คณิต

The Cell

The Cell

เซลล์และทฤษฎีเซลล์

● เซลล์เป็ นหน่วยโครงสร้างท่เี ลก็ ทสี่ ุดของส่ิงมชี ีวติ
- เซลล์รวมกนั เป็ นเนือ้ เยอ่ื
- เนือ้ เยอื่ รวมกนั เป็ นอวยั วะ

● สิ่งมชี ีวติ บางชนิดมเี พยี งเซลล์เดยี ว
บางชนิดมหี ลายเซลล์

● เซลล์ของสิ่งมีชีวติ มรี ูปร่าง ขนาด และ
โครงสร้างแตกต่างกนั

เซลล์และทฤษฎี
เซลล์

เซลล์และทฤษฎีเซลล์

● ค.ศ. 1665 Robert Hook

นักพฤกษศาสตร์ชาวองั กฤษ ได้ประดษิ ฐ์
กล้องจลุ ทรรศน์ชนดิ เลนส์ประกอบ
(compound microscope) นามาศึกษา
ไม้คอร์ก พบว่า ประกอบด้วยช่องว่างเลก็ ๆ
จานวนมากเรียงต่อกนั
จงึ เรียกช่องนีว้ ่า “เซลล์” (cell) พบคร้ังแรก
เป็ นเซลล์ตายแล้ว ยงั คงรูปได้เนื่องจากมผี นัง
เซลล์ (cell wall)

เซลล์และทฤษฎีเซลล์

● พ.ศ. 2381 มทั ติอสั ยอคอบ ชไลเดน นักพฤกษศาสตร์
เยอรมนั ค้นพบว่า
- พชื เป็ นสิ่งมชี ีวติ ทม่ี หี ลายเซลล์

● พ.ศ. 2382 เทโอดอร์ ชวนั น์
นักสัตววทิ ยา เยอรมนั ค้นพบว่า
- สัตว์ท้งั หลายมเี ซลล์เป็ นองค์ประกอบ

ท้งั 2 คนจงก่อต้งั ทฤษฎเี ซลล์ (Cell Theory)
สิ่งมชี ีวติ ประกอบด้วยเซลล์ และเซลล์เป็ นหน่วยพนื้ ฐาน

ของส่ิงมชี ีวติ

โครงสร้างเซลล์ (จาแนกเซลล์)

เซลล์โพรแคริโอต (prokaryotic cell)
เป็นส่ิงมีชีวติ ที่มีขนาดเลก็ มีขนาด

ประมาณ 0.1 – 10 ไมครอน
ไมม่ ีเยอ่ื หุม้ นิวเคลียส
(nuclear membrane) เช่น
แบคทีเรีย ไมโคพลาสมา
สาหร่ายสีเขียวแกมน้าเงิน

โครงสร้างเซลล์ (จาแนกเซลล์)

เซลล์ยูแคริโอต (eukaryotic cell)
เป็นส่ิงมีชีวติ ท่ีมีความหลากหลาย

ท้งั ขนาด รูปร่างลกั ษณะ จดั ระบบ
อวยั วะ และการดารงชีวติ ไดแ้ ก่
อาณาจกั รพชื , อาณาจกั รสัตว์
อาณาจกั รฟังไจ อาณาจกั รโพรทิสตา

"

h

เปรียบเทยี บเซลล์ยูคาริโอต กบั เซลล์โพรคาริโอต

e





Prokaryotic cell
(pro=before; karyon=kernel)

พบเฉพาะใน Kingdom Monera
ไม่มีนิวเคลียสแท้จริง, ไม่มีเย่อื ห้มุ นิวเคลียส
สารพนั ธุกรรมอย่ใู นบริเวณท่เี รียกว่า nucleoid
ไม่มี organelles ท่มี ีเย่อื ห้มุ

Eukaryotic cell
(eu=true; karyon=kernel)

พบใน Kingdoms Protista, Fungi, Plante และ
Animalia

มีนิวเคลยี สท่แี ท้จริง, ห้มุ ด้วยเย่อื ห้มุ นิวเคลยี ส

สารพนั ธุกรรมอย่ใู นนิวเคลยี ส

ภายใน cytoplasm ประกอบด้วย cytosol และมี
organelles ท่มี ีเย่อื ห้มุ
Cytoplasm = บริเวณภายในเซลล์ท้ังหมด ยกเว้นส่วนของนิวเคลยี ส
Cytosol = สารกงิ่ ของเหลงภายใน cytoplasm

- cell เป็ นหน่วยทเ่ี ลก็ ทส่ี ุดของส่ิงมชี ีวติ
- ส่ิงมชี ีวติ ต้องประกอบด้วย cell และผลติ ภณั ฑ์ของ cell
- ส่ิงมชี ีวติ ทุกชนิดมเี ซลล์เป็ นองค์ประกอบย่อยๆ

(ยกเว้น ไวรัส ไม่ถือว่าเป็ นเซลล์)

องค์ประกอบของเซลล์ : ทุกเซลล์ต้องมี

Cell membrane
Nucleus
Cytoplasm

(เยือ่ หุ้มเซลล์) (นิวเคลยี ส)

(ไซโทพลาซึม) (ยกเว้น แบคทเี รีย ไม่มีนวิ เคลยี ส
Cytoplasm

-

_

15

(ไซโทพลาซึม) (นิวเคลยี ส)
Cytoplasm
c(เยื่อหุ้มเซลล์)

องค์ประกอบของเซลล์ : ทุกเซลล์ต้องมี
Cell memb(rยaกเnว้นeแบคทีเรีย ไม่มนี ิวเคลยี ส
Nucleus
Cytoplasm

*

* .

.

17

เซลล์เยอ่ื บุข้างแก้ม

เซลล์เยอ่ื บุข้างแก้มคน

i . .

เ

L

c

o-

Ic
l ่
'
.
c.cc

-

เซลล์สาหร่ายหางกระรอก

เซลล์เยอ่ื หอม

เซลล์คุม



เซลล์ประสาทของคน



เซลล์เมด็ เลอื ดแดงของคน

เซลล์เมด็ เลอื ดขาว

เซลล์เมด็ เลอื ดแดง และ เซลล์เม็ดเลอื ดขาว

ขนราก (Root hair)

การทเ่ี ซลล์มรี ูปร่างแตกต่างกนั ขนึ้ อยู่กบั
ชนิดและหน้าทขี่ องเซลล์

โครงสร้างของเซลล์

เซลล์ (Cell)

ช้ันสารเคลอื บเซลล์ เยอื่ หุ้มเซลล์ โพรโทพลาซึม
(Cell coat) (Cell membrane) (Protoplasm)

ผนงั เซลล์ ไกลโคแคลกิ ซ์ นิวเคลยี ส ไซโทพลาซึม
(Cell wall) (Gycocalyx) (Nucleus ) (Cytoplasm)

Cell wall(ผนงั เซลล)์ เป็นสารเคลือบเซลล์ พบใน

เซลลพ์ วกใด _

พบในเซลล์ พชื สาหร่าย แบคทเี รีย เห็ด รา ยสี ต์ (ไม่พบในเซลล์สัตว์)

„ Primary cell wall : มี Cellulose, Pectin เป็ นส่วนประกอบทุกเซลล์

„ Secondary cell wall : Lignin มีเฉพาะบางเซลล์

„ Plasmodesmata : รูของผนังเซลล์ทใ่ี ห้สารผ่านเข้าออก

Fungus (เห็ด รา) : ผนังเซลล์มเี ซลลโู ลส และสารพวก ไคติน(Chitin)

พวกไดอะตอม : ผนังเซลล์มเี ซลลูโลส และ ซิลกิ า

แบคทเี รีย : ผนังเซลล์ไม่มเี ซลลูโลส แต่มสี ารพวก Peptidoglycan

ผนังเซลล์ (Cell wall) ต่อ

- เป็ นช้ันท่ีแขง็ แรง ช่วยให้เซลล์คงรูปอย่ไู ด้

-มเี ซลลโู ลสเป็ นส่วนประกอบสาคญั (ในเซลล์ของแบคทีเรียผนังเซลล์ไม่มี
เซลลูโลส แต่มสี ่วนประกอบเป็ นสาร เพปตโิ ดไกลแคน )

-นอกจากนี้ ผนังเซลล์อาจมสี ารชนิดอนื่ เป็ นส่วนประกอบ เช่น
1) ซิลกิ า (cilica) พบในพวก ไดอะตอม
2) ไคตนิ (Chitin) พบใน เห็ด รา

-เซลล์พชื ที่มอี ายมุ าก อาจมีสารอน่ื มาสะสมที่เส้นใยเซลลูโลสมากขนึ้ เช่น
ลิกนิน (Lignin) , เพคติน (Pectin) , คิวติน(Cutin) , ซูเบอริน(suberin)
และ เฮมิเซลลูโลส(hemicellulose)

พลาสโมเดสมาตา(Plasmodesmata) คอื อะไร
เกย่ี วข้องกบั ผนังเซลล์ หรือไม่ สาคญั อย่างไร
- เป็ นช่องเลก็ ๆ ของผนังเซลล์บางแห่ง
- มคี วามสาคญั คอื เป็ นทางสาหรับให้ไซโทพลาซึมของเซลล์
หน่ึงตดิ ต่อกบั ไซโทพลาซึมของเซลล์ข้างคยี ง

จาให้ดนี ะ พลาสโมเดสมาตา ไม่พบในเซลล์สัตว์

Cell wall ของพชื

อ

i% ะ

เซลล์แบคทเี รีย

แบคทเี รียมผี นังเซลล์ไหม ?

เซลล์ของแบคทีเรียมผี นังเซลล์
แต่....ผนังเซลล์ไม่มีเซลลโู ลส
เป็ นส่วนประกอบ ค่ะ

ผนังเซลล์ของแบคทีเรียแกรมบวก (gram-positive cell wall)
ประกอบด้วย ช้ันหนาของเพปติโดไลแคน (peptidoglycan)

(ไม่มเี ซลลูโลสเป็ นส่วนประกอบ)

เพปตโิ ดไกลแคน(peptidoglycan)

(ผนังเซลล์)

(เยอ่ื หุ้มเซลล์)

ผนังเซลล์ของแบคทเี รียแกรมลบ (gram-negative cell wall)
ไม่มเี ซลลูโลส แต่ ประกอบด้วย

เฟปตโิ ดไกลแคน สารลโิ ปโปรตนี และ ลโิ ปโพลแี ซคาไรด์

า

ผนังเซลล์ของแบคทเี รียแกรมบวก กบั แกรมลบ ต่างกนั
อย่างไร

ผนังเซลล์ของ
แบคทีเรียแกรมบวก

ผนังเซลล์ของ
แบคทเี รียแกรมลบ

ผนังเซลล์ของแบคทีเรียไม่มี เซลลูโลส

ผนังเซลล์ของแบคทีเรียแกรมบวก
ต่างจากผนังเซลล์

ของแบคทเี รียแกรมลบอย่างไร

แกรมบวก มี เพปตโิ ดไลแคน

แกรมลบ มี 1.เฟปตโิ ดไกลแคน
2.ลโิ ปโปรตีน และ 3.ลโิ ปโพลแี ซคาไรด์

แบคทเี รียแกรมบวก
ย้อมตดิ สี ม่วงของคริสตัลไวโอเลต็

แบคทเี รียแกรมลบย้อมตดิ สีแดงของ ซาฟรานิน

• แบคทเี รียแกรมลบ ( Gram-negative bacteria)
เป็ น แบคทเี รีย ท่ไี ม่สามารถรักษาสีคริสทลั ไวโอเลต ใน
การย้อมสีแบบแกรมได้

• ในการย้อมสีแบบแกรม สีตรงข้าม (ปกตคิ อื ซาฟรานิน)
ซ่งึ เตมิ ทหี ลังคริสทลั ไวโอเลต จะตดิ สีแบคทเี รียแกรมลบ
ให้เป็ นสีแดง

ไกลโคแคลกิ ซ์ (Gycocaly)
เป็ นสารเคลอื บเซลล์ พบในเซลล์พวกใด??

- พบเฉพาะในเซลล์สัตว์ - เป็ นช้ันทอี่ ่อนนุ่ม

-ประกอบด้วยสารพวกโปตนี และคาร์โบไฮเดรต จึง เรียกว่า
ไกลโคโปรตนี (glycoprotein)

-มหี น้าทร่ี ับรู้ระหว่างเซลล์ข้างเคยี ง ถ้าสูญเสียการรับรู้ระหว่าง
เซลล์ข้างเคยี งจาทาให้เซลล์แบ่งตวั ไม่หยดุ ย้งั อาจทาให้เกดิ เนือ้ งอก
และเป็ นมะเร็ง

-เยอ่ื หุ้มเซลล์ ประกอบด้วยอะไรบ้าง

-มหี น้าทสี่ าคญั อย่างไร

เยอ่ื หุ้มเซลล์

เยอื่ หุ้มเซลล์ (Cell membrane หรือ Plasma membrane หรือ Plasma lemma) )

- เป็ นเยอื่ บาง ๆ ล้อมรอบไซโทพลาซึม - พบในเซลล์ทกุ ชนิด
.

มีหน้าทีก่ ้นั สารภายในกบั ภายนอกเซลล์ และ
รักษาสมดุลของสารภายในเซลล์
โดย ควบคุมการผ่านของสารระหว่างภายในเซลล์กบั สิ่งแวดล้อม

มสี มบัตเิ ป็ นเยอ่ื เลอื กผ่าน (selectively permeable membrane
หรือ differentially permeable membrane
หรือ semipermeable membrane)

โครงสร้างของเยอื่ หุ้มเซลล์

\

i.

ประกอบด้วยฟอสโฟลปิ ิ ด จัดเรียงตวั เป็ น 2 ช้ัน ( Lippid bilayer)และ มโี ปรตนี แทรกอยู่

เยอื่ หุ้มเซลล์มสี ่วนประกอบ ดงั นี้

-
.
.
.

-

1)ไขมัน (phospholipid)จัดเรียงตัวเป็ น 2 ช้ัน (lipid bilayer)
2) มโี ปรตนี แทรกอยู่
3) นอกจากนี้ยงั มี คลอเรสเตอรอล , ไกลโคลเจน และ

ไกลโคลโปรตนี เป็ นส่วนประกอบ

ญ๋ํ