คู่มือการส่งเสริมและพัฒนาเทคโนโลยีเกษตรสมัยใหม่

คูมือการสงเสริมและพัฒนาเทคโนโลยี เกษตรสมัยใหม o แผนปฏิบัติการอนุรักษพลังงานในภาคเกษตรกรรม o เทคโนโลยีเกษตรสมัยใหม

คูมือการสงเสริมและพัฒนาเทคโนโลยีเกษตรสมัยใหม กองถายทอดและเผยแพรเทคโนโลยี ก คำนำ เอกสารเผยแพรคูมือการสงเสริมและพัฒนาเทคโนโลยีเกษตรสมัยใหมนี้ เปนสวนหนึ่งของโครงการ พัฒนาเทคโนโลยีอนุรักษพลังงานสำหรับชุมชนและเกษตรสมัยใหม จัดทำโดย กรมพัฒนาพลังงานทดแทนและ อนุรักษพลังงาน กระทรวงพลังงาน โดยมีวัตถุประสงคเพื่อถายทอดความรูดานเทคโนโลยีการเกษตรใหกับ บุคลากรเครือขายพลังงาน ผูนำชุมชน กลุมเกษตรกร และผูที่มีสวนเกี่ยวของ ไดรับทราบในเทคโนโลยีตาง ๆ ซึ่งจะเปนการสรางองคความรู และทำใหเกิดความเขาใจเกี่ยวกับเทคโนโลยีเกษตรสมัยใหม และใชเปนแนวทาง ในการนำเทคโนโลยีไปใชไดอยางถูกตอง ทั้งนี้ กรมพัฒนาพลังงานทดแทนและอนุรักษพลังงาน ไดใหความสำคัญตอการอนุรักษพลังงานในภาค เกษตรกรรมใหดำเนินการอยางมีประสิทธิภาพและเกิดผลเปนรูปธรรม รวมทั้งใหมีการบูรณาการกับหนวยงาน ที่เกี่ยวของ โดยการสงเสริมและพัฒนาเทคโนโลยีเกษตรสมัยใหมนี้ จะมุงเนนในเทคโนโลยีที่สามารถนำไปใช ประโยชนไดจริงสำหรับผูใชงาน และสามารถขยายผลไปสูวงกวาง รวมถึงเพื่อเปนการรองรับเทคโนโลยีใหม ๆ ที่จะเขามาในอนาคต ทั้งนี้ กรมพัฒนาพลังงานทดแทนและอนุรักษพลังงานจึงไดจัดทำคูมือการสงเสริมและ พัฒนาเทคโนโลยีเกษตรสมัยใหม ออกเปน 2 สวน ประกอบดวย 1) แผนปฏิบัติการอนุรักษพลังงานในภาค เกษตรกรรม และ 2) เทคโนโลยีเกษตรสมัยใหม กรมพัฒนาพลังงานทดแทนและอนุรักษพลังงาน หวังเปนอยางยิ่งวาเอกสารเผยแพรนี้ จะเปน ประโยชนในการใหความรูความเขาใจแกผูที่เกี่ยวของและประชาชนที่สนใจในเทคโนโลยีเกษตรสมัยใหม เพื่อใหการพัฒนาดานการเกษตรของประเทศใหมีประสิทธิภาพ และเกิดผลสำเร็จอยางยั่งยืนตอไป พฤษภาคม 2566 กรมพัฒนาพลังงานทดแทนและอนุรักษพลังงาน

คูมือการสงเสริมและพัฒนาเทคโนโลยีเกษตรสมัยใหม กองถายทอดและเผยแพรเทคโนโลยี ข สารบัญ หนา หนวยที่ 1 แผนปฏิบัติการอนุรักษพลังงานในภาคเกษตรกรรม 1.1) การจัดทำแผนปฏิบัติการอนุรักษพลังงานในภาคเกษตรกรรม 1 1.2) กรอบแผนงานของแผนปฏิบัติการอนุรักษพลังงานในภาคเกษตรกรรม 3 1. กรอบการดำเนินงานดานเครื่องจักรและอุปกรณ 3 2. กรอบการดำเนินงานดานการบริหารจัดการ 3 3. กรอบการดำเนินงานดานการพัฒนาบุคลากร 3 4. กรอบการดำเนินงานดานโครงสรางพื้นฐานและกฎระเบียบ 4 1.3) แผนปฏิบัติการอนุรักษพลังงานในภาคเกษตรกรรม 5 1. แผนปฏิบัติการอนุรักษพลังงานในภาคเกษตรกรรม (พืชไรและพืชสวน) พ.ศ. 2564-2566 5 2. แผนปฏิบัติการอนุรักษพลังงานในภาคเกษตรกรรม (พืชไรและพืชสวน) ระยะ กลางและระยะยาว พ.ศ. 2567-2580 6 1.4) สรุปภาพรวม รายละเอียดการดำเนินงาน และผลที่คาดวาจะไดรับของแผน ปฏิบัติการอนุรักษพลังงานในภาคเกษตรกรรม (พืชไรและพืชสวน) ภายใต แผนอนุรักษพลังงาน พ.ศ. 2561-2580 20 หนวยที่ 2 เทคโนโลยีเกษตรสมัยใหม 2.1) อากาศยานไรคนขับ (โดรน) ในภาคการเกษตร 1. หลักการทำงาน การใชงานปจจุบัน และความพรอมของเทคโนโลยี 1.1) ประเภทของโดรน 1.2) การใชงานโดรนปจจุบัน 1.3) ระบบการควบคุมของโดรน 24 25 25 26 29 2. องคประกอบของโดรนและการสรางประกอบเบื้องตน 2.1) องคประกอบของโดรน 2.2) การสรางและประกอบโดรน 30 30 34 3. วิธีการใชงานโดรนเพื่อการเกษตรและขอควรระวังความปลอดภัยในการ นำโดรนขึ้นบิน 3.1) การนำโดรนขึ้นบิน 3.2) การจัดเตรียมพื้นที่ 35 35 35

คูมือการสงเสริมและพัฒนาเทคโนโลยีเกษตรสมัยใหม กองถายทอดและเผยแพรเทคโนโลยี ค สารบัญ (ตอ) หนา หนวยที่ 2 เทคโนโลยีเกษตรสมัยใหม (ตอ) 2.1) อากาศยานไรคนขับ (โดรน) ในภาคการเกษตร (ตอ) 3. วิธีการใชงานโดรนเพื่อการเกษตรและขอควรระวังความปลอดภัยใน การนำโดรนขึ้นบิน 3.3) การตรวจเช็คปริมาณแบตเตอรี่ 3.4) การตรวจเช็คใบพัดและมอเตอร 3.5) การนำโดรนลงจอด 3.6) การปฏิบัติตามกฎหมาย และขอบังคับทองถิ่น 3.7) การควบคุมการบินโดรน 3.8) การปดเครื่องอยางถูกตอง 35 36 36 36 36 36 4. ประโยชนและอุปสรรคจากการใชโดรน 4.1) ประโยชนจากการใชโดรนในภาคการเกษตร 4.2) ปญหาและอุปสรรคในการใชโดรนในภาคการเกษตร 36 36 40 5. ตัวอยางการใชงาน 5.1) เจาเอี้ยงโดรนการเกษตร 5.2) โดรนเพื่อการเกษตร (กรมวิชาการเกษตร) 41 41 42 6. กฎหมายโดรนในไทยที่ควรรู 6.1) ประเภทที่ใชเพื่อวัตถุประสงคในการเลนเปนงานอดิเรก เพื่อความ บันเทิง หรือเพื่อการกีฬา 6.2) ประเภทที่ใชเพื่อวัตถุประสงคอื่น 45 45 45 2.2) สถานีตรวจวัดสภาพอากาศ และระบบควบคุมการใหน้ำพืชอัจฉริยะ 1. หลักการทำงาน การใชงานปจจุบัน และความพรอมของเทคโนโลยี 1.1) ลักษณะการแผกระจายของรากและปริมาณการใชน้ำของพืช 1.2) การใชน้ำของพืช 1.3) วิธีการใหน้ำบนแปลงเพาะปลูก 1.4) ความพรอมดานเทคโนโลยี 46 46 47 48 49 49

คูมือการสงเสริมและพัฒนาเทคโนโลยีเกษตรสมัยใหม กองถายทอดและเผยแพรเทคโนโลยี ง สารบัญ (ตอ) หนา หนวยที่ 2 เทคโนโลยีเกษตรสมัยใหม (ตอ) 2.2) สถานีตรวจวัดสภาพอากาศ และระบบควบคุมการใหน้ำพืชอัจฉริยะ (ตอ) 2. สวนประกอบ 2.1) โมดูลควบคุมการใหน้ำ และบันทึกขอมูลจากเซ็นเซอร 2.2) โซลินอยดวาลว 2.3) ปมน้ำ และระบบการใหน้ำพืช 2.4) ระบบ wifi 49 49 49 49 49 3. ขั้นตอน และวิธีการใชงานเทคโนโลยี 3.1) ความจุความชื้นภาคสนาม (Field Capacity) 3.2) จุดเหี่ยวเฉาถาวร (Permanent Wilting Point) 3.3) การเก็บน้ำของดิน (Soil Water Holding Capacity) 3.4) แรงดึงความชื้น (Soil Moisture Tension) 3.5) การคำนวณและการวัด (Calculations and Measurements) 49 50 50 51 51 52 4. การดูแลรักษา 4.1) ตรวจสอบการทำงานของเซ็นเซอร 4.2) ตรวจสอบการทำงานของปมน้ำ 4.3) ตรวจเช็คกรองน้ำ 55 55 55 55 5. ขอควรระวังในการใชงานและการแกไขเบื้องตน 55 6. ประโยชนจากการใชงาน 6.1) ชนิดพืช และกิจกรรมการเกษตร 6.2) การลดการใชพลังงาน 6.3) การลดตนทุน/ลดคาใชจายในครัวเรือน 55 55 55 55 7. ตัวอยางการใชงาน 55 2.3) เทคโนโลยีโรงผลิตปุยหมักแบบระบบเติมอากาศ เพื่อการผลิตพืชระบบอินทรีย 1. หลักการทำงาน การใชงานปจจุบัน และความพรอมของเทคโนโลยี 1.1) โรงปุยหมักขนาดเล็กเคลื่อนยายได 1.2) โรงปุยหมักขนาดเล็กแบบถาวร 1.3) โรงปุยหมักขนาดกลาง 1.4) โรงปุยหมักขนาดใหญ 58 58 59 59 60 60

คูมือการสงเสริมและพัฒนาเทคโนโลยีเกษตรสมัยใหม กองถายทอดและเผยแพรเทคโนโลยี จ สารบัญ (ตอ) หนา หนวยที่ 2 เทคโนโลยีเกษตรสมัยใหม (ตอ) 2.3) เทคโนโลยีโรงผลิตปุยหมักแบบระบบเติมอากาศ เพื่อการผลิตพืชระบบอินทรีย(ตอ) 2. สวนประกอบ 61 3. ขั้นตอนวิธีการทำปุยหมักเติมอากาศ 61 4. ตัวอยางการใชวัสดุอินทรียที่ใชเปนสวนผสมในการผลิตปุยหมักเติมอากาศ แบบตาง ๆ 62 5. การดูแลรักษา 5.1) ตรวจเช็คสภาพอุปกรณ 5.2) ตรวจเช็คสภาพโรงเรือน 5.3) ตรวจเช็คพัดลม และตูควบคุม 5.4) หมั่นทำความสะอาดโรงเรือนหมักปุย 63 63 63 63 63 6. ขอควรระวังในการใชงานและการแกไขเบื้องตน 6.1) ขอควรระวังในการผลิต 6.2) ขอควรระวังเครื่องจักรและโรงผลิตปุย 63 63 64 7. ประโยชนจากการใชงาน 7.1) การใชงานกับพืชหลายชนิด 7.2) การลดการใชพลังงาน 7.3) การลดตนทุนและสรางรายไดเพิ่ม 64 64 64 64 2.4) เทคโนโลยีการควบคุมสภาพแวดลอมของโรงเรือน และระบบ IOT เพื่อเพิ่ม ประสิทธิภาพการผลิตพืชผัก 1. หลักการทำงาน การใชงานปจจุบัน และความพรอมของเทคโนโลยี 64 64 2. สวนประกอบ 66 3. ขั้นตอน และวิธีการใชงานเทคโนโลยี 3.1) ชุดควบคุมสภาพแวดลอมโรงเรือน 3.2) ความแตกตางระหวางสิ่งที่มีอยูแลวในปจจุบันกับแนวคิดหรือเทคโนโลยี ใหมที่ใชในโครงการ 3.3) ขั้นตอนการใชงานเทคโนโลยี 66 67 68 71

คูมือการสงเสริมและพัฒนาเทคโนโลยีเกษตรสมัยใหม กองถายทอดและเผยแพรเทคโนโลยี ฉ สารบัญ (ตอ) หนา หนวยที่ 2 เทคโนโลยีเกษตรสมัยใหม (ตอ) 2.4) เทคโนโลยีการควบคุมสภาพแวดลอมของโรงเรือน และระบบ IOT เพื่อเพิ่ม ประสิทธิภาพการผลิตพืชผัก (ตอ) 4. การดูแลรักษา 4.1) เครื่องควบคุม 4.2) การทำงานของเซ็นเซอร 4.3) ระบบระบายอากาศภายในโรงเรือน 4.4) การทำงานของระบบพนหมอก 4.5) การตรวจเช็คกรองน้ำ 75 75 75 75 75 75 5. ขอควรระวังในการใชงานและการแกไขเบื้องตน 75 6. ประโยชนจากการใชงาน 6.1) ชนิดพืช และกิจกรรมการเกษตร 6.2) การลดการใชพลังงาน 6.3) การลดตนทุน/ลดคาใชจายในครัวเรือน 6.4) การสรางรายไดเพิ่ม 76 76 76 76 76 7. ตัวอยางการใชงาน 76 2.5) การผสมปุยตามคาวิเคราะหดินใหเหมาะสมกับการผลิตพืช 1. หลักการทำงาน การใชงานปจจุบัน และความพรอมของเทคโนโลยี 78 78 2. สวนประกอบ 79 3. ขั้นตอน และวิธีการใชงานเทคโนโลยี 80 4. การผสมปุยตามคาวิเคราะหดิน 4.1) ขอมูลทั่วไป 4.2) การผสมปุยเคมีใชเอง 4.3) ขอดีและขอจำกัดของการผสมปุยเคมีใชเอง 86 86 87 89 5. การดูแลรักษา 89 6. ขอควรระวังในการใชงานและการแกไขเบื้องตน 89

คูมือการสงเสริมและพัฒนาเทคโนโลยีเกษตรสมัยใหม กองถายทอดและเผยแพรเทคโนโลยี ช สารบัญ (ตอ) หนา หนวยที่ 2 เทคโนโลยีเกษตรสมัยใหม (ตอ) 2.5) การผสมปุยตามคาวิเคราะหดินใหเหมาะสมกับการผลิตพืช (ตอ) 7. ประโยชนจากการใชงาน 7.1) ชนิดพืช และกิจกรรมการเกษตร 7.2) การลดการใชพลังงาน 7.3) การลดตนทุน/ลดคาใชจายในครัวเรือน 7.4) การสรางรายไดเพิ่ม 89 89 89 90 90 8. ตัวอยางการใชงาน 90 2.6) การใชเครื่องจักรกลการเกษตรแทรกเตอร 1. หลักการทำงาน การใชงานปจจุบัน และความพรอมของเทคโนโลยี 103 103 2. สวนประกอบ 2.1) วัตถุประสงคของแทรกเตอรสำหรับการเตรียมดิน 2.2) ประโยชนของการเตรียมดิน 2.3) ขอดีของการใชเครื่องจักรกลการเกษตร 2.4) เครื่องจักรกลการเกษตรในการเตรียมดิน 2.5) การจำแนกประเภทของอุปกรณการไถ 2.6) เครื่องจักรกลการเกษตรในการกำจัดวัชพืช 2.7) ความรูพื้นฐานเกี่ยวกับรถแทรกเตอร 104 104 105 105 105 105 109 110 3. ขั้นตอนวิธีการใชงาน 3.1) การขับรถแทรกเตอร 3.2) การใชและบำรุงรักษาอุปกรณตอพวงและจอบหมุน 3.3) การใชและบำรุงรักษาไถจาน (Disk plows) 3.4) การใชไถหัวหมู 116 116 122 127 135 4. การดูแลรักษาบำรุงรักษารถแทรกเตอรและเครื่องจักรกลการเกษตร 4.1) การทำความสะอาดรถแทรกเตอรและเครื่องจักรกลการเกษตร 4.2) การตรวจสอบนอต สกรู ฝาครอบตาง ๆ ของรถแทรกเตอร 4.3) การจัดทำบันทึกการบำรุงรักษา 139 139 139 139

คูมือการสงเสริมและพัฒนาเทคโนโลยีเกษตรสมัยใหม กองถายทอดและเผยแพรเทคโนโลยี ซ สารบัญ (ตอ) หนา หนวยที่ 2 เทคโนโลยีเกษตรสมัยใหม (ตอ) 2.6) การใชเครื่องจักรกลการเกษตรแทรกเตอร (ตอ) 4. การดูแลรักษาบำรุงรักษารถแทรกเตอรและเครื่องจักรกลการเกษตร (ตอ) 4.4) การใชงานรถแทรกเตอรอยางถูกวิธี 4.5) การตรวจสอบและถายฝุนออกจากถวยดักฝุนเครื่องกรอง 4.6) การตรวจสอบระดับน้ำมันหลอลื่นของเครื่องยนต 4.7) การตรวจสอบระดับน้ำระบายความรอนของเครื่องยนต 4.8) การอัดจาระบี เพื่อหลอลื่นลูกปนและเพลา 4.9) การตรวจสอบอุปกรณตาง ๆ รอบรถแทรกเตอรและจักรกลการเกษตร 4.10) การบำรุงรักษาตามชั่วโมงการใชงาน 139 139 139 139 139 140 140 5. ขอควรระวังในการใชงานและการแกไขเบื้องตน 5.1) การทำงานของรถแทรกเตอรและความปลอดภัย 140 140 6. ประโยชนจากการใชรถแทรกเตอร 6.1) ชนิดพืช และกิจกรรมการเกษตร 6.2) การลดการใชพลังงาน 6.3) การลดตนทุน 6.4) การเพิ่มประสิทธิภาพการผลิต 142 142 143 143 143 7. ตัวอยางการใชงาน 143 2.7) การใชแอปพลิเคชันดานการเกษตร 1. แนวคิดของเทคโนโลยีและนวัตกรรม 147 147 2. การใชงานปจจุบัน (การใชงานไดหลายชนิดพืช/กิจกรรมการเกษตร) 2.1) แอปพลิเคชัน TSFM (รูจริง พืช ดิน ปุย) 1) หลักการทำงาน การใชงานปจจุบัน และความพรอมของเทคโนโลยี 2) การเรียกใชงาน (ดาวนโหลด) ผาน Smart Phone 3) ขั้นตอนและวิธีการใชงาน 4) สวนประกอบ (ขอมูลที่ใหบริการ) 5) ขอควรระวังในการใชงานและการแกไขเบื้องตน 147 147 148 148 149 150 152

คูมือการสงเสริมและพัฒนาเทคโนโลยีเกษตรสมัยใหม กองถายทอดและเผยแพรเทคโนโลยี ฌ สารบัญ (ตอ) หนา หนวยที่ 2 เทคโนโลยีเกษตรสมัยใหม (ตอ) 2.7) การใชแอปพลิเคชันดานการเกษตร (ตอ) 2. การใชงานปจจุบัน (การใชงานไดหลายชนิดพืช/กิจกรรมการเกษตร) (ตอ) 2.2) แอปพลิเคชัน ผสมปุย NPK 1) หลักการทำงาน การใชงานปจจุบัน และความพรอมของเทคโนโลยี 2) การเรียกใชงาน (ดาวนโหลด) ผาน Smart Phone 3) ขั้นตอนและวิธีการใชงาน 4) สวนประกอบ (ขอมูลที่ใหบริการ) 5) ขอควรระวังในการใชงานและการแกไขเบื้องตน 152 153 153 153 154 156

คูมือการสงเสริมและพัฒนาเทคโนโลยีเกษตรสมัยใหม กองถายทอดและเผยแพรเทคโนโลยี 1 หนวยที่ 1 แผนปฏิบัติการอนุรักษพลังงานในภาคเกษตรกรรม ชื่อเรื่อง แผนปฏิบัติการอนุรักษพลังงานในภาคเกษตรกรรม เวลาเรียน 0.5 ชั่วโมง สาระสำคัญ แผนปฏิบัติการอนุรักษพลังงานในภาคเกษตรกรรม (พืชไรและพืชสวน) จัดทำโดย กรมพัฒนาพลังงาน ทดแทนและอนุรักษพลังงาน กระทรวงพลังงาน โดยมีเนื้อหาเกี่ยวกับแผนปฏิบัติการอนุรักษพลังงานในภาค เกษตรกรรม (พืชไรและพืชสวน) ทั้งในระยะสั้น ระยะกลาง และระยะยาว เพื่อเผยแพรใหผูที่เกี่ยวของ ทั้งใน สวนของเกษตรกร ผูประกอบการ และหนวยงานภาครัฐและเอกชน ไดรับทราบและใชเปนแนวทางการอนุรักษ พลังงานในภาคเกษตรกรรม ทั้งนี้ กรมพัฒนาพลังงานทดแทนและอนุรักษพลังงาน ไดใหความสำคัญตอการอนุรักษพลังงานในภาค เกษตรกรรมใหดำเนินการอยางมีประสิทธิภาพและเกิดผลเปนรูปธรรม รวมทั้งใหมีการบูรณาการกับหนวยงาน ที่เกี่ยวของ โดยจัดทำแผนปฏิบัติการอนุรักษพลังงานในภาคเกษตรกรรม (พืชไรและพืชสวน) โดยในแผนงาน ระยะสั้นที่จะดำเนินการภายใน ป พ.ศ. 2566 มุงเนนโครงการหรือกิจกรรมที่สามารถดำเนินการไดทันที เห็น ผลเร็ว และมีเทคโนโลยีที่พรอมดำเนินการศึกษานำรองหรือเปนการสรางตนแบบในการขยายผลตอไป สำหรับ แผนระยะกลางและระยะยาวในชวง ป พ.ศ. 2567-2580 มุงเนนโครงการหรือกิจกรรมที่มีความตอเนื่อง และ การขยายผลไปสูวงกวาง รวมถึงการรองรับเทคโนโลยีใหม ๆ ที่จะเขามาในอนาคต โดยแผนปฏิบัติการอนุรักษ พลังงานในภาคเกษตรกรรม (พืชไรและพืชสวน) นี้ จะดำเนินการใน 4 กรอบมาตรการ ดังนี้ กรอบที่ 1 การดำเนินงานดานเครื่องจักรและอุปกรณ กรอบที่ 2 การดำเนินงานดานการบริหารจัดการ กรอบที่ 3 การดำเนินงานดานการพัฒนาบุคลากร กรอบที่ 4 ดำเนินงานดานโครงสรางพื้นฐานและกฎระเบียบ หัวขอวิชา 1.1) การจัดทำแผนปฏิบัติการอนุรักษพลังงานในภาคเกษตรกรรม พพ. ไดทำการรวบรวมและวิเคราะหขอมูลของเทคโนโลยี นวัตกรรม เพื่อการอนุรักษพลังงานในภาค เกษตรกรรม เพื่อไปสูเกษตรยุคใหมและ Smart Farmer ซึ่งมีรายละเอียด ดังนี้ ในการจัดทำแผนปฏิบัติการอนุรักษในพลังงานภาคเกษตรกรรม (พืชไรและพืชสวน) นั้น ในแตละ กรอบจะมีการกำหนดมาตรการอนุรักษพลังงาน และมาตรการที่เหมาะสมเพื่อนำไปสูการปฏิบัติที่เกิดผลอยาง เปนรูปธรรม โดยมีลักษณะ คือ ตองเปนโครงการที่เห็นผลไดเร็ว (Quick win) มีผลประหยัดพลังงานที่สูง (High impact) โดยมีการกำหนดรูปแบบมาตรการ วิธีการทำงาน หนวยงานที่รับผิดชอบ และวิธีติดตามประเมินผล

คูมือการสงเสริมและพัฒนาเทคโนโลยีเกษตรสมัยใหม กองถายทอดและเผยแพรเทคโนโลยี 2 ที่เหมาะสม นอกจากนี้ เพื่อใหไดมาซึ่งแผนปฏิบัติการเชิงรุกดานการอนุรักษพลังงานในภาคเกษตรกรรม (พืชไรและพืชสวน) ที่มีประสิทธิภาพนั้น พพ. ไดนำ (1) นโยบายและแผนยุทธศาสตรตาง ๆ ของประเทศที่ เกี่ยวของ ทั้งแผนยุทธศาสตรชาติ แผนแมบทดานการเกษตร แผนระดับชาติวาดวยการพัฒนาดิจิทัลเพื่อ เศรษฐกิจและสังคม แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ และแผนบูรณาการพลังงานระยะยาว มาพิจารณา รวมกัน (2) ผลการสำรวจขอมูลของโครงการฯ และ (3) ผลการรวบรวมขอมูลขอคิดเห็นจากหนวยงานภาครัฐ และผูประกอบการในภาคเกษตรกรรม (พืชไรและพืชสวน) ที่เกี่ยวของ เชน กรมสงเสริมสหกรณ กระทรวง เกษตรและสหกรณ กรมวิชาการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ โรงงานน้ำตาลเมืองกาญจน ศูนยวิจัยพืช ไร สุพรรณบุรี โรงงานน้ำตาลราชบุรี กลุมเกษตรกรผูปลูกสับปะรดแปลงใหญบานคา ตำบลหนองพันจันทร สหกรณการเกษตรศุภนิมิตบานคาราชบุรี จำกัด วิสาหกิจชุมชนกลุมผูปลูกผักปลอดสารพิษบานหนองศาลา กลุมวิสาหกิจชุมชนผูผลิตผักและผลไมปลอดภัยสารพิษเพื่อการสงออก สหกรณการเกษตรนิคมสรางตนเอง พระแสง จำกัด สหกรณกองทุนสวนยางพวงพรมนคร จำกัด สหกรณการเกษตรบานนาสาร จำกัด สหกรณ การเกษตรพรหมคีรี จำกัด สหกรณชาวไรสับปะรดสามรอยยอด จำกัด สำนักวิจัยและพัฒนาการเกษตรเขตที่ 3 จังหวัดขอนแกน กรมวิชาการเกษตร ศูนยเมล็ดพันธุขาวขอนแกน และสำนักงานสงเสริมเศรษฐกิจดิจิทัล (DEPA) เปนตน เพื่อจัดทำแผนปฏิบัติการอนุรักษในพลังงานภาคเกษตรกรรม (พืชไรและพืชสวน) ที่มี ประสิทธิภาพตอไป โดยมีแนวทางจัดทำแผนปฏิบัติการอนุรักษพลังงานในภาคเกษตรกรรม (พืชไรและพืชสวน) แสดงไดดังรูปที่ 1-1 รูปที่ 1-1 แนวทางจัดทำแผนปฏิบัติการอนุรักษพลังงานในภาคเกษตรกรรม (พืชไรและพืชสวน)

คูมือการสงเสริมและพัฒนาเทคโนโลยีเกษตรสมัยใหม กองถายทอดและเผยแพรเทคโนโลยี 3 1.2) กรอบแผนงานของแผนปฏิบัติการอนุรักษพลังงานในภาคเกษตรกรรม ในการจัดทำแผนปฏิบัติการอนุรักษพลังงานในภาคเกษตรกรรม (พืชไรและพืชสวน) นั้น จะมี ขอบเขตการดำเนินงานที่เกี่ยวของกับการใชพลังงานในการเพาะปลูกพืช โดยใชขอมูลจากการสำรวจการใช พลังงานในพื้นที่เกษตรกรรม (พืชไรและพืชสวน) และกำหนดเปนแนวทางกรอบแผนงานใหครอบคลุม กิจกรรมภายในพื้นที่เพาะปลูกพืชที่มีการใชพลังงาน โดย พพ. ไดมีการกำหนดกรอบแผนงานของแผนปฏิบัติ การอนุรักษพลังงานในภาคเกษตรกรรม (พืชไรและพืชสวน)แสดงไดดังรูปที่ 1-2 โดยมีรายละเอียด ดังตอไปนี้ 1. กรอบการดำเนินงานดานเครื่องจักรและอุปกรณ มาตรการอนุรักษพลังงานในกรอบการดำเนินงานนี้ จะเกี่ยวของกับการวิจัยและสงเสริมการเพิ่ม ประสิทธิภาพของเครื่องจักร/อุปกรณใหมีการใชพลังงานอยางมีประสิทธิภาพ เชน แทรกเตอรประสิทธิภาพสูง รถเกี่ยวนวดขาว รถตัดออย การใชอุปกรณและเครื่องจักรที่มีประสิทธิภาพ เทคโนโลยี และนวัตกรรม รวมถึง ระบบ IoT เปนตน รวมกับการจัดทำเกณฑมาตรฐานและติดฉลากอุปกรณประหยัดพลังงาน เพื่อสงเสริมให เกษตรกรเลือกใชเครื่องจักร/อุปกรณประหยัดพลังงานไดอยางเหมาะสม รวมทั้งสงเสริมใหผูผลิตและจำหนาย พัฒนาผลิตภัณฑเพื่อตอบสนองความตองการของภาคเกษตรกรรม (พืชไรและพืชสวน) โดยในกรอบนี้ ดำเนินการ 3 มาตรการ ไดแก (1) มาตรการจัดทำมาตรฐานประสิทธิภาพพลังงานของเครื่องจักรและอุปกรณ การเกษตร (2) มาตรการสงเสริมการผลิตและการใชเครื่องจักรอุปกรณเทคโนโลยี และนวัตกรรมการเกษตร เพื่อการประหยัดพลังงาน และ (3) มาตรการสงเสริมการวิจัยและพัฒนาเครื่องจักรอุปกรณ เทคโนโลยี และ นวัตกรรมการเกษตรเพื่อการประหยัดพลังงาน 2. กรอบการดำเนินงานดานการบริหารจัดการ มาตรการอนุรักษพลังงานในกรอบการดำเนินงานนี้ จะเกี่ยวของกับการบริหารจัดการการใช พลังงาน โดยมีการใชระบบ Software และเทคโนโลยีดิจิทัลเพื่อบริหารจัดการในพื้นที่เกษตรกรรม (พืชไร และพืชสวน) สนับสนุนใหเกษตรกรใชบริการเครื่องจักรกล เทคโนโลยี นวัตกรรม และดิจิทัลภาคการเกษตร รวมถึงการใชเทคโนโลยีที่เหมาะสมกับพื้นที่ พัฒนาโครงสรางพื้นฐานและการใชเครื่องจักรกลการเกษตร เพื่อลด ตนทุนการผลิตและแกไขปญหาขาดแคลนแรงงานในพื้นที่ เพิ่มประสิทธิภาพการผลิตและคุณภาพสินคา เกษตร โดยในกรอบนี้ ดำเนินการ 3 มาตรการ ไดแก (1) มาตรการสงเสริมการใหบริการเครื่องจักรอุปกรณ เทคโนโลยี นวัตกรรม และดิจิทัลภาคการเกษตร (Resource sharing) เพื่อลดตนทุนดานพลังงาน (2) มาตรการ สงเสริมระบบฟารมอัจฉริยะ (Smart Farming) เพื่อการเกษตรสมัยใหมและ (3) มาตรการเกษตรแปลงใหญเพื่อ การอนุรักษพลังงาน 3. กรอบการดำเนินงานดานการพัฒนาบุคลากร มาตรการอนุรักษพลังงานในกรอบการดำเนินงานนี้ จะเกี่ยวของกับการพัฒนาบุคลากรใหมี ความรู เกิดทักษะ และจิตสำนึกในการอนุรักษพลังงานในภาคเกษตรกรรม ซึ่งจะดำเนินการกับกลุมสหกรณ การเกษตร กลุมเกษตรกร (นิติบุคคล) วิสาหกิจชุมชน องคกรเกษตรกร บัณฑิตที่วางงาน และประชาชนทั่วไป โดยมีการจัดทำหลักสูตรมาตรฐาน เชน การขับขี่ การใชงาน และการบำรุงรักษา อุปกรณ/เครื่องจักรกล

คูมือการสงเสริมและพัฒนาเทคโนโลยีเกษตรสมัยใหม กองถายทอดและเผยแพรเทคโนโลยี 4 ทางการเกษตร สงเสริมใหมีการนำหลักสูตรที่ไดจัดทำไวมาพัฒนาบุคลากรเพื่อใหมีทักษะฝมือ (Up skill) พัฒนาทักษะเทคนิคการใชและการบำรุงรักษาเทคโนโลยี เครื่องมือ และเครื่องจักรกลสมัยใหมใหมี ประสิทธิภาพการใชพลังงานสูง มีความแมนยำ รวมถึงการพัฒนาใหเปนชางเกษตรที่สามารถซอมบำรุง เครื่องจักรกลการเกษตร เทคโนโลยี นวัตกรรมทางการเกษตรสมัยใหม และดิจิทัลภาคการเกษตรเพื่อ ประกอบอาชีพเสริม (Re - skill) ได โดยในกรอบนี้ ดำเนินการ 3 มาตรการ ไดแก (1) มาตรการพัฒนาและ สงเสริมหลักสูตรดานพลังงานในภาคเกษตรกรรม (2) มาตรการพัฒนาบุคลากรดานองคความรูดานพลังงาน และเครื่องจักรอุปกรณการเกษตร และ (3) มาตรการสงเสริมชางประจำชุมชน 4. กรอบการดำเนินงานดานโครงสรางพื้นฐานและกฎระเบียบ มาตรการอนุรักษพลังงานในกรอบการดำเนินงานนี้ จะเปนมาตรการที่สนับสนุนกรอบ การดำเนินงานในกรอบที่ 1 และกรอบที่ 2 เพื่อใหมีการอนุรักษพลังงานและเกิดการใชพลังงานใหเกิด ประสิทธิภาพสูงสุด โดยดำเนินการพัฒนาโครงสรางพื้นฐานและกฎระเบียบการอนุรักษพลังงานใหมีความ เหมาะสมกับสถานการณในภาคเกษตรกรรม (พืชไรและพืชสวน) ในปจจุบัน โดยในกรอบนี้ ดำเนินการ 3 มาตรการ ไดแก (1) มาตรการพัฒนาฟารมตนแบบและมาตรฐานฟารมประหยัดพลังงาน (2) มาตรการขยาย ผลฟารมตนแบบดานการอนุรักษพลังงานและการเพิ่มประสิทธิภาพการผลิต และ (3) มาตรการประเมินผล การอนุรักษพลังงาน รูปที่ 1-2 กรอบแผนงานของแผนปฏิบัติการอนุรักษพลังงานในภาคเกษตรกรรม (พืชไรและพืชสวน)

คูมือการสงเสริมและพัฒนาเทคโนโลยีเกษตรสมัยใหม กองถายทอดและเผยแพรเทคโนโลยี 5 1.3) แผนปฏิบัติการอนุรักษพลังงานในภาคเกษตรกรรม ในการจัดทำแผนปฏิบัติการอนุรักษพลังงานในภาคเกษตรกรรม (พืชไรและพืชสวน) ไดแบงการ จัดทำแผนฯ ออกเปน 2 ระยะ คือ แผนปฏิบัติการอนุรักษพลังงานในภาคเกษตรกรรม (พืชไรและพืชสวน) พ.ศ. 2564-2566 และแผนปฏิบัติการอนุรักษพลังงานในภาคเกษตรกรรม (พืชไรและพืชสวน) ระยะกลางและระยะ ยาว พ.ศ. 2567-2580 โดยมีลักษณะ ดังนี้ 1. แผนปฏิบัติการอนุรักษพลังงานในภาคเกษตรกรรม (พืชไรและพืชสวน) พ.ศ. 2564-2566 เปนแผนปฏิบัติการฯ ที่มีโครงการที่สามารถดำเนินการไดงาย เห็นผลเร็ว และเปนโครงการ ศึกษานำรอง และเปนตนแบบในการขยายผลตอไป ซึ่งแผนปฏิบัติการอนุรักษพลังงานในภาคเกษตรกรรม (พืช ไรและพืชสวน) พ.ศ. 2564-2566 นอกจากจะมีการดำเนินโครงการใหสอดคลองกับนโยบายและแผนระดับชาติ เชน แผนยุทธศาสตรชาติ พ.ศ. 2561-2580 แผนแมบทภายใตยุทธศาสตรชาติ (พ.ศ. 2561-2580) และ แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ฉบับที่ 12 พ.ศ. 2560-2564 และแผนปฏิบัติการระยะ 20 ป (พ.ศ. 2561-2580) กระทรวงเกษตรและสหกรณ และแผนพัฒนาระบบเกษตรดิจิทัลของกระทรวงเกษตรและ สหกรณ ระยะป พ.ศ. 2560-2564 แลว การดำเนินโครงการในแผนฯ นี้ ยังมีการดำเนินการที่สอดรับจาก ผลกระทบจากการแพรระบาดของไวรัสโคโรนา 2019 หรือโควิด-19 และผลกระทบในดานตาง ๆ ที่จะตามมา หลังจากที่โควิด-19 คลี่คลายลง ซึ่งนอกจากจะเปนการเพิ่มประสิทธิภาพการใชพลังงานแลว ยังเปนมาตรการ เยียวยาและสรางความเขมแข็งใหกับสหกรณ กลุมเกษตรกร (นิติบุคคล) วิสาหกิจชุมชน และองคกรเกษตรกร ที่ดำเนินธุรกิจในภาคการเกษตรในปจจุบันใหดีขึ้นมาได โดยมีการดำเนินงานที่รองรับผลกระทบจากการแพร ระบาดของไวรัสโคโรนา 2019 หรือโควิด-19 ดังนี้ o การพัฒนาบุคลากร โดยมีการพัฒนาทักษะฝมือของบุคลากรดานทางการเกษตรใหสอดคลอง กับตำแหนงงานที่ทำ (Up skill) ทั้งการใชและการบำรุงรักษาเทคโนโลยี เครื่องมือ และเครื่องจักรกลสมัยใหม ที่มีความแมนยำ (Precision Agriculture) ดานการบริหารจัดการเครื่องจักรกลทางการเกษตร เทคโนโลยี นวัตกรรมทางการเกษตรสมัยใหม และดิจิทัลภาคการเกษตร เพื่อใหมีทักษะฝมือใหสอดคลองกับตำแหนงงาน ที่ทำ (Up skill) และที่สำคัญในแผนฯ ระยะสั้นนี้ ยังมีการพัฒนาบัณฑิตที่วางงานหรือประชาชนทั่วไปใหเปน ชางเกษตรที่สามารถซอมบำรุงเทคโนโลยี เครื่องมือ และเครื่องจักรกลสมัยใหม ใหสามารถประกอบอาชีพเสริม (Re - skill) ในพื้นที่ภูมิลำเนาของตนหลังจากที่โควิด-19 คลี่คลายลง o การสนับสนุนทางการเงินในมาตรการสงเสริมการใหบริการเครื่องจักรอุปกรณเทคโนโลยี นวัตกรรม และดิจิทัลภาคการเกษตร (Resource sharing) เพื่อลดตนทุนดานพลังงาน มาตรการพัฒนาฟารม ตนแบบและมาตรฐานฟารมประหยัดพลังงาน (เกษตรในรม (Indoor Farming) หรือโรงงานผลิตพืช (Plant Factory) โดยใชนวัตกรรมดิจิทัลเพื่อทำการเกษตรอัตโนมัติ การประยุกตใชเทคโนโลยีดิจิทัล เชน เทคโนโลยี Wireless Sensor เทคโนโลยี Internet of Things (IoT) เทคโนโลยี Cloud Computing และบริหารจัดการ กระบวนการผลิตในภาคการเกษตรใหทันสมัยดวยเทคโนโลยี Big Data Analytics

คูมือการสงเสริมและพัฒนาเทคโนโลยีเกษตรสมัยใหม กองถายทอดและเผยแพรเทคโนโลยี 6 2. แผนปฏิบัติการอนุรักษพลังงานในภาคเกษตรกรรม (พืชไรและพืชสวน) ระยะกลางและระยะ ยาว พ.ศ. 2567-2580 เปนแผนฯ ที่มีโครงการที่สามารถดำเนินการตอเนื่องจากแผนปฏิบัติการอนุรักษพลังงานในภาค เกษตรกรรม (พืชไรและพืชสวน) พ.ศ. 2564-2566 หรือเปนโครงการที่ใชเวลาในการเตรียมการดำเนินการ ซึ่ง ลักษณะโครงการเหลานี้ สวนใหญจะเปนโครงการดานเครื่องจักรและอุปกรณประสิทธิภาพสูง และเทคโนโลยี ดิจิทัลในภาคเกษตรกรรม (พืชไรและพืชสวน) และโครงสรางพื้นฐานที่เกี่ยวของ 2.1) แผนปฏิบัติการอนุรักษพลังงานในภาคเกษตรกรรม (พืชไรและพืชสวน) พ.ศ. 2564-2566 • กรอบที่ 1 การดำเนินงานดานเครื่องจักรและอุปกรณ ในกรอบนี้ประกอบดวย 3 มาตรการ คือ (1) มาตรการจัดทำมาตรฐานประสิทธิภาพ พลังงานของเครื่องจักรและอุปกรณการเกษตร (2) มาตรการสงเสริมการผลิตและการใชเครื่องจักรอุปกรณ เทคโนโลยี และนวัตกรรมการเกษตรเพื่อการประหยัดพลังงาน และ (3) มาตรการสงเสริมการวิจัยและพัฒนา เครื่องจักรอุปกรณ เทคโนโลยี และนวัตกรรมการเกษตรเพื่อการประหยัดพลังงาน ซึ่งในการจัดทำแผนปฏิบัติการ อนุรักษพลังงานในภาคเกษตรกรรม (พืชไรและพืชสวน) พ.ศ. 2564-2566 โดยมีกรอบในการดำเนินการ 3 มาตรการ แสดงดังรูปที่ 1-3 รูปที่ 1-3 กรอบการจัดทำแผนปฏิบัติการอนุรักษพลังงานในภาคเกษตรกรรม (พืชไรและพืชสวน) กรอบที่ 1 การดำเนินงานดานเครื่องจักรและอุปกรณ

คูมือการสงเสริมและพัฒนาเทคโนโลยีเกษตรสมัยใหม กองถายทอดและเผยแพรเทคโนโลยี 7 (1) มาตรการจัดทำมาตรฐานประสิทธิภาพพลังงานของเครื่องจักรและอุปกรณ การเกษตร เปนมาตรการจัดทำมาตรฐานประสิทธิภาพพลังงานของเครื่องจักรอุปกรณ โดยในมาตรการมีการ ดำเนินการ 1 โครงการ คือ โครงการศึกษาจัดทำมาตรฐานและสงเสริมการติดฉลากประสิทธิภาพสูงของ เครื่องจักรอุปกรณการเกษตร โดยเครื่องจักรและอุปกรณทางการเกษตรที่สำคัญ คือ รถแทรกเตอรและ แทรกเตอรไรคนขับ รถเกี่ยวนวดขาว และรถตัดออย (2) มาตรการสงเสริมการผลิตและการใชเครื่องจักรอุปกรณ เทคโนโลยี และ นวัตกรรมการเกษตรเพื่อการประหยัดพลังงาน เปนมาตรการที่ผลักดันใหผูผลิตเพิ่มประสิทธิภาพการใช พลังงานของเครื่องจักรและอุปกรณทางการเกษตรรอยละ 10 โดยคำนวณผลประหยัดจากจำนวนเครื่องจักร และอุปกรณทางการเกษตรที่มีการซื้อใหม โดยกำหนดใหอายุการใชงานของเครื่องจักรและอุปกรณ 10 ป และ ดำเนินการครอบคลุมเครื่องจักรและอุปกรณรอยละ 80 และสงเสริมใหเกษตรกรดำเนินการปรับปรุง เปลี่ยนแปลงเครื่องจักร อุปกรณ เพื่อการประหยัดพลังงานในภาคเกษตรกรรม (พืชไรและพืชสวน) โดย เครื่องจักรและอุปกรณเปาหมาย คือ เครื่องจักรและอุปกรณที่มีอยูแลวในตลาด และมีการผลิตเพื่อจำหนายใน เชิงพาณิชย เชน แทรกเตอรประสิทธิภาพสูง เครื่องสูบน้ำ รถตัดออย รถไถนาเดินตาม เปนตน และรวมถึง เทคโนโลยีการเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตที่สามารถลดตนทุน และตนทุนดานพลังงานใหกับเกษตรกรได และ สนับสนุนโดยการใหงบประมาณในการลงทุนเพื่อปรับปรุง หรือเปลี่ยนเครื่องจักรอุปกรณบางสวน โดยนำ ตัวอยางการดำเนินงานในภาคอุตสาหกรรมมาเปนแนวทางในการดำเนินงาน คือ ใหการสนับสนุนสูงสุดรอยละ30 ของเงินลงทุนปรับปรุง ปรับเปลี่ยนเครื่องจักร อุปกรณ หรือระบบการบริหารจัดการเพื่อการเพิ่มประสิทธิภาพ และประหยัดพลังงาน ควบคูไปกับการสงเสริมผูผลิตเครื่องจักร อุปกรณ เทคโนโลยีตาง ๆ ใหเขาถึงกลุม เกษตรกร เพื่อใหผูผลิตสามารถผลิตเครื่องจักร อุปกรณ ตลอดจนเทคโนโลยีในเชิงพาณิชยได อันจะทำใหราคา ของเครื่องจักร อุปกรณ และเทคโนโลยีทางการเกษตรเพื่อการประหยัดพลังงาน มีราคาที่เหมาะสม เกษตรกร สามารถเขาถึงได โดยมาตรการนี้จะมีการดำเนินการ 1 โครงการ คือ โครงการสงเสริมการผลิตและการใช เครื่องจักรอุปกรณ เทคโนโลยี และนวัตกรรมการเกษตรเพื่อการอนุรักษพลังงาน โดยดำเนินการ ติดฉลากเครื่องจักรอุปกรณที่ดำเนินการจัดทำมาตรฐานประสิทธิภาพดานพลังงานแลว และดำเนินการสงเสริม ใหมีการใชงานระบบควบคุมการใหน้ำพืชอัจฉริยะ เครื่องปลูกออยแบบ Stripe tillage โดรนเพิ่มผลผลิต เครื่องกำจัดวัชพืชและใสปุยมันสำปะหลัง ระบบเก็บเกี่ยวและขนสงออยโดยใชรถกระเชาดั้มออย (Sugarcane trailer) และการเปลี่ยนเครื่องยนตและอุปกรณของรถตัดออยที่มีอายุการใชงานนานและประสิทธิภาพการใช พลังงานต่ำ (3) มาตรการสงเสริมการวิจัยและพัฒนาเครื่องจักรอุปกรณ เทคโนโลยี และนวัตกรรม การเกษตรเพื่อการประหยัดพลังงาน เปนมาตรการที่ศึกษารูปแบบการใชพลังงาน ตนทุนในแตละกิจกรรมของ แตละพืช โดยใชเครื่องจักรอุปกรณประสิทธิภาพสูง เทคโนโลยี และนวัตกรรม รวมถึงระบบ IoT ในภาค เกษตรกรรม (พืชไรและพืชสวน) โดยการสนับสนุนงบประมาณในการลงทุน ปรับปรุง ปรับเปลี่ยนอุปกรณ ประสิทธิภาพสูง เทคโนโลยี และนวัตกรรม รวมถึงระบบ IoT สูงสุดรอยละ 30 ของเงินลงทุน เพื่อ (1) จัดทำ

คูมือการสงเสริมและพัฒนาเทคโนโลยีเกษตรสมัยใหม กองถายทอดและเผยแพรเทคโนโลยี 8 ตนแบบการประหยัดพลังงานกิจกรรมของแตละพืชเปาหมาย (2) แนวทางการพัฒนาบุคลากรดานเกษตรกรรม (พืชไรและพืชสวน) ที่เกี่ยวของ เพื่อใหมีทักษะความชำนาญในการใชเครื่องจักร อุปกรณประสิทธิภาพสูง เทคโนโลยี และนวัตกรรม รวมถึงระบบ IoT ในภาคเกษตรกรรม (พืชไรและพืชสวน) ไดอยางมีประสิทธิภาพ และ (3) แนวทางการลดตนทุนการผลิต การลดตนทุนพลังงาน และการเพิ่มรายไดใหแกเกษตรกร โดยใน มาตรการนี้มีการดำเนินการ 2 โครงการ คือ โครงการศึกษาศักยภาพการประหยัดพลังงาน และแนวทาง การสงเสริมการผลิตและการตลาด เครื่องจักร อุปกรณ เทคโนโลยี และนวัตกรรมการเกษตรของพืชเศรษฐกิจ และโครงการสนับสนุนการวิจัยและพัฒนาเครื่องจักร เทคโนโลยี และนวัตกรรมในภาคเกษตรกรรม (พืชไรและ พืชสวน) อันประกอบดวย ขาว มันสำปะหลัง ออย และขาวโพด เปนตน ทั้งนี้ ในกรอบที่ 1 การดำเนินงานดานเครื่องจักรและอุปกรณมีเปาหมายผลการ ประหยัดพลังงานสะสมที่จะเกิดขึ้นใน พ.ศ. 2564-2566 จำนวน 16.422 ktoe โดยมีกิจกรรมที่ดำเนินการจำนวน 4 โครงการ ใชงบประมาณ พ.ศ. 2564-2566 รวม 648.87 ลานบาท ดังแสดงรายละเอียดในตารางที่ 1-1 ตารางที่ 1-1 กรอบการดำเนินงานดานเครื่องจักรและอุปกรณ มาตรการ/โครงการ รายการ แผนระยะสั้น แผนระยะกลาง แผนระยะยาว 2564 2565 2566 2567-2572 2573-2580 1. มาตรการจัดทำมาตรฐานประสิทธิภาพพลังงานของเครื่องจักรและอุปกรณการเกษตร 1. โครงการศึกษาจัดทำมาตรฐาน และสงเสริมการติดฉลาก ประสิทธิภาพสูงของเครื่องจักร อุปกรณการเกษตร (พพ., สมอ.) งบประมาณ (ลบ.) 24 8 24 24 ผลประหยัดสะสม (ktoe) ผลประหยัดรายป (ktoe) จำนวนกลุมเปาหมาย (อุปกรณ) 3 1 3 3 2. มาตรการสงเสริมการผลิตและการใชเครื่องจักรอุปกรณ เทคโนโลยีและนวัตกรรมการเกษตรเพื่อการประหยัดพลังงาน 1. โครงการสงเสริมการผลิตและ การใชเครื่องจักรอุปกรณ เทคโนโลยี และนวัตกรรมการเกษตรเพื่อการ อนุรักษพลังงาน (พพ., ก.เกษตร และสหกรณ, DEPA, สวทช.) งบประมาณ (ลบ.) 105.93 163.85 177.09 1,815.93 3,548.94 ผลประหยัดสะสม (ktoe) 2.789 9.190 16.422 74.027 179.915 ผลประหยัดรายป (ktoe) 2.789 6.401 7.232 57.605 105.888 จำนวนกลุมเปาหมาย (ราย) 100 100 100 720 1,280 จำนวนกลุมเปาหมาย (ลานไร) 0.16 0.32 0.33 4.92 10.69 จำนวนกลุมเปาหมาย (คัน) 175 21,527 22,592 162,156 304,925 3. มาตรการสงเสริมการวิจัยและพัฒนาเครื่องจักรอุปกรณ เทคโนโลยีและนวัตกรรมการเกษตรเพื่อการประหยัดพลังงาน 1. โครงการศึกษาศักยภาพ การประหยัดพลังงาน และแนวทาง การสงเสริมการผลิตและการตลาด เครื่องจักร อุปกรณเทคโนโลยี และนวัตกรรมการเกษตรของพืช เศรษฐกิจ (พพ., ก.เกษตรและ สหกรณ, สถาบันการศึกษา, DEPA, สวทช.) งบประมาณ (ลบ.) 20 20 10 20 20 ผลประหยัดสะสม (ktoe) ผลประหยัดรายป (ktoe) จำนวนกลุมเปาหมาย (เทคโนฯ) 2 2 1 2 2

คูมือการสงเสริมและพัฒนาเทคโนโลยีเกษตรสมัยใหม กองถายทอดและเผยแพรเทคโนโลยี 9 ตารางที่ 1-1 กรอบการดำเนินงานดานเครื่องจักรและอุปกรณ(ตอ) มาตรการ/โครงการ รายการ แผนระยะสั้น แผนระยะกลาง แผนระยะยาว 2564 2565 2566 2567-2572 2573-2580 3. มาตรการสงเสริมการวิจัยและพัฒนาเครื่องจักรอุปกรณ เทคโนโลยีและนวัตกรรมการเกษตรเพื่อการประหยัดพลังงาน 2. โครงการสนับสนุนการวิจัยและ พัฒนาเครื่องจักร เทคโนโลยี และ นวัตกรรมในภาคเกษตรกรรม (พืช ไรและพืชสวน) (พพ., ก.เกษตรและ สหกรณ, สถาบันการศึกษา, DEPA, สวทช.) งบประมาณ (ลบ.) 40 40 40 120 160 ผลประหยัดสะสม (ktoe) ผลประหยัดรายป (ktoe) จำนวนกลุมเปาหมาย (เทคโนฯ) 4 4 4 12 16 รวม งบประมาณ (ลบ.) 189.93 223.85 235.09 1,979.93 3,752.94 ผลประหยัดสะสม (ktoe) 2.789 9.190 16.422 74.027 179.915 ผลประหยัดรายป (ktoe) 2.789 6.401 7.232 57.61 105.89 • กรอบที่ 2 การดำเนินงานดานการบริหารจัดการ ในกรอบนี้ประกอบดวย 3 มาตรการ คือ (1) มาตรการสงเสริมการใหบริการเครื่องจักร อุปกรณเทคโนโลยี นวัตกรรม และดิจิทัลภาคการเกษตร (Resource sharing) เพื่อลดตนทุนดานพลังงาน (2) มาตรการสงเสริมระบบฟารมอัจฉริยะ (Smart Farming) เพื่อการเกษตรสมัยใหม และ (3) มาตรการเกษตร แปลงใหญเพื่อการอนุรักษพลังงาน โดยมีกรอบในการดำเนินการ 3 มาตรการ แสดงดังรูปที่ 1-4 รูปที่ 1-4 กรอบการจัดทำแผนปฏิบัติการอนุรักษพลังงานในภาคเกษตรกรรม (พืชไรและพืชสวน) กรอบที่ 2 การดำเนินงานดานการบริหารจัดการ

คูมือการสงเสริมและพัฒนาเทคโนโลยีเกษตรสมัยใหม กองถายทอดและเผยแพรเทคโนโลยี 10 (1) มาตรการสงเสริมการใหบริการเครื่องจักรอุปกรณเทคโนโลยี นวัตกรรม และ ดิจิทัลภาคการเกษตร (Resource sharing) เพื่อลดตนทุนดานพลังงาน เปนมาตรการที่สนับสนุนใหเกษตรกร ใชบริการเครื่องจักรกล เทคโนโลยี นวัตกรรม และดิจิทัลภาคการเกษตร เพื่อลดตนทุนการผลิตและแกไข ปญหาการขาดแคลนแรงงานในพื้นที่ เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพและคุณภาพผลผลิตสินคาเกษตร ซึ่งมาตรการนี้ นอกจากจะสอดคลองกับนโยบายและยุทธศาสตรชาติแลว ยังเปนมาตรการเยียวยาและสรางความเขมแข็ง ใหกับสหกรณ กลุมเกษตรกร (นิติบุคคล) วิสาหกิจชุมชน และองคกรเกษตรกร ที่ดำเนินธุรกิจในภาค การเกษตรในปจจุบันใหดีขึ้นมา จากผลกระทบของการแพรระบาดของไวรัสโคโรนาสายพันธุใหม 2019 หรือ โควิด-19 และผลกระทบในดานตาง ๆ ที่จะตามมาหลังจากที่โควิด-19 คลี่คลายลง โดยมาตรการนี้จะมีการ ดำเนินการ 1 โครงการ คือ โครงการสงเสริมการใหบริการเครื่องจักรอุปกรณเทคโนโลยี นวัตกรรม และดิจิทัล ภาคการเกษตร (Resource sharing) เพื่อลดตนทุนดานพลังงาน (2) มาตรการสงเสริมระบบฟารมอัจฉริยะ (Smart Farming) เพื่อการเกษตร สมัยใหม เปนมาตรการที่สงเสริมระบบ Software และเทคโนโลยีดิจิทัลเพื่อบริหารจัดการในภาคเกษตรกรรม (พืชไรและพืชสวน) โดยใชมาตรการทางการเงิน โดยเฉพาะระบบ IoT, software, GIS, Technology โดยมี กลุมเปาหมายเปน สหกรณ SME โดยกำหนดเปนจำนวนกลุม/จำนวนโรงงาน รวมกับการอบรมบุคลากรใน สถานประกอบการดาน Smart farm โดยมาตรการนี้จะมีการดำเนินการ 1 โครงการ คือ โครงการสงเสริม เกษตรสมัยใหมและการบริหารจัดการโดยใชเทคโนโลยีและนวัตกรรม (3) มาตรการเกษตรแปลงใหญเพื่อการอนุรักษพลังงาน เปนการใชเทคโนโลยีที่ เหมาะสมกับพื้นที่พัฒนาโครงสรางพื้นฐานและการใชเครื่องจักรกลการเกษตร เพื่อลดตนทุนการผลิต และเพิ่ม ประสิทธิภาพการผลิต โดยมีเปาหมายเพื่อลดตนทุนการผลิต (20%) และเพิ่มผลผลิต (20%) โดยในมาตรการนี้ จะสงเสริมการเพิ่มมูลคาสินคาและการใชเครื่องจักรกลทางการเกษตรประสิทธิภาพสูงและเทคโนโลยีสมัยใหม เพื่อเปลี่ยนไปสูเกษตรสมัยใหม โดยสนับสนุนเครื่องจักรกลผานสถาบันเกษตรกร ซึ่งจะทำหนาที่จัดการและ อำนวยความสะดวกใหบริการแกสมาชิก โดยมาตรการนี้จะมีการดำเนินการ 1 โครงการ คือ โครงการสงเสริม เกษตรแปลงใหญเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการใชพลังงาน โดยมีพืชเปาหมาย คือ ขาว มันสำปะหลัง และออย ทั้งนี้ ในกรอบที่ 2 การดำเนินงานดานการบริหารจัดการ มีเปาหมายผลการประหยัด พลังงานสะสมที่จะเกิดขึ้นใน พ.ศ. 2564-2566 จำนวน 3.847 ktoe โดยมีกิจกรรมที่ดำเนินการจำนวน 3โครงการ ใชงบประมาณ พ.ศ. 2564-2566 รวม 172.14 ลานบาท ดังแสดงรายละเอียดในตารางที่ 1-2

คูมือการสงเสริมและพัฒนาเทคโนโลยีเกษตรสมัยใหม กองถายทอดและเผยแพรเทคโนโลยี 11 ตารางที่ 1-2 การดำเนินงานดานการบริหารจัดการ มาตรการ/โครงการ รายการ แผนระยะสั้น แผนระยะกลาง แผนระยะยาว 2564 2565 2566 2567-2572 2573-2580 1. มาตรการสงเสริมการใหบริการเครื่องจักรอุปกรณเทคโนโลยี นวัตกรรม และดิจิทัลภาคการเกษตร (Resource sharing) เพื่อลดตนทุนดาน พลังงาน 1. โครงการสงเสริมการใหบริการ เครื่องจักรอุปกรณเทคโนโลยี นวัตกรรม และดิจิทัลภาคการเกษตร (Resource sharing) เพื่อลดตนทุนดาน พลังงาน (พพ., ก.เกษตรและสหกรณ, สถาบันการศึกษา) งบประมาณ (ลบ.) 2.32 4.64 4.64 69.50 150.59 ผลประหยัดสะสม (ktoe) 0.111 0.333 0.555 3.883 11.094 ผลประหยัดรายป (ktoe) 0.111 0.222 0.222 3.328 7.211 จำนวนกลุมเปาหมาย (ลานไร) 0.09 0.18 0.18 2.72 5.90 2. มาตรการสงเสริมระบบฟารมอัจฉริยะ (Smart Farming) เพื่อการเกษตรสมัยใหม 1. โครงการสงเสริมเกษตรสมัยใหมและ การบริหารจัดการโดยใชเทคโนโลยีและ นวัตกรรม (พพ., ก.เกษตรและสหกรณ, สถาบันการศึกษา, DEPA, NIA, สวทช.) งบประมาณ (ลบ.) 49.50 49.50 49.50 331.50 510.00 ผลประหยัดสะสม (ktoe) 0.905 1.810 2.715 15.086 18.103 ผลประหยัดรายป (ktoe) 0.905 0.905 0.905 12.371 3.017 จำนวนกลุมเปาหมาย (ราย) 53.00 53.00 53.00 341.00 560.00 3. มาตรการเกษตรแปลงใหญเพื่อการอนุรักษพลังงาน 1. โครงการสงเสริมเกษตรแปลงใหญ เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการใชพลังงาน (พพ., ก.เกษตรและสหกรณ, สถาบันการศึกษา, DEPA, สวทช.) งบประมาณ (ลบ.) 2.40 4.82 4.82 72.32 156.71 ผลประหยัดสะสม (ktoe) 0.115 0.346 0.577 4.040 11.544 ผลประหยัดรายป (ktoe) 0.115 0.231 0.231 3.463 7.504 จำนวนกลุมเปาหมาย (ลานไร) 0.10 0.20 0.20 2.93 6.34 รวม งบประมาณ (ลบ.) 54.22 58.96 58.96 473.32 817.30 ผลประหยัดสะสม (ktoe) 1.131 2.489 3.847 23.009 40.741 ผลประหยัดรายป (ktoe) 1.131 1.358 1.358 19.162 17.732 • กรอบที่ 3 การดำเนินงานดานการพัฒนาบุคลากร ในกรอบนี้ประกอบดวย 3 มาตรการ คือ (1) มาตรการพัฒนาและสงเสริมหลักสูตรดาน พลังงานในภาคเกษตรกรรม (2) มาตรการพัฒนาบุคลากรดานองคความรูดานพลังงานและเครื่องจักรอุปกรณ การเกษตร และ (3) มาตรการสงเสริมชางประจำชุมชน โดยมีรายละเอียดดังรูปที่ 1-5

คูมือการสงเสริมและพัฒนาเทคโนโลยีเกษตรสมัยใหม กองถายทอดและเผยแพรเทคโนโลยี 12 รูปที่ 1-5 กรอบการจัดทำแผนปฏิบัติการอนุรักษพลังงานในภาคเกษตรกรรม (พืชไรและพืชสวน) กรอบที่ 3 การดำเนินงานดานการพัฒนาบุคลากร (1) มาตรการพัฒนาและสงเสริมหลักสูตรดานพลังงานในภาคเกษตรกรรม ซึ่งเปน การจัดทำหลักสูตรมาตรฐานเพื่อใชในการฝกอบรมการขับขี่ การใชงาน และการบำรุงรักษา ใหมีการประหยัด พลังงาน โดยผูใชอุปกรณเหลานี้จะตองมีทักษะและความชำนาญในการใชอุปกรณเหลานี้มากขึ้น การพัฒนา บุคลากรดานการขับขี่และบำรุงรักษาเพื่อการอนุรักษพลังงาน ทำใหเกษตรกรสามารถใชและซอมแซม เครื่องยนตเกษตรเบื้องตนไดเอง เพื่อลดคาใชจายในการจางซอม รวมถึงการบำรุงดูแลรักษาเครื่องจักรกล การเกษตรใหมีประสิทธิภาพอยางตอเนื่องโดยมาตรการนี้จะมีการดำเนินการ 1 โครงการ คือ โครงการพัฒนา หลักสูตรบุคลากรดานการขับขี่ การใช และการซอมบำรุงเครื่องจักร เทคโนโลยี และนวัตกรรมทางการเกษตร (2) มาตรการพัฒนาบุคลากรดานองคความรูดานพลังงานและเครื่องจักรอุปกรณ การเกษตร ซึ่งเปนการนำหลักสูตรที่จัดทำไวมาทำการพัฒนาบุคลากรดานการบริหารจัดการเครื่องจักรกล ทางการเกษตร เทคโนโลยี นวัตกรรมทางการเกษตรสมัยใหม และดิจิทัลภาคการเกษตรเพื่อใหมีทักษะฝมือ (Up skill) รวมทั้งพัฒนาทักษะเทคนิคการใชและการบำรุงรักษาเทคโนโลยี เครื่องมือ และเครื่องจักรกล สมัยใหมใหมีประสิทธิภาพการใชพลังงานสูง และมีความแมนยำ (Precision Agriculture) รวมถึงการพัฒนา บัณฑิตที่วางงานหรือประชาชนทั่วไปใหเปนชางเกษตรที่สามารถซอมบำรุงเครื่องจักรกลการเกษตร เทคโนโลยี นวัตกรรมทางการเกษตรสมัยใหม และดิจิทัลภาคการเกษตรเพื่อประกอบอาชีพเสริม (Re - skill) โดย มาตรการนี้จะมีการดำเนินการ 1 โครงการ คือ โครงการพัฒนาบุคลากรดานการขับขี่ การใช และการซอม บำรุงเครื่องจักร เทคโนโลยี และนวัตกรรมทางการเกษตร โดยมีกลุมเปาหมายที่สำคัญ คือ บุคลากรในระบบ การเก็บเกี่ยวออย (รถตัดออย) รถเกี่ยวนวดขาว และรถแทรกเตอร สหกรณการเกษตร กลุมเกษตรกร (นิติบุคคล) วิสาหกิจชุมชน องคกรเกษตรกร บัณฑิตที่วางงาน และประชาชนทั่วไป

คูมือการสงเสริมและพัฒนาเทคโนโลยีเกษตรสมัยใหม กองถายทอดและเผยแพรเทคโนโลยี 13 (3) มาตรการสงเสริมชางประจำชุมชน ซึ่งเปนการสงเสริมใหเกิดชางประจำชุมชน และพัฒนาบุคลากรดานองคความรูดานการซอมบำรุงเครื่องจักรอุปกรณการเกษตร เทคโนโลยี นวัตกรรมทาง การเกษตรสมัยใหม และดิจิทัลภาคการเกษตรเพื่อใหมีทักษะฝมือ (Up skill) การบำรุงรักษาเทคโนโลยี เครื่องมือ และเครื่องจักรกลสมัยใหมใหมีประสิทธิภาพการใชพลังงานสูง รวมถึงการพัฒนาบัณฑิตที่วางงาน หรือประชาชนทั่วไปใหเปนชางเกษตรที่สามารถซอมบำรุงเครื่องจักรกลการเกษตร เทคโนโลยี นวัตกรรม ทางการเกษตรสมัยใหม และดิจิทัลภาคการเกษตรเพื่อประกอบอาชีพเสริม (Re - skill) โดยมาตรการนี้จะมี การดำเนินการ 1 โครงการ คือ โครงการพัฒนาบุคลากรชางประจำชุมชน โดยมีกลุมเปาหมายที่สำคัญ คือ สหกรณการเกษตร กลุมเกษตรกร (นิติบุคคล) วิสาหกิจชุมชน องคกรเกษตรกร บัณฑิตที่วางงาน และ ประชาชนทั่วไป ทั้งนี้ ในกรอบที่ 3 การดำเนินงานดานการพัฒนาบุคลากร มีเปาหมายผลการประหยัด พลังงานสะสมที่จะเกิดขึ้นใน พ.ศ. 2564-2566 จำนวน 1.065 ktoe โดยมีกิจกรรมที่ดำเนินการจำนวน 3 โครงการ ใชงบประมาณ พ.ศ. 2564-2566 รวม 394.06 ลานบาท ดังแสดงรายละเอียดในตารางที่ 1-3 ตารางที่ 1-3 การดำเนินงานดานการพัฒนาบุคลากร มาตรการ/โครงการ รายการ แผนระยะสั้น แผนระยะ กลาง แผนระยะ ยาว 2564 2565 2566 2567-2572 2573-2580 มาตรการพัฒนาและสงเสริมหลักสูตรดานพลังงานในภาคเกษตรกรรม 1. โครงการพัฒนาหลักสูตรบุคลากรดานการขับขี่ การใช และการซอมบำรุงเครื่องจักร เทคโนโลยี และนวัตกรรมทางการเกษตร (พพ., ก.เกษตร และสหกรณ, กรมพัฒนาฝมือแรงงาน, สถาบันการศึกษา, DEPA, สวทช.) งบประมาณ (ลบ.) 40 - - 50 50 ผลประหยัดสะสม (ktoe) - - - - - ผลประหยัดรายป (ktoe) - - - - - จำนวนกลุมเปาหมาย (ราย) - - - - - มาตรการพัฒนาบุคลากรดานองคความรูดานพลังงานและเครื่องจักรอุปกรณการเกษตร 1. โครงพัฒนาบุคลากรดานการขับขี่ การใชและ การซอมบำรุงเครื่องจักร เทคโนโลยีและ นวัตกรรมทางการเกษตร (พพ., ก.เกษตรและ สหกรณ, กรมพัฒนาฝมือแรงงาน, สถาบันการศึกษา, DEPA, สวทช.) งบประมาณ (ลบ.) - 109.29 214.77 2,870.84 7,429.36 ผลประหยัดสะสม (ktoe) - 0.42 1.07 8.25 26.16 ผลประหยัดรายป (ktoe) - 0.42 0.64 7.18 17.91 จำนวนกลุมเปาหมาย (ราย) - 9,564 18,793 251,203 650,070 มาตรการสงเสริมชางประจำชุมชน 1. โครงการพัฒนาบุคลากรชางประจำชุมชน (พพ., ก.เกษตรและสหกรณ, กรมพัฒนาฝมือ แรงงาน, สถาบันการศึกษา, DEPA, สวทช.) งบประมาณ (ลบ.) - 10 20 270 700 ผลประหยัดสะสม (ktoe) - - - - - ผลประหยัดรายป (ktoe) - - - - - จำนวนกลุมเปาหมาย (ราย) - 1,000 2,000 27,000 70,000 รวม งบประมาณ (ลบ.) 40 119.29 234.77 3,190.84 8,179.36 ผลประหยัดสะสม (ktoe) - 0.421 1.065 8.249 26.162 ผลประหยัดรายป (ktoe) - 0.421 0.644 7.184 17.913

คูมือการสงเสริมและพัฒนาเทคโนโลยีเกษตรสมัยใหม กองถายทอดและเผยแพรเทคโนโลยี 14 • กรอบที่ 4 การดำเนินงานดานโครงสรางพื้นฐานและกฎระเบียบ ในกรอบนี้ประกอบดวย 3 มาตรการ คือ (1) มาตรการพัฒนาฟารมตนแบบและมาตรฐาน ฟารมประหยัดพลังงาน (2) มาตรการขยายผลฟารมตนแบบดานการอนุรักษพลังงานและการเพิ่มประสิทธิภาพ การผลิต และ (3) มาตรการติดตามประเมินผลการอนุรักษพลังงาน ดังแสดงในรูปที่ 1-6 รูปที่ 1-6 กรอบการจัดทำแผนปฏิบัติการอนุรักษพลังงานในภาคเกษตรกรรม (พืชไรและพืชสวน) กรอบที่ 4 การดำเนินงานดานโครงสรางพื้นฐานและกฎระเบียบ (1) มาตรการพัฒนาฟารมตนแบบและมาตรฐานฟารมประหยัดพลังงาน มาตรการนี้ จะเปนการพิจารณาเพื่อเสนอรูปแบบระบบโรงเรือนอัจฉริยะ และทำเปนตนแบบสำหรับการเพาะปลูกพืชและ ผลไมที่มีมูลคาสูง เชน ผักใบเขียว สตรอวเบอรรีเมลอน และมะเขือเทศ เปนตน เพื่อเปนแนวทางและรูปแบบ สำหรับเกษตรกรนำไปใชงาน โดยสงเสริมเปนตนแบบโรงเรือนและการปรับสภาพภายในโรงเรือนทางการเกษตร โดยระบบควบคุมอัตโนมัติเพื่อนำไปขยายผลการใชงานและพัฒนาระบบใหมีความเหมาะสม สรางมูลคาเพิ่ม ใหกับผลผลิตทางการเกษตรตอไป หลังจากนั้นจะมีการขยายผลในพื้นที่ตาง ๆ ในปถัดไป โดยจะสงเสริมใน มาตรการสงเสริมระบบฟารมอัจฉริยะ (Smart Farming) เพื่อการเกษตรสมัยใหม โดยมาตรการนี้จะมีการดำเนินการ 1 โครงการ คือ โครงการสงเสริมการใชระบบโรงเรือนและการปรับสภาพภายในโรงเรือนทางการเกษตรโดย ระบบควบคุมอัตโนมัติเพื่อการประหยัดพลังงาน หลังจากนั้นจะมีการขยายผลในปถัดไปในมาตรการสงเสริม ระบบฟารมอัจฉริยะ (Smart Farming) เพื่อการเกษตรสมัยใหม (2) มาตรการขยายผลฟารมตนแบบดานการอนุรักษพลังงานและการเพิ่ม ประสิทธิภาพการผลิต จากสภาวการณแนวโนมของเกษตรสมัยใหม ภาครัฐจึงไดมีนโยบายในการสงเสริม เกษตรกรใหเปน Smart Farmer มากขึ้น ทั้งนี้ เนื่องจากจำนวนเกษตรกรที่เปนเกษตรกรอัจฉริยะทั้งหมดทั่ว ประเทศยังมีจำนวนไมมากนัก โดยในป 2560 มีเกษตรกรที่ผานคุณสมบัติการเปนเกษตรกรอัจฉริยะเพียง 50,000 ราย จากจำนวนเกษตรกรที่ลงทะเบียนพัฒนาเปนเกษตรกรอัจฉริยะทั้งหมด 12 ลานราย ดังนั้น เพื่อ เปนการพัฒนาศักยภาพดานการผลิตและยกระดับคุณภาพชีวิตของเกษตรกร มาตรการนี้สามารถดำเนินการได

คูมือการสงเสริมและพัฒนาเทคโนโลยีเกษตรสมัยใหม กองถายทอดและเผยแพรเทคโนโลยี 15 โดยการนำเทคโนโลยีดิจิทัลมาประยุกตกับการผลิตดานการเกษตร เพื่อลดตนทุนการผลิต ลดการใชแรงงาน เพิ่มคุณภาพผลิตภัณฑใหสะดวกปลอดภัย และประหยัดพลังงาน โดยจะมีโครงการที่เปนการจัดทำแปลงสาธิต ตัวอยางสำหรับการประยุกตใชเทคโนโลยีดิจิทัลมาปรับใชกับแนวทางเกษตรทฤษฎีใหมและอารยสถาปตย ที่ ออกแบบเพื่อสาธิตการทำการเกษตรที่เหมาะในยุคดิจิทัล และถายทอดองคความรูไปสูเกษตรกรผูสนใจ โดย เนนการใชเครื่องจักรอุปกรณทางการเกษตรประสิทธิภาพสูง การใชระบบเทคโนโลยีและนวัตกรรม IoT ตั้งแต กระบวนการเตรียมดินถึงกระบวนการเก็บเกี่ยว/ขนสง โดยเนนพืชที่ใชพลังงานสูงเปนหลัก เชน ออย ขาว มัน สำปะหลัง และพืชผักรับประทานใบ โดยพืชเปาหมายอาจจะเปนพืชกลุมเดิม หรือเปนพืชอื่นที่ตองใชเครื่องจักร อุปกรณทางการเกษตรที่มีประสิทธิภาพสูง และระบบเทคโนโลยีและนวัตกรรม IoT ที่พรอมใชในอนาคต เปน ตน ทั้งนี้ ในการพัฒนาแหลงเรียนรูและจัดทำแปลงสาธิตเกษตรอัจฉริยะเพื่อการประหยัดพลังงานนั้น จะ แบงเปน 2 ระดับ คือ (1) การพัฒนาแหลงเรียนรูและจัดทำแปลงสาธิตเกษตรอัจฉริยะระดับพรอมใชงานและ ขยายผลในปจจุบัน และ (2) การพัฒนาแหลงเรียนรูและจัดทำแปลงสาธิตเกษตรอัจฉริยะระดับการ เตรียมพรอมในอนาคต โดยในแผนฯ ระยะสั้นและระยะกลาง จะเนนการพัฒนาแหลงเรียนรูเดิมและจัดทำ แปลงสาธิตเกษตรอัจฉริยะเพื่อการประหยัดพลังงาน โดยใชเทคโนโลยีและนวัตกรรมสำหรับการเกษตร สมัยใหมที่สามารถใชและพรอมขยายผลในปจจุบัน เชน ระบบควบคุมการใหน้ำพืชอัจฉริยะ โรงเรือนอัจฉริยะ การปลูกออยแบบ Stripe tillage การใชโดรนเพื่อการเกษตร เครื่องกำจัดวัชพืชและใสปุยมันสำปะหลัง แอป พลิเคชันทางการเกษตร หรือระบบซอฟแวรตาง ๆ ที่ใชบริหารจัดการแปลง เปนตน ทั้งนี้ ในการพัฒนาแหลง เรียนรูเดิมและจัดทำแปลงสาธิตเกษตรอัจฉริยะเพื่อการประหยัดพลังงานนี้ จะมีการคัดเลือกเทคโนโลยีที่ เหมาะสมที่เกษตรกรกลุมเปาหมายตาง ๆ สามารถนำไปดำเนินการไดอยางมีประสิทธิภาพ โดยแหลงเรียนรู แหงใหมอาจจะอยูภายใตการกำกับดูแลของหนวยงานที่เกี่ยวของ เชน กระทรวงเกษตรและสหกรณ กระทรวง พลังงาน สถาบันการศึกษา สำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีแหงชาติ (สวทช.) และสำนักงาน สงเสริมเศรษฐกิจดิจิทัล (DEPA) เปนตน (3) มาตรการติดตามประเมินผลการอนุรักษพลังงาน เปนมาตรการติดตามประเมิน ผลสำเร็จ และการประเมินผลการอนุรักษพลังงานในภาคเกษตรกรรม (พืชไรและพืชสวน) จากมาตรการและ โครงการตาง ๆ ที่ดำเนินการเพื่อประเมินผลสำเร็จ ปญหาอุปสรรค ตลอดจนแนวทางการขยายผลมาตรการ อนุรักษพลังงาน โดยมาตรการนี้จะมีการดำเนินการ 1 โครงการ คือ โครงการติดตามประเมินผลการอนุรักษ พลังงานในภาคเกษตรกรรม (พืชไรและพืชสวน) ทั้งนี้ ในกรอบที่ 4 การดำเนินงานดานโครงสรางพื้นฐานและกฎระเบียบ มีกิจกรรมที่ ดำเนินการจำนวน 3 โครงการ ใชงบประมาณ พ.ศ. 2564-2566 รวม 201.00 ลานบาท ดังแสดงรายละเอียดใน ตารางที่ 1-4

คูมือการสงเสริมและพัฒนาเทคโนโลยีเกษตรสมัยใหม กองถายทอดและเผยแพรเทคโนโลยี 16 ตารางที่1-4 การดำเนินงานดานโครงสรางพื้นฐานและกฎระเบียบ มาตรการ/โครงการ รายการ แผนระยะสั้น แผนระยะกลาง แผนระยะยาว 2564 2565 2566 2567-2572 2573-2580 1. มาตรการพัฒนาฟารมตนแบบและมาตรฐานฟารมประหยัดพลังงาน 1. โครงการสงเสริมการใชระบบโรงเรือนและ การปรับสภาพภายในโรงเรือนทางการเกษตร โดยระบบควบคุมอัตโนมัติเพื่อการประหยัด พลังงาน (พพ., ก.เกษตรและสหกรณ, สถาบันการศึกษา, DEPA, NIA, สวทช.) งบประมาณ (ลบ.) 10.00 10.00 10.00 20.00 20.00 ผลประหยัดสะสม (ktoe) - - - - - ผลประหยัดรายป (ktoe) - - - - - จำนวนกลุมเปาหมาย (ราย) 3 3 3 6 6 2. มาตรการขยายผลฟารมตนแบบดานการอนุรักษพลังงานและการเพิ่มประสิทธิภาพการผลิต 1. โครงการพัฒนาแหลงเรียนรูและการจัดทำ แปลงสาธิตเกษตรอัจฉริยะเพื่อการประหยัด พลังงาน (พพ., ก.เกษตรและสหกรณ, สถาบันการศึกษา, DEPA, NIA, สวทช.) งบประมาณ (ลบ.) 31.00 65.00 65.00 160.00 100.00 ผลประหยัดสะสม (ktoe) - - - - - ผลประหยัดรายป (ktoe) - - - - - จำนวนศูนยเรียนรู (แหง) 2 3 3 12 - จำนวนแปลงสาธิต (แหง) 5 10 10 20 20 3. มาตรการติดตามประเมินผลการอนุรักษพลังงาน 1. โครงการติดตามประเมินผลการอนุรักษ พลังงานในภาคเกษตรกรรม (พืชไรและพืช สวน) (พพ.) งบประมาณ (ลบ.) - - 10.00 20.00 20.00 ผลประหยัดสะสม (ktoe) - - - - - ผลประหยัดรายป (ktoe) - - - - - จำนวนกลุมเปาหมาย (ราย) - - - - - รวม งบประมาณ (ลบ.) 41.00 75.00 85.00 200.00 140.00 ผลประหยัดสะสม (ktoe) - - - - - ผลประหยัดรายป (ktoe) - - - - - โดยแผนปฏิบัติการอนุรักษพลังงานในภาคเกษตรกรรม (พืชไรและพืชสวน) ระยะกลางและระยะ ยาว พ.ศ. 2567-2580 เปนแผนฯ ที่มี 2 ลักษณะ คือ (1) เปนโครงการที่สามารถดำเนินการตอเนื่องจาก แผนปฏิบัติการอนุรักษพลังงานในภาคเกษตรกรรม (พืชไรและพืชสวน) พ.ศ. 2564-2566 หรือ (2) เปน โครงการที่ใชเวลาในการเตรียมการดำเนินการ ซึ่งลักษณะโครงการเหลานี้ สวนใหญจะเปนโครงการดาน เครื่องจักรและอุปกรณประสิทธิภาพสูงและเทคโนโลยีดิจิทัลในภาคเกษตรกรรม (พืชไรและพืชสวน) และ โครงสรางพื้นฐานที่เกี่ยวของในภาคเกษตรกรรม (พืชไรและพืชสวน) จากลักษณะของโครงการที่ควรจะ ดำเนินการในแตละกรอบของแผนอนุรักษพลังงานในภาคเกษตรกรรม (พืชไรและพืชสวน) ระยะกลางและ ระยะยาว พ.ศ. 2567-2580 นั้น มีดังนี้ • กรอบที่ 1 การดำเนินงานดานเครื่องจักรและอุปกรณ ในแผนระยะกลางและระยะยาว พ.ศ. 2567-2580 จะมีการดำเนินโครงการในมาตรการ ตาง ๆ ดังนี้

คูมือการสงเสริมและพัฒนาเทคโนโลยีเกษตรสมัยใหม กองถายทอดและเผยแพรเทคโนโลยี 17 (1) มาตรการจัดทำมาตรฐานประสิทธิภาพพลังงานของเครื่องจักรและอุปกรณการเกษตร ในมาตรการนี้ จะประกอบดวยโครงการที่ดำเนินการตอเนื่องจากแผนปฏิบัติการอนุรักษพลังงานในภาค เกษตรกรรม (พืชไรและพืชสวน) พ.ศ. 2564-2566 ซึ่งจะมีการดำเนินการขยายผลทั้งในระยะกลางและระยะ ยาว ซึ่งประกอบดวย 1 โครงการ คือ โครงการศึกษาจัดทำมาตรฐานและสงเสริมการติดฉลากประสิทธิภาพสูง ของเครื่องจักรอุปกรณการเกษตร ใหครอบคลุมกับจำนวนเครื่องจักรและอุปกรณการเกษตรที่มีทั้งหมด รวมถึง อุปกรณที่ใชเทคโนโลยีทางการเกษตรใหมในอนาคตอันใกล (2) มาตรการสงเสริมการผลิตและการใชเครื่องจักรอุปกรณเทคโนโลยี และนวัตกรรม การเกษตรเพื่อการประหยัดพลังงาน ในมาตรการนี้ จะประกอบดวยโครงการที่ดำเนินการตอเนื่องจาก แผนปฏิบัติการอนุรักษพลังงานในภาคเกษตรกรรม (พืชไรและพืชสวน) พ.ศ. 2564-2566 ซึ่งจะมีการดำเนินการ ขยายผลทั้งในระยะกลางและระยะยาว โดยการสงเสริมการติดฉลากแสดงประสิทธิภาพและการใชมาตรการ ทางการเงิน โดยมาตรการนี้จะมีการดำเนินการ 1 โครงการ คือ โครงการสงเสริมการผลิตและการใชเครื่องจักร อุปกรณ เทคโนโลยี และนวัตกรรมการเกษตรเพื่อการอนุรักษพลังงาน โดยดำเนินการครอบคลุมเครื่องจักร อุปกรณ เทคโนโลยี และนวัตกรรมการเกษตรของทุกพืชเศรษฐกิจ ทั้งในปจจุบัน เชน ระบบควบคุมการใหน้ำ พืชอัจฉริยะ เครื่องปลูกออยแบบ Stripe tillage โดรนเพิ่มผลผลิต เครื่องกำจัดวัชพืชและใสปุยมันสำปะหลัง ระบบเก็บเกี่ยวและขนสงออยโดยใชรถกระเชาดั้มออย (Sugarcane trailer) และในอนาคตอันใกล เชน Unmanned farm tractors, Unmanned Robotic Service Units in Agricultural Tasks, Autonomous vehicles หรือเทคโนโลยีสแกนดินติดรถไถ (Soil Mapping) เปนตน (3) มาตรการสงเสริมการวิจัยและพัฒนาเครื่องจักรอุปกรณ เทคโนโลยี และนวัตกรรม การเกษตรเพื่อการประหยัดพลังงาน ในมาตรการนี้ จะประกอบดวยโครงการที่ดำเนินการตอเนื่องจาก แผนปฏิบัติการอนุรักษพลังงานในภาคเกษตรกรรม (พืชไรและพืชสวน) พ.ศ. 2564-2566 ซึ่งประกอบดวย 2 โครงการ คือ 1) โครงการศึกษาศักยภาพการประหยัดพลังงาน และแนวทางการสงเสริมการผลิตและ การตลาดเครื่องจักรอุปกรณ เทคโนโลยี และนวัตกรรมการเกษตรของพืชเศรษฐกิจ อันประกอบดวย ขาว มันสำปะหลัง ออย และขาวโพด เปนตน โดยจะดำเนินการทุก 3 ป หลังจากนั้นก็จะมีการขยายผลในปตอไป โดยจะดำเนินการในมาตรการสงเสริมการวิจัยและพัฒนาเครื่องจักรอุปกรณ เทคโนโลยี และนวัตกรรม การเกษตรเพื่อการประหยัดพลังงาน ซึ่งจะมีการดำเนินการขยายผลทั้งในระยะกลางและระยะยาวโดยใช มาตรการทางการเงิน และ 2) โครงการสนับสนุนการวิจัยและพัฒนาเครื่องจักร เทคโนโลยี และนวัตกรรมใน ภาคเกษตรกรรม (พืชไรและพืชสวน) เพื่อเตรียมความพรอมของการพัฒนาภาคกสิกรรมไทยโดยนำผลการวิจัย สูการขยายผลตอไป ทั้งนี้ โครงการนี้จะมีการดำเนินการทุกป • กรอบที่ 2 การดำเนินงานดานการบริหารจัดการ ในกรอบนี้ประกอบดวย 3 มาตรการ คือ (1) มาตรการสงเสริมการใหบริการเครื่องจักรอุปกรณ เทคโนโลยี นวัตกรรม และดิจิทัลภาคการเกษตร (Resource sharing) เพื่อลดตนทุนดานพลังงาน (2) มาตรการ สงเสริมระบบฟารมอัจฉริยะ (Smart Farming) เพื่อการเกษตรสมัยใหม และ (3) มาตรการเกษตรแปลงใหญ

คูมือการสงเสริมและพัฒนาเทคโนโลยีเกษตรสมัยใหม กองถายทอดและเผยแพรเทคโนโลยี 18 เพื่อการอนุรักษพลังงาน ซึ่งจะดำเนินการตอเนื่องจากแผนปฏิบัติการอนุรักษพลังงานในภาคเกษตรกรรม (พืช ไรและพืชสวน) พ.ศ. 2564-2566 ซึ่งจะมีการดำเนินการขยายผลในแผนปฏิบัติการอนุรักษพลังงานในภาค เกษตรกรรม (พืชไรและพืชสวน) ระยะกลางและระยะยาว พ.ศ. 2567-2580 ดังนี้ (1) มาตรการสงเสริมการใหบริการเครื่องจักรอุปกรณเทคโนโลยี นวัตกรรม และดิจิทัล ภาคการเกษตร (Resource sharing) เพื่อลดตนทุนดานพลังงาน โดยมาตรการนี้จะมีการดำเนินการ 1 โครงการ คือ โครงการสงเสริมการใหบริการเครื่องจักรอุปกรณเทคโนโลยี นวัตกรรม และดิจิทัลภาค การเกษตร (Resource sharing) เพื่อลดตนทุนดานพลังงาน ที่ขยายผลทั้งในแผนอนุรักษพลังงานในภาค เกษตรกรรม (พืชไรและพืชสวน) ระยะกลางและระยะยาว พ.ศ. 2567-2580 ที่ใชมาตรการทางการเงิน โดย การเพิ่มกลุมเปาหมายที่จะดำเนินการใหหลากหลายที่ดำเนินในภาคเกษตรกรรม (พืชไรและพืชสวน) ที่ตางกัน (2) มาตรการสงเสริมระบบฟารมอัจฉริยะ (Smart Farming) เพื่อการเกษตรสมัยใหม เปนมาตรการที่สงเสริมระบบ Software และเทคโนโลยีดิจิทัลเพื่อบริหารจัดการในภาคเกษตรกรรม (พืชไร และพืชสวน) โดยใชมาตรการทางการเงิน โดยเฉพาะระบบ IoT, software, GIS, Technology โดยมี กลุมเปาหมายเปนสหกรณ SME โดยกำหนดเปนจำนวนกลุม/จำนวนโรงงาน รวมกับการอบรมบุคลากรใน สถานประกอบการดาน Smart farm โดยมาตรการนี้จะมีการดำเนินการ 1 โครงการ คือ โครงการสงเสริม เกษตรสมัยใหมและการบริหารจัดการโดยใชเทคโนโลยีและนวัตกรรม (3) มาตรการเกษตรแปลงใหญเพื่อการอนุรักษพลังงาน โดยในแผนปฏิบัติการอนุรักษ พลังงานในภาคเกษตรกรรม (พืชไรและพืชสวน) ระยะกลางและระยะยาว พ.ศ. 2567-2580 จะมีการขยาย กลุมเปาหมายที่ปลูกพืชเศรษฐกิจ คือ ขาว มันสำปะหลัง และออย มารวมกันทำเกษตรแปลงใหญมากขึ้น โดย มาตรการนี้จะมีการดำเนินการ 1 โครงการ คือ โครงการสงเสริมเกษตรแปลงใหญเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการใช พลังงาน • กรอบที่ 3 การดำเนินงานดานการพัฒนาบุคลากร ในกรอบนี้ประกอบดวย 3 มาตรการ คือ (1) มาตรการพัฒนาและสงเสริมหลักสูตรดานพลังงานในภาคเกษตรกรรม ซึ่งเปน การปรับปรุงหลักสูตรการฝกอบรมใหมีความเหมาะสมและทันสมัย ตลอดจนการจัดทำหลักสูตรมาตรฐานเพื่อ ใชในการฝกอบรมการขับขี่ การใชงาน และการบำรุงรักษา ใหมีการประหยัดพลังงาน เพิ่มเติมตามเครื่องจักร เทคโนโลยีที่จะมีการใชงานเพิ่มมากขึ้นในอนาคต โดยมาตรการนี้จะมีการดำเนินการ 1 โครงการ คือ โครงการ พัฒนาหลักสูตรบุคลากรดานการขับขี่ การใช และการซอมบำรุงเครื่องจักร เทคโนโลยี และนวัตกรรมทาง การเกษตร (2) มาตรการพัฒนาบุคลากรดานองคความรูดานพลังงานและเครื่องจักรอุปกรณ การเกษตรซึ่งเปนโครงการที่ดำเนินการตอเนื่องจากแผนปฏิบัติการอนุรักษพลังงานในภาคเกษตรกรรม (พืชไร และพืชสวน) พ.ศ. 2564-2566 ซึ่งจะมีการดำเนินการขยายผลทั้งในระยะกลางและระยะยาว เพื่อพัฒนาบุคลากร ดานการขับขี่ การใชและการซอมบำรุงเครื่องจักร เทคโนโลยี และนวัตกรรมทางการเกษตรใหมีความตอเนื่อง

คูมือการสงเสริมและพัฒนาเทคโนโลยีเกษตรสมัยใหม กองถายทอดและเผยแพรเทคโนโลยี 19 ทั้งดานคุณภาพและทักษะตาง ๆ และปริมาณของเกษตรกรเปาหมายที่เพิ่มขึ้นในอนาคต อันจะสงผลตอ ประสิทธิภาพของการใชพลังงานในภาคเกษตรกรรม (พืชไรและพืชสวน) ไดอยางมีประสิทธิภาพสูงสุด (3) มาตรการสงเสริมชางประจำชุมชน ซึ่งเปนโครงการที่ดำเนินการตอเนื่องจากแผนปฏิบัติ การอนุรักษพลังงานในภาคเกษตรกรรม (พืชไรและพืชสวน) พ.ศ. 2564-2566 ซึ่งจะมีการดำเนินการขยายผลทั้ง ในระยะกลางและระยะยาว เพื่อพัฒนาบุคลากรดานซอมบำรุงเครื่องจักรอุปกรณทางการเกษตรประจำชุมชน เทคโนโลยี และนวัตกรรมทางการเกษตรใหมีความตอเนื่องทั้งดานคุณภาพและทักษะตาง ๆ และปริมาณของ เกษตรกรเปาหมายที่เพิ่มขึ้นในอนาคต อันจะสงผลตอประสิทธิภาพของการใชพลังงานในภาคเกษตรกรรม (พืชไรและพืชสวน) ไดอยางมีประสิทธิภาพสูงสุด • กรอบที่ 4การดำเนินงานดานโครงสรางพื้นฐานและกฎระเบียบ ในกรอบนี้ประกอบดวย 3 มาตรการ คือ (1) มาตรการพัฒนาฟารมตนแบบและมาตรฐานฟารมประหยัดพลังงาน โดยมาตรการนี้ จะมีการดำเนินการ 1 โครงการ คือ โครงการสงเสริมการใชระบบโรงเรือนและการปรับสภาพภายในโรงเรือน ทางการเกษตรโดยระบบควบคุมอัตโนมัติเพื่อการประหยัดพลังงาน หลังจากนั้นจะมีการขยายผลในปถัดไปใน มาตรการสงเสริมระบบฟารมอัจฉริยะ (Smart Farming) เพื่อการเกษตรสมัยใหม (2) มาตรการขยายผลฟารมตนแบบดานการอนุรักษพลังงานและการเพิ่มประสิทธิภาพ การผลิต ซึ่งในแผนฯ ระยะกลางและระยะยาวนี้ จะเนนการสรางแหลงเรียนรูใหมและจัดทำแปลงสาธิตเกษตร อัจฉริยะเพื่อการประหยัดพลังงาน โดยใชเทคโนโลยีและนวัตกรรมสำหรับการเกษตรสมัยใหมสำหรับอนาคต เชน Unmanned farm tractors, Unmanned Robotic Service Units in Agricultural Tasks, Autonomous vehicles หรือเทคโนโลยีสแกนดินติดรถไถ (Soil Mapping) เปนตน โดยแหลงเรียนรูแหงใหมอาจจะอยู ภายใตการกำกับดูแลของหนวยงานที่เกี่ยวของ เชน กระทรวงเกษตรและสหกรณ กระทรวงพลังงาน สถาบันการศึกษา สำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีแหงชาติ (สวทช.) และสำนักงานสงเสริม เศรษฐกิจดิจิทัล (DEPA) เปนตน (3) มาตรการติดตามประเมินผลการอนุรักษพลังงาน ในมาตรการนี้จะมีการดำเนินการ 1 โครงการ คือ โครงการติดตามประเมินผลการอนุรักษพลังงานในภาคเกษตรกรรม (พืชไรและพืชสวน) โดยจะ ดำเนินการทุก 3 ป

คูมือการสงเสริมและพัฒนาเทคโนโลยีเกษตรสมัยใหม กองถายทอดและเผยแพรเทคโนโลยี 20 1.4) สรุปภาพรวม รายละเอียดการดำเนินงาน และผลที่คาดวาจะไดรับของแผนปฏิบัติการอนุรักษ พลังงานในภาคเกษตรกรรม (พืชไรและพืชสวน) ภายใตแผนอนุรักษพลังงาน พ.ศ. 2561-2580 สรุปในภาพรวมของแผนปฏิบัติการอนุรักษพลังงานในภาคเกษตรกรรม (พืชไรและพืชสวน) ภายใต แผนอนุรักษพลังงาน พ.ศ. 2561-2580 ที่ไดจัดทำเสร็จเรียบรอยแลว ประกอบดวยรายละเอียดการดำเนิน โครงการตาง ๆ ภายใต 4 กรอบหลัก จำนวนทั้งสิ้น 13 โครงการ คาดวาจะเกิดผลประหยัดพลังงาน (ktoe) ระหวาง พ.ศ. 2564-2580 จำนวน 246.818 ktoe และใชงบประมาณดำเนินการทั้งสิ้น 20,149.76 ลานบาท โดยมีรายละเอียดสรุปดังรูปที่ 1-7 และภาพรวมการดำเนินงานของแผนฯแสดงในตารางที่ 1-5 สำหรับสรุป ผลลัพธดำเนินการที่คาดวาจะเกิดขึ้นของแผนปฏิบัติการอนุรักษพลังงานในภาคเกษตรกรรม (พืชไรและพืชสวน) พ.ศ. 2564-2566 แสดงในตารางที่ 1-6 รูปที่ 1-7 ภาพรวมกรอบการจัดทำแผนปฏิบัติการอนุรักษพลังงานในภาคเกษตรกรรม (พืชไรและพืชสวน)

คูมือการสงเสริมและพัฒนาเทคโนโลยีเกษตรสมัยใหม กองถายทอดและเผยแพรเทคโนโลยี 21 ตารางที่ 1-5สรุปภาพรวมการดำเนินงานของแผนอนุรักษพลังงานในภาคเกษตรกรรม (พืชไรและพืชสวน) กรอบ รายการ แผนระยะสั้น 2564-2566 แผนระยะกลาง 2567-2572 แผนระยะยาว 2573-2580 การดำเนินงานดาน เครื่องจักรและอุปกรณ งบประมาณ (ลบ.) 648.87 1,979.93 3,752.94 ผลประหยัดสะสม (ktoe) 28.401 74.027 179.915 ผลประหยัดรายป (ktoe) 16.422 57.605 105.888 การดำเนินงานดาน การบริหารจัดการ งบประมาณ (ลบ.) 172.14 473.32 817.3 ผลประหยัดสะสม (ktoe) 7.467 23.009 40.741 ผลประหยัดรายป (ktoe) 3.847 19.162 17.732 การดำเนินงานดาน การพัฒนาบุคลากร งบประมาณ (ลบ.) 394.06 3,190.84 8,179.36 ผลประหยัดสะสม (ktoe) 1.486 8.249 26.162 ผลประหยัดรายป (ktoe) 1.065 7.184 17.913 การดำเนินงานดาน โครงสรางพื้นฐานและ กฎระเบียบ งบประมาณ (ลบ.) 201 200 140 ผลประหยัดสะสม (ktoe) - - - ผลประหยัดรายป (ktoe) - - - รวม 4 กรอบ งบประมาณ (ลบ.) 1,416.07 5,844.09 12,889.60 ผลประหยัดสะสม (ktoe) 21.334 105.285 246.818 ผลประหยัดรายป (ktoe) 21.334 83.951 141.533 ตารางที่ 1-6 สรุปผลลัพธตามแผนปฏิบัติการอนุรักษพลังงานในภาคเกษตรกรรม (พืชไรและพืชสวน) พ.ศ. 2564-2566 กรอบ ผลลัพธ กรอบที่ 1 การดำเนินงานดานเครื่องจักรและอุปกรณ 1.1 มาตรการจัดทำมาตรฐานประสิทธิภาพ พลังงานของเครื่องจักรและอุปกรณ การเกษตร - จัดทำมาตรฐานประสิทธิภาพพลังงานของเครื่องจักรและอุปกรณ การเกษตร 3 ชนิด (รถแทรกเตอร รถเกี่ยวนวดขาว รถตัดออย) 1.2 มาตรการสงเสริมการผลิตและการใช เครื่องจักรอุปกรณเทคโนโลยี และ นวัตกรรมการเกษตรเพื่อการประหยัด พลังงาน - เครื่องจักรและอุปกรณมีการติดฉลาก 43,600 คัน - ยกระดับประสิทธิภาพพลังงานเครื่องจักรอุปกรณรอยละ 10 - เกิดผลประหยัดพลังงาน 5.896 ktoe - มีการการสงเสริมการผลิตและการตลาด เครื่องจักรอุปกรณและ เทคโนโลยีและนวัตกรรมการเกษตรเพื่อประหยัดพลังงาน อยาง นอย 6 เทคโนโลยี - เกิดผลประหยัดพลังงาน 10.526 ktoe

คูมือการสงเสริมและพัฒนาเทคโนโลยีเกษตรสมัยใหม กองถายทอดและเผยแพรเทคโนโลยี 22 ตารางที่ 1-6 สรุปผลลัพธตามแผนปฏิบัติการอนุรักษพลังงานในภาคเกษตรกรรม (พืชไรและพืชสวน) พ.ศ. 2564-2566 (ตอ) กรอบ ผลลัพธ กรอบที่ 1 การดำเนินงานดานเครื่องจักรและอุปกรณ 1.3 มาตรการสงเสริมการวิจัยและพัฒนา เครื่องจักรอุปกรณ เทคโนโลยี และ นวัตกรรมการเกษตรเพื่อการประหยัด พลังงาน - มีผลการวิจัยละพัฒนาการใชพลังงานของเครื่องจักรอุปกรณ และเทคโนโลยีและนวัตกรรม เพื่อยกระดับภาคการเกษตรดั้งเดิม สูการเกษตรยุคใหม 17 เทคโนโลยี กรอบที่ 2 การดำเนินงานดานการบริหารจัดการ 2.1 มาตรการสงเสริมการใหบริการ เครื่องจักรอุปกรณเทคโนโลยี นวัตกรรม และดิจิทัลภาค การเกษตร (Resource sharing) เพื่อลดตนทุนดานพลังงาน - นำรองสงเสริมการใหบริการเครื่องจักรกลทางการเกษตร (Resource sharing) บนพื้นที่ 0.46 ลานไร จำนวนกลุม เกษตรกร 9,000 ราย - เกิดผลประหยัดพลังงาน 0.555 ktoe 2.2 มาตรการสงเสริมระบบฟารมอัจฉริยะ (Smart Farming) เพื่อการเกษตร สมัยใหม - สงเสริมระบบฟารมอัจฉริยะ (Smart Farming) บนพื้นที่ 0.08 ลานไร จำนวนกลุมเกษตรกร 160 ราย - การสงเสริม นำรองการใช software และเทคโนโลยีดิจิทัลของ พืชเศรษฐกิจ จำนวน 160 ราย - เกิดผลประหยัดพลังงาน 2.715 ktoe 2.3 มาตรการเกษตรแปลงใหญเพื่อการ อนุรักษพลังงาน - สงเสริมการทำเกษตรแปลงใหญ บนพื้นที่ 0.487 ลานไร จำนวน กลุมเกษตรกร 600 ราย - เกิดผลประหยัดพลังงาน 0.577 ktoe กรอบ ผลลัพธ กรอบที่ 3 การดำเนินงานดานการพัฒนาบุคลากร 3.1 มาตรการพัฒนาและสงเสริมหลักสูตร ดานพลังงานในภาคเกษตรกรรม - หลักสูตรดานพลังงานในภาคเกษตรกรรม 4 หลักสูตร 3.2 มาตรการพัฒนาบุคลากรดานองคความรู ดานพลังงานและเครื่องจักรอุปกรณ การเกษตร - พัฒนาบุคลากรดานการขับขี่ การใชและการซอมบำรุงเครื่องจักร เทคโนโลยีและนวัตกรรมทางการเกษตร จำนวน 28,000 คน - เกิดผลประหยัดพลังงาน 1.070 ktoe 3.3 มาตรการสงเสริมชางประจำชุมชน - พัฒนาชางประจำชุมชน 3,000 คน

คูมือการสงเสริมและพัฒนาเทคโนโลยีเกษตรสมัยใหม กองถายทอดและเผยแพรเทคโนโลยี 23 ตารางที่ 1-6 สรุปผลลัพธตามแผนปฏิบัติการอนุรักษพลังงานในภาคเกษตรกรรม (พืชไรและพืชสวน) พ.ศ. 2564-2566 (ตอ) กรอบ ผลลัพธ กรอบที่ 4 การดำเนินงานดานโครงสรางพื้นฐานและกฎระเบียบ 4.1 มาตรการพัฒนาฟารมตนแบบและ มาตรฐานฟารมประหยัดพลังงาน - มีการออกแบบระบบโรงเรือนและการปรับสภาพภายในโรงเรือน ทางการเกษตรโดยระบบควบคุมอัตโนมัติเพื่อการประหยัด พลังงาน 6 รูปแบบ 4.2 มาตรการขยายผลฟารมตนแบบดานการ อนุรักษพลังงานและการเพิ่ม ประสิทธิภาพการผลิต - มีการพัฒนาแปลง เกษตรอัจฉริยะดวยเทคโนโลยี ดิจิทัล (Digital Farming) จำนวน 8 แหง และมีการจัดทำแปลงสาธิตเกษตร อัจฉริยะเพื่อการประหยัดพลังงาน 25 แหง 4.3 มาตรการติดตามประเมินผล การอนุรักษพลังงาน - มีการประเมินผลการอนุรักษพลังงานในภาคเกษตรกรรม (พืชไรและพืชสวน)

คูมือการสงเสริมและพัฒนาเทคโนโลยีเกษตรสมัยใหม กองถายทอดและเผยแพรเทคโนโลยี 24 หนวยที่ 2 เทคโนโลยีเกษตรสมัยใหม ชื่อเรื่อง เทคโนโลยีเกษตรสมัยใหม เวลาเรียน 4 ชั่วโมง สาระสำคัญ ปจจุบันไดมีการพัฒนานวัตกรรมและเทคโนโลยีเพื่อการเกษตรสมัยใหม เพื่อเปนการชวยยกระดับ การพัฒนาสินคาเกษตรใหกาวเขาสูระบบสมารทฟารมอัจฉริยะ ชวยใหการบริหารจัดการฟารมมีความสะดวก มากขึ้น สามารถลดตนทุน เพิ่มคุณภาพผลผลิต รวมทั้งแกปญหาการตลาดไปพรอมกัน อันนำไปสูการเปน การเกษตรยุคใหม (Smart Farmer) ไดอยางมีประสิทธิภาพ ทั้งนี้คูมือสำหรับการฝกอบรมภายใต โครงการ พัฒนาเทคโนโลยีอนุรักษพลังงานสำหรับชุมชนและเกษตรสมัยใหมของกรมพัฒนาพลังงานทดแทนและ อนุรักษพลังงาน กระทรวงพลังงาน เลมนี้ ไดมีการรวบรวมเทคโนโลยีเกษตรสมัยใหม ประกอบไวรวมทั้งหมด 7 เทคโนโลยี ไดแก 1) อากาศยานไรคนขับ (โดรน) ในภาคการเกษตร 2) สถานีตรวจวัดสภาพอากาศ และระบบ ควบคุมการใหน้ำพืชอัจฉริยะ 3) เทคโนโลยีโรงผลิตปุยหมักแบบระบบเติมอากาศ เพื่อการผลิตพืชระบบ อินทรีย4) เทคโนโลยีการควบคุมสภาพแวดลอมของโรงเรือน และระบบ IoTเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตพืชผัก 5) การผสมปุยตามคาวิเคราะหดินใหเหมาะสมกับการผลิตพืช6) การใชเครื่องจักรกลการเกษตรแทรกเตอร และ 7) การใชแอปพลิเคชันดานการเกษตร โดยรายละเอียดเทคโนโลยีเกษตรสมัยใหมนี้จะสามารถเปนประโยชนในการศึกษาเรียนรูใหกับผูรับ การฝกอบรม และสามารถนำองคความรูดังกลาวไปถายทอดใหกับกลุมเปาหมายในภาคเกษตรกรรม ให สามารถนำไปใชงานไดจริง และเปนรูปธรรมได ซึ่งรายละเอียดของเทคโนโลยีเกษตรสมัยใหม มีดังนี้ 2.1) อากาศยานไรคนขับ (โดรน) ในภาคการเกษตร จากการสงเสริมการนำนวัตกรรมสมัยใหมมาใชเพื่อการเกษตรในโครงการเกษตรยุคใหม 4.0 ของ หนวยงานรัฐบาล ทำใหปจจุบันเกษตรกรไทยไดมีการนำเครื่องจักรกลการเกษตรเขามาใชงานกับการเพาะปลูก พืช ในขั้นตอนตางๆ เพิ่มมากขึ้น เชน การเพาะปลูก การเตรียมดิน การบำรุงรักษา การเก็บเกี่ยว รวมไปถึง การขนสงผลผลิต โดยเฉพาะในขั้นตอนการบำรุงรักษา ซึ่งเปนขั้นตอนสำคัญที่นำไปสูการไดปริมาณและ คุณภาพของผลผลิตที่ดียังคงใชแรงงานคนเปนสวนใหญ ทำใหมีการใชโดรนมากขึ้นทั้งในการฉีดพนสารเคมี กำจัดแมลงศัตรูพืช การรดน้ำ และการใหฮอรโมน เพื่อทดแทนการทำงานของคนเปนหลัก เนื่องจากมีความไม สะดวกในการทำงาน โดยในหัวขอนี้ไดแสดงรายละเอียดของการใชโดรนในภาคการเกษตรซึ่งสามารถสรุปได ดังนี้

คูมือการสงเสริมและพัฒนาเทคโนโลยีเกษตรสมัยใหม กองถายทอดและเผยแพรเทคโนโลยี 25 1. หลักการทำงาน การใชงานปจจุบัน และความพรอมของเทคโนโลยี 1.1) ประเภทของโดรน โดรนเพื่อการเกษตรมีหลายรูปแบบ ซึ่งในมิติของการใชงานสามารถแบงเปน 2 ประเภท ดังนี้ 1) โดรนสำรวจพื้นที่ (Data – mapping drone) โดรนประเภทนี้จะถูกออกแบบเพื่อ ใชเก็บขอมูลแบบปจจุบัน (Real-Times) และนำขอมูลไปประมวลผลดวยโมเดลทางการเกษตร โดยปกติโดรน ประเภทนี้จะเปนประเภท Fixed-wing drones ซึ่งจะมีความเร็วคอนขางสูงและสามารถบินไดนานกวา จึง เหมาะกับการสำรวจพื้นที่ขนาดกวาง แตจำเปนตองมีรันเวยในการบินขึ้นและลงจอด ทำใหโดรนประเภทนี้ถูก นำไปใชสำหรับสำรวจพื้นที่เพาะปลูก การตรวจสอบสุขภาพพืช การวางแผนการเพาะปลูก ตลอดจนการวาง แผนการเก็บเกี่ยว เปนตน โดยปจจุบันโดรนชนิดนี้ถูกนำมาใชอยางแพรหลายในตางประเทศ โดยเฉพาะ ประเทศที่พัฒนาแลว เชน สหรัฐอเมริกา และญี่ปุน ที่มีการพัฒนาเทคโนโลยีการแปรผลคาดัชนีพรรณพืช (NDVI) จากภาพถายดวยโดรนสำรวจพื้นที่ หรือภาพดาวเทียม รวมถึงมีโครงสรางพื้นฐานที่เกี่ยวของกับ การระบุพิกัดดาวเทียม เชน สถานีภาคพื้นที่ และหมุดพิกัด เปนตน ซึ่งเอื้อตอการนำเอาเทคโนโลยีโดรนสำรวจ พื้นที่มาใชซึ่งโดรนสำรวจพื้นที่ (Data - mapping drone) สามารถแสดงดังตัวอยางในรูปที่ 2-1 รูปที่ 2-1 โดรนสำรวจและวางแผนการตัดออย ที่มา: mitrpholmodernfarm 2) โดรนฉีดพน (Spraying Drone) โดรนประเภทนี้สามารถนำมาใชพนสารเคมีหรือปุย และน้ำในแปลงเกษตร โดยปจจุบันโดรนชนิดนี้ถูกนำมาใชงานอยางแพรหลายทั่วโลก รวมทั้งประเทศกำลัง พัฒนา เชน ฟลิปปนส และไทย ซึ่งจากงานวิจัยชี้ใหเห็นวาการใชโดรนฉีดพนในการพนสารเคมี หรือน้ำใหกับ พืชผลทางการเกษตรจะชวยประหยัดคาใชจายที่เกี่ยวกับสารเคมีถึง 30%-50% รวมทั้งมีประสิทธิภาพมากกวา แรงงานมนุษย 40-60 เทา (Ipsos, 2560) ซึ่งโดรนฉีดพน (Spraying Drone) สามารถแสดงดังตัวอยางใน รูปที่ 2-2 และ รูปที่ 2-3

คูมือการสงเสริมและพัฒนาเทคโนโลยีเกษตรสมัยใหม กองถายทอดและเผยแพรเทคโนโลยี 26 รูปที่ 2-2 โดรนฉีดพน (Spraying Drone) ที่มา : teedd360 รูปที่ 2-3 โดรนฉีดพน (Spraying Drone) ที่มา : เกษตรกรสัญจร 1.2) การใชงานโดรนปจจุบัน ปจจุบันการทำการเกษตรของไทยมีการพัฒนาไปอยางมาก โดยเทคโนโลยีเขามามีบทบาท เพิ่มมากขึ้นในทุกกระบวนการ ตั้งแตกระบวนผลิต การใชเทคโนโลยีเครื่องจักรระบบอัตโนมัติในกระบวนการ ตาง ๆ ไปจนถึงการหาตลาดโดยใชชองทางออนไลน เพื่อทำใหเกษตรกรสามารถขายผลผลิตสูผูบริโภคได โดยตรง โดยไมผานพอคาคนกลาง เทคโนโลยีสามารถชวยลดตนทุน และเพิ่มผลผลิตใหกับเกษตรกรไทยได ซึ่ง โดรนเปนหนึ่งในเทคโนโลยีที่ชวยประหยัดเวลา ลดแรงงานในการทำงาน โดยโดรนสามารถนำมาใชใน การเกษตรไดดังนี้

คูมือการสงเสริมและพัฒนาเทคโนโลยีเกษตรสมัยใหม กองถายทอดและเผยแพรเทคโนโลยี 27 1.2.1 โดรนสำหรับหวานปุย และฉีดพนสารเคมีกำจัดแมลงศัตรูพืชในนาขาว โดยปกติแลวการฉีดพนยากำจัดศัตรูพืชและหวานปุยในแปลงนาขาวโดยใช แรงงานคน จะใชเวลาในการทำงานหลายชั่วโมงตอพื้นที่นา 10 ไร โดยมีคาจางอยูที่ประมาณ 50 บาท/ไร และ มีการเหยียบย่ำลงในแปลงนาขาวเพื่อใหทำการหวานปุยและฉีดพนยาไดทั่วถึง จึงอาจทำใหพืชผลไดรับความ เสียหาย และมีความเสี่ยงตอการเกิดอันตรายจากการฟุงกระจายของสารเคมีที่ใชตอแรงงานที่เปนผูฉีดพนยา หากนำโดรนมาใชในการฉีดพนยาและหวานปุยในแปลงนาจะมีคาใชจาย 120 บาท/ไร แตการใชโดรนจะทำให เกิดประสิทธิภาพที่ดีกวาการใชแรงงานคน สามารถลดเวลาในการทำงานได โดยที่พื้นที่ปลูกขาว 10 ไร ใชเวลา เพียงประมาณ 10 นาทีในการฉีดพนยาและหวานปุย และใชแรงงานคนในการควบคุมเพียง 1-2คน ดังตัวอยาง ในรูปที่ 2-4 รูปที่ 2-4 โดรนสำหรับหวานปุย และฉีดพนสารเคมีกำจัดแมลงศัตรูพืชในนาขาว ที่มา : เกษตรสัญจร 1.2.2 โดรนสำหรับการรดน้ำและการใหฮอรโมน ในการรดน้ำและการใหฮอรโมนพืช ชวงเวลาเปนสิ่งที่สำคัญมาก พืชจะสามารถดูด ซึมอาหารและฮอรโมนไดดีที่สุดในชวงเวลาที่ปากใบเปด คือ เวลาไมเกิน 7 โมงเชา หากเกษตรกรมีพื้นที่ทำ การเกษตรหลายไร ก็จะตองใชแรงงานจำนวนมากในการรดน้ำและใหฮอรโมนพืชใหทันเวลา ซึ่งปญหาดังกลาว สามารถแกไดโดยการใชโดรนในการรดน้ำและใหฮอรโมนพืชแทนแรงงานคน ซึ่งจะสามารถลดเวลาและการใช แรงงานในการรดน้ำและใหฮอรโมนพืชได และยังลดการเหยียบย่ำในพื้นที่แปลงนาใหเกิดความเสียหายดวย โดยโดรน 1 ลำ สามารถฉีดพนพืชในตระกูลพืชไร เชน ขาว ออย และมันสำปะหลัง ไดจำนวน 100-200 ไรตอ วัน โดยใชคนควบคุมการทำงานของโดรนเพียง 1-2 คน เทานั้น ในขณะที่การรดน้ำและใหฮอรโมนพืช โดยทั่วไป อาจตองใชแรงงานคนถึง 10-20 คน

คูมือการสงเสริมและพัฒนาเทคโนโลยีเกษตรสมัยใหม กองถายทอดและเผยแพรเทคโนโลยี 28 1.2.3 โดรนสำหรับการถายภาพวิเคราะห/ตรวจโรคพืช เทคโนโลยีโดรนสามารถนำมาชวยใหเกษตรกรสามารถดูแลรักษาโรคพืชไดอยาง ตรงจุด โดยการนำโดรนมาติดระบบเซ็นเซอร และกลองสำหรับการถายภาพทางอากาศโดยใชระบบ GPS ใน การหาพิกัดตาง ๆ การตรวจสอบภาพพื้นที่เพาะปลูกในมุมสูง เพื่อวิเคราะหหาการเจริญเติบโตของพืชในแตละ จุด และหาวิธีแกไขไดอยางทั่วถึง หากพิจารณาการใชโดรนเพื่อการเกษตรในอนาคตนั้น AIP Skytech ทีม Startup ของมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตรคาดวามูลคาตลาดโดรนเพื่อการเกษตรในประเทศไทยจะเติบโตจาก 179 ลาน บาทในป 2560 เปน 195 ลานบาทในป 2564 (ที่มา: กรุงเทพธุรกิจ ณ 6 ม.ค. 2563) เนื่องจากมีแนวโนม การนำโดรนเพื่อการเกษตรมาใชในกลุมคนรุนใหม ธุรกิจเกษตรขนาดใหญ และเกษตรกรที่เปนคูสัญญากับ ธุรกิจเกษตรขนาดใหญ (contract farming) เปนตน อีกทั้งการสนับสนุนของภาครัฐในการใหสินเชื่อภาค การเกษตร จากการสำรวจของ IPSOS (2560) พบวาสัดสวนเกษตรกรที่ใชโดรนเพื่อการเกษตรของประเทศ ตาง ๆ สามารถแสดงไดดังรูปที่ 2-5 รูปที่ 2-5 สัดสวนเกษตรกรที่ใชโดรนเพื่อการเกษตร (ที่มา: IPSOS, 2560) จะเห็นไดวาโอกาสของธุรกิจโดรนเพื่อการเกษตรของไทยมีแนวโนมที่ดีขึ้น โดยมีแนวโนมการนำ โดรนเพื่อการเกษตรมาใชเพิ่มมากขึ้น รวมทั้งราคาโดรนเพื่อการเกษตรที่เกษตรกรสามารถเขาถึงได ทำใหมี การลงทุนใชโดรนเพื่อใชในการเกษตรากขึ้น ทำใหเกิดความคุมคา อยางไรก็ดี ผูประกอบการเครื่องจักรกล เกษตรการใชโดรนอาจเผชิญกับอุปสรรค และความทาทายในการดำเนินธุรกิจหลายอยาง ซึ่ง Krungthai COMPASS รวบรวมไว ดังแสดงในรูปที่ 2-6

คูมือการสงเสริมและพัฒนาเทคโนโลยีเกษตรสมัยใหม กองถายทอดและเผยแพรเทคโนโลยี 29 รูปที่ 2-6 โอกาสและอุปสรรคของธุรกิจโดรนเพื่อการเกษตร ที่มา : Krungthai COMPASSX Krungthai COMPAS) 1.3) ระบบการควบคุมของโดรน โดรนมีระบบควบคุม 3 ระบบ ไดแก ระบบอัตโนมัติ กึ่งอัตโนมัติ และการบังคับดวยมือ (Manual) สวนที่แตกตางกันจะอยูที่ขนาดถังบรรจุน้ำยา โดยยี่หอ Bug Away Thailand มีขนาดถังบรรจุ 4 ขนาด ไดแก ขนาด 5 ลิตร 10 ลิตร 15 ลิตร และ 20 ลิตร สำหรับของ NAC Drone มีขนาดถังบรรจุ 3 ขนาด ไดแก ขนาด 5 ลิตร 10 ลิตร และ 16 ลิตร นอกจากนี้ เจาเอี้ยงโดรนการเกษตรของบริษัท วรุณา (ประเทศไทย) จำกัด (รูปที่ 2-7) มีขนาดถังบรรจุ 3 ขนาด เชนกัน คือ ขนาด 10 ลิตร 16 ลิตร และ 30 ลิตร โดยขนาด 16 และ 30 ลิตร สามารถเปลี่ยนจากถังฉีดพนสารเปนถังสำหรับหวานปุยเม็ดและเมล็ดพันธุพืชไดอยางสะดวก

คูมือการสงเสริมและพัฒนาเทคโนโลยีเกษตรสมัยใหม กองถายทอดและเผยแพรเทคโนโลยี 30 รวดเร็ว หรือหากมีการพัฒนาเทคโนโลยีใหมีความทันสมัย และแมนยำโดยเปนการฉีดพนในพืชยืนตน ไม ผลตางๆ เชน ทุเรียน ปาลมน้ำมัน จะตองมีการใชงานรวมกับเสา RTK (Real-time kinematic) โดยการใช พิกัดอางอิงจากดาวเทียมเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการบริหารจัดการ วางแผนการทำแผนที่บินและออกแปลง ซึ่ง เปนเทคโนโลยีที่เริ่มมีการใชงานกันแพรหลายมากขึ้น ซึ่งปจจุบันเจาเอี้ยงโดรนการเกษตรสามารถใชงานไดจริง ในแปลงเกษตรของไทย อยางไรก็ตาม การใชโดรนเพื่อการเกษตรขนาดของถังที่ใชจะขึ้นอยูกับการใชงานของ เกษตรกร ขนาดแปลง และราคาของโดรน โดยเกษตรกรสวนใหญนิยมใชถังบรรจุขนาด 10 ลิตร มากกวา ขนาดอื่น ๆ เนื่องจากถังขนาดบรรจุมากกวา 10 ลิตรขึ้นไป จะทำใหมีตนทุนคาพลังงานที่สูงขึ้นทำใหเสีย คาใชจายมากขึ้นตามไปดวย ในขณะที่ถังขนาดบรรจุนอยกวา 10 ลิตร เกษตรกรจะตองใชเวลาในการทำงาน มากขึ้น เนื่องจากตองหยุดเติมสารเคมี (น้ำยา) บอยครั้ง ทำใหเสียเวลาในการฉีดพนสาร รูปที่ 2-7 ตัวอยางสวนประกอบของโดรนที่ผลิตและพัฒนาในประเทศไทย (เจาเอี้ยงโดรนเกษตร) ที่มา : บริษัท วรุณา (ประเทศไทย) จำกัด 2. องคประกอบของโดรนและการสรางประกอบเบื้องตน 2.1) องคประกอบของโดรน โดรน (DRONE) มีองคประกอบหลัก 2 สวน คือ (1) อุปกรณ RACING DRONE และ (2) อุปกรณ FPV (First Person View) ซึ่งทั้งสองสวนมีความสัมพันธกันจึงจะสามารถทำใหโดรนบินได ซึ่งแต ละสวนมีสวนประกอบดังแสดงในรูปที่ 2-8 โดยมีรายละเอียด ดังนี้

คูมือการสงเสริมและพัฒนาเทคโนโลยีเกษตรสมัยใหม กองถายทอดและเผยแพรเทคโนโลยี 31 รูปที่ 2-8 สวนประกอบที่สำคัญของโดรน (ที่มา: วิชัย โอภานุกุล และคณะ, 2564) 2.1.1 องคประกอบของอุปกรณRACING DRONE องคประกอบของอุปกรณ RACING DRONE จะทำหนาที่ในการตอบสนอง ความรูสึกดวยการบังคับวิทยุ ซึ่งโดรนมีอุปกรณหลักที่ทำใหบินได คือ 1) เฟรม (Frame) เปนอุปกรณโครงสราง สวนใหญจะทำมาจากคารบอนไฟเบอร (ดูรูปที่ 2-9) แตก็มีพลาสติกอคิลิกเปนสวนประกอบดวย สวนมากจะนิยมใชโดรนที่ทำมาจากคารบอนไฟเบอร เนื่องจากมีความแข็งแรงมากกวาวัสดุประเภทอื่น ๆ อีกทั้งยังมีน้ำหนักเบา ทั้งนี้ รูปแบบโดรนนั้นจะมีสองสวน ใหญๆ คือ สวนที่เปนขาและสวนที่เปนลำตัว โดยสวนขาจะเปนสวนที่ยื่นออกไปนอกลำตัวเพื่อใชติดตั้งใบพัด มอเตอร สวนสำตัวจะเปนจุดที่เก็บอุปกรณชิ้นสวนสำคัญตาง ๆ ไวภายใน เพื่อปองกันไมใหเกิดการกระทบได งาย ไมวาจะเปนกลองบอรดควบคุมตัวสงและอื่น ๆ ที่อยูภายในลำตัวโดยจะเปนโพรงอยูดานใน รูปที่2-9 เฟรมของโดรน ที่มา: https://dronemanya.com/th/

คูมือการสงเสริมและพัฒนาเทคโนโลยีเกษตรสมัยใหม กองถายทอดและเผยแพรเทคโนโลยี 32 2) ใบพัด (Propeller) ซึ่งเปนสวนสำคัญอีกสวนหนึ่งที่ทำงานคูกับมอเตอร โดย ใบพัดสวนใหญที่ใชกับโดรนจะมีสวนผสมของพลาสติกเปนหลัก (ดูรูปที่ 2-10) โดยทั่วไปใบพัดจะมีหลายขนาด ตั้งแต 2 แฉก 3 แฉก 4 แฉก หรือ 6 แฉก โดยแฉกที่มากขึ้นก็จะทำใหมีการขับเคลื่อนของลมมากขึ้น แตจะ เปลืองพลังงานของแบตเตอรี่ การเลือกใชใบพัดที่เหมาะสมกับการบินในแตละครั้งจะชวยใหผูบังคับสามารถ บังคับไดงายขึ้น รูปที่ 2-10 ใบพัดของโดรน ที่มา : https://dronemanya.com/th/ 3) แผงวงจรควบคุมความเร็ว (Electric Speed Controller: ESC) เปนตัว ควบคุมการจายกระแสไฟใหกับมอเตอรโดยจะรับคำสั่งจากบอรดควบคุมและถูกสั่งมาที่สปดเพื่อจายไฟใน ปริมาณตามความตองการ (ดูรูปที่ 2-11) โดยสปดทุกตัวจะมีความตานทานไฟแตกตางกันออกไป ซึ่งอุปกรณ ควบคุมการสั่งการตาง ๆ นี้ สามารถสงสัญญาณไปยังเครื่องรับสัญญาณที่อยูบนตัวโดรน และบังคับไปยังบอรด ควบคุม ปจจุบันใชคลื่นความถี่ 2.4G ขึ้นไป เพื่อใหสงสัญญาณใหไดไกลซึ่งบางตัวสามารถสงไดถึง 2 กิโลเมตร ทั้งนี้รูปแบบการเชื่อมตอของแผงวงจรควบคุมความเร็วสามารถแสดงไดดังรูปที่ 2-12 รูปที่2-11 แผงวงจรควบคุมความเร็ว (Electric Speed Controller: ESC) ที่มา : https://dronemanya.com/th/

คูมือการสงเสริมและพัฒนาเทคโนโลยีเกษตรสมัยใหม กองถายทอดและเผยแพรเทคโนโลยี 33 รูปที่2-12 แผนภาพการเชื่อมตอของแผงวงจรควบคุมความเร็ว (Electric Speed Controller: ESC) ที่มา : https://dronemanya.com/th/ 4) ตัวรับสัญญาณวิทยุ (Receiver) ซึ่งเปนอุปกรณที่ถูกติดตั้งบนตัวโดรน โดย รับสัญญาณจากวิทยุแลวสงไปยังบอรดควบคุม ซึ่งตัวรับสัญญาณวิทยุจะมีชองสัญญาณตางๆ ไวสำหรับรับ การสั่งการ โดยแสดงไดดังรูปที่ 2-13 รูปที่ 2-13 ตัวรับสัญญาณวิทยุ (Receiver) ของโดรน ที่มา : โดรนเกษตร 5) แบตเตอรี่ (Battery) (ดูรูปที่ 2-14) เปนอีกหนึ่งอุปกรณที่มีความสำคัญเพราะ เปนพลังงานหลักของโดรนในการขับเคลื่อนโดรน และอุปกรณตาง ๆ

คูมือการสงเสริมและพัฒนาเทคโนโลยีเกษตรสมัยใหม กองถายทอดและเผยแพรเทคโนโลยี 34 รูปที่ 2-14 แบตเตอรี่ (Battery) ที่มา : โดรนเกษตร 2.1.2 อุปกรณ FPV (First Person View) เปนอุปกรณที่ชวยใหมีความรูสึกเสมือนกับวาเราเปนผูเขาไปนั่งขับโดรน ซึ่ง ประกอบดวย 1) กลอง เปนอุปกรณสำหรับสงภาพตาง ๆ ที่จับภาพไดสงไปยังตัวสงภาพที่อยูใน ลำตัวโดรน โดยกลองที่นำมาใชนั้นจะตองสามารถบรรจุเขาไปในตัวลำ หรือวางติดตั้งกับตัวลำได ดวยหลักสำคัญ ตัวกลองจะตองมีขนาดที่พอเหมาะที่ไมทำใหเกิดน้ำหนักมาก หรือเล็กจนไมสามารถติดตั้งได 2) ตัวรับสัญญาณภาพ (Video Receivers) เปนอุปกรณที่จะแปลงสัญญาณที่สงมา เปนภาพใหกับผูเลน ใหเห็นเสมือนอยูในหองนักบิน 2.2) การสรางและประกอบโดรน วิชัย โอภานุกุล และคณะ (2564) ไดทำการสรางและประกอบโดรนสำหรับพนสาร ชีวภัณฑควบคุมศัตรูพืชโดยนําชิ้นสวนตาง ๆ มาประกอบโดยเริ่มจากนําทอคารบอนไฟเบอร มาเชื่อมยึดกัน ดวยขอตออลูมิเนียม และติดตั้งแผนเฟรมคารบอนไฟเบอร ความหนา 3 มิลลิเมตร ซอนกัน 2 ชั้น ยึดดวยสกรู ขนาด 3 มิลลิเมตร เพื่อใชเปนจุดวางแผงควบคุมวงจรความเร็วมอเตอร และติดตั้งแผนเฟรม คารบอนไฟเบอร ความหนา 2 มิลลิเมตร สำหรับติดตั้งแบตเตอรี่ แลวติดตั้งมอเตอรไฟฟา และใบพัดที่ปลายทอทั้งสี่ดาน พรอม ติดตั้งชุดวงจรควบคุมการบิน (ESC) พรอมกับระบบนํารองโดยใชโมดูล GPS ดวยสาย สัญญานหุมซิลิโคนและยึด กลองถายภาพวีดีโอและระบบสงสัญญาณวีดีโอเขากับโครงสรางหลักดวยสกรู ขนาด 3 มิลลิเมตร พรอมบัดกรี ใหแนน หลังจากนั้นติดตั้งปมน้ำใชตนกําลังจากมอเตอร DC 24 โวลต ขนาด 10 ลิตร/นาที เขาที่ดานลางของ แผนเฟรมคารบอนไฟเบอร และตอสายเขากับหัวฉีด ดังแสดงในรูปที่ 2-8 โดยตัวอยางของโดรนที่ใชใน การเกษตรขนาด 10 ลิตร ที่ไดพัฒนาจากโดรนฉีดพนขนาด 5 ลิตร มีองคประกอบดังแสดงในตารางที่ 2-1

คูมือการสงเสริมและพัฒนาเทคโนโลยีเกษตรสมัยใหม กองถายทอดและเผยแพรเทคโนโลยี 35 ตารางที่ 2-1 องคประกอบของโดรนฉีดพนขนาด 10 ลิตร ที่มา: วิชัย โอภานุกุล และคณะ, 2564 3. วิธีการใชงานโดรนเพื่อการเกษตรและขอควรระวังความปลอดภัยในการนำโดรนขึ้นบิน 3.1) การนำโดรนขึ้นบิน ตองตรวจสอบสถานที่บริเวณที่จะนำโดรนขึ้นบินกอนวามีสิ่งกีดขวาง ที่อาจเปนอุปสรรคตอการบิน หากเปนไปไดควรนำโดรนขึ้นบินในพื้นที่โลงที่ไมมีตึกสูงหรือตนไมใหญ เสาไฟฟา หรือเสาสัญญาณโทรศัพท เปนตน เพื่อหลีกเลี่ยงความเสี่ยงที่อาจเกิดขึ้นไดระหวางการบินโดรน เชน การใช งานในสภาพทองฟามีพายุฝนฟาคะนอง เพราะอาจเกิดอุบัติเหตุฟาผาไดหรืออาจจะบินไปชนสิ่งกีดขวาง เหลานั้นจนทำใหเกิดความเสียหายหรือเกิดอุบัติเหตุขึ้นได อยางไรก็ตาม ผูควบคุมการบินจะตองออกแบบ เสนทางการบิน นอกจากนี้ ในการนำโดรนขึ้นบินจะตองใหอยูในระยะสายตาที่สามารถมองเห็นตัวโดรนได เพื่อ เปนการปองกันไมใหโดรนบินไปชนสิ่งกีดขวาง หรือบินตกลงมาใหไดรับความเสียหาย 3.2) การจัดเตรียมพื้นที่ควรจัดเตรียมพื้นที่วางพอสมควรบริเวณแปลงพืชที่จะฉีดพนเพื่อให โดรนบินขึ้น และบินลงมาเติมสาร รวมทั้งเปลี่ยนแบตเตอรี่ นอกจากนี้ กรณีเปนการใชโดรนเพื่อฉีดพนสาร ชีวภัณฑ ตองคํานึงถึงชนิดของสารที่ใชพน หากจำเปนตองพนใกลสิ่งที่ออนไหว เชน ฟารมเลี้ยงไหม ตองระวัง การปลิวของสารที่จะทำอันตรายตอตัวไหม เปนตน 3.3) การตรวจเช็คปริมาณแบตเตอรี่ ควรตรวจเช็คปริมาณแบตเตอรี่และอุปกรณที่จะนำ โดรนขึ้นบินทุกครั้งที่รวมถึงปริมาณแบตเตอรี่ของตัวโดรน รีโมทคอนโทรล สมารทโฟน และอุปกรณอื่น ๆ ทั้งหมดนี้จะตองไดรับการชารจแบตเตอรี่จนเต็ม และพรอมนำมาใชงานไดอยางมีประสิทธิภาพ จะทำใหการบิน โดรนมีความปลอดภัยมากขึ้น

คูมือการสงเสริมและพัฒนาเทคโนโลยีเกษตรสมัยใหม กองถายทอดและเผยแพรเทคโนโลยี 36 3.4) การตรวจเช็คใบพัดและมอเตอรกอนที่จะนำโดรนขึ้นบิน เพื่อใหแนใจวาใบพัดมีสภาพที่ สมบูรณดีไมฉีกขาด หลุดหลวม รวมทั้งตรวจเช็คระบบมอเตอรวามีสภาพปกติที่มองเห็นไดจากภายนอก และ การหมุนของมอเตอรจะชวยใหมั่นใจไดวาจะสามารถบินโดรนไดอยางปลอดภัยมากขึ้น 3.5) การนำโดรนลงจอด เมื่อปริมาณแบตเตอรี่ต่ำ เพื่อปองกันไมใหโดรนตกลงมาจนไดรับ ความเสียหายเนื่องจากไมสามารถควบคุมโดรนตอไดในระหวางที่โดรนบินอยูบนอากาศเพราะแบตเตอรี่ไม เพียงพอตอการใชงาน 3.6) การปฏิบัติตามกฎหมาย และขอบังคับทองถิ่น วาพื้นที่ที่จะทำการบินโดรนเปนพื้นที่เขต หวงหามหรือตองขออนุญาตเจาของพื้นที่กอนทำการบินโดรนหรือไม เพื่อปองกันปญหาหรือเหตุการณที่อาจจะ เกิดขึ้น และอาจสงผลกระทบกับบุคคลอื่น 3.7) การควบคุมการบินโดรน หากเกษตรกรจะเปนผูควบคุมการบินโดรนเพื่อการฉีดพนสาร ชีวภัณฑ ตองเริ่มจากควบคุมการบินดวยมือจนชำนาญกอนใชระบบอัตโนมัติ โดยผูควบคุมจะปดรีโมทและตอ ขั้วแบตเตอรี่และเปดสวิทซที่ตัวโดรนในโหมดสแตนบาย และอยูหางโดรน อยางนอย 3 เมตร ในทิศทางเหนือ ลม และความเร็วลมแวดลอมไมเกิน 8 กิโลเมตร/ชั่วโมง แลวโยกคันเรงที่รีโมทใหโดรนยกตัวจากพื้นอยางชา ๆ จนไดความสูง 2.5 เมตร จึงเปดสวิทซใหหัวฉีดพนทำงาน และบังคับคันโยกใหโดรนเคลื่อนที่ไปดานหนาจนสุด ความยาวแปลง จึงปดสวิทซหัวฉีดพน และควบคุมใหเคลื่อนที่ไปดานขาง1.5 เมตร จึงเปดสวิทซหัวฉีดพน และบังคับคันโยกใหโดรนเคลื่อนที่กลับมาดานหนาจนสุดความยาวแปลง ลักษณะคลายกับการใชรถ แทรกเตอรไถเตรียมดิน กลาวคือจะเริ่มฉีดพนที่ขอบแปลงดานหนึ่งจนสุดและถอยกลับไป/มา จนหมดพื้นที่ ขอแนะนําสำหรับผูเริ่มตนใชงานควรหาเสาปกเพื่อใชเปนแนวเล็ง และฉีดพนครั้งละ1 ไร เพื่อใหมีความคุนเคย กอน ปกติแบตเตอรี่1 ชุด ฉีดพนได4 ไร มีเวลาบินรวม 12 นาที จะตองนําโดรนลงพื้นเปลี่ยนแบตเตอรี่ชุด ใหมและเติมสาร เมื่อบินดวยมือจนชํานาญแลว สามารถใชโหมดบินอัตโนมัติ เพื่อใหโดรนฉีดพนเองได โดย กําหนดจุดเริ่มตน/จุดสิ้นสุด/จุดเยื้องดานขางที่หนาจอของรีโมทควบคุม 3.8) การปดเครื่องอยางถูกตอง หลังจากที่นำโดรนลงจอดแลว ใหทำการปดเครื่องที่ตัวโดรน กอนเพื่อใหโดรนหยุดทำงาน จากนั้นใหปดรีโมทคอนโทรล ถอดเก็บชุดใบพัด สายเคเบิล และอุปกรณเสริม อื่น ๆ จัดใสกระเปาใหเรียบรอย และควรทิ้งใหแบตเตอรี่คลายความรอนกอน 4. ประโยชนและอุปสรรคจากการใชโดรน หากพิจารณาขอดี/ขอเสีย ของการใชโดรนเพื่อการเกษตรสามารถสรุปไดดังนี้ 4.1) ประโยชนจากการใชโดรนในภาคการเกษตร 1) ชวยลดการใชแรงงานดานการเกษตร สวนใหญแลวพื้นที่ดานเกษตรในประเทศ จะ เปนพื้นที่ขนาดใหญ ซึ่งเจาของกิจการดานเกษตรกรรมนั้นตองใชแรงงานคนจำนวนมาก เริ่มตั้งแตการเตรียม พื้นที่เพาะปลูก ขั้นตอนการปลูก การดูแลรดน้ำ การใสปุย การดูแลผลผลิต ไปจนถึงขั้นตอนการเก็บเกี่ยว ซึ่ง โดรนเกษตรมีสวนสำคัญในขั้นตอนการฉีดพนปุยทั้งชีวภัณฑ (ผลิตภัณฑการเกษตรที่มีสวนผสมธรรมชาติ) และ เคมีภัณฑ (ผลิตภัณฑที่มีสารเคมี) ที่ใชในการกำจัดศัตรูพืช ซึ่งนอกจากจะเปนการชวยลดคาใชจายในการจาง

คูมือการสงเสริมและพัฒนาเทคโนโลยีเกษตรสมัยใหม กองถายทอดและเผยแพรเทคโนโลยี 37 แรงงาน และลดการใชแรงงานคนลงไดมากแลว ยังทำใหประหยัดเวลาที่ใช และสามารถบริหารจัดการสัดสวน ปุย สารเคมี เมล็ดพันธุไดอยางคุมคา โดยตัวอยางการใชโดรนในการฉีดพนสารเคมีซึ่งในการพน 1 ครั้ง ใชแรงงานจำนวน 2 คน เพื่อทำหนาที่ควบคุมโดรน จำนวน 1 คน และผสมสารเคมี จำนวน 1 คน ระยะเวลาในการฉีดพน ประมาณ 3 - 4 นาทีตอไร ซึ่งจะขึ้นอยูกับทักษะของผูที่ทำหนาที่ควบคุมโดรน ในสวนของปริมาณสารเคมีที่ใช ในการฉีดพนดวยโดรน พบวา ปริมาณการใชสารเคมีเทากับการใชคนฉีดพนยา แตปริมาณพื้นที่เพิ่มขึ้น รวมทั้ง ปริมาณความเขมขนของสารเคมีที่พืชไดรับมีปริมาณเพิ่มขึ้นเนื่องจากการฉีดพนดวยโดรนสามารถควบคุม การกระจายตัวของสารเคมีและดูทิศทางลมไดทำใหสามารถกำหนดระยะการใหสารเคมีไดตรงเปาหมายทำให พืชสามารถรับสารอาหารไดมากกวาที่ใชแรงงานคนฉีดพน เมื่อเปรียบเทียบปริมาณสารเคมีที่ใชระหวางการใช แรงงานคนกับใชโดรนพบวาการใชแรงงานคนจะใชสารเคมีปริมาณ 1,000 ซีซีผสมกับน้ำ จำนวน 200 ลิตร สามารถฉีดพนพื้นที่ทำการเกษตรไดประมาณ 3 - 4 ไร ในขณะที่ใชโดรนจะใชสารเคมี ปริมาณ 1,000 ซีซี ผสมกับน้ำจำนวน 20 ลิตรเทานั้น แตสามารถฉีดพนพื้นที่การเกษตรไดประมาณ 5 - 6 ไร และยังทำใหพืช ไดรับสารเคมีเขมขน เนื่องจากผสมน้ำนอยกวาที่ใชแรงงานคนถึง 10 เทา 2) การลดตนทุน โดรนพนยาที่สามารถชวยลดตนทุนการเพาะปลูกไดจริง ในสวนตนทุน ผันแปร (คาปุย/ยา คาจางฉีดพน และอื่น ๆ) ซึ่งเดิมเคยอยูที่เฉลี่ย 700 - 1,200 บาทตอไร ขึ้นกับประเภทของ พืช ทั้งนี้ดวยกระบวนการที่มีเทคโนโลยีใหมมาชวยฉีดพนสารตาง ๆ ทางใบสงผลใหใชปุยลดลง 50 ถึง 70% รวมถึงเปลี่ยนจากการใชสารเคมีแบบเดิมเปนสารชีวภัณฑแทนเพียงแตตองฉีดพนถี่ขึ้นดวย โดรนก็สามารถลด คาใชจายที่ตองจางแรงงานได 30 - 50% เชนกัน การฉีดพนดวยแรงงานที่ตองแบกเครื่องเองนั้นจะทำใหการ ทำงานไมสะดวก และจะทำใหละอองกระจายลงใบพืชไดอยางไมทั่วถึง ตางจากการบังคับโดรนใหฉีดพนกดลง มาดวยแรงลมที่เหมาะสมและไปในทิศทางที่ถูกตอง ซึ่งจะชวยใหพืชผลิตดอกผลไดดีกวา การฉีดพนผิดวิธีจะ ทำใหใบพืชบอบช้ำ จึงไมสามารถสังเคราะหแสงไดทันที ตองรอใหเกิดการซอมแซมใบกอนทำใหกระบวนการ ผลิตดอกผลตองลาชาไป จากการศึกษาของ Krungthai COMPASS พบวาในการลงทุนโดรนฉีดพนขนาด 5 ลิตร จะมีความคุมคาจากตนทุนสารเคมีที่ลดลง เมื่อเกษตรกรมีที่ดินระหวาง 21 - 30 ไร (โดรนฉีดพนขนาด 5 ลิตร สามารถฉีดพนไดสูงสุด 30 ไร) ซึ่งเปนขนาดพื้นที่ที่มีเกษตรกรถือครองมากถึง 1.2 ลาน ครัวเรือน (21% ของจำนวนเกษตรกรทั้งหมด) ขณะที่โดรนฉีดพนขนาดตั้งแต 10 ลิตร ขึ้นไป เปนขนาดที่คุมคาสำหรับ ขนาดพื้นที่เกษตรตั้งแต 32 ไรขึ้นไป ซึ่งเปนขนาดพื้นที่ที่มีเกษตรกรถือครองมากถึง 5.99 แสนครัวเรือน (10% ของจำนวนเกษตรกรทั้งหมด) ดังแสดงในตารางที่ 2-2

คูมือการสงเสริมและพัฒนาเทคโนโลยีเกษตรสมัยใหม กองถายทอดและเผยแพรเทคโนโลยี 38 ตารางที่ 2-2 รายละเอียดของโดรนฉีดพนแตละขนาดและขนาดพื้นที่เกษตรที่เหมาะสม ที่มา: Krungthai COMPASS 3) การเพิ่มประสิทธิภาพการผลิต การใชโดรนในการพนพืชนั้นจะทำใหเกิดความสะดวก ในขั้นตอนการดูแลรักษาพืชซึ่งจากเดิมที่ไมสามารถเขาไปทำงานในพื้นที่ไดการใชโดรนก็จะชวยเพิ่มผลผลิต ใหกับพืชได สำหรับตัวอยางการใชงานโดรนเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตของพืชในปจจุบันนั้น พบวา บริษัท สยามยามาฮา มอเตอรโรโบทิคส จำกัด ไดใหบริการในการฉีดพนสารเคมีในการปลูกออย และขาวโพด ซึ่งเปน พืชเศรษฐกิจหลักของประเทศไทย และโดยสวนใหญแลวจะมีการปลูกในลักษณะของเกษตรแปลงใหญซึ่ง การใชงานเฮลิคอปเตอรไรคนขับ (ดูรูปที่ 2-15) ที่จะชวยเพิ่มประสิทธิภาพในการทำงานไดดีขึ้น ลดระยะเวลา ในการฉีดพนสารเคมีลง และชวยเพิ่มความปลอดภัยในการทำงานของเกษตรกรไดมากขึ้น เชน ในไรออยที่มี อายุมากกวา 5 เดือน ซึ่งแตเดิมเกษตรกรไมสามารถเขาไปทำงานเพื่อพนปุยหรือฮอรโมนที่จะเรงการเจริญเติบโต ซึ่งจะทำใหเกษตรกรเพิ่มคุณภาพและชวยเพิ่มน้ำหนักใหกับออยได หรือแมแตการพนสาร เรงสุกแกเพื่อชวย เพิ่มปริมาณน้ำตาลในออยที่มีการใชกันอยางแพรหลายในตางประเทศแลว ในการพนสารเรงสุกแกนี้ จะตองทำ การฉีดพน ณ ตอนที่ออยมีอายุ 9-10 เดือนซึ่งจะมีความสูงไมต่ำกวา 4 เมตร ซึ่งทำใหยากตอการทำงานและมี ระยะเวลาการทำงานที่สั้นเพราะตองฉีดพนกอนเก็บเกี่ยวไมเกิน 45 วัน หลังพนเพื่อใหไดปริมาณน้ำตาลที่มี ประสิทธิภาพมากที่สุดซึ่งหลักการทำงานของเฮลิคอปเตอรไรคนขับนั้น เปนการพัฒนาและออกแบบมาเพื่อใช งานในการเกษตรโดยเฉพาะ และมีการออกแบบหัวพน (Nozzle) ใหมีการทำงานรวมกับแรงลมใตใบพัดของ เฮลิคอปเตอรไรคนขับที่จะชวยกดน้ำยาสารเคมีลงสูพืชไดอยางมีประสิทธิภาพและมีการควบคุมปริมาณโดย กลองคอมพิวเตอรภายในเครื่องยนตที่จะชวยควบคุมการจายน้ำยาลงสูพืชใหไดปริมาณตามที่คำนวณเอาไว อยางแมนยำ นอกจากนี้ การฉีดพนสารเคมีโดยเฮลิคอปเตอรไรคนขับนั้น จะเปนการฉีดพนโดยการใชปริมาณ น้ำนอยมากเพียง 1.28 ลิตรตอไรซึ่งนอยกวาการใชน้ำการเกษตรแบบปจจุบัน 40-60 เทาซึ่งจะชวยลดปริมาณ การใชน้ำในประเทศ เพื่อการเกษตรลงอยางมหาศาลแตยังคงไวซึ่งคุณภาพของสารเคมีไดดังเดิม ทั้งนี้ คุณสมบัติของยามาฮา เฟเซอรที่ใชในการพนสาร คือ อัตราน้ำผสมสารเคมี 1.28 ลิตร รัศมีการพน 7.5 เมตร พื้นที่ครอบคลุมตอวัน ตอลำ 150 - 250 ไร/ลำ และมีอัตราคาบริการ 120 บาทตอไร (ไมรวมสารเคมี)

คูมือการสงเสริมและพัฒนาเทคโนโลยีเกษตรสมัยใหม กองถายทอดและเผยแพรเทคโนโลยี 39 นอกจากนี้ กลุมวิจัย BSFR-KKU รวมกับหนวยงานภาคเอกชน โดย บริษัท บินดีอะกริเทค จำกัด เเละ บริษัท โกลบอล ครอปส จำกัด (ตราหัวเสือลูกโลก) ไดทดสอบการฉีดพนฮอรโมนเรงความหวานใน ออยดวยโดรนในแปลงของเกษตรกร เพื่อทราบถึงคาความหวาน และผลผลิตที่เปลี่ยนแปลงไป โดยมีการตรวจ วัดผลคาความหวานออยหลังฉีดพน 3-4 สัปดาหโดยไดทดสอบในพื้นที่ทดสอบ ณ ไรพูลสวัสดิ์ถาวร อ.บานไผ จ.ขอนแกน รวมถึง บริษัท วรุณา (ประเทศไทย) จำกัด ซึ่งเปนผูใหบริการฉีดพนโดรนการเกษตรกับแปลง เกษตรขนาดใหญ เชน กลุมเกษตรกรไรออย ชาวไรออย โดยสามารถเพิ่มผลผลิตในชวงออยแตกกอ และยาง ปลอง (Tillage stage) ซึ่งมีการใหบริการฉีดพนในชวงออยอายุ 4 - 7 เดือน โดยพบวา ในป 2564 - 2565 ทางบริษัทไดขยายผล และใหบริการแกชาวไรออยในเขตจังหวัดสระแกว ปราจีนบุรี กาญจนบุรี นครราชสีมา บุรีรัมย และขอนแกน จำนวนหลายแสนไร (ดังแสดงในรูปที่ 2-16) รูปที่ 2-15 เฮลิคอปเตอรไรคนขับของ บริษัท สยามยามาฮา มอเตอรโรโบทิคส จำกัด ที่มา : https://motortrivia.com

คูมือการสงเสริมและพัฒนาเทคโนโลยีเกษตรสมัยใหม กองถายทอดและเผยแพรเทคโนโลยี 40 รูปที่ 2-16 ตัวอยางการใหบริการของภาคเอกชน โดยทำการฉีดพนโดรนการเกษตรกับแปลงเกษตรขนาดใหญ ที่มา : บริษัท วรุณา (ประเทศไทย) จำกัด 4) ชวยใหเกษตรกรเขาถึงพื้นที่การเกษตรไดงายขึ้น ดูแลพื้นที่ไดอยางกวางขวางและ เปนวงกวาง ซึ่งการปลูกพืช หรือการทำไร ในพื้นที่ที่แตกตางกันของประเทศไทย บางครั้งก็อาจสรางความ ลำบากใหแกเกษตรกรในการดูแลผลิตผลของตนเอง ยกตัวอยาง เชน การพนปุยสวนลำไยในพื้นที่ลาดชัน ทาง ขึ้น-ลง ลำบาก การใชโดรนเกษตรก็สามารถแกปญหาเรื่องนี้ไดเปนอยางดี ทำใหการเขาถึงพื้นที่การเกษตรของ เกษตรกรเปนเรื่องงายขึ้นคุณภาพของผลผลิตดีขึ้น 5) เกษตรกรทำงานไดอยางปลอดภัยการใชโดรนเกษตรในการทำเกษตรกรรม ชวยให เกษตรกรมีความปลอดภัย โดยการไมตองสัมผัสชีวภัณฑหรือเคมีภัณฑโดยตรง รวมถึงไมตองเดินเขาไปสัมผัส บริเวณเพาะปลูกดวยเอง สามารถทำงานไดดวยความรวดเร็วอีกดวย ดังนั้น การใชโดรนการเกษตรจึงเปนมิตร ตอผูใชงาน เพราะไมตองสัมผัสกับสารเคมีโดยตรง 6) สามารถวิเคราะหสภาพดินและความสมบูรณของผลผลิตการเกษตร อีกทั้งสามารถ วางแผนและคาดการณการผลิตไดลวงหนาดวยระบบ GPS 4.2) ปญหาและอุปสรรคในการใชโดรนในภาคการเกษตร 1) ในการควบคุมโดรนผูควบคุมโดรนตองมีทักษะ ความชำนาญ และประสบการณสูง จึงจะสามารถใชโดรนไดอยางมีประสิทธิภาพ แมวาโดรนจะมีระบบการบินแบบอัตโนมัติ เพราะหากผูควบคุม ยังไมมีทักษะและประสบการณในการใชโดรน อาจทำใหโดรนบินไปชนสิ่งกีดขวาง หรือตกลงมาไดรับความ เสียหายทั้งตัวเครื่องโดรน และพื้นที่การเกษตร นอกจากนี้ ระหวางการบินอาจเกิดเหตุฉุกเฉินไดอาทิ กรณี สัญญาณ GPS ขาดหาย หรือบางจุดที่ไมสามารถรับสัญญาณดาวเทียมไดซึ่งผูควบคุมโดรนตองสามารถแกไข สถานการณไดดวยการบินดวยระบบ Manual ที่ตองสามารถแกปญหาไดอยางทันทวงทีเพื่อไมใหโดรนเกิด ความเสียหาย