เอกสารประกอบการเรียนเรื่องระบำกฤดาภินิหาร-รุ่งทิวา-สมบูรณ์-

1

2

นวัตกรรมทางการศึกษา

เอกสารประกอบการเรียน
กลมุ่ สาระการเรยี นรศู้ ิลปะ รายวิชานาฏศิลป์

เรอื่ ง ระบากฤดาภินิหาร
สาหรับช้ันมัธยมศกึ ษาปีที่ 4

นางสาวร่งุ ทิวา เบญจาธกิ ุล
รหสั นักศกึ ษา 6211120013

สาขาวชิ านาฏศลิ ป์ คณะครศุ าสตร์
มหาวทิ ยาลัยราชภัฏนครศรีธรรมราช

ภาคเรียนท2ี่ /2564

ก

คานา

เอกสารประกอบการเรียนเรื่องระบากฤดาภินิหาร ฉบับนี้จัดทาขึ้นโดยมีวัตถุประสงค์เพ่ือใช้เป็นส่ือ
การจัดการเรียนรู้ของนักเรียนระดับช้ันมัธยมศึกษาปีท่ี 4 มีวัตถุประสงค์เพ่ือนักเรียนเข้าใจและอธิบาย
ความหมายของระบากฤดาภินิหารได้ถูกต้อง นักเรียนเข้าใจและอธิบายประวัติความเป็นมาของระบา
กฤดาภินิหารได้ถกู ต้อง นกั เรียนเขา้ ใจองค์ประกอบของชดุ การแสดงระบากฤดาภินหิ าร นกั เรยี นสามารถร้อง
เพลงระบากฤดาภินิหารได้ นักเรียนฝึกปฏิบัติท่าราระบากฤดาภนิ ิหารได้ถูกต้องและนักเรียนมีเจตคติท่ีดีต่อ
การเรียนนาฏศิลป์และและเห็นคุณค่าในความเป็นไทย ตลอดทั้งผู้สนใจใฝ่เรียนรู้ที่ต้องการพัฒนาความรู้
ความเขา้ ใจและทกั ษะปฏิบัตทิ า่ ราระบากฤดาภนิ หิ าร

สาระสาคัญของเอกสารประกอบกอบการเรียนเร่ืองระบากฤดาภินิหาร ประกอบด้วยความหมาย
ของของระบากฤดาภินิหาร ประวัติความเป็นมาของระบากฤดาภินิหาร องค์ประกอบการแสดงเพลงระบา
กฤดาภินิหาร ได้แก่ ผู้แสดง เพลงและดนตรี เครื่องแต่งกาย อุปกรณ์ประกอบการแสดง ท่ายากของระบา
กฤดาภินหิ าร โอกาสทีใ่ ชแ้ สดง และทา่ ราระบากฤดาภินิหาร

ขอขอบคุณผู้ช่วยศาสตราจารย์ดร.ธีรวัฒน์ ช่างสานอาจารย์ประจาวิชาการวิจัยและพัฒนา
นวัตกรรมทางด้านนาฏศิลป์ 2053903 ท่ีชแี้ นะการพฒั นาเอกสารจนสมบรู ณ์เป็นส่ือที่ดมี ีประโยชน์ ขอบคุณ
ขอบคุณผู้ทรงคุณวุฒิที่ตรวจสอบความสัมพันธ์ของเอกสารฉบับน้ีอย่างสมบูรณ์ ขอบคุณคณะอาจารย์ใน
สถานศึกษาท่ีช่วยผลักดันรวบรวมผลการทดลองใช้เพื่อความสมบูรณ์ของการพัฒนาเอกสารฉบับน้ีผู้จัดทา
รู้สึกซาบซึ้งอย่างหาที่สุดไม่ได้ และขอบคุณนักเรียนชัน้ มัธยมศึกษาปีที่4ทุกคนท่ีร่วมใช้เอกสารประกอบการ
เรียนเรื่องระบากฤดาภนิ ิหารฉบบั นขี้ อขอบคณุ มา ณ โอกาสนี้

นางสาวรุ่งทวิ า เบญจาธิกลุ

ข

สารบัญ

คานา…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. หนา้
สารบญั ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ก
สารบญั ภาพ………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ข
คาชี้แจงการใชเ้ อกสารประกอบการเรยี นสาหรับครู……………………………………………………………………………. ง
คาชีแ้ จงการใช้เอกสารประกอบการเรียนสาหรับนกั เรยี น………………………………………………………………….. จ
แผนบรหิ ารการสอนประจารายวชิ า…………………………………………………………………………………………………….. ฉ

มาตรฐาน ศ.3.1………………………………………………………………………………………………………………….…. 1
ตัวช้ีวัด………………………………………………………………………………………………………………………………….…. 1
คาอธิบายรายวิชา…………………………………………………………………………………………………………………… 1
จดุ ประสงคก์ ารเรยี นร…ู้ ………………………………………………………………………………………………………….. 1
สาระการเรยี นร…ู้ ……………………………………………………………………………………………………………………. 1
สมรรถนะสาคญั ของผเู้ รียน………………………………………………………………………………………………….… 2
คณุ ลกั ษณะอนั พงึ ประสงค์…………………………………………………………………………………………………….. 2
วธิ สี อนและกิจกรรมการเรียนการสอน………………………………………………………………………………….. 2
ส่อื การจัดการเรยี นร…ู้ …………………………………………………………………………………………………………… 5
การวัดผลและประเมนิ ผล………………………………………………………………………………………………………. 5
กระดาษคาตอบ……………………………………………………………………………………………………………………………………. 6
แบบทดสอบกอ่ นเรียน………………………………………………………………………………………………………………………….. 7
หวั ขอ้ เน้ือหาประจาบท………………………………………………………………………………………………………………………… 10
ความหมายของระบากฤดาภินิหาร………………………………………………………………………………………………………. 11
ประวัตคิ วามเปน็ มาของระบากฤดาภินหิ าร…………………………………………………………………………………………. 12
องคป์ ระกอบระบากฤดาภินิหาร………………………………………………………………………………………………………….. 12
โอกาสที่ใช้ในการแสดง…………………………………………………………………………………………………………………………. 18
ทา่ ราระบากฤดาภินิหาร……………………………………………………………………………………………………………………….. 19
สรปุ ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 53
คาถามทบทวน/แบบฝกึ หดั ………………………………………………………………………………………………………………….. 54
กระดาษคาตอบ……………………………………………………………………………………………………………………………………. 56
แบบทดสอบหลังเรยี น………………………………………………………………………………………………………………………….. 57

ค

สารบญั (ต่อ) หนา้

บรรณานุกรม……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 71
ภาคผนวก…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 73

ง

สารบัญภาพ

ภาพท่ี 1 : ระบากฤดาภินิหาร……………………………………………………………………………………………………………. หนา้
ภาพท่ี 2 : แสดงวงดนตรี………………………………………………………………............................................................ 11
ภาพท่ี 3 : เครอื่ งแตง่ กายตวั พระ……………………………………………………………….............................................. 14
ภาพท่ี 4 : เครอ่ื งแต่งกายตัวนาง………………………………………………………………............................................... 14
ภาพที่ 5 : อปุ กรณ์ประกอบการแสดงระบากฤดาภินหิ าร…………………………………………………………………. 15
ภาพท่ี 6 : ท่าจับบน………………………………………………………………..................................................................... 15
ภาพที่ 7 : ท่าจบั มือไขว…้ ……………………………………………………………............................................................... 16
ภาพที่ 8 : การเลอ่ื นเทา้ ……………………………………………………………….............................................................. 17
ภาพท่ี 9 : ไขวว้ งกนิ หนา้ ………………………………………………………………........................................................... 17
ภาพที่ 10 : ทา่ ไหว้สีท่ ศิ ……………………………………………………………………........................................................ 18
ภาพท่ี 11 : ท่าเตรียม……………………………………………………………….................................................................. 18
ภาพท่ี 12 : ทา่ ออก………………………………………………………………...................................................................... 19
ภาพที่ 13 : ทา่ ราท่ี 2 ทานองเพลงรัวดกึ ดาบรรพ์………………………………………………………………................ 19
ภาพที่ 14 : ท่าราที่ 3 จังหวะท่ี 1 ทานองเพลงรัวดึกดาบรรพ์………………………………………………….......... 20
ภาพท่ี 15 : ท่าราที่ 4 จงั หวะที่ 2 ทานองเพลงรัวดึกดาบรรพ์…………………………………………………........... 20
21
ภาพท่ี 16 : ท่าราท่ี 1 จังหวะท่ี 1 ทานองเพลงครวญหา…………………………………………………....................
21
ภาพที่ 17 : ทา่ ราท่ี 2 จังหวะท่ี 2 ทานองเพลงครวญหา………………………………………………….....................
22
ภาพที่ 18 : ท่าราที่ 3 จงั หวะท่ี 3 ทานองเพลงครวญหา…………………………………………………....................
22
ภาพท่ี 19 : ท่าราที่ 4 จังหวะท่ี 4 ทานองเพลงครวญหา…………………………………………………....................
23
ภาพที่ 20 : ทา่ ราที่ 5 จงั หวะท่ี 5 ทานองเพลงครวญหา…………………………………………………....................
23
ภาพที่ 21 : ทา่ ราที่ 6 ท่าเชื่อม เนอ้ื ร้อง “ปราโมทย์แสน” …………………………………………………...............
24
ภาพที่ 22 : ท่าราท่ี 7 “ปราโมทยแ์ สน” ……………………………………………….................................................
24
ภาพท่ี 23 : ทา่ ราที่ 8 “องค์อัปสร”..………………………………………………..........................................................
25
ภาพท่ี 24 : ท่าราที่ 9 “อมรแมน”..………………………………………………............................................................
25
ภาพท่ี 25 : ทา่ ราท่ี 10 “แดนสวรรค”์ ……………………………………………….....................................................
26
ภาพท่ี 26 : ทา่ ราที่ 11 “ยนิ กฤดาภินิหาร” ………………………………………………............................................
26
ภาพท่ี 27 : ทา่ ราที่ 12 “มหศั จรรย”์ ……………………………………………….......................................................
27

จ

สารบัญภาพ (ตอ่ )

ภาพที่ 28 : ทา่ ราท่ี 13 “เกียรติไ์ ทยลน่ั ลือเลือ่ ง”…………………………………………………………………………….… หน้า
ภาพที่ 29 : ทา่ ราท่ี 14 ทา่ เชอื่ ม เนอ้ื ร้อง “เรอื งรูจี”……………………………………………….............................. 27
ภาพที่ 30 : ท่าราท่ี 15 “เรอื งรูจี”……………………………………………….............................................................. 28
ภาพที่ 31 : ทา่ ราท่ี 16 “ตา่ งเต็มตน้ื ชืน่ ชม”………………………………………………........................................... 28
ภาพที่ 32 : ทา่ ราท่ี 17 ท่าเช่อื ม เนือ้ รอ้ ง “โสมนสั ”………………………………………………............................. 29
ภาพท่ี 33 : ท่าราท่ี 18 “โสมนสั ”………………………………………………............................................................... 29
ภาพท่ี 34 : ทา่ ราที่ 19 “โอษฐ์เออื้ นอรรถ”……………………………………………….............................................. 30
ภาพที่ 35 : ท่าราที่ 20 “อวยพร”………………………………………………............................................................... 30
ภาพที่ 36 : ทา่ ราท่ี 21 ทา่ เชอ่ื ม เนอ้ื รอ้ ง “สุนทรศร”ี ………………………………………………........................... 31
ภาพท่ี 37 : ทา่ ราที่ 22 “สุนทรศร”ี ………………………………………………………………………………………..…….….. 31
ภาพที่ 38 : ท่าราท่ี 23 “แจ้วจาเรยี งเสยี งเพลงสดุดี”…………………………………………………………………..….. 32
ภาพท่ี 39 : ทา่ ราท่ี 24 “เสียงเพลงสดดุ ี”………………………………………………………………………………………..… 32
ภาพที่ 40 : ท่าราท่ี 25 ทา่ เชอ่ื ม เน้ือร้อง “ดนตรีรเ่ี รอ่ื ยประโคมประโลมลาน”………………………………. 33
ภาพที่ 41 : ท่าราท่ี 26 “ดนตรีรเี่ ร่ือยประโคมประโลมลาน”……………………………………………………………. 33
ภาพท่ี 42 : ทา่ ราท่ี 27 “แลว้ ลลี าศเริงรา”………………………………………………………………………………………… 34
ภาพท่ี 43 : ท่าราที่ 28 “ระบาร่าย”…………………………………………………………………………………………………. 34
ภาพท่ี 44 : ทา่ ราที่ 29 “รา่ ย”………………………………………………………………………………………………………….. 35
ภาพท่ี 45 : ท่าราท่ี 30 “กรกรีดกราย”.……………………………………………………………………………………………. 35
ภาพที่ 46 : ทา่ ราที่ 31 “กรีดกราย”..……………………………………………………………………………………………….. 36
ภาพที่ 47 : ทา่ ราที่ 32 “โปรยมาลสี ีประสาน”…………………………………………………………………………………. 36
ภาพที่ 48 : ท่าราท่ี 33 “สีประสาน”………………………………………………………………………………………………… 37
ภาพท่ี 49 : ท่าราที่ 34 “พรมน้าทพิ ย์ปรงุ ปรน สุคนธธ์ าร จักรวาลฉ่าชน่ื ”……………………………………… 37
ภาพท่ี 50 : ท่าราที่ 35 ทา่ เชือ่ ม เนือ้ รอ้ ง “รนื่ รมณค์ รัน”………………………………………………………………… 38
38

ฉ

สารบัญภาพ (ต่อ) หน้า

ภาพท่ี 51 : ทา่ ราที่ 36 “รื่นรมณ์ครัน”……………………………………………………………………………………………… 39

ภาพท่ี 52 : ทา่ ราที่ 1 ทานองเพลงจนี รวั …………………………………………………………………………………………… 39

ภาพท่ี 53 : ท่าราที่ 2 ทานองเพลงจนี รวั …………………………………………………………………………………………… 40

ภาพที่ 54 : ท่าราท่ี 3 ทานองเพลงจีนรวั ………………………………………………………………………………………….. 41

ภาพท่ี 55 : ท่าราท่ี 4 ทานองเพลงจนี รัว…………………………………………………………………………………………… 41

ภาพที่ 56 : ท่าราที่ 5 ทานองเพลงจีนรวั …………………………………………………………………………………………… 42

ภาพที่ 57 : ท่าราที่ 6 ทานองเพลงจนี รัว…………………………………………………………………………………………… 42

ภาพที่ 58 : ท่าราท่ี 7 ทานองเพลงจีนรัว…………………………………………………………………………………………… 43

ภาพที่ 59 : ทา่ ราที่ 8 ทานองเพลงจนี รวั …………………………………………………………………………………………… 43

ภาพที่ 60 : ท่าราท่ี 9 ทานองเพลงจนี รัว…………………………………………………………………………………………… 44

ภาพท่ี 61 : ท่าราที่ 10 ทานองเพลงจนี รวั …………………………………………………………………………………………. 44

ภาพที่ 62 : ทา่ ราท่ี 11 ทานองเพลงจีนรวั ………………………………………………………………………………………… 45

ภาพที่ 63 : ทา่ ราที่ 12 ทานองเพลงจนี รัว………………………………………………………………………………………… 45

ภาพที่ 64 : ทา่ ราที่ 13 ทานองเพลงจนี รัว………………………………………………………………………………………… 46

ภาพท่ี 65 : ท่าราที่ 14 ทานองเพลงจนี รวั ………………………………………………………………………………………… 46

ภาพที่ 66 : ทา่ ราที่ 15 ทานองเพลงจีนรวั ………………………………………………………………………………………… 47

ภาพที่ 67 : ท่าราท่ี 16 ทานองเพลงจนี รัว………………………………………………………………………………………… 47

ภาพท่ี 68 : ทา่ ราที่ 17 ทานองเพลงจีนรัว………………………………………………………………………………………… 48

ภาพที่ 69 : ทา่ ราที่ 18 ทานองเพลงจีนรวั ………………………………………………………………………………………… 48

ภาพที่ 70 : ท่าราท่ี 19 ทานองเพลงจีนรัว………………………………………………………………………………………… 49

ภาพที่ 71 : ทา่ ราท่ี 20 ทานองเพลงจีนรัว………………………………………………………………………………………… 49

ภาพท่ี 72 : ท่าราท่ี 21 ทานองเพลงจนี รวั ………………………………………………………………………………………… 50

ภาพท่ี 73 : ทา่ ราที่ 22 ทานองเพลงจีนรวั ………………………………………………………………………………………… 50

ภาพที่ 74 : ท่าราที่ 23 ทานองเพลงจีนรวั ………………………………………………………………………………………… 51

ช

สารบญั ภาพ (ตอ่ )

ภาพที่ 75 : ทา่ ราท่ี 24 ทานองเพลงจนี รัว………………………………………………………………………………………… หนา้
ภาพท่ี 76 : ท่าราท่ี 25 ทานองเพลงจนี รวั ………………………………………………………………………………………… 51

52

ซ

คาชแ้ี จง

การใช้เอกสารประกอบการเรยี นสาหรบั ครู

เอกสารประกอบการเรียน เร่ืองระบากฤดาภินิหาร กลุ่มสาระวิชานาฏศิลป์ ช้ันมัธยมศึกษาปีที่4
ฉบับนี้ ทางผู้ศึกษาได้พัฒนาขึ้นเพ่ือใช้ในการจัดการเรียนรู้เรื่องระบากฤดาภินิหาร ให้แก่นักเรียนช้ัน
มธั ยมศกึ ษาปีที่ 4

กรณีที่ครูผู้สอนประจาวิชาไม่อยู่ หรือไม่สามารถปฏิบัติการสอนได้ในช่ัวโมงน้ันๆ และเพื่อให้ครูท่ี
สอนแทนมีความมั่นใจในการสอนและใชน้ วัตกรรมได้อย่างมีประสิทธิภาพยิ่งขึ้น ควรปฏบิ ัตติ ามข้ันตอนการ
ใชเ้ อกสารประกอบการเรยี นดงั น้ี

1.ศึกษาเอกสารประกอบการเรียนเล่มน้ีและทาความเข้าใจเน้ือหาสาระตั้งแต่ต้นจนจบเล่มก่อน
ลว่ งหนา้

2.ศึกษาองค์ประกอบของเอกสารใหเ้ ขา้ ใจก่อนปฏบิ ตั กิ ารสอน
3.อ่านคาช้ีแจงการใช้เอกสารประกอบการเรียนสาหรับนักเรียนทุกข้อและทาความเข้าใจให้ถ่องแท้
ในแต่ละขอ้ เพอ่ื ปฏบิ ตั กิ ารสอนไดต้ ามข้ันตอน
4.ครูควรดูแลนักเรียนอย่างใกล้ชิดในขณะท่ีนักเรียนศึกษาเอกสารประกอบการเรียน และทา
กจิ กรรมคาถามทบทวน เพื่อคอยให้คาแนะนาและเปน็ ท่ปี รกึ ษา
5.ควรกากับติดตามการใช้เอกสารประกอบการเรียนเป็นระยะและคอยกาชับปลูกฝังคุณธรรมเร่ือง
ความซ่ือสัตย์และการตรงต่อเวลาของนักเรียนในขณะท่ีทาแบบทดสอบก่อนและหลังเรียนและคาถาม
ทบทวน/แบบฝึกหดั ท้ายบทเรยี นของแต่ละเรอื่ งโดยไม่อนญุ าตให้เปิดดูเฉลยก่อน

ฌ

คาช้แี จง

การใชเ้ อกสารประกอบการเรียนสาหรับนกั เรียน

เอกสารประกอบการเรียนเร่ืองระบากฤดาภินิหาร กลุ่มสาระการเรียนรู้นาฏศิลป์ฉบับน้ี จัดทาข้ึน
เพื่อเป็นนวัตกรรมสาหรับการจัดการเรียนรู้ให้กับนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีท่ี4 เพ่ือให้มีความรู้ ความเข้าใจ
และมีทักษะการปฏิบัติท่าราระบากฤดาภินิหาร ดังนั้นเพ่ือให้เกิดประโยชน์และประสิทธิภาพในการจัดการ
เรียนรู้ ใหน้ ักเรียนปฏบิ ตั ติ ามขน้ั ตอนการใช้เอกสารประกอบการเรยี นดังน้ี

1.นักเรียนศึกษาเอกสารประกอบการเรียนเล่มนี้ และทาความเข้าใจเน้ือหาสาระตงั้ แต่ตน้ จนจบทุก
หนา้

2.นักเรียนอ่านคาชี้แจงเอกสารประกอบการเรียนและทาความเข้าใจให้ถ่องแท้ในแต่ละข้อ และ
ปฏบิ ัติตามข้นั ตอนการเรยี นการสอนตามข้นั ตอนทกุ ขอ้

3.นักเรียนศึกษาเอกสารประกอบการเรียนและทากิจกรรมคาถามทบทวน โดยมีครูให้คาแนะนา
และเปน็ ทป่ี รกึ ษา

4.หากมีปัญหาหรอื ประเดน็ สงสัยให้นักเรยี นสอบถามครผู สู้ อน

5.นักเรียนต้องมีคุณธรรมเรื่องความซ่ือสัตย์และการตรงต่อเวลาในขณะที่ทาแบบทดสอบก่อนและ
หลังเรยี นและคาถามทบทวน/แบบฝึกหัดท้ายบทเรียนของแต่ละเรือ่ ง

1

มาตรฐาน ศ.3.1 เข้าใจและแสดงออกทางนาฏศิลป์อย่างสร้างสรรค์ วิเคราะห์ วิพากษ์วิจารณ์คุณค่า

นาฏศิลป์ ถ่ายทอดความรูส้ ึกความคิดอย่างอสิ ระ ชนื่ ชมและประยกุ ต์ใชใ้ นชีวิตประจาวัน

ตวั ชว้ี ัด ศ 3.1 ม.4/1 มีทักษะในการแสดงหลากหลายรูปแบบ

ศ 3.1 ม.4/3 ใชความคดิ รเิ ริ่มในการแสดงนาฏศิลปเปนคแู ละหมู่

คาอธบิ ายรายวชิ า

ศึกษาความหมาย ประวัติความเป็นมา องค์ประกอบการแสดง ได้แก่ ผู้แสดง เพลงและดนตรี
เครื่องแต่งกาย อุปกรณ์ประกอบการแสดง ท่ายากของระบากฤดาภินิหาร โอกาสที่ใช้แสดง และท่าราระบา
กฤดาภินหิ าร โดยการวเิ คราะห์ สงั เคราะห์สามารถบรู ณาการในชวี ิตประจาวันได้

จดุ ประสงค์การเรยี นรู้

เมือ่ ศกึ ษาเอกสารประกอบการเรียนฉบบั นแ้ี ลว้ จะมคี วามรู้ ดังนี้
1. นกั เรยี นมคี วามรู้ เขา้ ใจและอธบิ ายความหมายของระบากฤดาภนิ ิหารไดถ้ ูกตอ้ ง
2. นกั เรยี นมคี วามรู้ เขา้ ใจและอธบิ ายประวตั คิ วามเปน็ มาของระบากฤดาภนิ หิ ารไดถ้ กู ตอ้ ง
3. นกั เรยี นมคี วามรแู้ ละเขา้ ใจองคป์ ระกอบของชดุ การแสดงระบากฤดาภนิ หิ ารไดถ้ กู ต้อง
4. นกั เรยี นฝกึ ปฏบิ ตั ทิ า่ ยากของระบากฤดาภนิ หิ าร
5. นกั เรยี นฝกึ ปฏบิ ตั ทิ า่ ราเพลงระบากฤดาภนิ หิ ารได้ถูกต้อง
6. นกั เรยี นมเี จตคตทิ ด่ี ตี อ่ การเรยี นนาฏศลิ ปแ์ ละและเหน็ คณุ คา่ ในความเปน็ ไทย

สาระการเรยี นรู้

สาระการเรียนรู้สาคัญของเอกสารประกอบการเรยี นเรือ่ งระบากฤดาภนิ ิหาร
1. ความหมายของของระบากฤดาภนิ ิหาร
2. ประวัตคิ วามเป็นมาของระบากฤดาภินิหาร
3. องคป์ ระกอบการแสดงเพลงระบากฤดาภินหิ าร

3.1 ผแู้ สดง
3.2 เพลงและดนตรี
3.3 เครอ่ื งแตง่ กาย
3.4 อุปกรณ์ประกอบการแสดง
3.5 ท่ายากของระบากฤดาภนิ ิหาร
4. โอกาสท่ีใช้แสดง
5. ท่าราระบากฤดาภินิหาร

2

สมรรถนะสาคญั ของผู้เรยี น

 1. นกั เรยี นมีความสามารถในการสือ่ สาร
 2. นกั เรยี นมีความสามารถในการคิด

3. นกั เรยี นมีความสามารถในการใช้ทกั ษะชีวิต
 4. นกั เรยี นมคี วามสามารถในการแก้ปัญหา
 5. นกั เรยี นมคี วามสามารถในการใช้เทคโนโลยี

คุณลกั ษณะอันพึงประสงค์

1. รกั ชาติ ศาสน์ กษตั รยิ ์
 2. ซ่อื สัตย์สุจริต
 3. มีวนิ ยั
 4. ใฝ่เรยี นรู้

5. อย่อู ยา่ งพอเพยี ง
 6. มุ่งมั่นในการทางาน
 7. รักความเป็นไทย

8. มจี ิตสาธารณะ

วิธสี อนและกิจกรรมการเรียนการสอน

1. วิธสี อน
การใชว้ ิธีการสอนมีการจัดกิจกรรมการเรียนการสอนโดยใช้วิธีท่ีหลากหลาย มีการจัดการสอนแบบ

อธิบาย อภปิ ราย สาธิต การฝึกปฏบิ ตั จิ ริง และกระบวนการทางานกลมุ่
2. กจิ กรรมการจัดการเรยี นรู้ จานวน 10 ช่ัวโมง
ช่ัวโมงที่ 1
1. ละลายพฤตกิ รรมเพื่อสร้างความคุ้นเคยกับนกั เรยี น
2. นกั เรียนทาแบบทดสอบกอ่ นเรยี น เรอ่ื งระบากฤดาภนิ ิหาร จานวน10ขอ้ เวลา10 นาที

ในเอกสารประกอบการเรยี น หนา้ 7-9
3. นกั เรยี นศึกษาสาระจากเอกสารประกอบการเรยี น หนา้ 11-15 เรือ่ งความหมายของ

ระบากฤดาภนิ ิหาร ประวตั ิความเป็นมาของระบากฤดาภินหิ าร และองค์ประกอบของระบากฤดาภนิ ิหาร
4. นกั เรยี นทาคาถามทบทวนในแบบฝึกหดั ท่ี 1 หน้า 54
5. รว่ มกนั สรุปเน้อื หาท่ศี กึ ษา

3

ชวั่ โมงที่ 2
1. ทบทวนความรูเ้ ดิมโดยการต้ังคาถามและให้นกั เรยี นตอบ
2. ศกึ ษาสาระเอกสารประกอบการเรียน หน้า14 เพลงและดนตรี อ่านทาความเขา้ ใจ
3. เปดิ วิดที ศั น์คาราโอเกะเพลงกฤดาภนิ หิ ารฟงั เพลงและฝกึ รอ้ งตาม
4. แบ่งกลมุ่ ๆ ละ 4 คน ฝกึ รอ้ งเพลงคาราโอเกะเพลงกฤดาภนิ ิหาร
5. นาเสนอการร้องเพลงกฤดาภินหิ ารของแตล่ ะกลมุ่
6. รว่ มกนั สรุปเนอื้ หาเรื่องเพลงและดนตรี

ช่วั โมงที่ 3
1. นกั เรยี นศึกษาสาระจากเอกสารประกอบการเรยี น หนา้ 16-18 เรือ่ งทา่ ยากของระบา

กฤดาภนิ ิหาร
2. แบง่ กลุ่มฝึกปฏิบตั ทิ ่าศัพทย์ ากของระบากฤดาภินหิ าร
3. นกั เรยี นสอบปฏบิ ตั ใิ นแบบฝกึ หัดที่ 3 หนา้ 55
4. รว่ มกนั สรปุ เนื้อหาที่ศึกษา

ชั่วโมงที่ 4
1. ทบทวนท่ายากของระบากฤดาภนิ ิหารและทบทวนรอ้ งเพลงระบากฤดาภนิ ิหาร เพื่อเข้า

สู่การฝึกปฏิบัตทิ า่ รา
2. นักเรียนศึกษาสาระจากเอกสารประกอบการเรียน หน้า 19-52 ท่าราเพลงระบา

กฤดาภนิ ิหาร
3. ชมวิดที ศั น์เพลงรากฤดาภินิหาร
4. นกั เรยี นจบั คพู่ ระ-นาง เพือ่ ฝึกปฏิบัตทิ า่ ราระบากฤดาภินหิ าร
5. ครูสาธิตท่าราเพลงระบากฤดาภินิหารท่าราในเพลงรัวดึกดาบรรพ์ และเพลงครวญหา

จากน้ันใหน้ ักเรยี นปฏิบัตติ าม
6. ครูให้นักเรียนฝึกปฏิบัติท่าราเพลงรัวดึกดาบรรพ์ และเพลงครวญหาด้วยตนเอง ครู

สงั เกตพฤตกิ รรมและคอยให้คาแนะนานกั เรยี น
7. ร่วมกนั สรปุ เนือ้ หาท่ศี ึกษา และทบทวนท่ารา

ชวั่ โมงที่ 5
1. นกั เรยี นทบทวนท่าราในเพลงรวั ดกึ ดาบรรพ์ และเพลงครวญหา จากช่ัวโมงที่4
2. นกั เรยี นศึกษาสาระจากเอกสารประกอบการเรยี น หนา้ 19-52 ทา่ ราเพลงระบา

กฤดาภินิหาร
3. ครสู าธติ ท่ารา พร้อมทงั้ อธบิ ายท่ารา ต้ังแตเ่ นอ้ื รอ้ ง“ปราโมทยแ์ สน”จนถงึ เนอ้ื ร้อง “ยนิ

กฤดาภินิหารมหัศจรรย”์ จากนัน้ ให้นกั เรียนปฏิบัตติ าม
4. นกั เรยี นฝกึ ปฏบิ ตั ทิ า่ รา ครสู งั เกตพฤตกิ รรมและคอยให้คาแนะนานักเรียน
5. ร่วมกนั สรปุ เน้ือหาท่ศี กึ ษา และทบทวนทา่ รา

4

ชั่วโมงที่ 6
1. นกั เรยี นทบทวนท่าราในเพลงรัวดึกดาบรรพ์ และเพลงครวญหา และท่าราในเนื้อรอ้ ง

“ปราโมทยแ์ สน”จนถงึ เนื้อรอ้ ง “ยนิ กฤษฎาภินหิ ารมหัศจรรย์” จากชัว่ โมงท่ี 5
2. นกั เรยี นศึกษาสาระจากเอกสารประกอบการเรยี น หนา้ 19-52 ทา่ ราเพลงระบา

กฤดาภินิหาร
3. ครูสาธติ ทา่ รา พร้อมทั้งอธบิ ายทา่ รา ตงั้ แตเ่ นือ้ รอ้ ง“ต่างเต็มตน้ื ชืน่ ชมโสมนัส ”จนถึง

เนอื้ รอ้ ง “ดนตรรี ่เี ร่อื ยประโคมประโลมลาน”จากนนั้ ใหน้ ักเรียนปฏบิ ตั ิตาม
4. นกั เรียนฝึกปฏิบตั ิท่ารา ครสู งั เกตพฤตกิ รรมและคอยให้คาแนะนา
5. รว่ มกันสรุปเนื้อหาทศ่ี ึกษา และทบทวนทา่ ราอีกครัง้

ชั่วโมงที่ 7-8
1. นกั เรยี นทบทวนทา่ ราในเพลงรวั ดกึ ดาบรรพ์ และเพลงครวญหา และทา่ ราในเนอ้ื รอ้ ง

“ปราโมทย์แสน”จนถงึ เน้ือรอ้ ง “ดนตรรี ีเ่ ร่อื ยประโคมประโลมลาน” จากช่วั โมงท่ี 6
2. นกั เรยี นศึกษาสาระจากเอกสารประกอบการเรยี น หนา้ 19-52 ทา่ ราเพลงระบา

กฤดาภินิหาร
3. ครสู าธติ ทา่ รา พรอ้ มทั้งอธบิ ายท่ารา ตง้ั แต่เนอื้ รอ้ ง“แลว้ ลีลาศเริงระบาร่าย”จนถงึ เนอื้

รอ้ ง “จกั รวาลชน่ื ร่ืนรมย์ครัน” และเพลงจนี รัวจากนั้นใหน้ กั เรยี นปฏบิ ตั ิตาม
4. นักเรยี นฝกึ ปฏิบัตทิ ่ารา ครูสงั เกตพฤติกรรมและคอยใหค้ าแนะนา
5. รว่ มกนั สรุปเนือ้ หาที่ศึกษา และทบทวนทา่ ราอกี ครงั้

ชว่ั โมงที่ 9
1. นกั เรยี นทบทวนทา่ ราระบากฤดาภนิ ิหารตัง้ แต่ต้นจนจบ
2. ครใู หน้ กั เรยี นฝึกปฏิบตั ทิ า่ รา ครูสังเกตพฤตกิ รรมและคอยให้คาแนะนานักเรียน

ชว่ั โมงที่ 10
1. นกั เรยี นทดสอบการปฏบิ ตั ทิ ่าราระบากฤดาภนิ หิ ารหนา้ ชน้ั เรยี น
2. ครสู งั เกตพฤติกรรมและคอยให้คาแนะนา พรอ้ มทั้งเสนอแนะขอ้ ทค่ี วรแกไ้ ขปรบั ปรุง
3. นกั เรยี นสอบปฏบิ ตั ทิ า่ ราระบากฤดาภินิหารในแบบฝกึ หัดที่ 4 ท่าราระบากฤดาภนิ ิหาร

หน้า 55
4. รว่ มกันสรุปเนอ้ื หาที่ศกึ ษาทั้งหมด
5. นกั เรยี นทาแบบทดสอบหลงั เรยี น เรอ่ื งระบากฤดาภนิ หิ าร จานวน10ขอ้ เวลา10 นาที

ในเอกสารประกอบการเรียน หนา้ 57-59
6. นกั เรยี นทาแบบทดสอบวัดผลสมั ฤทธิ์ เรอ่ื งระบากฤดาภินิหาร จานวน 30 ข้อ เวลา 20

นาที

5

สอื่ การจัดการเรียนรู้

1. แบบทดสอบก่อนเรยี นและหลงั เรียน
2. เอกสารประกอบการเรียน เรื่องระบากฤดาภนิ ิหาร
3. คาถาทบทวน / แบบฝึกหดั ทา้ ยบท
4. วดิ ที ศั นท์ า่ ราเพลงระบากฤดาภนิ หิ าร
5. วิดที ศั น์คาราโอเกะเพลงระบากฤดาภนิ ิหาร
6. เคร่ืองเลน่ คาราโอเกะเพลงระบากฤดาภินหิ าร

การวัดผลและประเมนิ ผล

1. วิธกี ารวดั ผล
1.1 ตรวจงานแบบฝึกหัดท้ายบท
1.2 ตรวจแบบทดสอบก่อนเรยี นและหลังเรียน
1.3 ประเมินการปฏบิ ตั ิทา่ ราเพลงระบากฤดาภนิ ิหาร
1.4 สงั เกตพฤติกรรมคุณลกั ษณะอนั พึงประสงค์
1.5 สงั เกตพฤติกรรมสมรรถนะสาคัญของผเู้ รียน

2. เครือ่ งมือวัดผล
2.1 คาถามทบทวน/แบบฝกึ หัด
2.2 แบบทดสอบก่อนเรียนและหลงั เรียน
2.3 แบบประเมนิ การปฏิบัตทิ า่ ราเพลงระบากฤดาภินิหาร
2.4 แบบสังเกตพฤตกิ รรมคณุ ลกั ษณะอันพงึ ประสงค์
2.5 แบบสังเกตพฤตกิ รรมสมรรถนะสาคญั ของผู้เรยี น

3. เกณฑ์การประเมนิ
3.1 แบบฝกึ หดั คะแนนอยา่ งน้อยรอ้ ยละ 60 คะแนน
3.2 แบบทดสอบ คะแนนอยา่ งนอ้ ยรอ้ ยละ 60 คะแนน
3.3 การปฏบิ ตั ิทา่ ราเพลงระบากฤดาภนิ หิ าร รวมคะแนนเฉล่ียอยา่ งนอ้ ยร้อยละ 60 คะแนน
3.4 สงั เกตพฤติกรรมคณุ ลกั ษณะอันพึงประสงค์ มคี ณุ ภาพเฉลย่ี ไม่ต่ากวา่ ระดบั 1
3.5 สังเกตพฤตกิ รรมสมรรถนะสาคัญของผ้เู รยี น มคี ุณภาพเฉลี่ยไมต่ ่ากว่าระดบั 1

6

กระดาษคาตอบ

โรงเรียน......................................................................ปกี ารศกึ ษา...........................
ชอื่ ..........................................................................ชน้ั ...................เลขท่.ี ...............
กลมุ่ สาระการเรยี นรู.้ ....................วนั ท่ี..............เดือน...................พ.ศ..................

ข้อ ก ข ค ง ข้อ ก ข ค ง
16
27
38
49
5 10

ประเมินผล
เต็ม

ได้

7

แบบทดสอบกอ่ นเรียน

กล่มุ สาระการเรียนรู้ศิลปะ สาระนาฏศลิ ป์ ช้ันมธั ยมศึกษาปีที่ 4

เรอื่ ง ระบากฤดาภนิ ิหาร รหัสวชิ า 2052219 เวลา 10 นาที คะแนน 10 คะแนน

**********************************************************************************

คาชี้แจง : ใหน้ กั เรยี นเลือกคาตอบท่ถี กู ท่สี ดุ แลว้ ทาเครอ่ื งหมาย (×) ลงในกระดาษคาตอบ

1. ตัวเลือกใดตรงกบั ความหมายของเพลงระบากฤดาภนิ ิหารมากทส่ี ดุ
ก. ระบามาตรฐานท่ปี รบั ปรงุ ข้นึ ใหมเ่ พื่อใชใ้ นการแสดงละครเกียรติศักดิ์ไทย
ข. สมเด็จเจ้าฟา้ กรมพระยานริศรานวุ ัตตวิ งศ์เป็นผนู้ พิ นธบ์ ทร้อง
ค. ระบาทป่ี ระดษิ ฐข์ ึน้ ใหม่ เมือ่ ปี พ.ศ. 2499 แทรกในละครในเรือ่ งอิเหนา
ง. ระบาท่ีประดษิ ฐข์ ้ึนจากลกั ษณะทป่ี รากฏอยู่บนภาพจาหลักผสมกับทว่ งทา่ ของนาฏศิลป์ชวา

2. ตัวเลอื กใดกลา่ วเกีย่ วกบั เพลงระบากฤดาภนิ หิ ารถูกต้องท่สี ดุ
ก. ระบากฤดาภนิ หิ าร มีอุปกรณ์ประกอบการแสดงทีส่ าคญั คอื พานดอกไม้
ข. ระบากฤดาภินิหารเป็นการแสดงท่อี ยใู่ นละคร เรือ่ งอณุ รุท ตอนศุภลกั ษณ์วาดรูป
ค. ระบากฤดาภนิ หิ ารผ้ปู ระดิษฐ์คดิ ท่าราคือ คุณครูลมลุ ยมะคปุ ต์ และหม่อมต่วน ภัทรนาวกิ
ง. ระบากฤดาภินหิ าร เรม่ิ ด้วยเพลงรวั ดกึ ดาบรรพ์ เพลงครวญหา และเพลงจนี รวั ตดิ ต่อกนั

3. บทร้องของระบากฤดาภนิ ิหาร มีความหมายในลักษณะใด
ก. พรรณาถงึ สายฝน ทม่ี อบความชมุ่ ฉา่ และความอดุ มสมบูรณ์
ข. บรรยายถงึ ความงดงามของธรรมชาติ
ค. ปลุกใจใหค้ นไทยรู้สกึ รักชาตแิ ละเตอื นสตใิ หท้ กุ คนทาความดีอย่างไม่ท้อถอย
ง. ร่นื เริงยินดีเฉลมิ ฉลองแกช่ าตชิ าตไิ ทย และเป็นการอานวยอวยพรของเหลา่ เทวดา-นางฟา้

4. “องค์อปั สร”จากบทรอ้ งน่าจะหมายถึงผู้แสดงในตวั เลอื กใด
ก. เทพบุตร-นางมณโฑ
ข. พระราม-นางสดี า
ค. พระอศิ วร-นางเบญจกาย
ง. เทพบุตร-นางฟ้า

5. ตัวเลอื กใดเปน็ ทานองเพลงทีบ่ รรจใุ นบทร้องกฤดาภินหิ ารครบทกุ เพลง
ก. เพลงลาวเจ้าชู เพลงเชิด เพลงตะเขิ่ง
ข. เพลงจีนรัว เพลงตะเข่ิง เพลงเหาะ
ค. เพลงรวั ดกึ ดาบรรพ์ เพลงครวญหา เพลงจนี รวั
ง. เพลงเชดิ ฉ่งิ เพลงแขกเชญิ เจา้ เพลงรัวดกึ ดาบรรพ์

8

6. วงดนตรีทเ่ี หมาะกบั การบรรเลงเพลงประกอบการแสดงระบากฤดาภินหิ ารคอื ตัวเลอื กใด
ก. วงป่พี าทย์ดึกดาบรรพ์
ข. วงป่ีพาทย์นางหงส์
ค. วงป่ีพาทย์เครอื่ งใหญ่
ง. วงปพี่ าทย์ไมน้ วม

7. ตวั เลือกใดกล่าวถึงเครอ่ื งประดบั ศรี ษะของนกั แสดงระบากฤดาภินหิ ารได้ถูกตอ้ ง

ก. ตวั พระ-ปญั จุเหร็จ ตัวนาง-ยอดแบบมกี ระบังหนา้

ข. ตัวพระ-มงกฏุ ตวั นาง-ชฎา

ค. ตัวพระ-ชฎา ตัวนาง-มงกุฏ

จ. ตัวพระ-เทริด ตัวนาง-รัดเกลา้ ยอด

8. ตัวเลอื กใดคืออุปกรณป์ ระกอบการแสดงกฤดาภินิหาร
ก. ตะแกรง
ข. คันฉ่อง
ค. พานดอกไม้
ง. กริช

9. มอื -ปฏิบตั ิท่าผาลา เทา้ -ปฏบิ ตั ทิ ่ากระดกเสย้ี ว ตรงกบั ภาพในตัวเลือกใด

ก.

ข.
ค.
ง.

9

10. จากภาพ นาฏยศพั ทท์ ี่ใชป้ ฏบิ ตั ิคอื นาฏยศัพทใ์ ด
ก. สอดสรอ้ ยมาลาและซอยเท้า
ข. สอดสงู และกระดกเท้า
ค. ปอ้ งหน้าและประเทา้
ง. สอดสร้อยมาลาและกระทงุ้ เทา้

10

ระบากฤดาภินหิ าร

11

ระบากฤดาภนิ หิ าร

ระบากฤดาภินิหาร จะนาเสนอรายละเอียดองค์ประกอบการแสดงเพลงระบากฤดาภินิหาร เพื่อ
สร้างความเข้าใจสร้างจิตสานึกรักวัฒนธรรมไทย เพื่อให้เข้าใจรูปแบบการแสดงและสามารถปฏิบัติท่าราได้
ถูกต้อง สาระสาคัญของเอกสารประกอบกอบการเรียน ประกอบด้วยความหมายของระบากฤดาภินิหาร
ประวัตคิ วามเป็นมาของระบากฤดาภินิหาร องค์ประกอบของการแสดงระบากฤดาภินิหาร โอกาสท่ีใช้แสดง
และท่าราเพลงระบากฤดาภินหิ าร ดังน้ี

ภาพที่ 1 : ระบากฤดาภินิหาร
ท่มี า : สานักการสงั คีต, (2545)

ความหมายของระบากฤดาภนิ ิหาร

ความหมายของระบากฤดาภนิ หิ าร ไดม้ ผี ู้เช่ยี วชาญทางนาฏศิลปไ์ ดใ้ ห้ความหมาย ไว้ดงั น้ี
สมบูรณ์ สุวรรณรัตน์, (2528) ได้ให้ความหมายไว้ว่า ระบากฤดาภนิ ิหาร หมายถึงการแสดงระบา
มาตรฐานชุดหนึ่ง ท่ีกรมศิลปากรปรับปรุงขึ้นใช้ในการแสดง ละครเรื่องเกียรติศักดิ์ รักไทยบทร้องแสดงถึง
เทพบตุ รนางฟา้ มาอานวยอวยพรพรอ้ มท้งั พรมนา้ ทพิ ย์
สุมิตร เทพวงษ์, (2537) ได้ให้ความหมายไวว้ ่า ระบากฤดาภนิ ิหาร หมายถึง ระบาเทพบุตรนางฟ้า
อีกชุดหน่ึงท่ีอยู่ในละครเร่ืองเกียรติศักดิ์ของไทย ซ่ึงนาออกแสดงเม่ือ พ.ศ.2486 บทร้องกล่าวถึงเทพบุตร
นางฟา้
ดังน้ัน ระบากฤดาภินิหาร หมายถึง ระบามาตรฐานชุดหน่งึ ทก่ี รมศิลปากรได้ปรบั ปรุงขนึ้ ใช้ในการ
แสดงละครเกยี รติศกั ด์ิไทย ซึง่ นาออกแสดงเม่อื พ.ศ.2486 บทรอ้ งกล่าวถึงเทพบตุ รนางฟ้า

12

ประวัตคิ วามเปน็ มาของระบากฤดาภินหิ าร

ประวัตคิ วามเปน็ มาของระบากฤดาภนิ ิหาร ได้มีผเู้ ชี่ยวชาญทางนาฏศิลปไ์ ดใ้ ห้รายละเอียดดงั นี้
ระบากฤดาภินิหาร เป็นระบาท่ีกรมศิลปากรปรับปรุงข้ึนเพ่ือใช้ในการแสดงละครเรื่อง เกียรติศักดิ์
ไทย”เปน็ ละครอิงประวัติศาสตร์ ระบากฤดาภินิหารถือเป็นระบามาตรฐาน เป็นระบาเทพบุตรนางฟา้ อีกชุด
หน่ึงท่ีอยู่ในละครเรื่องเกียรตศิ ักด์ขิ องไทย ซึ่งนาออกแสดงครั้งแรก ณ โรงละครศิลปากร เมื่อพ.ศ.2486 บท
ร้องกล่าวถึงเทพบุตรนางฟ้า เมื่อทราบถึงกฤดาภินิหารของชาติไทยในสมัยนั้นแล้ว ก็บังเกิดความช่ืนชม
โสมนัส ชวนกันแซ่ซ้องสาธุการ ขับราระบากันอย่างรื่นเริงสนุกสนานและโปรยดอกไม้อวยชัยให้พรแก่
เมืองไทยดว้ ยความยินดี การแต่งกาย แต่งยนื เคร่อื งพระ-นาง นยิ มแสดงเป็นคู่ๆ (เรณู โกศนิ านนท์,2544)
ผู้แต่งบทร้อง คือ สุดา บุษปฤกษ์ ผู้ประดิษฐ์คิดท่าราคือ คุณครูลมุล ยมะคุปต์ ร่วมคิดท่ารา กับ
หม่อมต่วน (นางศุภลักษณ์ ภัทรนาวิก) เพื่อใช้ประกอบการแสดงละครเกียรติศักดิ์ไทย เพลงและดนตรีเริ่ม
ด้วยเพลงรัวดึกดาบรรพ์ เพลงครวญหา และเพลงจีนรัวติดต่อกัน ดนตรีเดิมบรรเลงด้วยวงดุริยางค์สากล
ต่อมาจงึ บรรเลงด้วยวงปี่พาทย์ท่ัวไป การแสดงชุดนี้ส่วนมากจะใช้แสดงในงานมงคล เพ่ือแสดงให้เห็นถึงการ
เฉลิมฉลองและอวยพรคนดู การราแบ่งเป็นข้ันตอนต่างๆได้ดังน้ี ออกท่าราในท่าราสอดสร้อยเพลงรัวดึกดา
บรรพ์ ราตามบทเพลงในเพลงครวญหา และราเขา้ ตามทานองดนตรใี นเพลงจีนรวั

องคป์ ระกอบของการแสดง

องค์ประกอบของการแสดง มีความหมายดังนี้
องค์ประกอบ หมายถึง ส่ิงต่าง ๆ ท่ีใช้ประกอบเป็นสิ่งใหญ่ หรือ ส่วนของสิ่งต่างๆ ท่ีเป็นเครื่อง
ประกอบทาให้เกิดเปน็ รูปข้ึนใหม่โดยเฉพาะ (ราชบัณฑิตยสภา, 2554). ประกอบดว้ ย ผู้แสดง เน้ือเพลงและ
ดนตรี เครอ่ื งแต่งกาย อปุ กรณป์ ระกอบการแสดง และนาฏยศพั ท์ ดงั นี้
1. ผแู้ สดง
ผู้แสดง หมายถึง ผู้เล่นหรือผู้ร่วมในการละเล่นหรือการแสดงต่างๆ ให้คนดู (ราชบัณฑิตยสภา,
2554). ผ้แู สดงที่ใชป้ ระกอบการราระบากฤดาภินหิ าร ประกอบดว้ ยตัวพระ และตวั นาง

1.1 ตวั พระ
ตวั พระ คือ นักแสดงท่ีเป็นผู้ชาย วิธีการคัดเลือกนักแสดงท่ีเป็นตัวพระซ่ึงมีหลักการเลือกคือ ผู้ท่ี
ลกั ษณะใบหนา้ รูปไข่สวยงาม คมคาย เด่นสะดุดตา ท่าทางสะโอดสะองและผึ่งผาย ลาคอระหง ไหล่ลาดตรง
ช่วงอกใหญ่ขนาดลาตัวเรียวเอวเล็กกิ่วคอดตามลกั ษณะชายงามในวรรณคดีไทย
1.2 ตัวนาง
ตวั นาง คือ นักแสดงที่เป็นผู้หญิง วิธีการคัดเลือกนักแสดงที่เป็นตัวนางซ่ึงมีหลักการเลือกคือ คือ
ผู้หญิงที่มีลักษณะใบหน้ารูปไข่สวยงาม คมคาย เด่นสะดุดตา ขนาดลาตัวเรียวเอวเล็กก่ิว รูปร่างใกล้เคียงกับ
ตัวพระ

13

2. เพลงและดนตรี

เพลงและดนตรีของการแสดงเพลงระบากฤดาภนิ ิหาร จะให้รายละเอียดของสาระ 2 ประเด็น คอื

เพลง และเครอื่ งดนตรี ดังน้ี

2.1 เพลง หมายถึง ถ้อยคาท่ีนักประพันธ์เรียงร้อยหรือเรียบเรียงข้ึน ซ่ึงประกอบด้วย เนื้อร้อง

ทานอง จงั หวะ ทาให้เกดิ ความไพเราะสรา้ งความเพลดิ เพลนิ ใหแ้ ก่ผ้ฟู ัง

เพลงทใ่ี ช้ประกอบการแสดงระบากฤดาภนิ หิ าร ประกอบดว้ ย เพลงรัวดึกดาบรรพ์ เพลงครวญหา

และเพลงจีนรวั (ประดษิ ฐ์ อินทนิล,2553) มบี ทรอ้ งดังนี้

เพลงรวั ดกึ ดาบรรพ์

- เพลงครวญหา -

ปราโมทยแ์ สน องค์อัปสรอมรแมนแดนสวรรค์

เกียรตไิ ทยลนั่ ลอื เล่อื งเรือ่ งรูจี ยนิ กฤษฎาภนิ หิ ารมหัศจรรย์

ตา่ งเต็มตืน้ ช่นื ชมโสมนัส โอษฐเ์ อ้ือนอรรถอวยพรสุนทรศรี

แจว้ จาเรียงเสียงเพลงสดุดี ดนตรีร่ีเรอื่ ยประโคมประโลมลาน

แล้วลีลาศเริงระบาร่าย กรกรีดกรายโปรยมาลสี ีประสาน

พรมน้าทิพย์ปรุงปรนสคุ นธ์ธาร จักรวาลชน่ื รื่นรมย์ครนั

- เพลงจนี รวั -

2.2 ดนตรี หมายถึง เสียงท่ีจัดเรียงอย่างเป็นระเบียบ และมีแบบแผนโครงสร้าง เป็นรูปแบบ

ของกิจกรรมเชิงศิลปะของมนุษย์ท่ีเกี่ยวข้องกับเสียงโดยดนตรีน้ันแสดงออกมาในด้านระดับเสียง (ซ่ึงรวมถึง

ท่วงทานองและเสียงประสาน) จังหวะ และคุณภาพเสียง (ความต่อเน่ืองของเสียง พ้ืนผิวของเสียง ความดัง

ค่อย) ดนตรีน้ันสามารถใชใ้ นดา้ นศิลปะหรือสุนทรียศาสตร์ การสื่อสาร ความบนั เทิง รวมถึงใชใ้ นงานพิธีการ

ต่างๆ (สกุ รี เจรญิ สขุ ,2561)

วงดนตรีที่ใช้ประกอบการบรรเลงประกอบการแสดงระบากฤดาภินิหารในการแสดงครั้ งแรกใช้วง

ดรุ ิยางคส์ ากลบรรเลง เรียกวา่ “ออรเ์ คสตรา้ ” เรมิ่ มีขึ้นในประเทศไทย เมื่อปี พ.ศ 2454 และต่อมาในปี พ.ศ

2475 ประเทศไทยไดม้ ีการเปล่ียนแปลงการปกครองและในปี พ.ศ 2477 วงดนตรีเคร่ืองสายฝร่ังหลวงจึงได้

โอนมาให้ข้ึนกับกรมศิลปากร วงดุริยางค์สากลหลวงของประเทศไทยจึงได้เปลี่ยนช่ือมาเป็น “วงดุริยางค์

สากล กรมศิลปากร” มาจนถึงปัจจุบันและไดใ้ ช้วงดนตรีนี้บรรเลงประกอบการแสดง “ระบากฤดาภินิหาร”

แต่ในภายหลังได้เปลี่ยนมาใช้วงป่ีพาทย์ไม้นวมบรรเลงเป็นส่วน โดยมีเคร่ืองดนตรี ประกอบด้วย ขลุ่ย

ระนาดเอก ฆ้องวงใหญ่ – เลก็ ซออู้ ตะโพน กลองทัด ฉิ่ง ดังภาพ

14

ภาพที่ 2 : แสดงวงดนตรี
ทม่ี า : ( ภรี ะเมศร,์ 2560)
3. เครอ่ื งแตง่ กาย
เคร่ืองแต่งกาย ราชบัณฑิตยสภา, (2545) ได้ให้ความหมายว่า “เคร่ือง” หมายถึง สิ่งสาหรับ
ประกอบกนั หรอื เป็นพวกเดยี วกัน “แต่ง” หมายถึง จัดให้งาม “กาย” หมายถึง ตวั ดงั น้ัน “เครื่องแตง่ กาย”
จึงหมายถงึ ส่ิงสาหรับประกันจัดให้งามท่ีเกย่ี วกบั ตวั ของนักแสดง
ลักษณะการแต่งกายผู้แสดงระบากฤดาภินิหารแต่งกายยืนเครื่องพระ-นาง เนื่องจากเป็นบทบาท
ของเทวดานางฟา้ มาฟ้อนราร่วมอวยพรยนิ ดใี นเกยี รตยิ ศ มรี ายละเอียดเครือ่ งแตง่ กายดังนี้

ภาพท่ี 3 : เครื่องแต่งกายตวั พระ
ท่ีมา : http://wimonsirimama.blogspot.com/2016/01/1.html
3.1 การแตง่ กายของตัวพระ หรือนักแสดงผู้ชาย มีรายละเอียดเครื่องแตง่ กายประกอบด้วยกาไล
เท้า สนับเพลา ฉลององค์ พระภูษาหรือภูษา เข็มขัดหรือป้ันเหน่ง สังวาล กรองคอ ทับทรวง อินทรธนู รัด
สะเอว ตาบทิศ ห้อยหน้า ห้อยข้าง แหวนรอบ ปะวะหล่า ทองกร ธามะรงค์ ชฎา ดอกไม้ทัด อุบะหรือ
พวงดอกไม้

15

ภาพท่ี 4 : เครื่องแตง่ กายตวั นาง
ทมี่ า : http://wimonsirimama.blogspot.com/2016/01/1.html
3.2 การแต่งกายของตวั นาง หรือนักแสดงผหู้ ญิง มรี ายละเอียดเครอ่ื งแตง่ กายประกอบดว้ ย กาไล
ขอ้ เท้า เส้ือในนาง ผ้านุ่งหรือภูษาหรือพระภูษา เข็มขัดหรือปั้นเหน่ง สะอ้ิงหรือสร้อยตวั ผ้าห่มนาง นวมนาง
หรือกรองศอ จ้ีนาง แหวนรอบ ปะวะหล่า กาไลตะขาบ กาไลสวมหรือทองกร ธามะรงค์ มงกุฎ จอนหูหรือ
กรรเจยี กจร ดอกไมท้ ดั อบุ ะหรอื พวงดอกไม้
4. อปุ กรณ์ประกอบการแสดง
อปุ กรณ์ประกอบการแสดง หมายถึง อุปกรณ์การแสดงเป็นส่ิงท่ีทาให้การแสดงมีความน่าสนใจมาก
ข้ึน ในการสร้างสรรค์อุปกรณ์การแสดงสามารถนาความรู้ด้านจิตรกรรมมาใช้ในการออกแบบ ตกแต่ง
ลวดลายอุปกรณ์การแสดงให้มีความสวยงาม การแสดงระบากฤดาภินิหาร ใช้อุปกรณ์ประกอบการแสดงท่ี
สาคญั คือ พานดอกไม้ ใชถ้ ือประกอบการแสดง “ระบากฤดาภินิหาร” โปรยดอกไม้เพื่อแสดงถึงการอวยชัย
ใหพ้ ร

ภาพท่ี 5 : อุปกรณ์ประกอบการแสดงระบากฤดาภนิ ิหาร
ท่มี า: https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%9E%E0%B8%B2%E0%B8%99

16

5. ทา่ ยากของระบากฤดาภนิ หิ าร
ท่ายากของระบากฤดาภนิ ิหาร หมายถึง ท่าราที่ใช้ส่ือสารประกอบการแสดง ท่ีผู้เรียนควรฝึกปฏิบัติ
ให้ถูกต้องก่อน นาฏยศัพท์อ่ืน ๆ น้ันเข้าใจว่าพ้ืนฐานดังกล่าวของนักเรียนระดับชั้นนี้น่าจะพอส่ือสารเข้าใจ
ดงั นนั้ ทา่ ยากทค่ี วรฝกึ ประกอบด้วย ทา่ จับบน จบั มือไขว้ การเล่อื นเทา้ ไขวม้ อื กินหนา้ ไหว้สที่ ศิ ดังนี้

5.1 ทา่ จบั บน
ท่าจบั บน หมายถงึ ท่าราทีผ่ ู้แสดงตัวพระและตวั นาง จับกันลกั ษณะการโลมบน โดย ตัว

พระยนื ซอ้ นหลังตัวนางแบบเหล่ือมครง่ึ ตัว จากนัน้ ปฏิบตั ิตามขัน้ ตอนคอื
5.1.1 ประเทา้ ซา้ ย มอื ขวาถือพานดอกไมร้ ะดับอก มอื ซ้ายจีบคว่าระดับอก เอียงขวา
5.1.2 กา้ วหนา้ เท้าซา้ ย มอื ท้ังสองปลอ่ ยจีบโดยมือขวาจับพานดอกไม้ลักษณะตั้งวงบน มือ

ซา้ ยเหยียดแขนตึงระดับไหล่ เอียงซ้าย

5.1.1 5.1.2
ภาพที่ 6 : ทา่ จบั บน

5.2 จบั มอื ไขว้
ทา่ จบั มอื ไขว้ หมายถึง ท่าราที่ผแู้ สดงตวั พระและตัวนาง จบั กันลักษณะไขวม้ อื ด้านลา่ ง

ระดบั สะเอว โดยตวั พระยนื เรยี งทางซา้ ยมือของตวั นาง จากน้นั ปฏบิ ตั ิตามขน้ั ตอนคอื
5.2.1 ตวั พระ ก้าวเทา้ ขวา มือซ้ายจบี คว่าระดบั วงล่าง มือขวาถอื พานดอกไมร้ ะดบั วงล่าง

เอยี งขวา
ตวั นาง ก้าวเท้าซา้ ย มอื ซา้ ยจีบคว่าระดบั วงลา่ ง มือขวาถอื พานดอกไม้ระดับวงลา่ ง

เอยี งขวา
5.2.2 ตัวพระ ก้าวข้างเทา้ ขวา มอื ซา้ ยจับมือตวั นางระดบั วงลา่ ง มือขวาถือพานดอกไม้

ส่งไปหาตวั นางระดบั วงล่าง เอยี งซ้าย
ตวั นาง ก้าวหน้าเท้าซา้ ย มือซ้ายเหยียดแขนตึงสง่ มือให้ตวั พระจับ มือขวาถอื พาน

ดอกไมส้ ่งไปหาตวั พระระดับวงลา่ ง เอยี งซา้ ย

17

5.2.1 5.2.2
ภาพท่ี 7 : ท่าจบั มือไขว้

5.3 การเล่อื นเท้า
การเลอื่ นเท้า หมายถึง ท่าราท่ผี ู้แสดงเคล่อื นเทา้ โดยการปฏบิ ตั ขิ ยับเทา้ ชิด เคลอ่ื นทจ่ี าก

ซ้ายไปขวา หรือจากขวาไปซา้ ยโดยการขยบั เท้า คือ ผู้แสดงยนื ชิดเทา้ จากนนั้ ปฏิบตั ติ ามข้นั ตอนคอื

5.3.1 5.3.2
ภาพท่ี 8 : การเลอ่ื นเทา้

5.4 ไขวว้ งกินหน้า
ไขวว้ งกินหนา้ หมายถึง ท่าราทีผ่ ้แู สดงยนื หนั หนา้ ตา่ งกัน อกี คนหันหน้าออก อกี คนหัน

หน้าเขา้ (ภาษาทางการแสดงคือ “กนิ หนา้ ”) จากน้นั ปฏบิ ัติตามขนั้ ตอนคือ
5.4.1 ตัวพระ หนั หลงั ใหเ้ วที ประเท้าซา้ ย มอื ซ้ายจีบปรกขา้ ง เอียงขวา
ตวั นาง หันหน้าใหเ้ วที ประเทา้ ซ้าย มอื ซ้ายจีบปรกขา้ ง เอยี งขวา
5.4.2 ตวั พระ ก้าวหนา้ เท้าซา้ ย มือขวาปล่อยจบี ตงั้ วงบน เอยี งซ้าย
ตวั นาง ก้าวหน้าเท้าซ้าย มือซ้ายปลอ่ ยจบี ต้ังวงบนไขว้มอื กบั ตวั พระ เอยี งซา้ ย
5.4.3 ตวั พระ ยืดยุบเข่า หมนุ ตัวทางซ้ายเปล่ยี นทกี่ บั ตวั นาง
ตวั นาง ยืดยบุ เข่า หมนุ ตัวทางซา้ ยเปล่ียนท่กี ับตัวพระ

18

5.4.1 5.4.2 5.4.3

ภาพที่ 9 : ไขว้มือกนิ หนา้

5.5 ไหว้ส่ีทศิ
ไหวส้ ่ที ิศ หมายถึง ท่าราทผี่ แู้ สดงต้องปฏบิ ัตทิ า่ ไหวข้ ณะท่ีมีการแสดง โดยไหวท้ ้งั สท่ี ศิ ของ

เวทแี สดง ปฏิบตั ติ ามขนั้ ตอนคือ
5.5.1 หนั หน้าตรงกบั เวที ซอยเทา้ มอื ซา้ ยสง่ จีบหลัง มือขวาถือพานดอกไม้ระดับวงล่าง
5.5.2 ซอยเทา้ ขึ้นดา้ นหน้าพรอ้ มกับยกมอื ไหว้ ระดบั หนา้ ผาก แลว้ ลดมากลางลาตัว แล้ว

หมุนตวั เบยี่ งขวาเพือ่ ไปทิศต่อไป
หมายเหตุ ปฏบิ ัตติ ามภาพที่5.5.1 และ 5.5.2 ตอ่ เน่ืองทกุ ทศิ จนครบ4ทิศ โดยทศิ ต่อไปคือทางขวา

เวที หลังเวที และซ้ายเวที

5.5.1 5.5.2
ภาพที่ 10 : ไหวส้ ที่ ิศ

โอกาสท่ีใชแ้ สดง

โอกาสท่ีใช้แสดงระบากฤดาภินิหาร ระบากฤดาภินิหาร เป็นระบาปรับปรุงข้ึนเพ่ือใช้ในการแสดง
ละครเร่ือง เกียรติศักดิ์ไทย” ซึ่งนาออกแสดงคร้ังแรก ณ โรงละครศิลปากร เม่ือพ.ศ.2486 ต่อมาเมื่อนา
ออกมาแสดงเป็นระบาชุดเอกเทศทาให้การแสดงชุดนี้สามารถแสดงในงานมงคลรื่นเริงท่ัวไป หรือแสดงเพ่ือ
ประกอบกจิ กรรมสาคญั ในโอกาสและเทศกาลสาคัญต่างๆ และในปัจจุบันยังนามามาพัฒนาใชเ้ ป็นนวัตกรรม
ทางการศกึ ษาเอกสารประกอบการเรยี นการสอนนักเรยี นในระดบั ช้ันต่างๆ

19

ทา่ ราเพลงระบากฤดาภินหิ าร

ท่ารา หมายถึง กระบวนการร่ายราร่าย พฤติกรรมทางนาฏศัพท์มาใช้นาฏศิลป์อย่างสมบูรณ์
รายละเอยี ดของทา่ รามีปรากฏในเน้อื หาตอ่ ไป

ท่าราเพลงระบากฤดาภินิหาร ผู้ศึกษาต้องการจะนาเสนอรายละเอียดเก่ียวกับการอธิบาย
กระบวนการท่าราที่ใช้ในระบากฤดาภินิหาร มีลักษณะการอธิบายโดยมีการบอกชื่อท่ารา การปฏิบัติท่ารา
และภาพประกอบ ดงั ตอ่ ไปนี้

ภาพท่ี 11 : ทา่ เตรยี ม
ท่าราท1ี่ ทานองเพลงรวั ดกึ ดาบรรพ์
จังหวะท่ี 1 (ท่าเตรียม)
ตวั พระ : ลาตวั เบี่ยงขวาเล็กน้อย มือขวาถือพานลักษณะวงบน มือซ้ายจีบหงายชายพก ศีรษะเอยี ง
ซ้าย เทา้ ซา้ ยก้าวหน้า
ตัวนาง : ลาตัวเบีย่ งขวาเล็กน้อย มือขวาถือพานลักษณะวงบน มือซ้ายจีบหงายชายพก ศีรษะเอียง
ซา้ ย เท้าซา้ ยกา้ วหน้า

ภาพท่ี 12 : ท่าออก
จงั หวะท่ี 2 (ทา่ ออก)

ตวั พระ : มอื ใช้ท่าสอดสรอ้ ยมาลา ในคร้ังแรกมือขวาถือพานลักษณะวงบน มือซ้ายจีบหงายชายพก
ศีรษะเอียงซ้าย จากน้ันแล้วสอดมือเปล่ียนมือซ้ายตัง้ วงบน มือขวาถือพานระดับชายพก ศีรษะเอียงขวา ทา
สลับกันเช่นน้ี แลว้ ว่ิงซอยเทา้ ท้งั สองขา้ งเคลื่อนท่ีออกมาดา้ นหนา้ มาอยู่ตรงหนา้ เวที จบทา่ นงิ่

20

ตวั นาง : มือใช้ท่าสอดสร้อยมาลา ในครั้งแรกมือขวาถือพานลักษณะวงบน มือซ้ายจีบหงายชายพก
ศีรษะเอียงซ้าย จากนั้นแล้วสอดมือเปล่ียนมือซ้ายตัง้ วงบน มือขวาถือพานระดับชายพก ศีรษะเอียงขวา ทา
สลบั กนั เชน่ นี้ แลว้ วง่ิ ซอยเท้าท้งั สองข้างเคลอ่ื นท่อี อกมาดา้ นหน้ามาอยู่ตรงหน้าเวที จบทา่ น่ิง

ภาพที่ 13 : ท่าราท่ี 2 ทานองเพลงรัวดึกดาบรรพ์
ท่าราที่ 2 ทานองเพลงรัวดกึ ดาบรรพ์

ตัวพระ : หนั ตวั ทางดา้ นซ้าย มอื ขวาจีบทีช่ ายพก มือซา้ ยถอื พานในลกั ษณะวงบน ศีรษะเอยี งขวา
กา้ วเท้าขวาพรอ้ มกับหมุนตัวไปทางขวา

ตัวนาง : หันตัวทางด้านซา้ ย มอื ขวาจบี ทช่ี ายพก มอื ซา้ ยถอื พานในลกั ษณะวงบน ศีรษะเอียงขวา
กา้ วเท้าขวาพรอ้ มกบั หมนุ ตวั ไปทางขวา

ภาพท่ี 14 : ท่าราท่ี 3 จงั หวะที่ 1 ทานองเพลงรวั ดึกดาบรรพ์
ทา่ ราท่ี 3 ทานองเพลงรวั ดกึ ดาบรรพ์

จงั หวะท่ี 1
ตัวพระ : หันตวั ทางดา้ นขวามอื ขวาถอื พานระดบั วงกลาง มอื ซ้ายแบมอื หงายแขนงอระดับวงกลาง
ศีรษะเอียงซา้ ย ก้าวหน้าเทา้ ขวากระทงุ้ เท้าซ้าย
ตัวนาง : หนั ตัวทางด้านขวามือขวาถือพานระดับวงกลาง มือซ้ายแบมอื หงายแขนงอระดบั วงกลาง
ศีรษะเอยี งซา้ ย ก้าวหนา้ เท้าขวากระทงุ้ เทา้ ซ้าย

21

ภาพท่ี 15 : ทา่ ราที่ 4 จังหวะที่ 2 ทานองเพลงรวั ดกึ ดาบรรพ์
ท่าราที่ 4 ทานองเพลงรวั ดึกดาบรรพ์

จงั หวะท่ี 2
ตวั พระ : ตวั ยังหันอยู่ด้านขวา สอดจบี มือซา้ ยไปป้องหน้า ส่วนมือขวาถือพานลดลงมาระดบั สะเอว
ศรี ษะเอียงขวา กระดกเท้าซา้ ย
ตัวนาง : ตัวยงั หนั อย่ดู ้านขวา สอดจบี มอื ซา้ ยไปป้องหนา้ สว่ นมอื ขวาถือพานลดลงมาระดับสะเอว
ศรี ษะเอียงขวา กระดกเท้าซา้ ย

ภาพท่ี 16 : ท่าราที่ 1 จังหวะท่ี 1 ทานองเพลงครวญหา
ท่าราที่1 ทานองเพลงครวญหา

จังหวะที่ 1
ตวั พระ : หนั ตัวออกด้านหนา้ เวที รวบมอื โดยใชม้ อื ซา้ ยตง้ั วงลา่ ง มือขวาถอื พานระดับชายพก
ศรี ษะเอียงซ้าย วางเทา้ ซ้ายทก่ี ระดกหลงั ลง พรอ้ มทั้งก้าวเทา้ ขวาไปด้านขวาตามดว้ ยก้าวเทา้ ซา้ ย
ตัวนาง : หนั ตัวออกดา้ นหนา้ เวที รวบมือโดยใชม้ อื ซ้ายต้งั วงล่าง มอื ขวาถือพานระดับชายพก
ศีรษะเอียงซ้าย วางเท้าซา้ ยทก่ี ระดกหลังลง พร้อมทงั้ ก้าวเท้าขวาไปดา้ นขวาตามดว้ ยก้าวเทา้ ซ้าย

22

ภาพท่ี 17 : ทา่ ราท่ี 2 จังหวะท่ี 2 ทานองเพลงครวญหา
ท่าราท่ี2 ทานองเพลงครวญหา

จังหวะท่ี 2
ตัวพระ : หนั ตวั ออกดา้ นหน้าเวที ลากมอื ถอื พานไปต้งั วงในลักษณะวงบน มือซ้ายจีบส่งหลังแขนตึง
ศีรษะเอยี งขวา เทา้ ขวาวางหลัง
ตัวนาง : หนั ตวั ออกด้านหน้าเวที ลากมือถือพานไปตั้งวงในลักษณะวงบน มือซา้ ยจีบส่งหลังแขนตงึ
ศรี ษะเอียงขวา เท้าขวาวางหลัง

ภาพที่ 18 : ท่าราที่ 3 จงั หวะท่ี 3 ทานองเพลงครวญหา
ท่าราที่3 ทานองเพลงครวญหา

จังหวะท่ี 3
ตัวพระ : เบ่ียงตวั ด้านขวาเล็กน้อย รวบมอื โดยใช้มือซา้ ยต้งั วงล่าง มอื ขวาถอื พานระดับชายพก
ศรี ษะเอียงซา้ ย รวมเทา้ ทง้ั สอง แตะปลายจมกู เท้าซ้ายดา้ นหนา้
ตัวนาง : เบย่ี งตัวด้านขวาเลก็ น้อย รวบมอื โดยใช้มอื ซ้ายต้ังวงลา่ ง มือขวาถอื พานระดับชายพก
ศีรษะเอยี งซ้าย รวมเทา้ ทงั้ สอง แตะปลายจมกู เท้าซา้ ยดา้ นหน้า

23

ภาพท่ี 19 : ท่าราที่ 4 จังหวะที่ 4 ทานองเพลงครวญหา
ทา่ ราท่ี 4 ทานองเพลงครวญหา

จังหวะที่ 4
ตัวพระ : หันตัวออกด้านหน้าเวที มือซา้ ยจบี มือขวาถอื พานระดับชายพก ศีรษะ เอยี งขวา ก้าวเท้า
ขวาไปดา้ นข้าง
ตวั นาง : หันตวั ออกดา้ นหนา้ เวที มือซ้ายจบี มือขวาถอื พานระดับชายพก ศีรษะ เอียงขวา กา้ วเท้า
ขวาไปด้านข้าง

ภาพท่ี 20 : ท่าราท่ี 5 จังหวะที่ 5 ทานองเพลงครวญหา
ท่าราที่5 ทานองเพลงครวญหา

จงั หวะท่ี 5
ตัวพระ : หนั ตัวออกดา้ นหน้าเวที มอื ขวาถอื พานระดบั สะเอว มอื ซา้ ยตั้งวงบน ศรี ษะเอียงซา้ ย
เท้าซ้ายวางหลงั
ตัวนาง : หนั ตัวออกดา้ นหน้าเวที มือขวาถือพานระดบั สะเอว มอื ซา้ ยต้งั วงบน ศรี ษะเอียงซา้ ย เท้า
ซ้ายวางหลัง

24

ภาพที่ 21 : ท่าราท่ี 6 ทา่ เชอ่ื ม เนื้อร้อง “ปราโมทยแ์ สน”
ทา่ ราท่ี6 ทานองเพลงครวญหา

จงั หวะท่ี1 (ท่าเชื่อม) เนอื้ ร้อง “ปราโมทย์แสน”
ตัวพระ : หันตวั ออกด้านหน้าเวที มือขวาถือพานระดับชายพก มือซ้ายจีบระดับปาก ศีรษะเอียง
ขวา เทา้ ขวาก้าวหน้า
ตัวนาง :หนั ตวั ออกดา้ นหน้าเวที มอื ขวาถอื พานระดับชายพก มอื ซา้ ยจีบระดับปาก ศีรษะเอียงขวา
เทา้ ขวาก้าวหนา้

ภาพที่ 22 : ท่าราท่ี 7 “ปราโมทย์แสน”
ท่าราที่7 ทานองเพลงครวญหา

จงั หวะท2ี่ “ปราโมทยแ์ สน”
ตัวพระ : เบยี่ งตวั ไปดา้ นขวาเลก็ นอ้ ย มอื ขวาถือพานระดับชายพก มือซา้ ยจีบปลายนิว้ เขา้ หาปาก
ศีรษะเอียงซ้าย แตะจมูกเท้าซ้ายด้านหน้า
ตัวนาง : เบย่ี งตัวไปดา้ นขวาเลก็ นอ้ ย มือขวาถอื พานระดบั ชายพก มอื ซ้ายจีบปลายน้ิวเข้าหาปาก
ศีรษะเอยี งซ้าย แตะจมูกเทา้ ซา้ ยดา้ นหน้า

25

ภาพท่ี 23 : ท่าราท่ี 8 “องค์อัปสร”
ท่าราท8ี่ ทานองเพลงครวญหา

เนือ้ ร้อง “องคอ์ ัปสร”
ตวั พระ : หนั ตัวออกด้านหนา้ เวที มอื ขวาถือพานระดบั สะเอว มือซา้ ยจบี ควา่ ขา้ งลาตวั ระดบั สะเอว
ศีรษะเอียงขวา เทา้ ซ้ายแตะด้วยจมูกเท้า
ตัวนาง : หันตัวออกด้านหนา้ เวที มือขวาถือพานระดับสะเอว มอื ซ้ายจบี คว่าขา้ งลาตัวระดับสะเอว
ศีรษะเอียงขวา เท้าซ้ายแตะดว้ ยจมูกเท้า

ภาพที่ 24 : ทา่ ราท่ี 9 “อมรแมน”
ท่าราท่ี9 ทานองเพลงครวญหา

เนื้อรอ้ ง “อมรแมน”
ตวั พระ : หนั ตัวออกด้านหน้าเวที มอื ซา้ ยคลายจบี หงายฝามือ (วงบวั บาน) มอื ขวาถือพาเหยียด
แขนตึงระดบั ไหล่ ศีรษะเอียงซา้ ย แตะเทา้ ขวาด้วยจมูกเทา้
ตัวนาง : หันตัวออกด้านหน้าเวที มือซา้ ยคลายจบี หงายฝามือ (วงบวั บาน) มอื ขวาถอื พาเหยยี ดแขน
ตงึ ระดับไหล่ ศีรษะเอียงซา้ ย แตะเท้าขวาด้วยจมูกเท้า

26

ภาพที่ 25 : ท่าราที่ 10 “แดนสวรรค”์
ท่าราที่10 ทานองเพลงครวญหา

เนอ้ื ร้อง “แดนสวรรค”์
ตวั พระ : หนั ตวั ออกด้านหนา้ เวที มอื ซา้ ยคลายจีบหงายฝามอื (ทา่ สอดสงู ) มอื ขวาถือพานเหยียด
แขนตงึ ระดับไหล่ ศีรษะเอียงขวา กระดกเทา้ ซ้าย
ตัวนาง : หนั ตัวออกด้านหน้าเวที มือซ้ายคลายจบี หงายฝามือ (ท่าสอดสูง) มอื ขวาถือพานเหยยี ด
แขนตงึ ระดบั ไหล่ ศรี ษะเอยี งขวา กระดกเท้าซา้ ย

ภาพท่ี 26 : ทา่ ราท่ี 11 “ยินกฤดาภนิ ิหาร”
ท่าราที่11 ทานองเพลงครวญหา

เนือ้ ร้อง “ยนิ กฤดาภนิ ิหาร”
ตัวพระ : หมนุ ตัวทางขวา หันหลงั ให้เวที มือขวาหงายฝามอื (ท่าสอดสูง) มือซ้ายถอื พานเหยยี ดแขน
ตึงระดับไหล่ ศรี ษะเอยี งขวา เทา้ ขวาก้าวหนา้
หมายเหตุ : มืออยใู่ นลักษณะเดิมวง่ิ สวนแถวกับนาง หมนุ ตวั กลบั มา หันหนา้ เดิม เอยี งซ้าย วง่ิ สวน
แถวกับพระแล้วกลับมาที่เดิม
ตวั นาง : หวั ตัวออกด้านหนา้ เวที มือซ้ายหงายฝามอื (ท่าสอดสูง) มือขวาถือพานเหยียดแขนตึง
ระดบั ไหล่ ศรี ษะเอยี งซา้ ย เทา้ ซา้ ยก้าวหน้า
หมายเหตุ : มือยังอยใู่ นลกั ษณะเดิม วงิ่ สวนแถวกับพระแล้วกลับมาทเ่ี ดมิ

27

ภาพท่ี 27 : ทา่ ราที่ 12 “มหัศจรรย”์
ท่าราที่12 ทานองเพลงครวญหา

เน้อื ร้อง “มหัศจรรย”์
ตวั พระ : หันตวั กลับมาด้านหน้าเวที มือขวาถอื พานในลกั ษณะตงั้ วงระดบั สะเอว มือซา้ ยตงั้ วงบน
ศีรษะเอยี งขวา ก้าวเท้าซ้ายดา้ นขา้ ง เทา้ ขวากระดกเส้ียว
ตัวนาง : หันตัวออกดา้ นหนา้ เวที มอื ขวาถอื พานในลกั ษณะตัง้ วงบน มือซ้ายหงายฝามอื ระดบั
สะเอว ศรี ษะเอียงซ้าย ก้าวเทา้ ขวาด้านขา้ ง เทา้ ซ้ายกระดกเสยี้ ว

ภาพท่ี 28 : ท่าราที่ 13 “เกยี รตไ์ิ ทยลั่นลอื เลอ่ื ง”
ท่าราที่13 ทานองเพลงครวญหา

เน้อื รอ้ ง “เกียรตไิ ทยลนั่ ลอื เล่อื ง”
ตัวพระ : หนั ตัวออกดา้ นหน้าเวที มอื ขวาถือพานในลักษณะท่าภมรเคล้า มอื ซ้ายต้งั วงบน ศีรษะ
เอียงซ้าย ก้าวเท้าซ้ายด้านข้าง เทา้ ขวาแตะด้วยจมกู เทา้
หมายเหตุ : หันตวั เขา้ หากัน ซอยเท้าขยบั สลบั กนั ระหวา่ งพระและนางโดยใช้ (ทา่ ภมรเคลา้ )
ตัวนาง : หนั ตวั ออกดา้ นหน้าเวที มือขวาถือพานในลักษณะทา่ ภมรเคลา้ มอื ซา้ ยตง้ั วงบน ศีรษะ
เอยี งซา้ ย ก้าวเทา้ ซา้ ยดา้ นขา้ ง เทา้ ขวาแตะด้วยจมกู เท้า
หมายเหตุ : หันตัวเขา้ หากนั ซอยเทา้ ขยบั สลับกันระหว่างพระและนางโดยใช้ (ทา่ ภมรเคลา้ )

28

ภาพท่ี 29 : ท่าราท่ี 14 ทา่ เชื่อม เนอื้ รอ้ ง “เรืองรูจ”ี
ทา่ ราท่ี14 ทานองเพลงครวญหา

จงั หวะท1่ี (ท่าเชอื่ ม) เนอ้ื รอ้ ง “เรืองรจู ”ี
ตวั พระ : หนั ตวั ออกดา้ นหนา้ เวที มือซา้ ยเปลีย่ นเป็นจบี หงายระดับไหล่ มอื ขวาถือพานในลกั ษณะ
วงกลางระดบั ไหล่ ศรี ษะเอียงซา้ ย เทา้ ซ้ายถอนหลงั กา้ วเท้าขวา
ตัวนาง : หนั หลงั ให้หน้าเวที มือซา้ ยเปลี่ยนเปน็ จบี หงายระดบั ไหล่ มือขวาถือพานในลักษณะวง
กลางระดบั ไหล่ ศรี ษะเอยี งซา้ ย เทา้ ซ้ายถอนหลัง ก้าวเท้าขวาพร้อมกับหันหลงั ให้เวที

ภาพท่ี 30 : ทา่ ราที่ 15 “เรอื งรจู ี”
ท่าราท่ี15 ทานองเพลงครวญหา

จังหวะท2ี่ เนอ้ื ร้อง “เรืองรจู ”ี
ตวั พระ : หันตวั ออกดา้ นหน้าเวที เปลี่ยนมอื ซา้ ยลากมาจีบส่งหลงั แขนตึง มอื ขวาถือพานในลกั ษณะ
ต้ังวงบน ไขวม้ ือกับตวั นางแล้วกลบั มา เอยี งทางมือถือพาน ศรี ษะเอยี งขวา ก้าวไขวเ้ ทา้ ขวา
ตัวนาง : หนั หลงั ให้หนา้ เวที หนั ตัวออกด้านหนา้ เวที เปล่ยี นมอื ซ้ายลากมาจบี ส่งหลังแขนตงึ มอื
ขวาถือพานในลกั ษณะตง้ั วงบน ไขวม้ ือกับตวั นางแล้วกลบั มา เอียงทางมือถอื พาน ศรี ษะเอียงขวา ก้าวไขว้
เทา้ ขวา

29

ภาพที่ 31 : ท่าราที่ 16 “ต่างเต็มตน้ื ชื่นชม”
ท่าราที่16 ทานองเพลงครวญหา

เนอ้ื รอ้ ง “ตา่ งเตม็ ตืน้ ช่นื ชม”
ตวั พระ : หนั ตวั เบ่ียงออกด้านขวาเล็กน้อย เพื่อหมนุ กับตวั นาง มือขวาถือพานในลกั ษณะวงบนไขว้
กนั กบั ตวั นาง มือซ้ายจบี ส่งหลงั แขนตึง ศรี ษะเอยี งซ้าย กา้ วเทา้ ซ้ายเดินพระและนางเดนิ ตามจังหวะพร้อม
กบั สลบั เปล่ยี นเอยี งไปเรื่อยๆตามจงั หวะเพลงสดุ ทา้ ยยดื แลว้ ย่อ วิ่งซอยเทา้ กลับมาทีเ่ ดมิ ของตนเอง
ตัวนาง : หนั หลังใหห้ นา้ เวที เพอ่ื หมนุ กับตวั พระ มือขวาถอื พานในลกั ษณะวงบนไขว้กนั กบั ตวั นาง
มือซ้ายจบี สง่ หลังแขนตึง ศรี ษะเอยี งซา้ ย ก้าวเทา้ ซา้ ยเดนิ พระและนางเดินตามจังหวะพรอ้ มกับสลบั เปลี่ยน
เอียงไปเรื่อยๆตามจงั หวะเพลงสุดท้ายยดื แลว้ ยอ่ วิ่งซอยเทา้ กลบั มาทีเ่ ดิมของตนเอง

ภาพที่ 32 : ทา่ ราที่ 17 ทา่ เชอ่ื ม เนือ้ ร้อง “โสมนสั ”
ท่าราท่ี 17 ทานองเพลงครวญหา

จังหวะท1่ี (ท่าเชอื่ ม) เนอื้ รอ้ ง “โสมนสั ”
ตวั พระ : เบยี่ งตัวดา้ นขวาเล็กนอ้ ย มือขวาถือพานระดบั ชายพก มอื ซ้ายจีบระดบั ปากปลายน้ิวจีบ
ออกดา้ นนอก ศีรษะเอยี งขวา เท้าขวาก้าวหน้า
ตัวนาง : เบยี่ งตัวด้านขวาเล็กน้อย มอื ขวาถอื พานระดบั ชายพก มอื ซ้ายจบี ระดับปากปลายน้วิ จบี
ออกด้านนอก ศรี ษะเอียงขวา เท้าซ้ายก้าวหน้า

30

ภาพที่ 33 : ท่าราที่ 18 “โสมนสั ”
ทา่ ราท่ี 18 ทานองเพลงครวญหา

จังหวะท2ี่ เนอื้ ร้อง “โสมนัส”
ตวั พระ : เบีย่ งตวั ดา้ นขวาเล็กนอ้ ย มือขวาถือพานระดบั ชายพก มอื ซ้ายเปล่ียนเปน็ กรีดจบี เข้าหา
ปาก ศีรษะเอยี งทางซา้ ย ก้าวข้างเท้าขวา หมุนตวั ทางขวาลงไปหลังเวที
ตัวนาง : เบ่ียงตวั ด้านขวาเลก็ นอ้ ย มือขวาถือพานระดับชายพก มอื ซา้ ยเปลีย่ นเป็นกรดี จีบเข้าหา
ปาก ศรี ษะเอยี งทางซ้าย ก้าวเท้าซ้าย หมุนตวั ทางขวาลงไปหลังเวที

ภาพท่ี 34 : ทา่ ราที่ 19 “โอษฐ์เอ้ือนอรรถ”
ท่าราที่ 19 ทานองเพลงครวญหา

เนอ้ื รอ้ ง “โอษฐ์เอื้อนอรรถ”
ตัวพระ : เบี่ยงตวั ดา้ นซ้าย มอื ซ้ายจบี หงายระดับชายพก มือขวาถอื พานเหยียดแขนตึงไปดา้ นหนา้
ศีรษะเอียงซา้ ย ก้าวหน้าเท้าขวา
ตวั นาง : เบีย่ งตวั ดา้ นซา้ ย มือซา้ ยจบี หงายระดับชายพก มอื ขวาถอื พานเหยยี ดแขนตงึ ไปดา้ นหนา้
พานเหยยี ดแขนตงึ ไปด้านหน้า ศีรษะเอียงซา้ ย ก้าวไขว้เท้าซา้ ย

31

ภาพท่ี 35 : ท่าราท่ี 20 “อวยพร”
ทีม่ า : นางสาวร่งุ ทิวา เบญจาธกิ ลุ .ภาพถา่ ย. 2564, มกราคม : 15
ทา่ ราที่ 20 ทานองเพลงครวญหา
เนื้อร้อง “อวยพร”
ตัวพระ : เบ่ียงตัวด้านขวา มือซ้ายทาท่าโกยมอื มอื ขวาถอื พานโกยมอื ขา้ งลาตัว ศีรษะเอยี งขวา
กา้ วหน้าเทา้ ซา้ ย
ตวั นาง : เบีย่ งตัวดา้ นขวา มือซา้ ยทาท่าโกยมอื มือขวาถอื พานโกยมือขา้ งลาตวั ศีรษะเอยี งขวา
ก้าวไขว้เทา้ ขวา

ภาพที่ 36 : ท่าราท่ี 21 ทา่ เชือ่ ม เนื้อร้อง “สนุ ทรศร”ี
ท่าราท2ี่ 1 ทานองเพลงครวญหา

จังหวะท1่ี (ทา่ เชอื่ ม) เน้อื รอ้ ง “สนุ ทรศร”ี
ตวั พระ : หนั ตวั ออกด้านหน้าเวที มอื ทัง้ สองจบี หงายระดบั อก ศีรษะเอียงซ้าย ก้าวเทา้ ขวาดา้ นหนา้
ตวั นาง : หันตัวออกดา้ นหนา้ เวที มอื ท้ังสองจีบหงายระดับอก ศรี ษะเอยี งซา้ ย ย้อนตัวถอยเทา้ ซ้าย
กา้ วเท้าขวา

32

ภาพท่ี 37 : ท่าราท่ี 22 “สุนทรศร”ี
ท่าราท2ึ่ 2 ทานองเพลงครวญหา

จงั หวะท2ี่ เนอ้ื รอ้ ง “สนุ ทรศร”ี
ตัวพระ : หันตัวออกดา้ นหนา้ เวที มอื ซา้ ยต้ังวงบน มอื ขวาถือพานแขนตึงระดับไหล่ (ทา่ เรยี งหมอน)
ศรี ษะเอยี งขวา ก้าวเท้าขวาด้านหน้า เทา้ ซ้ายกระดกหลงั
ตวั นาง : หันตวั ออกด้านหนา้ เวที มือซา้ ยตัง้ วงบน มือขวาถือพานแขนตึงระดบั ไหล่ (ทา่ เรยี งหมอน)
ศีรษะเอียงขวา กา้ วเท้าขวาด้านหนา้ เท้าซ้ายกระดกหลัง

ภาพท่ี 38 : ท่าราที่ 23 “แจ้วจาเรียงเสียงเพลงสดุด”ี
ทา่ ราท2ี่ 3 ทานองเพลงครวญหา

เน้ือรอ้ ง “แจว้ จาเรียงเสยี งเพลงสดดุ ี”
จงั หวะท1ี่ เนอ้ื รอ้ ง“แจว้ จาเรียง”
ตวั พระ : หันตัวออกดา้ นหน้าเวที มอื ขวาถือพานแขนงอระดบั แงศ่ รี ษะ มอื ซ้ายวงกลางเอยี ง
ทางซ้าย ศรี ษะเอยี งซา้ ย วางเท้าซา้ ยผสมเท้าขวา
ตวั นาง : หันตัวออกดา้ นหนา้ เวที มือขวาถอื พานแขนงอระดับแงศ่ ีรษะ มือซ้ายวงกลางเอียง
ทางซ้าย ศีรษะเอยี งซ้าย วางเทา้ ซ้ายผสมเท้าขวา

33

ภาพที่ 39 : ทา่ ราท่ี 24 “เสยี งเพลงสดดุ ”ี
ท่าราท2่ี 4 ทานองเพลงครวญหา

จงั หวะท2่ี เนอ้ื รอ้ ง“เสียงเพลง สดดุ ี”
ตัวพระ : หันตัวออกด้านหน้าเวที มือขวาถือพานระดับวงกลาง มือซ้ายจบี แขนงอระดบั แงศ่ รี ษะ
ศีรษะเอียงซา้ ย วางเทา้ ซ้ายผสมเทา้ ขวา
ตัวนาง : หนั ตัวออกดา้ นหนา้ เวที มอื ขวาถือพานระดับวงกลาง มอื ซา้ ยจบี แขนงอระดบั แงศ่ ีรษะ
ศีรษะเอียงซา้ ยวางเทา้ ซา้ ยผสมเทา้ ขวา
หมายเหตุ : ปฏิบัติท่าราลักษณะเดียวกับตวั พระ แต่ไมต่ ้องหมนุ ตวั ไปด้านหลงั เวที พระ-นางเดนิ
สวนกนั โดยพระเดนิ สวนหน้ากอ่ น

ภาพที่ 40 : ทา่ ราที่ 25 ทา่ เชื่อม เนื้อรอ้ ง “ดนตรีรีเ่ รอ่ื ยประโคมประโลมลาน”
ทา่ ราท2่ี 5 ทานองเพลงครวญหา

จงั หวะท1ี่ (ทา่ เชอื่ ม) เน้อื รอ้ ง ““ดนตรีรเี่ รอ่ื ยประโคมประโลมลาน”
ตวั พระ : หนั ตัวออกดา้ นหนา้ เวที อยู่เย้อื งดา้ นหลังตวั นาง มือขวาถอื พานระดับวงลา่ ง มือซ้ายจีบ
คว่าระดบั วงล่าง ศรี ษะเอียงขวา ประและยกเท้าซา้ ย
ตวั นาง : หันตวั ออกด้านหน้าเวที อยดู่ า้ นหนา้ ตวั พระ มือขวาถือพานระดับวงลา่ ง มอื ซา้ ยจีบคว่า
ระดบั วงลา่ ง ศรี ษะเอยี งขวา ประและยกเทา้ ซา้ ย

34

ภาพท่ี 41 : ทา่ ราที่ 26 “ดนตรรี ี่เรอื่ ยประโคมประโลมลาน”
ทา่ ราท2่ี 6 ทานองเพลงครวญหา

จังหวะท2ี่ เนอื้ รอ้ ง ““ดนตรีรเี่ ร่ือยประโคมประโลมลาน”
ตัวพระ : หันตวั ออกด้านหน้าเวที อยเู่ ยือ้ งด้านหลังตัวนาง คลายมือจีบทั้งสอง มือขวาถือพานระดับ
วงบน มอื ซ้ายต้งั มอื แขนตงึ ไปจบั มือนาง (ท่าโลมบน) ศีรษะเอียงซ้าย เปล่ยี นเป็นเทา้ ซา้ ยก้าวไขวด้ ้านหนา้
ตัวนาง : หันตัวออกด้านหนา้ เวที อยดู่ า้ นหน้าตวั พระ คลายมอื จบี ทั้งสองมอื มอื ซา้ ยต้ังมอื แขนตงึ
มือขวาถอื พานระดบั วงบนพระจบั มือไว้ (ท่าโลมบน) เปลย่ี นเปน็ เทา้ ซ้ายกา้ วไขว้ด้านหนา้

ภาพที่ 42 : ทา่ ราท่ี 27 “แลว้ ลีลาศเริงรา”
ทา่ ราท2ี่ 7 ทานองเพลงครวญหา

เนือ้ ร้อง “แลว้ ลีลาศเริงรา”
ตัวพระ : หันตัวออกดา้ นหน้าเวที อยู่เย้ืองดา้ นหลังตวั นาง มือซ้ายตงั้ วงบน มือขวาแขนตึงกลับมา
เอียงทางขวาเดินตามจังหวะสลับกัน ในลักษณะเช่นน้ีครบ 3 คร้ัง ศีรษะจังหวะแรกเอียงขวา จังหวะท่ีสอง
กลับมาเอียงซ้าย และจังหวะทส่ี ามกลบั มาเอยี งขวา วางเท้าขวาลงหลัง ก้าวเท้าซ้ายไปทางซ้าย ตามดว้ ยก้าว
เท้าขวา วางเทา้ ซา้ ยลงหลงั
ตัวนาง : หันตวั ออกดา้ นหน้าเวที อยู่ด้านหน้าตัวพระ มือซ้ายตง้ั วงบน มือขวาแขนตงึ กลับมาเอียง
ทางขวาเดินตามจงั หวะสลับกัน ในลักษณะเชน่ น้ีครบ 3 คร้งั ศีรษะจังหวะแรกเอยี งขวา จังหวะท่ีสองกลับมา
เอยี งซ้าย และจงั หวะที่สามกลับมาเอียงขวา วางเทา้ ขวาลงหลัง กา้ วเทา้ ซ้ายไปทางซ้าย ตามดว้ ยก้าวเท้าขวา
วางเทา้ ซา้ ยลงหลงั

35

ภาพท่ี 43 : ทา่ ราที่ 28 “ระบารา่ ย”
ทา่ ราท2ี่ 8 ทานองเพลงครวญหา

เนื้อรอ้ ง “ระบาร่าย”
จังหวะท1ี่ เนอ้ื ร้อง“ระบา”
ตัวพระ : หันตัวออกด้านหน้าเวที มอื ขวาแขนงอถอื พานระดบั สะเอว มือซ้ายหงายแขนแบมอื ราบ
ระดับสะเอว ศรี ษะเอียงซ้าย กา้ วเท้าซา้ ย แตะจมูกเทา้ ขวา
ตัวนาง : หนั ตัวออกด้านหน้าเวที มอื ขวาแขนงอถือพานระดับสะเอว มือซ้ายจบี คว่าระดบั สะเอว
ศีรษะเอียงขวา ก้าวเท้าขวา แตะจมูกเทา้ ซา้ ย

ภาพที่ 44 : ทา่ ราที่ 29 “รา่ ย”
ท่าราท2่ี 9 ทานองเพลงครวญหา

เน้อื ร้อง “ระบารา่ ย”
จังหวะท2่ี เนอ้ื ร้อง“ร่าย”
ตวั พระ : หันตวั ออกดา้ นหนา้ เวที มอื ขวาแขนงอถอื พานระดับสะเอว มอื ซ้ายเปลีย่ นเปน็ ต้ังวงแขน
ตึงระดบั ไหล่ ศีรษะเอียงขวา แตะจมูกเทา้ ขวาวิ่งซอยเทา้ กลบั ทเี่ ดิม
ตวั นาง : หนั ตัวออกดา้ นหน้าเวที มือขวาถือพานแขนตึงระดบั ไหล่ มอื ซ้ายหงายแขนแบมอื ราบ
ระดับสะเอว ศีรษะเอยี งซา้ ย แตะจมกู เท้าซา้ ยว่งิ ซอยเทา้ กลับที่เดิม

36

ภาพท่ี 45 : ท่าราท่ี 30 “กรกรีดกราย”
ท่าราท่ี 30 ทานองเพลงครวญหา

เน้ือร้อง “กรกรดี กราย”
จังหวะท1ี่ เนอ้ื รอ้ ง“กร”
ตัวพระ : หันตวั ออกดา้ นหนา้ เวที มอื ซา้ ยเปลย่ี นเป็นวงบน มือขวาถอื พานแขนตงึ ระดบั ไหล่ ศีรษะ
เอยี งซา้ ย ถอยเท้าขวาลงหลัง ประและยกเทา้ ซ้าย
ตัวนาง : หันตวั ออกดา้ นหน้าเวที มือซ้ายเปล่ียนเป็นวงบน มือขวาถอื พานแขนตึงระดบั ไหล่ ศีรษะ
เอียงซ้าย ถอยเทา้ ขวาลงหลงั ประและยกเทา้ ซา้ ย

ภาพท่ี 46 : ทา่ ราที่ 31 “กรดี กราย”
ท่าราท3่ี 1 ทานองเพลงครวญหา

เนอ้ื รอ้ ง “กรกรีดกราย”
จังหวะท2่ี เนอ้ื ร้อง“กรีดกราย”
ตวั พระ : หนั ตัวออกดา้ นหนา้ เวที มว้ นมอื ขวาท่ีถอื พานกลบั มาเปน็ วงบน ส่วนมือซ้ายทเ่ี ปน็ วงบน
กลับมาจีบส่งไปข้างหลงั ศีรษะเอียงขวา ก้าวเท้าซ้ายไปด้านหนา้
ตัวนาง : หันตวั ออกดา้ นหน้าเวที ม้วนมือขวาทีถ่ อื พานกลบั มาเปน็ วงบน สว่ นมือซา้ ยทเี่ ป็นวงบน
กลับมาจบี ส่งไปขา้ งหลงั ศีรษะเอยี งขวา ก้าวเท้าซ้ายไปด้านหนา้

37

ภาพที่ 47 : ท่าราท่ี 32 “โปรยมาลสี ีประสาน”
ทา่ ราท่ี 32 ทานองเพลงครวญหา

เนอื้ รอ้ ง “โปรยมาลีสปี ระสาน”
จังหวะท1่ี เนอื้ รอ้ ง“โปรยมาล”ี
ตวั พระ : หนั ตัวออกด้านหนา้ เวที มอื ซ้ายถือพานดอกไม้ มือขวากรีดนว้ิ หยิบดอกไม้โปรย ศีรษะ
เอียงขวา ก้าวเทา้ ซ้าย กระดกเทา้ ขวา
ตัวนาง : หนั ตวั ออกด้านหนา้ เวที มือซ้ายถือพานดอกไม้ มอื ขวากรดี น้วิ หยิบดอกไม้โปรย ศีรษะ
เอียงขวา ก้าวเทา้ ซา้ ย กระดกเทา้ ขวา

ภาพที่ 48 : ทา่ ราที่ 33 “สีประสาน”
ทา่ ราท่ี 33 ทานองเพลงครวญหา

เน้ือร้อง “โปรยมาลสี ปี ระสาน”
จังหวะท2่ี เนอ้ื ร้อง“สีประสาน”
ตัวพระ : หันตวั ออกดา้ นหน้าเวที มือขวาถือพานดอกไม้ มอื ซา้ ยกรีดนิ้วหยิบดอกไมโ้ ปรย ศีรษะ
เอยี งซ้าย กา้ วเทา้ ขวา กระดกเท้าซา้ ย
ตัวนาง : หนั ตวั ออกดา้ นหน้าเวที มือขวาถือพานดอกไม้ มอื ซา้ ยกรดี นว้ิ หยบิ ดอกไม้โปรย ศีรษะ
เอียงซ้าย กา้ วเท้าขวา กระดกเทา้ ซา้ ย

38

ภาพท่ี 49 : ท่าราท่ี 34 “พรมน้าทพิ ย์ปรุงปรน สคุ นธธ์ าร จักรวาลฉ่าชื่น”
ทา่ ราท3ี่ 4 ทานองเพลงครวญหา

เน้ือรอ้ ง “พรมน้าทพิ ยป์ รุงปรน สุคนธธ์ าร จักรวาลฉ่าชืน่ ”
ตัวพระ : หันตวั ออกด้านหน้าเวที มือซ้ายจีบหงายเข้าหาลาตัวระดับแง่ศีรษะแขนงอระดับแง่ศีรษะ
สลับมือกันจนหมดจังหวะ ว่ิงสวนกันไปแทนท่ีนาง โดยผ่านหน้านางก่อนว่ิงสวนตอนกลับ ผ่านด้านหลังตัว
นางสลับกันจนหมดทานองเพลงแขนงอ มือขวาถือพานในระดับวงกลาง หน้าตรง ยืดยุบตามจังหวะศีรษะ
เอียงขวา วางเท้าซา้ ยลงผสมกบั เทา้ ขวา
หมายเหตุ : เปลย่ี นมือซา้ ยเปน็ วงกลาง มอื ขวาถือพาน
ตัวนาง : หันตัวออกด้านหน้าเวที มือขวาถือพานระดับวงกลาง มือซ้ายจีบหงายเข้าหาลาตัวระดับ
แง่ศรี ษะแขนงอ สลับมอื กันจนหมดจงั หวะ ศีรษะเอียงขวา วางเท้าซ้ายลงผสมกับเทา้ ขวา
หมายเหตุ : สลับมือกันจนหมดจังหวะ วิ่งสวนกันแทนท่ีพระ โดยผ่านด้านหลังตัวพระก่อน ส่วน
ตอนกลับวงิ่ สวนผ่านหน้าตวั พระ สลบั กนั จนหมดทานองเพลง

ภาพที่ 50 : ทา่ ราท่ี 35 ท่าเชือ่ ม เนือ้ รอ้ ง “ร่นื รมณ์ครนั ”
ท่าราท่ี 35 ทานองเพลงครวญหา

จังหวะท1่ี (ท่าเชือ่ ม) เนื้อรอ้ ง “ร่นื รมณค์ รนั ”
ตวั พระ : เบีย่ งตัวไปทางดา้ นขวาเลก็ น้อย มอื ขวาถอื พานระดับวงล่าง มือซา้ ยจีบคว่าระดับวงล่าง
แขนงอศรี ษะเอยี งขวา ก้าวเท้าซ้าย

39

ตัวนาง : เบี่ยงตัวไปทางดา้ นขวาเลก็ น้อย มอื ขวาถอื พานระดับวงลา่ ง มือซา้ ยจบี ควา่ ระดับวงล่าง
แขนงอ ศรี ษะเอียงขวา ถอนยกเทา้ ขวาวาง ประเท้าซา้ ย

ภาพท่ี 51 : ท่าราที่ 36 “รน่ื รมณค์ รนั ”
ท่าราท3่ี 6 ทานองเพลงครวญหา

จงั หวะที่2 เน้อื รอ้ ง “ร่นื รมย์ครนั ”
ตวั พระ : เบ่ยี งตวั ไปทางด้านขวาเลก็ นอ้ ย คลายมอื จบี ด้านซา้ ยตง้ั วงไปจบั มอื นาง (ท่าโลมล่าง)
ศรี ษะเอียงซ้าย กา้ วข้างเทา้ ขวา
ตัวนาง : เบ่ียงตัวไปทางด้านซ้ายเล็กน้อย คลายมือจีบด้านซ้ายไปตั้งวง มือซ้ายแขนตึงไปทาง
ดา้ นขา้ ง มอื ขวาถอื พานระดับวงล่าง พระจับมอื นาง (ท่าโลมล่าง) ศีรษะเอยี งซ้าย ก้าวไขวเ้ ท้าซา้ ย

ภาพที่ 52 : ท่าราที่ 1 ทานองเพลงจนี รวั
ท่าราท1่ี ทานองเพลงจนี รวั

จงั หวะที่ 1
ตัวพระ : หันตวั ออกทางดา้ นหน้าเวที มือขวาถือพานประมาณระดับคาง มือซ้ายตง้ั วงหน้าช้อนมือ
เปลี่ยนเปน็ จบี แลว้ คลายมอื กลบั มาตง้ั วงประมาณระดบั คางตามจงั หวะ ศรี ษะลกั คอซ้าย-ขวา ย่าเท้าซ้ายและ
เทา้ ขวาตามจังหวะเพลงโดยเริ่มยา้ จากเท้าขวาแลว้ นบั เป็น 1 ปฏบิ ตั ไิ ปเร่ือยๆจานวน 5 ครั้ง