหเยาวชนตัดสินใจดวย
ตนเองทีจ่ ะไมใชยาเสพตดิ ไมค ิดจะเสยี่ ง ทดลอง เปน การมุง ปอ งกนั คนสวนใหญของแผนดินไมใหเขาไป
หายาเสพตดิ เปนการปองกนั อยา งถาวร

งานปองกนั ขนั้ พืน้ ฐานจงึ นบั เปนงานทม่ี คี วามสําคัญที่สุด และเปนกุญแจสําคัญนําไปสู
ความสําเร็จของการปองกันและแกไขปญหายาเสพติดของชาติ แตในขณะเดียวกันเปนงานท่ีมีความ
สลบั ซบั ซอนทําไดยาก เพราะเปน งานท่เี กีย่ วของกับการวางรากฐานใหกับคนสวนใหญของประเทศ ซึ่ง
ตองเร่ิมปลูกฝงตั้งแตยังเยาววัยตอเนื่องกันไปจนพนวัยเรียน โดยอาศัยความรวมมือจากหลายฝายให
ชว ยกันทาํ

2. การปองกันขั้นท่สี อง (Secondary Prevention)
การปองกันขั้นที่สองนี้ใชกันในความหมายที่แบงเปน 2 นัย นัยหน่ึง หมายถึง

การปองกนั โดยทางออ ม ซ่งึ หมายถงึ การกระทําใด ๆ ท่เี ปน การขดั ขวางไมใหยาเขาไปสูคน โดยมีจุดหมาย
ทเ่ี ร่ิมจากตัวยาเสพตดิ ท่ีเปนปญ หาหลัก ซ่ึงตรงกนั ขา มกบั การปอ งกนั ข้นั พื้นฐานทมี่ งุ ปองกนั ไมใหค นเขา
ไปหายา ดว ยการมองภาพทคี่ นเปน จดุ ต้ังตน

ดังน้ัน การปองกันข้ันท่ีสอง ตามความหมายนี้จึงครอบคลุมถึงงานเกี่ยวกับ
การปราบปราม ยดึ อายดั เผาทาํ ลายยาเสพติด การสกดั ก้นั การตรวจเขม การตรวจปสสาวะหาสารเสพติด
การสงเจา หนา ทต่ี ํารวจเขา ไปประจําทาํ การสอดแนมในโรงเรยี น รวมถึงมาตรการตรวจจับ จําแนก
เพอ่ื แยกผใู ชย าเสพติดไปรบั การบําบัดรกั ษาฟน ฟู หรอื ปองกันไมใหผตู ดิ ยาสามารถเผยแพรยาเสพตดิ ไปสู
ผไู มใ ชเ สพติดดวย

ส ว น อี ก นั ย ห นึ่ ง เ ป น ค ว า ม ห ม า ย ที่ มั ก ใ ช กั น ใ น ว ง ก า ร ข อ ง ผู มี อ า ชี พ แ น ะ แ น ว
ในความหมายของการดําเนนิ การชวยเหลือใหผูที่เคยลองใชยาเสพติด หรือผูที่ใชยาเสพติดชนิดใดชนิด
หน่ึงเปนคร้ังคราวหรือใชบอ ยๆ แตย ังไมติดยา ใหป รบั เปลย่ี นพฤตกิ รรมเลกิ ใช เลิกเก่ียวขอ งกับยาเสพติด
ชนิดน้ันๆ เปนมาตรการแยกคนออกจากยา หรือดึงคนติดยาออกจากยาเสพติดดวยมาตรการแนะแนว
ใหคาํ ปรึกษาและจิตเวชบําบัด เปนการปองกันท่ีเนนการสกัดกั้นเพื่อหยุดยั้งพฤติกรรมการใชยาเสพติด
ของกลุมผูทใี่ ชยาเสพตดิ หรอื มีประสบการณเกี่ยวขอ งกับยาเสพติดมาแลว

3. การปองกันข้นั ท่สี าม (Tertiary Prevention)
การปอ งกันขั้นทสี่ าม คอื การปอ งกนั การตดิ ซ้าํ (Relapse) เปนมาตรการทใี่ ชสาํ หรับผตู ดิ

ยาเสพติดที่ไดรบั การบาํ บดั รกั ษาดว ยการถอนพษิ ยาแลว ไมใ หกลบั ไปตดิ ยาซาํ้ ใหมอ ีก เปน มาตรการเสริม
ท่สี นับสนนุ มาตรการทางการแพทย เพ่ือใหผูปวยที่ไดร บั การรักษาใหห ายขาดจากยาแลว อยูอยางปลอดภัย
จากยาเสพตดิ ไดย าวนานข้นึ กอ นทีจ่ ะหวนกลบั ไปติดยาอีก

107

การปองกนั ขน้ั ท่ีสามจะอาศยั มาตรการทกุ ชนิดทีม่ ุง ใหผูตดิ ยาหายจากอาการติดยาทางจิต
ดวยมาตรการฟนฟจู ติ ใจ (Rehabilitation) ดว ยวิธีจติ เวชบาํ บดั (Psychological therapy) การใหค าํ ปรกึ ษา
(Social counseling) กลุม บาํ บดั (Group therapy) และนนั ทนาการบําบดั (Recreational therapy) เปน ตน

การปอ งกนั ผตู ดิ ยาเสพติดที่บาํ บัดแลวไมใหกลับไปติดยาใหมอีก ถือเปนสวนหน่ึงของ
งานดานการปองกันท่ีมุงลดความตองการยาลงดวยการสกัดก้ันไมใหกลับไปใชยาอีก ซึ่งจะเปนการ
ปองกนั ไมใ หพวกเขานํายาไปเผยแพรต อ ใหค นอ่ืนไดดวย

โดยสรปุ แลว การปองกันขัน้ พ้นื ฐาน นั้นเปน การปองกันมิใหมีการทดลองใชยา การใช
ยาในทางที่ผิดหรอื มใิ หมผี ูเ สพติดรายใหมๆ เกิดขึ้น การปองกันข้ันท่ีสองเปนการเรงรีบนําผูท่ีติดยาแลว
ไปบําบดั รักษา และการท่ีจะทาํ การปองกนั การเสพติดไดอยา งมปี ระสิทธิภาพน้ันจาํ เปนตองมีความเขาใจ
ในสาเหตแุ ละองคประกอบของปญหาการเสพติดเสียกอน องคประกอบที่ทําใหเกิดการติดยาน้ัน ไดแก
คน ยา และปจจัยที่เอ้ืออํานวยใหมีการติดยา การวางแผนแกไขและปองกัน จึงจําตองศึกษาหาสาเหตุ
เฉพาะและใหการปองกันใหตรงกับสาเหตุหลัก ดังนั้น การปองกันการเสพติดที่เจาะจงถึงสาเหตุน้ัน
มีแนวทาง 3 แนวทาง ไดแ ก

1. การปองกันในวงกวาง เปนการปองกันโดยเนนเปาหมายที่สังคมโดยทั่วไปมุงสราง
สังคมใหต ระหนักถึงพิษและภัยของยา ลดความตองการของสังคม และลดการตอบสนองของยาเสพติด
ซ่ึงการดําเนินงานมีหลายรูปแบบ เชน การพัฒนาสุขภาพ การสรางเสริมศีลธรรม การใชกฎหมาย
การพฒั นาสงั คม ฯลฯ กลวธิ ีของการปองกนั ในแนวกวา ง ไดแก

1.1 การใหการศึกษาในการถายทอดความรู เพื่อใหเกิดการเรียนรูทักษะและ
ประสบการณใ นการสรา งคณุ ภาพชวี ติ และการไมพ่งึ พายาเสพตดิ โดยเนนถึงการพัฒนาตนเองและจิตใจ
ใหมีความเช่อื ม่ันวา ตนเองมีคุณคา สรา งสุขนิสัย และฝก ทักษะในการประกอบอาชีพ

1.2 การใหขอมูลและขาวสาร เปน การใหขอ มลู และขา วสารทถ่ี ูกตอ งของปญ หา
ยาเสพติด เพื่อใหชุมชนไดว ิเคราะห เลือกขอ มลู และตดั สนิ ใจดว ยตนเองในการนําไปใชใหเกิดประโยชน
ตอ ตนเอง

1.3 การจัดกิจกรรมทางเลือก ดวยการสงเสริมและสนับสนุนใหเกิดกิจกรรมตาง ๆ
ที่เหมาะสมกับพน้ื ฐานของบคุ คลและชุมชน เพ่อื เปน ทางเลอื กในการใชเ วลาชวยเบีย่ งเบนความสนใจจาก
พฤติกรรมทไี่ มเหมาะสมและเปนการชว ยพฒั นาท้งั รางกายและจิตใจ

2. การปองกันในวงแคบ มุงเนนเฉพาะบุคคลบางกลุม หรือชุมชนบางแหงท่ีเส่ียงตอ
ปญ หาการเสพติด กลวธิ ีในการดําเนนิ งาน การปอ งกนั ในวงแคบ ไดแ ก

2.1 การฝกอบรม เปนการฝกอบรมแกกลุมแกนนําและกลุมประชาชนใหมีความรู
ดานการปอ งกันการเสพติด การใชยาในทางที่ถกู โดยมจี ุดประสงคใ หกลุม แกนนําประยุกตความรูนั้นไป
ปฏบิ ัติในชมุ ชนใหสอดคลอ งกับสภาพของทองถ่ิน สวนกลุมประชาชนน้ันใหมีความรูและมีพฤติกรรม
ตอ ตา นการเสพติดโดยตรง

108

2.2 การรณรงค เปนการเผยแพรขาวสารโดยการระดมสื่อตาง ๆ ภายใตขอบเขตท่ี
กาํ หนดไว ใหป ระชาชนเกิดการต่นื ตวั ตระหนกั ถงึ ปญหาและเขา มามสี วนรวมในการแกปญหา

2.3 การปฏบิ ตั กิ ารทางสังคม เปนวิธีการที่หวังผลของการเปล่ียนแปลงอยางรวดเร็ว
เชน ขจัดแหลงม่ัวสุม กวาดลา งแหลง ผลิต ฯลฯ

3. การปอ งกนั กรณีพิเศษ เปนการปองกันท่ีเนนในวงแคบที่สุด โดยเปาหมายอยูท่ีผูคา
ผูตดิ ยาเสพติด หรอื ผทู ีม่ ีความเสย่ี งสูง และครอบครัว เชน บคุ คลท่ีกาํ ลงั เผชิญกับปญหาของตนเอง บุคคล
ทีค่ รอบครัวแตกแยก ผตู ดิ ยาทีผ่ า นการถอนพิษยามาแลว กลวธิ ีในการปอ งกนั ในกรณพี เิ ศษน้ี ไดแก

3.1 การวเิ คราะหปญหา เพ่ือใหผ ูติดยาไดท ราบเกย่ี วกับพฤติกรรมและปญหาของตน
ในการติดยา

3.2 การใหคาํ ปรกึ ษาแนะนาํ เปน การใหแ นวทางปฏิบัติสําหรับเลือกปฏิบัติในกรณีท่ี
เกิดปญ หาเพือ่ หลกี เลย่ี งการใชย าเสพติด

3.3 การใหคําปรึกษาแกครอบครัว เพ่ือลดความกดดันในครอบครัวลงและให
แนวปฏบิ ัติแกค รอบครวั ของผตู ิดยาเสพตดิ หรอื ผทู ี่มีความเสีย่ งสูงเพอื่ ลดปญ หาของตนเอง

3.4 การใหสุขศึกษา เปนการใหความรูเรื่องยาและสุขภาพอยางถูกตอง เพื่อปองกัน
การกลบั ไปใชย าในทางที่ผดิ อกี

3.5 การใหกําลังใจ เพื่อเพ่ิมกําลังใจใหแกผูติดยาในขณะที่กําลังเผชิญปญหาท่ีอาจ
นําไปใชในทางที่ผดิ อีก

3.6 การฝก อาชีพ เพื่อเปน แนวทางในการดํารงชีวิตตามความสามารถและความถนัด
ของตนเปนการลดความกดดนั ดานเศรษฐกจิ และใชเ วลาวา งใหเ ปนประโยชน

กลวธิ ที ุกอยา งสามารถนาํ ไปปฏบิ ัตพิ รอ มๆ กนั ไดหลายกลวิธไี มวา จะเปน การปองกัน
ในระดบั ไหน หรอื มวี ตั ถปุ ระสงคเพ่อื ปอ งกนั มิใหเกดิ การใชยาในทางที่ผดิ หรือปองกันการติดซ้ําซ่ึงเปน
หัวใจสําคัญของการปองกันและแกปญหาการติดสารเสพติด ทุกฝายท่ีเกี่ยวของควรเขามามีสวนรวม
ดําเนินการอยางจรงิ จงั

เรอ่ื งท่ี 3 กฎหมายทเี่ กี่ยวขอ งกบั สารเสพติด

“ยาเสพตดิ เปน ภัยตอ ชวี ิต เปนพษิ ตอสงั คม” เปน คาํ กลา วทแ่ี สดงถึงภาพของยาเสพตดิ เปนอยา งดี
ในปจจุบันปญ หาเรื่องยาเสพตดิ เปนปญ หาทท่ี ุกชาตใิ หค วามสําคัญเปนอยางมากในการปอ งกนั และ
ปราบปรามและถอื วา เปน ความผดิ สากลซงึ่ แตละชาติสามารถจับกุมและลงโทษผกู ระทาํ ความผิดเกยี่ วกบั
ยาเสพตดิ ไดท นั ที

กฎหมายเกีย่ วกับยาเสพติดไดใหค วามหมายของคาํ วา ยาเสพติดไวดังน้ี “สารเคมีหรือวัตถุชนิดใด ๆ
ซ่ึงเมื่อเสพเขาสูรางกายไมวาจะโดยรับประทาน ดม สูบ ฉีด หรือดวยประการใด ๆ แลวทําใหเกิดผลตอ
รางกายและจิตใจในลักษณะสําคัญ เชน ตองเพ่ิมขนาดการเสพข้ึนเปนลําดับ มีอาการถอนยาเมื่อขาดยา

109

มคี วามตอ งการเสพทง้ั ทางรางกายและจติ ใจอยา งรนุ แรงตลอดเวลา และสขุ ภาพโดยทั่วไปจะทรดุ โทรมลง
รวมถึงพืชหรือสวนของพืชที่เปนหรือใหผลผลิตเปนยาเสพติดใหโทษ หรืออาจใชผลิตเปนยาเสพติด
ใหโ ทษและสารเคมที ี่ใชใ นการผลิตยาเสพติดใหโทษดวย” จากความหมายของยาเสพติดทําใหทราบวา
อะไรบา งทเ่ี ขา ลักษณะของยาเสพตดิ พืชอาจเปนยาเสพติดได ถาเสพแลวเกิดผลตอรางกายและจิตใจจน
ขาดไมได มใิ ชเ ฉพาะแตเฮโรอีน ซ่งึ เปน สง่ิ สงั เคราะหเ ทาน้ันท่ีเปน ยาเสพตดิ ใหโ ทษ
ประเภทของยาเสพตดิ และบทลงโทษตามกฎหมาย

ตามกฎหมายไดแบง ประเภทของยาเสพตดิ ใหโทษแบง ออกเปน 5 ประเภท
ประเภท 1 ยาเสพตดิ ใหโทษชนิดรายแรง เชน เฮโรอีน ฝน เปน ตน
หา มมิใหผ ใู ด ผลิต จําหนา ย นาํ เขา สง ออก หรอื มีไวใ นครอบครอง ซ่ึงยาเสพติดใหโทษประเภท
1 เวน แตเ พ่ือประโยชนท างราชการตามที่ รมต.ฯ อนุญาตเปน หนงั สอื เฉพาะราย ผูฝ า ฝน ระวางโทษตงั้ แต 1
ปถงึ ประหารชวี ติ แลวแตจํานวนยาเสพตดิ ที่จําหนายหรือมไี วในครอบครอง
ประเภท 2 ยาเสพตดิ ใหโทษทวั่ ไป เชน มอรฟน
กฎหมายหามมิใหผูใดผลิต นําเขา หรือสงออก ซึ่งยาเสพติดใหโทษประเภท 2 แตสามารถ
จาํ หนา ยหรอื มไี วในครอบครองไดเ มือ่ ไดร บั อนญุ าตจากเลขาธิการคณะกรรมการอาหารและยาหรือผูซ่ึง
ไดร ับมอบหมายหรือสาธารณสขุ จังหวัด สาํ หรับการมีไวในครอบครองที่ไมเกินจํานวนท่ีจําเปนสําหรับ
ใชรักษาโรคเฉพาะตัว โดยมีหนังสือรับรองของผูประกอบวิชาชีพเวชกรรมไมตองขออนุญาต ผูฝาฝน
ระวางโทษจาํ คกุ ไมเ กนิ 5 ป ถงึ จําคกุ ตลอดชวี ิตแลว แตความหนกั เบาของความผดิ
ประเภท 3 ยาเสพติดใหโทษท่ีมียาเสพติดประเภท 2 เปนสวนผสมอยูดวย เชน ยาแกไอผสม
โคเคอนี เปน ตน
กฎหมายหามมิใหผูใดผลิต นําเขา หรือสงออก ซ่ึงยาเสพติดใหโทษประเภท 3 เวนแตไดรับ
อนุญาต ซึ่งตองเปนรานคาที่ไดรับอนุญาตใหผลิต ขายนําหรือสงเขาในราชอาณาจักรประเภทยาแผน
ปจจบุ นั และมเี ภสัชกรประจําตลอดเวลาทเ่ี ปด ทาํ การ ผูฝาฝน ระวางโทษจาํ คุกไมเกิน 1 ป ถึงจาํ คกุ ไมเกิน
3 ป

ประเภท 4 สารเคมีท่ีใชใ นการผลติ ยาเสพตดิ ใหโทษประเภท 1 หรอื ประเภท 2
กฎหมายหามมิใหผูใดผลิต นําเขา หรือสงออกหรือมีไวในครอบครอง ซึ่งยาเสพติดใหโทษ
ประเภท 4 เวน แตรฐั มนตรีอนุญาต ผูฝ า ฝน ระวางโทษจําคุกตัง้ แต 1 ป – 10 ป
ประเภท 5 ยาเสพติดใหโทษที่มิไดเ ขาอยใู นประเภท 1 ถงึ ประเภท 4 เชน กัญชา พืชกระทอมเปนตน
กฎหมายมิใหผูใดผลิต จําหนาย นําเขา สงออก หรือมีไวในครอบครอง ซึ่งยาเสพติดใหโทษ
ประเภท 5 เวนแตร ฐั มนตรีอนุญาต ผูฝาฝน ระวางโทษจําคกุ ตง้ั แต 2 ป – 15 ป

110

บทลงโทษเกย่ี วกับสารระเหย
ตามพระราชกาํ หนดปองกันการใชส ารระเหย พ.ศ. 2533 กาํ หนด มาตรการควบคุมไมใหนําสาร

ระเหยมาใชในทางท่ีผิดไวห ลายประการและกาํ หนดใหผ ูฝา ฝนไมป ฏิบัติตามมาตรการดงั กลาว มคี วามผิด
และตอ งรบั โทษ ซึ่งมีรายละเอียดดงั น้ี

1. กําหนดใหผผู ลิต ผนู ําเขา หรือผูขายสารระเหย ตองจัดใหมีภาพหรือขอความที่ภาชนะบรรจุ
หรือหบี หอ บรรจุสารระเหย เพอ่ื เปน การเตือนใหระวังการใชส ารระเหยดังกลา ว ผฝู า ฝนตองรบั โทษจาํ คุก
ไมเ กนิ สองปหรอื ปรบั ไมเ กนิ สองหมนื่ บาท หรอื ทง้ั จําท้ังปรับ

2. หามไมใหผูใดขายสารระเหยแกผูที่มีอายุต่ํากวาสิบแปดปบริบูรณ เวนแตเปนการขายโดย
สถานศกึ ษาเพือ่ ใชในการเรยี นการสอน ผฝู าฝน ตอ งรับโทษจาํ คุกไมเ กนิ หนึง่ ป หรือปรับไมเ กินหนึ่งหม่ืน
บาท หรอื ท้ังจําทง้ั ปรบั

3. หา มไมใ หผ ใู ดขาย จดั หา หรือใหสารระเหยแกผูอื่นซึ่งตนรูหรือควรรูวาเปนผูติดสารระเหย
ผูฝาฝน ตองรับโทษจาํ คกุ ไมเกนิ สองป หรือปรบั ไมเกนิ สองหมื่นบาท หรือท้งั จาํ ท้งั ปรบั

4. หามไมใหผูใดจูงใจ ชักนํา ยุยงสงเสริม หรือใชอุบายหลอกลวงใหบุคคลอ่ืนใชสารระเหย
บําบดั ความตองการของรางกายหรือจิตใจ ผูฝาฝนตองรับโทษจําคุกไมเกินสองป หรือปรับไมเกินสอง
หม่นื บาท หรอื ท้งั จําทงั้ ปรับ

5. หา มไมใหผ ูใ ดใชสารระเหยบําบัดความตอ งการของรา งกายหรอื จิตใจ ไมวาโดยวิธีสูดดมวิธี
อน่ื ใด ผฝู าฝนตอ งรบั โทษจาํ คุกไมเกินสองปหรอื ปรบั ไมเกนิ สองหมน่ื บาท หรือทง้ั จําทงั้ ปรับ

พึงระลกึ เสมอวา การเสพตดิ สารระเหย นอกจากจะเปนโทษตอรางกายแลว ยังเปนการกระทําที่
ผดิ กฎหมายดว ย

ทัง้ นี้ กฎหมายท่เี กย่ี วขอ งกับยาเสพตดิ ท่มี กี ารออกพระราชบญั ญตั แิ ละระเบยี บตา งๆ ใชกันอยูใน
ปจ จบุ ันมหี ลายฉบบั ซ่งึ สามารถจดั เปนกลมุ ๆ ได คือ

1. กฎหมายทเี่ กย่ี วกับตัวยา ไดแก
1.1 พระราชบัญญตั ยิ าเสพตดิ ใหโทษ พ.ศ. 2522
1.2 พระราชบัญญตั ิยาเสพตดิ ใหโ ทษ (ฉบบั ท่ี 5) พ.ศ. 2545
1.3 พระราชบญั ญัติวตั ถุทีอ่ อกฤทธิ์ตอ จติ และประสาท พ.ศ. 2528 แกไขเพม่ิ เติม พ.ศ. 2535

1.4 พระราชกาํ หนดปอ งกนั การใชสารระเหย พ.ศ. 2533
1.5 พระราชบัญญตั ิควบคมุ โภคภณั ฑ พ.ศ. 2495
2. กฎหมายท่เี กยี่ วกับมาตรการ ไดแ ก
2.1 พระราชบัญญัติปองกันและปราบปรามยาเสพติด พ.ศ.2519
2.2 พระราชบัญญัตปิ องกนั และปราบปรามยาเสพตดิ (ฉบบั ที่ 4) พ.ศ.2545
2.3 พระราชบัญญัตฟิ น ฟูสมรรภาพผตู ดิ ยาเสพติด พ.ศ.2545

111

ประชาชน นักเรียน นักศึกษาจึงควรศึกษาทําความเขาใจถึงขอกําหนดการกระทําผิดและ
บทลงโทษท่ีเกย่ี วกบั ยาเสพติด เพ่ือหลีกเล่ียงการกระทําผิดพรอมทั้งควรแนะนําเผยแพรความรูดังกลาว
แกเพื่อน สมาชิกในครอบครัว และประชาชนในชุมชน ใหตระหนักถึงโทษภัยของยาเสพติด รวมท้ัง
รวมกนั รณรงคปองกนั การแพรระบาดสูเด็กและเยาวชนในชุมชน ตอ ไป

ทัง้ น้ี การกระทําความผิดเกี่ยวกับยาเสพติดไมวาจะกระทําในหรือนอกประเทศตองรับโทษใน
ประเทศ ซง่ึ ถา รับโทษจากตา งประเทศมาแลว ศาลอาจลดหยอนโทษใหต ามสมควรและตามที่กลาวไวใน
ตอนตน ถงึ ความจริงจังในการปอ งกันและปราบปรามยาเสพติด จึงมีการกําหนดใหการกระทําบางอยาง
ตองรบั โทษหนักกวากฎหมายอื่น เชน กําหนดโทษใหผูพยายามกระทําความผิดตองระวางโทษเสมือน
กระทาํ ความผดิ สําเรจ็ ซึ่งตามกฎหมายอาญาผูพ ยายามกระทาํ ความผิดจะรับโทษเพียง 2 ใน 3 ของโทษมี
กาํ หนดสาํ หรับความผิดน้ันเทานั้น นอกจากน้ีผูสนับสนุน ชวยเหลือ ใหความสะดวกผูกระทําความผิด
ตองระวางโทษเชนเดยี วกบั ผกู ระทําความผิด และทรัพยสินทีไ่ ดม าจากการกระทําความผดิ จะตองถูกศาล
ส่ังริบ นอกจากพิสูจนไดวาทรัพยสินน้ันไมเก่ียวของกับการกระทําความผิด และในเรื่องการสืบทราบ
การกระทําผิดเจาหนาทม่ี ีอํานาจเรียกบุคคลใดใหถ อ ยคําสงบัญชีเอกสารหรือหลักฐานใด ๆ ประกอบการ
พิจารณาและมอี าํ นาจเขา ไปในเคหสถานเมือ่ ตรวจคนหลักฐานในกรณีมเี หตุอนั ควรสงสัยวามีการกระทํา
ความผิดเกีย่ วกับยาเสพติด เม่อื ตรวจสอบและพบหลักฐานการกระทาํ ความผดิ เกย่ี วกับยาเสพติดเจาหนาท่ี
มีอํานาจจับกุมและสอบสวนผูกระทําผิดและทําสํานวนฟองศาลตอไปตามกระบวนพิจารณาของศาล
ซึ่งโทษท่ีจะไดรับสําหรับผูกระทําความผิดจะเปนโทษท่ีหนักเน่ืองจากความผิดเก่ียวกับยาเสพติดเปน
ความผดิ รายแรงทแี่ ตล ะชาติไดใ หความสําคัญตามทีก่ ลาวไวในขางตน

112

บทท่ี 8
ทกั ษะชวี ิตเพ่ือสุขภาพจิต

สาระสําคญั

มีความรู ความเขาใจ เกี่ยวกบั ความสําคัญของทักษะชีวิตทั้ง 10 ประการ และสามารถนําความรู
ไปประยกุ ตใ ชในชีวิตประจาํ วันในการทาํ งาน การแกปญหาชีวิตครอบครัวของตนเองไดอยางเหมาะสม
ตลอดจนสามารถนํากระบวนการทักษะชีวิตไปใชในการแกปญ หาแกครอบครวั ผอู น่ื ได

ผลการเรียนรูที่คาดหวัง

1. สามารถบอกถงึ ความหมาย ความสําคัญของทกั ษะชีวติ ไดอ ยางถูกตอง
2. สามารถอธิบายถึงทักษะชีวิตทีจ่ าํ เปนในชวี ติ 3 ประการไดอ ยา งถูกตอง

ขอบขายเนอื้ หา

เรอ่ื งที่ 1 ความหมาย ความสาํ คญั ของทักษะชีวิต
เรื่องท่ี 2 ทกั ษะการตระหนักในการรตู น
เรอื่ งที่ 3 ทักษะการจดั การกับอารมณ
เรื่องที่ 4 ทักษะการจดั การความเครยี ด

113

เรอ่ื งที่ 1 ความหมาย ความสําคัญของทักษะชีวิต

ความหมายของทกั ษะชีวติ
คําวาทักษะ (Skill) หมายถึง ความจัดเจนและความชํานิชํานาญในเร่ืองใดเรื่องหนึ่ง ซึ่งบุคคล

สามารถสรางขึ้นไดจากการเรียนรู ไดแก ทักษะการอาชีพ การกีฬา การทํางานรวมกับผูอื่น การอาน
การสอน การจัดการ ทักษะทางคณิตศาสตร ทักษะทางภาษา ทักษะทางการใชเทคโนโลยี ฯลฯ ซึ่งเปน
ทักษะภายนอกทสี่ ามารถมองเหน็ ไดช ัดเจนจากการกระทํา หรือจากการปฏิบัติ ซึ่งทักษะดังกลาวนั้นเปน
ทักษะที่จําเปนตอการดํารงชีวิตที่จะทําใหผูมีทักษะเหลาน้ันมีชีวิตที่ดี สามารถดํารงชีพอยูในสังคมได
โดยมีโอกาสท่ีดีกวาผูไมมีทักษะดังกลาว ซ่ึงทักษะประเภทนี้เรียกวา Livelihood Skill หรือ Skill for
Living ซึ่งเปนคนละอยางกับทักษะชวี ติ ท่ีเรียกวา Life Skill

ดงั นน้ั ทกั ษะชวี ติ หรือ Life Skill จึงหมายถึง คุณลักษณะหรือความสามารถเชิงสังคม จิตวิทยา
(Psychosocial Competence) ที่เปนทักษะภายใน ท่ีจะชวยใหบุคคลสามารถเผชิญสถานการณตาง ๆ
ที่เกดิ ขนึ้ ในชวี ติ ประจําวันไดอยางมีประสิทธิภาพ และเตรียมความพรอมสําหรับการปรับตัวในอนาคต
ไมว าจะเปนเร่อื งการดูแลสขุ ภาพ เอดส ยาเสพติด ความปลอดภัย ส่งิ แวดลอม คณุ ธรรม จริยธรรม ฯลฯ
เพื่อใหส ามารถมีชวี ติ อยใู นสงั คมไดอยา งมคี วามสุขหรือจะกลา วงา ย ๆ ทกั ษะชีวิต ก็คือ ความสามารถใน
การแกปญหาท่ีตองเผชิญในชีวิตประจําวัน เพ่ือใหอยูรอดปลอดภัยสามารถอยูรวมกับผูอ่ืนไดอยางมี
ความสุขและเตรียมพรอ มสาํ หรับการปรับตัวในอนาคต

ความสําคญั ของทกั ษะชีวิต
เน่ืองจากสังคมปจจุบันมีความซับซอนในการดําเนินชีวิต เนื่องจากมีการเปล่ียนแปลงอยาง

รวดเร็วในดานเศรษฐกิจ สังคม ขาวสารขอมูล และเทคโนโลยี มีการแขงขันและความขัดแยงมากขึ้น
บุคคลมีความจําเปนตองปรับตัวใหทันตอความเปลี่ยนแปลง มีความสามารถในการแขงขัน สามารถสู
กระแสวิกฤติตาง ๆ ไดอยางมีเหตุมีผล รูจักนําเทคโนโลยีมาใชเพื่อพัฒนาตนและพัฒนาอาชีพ มีความ
เขาใจสถานการณและมีวิจารณญาณในการเลือกรับเลือกปฏิเสธ มีความสามารถควบคุมอารมณและ
บรหิ ารความขดั แยง ท่ีเกดิ ขึ้นในวิถีชีวิต และมีคุณสมบัติที่พึงประสงคในการอยูรวมกับผูอื่น จึงจะอยูใน
สังคมไดอยา งมีความสขุ

ทักษะชีวติ ท่ีจําเปน
ทกั ษะชวี ิตจะมคี วามแตกตางกันตามวัฒนธรรมและสถานท่ี อยางไรก็ตาม มีทักษะชีวิตอยูกลุม

หนึ่งที่ถอื เปน หัวใจสาํ คัญที่ทุกคนควรมี โดยองคก ารอนามยั โลกไดกําหนดไว ดงั นี้
1. ทักษะการตัดสินใจ (Decision Making) เปน ความสามารถในการตดั สินใจเกีย่ วกับเรื่องราวตาง ๆ

ในชวี ติ ไดอยา งมรี ะบบ เชน ถา บคุ คลสามารถตดั สินใจเกีย่ วกบั การกระทําของตนเองทเี่ กย่ี วกับพฤติกรรม

114

ดานสุขภาพ หรือความปลอดภัยในชีวิต โดยประเมินทางเลือกและผลที่ไดจากการตัดสินใจเลือกทางท่ี
ถกู ตอ งเหมาะสม ก็จะมผี ลตอการมสี ุขภาพท่ีดีทง้ั รา งกายและจติ ใจ

2. ทกั ษะการแกปญหา (Problem Solving) เปน ความสามารถในการจัดการกบั ปญ หาท่เี กิดข้ึนใน
ชีวิตไดอ ยา งมรี ะบบไมเกดิ ความเครียดทางกายและจิตใจ จนอาจลกุ ลามเปนปญหาใหญโ ตเกนิ แกไข

3. ทกั ษะการคิดสรางสรรค (Creative Thinking) เปนความสามารถในการคิดทีจ่ ะเปนสว นชว ย
ในการตัดสินใจและแกไขปญ หาโดยการคิดสรางสรรค เพื่อคนหาทางเลือกตาง ๆ รวมท้ังผลที่จะเกิดข้ึน
ในแตละทางเลือก และสามารถนาํ ประสบการณม าปรับใชใ นชวี ติ ประจาํ วนั ไดอ ยางเหมาะสม

4. ทักษะการคิดอยางมีวิจารณญาณ (Critical Thinking) เปนความสามารถในการคิดวิเคราะห
ขอ มูลตา งๆ และประเมนิ ปญหาหรอื สถานการณท ีอ่ ยูรอบตัวเราท่ีมีผลตอการดาํ เนินชวี ิต

5. ทกั ษะการสื่อสารอยางมปี ระสิทธิภาพ (Effective Communication) เปนความสามารถในการ
ใชคําพูดและทาทางเพื่อแสดงออกถึงความรูสึกนึกคิดของตนเองไดอยางเหมาะสมกับวัฒนธรรมและ
สถานการณตาง ๆ ไมวาจะเปนการแสดงความคิดเห็น การแสดงความตองการ การแสดงความชื่นชม
การขอรอง การเจรจาตอรอง การตักเตอื น การชว ยเหลอื การปฏเิ สธ ฯลฯ

6. ทักษะการสรางสมั พันธภาพระหวางบุคคล (Interpersonal Relationship) เปน ความสามารถใน
การสรางความสมั พนั ธท ่ดี ีระหวา งกันและกัน และสามารถรักษาสมั พันธภาพไวไ ดย ืนยาว

7. ทักษะการตระหนักรูใ นตน (Self Awareness) เปน ความสามารถในการคนหา รูจักและเขาใจ
ตนเอง เชน รูขอดี ขอเสียของตนเอง รูความตองการและส่ิงท่ีไมตองการของตนเอง ซึ่งจะชวยใหเรารู
ตวั เองเวลาเผชิญกับความเครียดหรือสถานการณต าง ๆ และทกั ษะนีย้ งั เปน พนื้ ฐานของการพฒั นาทกั ษะ
อนื่ ๆ เชน การส่อื สาร การสรางสมั พนั ธภาพ การตดั สนิ ใจ ความเห็นอกเห็นใจผูอนื่ เปน ตน

8. ทักษะการเขาใจและเหน็ ใจผูอ ื่น (Empathy) เปนความสามารถในการเขาใจความเหมือนหรือ
ความแตกตา งระหวางบุคคล ในดานความสามารถ เพศ วัย ระดบั การศึกษา ศาสนา ความเช่ือ สีผิว อาชีพ
ฯลฯ ชวยใหส ามารถยอมรบั บคุ คลอน่ื ที่ตางจากเรา เกิดการชว ยเหลอื บคุ คลอืน่ ท่ีดอ ยกวา หรือไดรับความ
เดอื ดรอ น เชน ผูติดยาเสพตดิ ผูต ดิ เชื้อเอดส เปน ตน

9. ทกั ษะการจัดการกับอารมณ (Coping with Emotion) เปนความสามารถในการรับรอู ารมณของ
ตนเองและผูอ่ืน รวู าอารมณมีผลตอ การแสดงพฤตกิ รรมอยางไร รวู ธิ กี ารจดั การกบั อารมณโกรธและความ
เศราโศกที่สงผลทางลบตอรางกายและจติ ใจไดอ ยางเหมาะสม

10. ทักษะการจัดการกับความเครียด (Coping with Stress) เปนความสามารถในการรับรูถึง
สาเหตุของความเครยี ด รูว ิธผี อ นคลายความเครยี ด และแนวทางในการควบคุมระดับความเครียด เพ่ือให
เกิดการเบยี่ งเบนพฤติกรรมไปในทางทถ่ี กู ตองเหมาะสมและไมเ กิดปญหาดานสขุ ภาพ

115

กลวิธีในการสรางทักษะชีวติ
จากทกั ษะชวี ิตทจ่ี าํ เปน 10 ประการ สามารถแบง ไดเ ปน 2 สว น ดงั น้ี
1. ทักษะชีวิตท่ัวไป คือ ความสามารถพ้ืนฐานที่ใชเผชิญปญหาปกติในชีวิตประจําวัน เชน

ความเครียด สขุ ภาพ การคบเพื่อน การปรบั ตัว ครอบครัวแตกแยก การบรโิ ภคอาหาร ฯลฯ
2. ทักษะชวี ิตเฉพาะ คอื ความสามารถทจี่ าํ เปนในการเผชิญปญหาเฉพาะ เชน ยาเสพตดิ โรคเอดส

ไฟไหม น้าํ ทวม การถกู ลว งละเมดิ ทางเพศ ฯลฯ

เรอื่ งที่ 2 ทักษะการตระหนักในการรูตน

การรูจ ักตนเอง เปน เรื่องใกลต วั ท่ดี ูเหมือนไมนาจะสําคัญอะไรท่ีเราจะตองมานั่งเรียนรูทําความ
เขาใจ แตท วา กลับมาความสําคญั อยางย่งิ ยวด เปรยี บไดกับเสน ผมบงั ภูเขาทีท่ าํ ใหคนจํานวนมากท่ีแม
มคี วามรมู ากมายทวมหวั แตเ อาตัวไมรอด เนอ่ื งจากสงิ่ หนงึ่ ทีเ่ ขาไมร เู ลยนนั่ คอื การรูจักตวั ตนของเขา
อยางถองแทน่ันเอง

ท้งั ๆ ทใ่ี นความเปนจรงิ แลว การรจู ักตนเองนับเปนพน้ื ฐานสําคญั ที่เราควรเรียนรูเปนอันดับแรก
สดุ ในชีวิต เนือ่ งจากการรจู กั ตนเองจะนาํ ไปสกู ารมเี ปาหมายท่ชี ัดเจนในการดาํ เนินชวี ติ เนอื่ งจากรวู าตนมี
ความถนัด ความชอบ และความสามารถในดานใด ดังนั้น จึงรูวาตนควรจะเรียนอะไร ประกอบอาชีพอะไร
ควรแสวงหาความรูอะไรเพ่ิมเตมิ

การรจู กั วิธเี ฉพาะตวั ทต่ี นถนัดในการพฒั นาทกั ษะการเรียนรูในดานตางๆ ของตนเองใหเปนไป
อยางมีประสิทธิภาพ อาทิ รูเทคนิคการเรียนหนังสือของตนวาควรใชวิธีใดจึงประสบผลสําเร็จ รูตัววา
ความจําไมดี จงึ ตองใชวิธจี ดอยา งละเอยี ดและทบทวนบทเรียนอยางสมาํ่ เสมอ เปน ตน

จดุ ออ นในชวี ิตไดรับการแกไขอยางทันทว งที อาทิ เมือ่ เรารูตัววาเปนคนใจรอ น เมอื่ มเี หตุการณที่
เรารสู าเหตหุ ากอยูใ นสถานการณเชน น้ีอาจนําไปสูการใชความรุนแรงได ดังน้ัน เราจึงเลือกที่จะแยกตัว
ออกมาน่ังสงบสตอิ ารมณเพอื่ คดิ หาวิธีการแกไ ขท่ีดที ่สี ดุ

การพัฒนาทกั ษะการแกไ ขปญ หาทเ่ี กดิ ขึ้นในชีวติ อยา งมีประสิทธิภาพ เน่ืองจากรูวาปญหานั้นมี
สาเหตมุ าจากตนหรอื ไม และรูวาตนเองควรปรบั อารมณเ ชนใด เม่ือยามเผชิญปญ หาและควรหาวิธีการใด
ทเ่ี หมาะสาํ หรบั ตนเองมากทีส่ ุดในการแกปญ หาใหล ุลว งไปไดดวยดี

การคนพบความสุขที่แทจริงในสิ่งท่ีตนเลือกทํา เน่ืองจากรูวาอะไรท่ีทําแลวจะทําใหตนเองมี
ความสขุ ได นาํ ไปสกู ารเรยี นรแู ละเขา ใจผอู ื่นไดม ากย่งิ ขน้ึ อนั เปน การลดปญหาความขัดแยงและนําไปสู
มติ รภาพที่ดตี ามมา

ตรงกันขามกับผูที่ไมรูจักตนเอง ซ่ึงมักใชชีวิตโดยปลอยไปตามกระแสสังคม เลียนแบบ
ทําตามคนรอบขาง โดยขาดจุดยืนท่ีชัดเจน เชน แสวงหาความสุขในชีวิตดวยการไปเท่ียวเตรกับเพ่ือน
เสพยาเสพติด การเลอื กคณะที่จะสอบเขา มหาวิทยาลัยตามคา นิยมขณะนน้ั หรอื เลือกตามเพื่อน สุดทายเขา
จึงไมสามารถพบกับความสุขท่ีแทจริงในชีวิตไดและนําไปสูปญหามากมายตามมา นอกจากน้ี คนที่

116

ไมร ูจกั ตนเองยามเม่ือตอ งเผชิญหนากบั ปญ หา โดยมากแลว มกั จะไมดวู า ปญ หาท่ีเกิดขึ้นน้ันมาจากตนเอง
หรือไม แตมักโทษเหตุการณห รือโทษผอู ่ืนเอาไวกอน จงึ เปนการยากทจี่ ะแกปญ หาใหล ุลวงไปไดด วยดี

ทักษะการรูจักตนเองจึงเปนทักษะสําคัญที่เราทุกคนตองเรียนรูและฝกฝน เน่ืองจากการรูจัก
ตนเองน้นั ไมไดเ ปน เรื่องทน่ี ่งั อยเู ฉยๆ แลวจะสามารถรูข น้ึ มาไดเ อง แตต องผา นกระบวนการบมเพาะผาน
ประสบการณตา งๆ การลองผิดลองถูก ความผิดหวัง เจ็บปวด ความผิดพลาดลมเหลวตางๆ เพื่อที่จะตก
เปนผลึกทางปญญาในการรูจักตนเอง รวมท้ังผานการปฏิสัมพันธกับบุคคลรอบขาง ซ่ึงถือเปนกระจก
สะทอนช้ันดีใหเราไดเรียนรจู กั ตนเอง โดยยิง่ รจู ักตนเองเร็วเทาไรยงิ่ เปนการไดเปรียบในการออกสตารท
ไปสเู ปาหมายชีวิตไดเ รว็ เทา น้นั รวมทง้ั ยังเปนรากฐานสําคญั ในการใชช วี ติ อยางมคี วามสขุ และ
ประสบความสาํ เรจ็ ทา มกลางปญ หาและแรงกดดนั ตา ง ๆ

การฝก ฝนทกั ษะการรูจกั ตนเองจึงควรเร่มิ ตั้งแตวัยเยาว โดยพอ แมเปนบคุ คลสําคญั แรกสุดในการ
ชวยลูกคน หาตนเอง โดยเริม่ จากเปดโอกาสท่ีหลากหลาย พอแมควรสรางโอกาสที่หลากหลายในการให
ลกู ไดเรยี นรทู ดลองในสงิ่ ตาง ๆ ใหมากทสี่ ุด อาทิ การทํางานบาน กิจกรรมตาง ๆ ที่ลูกสนใจ โดยพอแม
ทําหนาท่ีเปนผูสนับสนุน อํานวยความสะดวกในการใหลูกไดเรียนรูจากประสบการณตาง ๆ อยางไร
กต็ าม กิจกรรมดังกลา วพอแมควรคัดกรองวาเปนกิจกรรมที่สรางสรรคและปลอดภัยสําหรับลูกหรือไม
อาทิ การทาํ งานอาสาสมัครตาง ๆ การเขาคายอาสาพัฒนา การเขาคายกีฬา ไมใชตามใจลูกทุกเรื่อง เชน
ลูกขอไปเก็บเก่ียวประสบการณจากแกงมอเตอรไซค หรือขอไปเท่ียวกลางคืนหาประสบการณทางเพศ
เปนตน ซ่ึงเปนกิจกรรมท่ีไมสรางสรรคและอาจเกิดอันตรายกับลูกได ใหอิสระในความคิดและ
การตดั สินใจ พอ แมไ มควรเปน นักเผด็จการทคี่ อยบงการชวี ติ ลูกไปทุกเรื่อง อาทิ พอแมอยากเรียนแพทย
แตสอบไมต ดิ จึงฝากความหวงั ไวก บั ลูก พยายามสรา งแรงกดดันและปลูกฝงความคิดใหลูกตองสอบเขา
คณะแพทยใหได เพื่อทําความฝนของพอแมใหเปนจริง โดยไมคํานึงวาลูกจะชอบหรือมีความถนัด
ในดานนี้หรือไม พอแมที่ปรารถนาใหลูกรูจักตนเองจึงควรเปดโอกาสใหลูกไดสามารถตัดสินใจ
ในการเลือกส่ิงตาง ๆ ไดดวยตัวเอง โดยพอแมทําหนาที่คอยชี้แนะอยูหาง ๆ ถึงขอดี ขอเสีย ประโยชน
หรอื โทษ ท่ีลกู จะไดรับผานการตัดสินใจนั้น ๆ ซึ่งหากพอแมเห็นวาการตัดสินใจของลูกเปนไปในทาง
ที่ไมถูกตองและอาจจะนําไปสูอันตรายได พอแมสามารถใชอํานาจในการยับย้ังการกระทําดังกลาวได
โดยช้แี จงถงึ เหตุผลใหลกู ไดเขา ใจ เปนกระจกสะทอ นใหลูกเหน็ ตนเอง พอแมต อ งทําหนาทเ่ี ปน กระจกเงา
สะทอ นใหล ูกไดเหน็ ตนเองในมุมตา ง ๆ ท้ังจดุ ออ น จุดแข็ง จุดดี จุดดอย โดยหลักการสําคัญ คือ ผิดจาก
ความเปนจริง หรืออาจรูจักตนเองอยา งผดิ ๆ ผา นคาํ พดู ของคนรอบขา ง เพอ่ื นฝูง ครู อาจารย ซง่ึ อาจทําให
ลูกมองตนเองดอ ยคา เกิดเปน ปมดอ ยในจติ ใจ โดยมงี านวิจยั ยนื ยันวา หากพอแมปลอ ยใหลูกมีความเขาใจ
ทีผ่ ดิ ๆ เกยี่ วกบั ตวั เองในเรอื่ งตาง ๆ ท้งั ๆ ท่ไี มไ ดเปนความจริง และหากไมมกี ารรีบปรบั ความเขา ใจ
ท่ผี ดิ ๆ น้ันโดยเรว็ สงิ่ ท่ีลูกเขาใจเก่ียวกับตนเองผดิ ๆ น้ันจะกลับกลายเปน ความจริงในท่ีสดุ

117

ตวั อยางเชน ลกู อาจโดนครทู ี่โรงเรยี นตอ วา เร่ืองผลการสอบวิชาคณติ ศาสตรท ่ีลูกสอบตก วาเปน
เด็กไมฉ ลาด ทั้ง ๆ ทีพ่ อแมเ ห็นลูกพยายามอยางเต็มที่แลวในวิชานี้ ในกรณีดังกลาวพอแมควรทําหนาที่
เปนกระจกสะทอนใหลูกเห็นในมมุ ทถ่ี กู ตองและใหกําลงั ใจวาลูกมีจุดแข็งที่พอแมภาคภูมิใจในเร่ืองของ
ความตง้ั ใจจริง ความขยันหมัน่ เพยี ร แตอ ยา งไรก็ตามทีผ่ ลการเรียนออกมาเชนนี้อาจเพราะลูกไมถนัดใน
วชิ าดงั กลาว และใหลูกพยายามตอไปอยา ทอถอย อยางไรกต็ ามหากพอ แมไ มม กี ารปรับความเขาใจในการ
มองตนเองของลูกในเรื่องน้ี ลูกจะตอกยํ้าตัวเองเสมอวาเปนคนหัวทึบ และเขาจะไมมีวันประสบ
ความสําเร็จในชีวิตการเรียนไดเลย กระตุกใหลูกไดคิดวิเคราะหตนเอง โดยการหม่ันสังเกตพฤติกรรม
อารมณข องลกู ในสภาวะตาง ๆ หรือจากเหตุการณตาง ๆ และเร่ิมตั้งคําถามกับลูกเม่ือการเรียนรูตนเอง
แทนการโทษผูอื่น หรอื โทษสถานการณ

ตวั อยา งเชน เมอ่ื ลูกทําขอสอบไดคะแนนไมดี แลวโทษวาเพราะครสู อนไมร เู รือ่ ง หรืออางวายังมี
เพอื่ นท่ีเรยี นแยก วาเขาอีก พอแมควรกระตุนใหลูกไดคิดวาเราไมควรไปเปรียบเทียบกับผูที่เรียนแยกวา
หรือโทษวาครูสอนไมรูเร่ือง พรอมกับใหลูกวิเคราะหตัวเองถึงจุดออนจุดแข็ง เชน ลูกมีจุดออนเร่ือง
ระเบียบวนิ ัย การบริหารเวลาในการอานหนังสือหรือไม เพราะท่ีผานมาพอแมไมเห็นวาลูกจะตั้งใจอาน
หนังสือหรือทบทวนบทเรียนเลย แตมาเรงอานตอนใกลสอบ ดังนั้น ในการสอบคร้ังตอไปลูกตองวาง
แผนการเรยี นใหดแี ละขยนั ใหมากกวานี้ เปน ตน

การสอนและเตือนสติ พอแมเ ปนผูท ่เี ห็นชีวติ ของลูกใกลชิดที่สุด และมีความสามารถในการเขา
ใจความเปนตวั ตนของเขามากทีส่ ุด ซึ่งในความเปนเด็กลกู เองยงั ไมส ามารถท่ีจะแยกแยะทําความรูจักกับ
พฤตกิ รรมหรืออารมณต าง ๆ ที่ตนแสดงออกมาได โดยพฤติกรรมบางอยางของลูกหากพอแมปลอยปละ
ละเลยไมส ง่ั สอนเตือนสติแตเ นิน่ ๆ พฤติกรรมนัน้ ๆ อาจบม เพาะเปนนิสัยแย ๆ ที่ติดตัวลูกไปจนโต และ
ยิ่งโตย่ิงแกยาก เขา ทํานองไมออนดัดงายไมแกดัดยาก ดังน้ัน พอแมจึงตองส่ังสอนและเตือนสติลูกทันที
ในพฤติกรรมที่ไมพ ึงประสงคต าง ๆ พรอ มชีใ้ หล กู เหน็ ถงึ ความรา ยแรงและหาแนวทางแกไขรว มกนั

ตัวอยางเชน พอแมเห็นวาลูกมีอุปนิสัยเปนคนเจาอารมณ โกรธงาย พอแมควรพูดคุยกับลูก
ถึงจุดออ นขอน้วี าจะสง ผลเสียอยางไรกบั ชีวติ ของเขาในระยะยาว พรอมทั้งหาวิธกี ารรว มกันในการฝกฝน
ใหลูกรูเทาทันอารมณของตน ไมตอบสนองตอเหตุการณตาง ๆ อยางผิด ๆ โดยใชอารมณความรูสึก
นําหนา อาทิ สอนใหลูกหลีกเลี่ยงตอสถานการณที่มากระตุนอารมณโกรธ สอนลูกใหตอบสนองอยาง
ถูกตองเม่ือโกรธ โดยการเดินไปหาท่ีเงียบ ๆ สงบสติอารมณกอนแลวคอยมาพูดคุยกัน ทาทายลูกให
ทําลายสถิติตนเองใหโกรธชาลง เชน แตเดิมเมื่อพบเหตุการณท่ีไมสบอารมณจะโกรธขึ้นมาทันที ครั้ง
ตอไปควรฝกใหโกรธชา ลง เปน ตน

การเรยี นรูจกั ตนเองอยา งถองแท นับเปนกระบวนการเรียนรูที่สําคัญมากยิ่งกวาการเรียนรูใด ๆ
การเรียนรจู กั ตนเองเปน กระบวนการเรยี นรูระยะยาวตลอดทงั้ ชีวติ อันนํามาซ่ึงความสุขและเปนรากฐาน
ของความสําเรจ็ ในชวี ติ โดยพอแมเ ปน บคุ คลสาํ คัญ ผูเปดโอกาสใหลูกไดเรยี นรูจ ักตนเองและเปนกระจก
บานแรกทีส่ ะทอนใหลกู ไดเห็นอยา งถูกตอ งวา ตวั ตนทีแ่ ทจ ริงของเขานนั้ เปน เชน ไร

118

เรือ่ งท่ี 3 ทักษะการจดั การกับอารมณ

อารมณเปนพลังที่ทรงอํานาจอยางหน่ึงของมนุษย อารมณอาจเปนตนเหตุของสงคราม
อาชญากรรม ความขัดแยงเรื่องเชื้อชาติ และความขัดแยงอ่ืน ๆ อีกหลายชนิดระหวางมนุษยดวยกัน
ในทางตรงกันขามอารมณเปนนํ้าทิพยของชีวิต ทําใหทุกส่ิงทุกอยางสวยงามและนาอภิรมย ความรัก
ความสนุกสนาน ความเพลิดเพลิน ความพอใจ หรือความตลกขบขัน ลวนแตทําใหชีวิตมีคุณคาและ
ความหมายท้ังสิน้

อารมณมีความสําคัญเชนเดียวกับการจูงใจดังไดกลาวแลว อารมณ คือ หลายส่ิงหลายอยาง
ในทศั นะหนึง่ อารมณ คือ สภาวะของรา งกายซึง่ ถูกยัว่ ยุ จนเกดิ มีการเปลีย่ นแปลงทางสรีระวิทยาหลาย ๆ
อยาง เชน ใจสน่ั ชพี จรตน เร็ว การหายใจเร็วและแรงข้ึน หนาแดง เปนตน ในอีกทัศนะหน่ึง อารมณ คือ
ความรสู กึ ซงึ่ เกดิ ขน้ึ เพยี งบางสวนจากสภาวะของรางกายท่ถี กู ยัว่ ยุ อาจเปน ความรสู ึกพอใจหรือไมพ อใจ
กไ็ ด อามรณย ังเปนส่ิงท่ีคนเราแสดงออกมาดว ยนํ้าเสยี ง คาํ พูด สหี นา หรอื ทา ทาง
วธิ จี ัดการกับอารมณ

1. มองโลกในแงด ี เม่อื เรามคี วามคดิ ทีท่ าํ ใหซมึ เศรา เชน “ฉันทําวิชาคณิตศาสตรไมได” ใหคิด
ใหมวา “ถา ฉันไดรบั ความชวยเหลอื ท่ถี ูกตองฉันกจ็ ะทําได” แลวไปหาครู ครูพิเศษ หรือใหเพ่ือนชวยติว
ให

2. หาสมุดบันทึกสักเลมไวเขียนกอนเขานอนทุกวัน ในสมุดบันทึกเลมนี้ หามเขียนเร่ืองไมดี
จงเขียนแตเรือ่ งดี ๆ ทีเ่ กิดขึน้ ในวนั น้นั ตอนแรกอาจจะยากหนอย แตใหเขียน เชน มีคนแปลกหนายิ้มให
ถาไดล องตัง้ ใจทาํ มันจะเปล่ียนความคิดใหเ รามองหาแตเร่ืองดี ๆ จากการศึกษาพบวา คนทค่ี ดิ ฆา ตัวตายมี
อาการดขี น้ึ หลงั จากเรม่ิ เขยี นบันทกึ เรื่องดี ๆ ไดเพียงสองสปั ดาห

3. ใชเวลาอยกู บั คนทีท่ ําใหเ ธอหัวเราะได
4. ใสใ จกบั ความรสู กึ ของตนเองในเวลาแตล ะชวงวัน การตระหนกั รถู ึงอารมณของตัวเองจะทํา
ใหเ ราจับคงู านที่เราตอ งทํากับระดับพลงั งานในตัวไดอยา งเหมาะสม เชน ถา เรารูสึกดีท่ีสุดตอนเชา แสดง
วา ตอนเชา คอื เวลาจัดการกับงานเครียด ๆ เชน ไปเจอเพ่อื นทที่ าํ รา ยจติ ใจเรา หรือคุยกับครูที่เราคิดวาให

119

เกรดเราผิด ถา ปกติเราหมดแรงตอนบา ย ใหเกบ็ เวลาชว งนั้นเอาไวท ํากจิ กรรมทไี่ มต อ งใชพ ลังทางอารมณ
มาก เชน อา นหนงั สอื หรืออยูก ับเพ่อื น อยาทําอะไรเครยี ดๆ เวลาเหนอ่ื ยหรอื เครียด

5. สังเกตอารมณตัวเองในเวลาชวงตาง ๆ ของเดือน ผูหญิงบางคนพบวา ชวงเวลาที่ตัวเอง
อารมณไ มด ีสมั พันธก ับรอบเดอื น

6. ออกกาํ ลังกาย การออกกําลังกายชวยใหเราแข็งแรงท้ังรางกายและจิตใจ การออกกําลังกาย
อยางนอยแคว ันละ 20 นาที สามารถทําใหรูสึกสงบและมีความสุขได การออกกําลังกายจะชวยเพ่ิมการ
ผลติ เอนดอรฟนของรา งกายดว ย เอนดอรฟนเปนสารเคมีในรางกายท่ที าํ ใหเกดิ ความรสู กึ ดแี ละมีความสุข
ตามธรรมชาติ โดยไมตองพงึ่ ยาเสพตดิ

7. รจู ักไตรต รอง แยกแยะ
8. ฟงเพลง งานวิจัยชนิ้ หนง่ึ พบวา จงั หวะของเสยี งเพลงชวยจัดระเบียบความคิดและความรูสึก
ม่นั คงภายในจิตใจ และชว ยลดความตึงเครียดของกลา มเน้อื
9. โทรหาเพื่อน การขอความชว ยเหลือทําใหคนเรารสู กึ ผกู พันกบั คนอื่นและรสู ึกโดดเด่ยี วนอ ยลง
10. การโอบกอดชวยใหรางกายหล่ังฮอรโมนท่ีทําใหรูสึกดีออกมา ซึ่งจะชวยใหเรารับมือกับ
อารมณไ ด อยูทา มกลางคนทมี่ คี วามสุข อารมณดเี ปน โรคตดิ ตอ

แนวทางในการจัดการกบั อารมณทางเพศของวัยรุน
การจัดการกับอารมณท างเพศของวยั รนุ มแี นวทางการปฏิบัตทิ ส่ี าํ คญั อยู 2 ลกั ษณะ ประกอบดวย

แนวทางการปฏิบัติเพ่ือระงับอารมณท างเพศ และแนวทางการปฏิบตั ิเพอื่ ผอนคลายความตอ งการทางเพศ

แนวทางการปฏบิ ตั เิ พอื่ ระงับอารมณทางเพศ
แนวทางการปฏบิ ัตเิ พอ่ื ระงับอารมณทางเพศ หมายถึง ความพยายามในการที่จะหลีกเลี่ยงตอส่ิง

เรา ภายนอกที่มากระตุนใหเ กิดอารมณท างเพศท่เี พม่ิ มากข้ึน
1. หลีกเล่ียงการดหู นังสอื หรอื ภาพยนตรห รือส่ือ Internet ทมี่ ีภาพหรอื ขอ ความที่แสดงออกทาง

เพศ ซึง่ เปนการย่ัวยใุ หเกิดอารมณท างเพศ
2. หลกี เลยี่ งการปฏิบัติหรือทําตัวปลอยวางใหความสบายเกินไป เชน การนอนเลน ๆ โดยไม

หลับ การนัง่ ฝน กลางวนั หรอื น่งั จินตนาการที่เกย่ี วของกบั เรอ่ื งเพศ
3. หลีกเลีย่ งสถานการณท่กี อใหเ กดิ โอกาสการถกู สมั ผสั ในลกั ษณะตาง ๆ กบั เพศตรงขาม
4. ซ่งึ การกระทําดังกลา วมักกอใหเ กิดอารมณท างเพศได เชน การจบั มอื ถอื แขน (10%) การกอด

จูบ (60%) การลูบคลํา (80%) การเลาโลม (100%)
5. หลีกเลย่ี งและรจู ักปฏเิ สธเมอ่ื ถูกชกั ชวนใหเ ทีย่ วเตรพกั ผอ นในแนวทางกระตุน ใหเกดิ อารมณ

ทางเพศ เชน สถานทีท่ องเทย่ี วกลางคืน การดม่ื แอลกอฮอล เคร่ืองดื่มมึนเมาตาง ๆ ซ่ึงสามารถนําพาไปสู
การเกดิ อารมณทางเพศได

120

เร่ืองที่ 4 ทักษะการจดั การความเครยี ด

ความเครียดคือ การหดตัวของกลามเน้ือสวนใดสวนหน่ึงหรือหลายสวนของรางกายน่ันเอง
ซงึ่ ทุกคนจําเปนตองมีอยูเสมอในการดํารงชีวิต เชน การทรงตัวเคลื่อนไหวทั่ว ๆ ไป มีการศึกษาพบวา
ทุกคร้ังที่เราคิดหรือมีอารมณบางอยางเกิดข้ึนจะตองมีการหดตัว เคลื่อนไหวของกลามเนื้อแหงใด
แหง หน่งึ ในรา งกายเกิดข้นึ ควบคูเ สมอ

ความเครียดมีท้ังประโยชนและโทษ แตความเครียดที่เปนโทษนั้น เปนความเครียดชนิดที่เกิน
ความจําเปน แทนทจ่ี ะเปนประโยชนกลับกลายเปนอุปสรรคและอันตรายตอชีวิต เมื่อคนเราอยูในภาวะ
ตงึ เครียดรางกายจะเกดิ ความเตรยี มพรอมที่จะ “ส”ู หรอื “หนี” โดยท่รี า งกายมกี ารเปลี่ยนแปลงตา ง ๆ เชน
หวั ใจเตนแรงและเร็วขึ้น เพ่ือฉีดเลือดซึ่งจะนําออกซิเจนและสารอาหารตาง ๆ ไปเลี้ยงเซลลทั่วรางกาย
พรอมกับขจัดของเสียออกจากกระแสเลือดอยางเร็ว การหายใจดีขึ้น แตเปนการหายใจต้ืน ๆ มีการขับ
อดรนี าลีนและฮอรโมนอื่น ๆ เขาสูกระแสเลือด มานตาขยายเพ่ือใหไดรับแสงมากขึ้น กลามเนื้อหดเกร็ง
เพอ่ื เตรียมการเคลอ่ื นไหว เสนเลือดบรเิ วณอวยั วะยอยอาหารหดตัว เหง่อื ออก เพราะมกี ารเผาผลาญอาหาร
มากขึ้น ทําใหอุณหภูมิของรางกายเพ่ิมขึ้น เมื่อวิกฤติการณผานพนไปรางกายจะกลับสูสภาวะปกติ
แตความเครยี ดที่เปน อันตราย คอื ความเครยี ดทีเ่ กิดข้ึนมากเกินความจําเปน เมื่อเกิดแลวคงอยูเปนประจํา
ไมล ดหรือหายไปตามปกติ หรอื เกิดขึ้นโดยไมมีเหตกุ ารณทเี่ ปนการคกุ คามจรงิ ๆ

121

ผลของความเครยี ดตอ ชวี ิต
ผลตอ สขุ ภาพทางกาย ไดแ ก อาการไมส บายทางกายตา ง ๆ เชน ปวดหัว ปวดเมื่อยตามสวนตาง ๆ

ของรางกาย ความผดิ ปกติของหวั ใจ ความดันโลหติ สูง โรคกระเพาะ อาการทอ งผกู ทอ งเสยี บอย นอนไมห ลบั
หอบหืด เส่ือมสมรรถภาพทางเพศ ฯลฯ

ผลตอสุขภาพจิตใจ นําไปสูความวิตกกังวล ซึมเศรา กลัวอยางไรเหตุผล อารมณไมมั่นคง
เปลี่ยนแปลงงา ยหรอื โรคประสาทบางอยาง

สาเหตุของความเครียด
- สภาพแวดลอ มทวั่ ไป เชน มลภาวะ ไดแก เสียงดังเกินไปจากเครื่องจักร เครื่องยนต อากาศ

เสียจากควันทอไอเสยี น้าํ เสีย ฝุนละออง ยาฆา แมลง การอยูก นั อยา งเบียดเสยี ดยดั เยยี ด เปน ตน
- สภาพเศรษฐกจิ ที่ไมนา พอใจ เชน รายไดนอยกวารายจา ย เปนตน
- สภาพแวดลอมทางสังคม เชน การสอบแขงขันเขาเรียน เขาทํางาน เลื่อนข้ัน เล่ือนตําแหนง

เปน ตน
- มีสัมพันธภาพกับคนอ่นื ๆ ทไี่ มร าบรน่ื มักมีขอ ขดั แยง ทะเลาะเบาะแวงกับคนอ่ืนเปน ปกติวสิ ยั
- ความรูสึกตนเองตํ่าตอ ยกวา คนอืน่ ตอ งพยายามตอสเู อาชนะ
- ตอ งการมีอํานาจเหนอื ผอู ่ืน

วิธลี ดความเครียด มหี ลายวธิ ี
1. วิธีแกไขที่ปลายเหตุ ไดแก การใชยา เชน ยาหมอง ยาดม ยาแกปวด ยาลดกรดในกระเพาะ

ยากลอ มประสาท แตว ธิ กี ารดงั กลาวไมไดแ กไ ขความเครียดทต่ี นเหตุ อาจทําใหค วามเครยี ดนัน้ เกิดขึ้นไดอ กี
2. วิธแี กไขทต่ี นเหตุ ไดแก แกไ ขเปลีย่ นแปลงวถิ ชี วี ิตท่ีเอ้อื อาํ นวยตอการกอ ใหเกิดความเครียด

เชน หางานอดิเรกทช่ี อบทําฝก ออกกาํ ลงั กาย บริหารรา งกายแบบงาย ๆ เปนตน
3. เปลี่ยนแปลงนิสัยและทัศนคติตอการดําเนินชีวิต เชน ลดการแขงขัน ผอนปรน ลดความ

เขม งวดในเรื่องตา งๆ
4. หาความรูความเขาใจเกย่ี วกบั โภชนาการ
5. สาํ รวจและเปล่ยี นแปลงทศั นคติตอตัวเองและผูอ่ืน เชน มองตัวเองในแงดี มองผูอื่นในแงดี

เปน ตน
6. สํารวจและปรับปรุงสัมพันธภาพตอ คนในครอบครวั และสังคมภายนอก
7. ฝก ผอนคลายโดยตรง เชน การฝกหายใจใหถ กู วิธี การฝก สมาธิ การออกกําลังกายแบบงายๆ

การฝกผอนคลายกลามเนอ้ื การนวด การสาํ รวจทา นั่ง นอน ยนื เดนิ การใชจ ิตนาการ นกึ ภาพทรี่ นื่ รมย
เมื่อเกิดความเครียดขึ้นมา ลองพยายามนึกทบทวนดูวา เกิดจากสาเหตุอะไร และเลือกใชวิธีลด

ความเครียดดังกลาวท่ีกลาวมาวิธีใดวิธีหนึ่งหรือหลายวิธีรวมกัน อาจทําใหความเครียดผอนคลายหรือ
ไมเครยี ดเลยก็ได

122

กจิ กรรม
เขยี นตอบคาํ ถามดานลางในกระดาษและนําเสนอในชัน้ เรียน
1. ความสาํ คญั ในการตระหนกั รูในตนเองมีผลตอ การดาํ เนนิ ชีวิตอยา งไร
2. เราสามารถจดั การกบั อารมณโ กรธไดอยางไร
3. ความเครยี ดสง ผลตอสุขภาพอยางไร และเราสามารถจดั การกับความเครยี ดทาํ ไดอยา งไร

123

บทท่ี 9
อาชีพจําหนา ยอาหารสําเร็จรปู ตามหลกั สุขาภิบาล

ประเทศไทยมีผลผลิตจาการเกษตรกรรมประเภทอาหารท่ีหลากหลาย ซ่ึงขึ้นอยูกับศักยภาพ
แตล ะภมู ภิ าคที่แตกตา งกันไป การนําผลผลติ จาการเกษตรมาแปรรูปเปนผลิตภัณฑอาหารสําเร็จรูป แลว
กระจายสนิ คา สูตลาดผบู รโิ ภคตลาดภายในประเทศ ตลาดอาเซียน และตลาดในภูมภิ าคอ่นื ท่วั โลก เปนอกี
ชอ งทางหน่ึงท่ีทาํ ใหเกดิ อาชีพสาํ หรับผทู สี่ นใจ

การถนอมอาหารในปจ จุบันใชว ิวัฒนาการทางเทคโนโลยีเพอ่ื แปรรปู วตั ถดุ บิ จาํ นวนมากพรอม ๆ
กันเปน ผลิตภณั ฑอาหารสําเรจ็ รปู หรือก่งึ สําเรจ็ รปู หรือปรบั ปรุงกรรมวธิ กี ารถนอมอาหารสมัยโบราณให
ไดผ ลติ ภณั ฑทม่ี คี ณุ ภาพดขี ึ้น ทัง้ ในดา นความสะอาด สี กล่ิน รส เนื้อสัมผสั และเพื่อยืดอายุการเกบ็ อาหาร
นั้นใหไดน าน เทคโนโลยีการถนอมผลิตผลการเกษตรตองอาศัยความรูทางวิทยาศาสตรพ้ืนฐาน ความรู
พนื้ ฐานทางสงั คมธรุ กจิ และการจดั การควบคูกับความรูใ นการแปรรปู ผลติ ผลการเกษตร ใหเปน ผลติ ภัณฑ
ชนดิ ใหม หรอื ปรับปรุงของเดิมใหดียิ่งขึ้นท้ังในลักษณะท่ีมองเห็นหรือสัมผัสได เชน สี กล่ิน ความนุม
ความเหนยี ว เปนตน รวมท้ังสิง่ ท่ีมองไมเ หน็ เชน คณุ คาทางโภชนาการ เปน ตน

ผลิตภัณฑอาหารสาํ เรจ็ รูป หมายถึง อาหารท่ีไดผ า นข้ันตอนการหงุ ตม หรือกระบวนการ แปรรูป
ผลิตผลการเกษตรโดยใชเทคโนโลยีเพอ่ื ใหอาหารน้ันสามารถเก็บไดเปน เวลานานพอสมควรโดยไม
เนาเสีย สามารถดื่มหรือรับประทานไดทันทีเมื่อตองการจะอุนหรือไมอุนใหรอนกอนรับประทานก็ได
ผลิตภณั ฑป ระเภทนี้ทีร่ ูจ กั กันแพรหลาย คอื อาหารบรรจุกระปอ ง เชน สับปะรดกระปอ ง หรอื บรรจุกลอง
เชน นมสด เปน ตน

ผลิตภัณฑอาหารกึ่งสําเร็จรูป หมายถึง อาหารท่ีไดผานขั้นตอนการหุงตมหรือกระบวนการ
แปรรูปแลว และสามารถเก็บไวไดน านเชน เดยี วกัน จะตองนาํ ไปหุงตม และปรุงรสหรอื ปรงุ แตงกอ นจึงจะ
รับประทานได เชน นา้ํ ผลไมเขม ขน ซงึ่ ตอ งผสมนาํ้ กอ นดม่ื นาํ้ พรกิ แกง เปน ตน

การแปรรูปหรือการถนอมอาหาร โดยหลักใหญ คือ การทําลายหรือฆาเช้ือจุลินทรียที่มีอยูหรือ
อาจเกิดขึ้นในอาหาร และทําใหเกิดการเนาเสียใหหมดไป ปจจุบันผลิตผลการเกษตรมีมากขึ้น และ
ประชากรมากข้ึนจึงไดมีการศึกษาคนควาและทดลองใชเทคโนโลยี เพ่ือถนอมผลิตผลการเกษตรให
สามารถเก็บไวไดน าน เชน การใชความรอ นจากไอนาํ้ เพื่อฆาเช้ือจุลินทรียในการทําอาหารกระปอง การ
ใชร งั สแี กมมา เพ่ือยับยั้งหรือทําลายปฏิกิริยาของเอนไซมท ําใหการเปล่ียนแปลงทางเคมีชาลง และยังเปน
การทาํ ลายการเจริญเติบโตของจลุ ินทรยี อ ีกดว ย ในที่นี้จะกลาวถึงกรรมวิธีการถนอมอาหารทใ่ี ชก นั มากใน
ปจ จบุ ัน คอื

 การถอมอาหารโดยใชค วามรอ นสงู เชน ผลิตภัณฑอ าหารกระปอ ง เปน ตน
 การถนอมอาหารโดยใชความเยน็ เชน ผลติ ภณั ฑอาหารเยอื กแขง็ เปนตน
 การถนอมอาหารโดยการทําใหแหง เชน ปลาหยอง กาแฟผง เปนตน

124

 การถนอมอาหารโดยการหมกั ดอง เชน ซีอ้วิ นํ้าสมสายชู เปนตน
 การถนอมอาหารโดยใชรงั สี เชน หอมหัวใหญอ าบรงั สี เปนตน

เร่อื งท่ี 1 การถนอมอาหารโดยใชความรอนสงู

ภาชนะบรรจไุ ดมีการปรับปรุงพัฒนามาโดยเฉพาะอยางย่ิงที่ทําจากดีบุก ตอมาดีบุกหายากและ
แพงขึ้น จงึ ใชก ระปอ งทท่ี ําดวยแผนเหลก็ เคลอื บผิวทงั้ สองดานดว ยดบี กุ ทําใหประหยดั ปรมิ าณของดีบกุ ที่
ใชไดมาก ขณะเดียวกันก็ไดมีการใชกระปองที่ทําจากอลูมิเนียมซ่ึงน้ําหนักเบาแตมีขอเสีย คือ บุบงาย
สวนมากจงึ ใชท าํ กระปองเพอ่ื บรรจุนา้ํ ผลไม หรอื เครื่องด่ืม หรือ นมสด แตการใชก ระปองอลมู เิ นยี ม
ไมแ พรหลายเทา กับกระปองทีท่ ําจากแผน เหลก็ เคลอื บดีบกุ นอกเหนือจากภาชนะจะเปนสวนประกอบท่ี
สํ า คั ญ ใ น ก า ร ถ น อม ผ ลิ ต ผ ล ก า ร เ ก ษ ต ร แ ล ว ป ร ะ เ ภ ท ข อ ง อา ห า ร ก็ มี ค ว า ม สํ า คั ญ ม า ก
รวมถึงการใชความรอนก็มีความสําคัญซ่ึงตองรู วาจะใชความรอนสูงเทาใดในการฆาเชื้อจุลินทรียใน
อาหารท่ีตอ งการเกบ็ รักษา เนื่องจากการถนอมผลิตผลทางการเกษตร โดยความรอนจะเปล่ียนสภาพของ
อาหารจากสดเปนอาหารสุกท่ีพรอมจะรับประทานได ดังน้ัน จึงมีการเติมเคร่ืองปรุงตาง ๆ หรือเปล่ียน
สภาพเปน ผลิตภัณฑอาหารชนดิ ใหม ซ่ึงในปจจุบนั เรียกวา "การแปรรปู อาหาร" สวนประกอบอาจจะมีทั้ง
เน้ือสัตว ผักและเครื่องเทศ สําหรับอาหารคาวหรือถาเปนอาหารหวาน เชน ผลไมบรรจุในนํ้าเช่ือม
เปนตน กรรมวิธกี ารผลิตอาหารกระปอ งหรืออาหารในขวดแกว จาํ เปน ตอ งใชความรอ น เพือ่ ทาํ ใหอ าหาร
ท่บี รรจภุ ายในสุก และเพอ่ื ทาํ ลายเชือ้ จลุ ลินทรีย ความรอนท่ีใชจะตองสัมพันธกันเพราะถาใชความรอน
สูงเกินไป อาจจะทาํ ใหอาหารที่บรรจุในกระปอง/ขวดน่ิมและไมนารับประทาน ถาความรอนต่ําเกินไป
อาจจะมีจุลินทรียหลงเหลืออยซู งึ่ จะทาํ ใหอาหารนั้นเสยี เกดิ กระปอ งบวมและระเบดิ ไดในท่ีสุด การถนอม
อาหารโดยใชความรอ น หมายถงึ การฆาเชอ้ื ในอาหารที่บรรจุในภาชนะท่ีปดสนิท เพื่อปองกันการเสื่อม
สลายหรอื เนาเสยี ทีเ่ กดิ จากเช้อื จลุ ินทรียห รอื จากการปฏิกิรยิ าของเอ็นไซมในอาหาร การฆาเช้ือโดยความ
รอนมี 3 ระดับ คือ การฆาเชื้อ (Sterilization) การฆาเชื้อระดับการคา (Commercially sterilization) และ
การฆาเชอื้ แบบปาสเตอร (Pasteurization)

การฆาเชือ้ หมายถงึ การถนอมอาหารโดยใชค วามรอนสงู ภายใตค วามดัน เพื่อใหจุลินทรียท่ีมีอยู
ทง้ั หมดถูกทําลาย

การฆา เชอ้ื ระดับการคา หมายถึง การถนอมอาหารโดยใชค วามรอ นสูงเพ่ือทําลายจุลินทรียท่ีมีอยู
ในอาหารเกือบทง้ั หมด เพ่อื ใหอ าหารนั้น ๆ สามารถบรโิ ภคไดโดยไมเ ปน อนั ตราย และสามารถเก็บไวได
นานโดยไมเ นาเสียในภาวะปกติ

การฆาเช้ือแบบปาสเตอร หมายถึง การถนอมอาหารโดยใชความรอ นตา่ํ กวาอณุ หภูมิของนํ้าเดือด
(ตาํ่ กวา 100o C) เพ่ือทําลายจุลนิ ทรยี บางสวน แตทั้งนีต้ อ งดาํ เนินควบคกู บั สภาวะอยางอื่น เชน ควรเก็บใน
ตูเ ยน็ ภายหลงั การผลิตแลว หรอื อาหารน้ันมี พเี อชตํา่ หรอื มปี รมิ าณนาํ้ ตาล หรือเกลือสูง

125

นกั วทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยีการอาหาร ไดแบงกลุมอาหารท่ีบรรจุในภาชนะท่ีปดสนิทเปน
กลุมใหญ ๆ ไว 2 กลมุ คือ \

1. กลมุ อาหารท่ีเปนกรด (Acid foods) คือ อาหารท่ีมีคา PH ต่ํากวา 4.5 สวนมากเปนพวกผลไม
เชน สับปะรด สม หรือผกั ทมี่ ีรสเปรย้ี ว เชน มะเขือเทศ กระเจี๊ยบแดง เปน ตน

2. กลมุ อาหารทเี่ ปนกรดต่าํ (Low acid foods) คอื อาหารที่มคี า พีเอช 4.5 หรือสูงกวา สว นมากจะ
เปน อาหารจําพวกเนื้อสตั วแ ละผกั ตา ง ๆ เชน เน้ือ หมู ปลา ขา วโพดฝก ออ นและหนอ ไมฝร่งั เปน ตน

กระปอ งใชบรรจุ

โรงงานทําสบั ปะรดกระปอง

126

ตัวอยา งขั้นตอนการทําอาหารกระปอง
1. รบั ซอื้ วัตถดุ ิบ
2. ลา ง ตัดแตง
3. คดั เลอื กขนาด, จัดระดบั
4. ลวก
5. บรรจกุ ระปอ ง/ขวด
6. เติมน้ําบรรจุลงในกระปอ ง/ขวด <----- เตรียมเครอ่ื งปรงุ หรอื นํา้ บรรจุ
7. ไลอ ากาศ
8. ปด ผนึก
9. ฆา เชื้อดวยความรอน
10. ทาํ ใหก ระปอ งเย็น
11. ปดฉลาก
12. บรรจุหบี /กลอ ง
13. หอ งเก็บ
14. สง ขาย
15. ผูบริโภค

1.1 เคร่อื งมอื ทใ่ี ชเ กย่ี วกบั การผลิต
โดยทั่วไปเคร่ืองมือเครื่องใชและเครื่องจักรเก่ียวกับกรรมวิธีการผลิตอาหารกระปองตองไมเปน

อันตรายตอ สุขภาพ และตอ งอยูในสภาพท่สี ะอาดเสมอ ภาชนะท่ใี ชไดหลายครงั้ ตอ งทําดวยวัสดุที่ไมเปนพิษ
และออกแบบใหทําความสะอาดไดงายเพ่ือปองกันมิใหมีส่ิงสกปรกตกคางอยู วัสดุที่ใชทําภาชนะตาง ๆ
ควรเปนวัสดุท่มี ีผิวเรยี บ ไมม รี อยแตกหรือกะเทาะลอ น ไมเปนพิษ ไมทําปฏิกิริยากับอาหาร ควรเปนวัสดุที่
ลางและทาํ ความสะอาดไดงา ย ไมเปน วัสดทุ ีด่ ูดซึมงาย ยกเวนเพ่ือวัตถุประสงคบางประการที่จําเปนตองใช
เชน ถังไมใ นการหมกั ไวน ในสถานท่ีผลิตอาหารสาํ เร็จรูปจะมีเครอื่ งมือ เครอื่ งใชแ ละเครื่องจักรแตกตางกัน
ออกไปแลวแตป ระเภทและชนิดของผลิตภณั ฑ แตส ว นใหญแ ลวแบง ออกไดเปน 3 ประเภท คือ

 เครือ่ งมือ เคร่อื งใชทจ่ี าํ เปนในกรรมวิธีการผลติ
 เครื่องมอื เคร่ืองจกั รตามข้ันตอนของการผลติ
 เครอื่ งมือ เครอื่ งจักรตามประเภทของผลิตภัณฑ
1.1.1 เคร่อื งมอื เคร่อื งใชท จ่ี าํ เปน ในกรรมวิธกี ารผลติ
เครื่องมอื เครื่องใชนเ้ี ปน สง่ิ จําเปน ของผูป ระกอบกิจการการอุตสาหกรรมแปรรปู อาหารไมวา
ขนาดเล็กหรอื ขนาดใหญ โดยเฉพาะอยา งย่งิ การผลิตอาหารกระปอ ง

1) เครอ่ื งชั่ง ตวง วัด ใชใ นการชง่ั นํา้ หนกั หรือปริมาตรของสิ่งตา ง ๆ เชน วตั ถุดิบ
เครือ่ งปรงุ อาหาร เครื่องช่งั ตวง วดั ควรจะมีหลาย ๆ ขนาด

127

2) เครอ่ื งวดั อุณหภูมิ เปนของจาํ เปน มากในการผลิต จะตองมีการควบคุมและตรวจสอบ
อุณหภมู ิตามขน้ั ตอนตา ง ๆ ระหวา งผลิตอยตู ลอดเวลา

3) เคร่ืองมอื วัดปรมิ าณเกลอื
4) เครอื่ งมือวดั ปรมิ าณนํา้ ตาล
5) เครื่องมือวัดความเปนกรด-ดา ง
6) เคร่ืองมือวัดความรอนของอาหารที่บรรจุในกระปอง (Heat penetration equipment)
เพอื่ คํานวณหาเวลาท่จี ะตองใชใ นการฆา เชอ้ื หลงั จากบรรจแุ ละปด ฝากระปอ งแลว เคร่ืองมือท่ีใชในการน้ี
เรียกวา เทอรมอคัปเปล (Thermocouples) ซึ่งใชวดั อุณหภมู ิ ณ จดุ ทคี่ วามรอนเขา ถงึ ชา ทีส่ ดุ ของกระปอง
7) เครอ่ื งมือวดั ขนาดของตะเขบ็ กระปอ ง ลกั ษณะของการเก่ียวกันระหวางขอฝา (Cover hook)
และขอของตัวกระปอง (Body hook) เปน ส่งิ สําคัญมาก ถา ไมเปนไปตามมาตรฐาน อาจจะทําใหกระปอง
รั่วได
8) เครอื่ งมือตรวจความดันในกระปอ ง ทดสอบวา กระปอ งจะรวั่ หรือไม โดยสูบลมอัดเขา
ไปในกระปอ งจนไดเปลงความดันท่ีตองการแลวจุมกระปองลงในนํ้า ถากระปองรั่วจะมีฟองอากาศผุด
ออกมาตามรอยตะเขบ็ ซึง่ จะตอ งทาํ การปรับเครอื่ งปดฝากระปอ งใหเ ขาท่ี
1.1.2 เครอ่ื งมอื เครอื่ งจักรตามขั้นตอนของการผลิต
เครอื่ งมือเครอ่ื งจักรท่ีใชใ นการทาํ อาหารกระปองแบง ออกตามขั้นตอนของการผลิต ประกอบดว ย
 การลาง เตรียม และตัดแตง วัตถุดิบ
 การลวก
 การหงุ ตม
 การบรรจุ
 การไลอากาศ
 การปดฝา
 การทาํ ลายเช้อื จลุ ินทรีย
1.1.3 เครอ่ื งมอื เครอื่ งจกั รตามประเภทของผลิตภัณฑ เครื่องมอื เครื่องจักรอาจแตกตา งกันไปตาม
ประเภทของอาหารท่ีจะผลิต เชน เคร่ืองมือ เคร่ืองจักรสําหรับทําสับปะรดกระปองยอมจะแตกตางกับ
เคร่ืองมือเคร่ืองจักรของโรงงานทาํ ปลากระปอง
1.2 การทําความสะอาดสถานทผ่ี ลิตอาหาร
ในแงข อง "สุขลักษณะ" จะตองคํานึงถึงเช้ือจุลินทรียมากที่สุดเพราะจะทําใหเกิดอันตรายอยาง
มากตอสขุ ภาพของผบู รโิ ภค จงึ ตองมีการควบคมุ ปรมิ าณจลุ นิ ทรยี ซ่ึงตอ งทาํ ทั้งกับคนและเคร่อื งมือ คอื
1) ปองกนั มิใหส ัตวและแมลงมโี อกาสสมั ผสั กับอาหาร
2) ควรใสเสื้อกันเปอน ซ่ึงเส้ือนี้จะปองกันส่ิงสกปรกตาง ๆ จากเส้ือผาหรือตัวผูทําอาหารหรือ
เสิรฟ อาหาร และสวมหมวกหรือมีผา คลมุ ผมเพ่อื ปอ งกนั ไมใหผ มหลนลงในอาหาร

128

3) รักษาเครื่องจักร เครื่องมือ โตะเตรียมอาหาร อางน้ํา หองเตรียมอาหารใหสะอาดอยูเสมอ
เพื่อปองกนั เศษอาหารหลงเหลอื อยู ซึง่ จะเปนอาหารเลี้ยงเชอ้ื จลุ นิ ทรยี ใหเ จริญเติบโตได

4) เศษอาหารควรทิง้ ทกุ วนั
5) หองเก็บวัตถดุ บิ หองเก็บของ ตเู ยน็ หองเยน็ ควรจะสะอาด
6) เคร่อื งจักร และเคร่ืองมือตาง ๆ ควรวางหรอื เกบ็ ใหเปนที่เพอื่ จะทาํ งานสะดวกและปองกันการ
เสยี หาย
7) มหี องน้ําพอเพียงเพ่อื ปองกันความสกปรกของคนงาน
8) ตรวจสขุ ภาพของคนงานเปนประจําทุกป
9) ผูผลิตควรจะรว มมอื กับ "ผตู รวจสอบ" ของรัฐบาล เพอื่ คําแนะนาํ และความรว มมอื ท่ีดี
10) ควรจะแกไ ขจดุ ตา ง ๆ ตามที่ "ผูตรวจสอบ" แนะนาํ
1.3 การทําลายเศษอาหาร กาก และสว นท่เี หลอื จากโรงงาน
การระบายนาํ้ เสียนน้ั เปนเรื่องทส่ี าํ คญั มาก เพราะนํ้าเสยี ยอมจะทาํ ใหเกดิ ผลเสยี ไดสองแง คือ
1) ความสะอาดและความปลอดภัยในการประกอบกิจ เพราะถาสิ่งแวดลอมสกปรกยอมจะเกิด
การเจอื ปนข้ึนไดงา ย
2) ความปลอดภยั สาํ หรบั ผอู ยใู กลเคียง การระบายน้ําและมีเศษอาหารอยยู อมเปน ท่ีรบกวนแก
ผอู าศัยใกลเคียงได โดยเฉพาะการปลอยของเสียลงในน้ํายอมกอใหเกิดความลําบาก และยุงยากตอผูอยู
ปลายทาง

เรอื่ งท่ี 2 การถนอมอาหารโดยใชค วามเยน็
การใหค วามเยน็ (Refrigeration) หมายถงึ กรรมวิธีการกาํ จดั ความรอ นออกจากสงิ่ ของหรือพื้นท่ี

ท่ีตองการทาํ ใหเ ยน็ หรือตอ งการใหมอี ุณหภูมิลดลง ซงึ่ การทําใหเยน็ ลงนี้ แบง ออกเปน 2 ลกั ษณะ คือ
การแชเยน็ (Chilling) หมายถึงการทําใหอุณหภูมิของส่ิงของนั้นลดลง แตอยูเหนือจุดเยือกแข็ง

ของส่ิงนัน้ โดยของสงิ่ นนั้ ยังคงสภาพเดิมอยู เชน การแชเ ยน็ อาหารจะเปน การลดอณุ หภูมิของอาหารต่ําลง
แมที่ -1o C แตต องไมท ําใหน า้ํ หรือองคประกอบในอาหารนน้ั แปรสภาพหรือแขง็ เปน นํ้าแขง็

การแชแ ข็ง (Freezing) หมายถึงการทําใหอณุ หภมู ิของสงิ่ ของนน้ั ลดต่ําลงกวา จดุ เยือกแขง็ ของ
สง่ิ น้นั (-1 ถงึ -40o C) การแชแ ขง็ จะทาํ ใหเ กิดการเปลีย่ นสภาพขององคประกอบในส่งิ ของ เชน ในกรณีท่ี
เปนอาหาร ความเย็นจัดจะทําใหนํ้าในเนื้อเยื่อของอาหารแปรสภาพเปนนํ้าแข็ง ทําใหจุลินทรียไมอาจ
นําไปใชไ ด แตค วามเยน็ จัดไมไ ดทาํ ลายจุลนิ ทรยี ใหตาย

จุดเยือกแข็ง (Freezing point) คือ อุณหภูมิท่ีเกิดภาวะสมดุลระหวางของแข็งกับของเหลว
ณ ความกดมาตรฐาน 1 บรรยากาศ หรอื อุณหภูมทิ ีข่ องเหลวเปลย่ี นสถานะเปน ของแขง็ ณ
ความกดมาตรฐาน 1 บรรยากาศ

129

การถนอมอาหารดว ยความเยน็ มหี ลายวธิ ี
1) การใชน ้าํ แขง็ ความเยน็ ของนาํ้ แข็งที่ใชใ นการแชอ าหารจะลดอณุ หภมู ขิ องอาหารไดเรว็ และ

ถามปี ริมาณน้าํ แข็งเพยี งพอกจ็ ะทําใหอ าหารนนั้ เยน็ ลงจนมอี ณุ หภมู ิใกลเ คียงกบั 0o C
2) การใชส ารผสมแชแข็ง การใชน ํ้าแข็งผสมเกลือแกงหรือเกลืออนินทรยี อ่ืน ๆ จะทาํ ใหได

สารผสมทีม่ ีอณุ หภูมิต่าํ กวา 0o C
3) การใชนํ้าแข็งแหง นา้ํ แข็งแหง คอื คารบ อนไดออกไซดท เี่ ย็นจนแข็ง มอี ุณหภูมิ

ประมาณ 80o C ใชในการเกบ็ รักษาอาหารทผี่ านการแชแขง็ มาแลว เหมาะสําหรับการขนสงในระยะเวลา
2-3 วนั

4) การใชไ นโตรเจนเหลว ไนโตรเจนเหลวที่ความดันปกติจะระเหยกลายเปน ไอที่
อุณหภูมิ 196o C ณ อุณหภูมินี้เปนอุณหภูมิตํ่าสุดที่สามารถทําใหอาหารเย็นลงไดอยางรวดเร็ว และ
เนื่องจากไนโตรเจนเปน แกสเฉือ่ ย ไมเ ปนอันตรายกบั อาหารและผูบริโภค

5) การใชเ คร่ืองทาํ ความเยน็ เครอ่ื งทาํ ความเย็นทใ่ี ชก นั โดยท่ัวไป โดยเฉพาะตามบา นเรอื น คอื
ตเู ยน็

เรือ่ งที่ 3 การถนอมอาหารโดยการทาํ แหง
หลักการในการทําแหง มหี ลายวิธี คือ
1) ใชก ระแสลมรอ นสัมผสั กับอาหาร เชน ตูอ บแสงอาทิตย ตอู บลมรอน (Hot air dryer) เปน ตน
2) พนอาหารท่เี ปนของเหลวไปในลมรอน เครอ่ื งมือทใ่ี ชค อื เครอ่ื งอบแหง แบบพนฝอย

(Spray dryer)

130

3) ใหอ าหารขน สัมผสั ผวิ หนาของลกู กลิง้ รอน เคร่อื งมอื ท่ีใชคอื เครือ่ งอบแหง แบบลกู กล้ิง
(Drum dryer หรอื Roller dryer)

4) กําจัดความช้ืนในอาหารในสภาพที่ทํานํ้าใหเปนน้ําแข็งแลวกลายเปนไอในหองสุญญากาศ
ซง่ึ เปน การทําใหอ าหารแหงแบบเยอื กแขง็ โดยเครอื่ งอบแหง แบบเยอื กแข็ง (Freeze dryer)

5) ลดความชน้ื ในอาหารโดยใชไมโครเวฟ (Microwave)
หลกั ในการทําอาหารใหแหง คือ จะตองไลน้ําหรือความชื้นที่มีอยูในผลิตผลการเกษตรออกไป
แตจะยังมีความชื้นเหลอื อยใู นผลติ ภณั ฑม ากนอ ยแลวแตช นดิ ของอาหาร
การถายเทความรอน จะเกดิ ตรงจุดท่ีมีความแตกตางของอณุ หภมู ิ คือ อุณหภูมิของเครื่องมือที่ใช
ในการอบ และอาหารที่ตอ งการทาํ ใหแ หง การถา ยเทความรอนมี 3 แบบ คอื
1) การนําความรอ น เปน การถายเทความรอ นจากโมเลกลุ หนึ่งไปยงั อกี โมเลกลุ หนึง่ ท่ีอยูขางเคียง
ซ่งึ จะเกิดกบั อาหารท่ีมลี กั ษณะเปนของแขง็
2) การพาความรอ น จะเกดิ กับอาหารทเี่ ปนของเหลว โดยกระแสความรอ นจะถูกพาผานชอ งวางที่
เปน อากาศหรือแกสจากของเหลวชนิดหนึ่งไปยงั ของเหลวอีกชนิดหนงึ่
3) การแผร งั สี เปนการถา ยเทความรอนโดยการแผร งั สคี วามรอนไปยังอาหารซง่ึ จะเกดิ ขึ้นในกรณี
อบอาหารในสุญญากาศ และการอบแหงแบบเยอื กแขง็
ในทางปฏิบัติ การถายเทความรอ นในการอบแหง อาจเกดิ ขน้ึ พรอ มกันท้งั 2 หรือ 3 แบบกไ็ ด ทง้ั น้ี
ขน้ึ อยกู บั ลักษณะของอาหารที่นาํ ไปอบแหง
การเคลื่อนที่ของน้าํ ในอาหาร น้ําหรอื ความชนื้ จะเคล่อื นทีม่ าทผ่ี ิวหนาของอาหารเม่ือไดรับความ
รอนในระหวา งการอบ
เครื่องอบแหง
เครื่องมอื ท่ีใชในการอบอาหารจาํ นวนมากในคราวเดยี วกันใหแ หง นัน้ มหี ลายแบบ แตละแบบก็มี
หลายขนาด
1) ตูอบหรือโรงอบที่ใชความรอนจากแสงอาทิตย โดยมีหลักการทํางานคือ ตูหรือโรงอบ
ประกอบดว ยแผงรบั แสงอาทิตย ซงึ่ ทําดวยวสั ดใุ ส เม่ือแสงอาทิตยซ ง่ึ สว นใหญเปน รงั สคี ล่นื ส้ัน ตกลงบน
แผงรบั แสงน้แี ลว จะทะลผุ า นไปยังวสั ดสุ ดี ํา ภายในตแู ละเปลีย่ นเปนรังสีความรอน ซึ่งความรอนนี้จะไป
กระทบกบั อาหารทําใหน ้าํ ในอาหารระเหยออกมา และผานออกไปทางชองระบายอากาศของตูอบ หรือ
โรงอบ มีผลทาํ ใหอาหารแหง ในระหวางการอบควรกลบั ผลิตภณั ฑน ้ัน วันละ 1-2 คร้ัง เพือ่ ใหผิวหนา ของ
ผลิตภณั ฑท กุ สว นไดส ัมผัสกบั ความรอน ทําใหแหงเรว็ และสมํา่ เสมอ สวนมากตูอ บแสงอาทิตยนี้จะใชก บั
พวกผัก ผลไม และธัญพชื ขอดสี าํ หรับการใชตอู บที่ใชค วามรอ นจากแสงอาทิตย คอื

(1) ไดผลติ ภณั ฑสีสวย และสมาํ่ เสมอ
(2) สะอาดเพราะสามารถควบคุมไมใหฝนุ ละอองหรือแมลงเขา ไปได

131

(3) ใชเวลานอยกวาการตากแดดตามธรรมชาติทําใหประหยัดเวลาในการตากได
ประมาณหน่ึงในสาม

(4) ประหยดั พ้ืนทใ่ี นการตาก เพราะในตอู บสามารถวางถาดที่จะใสผลผลิตไดหลายถาด
หรอื หลายชั้น

(5) ประหยัดแรงงาน เพราะไมตองเก็บอาหารท่ีกําลังตากเขาที่รมในตอนเย็นและ
เอาออกตากในตอนเชาเหมอื นสมัยกอ น ซ่ึงมีผลทําใหต นทุนในการผลติ อาหารแหง ลดลง

เครื่องอบแหงแบบลูกกลิ้ง

เคร่ืองอบแหง ดว ยลมรอนแบบตหู รือถาด
2) เครอ่ื งอบแหง ทใี่ ชความรอ นจากแหลง อ่ืน ความรอนท่ีใชกับเครอื่ งอบประเภทน้สี วนมากจะได
จากกระแสไฟฟา หรือแกส สวนมากใชในระดับอตุ สาหกรรมซึ่งมีหลายแบบหลายขนาด โดยใชหลักการ
ทีแ่ ตกตา งกันแลว แตป ระโยชนของการใชส อย เชน

(1) เคร่ืองอบแหงดวยลมรอนแบบตูหรือถาด ตูอบบุดวยวัสดุที่เปนฉนวนมีถาดสําหรับ
วางอาหารทีจ่ ะอบ เคร่อื งมือชนดิ นจี้ ะใชอ บอาหารท่มี ปี รมิ าณนอ ย หรือสาํ หรับงานทดลอง

(2) เคร่อื งอบแหง ดวยลมรอนแบบตอเนื่อง มีลักษณะคลายอุโมงค นําอาหารที่ตองการ
อบแหงวางบนสายพานที่เคลื่อนผานลมรอนในอุโมงค เม่ืออาหารเคลื่อนออกจากอุโมงคก็จะแหงพอดี
ตัวอยา งอาหาร เชน ผัก หรือ ผลไมอ บแหง เปน ตน

(3) เคร่ืองอบแหงแบบพนฝอย การทํางานของเคร่ืองอบแบบนี้ คือ ตองฉีดของเหลวที่
ตองการทาํ ใหแ หง พน เปน ละอองเขาไปในตทู ่มี ลี มรอ นผา นเขามา เชน กาแฟผงสําเร็จรูป ไขผง นํ้าผลไม
ผง ซบุ ผง เปน ตน

(4) เคร่ืองอบแหงแบบลูกกลิ้งเคร่ืองทําแหงแบบนี้ใหความรอนแบบนําความรอน
ซ่งึ ประกอบดว ยลกู กลิ้งทาํ ดวยเหล็กปลอดสนิม อาหารที่จะทําแหงตองมีลักษณะขนและปอนเขาเคร่ือง
ตรงผิวนอกของลกู กล้ิงเปนแผนฟลม บาง ๆ ความรอ นจะถา ยเทจากลูกกล้งิ ไปยงั อาหาร

(5) เครือ่ งอบแหงแบบเยอื กแขง็ ประกอบดว ยเครื่องที่ทาํ ใหอาหารเย็นจัด (freezer) แผน
ใหความรอนและตูสุญญากาศ หลักการในการทําแหงแบบน้ี คือ การไลน้ําจากอาหารออกไปในสภาพ

132

สุญญากาศ การถา ยเทความรอนเปนแบบการนําความรอน ตัวอยางผลิตภัณฑที่ประสบความสําเร็จมาก
ทส่ี ดุ คือ กาแฟผงสําเร็จรปู

(6) ตูอบแหงแบบท่ีใชไมโครเวฟ ขณะน้ีไดมีการใชไมโครเวฟคลื่นความถ่ี 13x106
ไซเกิล เพื่อลดความชื้นของผกั เชน กะหล่าํ ปลแี ละผลติ ภณั ฑทไี่ ดจะมคี ณุ ภาพดี สสี วย ตัวอยางผลิตภัณฑ
ท่ีใชตูอบแหงแบบไมโครเวฟรวมกับการใชสุญญากาศ คือ ผลิตภัณฑน้ําสมผง ซ่ึงยังคงคุณภาพของ
สี กลน่ิ และรสของสม ไว

เรือ่ งท่ี 4 การถนอมอาหารโดยการหมกั ดอง

ปจ จบุ นั ความกา วหนา ทางเทคโนโลยใี นดา นจุลชีววิทยามีมากข้ึน สามารถใชกระบวนการหมัก
เพ่ือผลิตผลิตภัณฑใหม ๆ ไดมากขึ้น และมีการใชจุลินทรียบริสุทธิ์และสายพันธุที่มีประสิทธิภาพให
ผลผลิตสูงสุด ซีอ้ิวและเตาเจี้ยว ผลิตภัณฑท้ัง 2 ชนิดนี้ มักจะผลิตพรอมกัน เนื่องจากใชวัตถุดิบอยาง
เดยี วกัน ในปจจุบนั มีการใชสปอรเ ชอ้ื รา แอสเพอรจ ิลลัส ฟลาวสั โคลมั นารสิ เพอ่ื ผลติ ซีอ้ิว ทําใหไดซีอิ้ว
ที่มคี ณุ ภาพสม่าํ เสมอตลอดป ซง่ึ เดมิ เคยมีปญหาเร่อื งการปนเปอ นจากเชอ้ื ราชนิดอ่ืน ๆ ในฤดฝู น ทําใหได
ซอี ้ิวทมี่ ีคุณภาพไมด เี ทา ทีค่ วร และทส่ี ําคัญยง่ิ คือ สปอรเ ช้ือราท่ใี ชต อ งไมส รางสารอฟลาทอกซิน ซ่ึงเปน
สารกอมะเร็ง

เรอ่ื งท่ี 5 การถนอมอาหารโดยใชร งั สี

รังสี หมายถึง คลื่นแสงหรือคลายกับแสง ซึ่งมีความยาวคลื่นท้ังสั้นและยาว การแผรังสีของ
สารกัมมันตภาพมลี ักษณะคลา ยสายน้าํ ของอนุภาค หรอื คลนื่ ซง่ึ มาจากหนว ยเลก็ ท่สี ุดของสสารคือปรมาณู
ธาตุชนิดหนึ่งประกอบดว ยปรมาณูชนดิ ตาง ๆ ซึง่ มลี กั ษณะทางเคมเี หมอื นกันแตม นี ้าํ หนกั ตางกนั ปรมาณู
ชนิดตาง ๆ ของธาตุเดยี วกนั แตมีนํา้ หนักแตกตา งกันนีเ้ รียกวา ไอโซโทป รงั สีทใ่ี ชใ นการถนอมอาหารนัน้
อาจใชรงั สีใดรงั สหี นึง่ ดงั น้ี

1) รังสีแกมมา เปนรังสีที่นิยมใชมากในการถนอมอาหาร สารที่เปนตนกําเนิดรังสีน้ี คือ
โคบอล-60 หรือซเี ซียม-137

2) รงั สีเอกซ ไดจ ากเคร่อื งผลติ รงั สเี อกซท ีท่ ํางานดวยระดับพลังงานท่ีตํ่ากวา หรือ เทากับ 5 ลาน
อเิ ล็กตรอนโวลต

3) รังสีอิเล็กตรอน ไดจากเครื่องผลิตรังสีอิเล็กตรอนที่ทํางานดวยระดับพลังงานท่ีตํ่ากวาหรือ
เทากบั 10 ลา น อิเล็กตรอนโวลต

5.1 หลกั การถนอมอาหารดวยรงั สี
รังสีท่ีฉายลงไปในอาหารจะไปทําลายหรือยับยั้งการเจริญเติบโตของจุลินทรียหรือทําใหการ
เปลยี่ นแปลงทางเคมีลดลง ซงึ่ มีผลทาํ ใหการเก็บรักษาอาหารน้ันมีอายุยืนนานโดยไมเนาเสีย ทั้งน้ีข้ึนอยู
กับชนดิ ของอาหารและปรมิ าณรงั สที อ่ี าหารไดร ับและวตั ถุประสงคในการฉายรงั สี ซ่งึ พอจะสรุปไดดังนี้

133

1) ควบคุมการงอกของพืชผักในระหวางการเก็บรักษา ปริมาณรังสีท่ีฉายบนอาหาร
ประมาณ 0.05-0.12 กโิ ลเกรย ซ่ึงกระทรวงสาธารณสุขอนุญาตใหอาหารนั้นมีปริมาณรังสีเฉลี่ยสูงสุดได
ถงึ 0.15 กโิ ลเกรย เชน กระเทียม หอมใหญ มนั ฝรง่ั เปนตน ซึ่งสามารถควบคุมการงอกและลดการสูญเสีย
นา้ํ หนกั ในระหวา งการเกบ็ ในหอ งเย็นไดน านกวา 6 เดือน

2) การควบคุมการแพรพันธุของแมลงในระหวางการเก็บรักษา ปริมาณรังสีท่ีฉายบน
อาหารประเภทนี้ประมาณ 0.2-0.7 กิโลเกรย และกระทรวงสาธารณสุขอนุญาตใหอาหารน้นั มปี ริมาณรังสี
เฉล่ียสูงสุดได 1 กโิ ลเกรย เชน ขาว ถวั่ เครื่องเทศ ปลาแหง เปนตน ซง่ึ รงั สีจะทําลายไขแมลงและควบคุม
การแพรพันธุของแมลงและตวั หนอนในระหวางการเก็บรักษา หรอื ระหวา งรอการจาํ หนา ย

3) ยดื อายกุ ารเกบ็ รักษาอาหารสด การฉายรังสีอาหารทะเลและเนอื้ สตั วดว ยรงั สีประมาณ
1-3 กโิ ลเกรย จะชวยลดปริมาณแบคทีเรียลงไดมาก ทาํ ใหสามารถเก็บรกั ษาไดนานข้ึน แตทั้งนี้ตองบรรจุ
ในภาชนะและเก็บในหองเย็น สวนผลไม เชน มะมวง กลวย ถาฉายรังสีดวยปริมาณ 0.3-1 กิโลเกรย
จะชะลอการสุกและควบคุมการแพรพันธุของแมลงในระหวางการเก็บรักษา ทําใหอายุการเก็บนานข้ึน
สวนสตรอเบอร่ี ถาฉายรังสีดวยประมาณ 3 กิโลเกรย จะชวยทําลายจลุ นิ ทรียท่ีเปนสาเหตุทําใหเนาเสียลง
บางสวน ทําใหย ืดอายกุ ารเกบ็ รักษาหรอื ในระหวางการจําหนายและการฉายรังสี ประมาณ 1-2 กิโลเกรย
จะสามารถชะลอการบานของเห็ด ทําใหก ารจาํ หนา ยมรี ะยะนานข้นึ

4) ทําลายเชื้อโรคและพยาธิในอาหาร ผลิตภัณฑที่ทําจากเนื้อสัตวอาจมีพยาธิหรือเชื้อ
โรคติดอยูได เชน พยาธิใบไมตับที่มีในปลาดิบ สามารถทําลายไดดวยรังสีต่ําประมาณ 0.15 กิโลเกรย
แหนมซึง่ เปน ผลติ ภณั ฑจ ากหมูทค่ี นไทยนิยมรบั ประทานดิบ ๆ ถาฉายรังสีในประมาณ 2-3 กิโลเกรย จะ
เพียงพอทจ่ี ะทําลายเชอื้ ซาลโมเนลลา ซงึ่ เปนสาเหตุทําใหเกิดทองรวงและทําลายพยาธิท่ีอาจจะติดมากับ
เน้ือหมูกอนทําแหนมก็ได

5.2 กระบวนการฉายรงั สี
ในประเทศไทยการฉายรังสีอาหาร ควบคุม และดําเนินการโดย สํานักงานพลังงานปรมาณูเพ่ือ
สนั ติ กระทรวงวทิ ยาศาสตรเทคโนโลยแี ละการพลังงาน สวนมาตรฐานเก่ียวกับปริมาณของรังสีที่ใชและ
ความปลอดภยั ตอ งเปนไปตามประกาศของกระทรวงสาธารณสขุ อาหารที่จะผานกระบวนการฉายรังสีมี
ทัง้ ผลผลิตการเกษตรหลงั การเก็บเกี่ยว และผลิตภัณฑอาหารสําเร็จรูปและกึ่งสําเร็จรูป ดังน้ัน การบรรจุ
หีบหออาจมคี วามจําเปน ตามชนดิ ของผลติ ภณั ฑ เชน แหนม หมูยอ ซึ่งหอหุมดวยใบตอง สวนหอมใหญ
มันฝรัง่ ไมม สี งิ่ หอหมุ เปน ตน ในการฉายรงั สผี ลิตผลเหลาน้ีตองบรรจุในภาชนะหรือหีบหอท่ีเหมาะสม
นําไปผานพลังงานคลื่นไฟฟาในรูปของรังสี ซ่ึงอยูในตึกแยกหางจากตึกกําเนิดรังสีและไดรับการ
ออกแบบใหม่ันคงแข็งแรงไดมาตรฐานดานความปลอดภัย เปนหลักประกันวาจะไมเปนอันตรายหรือ
กอ ใหเกิดปญหาส่ิงแวดลอมตอ ชมุ ชนได

134

5.3 ปรมิ าณรังสีทีใ่ ชใ นการถนอมอาหาร
หนว ยของรงั สเี รยี กวา เกรย อาหารใดกต็ ามเม่ือผา นการฉายรังสแี ลว รังสไี ดคายหรอื ถา ยพลังงาน
ใหเ ทากบั 1 จลู ตออาหารจาํ นวน 1 กิโลกรมั เรียกวา 1 เกรย หนวยของรงั สีวัดเปนแรด ซง่ึ 100 แรดเทา กับ
1 เกรย และ 1,000 เกรยเทากับ 1 กิโลเกรย องคการอนามัยโลก และทบวงการพลังงานปรมาณูระหวาง
ประเทศ ไดสรุปวา การฉายรงั สีอาหารใดกต็ ามดวยระดบั รงั สี ไมเกิน 10 กิโลเกรย จะมีความปลอดภัยใน
การบริโภค และไมทําใหค ณุ คา ทางโภชนาการเปลย่ี นแปลงไป แตอ ยางไรก็ตามปริมาณของรังสีที่อาหาร
ไดรับตองเปนไปตามประกาศของกระทรวงสาธารณสุข ซ่ึงแตกตางกันตามชนิดของอาหารและตาม
วัตถุประสงคว า ดวยการถนอมอาหารในระดับตา ง ๆ
5.4 การแสดงฉลาก
อาหารอาบรงั สีตอ งมฉี ลากแสดงขอความเพอื่ ใหผบู รโิ ภคไดรบั ทราบขอ มูล ซึง่ เปนประโยชนใน
การเลอื กซอ้ื อาหารมาบรโิ ภค โดยในฉลากจะตอ งระบุรายละเอียดดังตอไปนี้
1) ชอ่ื และทตี่ ั้งของสาํ นักงานใหญของผผู ลิตและผฉู ายรังสี
2) วัตถปุ ระสงคใ นการฉายรงั สี โดยแสดงขอ ความวา "อาหารทีไ่ ดผ านการฉายรงั สเี พื่อ........แลว"
(ความทีเ่ วน ไวใ หร ะบวุ ัตถปุ ระสงคข องการฉายรังส)ี
3) วนั เดอื นและปท ี่ทาํ การฉายรังสี
4) แสดงเคร่ืองหมายวาอาหารนัน้ ๆ ไดผ านการฉายรงั สแี ลว
อาหารสําเร็จรูป หมายถึง อาหารที่ผูขายปรุงไวเรียบรอยแลว ผูซื้อสามารถนําไปอุนหรือ
รบั ประทานไดทนั ที อาหารสาํ เร็จรปู น้ีรวมถงึ อาหารทีผ่ ูบริโภคส่ังใหประกอบหรือปรุงใหม การเลือกซ้ือ
ควรสงั เกตสถานทข่ี ายสะอาด ภาชนะใสอาหารมสี งิ่ ปกปด กันแมลงและฝุนละออง ผูขายแตงกายสะอาด
ถกู หลักสขุ าภบิ าลอาหาร
อาหารสําเร็จรูปท่ีพรอมบริโภคทันที หมายถึง อาหารท่ีผลิตเรียบรอยพรอมบริโภคที่บรรจุใน
ภาชนะพรอมจําหนา ยไดทนั ที เชน นาํ้ พริกสาํ เร็จรปู (น้ําพริกเผา น้าํ พริกสวรรค น้าํ พริกตาแดง แจวบอง)
ขนมตาง ๆ (ขนมรังแตน ขาวแตน กระยาสารท ทองมวน ทองตัน ทองพับ กรอบเค็ม กระหรี่ปป
ขา วเกรยี บทท่ี อดแลว ทองหยิบ ทองหยอด ฝอยทอง ขนมปงกรอบ คุกก้ี เอแคร ขนมอบกรอบ ขนมขบ
เคีย้ ว) พชื ผักและผลไมแปรรปู (กลว ยตาก กลวยฉาบ กลวยอบเนย กลวยกวน สับปะรดกวน มะมวงดอง
ฝรั่งดอง มะยมหยี มะมวงหยี ฝรั่งหยี มะดันแชอิ่ม มะมวงแชอิ่ม) ผลิตภัณฑจากสัตว (ไขเค็มตมสุก หมู
หยอง หมทู บุ หมแู ผน หมูสวรรค ปลาแผน หมูแผน เน้ือสวรรค ฯลฯ)
อาหารพรอ มปรงุ หมายถึง อาหารท่ีผูขายจัดเตรียมวัตถุดิบ พรอมเคร่ืองปรุงไวเปนชุดผูบริโภค
สามารถซ้อื แลว นาํ ไปประกอบเองที่บาน ควรสังเกตวัน เดอื น ป ทผ่ี ลติ หรือวันหมดอายเุ พราะลักษณะของ
อาหารยงั ไมไดผ า นความรอ น มโี อกาสบดู เสยี หรอื เสอ่ื มคุณภาพไดมากท่ีสุด

135

เร่ืองท่ี 6 อาชพี จาํ หนา ยอาหารสําเร็จรูปตามหลักสุขาภบิ าล

อาชพี จําหนายอาหารสําเรจ็ รปู คือ กระบวนการเคล่ือนยา ยผลิตภัณฑจากผูผลิตอาหารสําเร็จรูป
ไปยงั ผูบรโิ ภค โดยคาํ นึงหลกั สุขาภบิ าล ตั้งแตข้ันตอนการผลิต การบรรจุหีบหอ บรรจุภัณฑ การขนสง
และการจดั เกบ็ เพอื่ รอจําหนาย กระท่งั ผลิตภณั ฑถ งึ ผบู ริโภค ดังรูป

กระบวนการผลติ การขนสงและ ผูบ ริโภค
และบรรจุภณั ฑ เก็บรักษา

ชองทางการจัดจําหนาย ประกอบดวย ผูผลิต คนกลาง และผูบริโภค ซึ่งอาจจะใชชองทางตรง
จากผูผ ลิตไปยงั ผบู ริโภค และใชช อ งทางออ ม จากผผู ลิต ผา นคนกลาง ไปยงั ผูบ รโิ ภค ดงั รปู

ผูผลติ ผบู รโิ ภค

ผผู ลติ คนกลาง ผูบรโิ ภค

ตลาดผลติ ภณั ฑอ าหารสําเร็จรปู
1. ตลาดภายในประเทศ
2. ตลาดระหวางประเทศระดับอาเซียน
3. ตลาดระหวางประเทศระดบั ภมู ภิ าคอน่ื ทว่ั โลก
สวนประสมทางการตลาดสําหรับผลิตภัณฑอาหารสําเร็จรูป หมายถึง การดําเนินงานเก่ียวกับ

การผลิต การจําหนาย การกาํ หนดราคา และการสงเสรมิ การขายไดส ดั สวนกัน เหมาะสมกบั ความตองการ
ของลกู คา สภาพการแขงขนั และสอดคลอ งกับความตอ งการของสงั คม (หรอื เรียกวา 4Ps)

136

1. Product หมายถึง ผลติ ภัณฑอ าหารสําเร็จรูปถูกหลกั สุขาภบิ าลและตรงตามความตองการของ
ลูกคา

2. Price หมายถงึ ราคามีความเหมาะสม ลูกคาพงึ พอใจและยอมรับ
3. Place หมายถึง การจัดจาํ หนายโดยพิจารณาชองทางการจาํ หนาย หรือขายผานคนกลาง หรือ
พิจารณาการขนสงวา มีบทบาทในการแจกตัวอยางสินคาไดอยางไร หรอื ขั้นตอนการเกบ็ รกั ษาเพื่อรอ
จาํ หนา ย ท้งั น้ีตองคาํ นงึ ถงึ หลักสุขาภบิ าล
4. Promotion หมายถึง การสงเสริมการตลาด การใชส่ือตาง ๆ ใหเหมาะสมกับตลาดเปาหมาย
หรือการส่อื สารใหลกู คาไดทราบสถานทจ่ี ดั จําหนา ยสินคา ราคา ซงึ่ ประกอบดวยกระบวนการ คอื
การขายโดยใชพนกั งานขาย การสงเสริมการขายดวยวิธีการแจกของตัวอยาง แจกคูปอง ของแถม การใช
แสตมปเ พอ่ื แลกสินคา ตลอดจนการใหรางวัลตาง ๆ และการประชาสัมพันธ
รปู แบบการขาย
1. การขายสง หมายถึง การขายสนิ คา ใหกบั ผซู อื้ โดยการขายแตล ะครั้งจะมีปริมาณ จํานวนมาก
เพอ่ื ใหราคาสินคา มรี าคาถกู มากพอท่ีจะนาํ ไปขายตอได
2. การขายปลีก หมายถึง การขายสินคาและบริการแกลูกคาท่ีซ้ือสินคาและบริการไปใชสนอง
ความตอ งการของตนเองโดยตรง มิใชเ พือ่ ธุรกิจการขายตอ
3. การขายตรง หมายถึง การทําตลาดสินคาหรือบริการในลักษณะของการนําเสนอขายตอ
ผูบริโภคโดยตรง ณ ท่ีอยูอาศัยหรือสถานท่ีทํางานของผูบริโภคหรือของผูอื่น หรือสถานที่อ่ืนที่มิใช
สถานทีป่ ระกอบการคาเปน ปกติธุระ โดยผา นตัวแทนขายตรงหรอื ผูจาํ หนา ยอสิ ระชน้ั เดียวหรอื หลายชัน้
การเลอื กทําเลสาํ หรบั การประกอบอาชีพ สิ่งแรกที่ตองทํากอนคือ การหาทําเลท่ีดี เหมาะสมกับ
ธรุ กจิ โดยจะตองคํานึงถงึ แหลง ประกอบการหรอื ผผู ลติ ปรมิ าณลกู คา และการคมนาคมทีส่ ะดวก

เรอ่ื งท่ี 7 การจดั ตกแตงรา นและการจัดวางสนิ คา อาหารสําเร็จรปู ตามหลักสุขาภบิ าล
การจัดตกแตง รา นคา มีความสาํ คัญตอ งคาํ นึงถึงส่งิ ตอ ไปน้ี

1. แสงสวางภายในราน แสงสวางธรรมชาติมักไมเพียงพอและแสงแดดมักทําความเสียหาย
ใหแ กสินคา การใชแสงไฟฟา แมจ ะมีคา ใชจา ยสูงแตก จ็ ูงใจลูกคา ใหเขา มาซื้อสินคาไดม ากกวารานที่
ดมู ั่วซ่ัว ในรานควรเลอื กใชแสงจากหลอดฟลอู อเรสเซนต กอนตดั สินใจเร่อื งแสงสวา งควรรูว า คาไฟฟา
จะเปนสักเทาใด และตอ งใชจ าํ นวนก่ีดวงถงึ จะคุมคา กับการขายสนิ คาดว ย

2. การตกแตงสีภายนอกและภายในราน นอกจากการทาสีรานคาใหสดใสสวาง สวยงามแลว
สีของหีบหอ และตัวสนิ คาก็สามารถนํามาตกแตงใหรานคาดูดีข้ึนจะตองใหผูคนเห็นสินคา ชัดเจนและ
สวยงาม

137

3. การจัดวางสินคาบริเวณทางเขาราน ใกล ๆ ทางเขาราน เปนที่เหมาะสําหรับจัดวางสินคาท่ี
ตอ งการเสนอขายเปนพเิ ศษ เพราะเปนทีท่ ล่ี กู คา ทุกคนตอ งเดินผา นเขา ออก จงึ ตอ งจดั สินคา ไวบ รเิ วณนใี้ ห
เตะตาจริง ๆ โดยเฉพาะบริเวณโตะชําระเงินที่ลูกคาเขาแถวรอท่ีจะชําระเงิน ควรหาของเล็ก ๆ นอย ๆ
ท่ลี กู คาอาจลมื ซือ้ มาจัดวางไว

4. การจัดหมวดหมูของสินคา สินคาที่มีลักษณะคลายคลึงกัน หรือใชรวมกันจะตองจัดวางไว
ดว ยกนั เชน นาํ้ ดมื่ เครื่องด่มื ประเภทน้าํ อัดลม ประเภทขนมปง สดและเบเกอรี่ ขนมขบเคีย้ ว เปนตน

5. การติดปายบอกประเภทของสินคา เพื่อใหรูวาสินคาอยูที่ใด เปนการติดปายบอกชนิดของ
สินคาตามท่จี ดั ไว เปนหมวดหมแู ลว เพือ่ สะดวกในการคนหาสินคา ตามทลี่ กู คาตองการ อาจจะติดไวตาม
ผนังหอง และก่ึงกลางเหนือช้ันวางของ สินคาใดวาง ณ จุดใด ควรวางอยูเปนประจํา และไมควร
เปล่ยี นแปลงที่วางสนิ คาบอ ยเกนิ ไป เพราะจะทําใหลกู คา ตอ งเสียเวลาคนหาในคร้ังตอไปท่ีแวะเขามาซ้ือ
สนิ คา ที่รา น

6. การตดิ ปายราคาสนิ คา ปจ จุบนั ลูกคาสวนใหญมักสนใจในรายละเอียดของสินคาเพิ่มมากขึ้น
ท้ังรูปแบบของบรรจุภัณฑ ช่ือสินคา คําแนะนําการใชผลิตภัณฑน้ันๆ วันผลิตและวันหมดอายุ ดังน้ัน
จะตอ งติดปายบอกราคาเพมิ่ ใหก ับตัวสินคาซง่ึ เปน สง่ิ สําคญั ท่สี ดุ ลงไปดว ย คือ ตองติดราคาบอกไวบนตัว
สินคา ทกุ ช้ินให ชัดเจนพอท่ีลูกคาและพนักงานเก็บเงินจะอานได หรือ สินคาบางประเภทที่ขายกันเปน
จาํ นวนมาก อาจจะตดิ ราคาในรปู ของแผน ปา ยหรอื โปสเตอร จะเปน การชว ยประหยดั แรงงานและเวลาได
หากเปนสินคาชนิดเดียวกันแตตางย่ีหอกัน อาจจะติดราคาไวท่ีชั้นวางสินคาจะชวยใหลูกคาเห็นและ
เปรียบเทียบราคากันได ถึงแมวาจะตองใชเวลาและแรงงานในการติดราคากันใหม เมื่อสินคามีราคา
เปลี่ยนแปลงใหม แตก็เปนการใหประโยชนและรายละเอียดเพ่ิมเติมรวมถึงความสะดวกกับลูกคา
ทง้ั ยงั เปน การสะดวกในการเรียกเกบ็ เงินคา สินคาอกี ดวย

138

การจัดวางสินคา มคี วามสําคญั ตอการจูงใจลูกคาใหเลือกซ้ือสินคา เพื่อใหสะดวกและเกิดความ
พงึ พอใจควรคาํ นึงถึงสง่ิ ตอไปนี้

1. ความพงึ พอใจของลกู คา
2. จดั สนิ คาไวในบริเวณทีเ่ ราจะขาย
3. จดั สินคาไวใ นระดบั สายตาใหมากที่สุด
4. จดั สนิ คา ดานหนาบนช้นั ใหเ ตม็ อยูเสมอ
5. ช้นั ปรับระดับไดต ามขนาดของสินคาจะเปน การดี
6. การใชกลอ งหนุนสินคา ใหด ูงดงามแมจ ะมีสินคาไมมากนกั
7. ความเปนระเบียบเรียบรอย สินคาบางชนิด มีหลายแบบ หลายขนาด ควรจัดใหเปนระเบียบ
สะดวกในการเปรียบเทียบของลูกคา ดังนั้น สินคาที่เหมือน ๆ กันควรเอาไวดวยกัน และควรจัดตาม
แนวนอนอยูใ นระดับเดยี วกนั หรือจะจดั ในแนวดิง่ ดว ยกไ็ ด
8. สินคา มากอ นตองขายกอน เราตอ งขายสินคาเกา กอนสนิ คาใหมเสมอ พยายามวางสินคา มากอ น
ไวแถวหนา เสมอ ควรทําสนิ คาทมี่ ากอนใหดูสดใสสะอาดเหมอื นสินคาใหม
9. ปองกนั หลีกเลี่ยงการรวั่ ไหลของสนิ คา โดยการจดั วางผังทางเดนิ ภายในรานใหล ูกคา เดินไปมา
ไดสะดวก คือ หยิบก็งา ย หายก็รู สนิ คาบบุ ชํารุด ใกลห มดอายุควรจัดเปนสินคาลดราคาพิเศษ ลางสต็อก
ดว ยการจัดแยกขายไวตา งหาก
การจัดการและดูแลคลงั สินคาตามหลักสขุ าภบิ าล
การจัดการคลังสินคา เปนการจัดการในการรับ การจัดเก็บ หมายถึง การจัดสงสินคาใหผูรับ
เพ่ือกิจกรรมการขาย เปาหมายหลักในการบริหาร ดําเนินธุรกิจ ในสวนที่เกี่ยวของกับคลังสินคา
ก็เพื่อใหเ กิดการดําเนนิ การเปน ระบบใหค ุม กบั การลงทนุ การควบคมุ คุณภาพของการเก็บ การหยิบสินคา
การปอ งกนั ลดการสญู เสียจากการดาํ เนนิ งานเพือ่ ใหต น ทุนการดําเนินงานต่ําที่สุด และการใชประโยชน
เต็มทีจ่ ากพนื้ ท่ี
คุณลักษณะเพอื่ ความเปนเลิศในงานขาย
การบริการทดี่ จี ะเกดิ ขึ้นจากตัวบคุ คล โดยอาศัยทักษะ ประสบการณ เทคนิคตาง ๆ ท่ีจะทําให
ผรู ับบรกิ ารเกดิ ความพงึ พอใจ และอยากกลับเขา มาใชบรกิ ารอีก มีดงั ตอไปน้ี
 ตองมีจิตใจรักในงานดานบริการ (Service Mind) ผูใหบริการตองมีความสมัครใจทุมเทท้ัง
แรงกายและแรงใจ มคี วามเสยี สละ ผทู จี่ ะปฏบิ ัตหิ นาทไ่ี ดต อ งมใี จรกั และชอบในงานบริการ
 ตอ งมีความรูใ นงานท่ใี หบริการ (Knowledge) ผูใหบ ริการตองมคี วามรูใ นงานทีต่ นรับผิดชอบ
ท่ีสามารถตอบขอซักถามจากผูรับบริการไดอยางถูกตองและแมนยํา ในเรื่องของสินคาที่นําเสนอ
เพื่อมิใหเกิดความผิดพลาด เสียหายและตองขวนขวายหาความรูจาก เทคโนโลยีใหม ๆ เพ่ิมข้ึนอยาง
สมํ่าเสมอ

139

 มีความชางสังเกต (Observe) ผูทํางานบริการจะตองมีลักษณะเฉพาะตัวเปนคนมีความชาง
สังเกต เพราะหากมีการรบั รูวาบริการอยา งไรจึงจะเปนท่ีพอใจของผรู ับบรกิ ารกจ็ ะพยายามนํามา
คิดสรางสรรค ใหเกิดบริการที่ดียิ่งขึ้น เกิดความพอใจและตอบสนองความตองการของลูกคาหรือ
ผูรับบรกิ ารได มากยิง่ ขึน้

 ตองมคี วามกระตอื รือรน (Enthusiasm) พฤตกิ รรมความกระตือรือรน จะแสดงถึงความมจี ติ ใจ
ในการตอนรับ ใหช วยเหลือแสดงความหว งใย จะทําใหเกดิ ภาพลกั ษณท ่ดี ี ในการชว ยเหลือผรู บั บริการ

 ตอ งมกี ิริยาวาจาสภุ าพ (Manner) กิรยิ าวาจาเปนสิ่งที่แสดงออกจากความคิด ความรูสึกและ
สงผลใหเ กิดบุคลิกภาพท่ีดี ดังนัน้ เพ่อื ใหลูกคาหรือผรู ับบรกิ ารมีความสบายใจทีจ่ ะตดิ ตอ ขอรบั บริการ

 ตอ งมคี วามคิดรเิ รม่ิ สรางสรรค (Creative) ผูใ หบ รกิ ารควรมีความคิดใหม ๆ ไมควรยึดติดกับ
ประสบการณหรือบริการท่ีทําอยู เคยปฏิบัติมาอยางไรก็ทําไปอยางนั้นไมมีการปรับเปล่ียนวิธีการ
ใหบ รกิ าร จึงควรมีความคิดใหม ๆ ในการปฏิรูปงานบริการใหด ีขึ้น

 ตอ งสามารถควบคุมอารมณได (Emotional control) งานบริการเปนงานที่ใหความชวยเหลือ
จากผอู ืน่ ตองพบปะผูคนมากมายหลายชนชน้ั มีการศกึ ษาทีต่ างกัน ดังน้ัน กิริยามารยาทจากผูรับบริการ
จะแตกตา งกัน เม่อื ผูรับบรกิ ารไมไดด ังใจ อาจจะถูกตําหนิ พูดจากาวรา ว กริ ิยามารยาทไมดี ซงึ่ ผใู หบ รกิ าร
ตองสามารถควบคุมสตอิ ารมณไ ดเปน อยางดี

 ตองมีสติในการแกปญหาท่ีเกิดข้ึน (Calmness) ผูรับบริการสวนใหญจะติดตอขอความ
ชว ยเหลอื ตามปกติ แตบ างกรณีลูกคาทม่ี ปี ญหาเรงดวน ผใู หบ รกิ ารจะตองสามารถวเิ คราะหถึงสาเหตุและ
คดิ หาวธิ ใี นการแกไขปญหาอยา งมสี ติ อาจจะเลือกทางเลอื กท่ีดีที่สุดจากหลายทางเลือกในการใหบริการ
แกลกู คา

 มีทศั นคติตองานบรกิ ารดี (Attitude) การบรกิ ารเปน การชว ยเหลอื ผูทํางานบริการเปนผูให
จึงตองมีความคิดความรูสึกตองานบริการในทางท่ีชอบ และเต็มใจที่จะใหบริการ ถาผูใดมีความคิด
ความรสู กึ ไมชอบงานบริการ แมจ ะพอใจในการรบั บริการจากผูอ นื่ กไ็ มอาจจะทํางานบริการใหเปนผลดี
ได ถาบุคคลใดมีทัศนคติตองานบริการดี ก็จะใหความสําคัญตองานบริการ และปฏิบัติงานอยางเต็มที่
เปน ผลใหงานบริการมคี ณุ คา และนําไปสูความเปน เลิศ

 มีความรับผิดชอบตอลูกคาหรือผูรับบริการ (Responsibility) ในดานงานทางการตลาด และ
การขาย และงานบริการ การปลกู ฝง ทศั นคติใหเ หน็ ความสําคัญของลกู คา หรือผูรับบริการดวยการยกยอง
วา “ลูกคาคือบุคคลท่ีสําคัญท่ีสุด” และ “ลูกคาเปนฝายถูกเสมอ” ท้ังนี้ก็เพื่อใหผูใหบริการมีความ
รับผิดชอบตอ ลกู คาอยางดีทส่ี ุด

140

เรอ่ื งท่ี 8 พฤติกรรมผบู รโิ ภคกับชองทางการจําหนา ยอาหารสาํ เร็จรูป

พฤติกรรมของผูบริโภค (Consumer behavior) หมายถึง การแสดงออกรวมท้ังกระบวนการในการ
ตดั สินใจของแตล ะบุคคลทเ่ี กีย่ วของโดยตรงกับการใชส ินคาและบริการ
ประโยชนข องการศึกษาพฤตกิ รรมผูบรโิ ภค

1. ชวยใหนกั การตลาดเขาใจถึงปจจัยทีม่ ีอิทธิพลตอ การตัดสินใจซือ้ สินคา ของผูบ รโิ ภค
2. ชว ยใหผเู ก่ยี วขอ งสามารถหาหนทางแกไ ขพฤตกิ รรมในการตัดสนิ ใจซ้ือสินคา ของผบู รโิ ภคใน
สงั คมไดถูกตองและสอดคลอ งกับความสามารถในการตอบสนองของธรุ กจิ มากยิง่ ขึน้
3. ชวยใหก ารพฒั นาตลาดและการพัฒนาผลิตภัณฑส ามารถทาํ ไดดขี ้นึ
4. เพอ่ื ประโยชนในการแบง สวนตลาด เพ่อื การตอบสนองความตอ งการของผูบริโภค ใหตรงกับ
ชนิดของสินคาทีต่ อ งการ
5. ชว ยในการปรบั ปรุงกลยุทธก ารตลาดของธุรกจิ ตาง ๆ เพ่อื ความไดเ ปรียบคูแขงขัน
การประเมินความพงึ พอใจของผบู ริโภค
ความพึงพอใจ หมายถงึ ความรูสกึ ภายในจติ ใจของมนษุ ยซ่ึงจะไมเหมือนกัน ซึ่งข้ึนอยูกับแตละ
บุคคลวา จะคาดหมายกบั สิ่งหน่ึงสิง่ ใด ถา คาดหวังหรือมคี วามตงั้ ใจมากเมอ่ื ไดรบั การตอบสนองดว ยดี จะมี
ความพึงพอใจมาก แตใ นทางตรงขา มอาจผดิ หวังหรือไมพ ึงพอใจเปนอยางย่งิ เมื่อไมไดรับการตอบสนอง
ตามทีค่ าดหวงั ไวหรือไดร ับนอยกวา ทค่ี าดหวังไว ทัง้ นีข้ น้ึ อยกู บั สิ่งท่ีตั้งใจไววาจะมมี ากหรือมีนอย
ปจจยั สาํ คัญเพือ่ ประเมินคณุ ภาพของการบริการ
1. ความสะดวก หมายถึง ความสะดวกในการเขาพบหรือติดตอกับผูใหบริการ ซ่ึงครอบคลุม
ทั้งเวลาท่ีเปดดําเนินการ สถานท่ีต้ังและวิธีการท่ีจะสามารถอํานวยความสะดวกใหแกผูบริโภคในการ
เขา พบหรอื ตดิ ตอกบั ผใู หบ ริการ เชน สถานท่ีใหบ รกิ ารต้ังอยใู นทที่ ่สี ะดวกแกการไปตดิ ตอ เปน ตน
2. การตดิ ตอ สื่อสาร หมายถงึ การส่อื สารและใหข อมูลแกลูกคาดวยภาษาที่งายตอการเขาใจและ
การรับฟงความคิดเห็น ตลอดจนขอเสนอแนะ หรือคําติชมของลูกคาในเรื่องตาง ๆ ท่ีเก่ียวของกับการ
ใหบริการขององคการ
3. ความสามารถ หมายถึง การท่ีผูใหบริการมีความรูความสามารถและทักษะที่จะปฏิบัติงาน
บรกิ ารไดเปนอยา งดี เชน ความรูแ ละทักษะใหข อ มูลผลติ ภณั ฑ เปน ตน
4. ความสุภาพ หมายถึง การท่ีผูใหบริการมีความสุภาพเรียบรอย มีความนับถือในตัวลูกคา
รอบคอบ และเปนมิตรตอผูบริโภค เชน การใหบริการดวยใบหนาท่ีย้ิมแยมแจมใสและการส่ือสารดวย
ความสภุ าพ เปนตน
5. ความนาเช่ือถือ หมายถึง ความเชื่อถือไดและความซื่อสัตยของผูใหบริการ ช่ือเสียงและ
ภาพลกั ษณท ่ีดี
6. ความคงเสนคงวา หมายถึง ความสามารถในการปฏิบัติงานท่ีไดสัญญาไวอยางแนนอนและ
แมนยํา เชน การใหบ รกิ ารตามท่ีไดแจงไวกับแกล กู คา เปน ตน

141

7. การตอบสนองอยา งรวดเร็ว หมายถึง ความเต็มใจของผูใหบริการที่จะใหบริการอยางรวดเร็ว
เชน การใหบ รกิ ารแกผ รู ับบรกิ าร ณ เคานเตอรจ ายเงิน แบบทันทีทันใด เปนตน
การสาํ รวจความพงึ พอใจ

การสาํ รวจความพงึ พอใจลกู คาเปนเครื่องมือทสี่ าํ คัญและมบี ทบาทในการพฒั นาและปรับปรุงการ
ทาํ งานในองคก ารอยา งมาก ขอ มูลทีไ่ ดจ ากการสาํ รวจเปน ขอมลู ปอนกลับไปสูหนวยงานท่ีแสดงใหเห็น
ถงึ พฤติกรรมและความตองการของลกู คา เชน พฤติกรรมการเลอื กซ้ือ/ใชบริการ และเปนตัวช้ีวัดผลการ
ปฏิบัติงานขององคการท่ีแมนยํา เทคนิคการวัดความพึงพอใจ อาจเร่ิมจาก การสังเกต การสัมภาษณ
แบบสอบถาม จนถงึ กระบวนการทําวิจยั

มหาตมะ คานธกี ลาวไวว า
“ลูกคา คือ แขกคนสําคัญท่ีสุด ที่ไดมาเยือนเรา ณ สถานท่ีแหงนี้ เขามิไดมาเพ่ือพึ่งพิงเรา เรา
ตางหาก ท่ตี องพง่ึ พาอาศยั เขา เขามใิ ชบ ุคคลท่มี าขดั จงั หวะการปฏบิ ตั ิงานของพวกเรา หากแตวา การรับใช
เขาคอื วัตถปุ ระสงคแ หงงานของพวกเรา เขามิใชบ คุ คลแปลกหนาแตเขา คือ สวนหน่ึงของสถานท่ีแหงน้ี
บรกิ ารจากพวกเรา มใิ ชก ารสงเคราะหเขา เขาตา งหากทกี่ ําลงั สงเคราะหพวกเรา ดว ยการยอมใหพวกเรามี
โอกาสไดรบั ใชเ ขา”
การสงเสรมิ การขาย
การสง เสรมิ การขายเปน กิจกรรมทก่ี ระตุนการตัดสนิ ใจซ้ือสินคา หรือบรกิ าร โดยการจัดกิจกรรม
การตลาดและสงเสริมการขายตา ง ๆ เชน การเสนอของแถม การแสดงสนิ คา และการจัดวางสินคา การลด
ราคา การตลาดทางไกล การตลาดทางไปรษณีย และวธิ กี ารอื่น ๆ เพ่อื ชวยกระตุนยอดขาย
วธิ กี ารสง เสรมิ การขาย
 การสงเสรมิ การขายดานลดราคาสว นใหญเปนการลดราคาสินคา โดยอาจจะลดจากราคาขาย
ปกติ เชน การจดั โปรโมชนั่ ตาง ๆ เปน ชวงเวลา การลดราคา 25% ทกุ วนั พธุ เปน ตน หรอื การเพ่ิมปริมาณ
สนิ คา โดยขายราคาเทา เดิม เชน แลกตาซอย เอ็กตรา 300 เพ่ิมปริมาณแตไมเพิ่มราคา เปนตน ยอดขายที่
เพมิ่ ข้ึนจากการลดราคาน้ี จะมตี นทนุ จากกาํ ไรทลี่ ดลง การตดั สินใจใชก ลยุทธน้ีจึงควรตองพิจารณาอยาง
รอบคอบ และควรคาํ นงึ ถงึ ผลกระทบตอ ชอ่ื เสียงของตราสนิ คาดวย
 การสง เสรมิ การขายโดยการใชคปู อง

คูปอง เปน อีกวิธกี ารหนงึ่ ในการลดราคา วัตถุประสงคห ลกั ของการใชก ารสงเสรมิ การขายโดย
ใชคูปอง คอื การกระตนุ ใหลูกคาใชค ูปองใหมากทส่ี ดุ โดยมีเทคนิคการแจกคูปองหลายอยาง ตัวอยางเชน

- การตดิ คูปองไวบนบรรจภุ ณั ฑเพื่อกระตุนการซื้อซ้าํ
- การแจกคปู องในหนงั สือพิมพ หรือนติ ยสารเพื่อใหผ บู รโิ ภคไปใชซ ื้อสนิ คา
 การสงเสริมการขายโดยการใหของแถมเปนวิธีท่ีมีใชกันมาก โดยลูกคาจะไดรับของแถม
เมอื่ ซ้อื ครบตามท่ีกําหนด เชน ซอื้ สนิ คาครบสิบชน้ิ ก็จะไดร ับของแถมหน่งึ ชนิ้ เปนตน

142

 การสงเสริมการขายโดยการแขงขันและใหรางวัลเปนอีกวิธีหนึ่งที่มีใชกันมากในปจจุบัน
โดยเฉพาะตามงานแสดงสินคาตาง ๆ ก็จะมสี าวสวย (Pretty) แตงตวั นารัก มากลาวแนะนาํ ถงึ สรรพคณุ ทีด่ ี
ของสนิ คา และจดั เกมสตอบคาํ ถามงา ย ๆ พรอมของรางวลั เล็ก ๆ นอ ย ๆ เพือ่ เรยี กรองความสนใจของลูกคา
ที่เดินผานไปมาและมีการแจกของชาํ รว ยเลก็ ใหกบั ผูท ่ีเขา รวมกจิ กรรมและตอบคําถามไดถ กู ตอ ง เปนตน

 การสงเสริมการขายโดยการชิงโชค ซ่งึ วิธนี ้กี ็อาจจะมีหลายวิธี แตท่ีนิยมกันก็คือ การแนบใบ
ลนุ รางวลั มาพรอมกับสินคา หรือใหตัดชิน้ สวน หรือ ปายฉลาก สต๊ิกเกอร อยางใดอยางหน่ึง สงไปรวม
ชิงโชค ซง่ึ วธิ ีการนก้ี จ็ ะตอ งระมัดระวังเร่อื งความสะดวกในการทจ่ี ะสงชิ้นสว น หรือช้ินสวนจะตองไมถ กู
แอบแกะอานดูกอ นทผ่ี ซู อ้ื จะเปน ผแู กะคนแรก

 การสง เสรมิ การขายสําหรับลกู คาประจํา เปนการกระตุนใหลูกคาประจํามาซื้อสินคาหรือใช
บริการบอย ๆ เชน สายการบิน มีการสะสมไมลเพื่อแลกเปนตั๋วเครื่องบินฟรี เมื่อสะสมไมลได
ตามท่กี าํ หนด หรอื รา นอาหารญปี่ นุ ฟูจิ หรอื เซน มกี ารประทับตราเมอ่ื รับประทานอาหารครบทุก 300 บาท
และนาํ มาแลกเปน บัตรสวนลด หรืออาหาร 1 จานเมื่อครบตามที่กําหนด เปนการกระตุนใหลูกคามาซื้อ
สนิ คา หรอื ใชบ รกิ ารบอย ๆ หรอื ปม น้ํามันมีการทําบตั รสมาชิกแลวใหส วนลดพิเศษสาํ หรับสมาชิก เปนตน

 การสง เสริมการขาย ณ จุดวางสินคามีผลการวิจยั พฤติกรรมผูบริโภคในรานคาปลีกออกมาวา
ยอดขายจะเพิ่มข้ึนถาลูกคาสามารถเห็นสินคา ณ จุดวางสินคา การจัดวางสินคาที่นาสนใจ ใหขอมูล
เหมาะสม และวางในตําแหนงที่สังเกตไดงาย จะชวยใหลูกคาซื้อสินคามากข้ึน ในปจจุบันจะเห็นไดวา
สินคา อุปโภคบริโภคที่วางจําหนา ยในซุปเปอรม ารเกต็ มกี ารจดั เรยี งเปนแถวอยางเปน ระเบยี บ ถาตองการ
ใหส นิ คาเปน ทีส่ งั เกตไดง าย พนื้ ทีว่ างสนิ คา ตอ งอยใู นระดับสายตา และตั้งวางสินคาเปนแถวอยางชัดเจน
และเปนระเบยี บ

 การสง เสริมการขายโดยการแจกสนิ คา ตวั อยางใหท ดลองใช วิธนี ี้ใหลูกคาไดทดลองใชสินคา
ดูกอน กอนท่ีจะตัดสินใจซ้ือ ซึ่งวิธีนี้ก็อาจสามารถดึงลูกคาท่ีใชสินคาของคูแขงอยูใหหันมาทดลอง
ของใหมโ ดยท่ไี มตอ งเสยี เงินซ้ือ เพราะบางคร้ังลูกคามีความคิดวาของท่ีใชอยูเดิมก็ดีท่ีสุดอยูแลว ทําไม
ตอ งไปเสยี เงินซอ้ื สนิ คาอื่นมาทดลองใช

อยา งไรก็ตาม การสงเสรมิ การขาย ควรยึดหลักทวี่ า ทาํ ส่ิงทงี่ า ย ๆ ทไี่ มใหลกู คา รสู กึ ยงุ ยาก
ในการทีจ่ ะเขารวมกจิ กรรมท่ีเราวางไว

เทคโนโลยเี พิม่ ชอ งทางการจําหนาย
E-Commerce การพาณิชยอิเลก็ ทรอนิกส คือ การดําเนินธุรกิจการคาหรือการซ้ือขายบนระบบ

เครือขายอินเทอรเนต โดยผูซื้อ (Customer) สามารถดําเนินการ เลือกสินคา คํานวนเงิน ตัดสินใจซื้อ
สินคา โดยใชว งเงนิ ในบัตรเครดิต ไดโ ดยอัตโนมัติ ผูขาย (Business) สามารถนําเสนอสินคา ตรวจสอบ
วงเงนิ บตั รเครดติ ของลกู คา รับเงนิ ชาํ ระคา สนิ คา ตัดสินคา จากคลังสินคา และประสานงานไปยังผูจัดสง
สนิ คา โดยอัตโนมัติ กระบวนการดงั กลาวจะดาํ เนนิ การเสร็จสิ้นบนระบบเครอื ขา ย Internet