ดนตรี ๒ รหัสวิชวิา ศ๒๒๑๐๑ ชั้น ชั้ มัธ มั ยมศึกษาปีที่ ปี ที่ ๒ หลักสูตสูรโรงเรียรีนวิทวิยาศาสตร์ภูร์มิภูภมิาค ระดับชั้นชั้มัธมัยมศึกษาตอนต้น พุทธศักราช ๒๕๕๔ (ฉบับบั ปรับรั ปรุง พุทธศักราช ๒๕๖๑) จัด จั ทำ โดย นายเกียรติสินสิเทพวารินริทร์ นางสาวนฤมล สุภั สุ ภั คศิริปริระสาน ใบอนุญาตเลขที่ B09/2566 กลุ่มบริหารวิชาการ โรงเรียนวิทยาศาสตร์จุฬาภรณราชวิทยาลัย นครศรีธรรมราช
ใบอนุญาตใหใชสื่อการเรียนรูในสถานศึกษา -------------------------------------------------------- เลขที่ B09/2566 วันที่ 10 เดือน พฤษภาคม พ.ศ. 2566 เอกสารประกอบการเรียน รายวิชาพื้นฐาน ศ22101 ดนตรี 2 ชั้นมัธยมศึกษาปที่ 2 กลุมสาระการเรียนรูศิลปะ ตามหลักสูตรโรงเรียนวิทยาศาสตรภูมิภาค ระดับชั้น มัธยมศึกษาตอนตน พุทธศักราช 2554 (ฉบับปรับปรุง พุทธศักราช 2561) เรียบเรียงโดย นายเกียรติสิน เทพวารินทรและนางสาวนฤมล สุภัคศิริประสาน โรงเรียนวิทยาศาสตรจุฬาภรณราชวิทยาลัย นครศรีธรรมราชไดพิจารณาแลว อนุญาตใหใช ในสถานศึกษาได (นายสันติ นาดี) ผูอำนวยการโรงเรียนวิทยาศาสตรจุฬาภรณราชวิทยาลัย นครศรีธรรมราช
ก คำนำ เอกสารประกอบการเรียนการสอน รายวิชาดนตรี2 (ศ22101) ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 2 ฉบับนี้ทางคุณครู ประจำวิชาได้จัดทำขึ้นมาเพื่อเป็นเอกสารประกอบค้นคว้าหาความรู้สำหรับคุณครูและนักเรียน เพื่อช่วยในการ พัฒนาการจัดการเรียนรู้ และสร้างสรรค์ผลงานทางด้านดนตรีของนักเรียนระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 2 ตามหลักสูตร โรงเรียนวิทยาศาสตร์ภูมิภาค ของกลุ่มสาระการเรียนรู้ศิลปะ โรงเรียนวิทยาศาสตร์จุฬาภรณราชวิทยาลัย นครศรีธรรมราช เอกสารประกอบการเรียนฉบับนี้ ประกอบด้วยหน่วยการเรียนรู้ จำนวน 9 หน่วย คุณครูประจำวิชาได้ รวบรวม เรียบเรียง และนำเสนอเนื้อหาพร้อมกับภาพประกอบ ให้สอดคล้องกับกิจกรรมการเรียนรู้ สาระมาตรฐาน การเรียนรู้ ตรงตามมาตรฐานตัวชี้วัด ซึ่งเทียบเคียงกับหลักสูตรแกนกลาง ครูผู้สอนหวังว่าเอกสารประกอบการเรียนรู้ ฉบับนี้ จะเป็นฐานในการพัฒนากระบวนการจัดการเรียนรู้ ที่เน้นผู้เรียนเป็นสำคัญ ส่งเสริมให้การศึกษาค้นคว้าหา ความรู้ของนักเรียนในรายวิชาดนตรี2 (ศ22101) บรรลุวัตถุประสงค์อย่างดีที่สุด เกียรติสิน เทพวารินทร์ นฤมล สุภัคศิริประสาน ครูผู้สอน
ข สารบัญ หน้า คำนำ ก สารบัญ ข แผนการจัดการเรียนรู้และแผนการประเมินผลการเรียนรู้ (ฉบับย่อ) ค หน่วยการเรียนรู้ที่1 ดนตรีมีวัฒนธรรม นำมาจัดองค์ประกอบ 1 องค์ประกอบดนตรีสากล 1 องค์ประกอบดนตรีไทย 6 หน่วยการเรียนรู้ที่ 2 สัญลักษณ์ทางทางดนตรีเป็นคีย์สื่อความหมาย 11 พื้นฐานทฤษฎีดนตรีสากล 14 โน้ตเพลงไทย 21 หน่วยการเรียนรู้ที่3 อารมณ์และจินตนาการสืบสานเสียงดนตรี 24 ปัจจัยสำคัญที่อิทธิพลต่อการสร้างสรรค์งานดนตรี 24 เทคนิคและการแสดงออกในการจินตนาการนการสร้างสรรค์บทเพลง 25 หน่วยการเรียนรู้ที่ 4 เทคนิคการร้องเพลงและบรรเลงดนตรี 27 เทคนิคและการแสดงออกในการขับร้อง 27 เทคนิคและการแสดงออกในการบรรเลงดนตรีเดี่ยวและรวมวง 29 การบรรเลงเครื่องดนตรีไทย (ซออู้) 32 การบรรเลงเครื่องดนตรีสากล (คีย์บอร์ด) 34 หน่วยการเรียนรู้ที่5 เสน่ห์อารมณ์เพลง บรรเลงแล้วจับใจ 37 การถ่ายทอดอารมณ์ความรู้สึกขงบทเพลง 37 หน่วยการเรียนรู้ที่6 พัฒนาการทักษะดนตรีและการขับร้อง คือวิถีสร้างคน 39 หลักการประเมินทักษะทางดนตรีและขับร้อง 39 หน่วยการเรียนรู้ที่7 อาชีพที่โด่งดังเป็นพลังจากดนตรี ธุรกิจทางดนตรีบนวิถีที่ หลากหลาย 41 อาชีพทางดนตรี 41 ธุรกิจทางดนตรี 46 หน่วยการเรียนรู้ที่ 8 ดนตรีบนวิถีความเป็นไทย 48 ดนตรีกับวิถีชีวิตของคนไทย 48 ประวัติความเป็นมาของดนตรีไทย 49 หน่วยการเรียนรู้ที่ 9 วัฒนธรรมดนตรีในประเทศต่างๆ 60 บรรณานุกรม 79
1 ดนตรีเปนศิลปะและเปนวิธีการแหงการสราง หรือทำ "เสียง" ใหอยูในระเบียบในดาน จังหวะ ทำนอง สีสันของเสียง และคีตลักษณไมวาดนตรีชาติใดจะตองอยูในพื้นฐานตางเหลานี้เหมือนกันทั้งสิ้น ใน ความแตกตางนั้นขึ้นอยูกับกรอบของวัฒนธรรมของแตละสังคมที่กำหนดใหเกิดรสนิยมของแตละวัฒนธรรม ซึ่งเปนตัวกำหนดใหเกิดความแตกตาง จนสามารถบงบอกไดวาดนตรีแตละแบบซึ่งแตกตางกันนั้นเปนของ ชาติหนึ่งชาติใดได ดังนั้นการศึกษาองคประกอบของดนตรี จึงควรศึกษาจากลักษณะทั้งหมดที่ไดกลาว มาแลว นอกจากนี้บทเพลง ๆ หนึ่ง ที่จะสื่อสารใหผูฟงเขาใจ จะตองมีองคประกอบของบทเพลงที่ สมบูรณ ซึ่งเมื่อเทียบกับรางกายของมนุษย ก็จะมีองคประกอบสำคัญที่เรียกวา “ธาตุ” ซึ่งมีอยู 4 ธาตุ คือ 1.ธาตุดิน 2.ธาตุน้ำ 3.ธาตุลม 4.ธาตุไฟ แตถาขาดธาตุใด ธาตุหนึ่ง รางกายของมนุษยก็จะเกิดอาการ ผิดปกติ นั้นเอง องคประกอบของดนตรี ก็เชนกัน คีตกวีผูสรางสรรคดนตรีเปนผูใชเสียงในการสรางสรรคผลิตงานศิลปะเพื่อรับใชสังคม ผูสรางสรรคดนตรีสามารถสรางเสียงที่หลากหลายโดยอาศัยวิธีการผลิตเสียงเปนปจจัยกำหนด เชน การดีด การสี การตี การเปา หนวยการเรียนรูที่ 1 ดนตรีมีวัฒนธรรม นำมาจัดองคประกอบ ตอนที่1 องคประกอบของดนตรีสากล องคประกอบของดนตรีสากล ประกอบดวย 1. เสียง (Tone)
2 เสียงเกิดจากการสั่นสะเทือนของอากาศที่เปนไปอยางสม่ำเสมอสวนเสียงอึกทึก หรือเสียง รบกวน (Noise) เกิดจากการสั่นสะเทือนของอากาศที่ไมสม่ำเสมอ ลักษณะความแตกตางของเสียงขึ้นอยูกบ คุณสมบัติสำคัญ 4 ประการ คือ ระดับเสียง ความยาวของเสียง ความเขมของเสียง และคุณภาพของเสียง 1.1 ระดับเสียง (Pitch) หมายถึง ระดับความสูง-ต่ำของเสียง ซึ่งเกิดการจำนวนความถี่ของการ สั่นสะเทือน กลาวคือ ถาเสียงที่มีความถี่สูง ลักษณะการสั่นสะเทือนเร็ว จะสงผลใหมีระดับเสียงสูง แตถา หากเสียงมีความถี่ต่ำ ลักษณะการสั่นสะเทือนชาจะสงผลใหมีระดับเสียงต่ำ 1.2 ความสั้น-ยาวของเสียง (Duration) หมายถึง คุณสมบัติที่เกี่ยวกับความยาว-สั้นของเสียง ซึ่งเปนคุณสมบัติที่สำคัญอยางยิ่งของการกำหนดลีลา จังหวะ ในดนตรีตะวันตกการกำหนดความสั้น-ยาว ของเสียง สามารถแสดงใหเห็นไดจากลักษณะของตัวโนต เชน โนตตัวกลม ตัวขาว และตัวดำ เปนตน 1.3 ความเขมของเสียง (Intensity)ความเขมของสียงเกี่ยวของกับน้ำหนักของความหนักเบา ของเสียง ความเขมของเสียงจะเปนคุณสมบัติที่กอประโยชนในการเกื้อหนุนเสียงใหมีลีลาจังหวะที่สมบูรณ 1.4 คุณภาพของเสียง (Quality) เกิดจากคุณภาพของแหลงกำเนิดเสียงที่แตกตางกัน ปจจัยที่ ทำใหคุณภาพของเสียงเกิดความแตกตางกันนั้น เกิดจากหลายสาเหตุ เชน วิธีการผลิตเสียง รูปทรงของ แหลงกำเนิดเสียง และวัสดุที่ใชทำแหลงกำเนิดเสียง ปจจัยเหลานี้กอใหเกิดลักษณะคุณภาพของเสียงซึ่ง เปนหลักสำคัญใหผูฟงสามารถแยกแยะสีสันของสียง (Tone Color) ระหวางเครื่องดนตรีเครื่องหนึ่งกับ เครื่องหนึ่งไดอยางชัดเจน จังหวะเปนศิลปะของการจัดระเบียบเสียง ที่เกี่ยวของกับความชาเร็ว ความหนักเบาและความ สั้น-ยาว องคประกอบเหลานี้ หากนำมารอยเรียง ปะติดปะตอเขาดวยกันตามหลักวิชาการเชิงดนตรีแลว สามารถที่จะสรางสรรคใหเกิดลีลาจังหวะอันหลากหลาย ในเชิงจิตวิทยา อิทธิพลของจังหวะที่มีผลตอผูฟง จะปรากฏพบในลักษณะของการตอบสนองเชิงกายภาพ เชน ฟงเพลงแลวแสดงอาการกระดิกนิ้ว ปรบมือ รวมไปดวย เปนระบบการบันทึกแทนเสียงดนตรีที่มีมาตั้งศตวรรษที่ 11 โดย กวีโด เดอ อเรซโซ (Guido d’ Arezzo, 995-1050) บาทหลวงชาวอิตาเลียน ตอมาไดมีการพัฒนาอยางตอเนื่องจนกระทั่งสมบูรณ อยางที่เราไดพบเห็นและใชกันในปจจุบัน ตัวโนตสามารถบอกหรือสื่อใหนักดนตรีทราบถึงความสั้น – ยาว, 2. พื้นฐานจังหวะ (Element of Time) 3. ตัวโนตดนตรี(Music Notation)
3 สูง – ต่ำ ของระดับเสียงได เราจึงควรมีความรูพื้นฐานเกี่ยวกับลักษณะของตัวโนตดนตรี (Music Notation) พอสังเขปดังนี้ ทำนองเปนการจัดระเบียบของเสียงที่เกี่ยวของกับความสูง-ต่ำ ความสั้น-ยาว และความดัง-เบา คุณสมบัติเหลานี้เมื่อนำมาปฏิบัติอยางตอเนื่องบนพื้นฐานของความชา-เร็ว จะเปนองคประกอบของดนตรีที่ ผูฟงสามารถทำความเขาใจไดงายที่สุด ในเชิงจิตวิทยา ทำนองจะกระตุนผูฟงในสวนของสติปญญา ทำนองจะมีสวนสำคัญในการสราง ความประทับใจ จดจำ และแยกแยะความแตกตางระหวางเพลงหนึ่งกับอีกเพลงหนึ่ง “พื้นผิว” เปนคำที่ใชอยูทั่วไปในวิชาการดานวิจิตรศิลป หมายถึง ลักษณะพื้นผิวของสิ่งตาง ๆ เชน พื้นผิวของวัสดุที่มีลักษณะขรุขระ หรือเกลี้ยงเกลา ซึ่งอาจจะทำจากวัสดุที่ตางกัน ในเชิงดนตรีนั้น “พื้นผิว” หมายถึง ลักษณะหรือรูปแบบของเสียงทั้งที่ประสานสัมพันธและไม ประสานสัมพันธโดยอาจจะเปนการนำเสียงมาบรรเลงซอนกันหรือพรอมกัน ซึ่งอาจพบทั้งในแนวตั้งและ แนวนอน ตามกระบวนการประพันธเพลง ผลรวมของเสียงหรือแนวทั้งหมดเหลานั้น จัดเปนพื้นผิวตามนัย ของดนตรีทั้งสิ้น ลักษณะรูปแบบพื้นผิวของเสียงมีอยูหลายรูปแบบ ดังนี้ 5.1 Monophonic Texture เปนลักษณะพื้นผิวของเสียงที่มีแนวทำนองเดียว ไมมีเสียงประสาน พื้นผิวเสียงในลักษณะนี้ ถือเปนรูปแบบการใชแนวเสียงของดนตรีในยุคแรกๆ ของดนตรีในทุกวัฒนธรรม 4. ทำนอง (Melody) 5. พื้นผิวของเสียง (Texture)
4 5.2 Polyphonic Texture เปนลักษณะพื้นผิวของเสียงที่ประกอบดวยแนวทำนองตั้งแตสองแนวทำนองขึ้นไป โดยแต ละแนวมีความเดนและเปนอิสระจากกัน ในขณะที่ทุกแนวสามารถประสานกลมกลืนไปดวยกัน ลักษณะแนวเสียงประสานในรูปของ Polyphonic Texture มีวิวัฒนาการมาจากเพลงชานท (Chant) ซึ่งมีพื้นผิวเสียงในลักษณะของเพลงทำนองเดียว (Monophonic Texture) ภายหลังไดมีการเพิ่ม แนวขับรองเขาไปอีกหนึ่งแนว แนวที่เพิ่มเขาไปใหมนี้จะใชระยะขั้นคู 4 และคู 5 และดำเนินไปในทาง เดียวกับเพลงชานทเดิม การดำเนินทำนองในลักษณะนี้เรียกวา“ออรแกนนุม” (Organum) นับไดวาเปน ยุคเริ่มตนของการประสานเสียงแบบ Polyphonic Texture หลังจากคริสตศตวรรษที่ 14 เปนตนมาแนว ทำนองประเภทนี้ไดมีการพัฒนากาวหนาไปมาก ซึ่งเปนระยะเวลาที่การสอดทำนอง (Counterpoint) ได เขาไปมีบทบาทเพิ่มมากขึ้นในการตกแตงพื้นผิวของแนวทำนองแบบ Polyphonic Texture 5.3 Homophonic Texture เปนลักษณะพื้นผิวของเสียง ที่ประสานดวยแนวทำนองแนวเดียว โดยมี กลุมเสียง (Chords) ทำหนาที่สนับสนุนในคีตนิพนธประเภทนี้แนวทำนองมักจะเคลื่อนที่ในระดับเสียงสูงที่สุดในบรรดากลุม เสียงดวยกัน ในบางโอกาสแนวทำนองอาจจะเคลื่อนที่ในระดับเสียงต่ำไดเชนกัน ถึงแมวาคีตนิพนธประเภท นี้จะมีแนวทำนองที่เดนเพียงทำนองเดียวก็ตาม แตกลุมเสียง (Chords) ที่ทำหนาที่สนับสนุนนั้น มี ความสำคัญที่ไมนอยไปกวาแนวทำนอง การเคลื่อนที่ของแนวทำนองจะเคลื่อนไปในแนวนอน ในขณะที่ กลุมเสียงสนับสนุนจะเคลื่อนไปในแนวตั้ง 5.4 Heterophonic Texture เปนรูปแบบของแนวเสียงที่มีทำนองหลายทำนอง แตละแนวมีความสำคัญเทากันทุกแนว คำ วา Heteros เปนภาษากรีก หมายถึงแตกตางหลากหลาย ลักษณะการผสมผสานของแนวทำนองในลักษณะ นี้ เปนรูปแบบการประสานเสียง “สีสันของเสียง” หมายถึง คุณลักษณะของเสียงที่กำเนิดจากแหลงเสียงที่แตกตางกัน แหลงกำเนิดเสียงดังกลาว เปนไดทั้งที่เปนเสียงรองของมนุษยและเครื่องดนตรีชนิดตาง ๆ ความแตกตาง ของเสียงรองมนุษย ไมวาจะเปนระหวางเพศชายกับเพศหญิง หรือระหวางเพศเดียวกัน ซึ่งลวนแลวแตมี พื้นฐานของการแตกตางทางดานสรีระ เชน หลอดเสียงและกลองเสียง เปนตน ในสวนที่เกี่ยวของกับเครื่องดนตรีนั้น ความหลากหลายดานสีสันของเสียง ประกอบดวย ปจจัยที่แตกตางกันหลายประการ เชน วิธีการบรรเลง วัสดุที่ใชทำเครื่องดนตรี รวมทั้งรูปทรง และขนาด 6. สีสันของเสียง (Tone Color)
5 ปจจัยเหลานี้ลวนสงผลโดยตรงตอสีสันของเสียงเครื่องดนตรีทำใหเกิดคุณลักษณะของเสียงที่แตกตางกัน ออกไป 6.1 วิธีการบรรเลง อาศัยวิธีดีด สี ตี และเปา วิธีการผลิตเสียงดังกลาวลวนเปนปจจัยใหเครื่องดนตรีมี คุณลักษณะของเสียงที่ตางกัน 6.2 วัสดุที่ใชทำเครื่องดนตรี วัสดุที่ใชทำเครื่องดนตรีของแตละวัฒนธรรมจะแตกตางกันไปตามสภาพแวดลอมของสังคม และยุคสมัย วัสดุที่ใชทำเครื่องดนตรีที่แตกตางกัน นับเปนปจจัยที่สำคัญประการหนึ่ง ที่สงผลใหเกิดความ แตกตางในดานสีสันของเสียง 6.3 ขนาดและรูปทรง ลักษณะของเครื่องดนตรีที่มีรูปทรงและขนาดที่แตกตางกัน จะเปนปจจัยที่สงผลใหเกิดความ แตกตางกันในดานสีสันของเสียงในลักษณะที่มีความสัมพันธกัน คีตลักษณหรือรูปแบบของเพลง เปรียบเสมือนกรอบที่หลอมรวมเอาจังหวะ ทำนอง พื้นผิว และสีสันของเสียงใหเคลื่อนที่ไปในทิศทางเดียวกัน เพลงที่มีขนาดสั้น-ยาว วนกลับไปมา ลวนเปน สาระสำคัญของคีตลักษณทั้งสิ้น 7. คีตลักษณ(Forms)
6 ดนตรีไทย หมายถึง เพลงไทยที่คีตกวีไทยแตงขึ้นเพื่อขับรอง หรือบรรเลงดวยเครื่องดนตรีไทย มี ทำนอง ลีลา จังหวะ ที่มีความเสนาะ ออนหวาน กอใหเกิดความรูสึกสุขสนาน รัก เศราโศก หรือปลุกจิตใจ ใหฮึกเหิม ดนตรีไทยมีความสำคัญตอการดำเนินวิถีชีวิตของคนไทยมาตั้งแตอดีตจนถึงปจจุบัน ใช บรรเลงในกิจกรรมตาง ๆของสังคมที่ตนอาศัยอยู เชน งานขึ้นบานใหม งานทำบุญ งานบวชนาค งาน มงคลสมรส งานเฉลิมฉลอง งานเทศกาลตาง ๆ ตลอดจนการบรรเลงประกอบการแสดง และการบรรเลง เพื่อการประกอบพิธีตามความเชื่อ เปนตน ดนตรีไทยในสวนที่เปนเนื้อดนตรีมีองคประกอบดังตอไปนี้ เสียงดนตรีไทยเปนเสียงที่เกิดจากการขับรองหรือการบรรเลงที่ไทยมีเอกลักษณเฉพาะ ดังนี้ 1.1 สีสันของเสียง ซึ่งสวนใหญทำดวยไมอันเปนวัสดุจากธรรมชาติเสียงดนตรีไทย จึงมี ความไพเราะนุมนวล 1.2 ระบบเสียงดนตรีไทยแบงออกเปน 7 เสียง ซึ่งอาจเรียกวาเปน 7 เสียงเต็ม เพราะ แบงระยะความถี่หรือระยะหางของระดับเสียงเทากันทุกเสียง ในปจจุบันดนตรีไทยยืมชื่อเรียกเสียงแบบ สากลมาใชคือ โด เร มี ฟา ซอล ลา ที แตระดับเสียงมีแตกตางจากดนตรีสากล ทำนองคือเสียงสูง – ต่ำ สั้นบางยาวบางที่เรียบเรียงขึ้นอยางไดสัดสวน กลมกลืน ไพเราะ ตาม ความประสงคของผูแตง โดยปกติทำนองเพลงไทยจะใชเสียงสูงที่ไลเรียงกัน เชน 1. - - - ร - - - ม - - - ฟ - - - ซ - ล - ซ - ฟ ม ร ด ร ม ฟ - ซ - ม 2. ร ม ฟ ซ ล ซ ฟ ม ร ด ร ม ร ม ฟ ซ ล ซ ฟ ม ร ม ฟ ซ ท ล ซ ล ท ด ร ม ตอนที่2 องคประกอบของดนตรีไทย องคประกอบของดนตรีไทย ประกอบดวย 1. เสียง 2. ทำนอง
7 3. จังหวะ จังหวะในดนตรีไทย หมายถึง การแบงระยะเวลาอยางสม่ำเสมอ จังหวะจะมีความเกี่ยวพันกับ ประโยชนของทำนองเพลงอยางแยกกันไมไดแตเราสามารถเคาะจังหวะใหเห็นสัดสวนของทำนองเพลงได ลักษณะของจังหวะที่เคาะในดนตรีไทยจะแบงออกเปน 3 ลักษณะ คือ 3.1 จังหวะในใจหรือจังหวะสามัญ เปนจังหวะพื้นฐานที่มีอยูในทุกคน คลายกับจังหวะการ เตนของหัวใจ หรือจังหวะการยางกาวที่เปนไปอยางปกติเชน - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 3.2 จังหวะหนักเบาหรือจังหวะฉิ่ง เปนจังหวะที่เคาะใหเห็นตำแหนงของจังหวะจังหวะเบา โดยใชเสียงฉิ่ง กำกับในการใหเสียงดัง ฉิ่ง แทนจังหวะเบาและใหเสียงดัง ฉับ แทนจังหวะหนัก เชน - - - ฉิ่ง - - - ฉับ - - - ฉิ่ง - - - ฉับ - - - ฉิ่ง - - - ฉับ - - - ฉิ่ง - - - ฉับ 3.3 จังหวะหนาทับจังหวะหนาทับ เปนกระสวนจังหวะที่ยาวคลายประโยคเพลง ใชเครื่องตี ที่ทำดวยหนัง เชน ตะโพน โทน – รำมะนา กลองแขก เปนเครื่องมือในการทำกระสวนจังหวะ ตัวอยางหนา ทับลาว ดังนี้ - ติง - โจะ - ติง - ติง - - ติง ทั่ง - ติง - ทั่ง เพลงไทยจัดแบงออกเปนทอน ๆ มีทั้งเพลงทอนเดียว เพลง 2 ทอน และเพลง 3 ทอน ในแตละ ทอนจะแบงออกเปนวรรคหรือประโยค ซึ่งมีความสอดคลองกับจังหวะหนาทับที่ตีประกอบ 4.คีตลักษณ หรือรูปแบบของทำนองเพลงไทย
8 การประสานเสียงในดนตรีไทยสวนใหญจะเปนไปอยางคอนขางอิสระบางเสียงเปนการประสาน เสียงอยางจงใจ บางเสียงประสานเสียงอยางไมจงใจ เปนการประสานเสียงในแนวนอนที่สากลเรียกวาแบบ เฮทโรโฟนี่ คูเสียงประสานที่สำคัญ คือ เสียงคู 8 คู4 คู5 และคู 3 เพลงไทยมีแนวทำนองที่กอใหเกิดอารมณความรูสึก ที่สามารถสัมผัสไดอยางหลากหลาย ดังนี้ 6.1 เพลงที่ใหความรูสึกขลัง นาเคารพ เชน เพลงสาธุการ เพลงมหาฤกษเพลงมหาชัย 6.2 เพลงที่ใหความรูสึกรื่นเริง สนุกสนาน เชน เพลงคางคาวกินกลวย และเพลงเขมรไล ควาย 6.3 เพลงที่ใหความรูสึกรักออนหวาน เชน เพลงลาวดวงเดือน และเพลงชมโฉม 6.4 เพลงที่ใหความรูสึกสุขใจจากสิ่งแวดลอมและธรรมชาติเชน เพลงเขมรไทรโยค 6.5 เพลงที่ใหความรูสึกโศกเศรา เชน เพลงธรณีกรรเเสง เพลงมอญรองไห 6.6 เพลงที่ใหความรูสึกฮึกเหิม องอาจ เราใจ เชน เพลงกราวใน และเพลงกราวนอก 5.การประสานเสียง 6.อารมณเพลง
9 เรื่อง การวิเคราะหเพลง (องคประกอบดนตรีสากล) คำชี้แจง นักเรียนฟงเพลง 1 เพลงแลวนำมาวิเคราะหเรื่ององคประกอบของดนตรีสากลอยางงาย โดยใสเครื่องหมาย ลงในชองที่คิดวาถูกตอง พรอมทั้งอธิบายถึงลักษณะเดนและบอกความรูสึกเมื่อได ฟงเพลงนั้น 1. ชื่อเพลง ................................................................................................................................................ - จังหวะ ชา เร็ว - ทำนอง สดใส ซึมเศรา - การรองประสานเสียง (Chorus) มี ไมมี - พื้นผิวของเสียง Monophonic Polyphonic Homophonic Heterophonic - คีตลักษณ …………………………………………………………………………………………………………………………………. - เครื่องดนตรี …………………………………………………………………………………………………………………………………. ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................. - ลักษณะเดนและความรูสึกเมื่อไดฟงเพลงนี้ ........................................................................................................................................................ ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ใบงาน
10 เรื่อง การวิเคราะหเพลง (องคประกอบดนตรีไทย) คำชี้แจง นักเรียนฟงเพลง 1 เพลงแลวนำมาวิเคราะหเรื่ององคประกอบของดนตรีสากลอยางงาย โดยใสเครื่องหมาย ลงในชองที่คิดวาถูกตอง พรอมทั้งอธิบายถึงลักษณะเดนและบอกความรูสึกเมื่อได ฟงเพลงนั้น 1. ชื่อเพลง ................................................................................................................................................ - จังหวะ ชา เร็ว - ทำนอง สดใส ซึมเศรา - เครื่องดนตรี …………………………………………………………………………………………………………………………………. ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................. - ลักษณะเดนและความรูสึกเมื่อไดฟงเพลงนี้ ........................................................................................................................................................ ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ใบงาน
11 ดนตรีศึกษาเปนศาสตรและศิลปที่มีความลึกซึ้งกวางไกล เปนสาระความรูที่เกี่ยวกับการจัด การศึกษาดนตรีแกผูเรียน การทราบถึงความรูพื้นฐานเกี่ยวกับดนตรีศึกษานั้น จะเปนรากฐานทางความคิด ในการศึกษาทางดนตรีในแงมุมตาง ๆ ในระดับที่สูงขึ้น และชวยใหเกิดความเขาใจและนำไปใชในการ จัดการเรียนรูดนตรีไดอยางเหมาะสม วิวัฒนาการของตัวโนต ตัวโนตที่ใชอยูในปจจุบันเริ่มใชมาตั้งแตศตวรรษที่ 17 กอนหนานี้ตั้งแตยุคโบราณมาถึงปลายยุค ฟนฟูในราว ค.ศ 1600. มีวิวัฒนาการของตัวโนตมาหลายรูปแบบที่แตกตางกันไปตามภูมิลำเนาในชวงทาย ของคริสตวรรษที่ 9 พระของโบสถโรมันคาทอลิกใชเครื่องหมายที่เปนจุดเสนขีดสั้น ๆ และเสนหยิกงอ ตาง ๆ บันทึกไวเหนือบทกวีเปนเนื้อรองของบทเพลงศักดิ์สิทธิ์เพื่อบอกทิศทางเดินของทำนองของเนื้อรอง นั้นพอสังเขปเรียกเครื่องหมายนั้นวา “นูมส” ดังภาพตอไปนี้ ภาพที่ 1.1 “นูมส” (Neumes, n.d. Online) หนวยการเรียนรูที่ 2 สัญลักษณทางดนตรีเปนคียสื่อความหมาย โนตดนตรีสากล ( Musical Notes )
12 สำเร็ต คำโมง (2553: 112-114) ไดกลาววา ตอมาประมาณ ค.ศ.900 ไดใชเสนสีแดงในแนวระนาบขีดบอกตำแหนงเสียง “F” แลวบันทึก เครื่องหมาย “นูมส” แทนเสียงที่ต่ำกวาเสียงเอฟไวใตเสนและสูงกวาไวเหนือเสนโดยกระระยะหางจากเสน มากนอยตางกันตามแนวเสียงทำนองเพลงหลังจากนั้นก็ไดเพิ่มเสนสีเหลืองหรือสีเขียวเพื่อแสดงตำแหนง เสียง C ดังภาพตอไปนี้ ภาพที่ 1.2 เสนสีแดงในแนวระนาบขีดบอกตำแหนงเสียง “F” (Neumes, n.d. : Online) ราว ค.ศ. 1030 พระนักวิชาการดนตรีชาวอิตาเลียน ชื่อ “กวีโด แหงอะเรทโซ” ไดบัญญัติใหใชเสนขนาดใน แนวนอน 4 เสน พรอมกับชองระหวางเสนเปนการบอกระดับเสียงสูงต่ำของดนตรี โดยใหบันทึก เครื่องหมาย “นูมส” คงคาบเสน และลงชองเพื่อบงบอกระดับเสียง ดังภาพตอไปนี้ ภาพที่ 1.3 เสนขนานในแนวนอน 4 เสน (Neumes, n.d. : Online) ราว ค.ศ. 1200 จึงเติมเสนขนานเขาไปอีกหนึ่งเสน รวมเปน 5 เสน เรียกวา “สตาฟ” (Staff) ดัง ภาพที่เราเห็นในปจจุบัน และเครื่องหมาย “นูมส” ก็ไดพัฒนารูปรางเปนรูปตาง ๆ และบางตัวมีกางหาง (Stem) เพื่อแสดงความยาวของเสียงดวย จนกระทั่งราว ค.ศ. 1400 จึงมีการใชเครื่องหมายนูมสเปนรูปตัว
13 ขาว และราว ค.ศ. 1500 รูปของเครื่องหมายนูมส จึงกลายเปนรูปสี่เหลี่ยมและรูปเพชร และบางตัวมีกาน หางดวย ภาพที่ 1.4 เสนขนานในแนวนอน 5 เสน (Neumes, n.d. : Online) ตอมาราว ค.ศ. 1600 รูปรางของเครื่องหมายนูมส ไดเปลี่ยนมาเปนรูปทรงหัวกลม บางตัวมีหาง บางตัวมีทั้งกานหางและธง บางตัวก็มีหัวขาว บางตัวหัวดำ เราเรียกเครื่องหมายนั้นวา “ตัวโนต” (Note) เหมือนกับที่ใชอยูในปจจุบัน ดังตัวอยางตอไปนี้ ภาพที่ 1.5 เสนขนานในแนวนอน 5 เสน (นายไชยยงค พวงแกว : 2564) ในสวนชื่อของตัวโนตพระนักวิชาการดนตรีชาวอิตาเลียน “กวีโด แหงอเรทโซ” (Guido d’Arezzo 990 – 1050) ไดนำเอาพยางคแรกของวรรค 7 วรรค จากบทสวด (Hymn) ที่ใชสวดสรรเสริญเซนจอหน (St.john) มาเรียกชื่อตัวโนต ดังตารางตอไปนี
14 บทสวด (Hymn) พยางคแรกของวรรค 7 จากบทสวด (Hymn) Ut Queant Laxis Ut (อุต) Reronare fibris Re (เร) Mira gestorum Mi (มี) Famuli tuorum Fa (ฟา) Solve poluti So (โซ/ซอล) Labii reatum La (ลา) Sancte Johannes Sanc (ซาง) ตารางที่ 1.1 ที่มาของชื่อตัวโนต ตอมาภายหลังจึงเปลี่ยน Ut เปน “โด” (Do) และเปลี่ยน Sanc เปน “ซี” (Si) แลวเปลี่ยนมาเปน “ที” (Ti) ในระบบอเมริกัน ดังที่เราใชเรียกชื่อตัวโนตอยูในปจจุบัน คือ โด เร มี ฟา ซอล ลา ที 1. บรรทัด 5 เสน (Staff) คือ เสนตรงแนวนอนขนานกัน มีระยะหางระหวางเสนเทากัน ประกอบดวยเสนบรรทัดจำนวน 5 เสนและชองบรรทัด 4 ชอง โดยกำหนดใหเสนบรรทัดลางสุดเปนเสนที่ 1 แลวไลตามลำดับจากลางขึ้นบน สัญลักษณและรายละเอียดตาง ๆ ที่ใชสื่อภาษาดนตรีจะบันทึกไวบน บรรทัดหาเสนหรือบริเวณใกลเคียง ตัวอยาง บรรทัดหาเสน 2. ตัวโนต (Note) เปนสัญลักษณทางดนตรีที่บันทึกไวบนบรรทัดหาเสน เพื่อแสดงระดับเสียงสูง ต่ำ ตำแหนงของตัวโนตมี 2 ลักษณะคือ ตัวโนตที่อยูในชองบรรทัดหรืออยูคาบบนเสนบรรทัดหรือลางเสน บรรทัดที่มีชื่อเรียกวา เสนนอย ลักษณะของตัวโนตมีลักษณะ ดังนี้ พื้นฐานทฤษฎีดนตรีสากล
15 ลักษณะของ ตัวโนต ชื่อภาษาไทย ชื่อระบบอเมริกัน คาความยาวของตัวโนต ตัวกลม Whole note มีคามากที่สุด ตัวขาว Half note มีคาครึ่งหนึ่งของโนตตัวกลม ตัวดำ Quarter note มีคาครึ่งหนึ่งของโนตตัวขาว ตัวเขบ็ต 1 ชั้น Eight note มีคาครึ่งหนึ่งของโนตตัวดำ
16 ตัวเขบ็ต 2 ชั้น Sixteenth note มีคาครึ่งหนึ่งของโนตตัวเขบ็ต 1 ชั้น ตัวเขบ็ต 3 ชั้น Thirty second note มีคาครึ่งหนึ่งของโนตตัวเขบ็ต 2 ชั้น ตารางที่ 1.2 ชื่อเรียกตัวโนตและคาความยาว 3. ตัวหยุด (Rest) หมายถึง เครื่องหมายหรือสัญลักษณชนิดหนึ่งที่ใชบันทึกแทนเสียงดนตรี หรือเสียงขับรอง เพื่อใหเสียงดนตรีหรือเสียงขับรองเงียบเสียงลงชั่วขณะหนึ่งตามอัตราของตัวหยุด ที่มีคา เทียบเทากับตัวโนต มีชื่อเรียกตามลักษณะตาง ๆ ดังนี้ ลักษณะของ ตัวโนต ชื่อภาษาไทย ชื่อระบบอเมริกัน คาความยาวของตัวโนต ตัวหยุดตัวกลม Whole Rest มีคาหยุดเสียงมากที่สุด ตัวหยุดตัวขาว Half Rest มีคาหยุดเสียงครึ่งหนึ่งของโนตตัวกลม ตัวหยุดตัวดำ Quarter Rest มีคาหยุดเสียงครึ่งหนึ่งของโนตตัวขาว
17 ตัวหยุดตัวเขบ็ต 1 ชั้น Eight Rest มีคาหยุดเสียงครึ่งหนึ่งของโนตตัวดำ ตัวหยุดตัวเขบ็ต 2 ชั้น Sixteenth Rest มีคาหยุดเสียงครึ่งหนึ่งของโนตตัว เขบ็ต 1 ชั้น ตัวหยุดตัวเขบ็ต 3 ชั้น Thirty second Rest มีคาหยุดเสียงครึ่งหนึ่งของโนตตัว เขบ็ต 2 ชั้น ตารางที่ 1.3 ชื่อเรียกตัวหยุดและคาในการหยุดเสียง 4.กุญแจเสียง (Clef) หมายถึง เครื่องหมายที่ใชกำหนดชื่อตัวโนต ตำแหนง และระดับเสียง บันทึกอยูตอนตนของบทเพลง กุญแจประจำเสียงที่ควรรูจัก มีดังนี้ 4.1 กุญแจซอล (G clef) จะตองมีตำแหนงอยูบนเสนบรรทัดที่ 2 เสมอ ซึ่งจะทำใหโนตที่ คาบอยูบนเสนบรรทัดที่ 2 เปนโนตตัวซอล (G) 4.2 กุญแจฟา (F clef) จะตองมีตำแหนงอยูบนเสนบรรทัดที่ 4 เสมอ ซึ่งจะทำใหโนตที่คาบ อยูบนเสนบรรทัดที่ 4 เปนโนตตัวฟา (F) 4.3 กุญแจโด (C clef) เปนกุญแจประเภทเคลื่อนที่ได กุญแจโดจะมีตำแหนงคาบอยูบนเสน บรรทัดใดก็ได ซึ่งจะทำใหโนตที่คาบอยูบนเสนบรรทัดนั้นเปนโนตโด-กลาง (Middle C)
18 5.การอานโนต 5.1 การอานโนตบนกุญแจซอล (G clef) 5.2 การอานโนตบนกุญแจฟา (F clef) 6.เครื่องหมายแปลงเสียง (Accidental) หมายถึง เครื่องหมายที่บันทึกอยูดานหนาของตัวโนต ที่ทำใหตัวโนตตัวนั้น ๆ มีระดับเสียงเปลี่ยนแปลงไปจากปกติตามลักษณะของเครื่องหมายนั้น ๆ ซึ่งมีอยู 5 ชนิดดังนี้ 6.1 เครื่องหมายแปลงเสียงชารป (Sharp) หรือ # เมื่อบันทึกเครื่องหมายแปลงเสียงชาร ปอยูดานหนาของตัวโนต จะทำใหโนตตัวนั้นมีระดับเสียงสูงขึ้นครึ่งเสียง (Semitone) เชน เมื่อบันทึกอยู ดานหนาของโนตตัว F จะทำใหเสียงของโนตตัว F สูงขึ้นครึ่งเสียง จะกลายเปน F# (เอฟชารป) ดังตัวอยาง ตอไปนี้ เรียกวา “ F# ” (เอฟชารป) 6.2 เครื่องหมายแปลงเสียงเเฟลต (Flat) หรือ เมื่อบันทึกเครื่องหมายแปลงเสียง แฟลต อยูดานหนาของตัวโนต จะทำใหโนตตัวนั้นมีระดับเสียงต่ำลงครึ่งเสียง (Semitone) เชน เมื่อบันทึก
19 อยูดานหนาของโนตตัว G จะทำใหเสียงของโนตตัว G ต่ำลงครึ่งเสียง จะกลายเปน Gb (จีแฟลต) ดังตัวอยางตอไปนี้ เรียกวา “ Gb ” (จีแฟลต) 6.3 เครื่องหมายแปลงเสียงเนเจอรัล (Naturat) หรือ เมื่อบันทึกเครื่องหมายแปลง เสียงเนเจอรัลอยูดานหนาของตัวโนต จะทำใหตัวโนตตัวนั้นมีระดับคงเดิมหรือกลับคงสภาพเดิม เชน เมื่อ บันทึกอยูดานหนาของโนตตัว A จะทำใหเสียงของโนตตัว A กลับสูสภาพเดิมจากที่ถูกเครื่องหมายแปลง เสียงอื่น ๆ บังคับไว เรียกวา “ A ” (เอเนเจอรัล) ดังตัวอยางตอไปนี้ เรียกวา “ A ” (เอเนเจอรัล) 6.4 เครื่องหมายแปลงเสียงชารปคู (Double Sharp) หรือ เมื่อบันทึกเครื่องหมาย แปลงเสียงชารปคู อยูดานหนาของตัวโนต จะทำใหโนตตัวนั้นมีระดับเสียงสูงขึ้นสองครึ่งเสียง (2 Semitone) เชน เมื่อบันทึกอยูดานหนาของโนตตัว E จะทำใหเสียงของโนตตัว E สูงขึ้นสองครึ่งเสียง เรียกวา “ E ” (อีดับเบิ้ลชารป) ดังตัวอยางตอไปนี้ เรียกวา “ E ” (อีดับเบิ้ลชารป)
20 6.5 เครื่องหมายแปลงเสียงดับเบิ้ลแฟลต (Flat) หรือ เมื่อบันทึกเครื่องหมาย แปลงเสียงแฟลต อยูดานหนาของตัวโนต จะทำใหโนตตัวนั้นมีระดับเสียงต่ำลงสองครึ่งเสียง (2 Semitone) เชน เมื่อบันทึกอยูดานหนาของโนตตัว B จะทำใหเสียงของโนตตัว B ต่ำลงสองครึ่งเสียง เรียกวา บี ดับเบิ้ลแฟลต ดังตัวอยางตอไปนี้ เรียกวา “ B ” (บีดับเบิ้ลแฟลต) ตัวอยาง เครื่องหมายแปลงเสียงกับตัวโนต
21 1.ระดับเสียงและสัญลักษณที่ใชแทนเสียง ดนตรีไทยใชเสียงทั้งหมด 7 เสียง คือ เสียง โด เร มี ฟา ซอล รา ทีในปจจุบันการบันทึกเสียงเพลงไทยเพื่อใหสื่อระดับเสียงตรงกันนิยมใชอักษร ด ร ม ฟ ซ ล ท เปนตัวโนตหรือสัญลักษณแทนเสียงผูฝกหัด ดนตรีไทยควรฝกใหมีเสียงในใจถูกตองตามระดับเสียง 2.ลักษณะการบันทึกโนตเพลงไทย โนตไทยใน 1 บรรทัดจะแบงออกเปน 8 หอง ในแตละหอง จะแบงออกเปน 4 ตำแหนง จังหวะตกจะอยูที่ตำแหนงที่4 และจังหวะยกจะอยูที่ตำแหนงที่ 2 ดังนี้ - ด - ร - ม - ฟ - ซ - ล - ท - ด - ด - ท - ล - ซ - ฟ - ม - ร - ด 3.การฝกอานโนตและการควบคุมจังหวะ การฝกอานโนตและการควบคุมจังหวะมี ขั้นตอนดังนี้ 1. ผูฝกตองเริ่มจากการฝกเปลงเสียงใหตรงตามระดับเสียงที่ไดยิน จนกระทั่งมี เสียงในใจที่ถูกตอง 2. ในการฝกหัดดนตรีเบื้องตน ผูเรียนตองมีความสามารถควบคุมจังหวะสามัญ หรือจังหวะในใจ ไดอยางสม่ำเสมอจนกระทั่งมีจังหวะในใจที่สามารถใชไดโดยอัตโนมัติโดยการฝกเคราะ อยางเดียวและการฝกเคราะพรอมกับการเปลงเสียงทำนองดนตรีใหสัมพันธกับจังหวะเคาะ 3.ฝกอานโนตที่มีระดับเสียงไลเรียงกัน 4.อานโนตในทำนองเพลงที่คุนเคย 5. ฝกอานโนตเพลงที่ไมคุน 4. การฝกเขียนโนตเพลงไทย กอนการฝกเขียน นักเรียนตองสามารถอานโนตเพลงไทยไดอยางชำนาญ ที่สำคัญตอง สามารถเคาะจังหวะตกและจังหวะยกไดอยางถูกตอง จึงจะสามารถเขียนโนตไดอยางถูกตอง 5. การฝกรองโนตเพลงไทย การฝกรองโนต คือ การอานโนตอยางถูกทำนองและจังหวะ ผูฝกควรฝกไปพรอม ๆ กับ การฝกหัดหดนตรีหรือฝกหัดขับรองโดยกระทำอยางตอเนื่อง โนตเพลงไทย
22 ใบงาน เรื่อง โนตสากล
23 ใหนักเรียนฝกปฏิบัติอานโนตเพลงไทยตอไปนี้ เพลงลาวคำหอม ทอน ๑ - - - ม - ซ ซ ซ - ม - ล ซ ซ ซ ซ - ล - ซ - ม - ซ - - - ล ดํ ซ ล ดํ - - - - - - - ดํ - ดํ ดํ ดํ - ดํ - ดํ - - - ดํ - - - ซ - - ดํ ล ซ ม - ซ - - - - - - - ดํ - - - - - ร - ม - - - ซ - - - ร - ม - ร ด ด ด ด - - - ร ม ร ด ล ซ ม ซ ล - ดํ - รํ - - - - - - - ม - - - ซ - ล - ดํ - - - - - - - ดํ - ดํ ดํ ดํ - ดํ - ดํ - - - ดํ - - - ซ - - ดํ ล ซ ม - ซ - - - - - - - ซ - ซ ซ ซ - ซ - ซ - ฟ - ม - ร - ด - - - - - ร - ม - - - ซ - - - ร - ม - ร ด ด ด ซ - - - - - - - ซ - ซ ซ ซ - ซ - ซ - ท - ล - ซ - ดํ - - - - - ร - ม - - - ซ - - - ร - ม - ร ด ด ด ด หมายเหตุ...สแกนคิวอารโคดเพื่อรับฟงดนตรีบรรเลงประกอบ ใบงาน เรื่อง โนตเพลงไทย
24 การสรางสรรคบทเพลง หรือประพันธเพลงไทยแตละเพลง เปรียบไดกับการประพันธบทรอย กรองในลักษณะตางๆ เชน โคลง ฉันท กาพย กลอน เปนตน เพราะการสรางสรรคบทเพลงไทยจะตอง พิจารณษนำเสียงแตละเสียงมาเรียบเรียงใหสอดประสานกลมกลืนกันอยางเหมาะสมสามารถสื่ออารมณ ความรูสึกตางๆ ตามที่ตนตองการถายทอดใหแกผูฟงได ขณะเดียวกันตองคำนึงถึงรูปแบบของเพลงแตละ ประเภทใหเปนไปตามแบบแผนที่กำหนดไวดวย เชนเดียวกับการประพันธบทรอยกรองตางๆ ที่ผูประพันธ ตองคัดสรรคำแตละใหมีทั้งเสียงและความหมาที่สัมผัสคลองจองกัน มีสัมผัสใน สัมผัสนอก แบงวรรค ตอนใหครบถวนตามแบบแผนที่กำหนดไว โดยปจจัยสำคัญที่มีอิทธิพลตอการสรางสรรคงานดนตรี มีดังนี้ 1) ธรรมชาติเปนสิ่งหนึ่งที่มีอิทธิพลอยางยิ่งตอจินตนาการของผูประพันธบทเพลงไทย การได เห็นธรรมชาติที่สวยงามไมวาจะเปนภูเขา นำตก ทะเล ตนไม ดอกไม หรือไดยินไดฟงเสียงของสิ่งตางๆ ที่เกิดขึ้นตามธรรมชาติ เชน เสียงคลื่น ลม น้ำตก ฝน ฟารอง ฟาผา เสียงรองของสัตวตางๆ เปนตน ยอม ทำใหศิลปน หรือผูที่ไดสัมผัสสิ่งตางๆเหลานั้น เกิดจินตนาการขึ้นและถายทอดออกมาเปนทวงทำนอง เพลง เพื่อใหผูฟงไดสัมผัสถึงธรรมชาตินั้นๆ เชนเดียวกับตนได เชน เพลงโหมโรงคลื่นกระทบฝงสามชั้น บทพระราชนิพนธในพระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัว (รัชกาลที่ ๗) ที่สื่อใหผูฟงจินตนาการถึง ลักษณะของระลอกคลื่นที่คอยๆ เคลื่อนเขาหาฝงไดอยางชัดเจน เปนตน . ดังนั้น จึงอาจกลาวไดวาผูประพันธเพลงไดพยายามใชเสียงดนตรีสื่อถึงความงามของธรรมชาติและ เลียนแบบเสียงของธรรมชาติที่ไดยินใหออกมาเปนบทเพลง เพื่อใหผูฟงเพลงเกิดอารมณและความรูสึก ตางๆตามจุดมุงหมายของผูประพันธเพลง 2) วิถีชีวิต มีอิทธิพลมากตอการสรางสรรคบทเพลงไทย แตเดิมอาชีพหลักของคนไทย คือ อาชีพเกษตรกรรม เชน ทำนา ทำไร ทำสวน เปนตน โดยในขณะที่ทำงานอาจรูสึกเหน็ดเหนื่อย ออนลา หนวยการเรียนรูที่ 3 อารมณและจินตนาการสืบสานเสียงดนตรี ปจจัยสำคัญที่มีอิทธิพลตอการสรางสรรคงานดนตรี
25 ดังนั้น เมื่อถึงชวงเวลาพักผอนก็ยอมตองมีการสรางสรรคสิ่งที่จะชวยใหคนทำงานเกิดความสนุกสนาน เพลิดเพลินจึงเปนเหตุใหมีผูคิดสรางสรรคบทเพลงไทยขึ้นเพื่อใชในกิจกรรมนันทนาการหลังจากการทำงาน ตัวอยางบทเพลงที่ถูกสรางสรรคขึ้นในลักษณะนี้ เชน เพลงเกี่ยวขาว เพลงเรือ เพลงลาวกระทบไม เพลง อีแซว เปนตน 3) ศาสนาและความเชื่อถือเปนสิ่งหนึ่งที่มีอิทธิพลตอจินตนาการในการสรางสรรคบทเพลง ไทย ทั้งนี้ เพราะอิทธิพลจากศาสนาพุทธและศาสนาพราหมณ - ฮินดู ไดสงผลทำใหเกิดประเพณี พิธีกรรม หลายอยางขึ้นในสังคมไทย ขณะเดียวกันก็ทำใหมีผุ็ประพันธบทเพลงไทยที่เกี่ยวของกับศาสนาและความ เชื่อขึ้น เพื่อใชประกอบพิธีกรรมความเชื่อทางศาสนา . บทเพลงที่เกี่ยวของกับศาสนาและความเชื่อ จะใชบทเพลงหนาพาทยที่จัดเปนเพลงชั้นสูงมี ทวงทำนองและจังหวะหนาทับที่ตางไปจากบทเพลงไทยโดยทั่วไป เมื่อไดฟงจึงกอใหเกิดความรูสึกนา เคารพ นาเกรงขาม แฝงไวดวยความสงางามและความศักดิ์สิทธิ์ เชนเพลงสาธุการ เพลงตระนิมิตร เพลง บาทสกุณี เพลงสมอขามสมุทร เปนตน 4) อารมณและความรูสึก มีอิทธิพลอยางยิ่งตอการสรางสรรคบทเพลงไทยซึ่งจะเห็นไดวา เพลง ไทยมีทวงทำนองที่ฟงแลวใหอารมณที่หลากหลาย ทั้งสุข สนุกสนาน เพลิดเพลิน โศกเศรา หรือฮึก เหิม ซึ่งอารมณเพลงเหลานี้ลวนเกิดขึ้นจากอารมณและความรูสึกตางๆที่สงผลใหผูประพันธเพลง ถายทอดออกมาเปนทำนองเพลงตางๆ เชน เพลงคางคายวกินกลวย เพลงนางครวญ เพลงทยอย เพลงลาว ดวงเดือน เปนตน . โดยทวงทำนองเพลงตางๆ เหลานั้นไดถูกสรางสรรคขึ้นจากจินตนาการที่หลากหลายของผูประพันธ เพลง และการถายทอดเรื่องราวความคิดของผูประพันธเพลงแตละทาน ตางมีเทคนิคและการแสดงออก ทางจินตนาการในการสรางสรรคบทเพลง และการถายทอดเรื่องราวความคิดในบทเพลงที่อาจเหมือน หรือ แตกตางกันออกไป ในการประพันธเพลงแตละเพลง ผูประพันธจำเปนตองใชเทคนิคในการถายทอดอารมณความรูสึก ของตนลงในบทเพลง เพื่อใหผูฟงเกิดอามรมณและความรูสึกคลอยตาม เทคนิคและการแสดงออกในการ จินตนาการในการสรางสรรคบทเพลงประกอบดวยสิ่งตางๆดังนี้ 1) เสียง เปนเทคนิคที่สำคัญประการหนึ่งในการสื่อใหเกิดอารมณตางๆ เชน บทเพลงที่ตองการ แสดงออกถึงความสนุกสนาน ปลุกใจ ผูประพันธจะเลือกใชเสียงที่อยูในระดับปานกลาง ไมสูง หรือต่ำ จนเกินไป มีการสลับเสียงสูง - ต่ำ เพื่อใหเกิดสีสันของบทเพลง รวมทั้งเปนกระตุนอารมณ ความรูสึกของ ผูฟงใหรูสึกคึกคักและสนุกสนานตามไปดวย บทเพลงที่เกี่ยวของกับความรัก ความงาม ความสุข ความ เทคนิคและการแสดงออกในการจินตนาการในการสรางสรรคบทเพลง
26 โศกเศรา การสูญเสีย หรือการพลัดพราก ผูประพันธจะเลือกใชเสียงในระดับเสียงเดียวกัน ไมสลับเสียงสูง - ต่ำ โลดโผนดังบทเพลงที่ใหอารมณสนุกสนาน บทเพลงที่ตองการสื่อถึงความสวยงามและเสียงของ ธรรมชาติผูประพันธยังจำเปนตองคัดสรรเสียงใหใกลเคียงกับเสียงธรรมชาติ ผูประพันธยังจำเปนตองคัด สรรเสียงใหใกลเคียงกับเสียงธรรมชาติที่ตองการถายทอด เชนเสียงนกรอง เสียงน้ำตก เสียงคลื่น 2) จังหวะ เปนเทคนิคที่ผูประพันธตองคำนึงถึงในการประพันธเพลง โดยบทเพลงที่ สนุกสนาน จังหวะที่ใชก็จำเปนตองเปนจังหวะที่กระชับ สั้น ไมเชื่องชา ซึ่งแตกตางกับบทเพลงที่เกี่ยวของ กับความรัก ความงาม ความสุข ความโศกเศรา การสูญเสีย หรือการพลัดพราก ก็ตองใชจังหวะชา มีการ ทอดจังหวะ เพื่อใหผูฟงเขาถึงอารมณเพลงไดงายขึ้น 3) รูปแบบ นอกจากจะใชรูปแบบตามที่กำหนดเปนแบบทฤษฎีดนตรีไทยแลว ผูประพันธอาจ ตองปรับเปลี่ยนรูปแบบบทเพลง เพื่อใหเกิดความแปลกใหมในวงการดนตรีไทย ซึ่งจะทำใหบทเพลงไทย ไดรับความสนใจและความนิยมมากขึ้น เชน เพลงโหมโรงมหาราช ผลงานประพันธของอาจารยมนตรีตรา โมท ที่ไดแตงขึ้นเพื่อทูลเกลา ฯ ถวายแดพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว ฯ (รัชกาลที่๙) เนื่องในวโรกาสทรง พระเจริญพระชนมพรรษา ๖ รอบ โดยรูปแบบของเพลงนี้มีลักษณะแตกตางไปจากเพลงโหมโรงเดิม ผูประพันธไดกราบบังคมทูลขอพระบรมราชานุญาต อัญเชิญทำนองบทเพลงพระราชนิพนธใกลรุงและเพลง เราสูมาแปลงเปนเพลงอัตราจังหวะสองชั้น สอดแทรกทำนอง ลูกลอ ลูกขัด ลูกเหลื่อม ผสมผสานกันอยาง ลงตัวและจบดวยทำนองเพลงพระราชนิพนธสายฝน ๓ วรรคบทเพลงจึงมีความไพเราะ แปลกหูไปจากเดิม มาก 4) สำเนียงภาษา ศิลปนดนตรีไทยมีความสามารถในการเลียนสำเนียงชาติตางๆ ดังจะเห็นไดจาก ชื่อเพลงสวนใหญที่ขึ้นตนดวยชื่อของชชนชาติตางๆ เชน จีน แขก ฝรั่ง มอญ เขมร ลาว พมา เปน ตน ดังนั้น ในการประพันธเพลงผูประพันธเพลงจึงจำเปนตองใชเทคนิคในการถายทอดใหบทเพลงนั้นมี สำเนียงคลายคลึงกับทำนองและสำเนียงเพลงของแตละชาติใหไดมากที่สุด
27 การขับรองเปนการสรางสรรคทางดนตรีวิธีหนึ่ง ซึ่งใชวิธีเปลงเสียงออกมาใหเปนเพลงตาง ๆ โดยอาศัยองคประกอบทางดนตรี เพื่อทำใหเพลงที่รองมีความไพเราะขึ้น ซึ่งการขับรองอาจจะแบงออกเปน 3 ประเภท คือ การขับรองเดี่ยวและการขับรองหมู และการขับรองกับวงดนตรี การขับรองเดี่ยว หมายถึง การรองเพลงโดยบุคคลเพียงคนเดียว อาจมีดนตรีประกอบหรือไมมีก็ได การขับรองหมู หมายถึง การรองเพลงโดยบุคคลตั้งแต 2 คนขึ้นไป อาจมีดนตรีประกอบหรือไมมีก็ ได ซึ่งการขับรองแบบหมูนี้อาจจะรองแบบเปนทำนองเดียวกันหรือรองแบบประสานเสียงกันก็ได การขับรองกับวงดนตรี หมายถึง การขับรองเดี่ยวหรือการขับรองหมูที่มีเครื่องดนตรีหรือวงดนตรี บรรเลงประกอบเปนฉากหลัง (Back-up) ผูชับรองตองอาศัยทักษะ ประสบการณอยางมากในเรื่องของลีลา ทาทาง จังหวะ และบันไดเสียงใหสอดคลองกับการบรรเลงจากวงดนตรีประกอบ สวนใหญเพื่อสรางความ บันเทิงใหกับผูฟง การขับรองเดี่ยว หนวยการเรียนรูที่ 4 เทคนิคการรองเพลง และบรรเลงดนตรี เทคนิคและการแสดงออกในการขับรอง
28 การขับรองหมู การขับรองกับวงดนตรี เทคนิคในการขับรองเพลง 1. นั่งหรือยืนรองดวยทาทางสำรวม หรือเคลื่อนไหวทาทางใหเหมาะสมกับประเภทของบทเพลง 2. ควบคุมระดับเสียงใหเพมาะสมกับเพลง 3. ออกเสียงถูกตอง ชัดเจนตามอักขรวิธี 4. ศึกษา ทำความเขาใจเกี่ยวกับเนื้อหาเพลงกอนขับรอง เพื่อการถายทอดอารมณของบทเพลง ไดถูกตอง ไพเราะ และเหมาะสม 5. ฝกผอนลมหายใจใหสัมพันธกับวรรคตอนของบทเพลง
29 1. การบรรเลงเดี่ยว คือ การบรรเลงดวยเครื่องดนตรีชิ้นเดียว เปนการบรรเลงคนเดียว แสดงถึง ความสามารถของผูบรรเลงทั้งในเรื่องความแมนยำในดานจังหวะ ทำนองเพลง เทคนิคในการบรรเลงเดี่ยว 1.1 ผูบรรเลงตองมีความสามารถและฝมือในการบรรเลง 1.2 ผูบรรเลงตองฝกจดจำจังหวะทำนองของบทเพลงเพื่อใหบรรเลงไดถูกตอง 1.3 ผูบรรเลงตองฝกอานโนตกอนการบรรเลงเสมอ 1.4 ผูบรรเลงตองมีปฏิภาณไหวพริบในการบรรเลงเพราะการบรรเลงเดี่ยว บางครั้ง มีการประชันฝมือในการบรรเลงโตตอบกัน จึงตองบรรเลงเพลงที่มีความเหนือชั้นกวา 1.5 ผูบรรเลงตองมีสมาธิในการบรรเลงเพื่อใหการบรรเลงดนตรีไดถูกตองตามจังหวะและ ทำนองเพลง 2. การบรรเลงรวมวง หรือการผสมวง เปนการบรรเลงพรอม ๆ กันทั้งวงดนตรี โดยนำเครื่อง ดนตรีแตละประเภทมาบรรเลงรวมกันเปนวง ซึ่งในการผสมวงจะตองเลือกเครื่องดนตรีที่มีความเหมาะสม กลมกลืนกัน เทคนิคและการแสดงออกในการบรรเลงดนตรีเดี่ยวและรวมวง
30 การบรรเลงดนตรีรวมวง มีเทคนิคที่ใชในการบรรเลงดังนี้ 2.1 ฝกฟงจังหวะเพื่อใหสามารถบรรเลงดนตรีไดถูกตองตามจังหวะและชวยใหวงบรรเลง ไดอยางราบรื่น 2.2 ผูบรรเลงจะตองฝกการอานโนตเพลงที่จะบรรเลงเพื่อใหบรรเลงไดถูกตอง 2.3 ผูบรรเลงจะตองมีความรับผิดชอบตอกลุมในการบรรเลงดนตรีรวมกัน 2.4 ฝกฟงทำนองเพลงแนวอื่น ๆ เพื่อใหทราบถึงการเรียบเรียงเสียงประสานและบรรเลง ไดหลากหลาย เขาใจบทเพลงไดงายขึ้น 2.5 ผูบรรเลงตองมีความมั่นใจขณะบรรเลง และบรรเลงไดเขาจังหวะ ทำนองกับผูอื่น
31 คำชี้แจง ใหนักเรียนเลือกบทเพลงพระราชนิพนธของในหลวงรัชกาลที่ 9 มา 1 บทเพลง หลังจากนั้นเขียน บรรยายอารมณและความรูสึกที่ไดรับจากเพลงที่เลือก แลวจึงสอบปฏิบัติขับรอง 1. เพลง ………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 2. อารมณและความรูสึกที่ไดรับจากเพลง ………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ใบงานการขับรองเพลง
32 การบรรเลงเครื่องดนตรี
33
34
35
36
37 การถายทอดอารมณความรูสึกของบทเพลง 1. จังหวะกับอารมณเพลง จังหวะ มีสวนประกอบในตัวจังหวะเอง 3 สวนคือ กลุมจังหวะนับลักษณะการเคาะจังหวะ และอัตราชา- เร็วของการดำเนินจังหวะทั้ง 3 สวนประกอบ ตองบรรเลงไปพรอมกันเปน จังหวะ เดียวกัน มีอิทธิพลตอการถายทอดออารมณตางๆได เชน จุดเนนหนัก - เบา ที่สม่ำเสมอของจังหวะ เปรียบเสมือนชีพจรของบทเพลง และดนตรี ทำใหรูสึกมีชีวิตชีวา หรือลักษณะการเคาะจังหวะตามแบบรูป ของสไตลเพลง และดนตรี สามารถถายทอดใหเกิดอารมณราเริง ตื่นเตน ผอนคลาย หรือโศกเศราไดตาม สไตลนั้นๆ เปนตน 2. ความดัง - เบากับอารมณเพลง ความดัง - เบากับอารมณเพลงเกิดจากเนื้อดนตรีที่มีความหนาแนนของตัวโนต หรือของแนว ดนตรีที่แตกตางกัน ยิ่งหนาแนนมากยิ่งดังมาก และอารมณของผูฟงก็จะวน หรือเปลี่ยนแปลงตาม เชน ยิ่ง เสียงดังยิ่งถายทอดอารมณเครียด และตื่นเตน เสียงที่คอยๆ เบาลง จะถายทอดอารมณคอยๆ คลาย ความเครียด หรือ รูสึกสบาย เปนตน 3. การประพันธทำนองและคำรองกับอารมณเพลง การประพันธทำนองและคำรองของเพลงเปรียบเหมือนกับการปรุงอาหาร สื่อใหผูชิมรับรสชาติ ตามที่ผูประพันธตองการ ทำใหผูฟงเกิดอารมณและความรูสึกคลอยตาม เชน 3.1 รสแหงความรัก เปนรสที่ใหอารมณและความรูสึกออนหวานในจิตใจของผูฟง เชนเพลงรักคุณ เขาแลว ประพันธคำรองโดย สุนารียา ณ เวียงกาญจน เปนตน 3.2 รสแหงความขบขัน เปนรสที่ใหอารมณและความรูสึกตลก ขบขันและสนุกสนาน เชน เพลงไม อวนเอาเทาไร ของวงมะลิลา บาซิเลียน เปนตน 3.3 รสแหงความโกรธ เปนรสที่ใหอารมณโกรธแคน ชิงชัง ตัดพอตอวา เชน เพลงผูชนะสิบทิศ ประพันธโดย ครูไสล ไกรเลิศ เปนตน หนวยการเรียนรูที่ 5 เสนหอารมณเพลง บรรเลงแลวจับใจ
38 3.4 รสแหงความกลา เปนรสที่ใหอารมณและความรูสึกกลา หาวหาญ และฮึกเหิม เชน เพลงเจา ตาก ของวงคาราบาว เปนตน 3.5 รสแหงความสงบ เปนรสที่ใหอารมณและความรูสึกสงบ สนติ รมเย็น เชน เพลงโลกแสนสวย ประพันธโดย ครูสำเร็จ คำโมง เปนตน 4. ความแตกตางของอารมณเพลง เมื่อเราฟงเพลงที่มีโครงสราง หรือสวนประกอบแตกตางกันยอมจะทำใหเกิดอารมณความรูสึก แตกตางกันไปในแตละเพลง ซึ่งอารมณที่จะเกิดขึ้นเมื่อบุคคลังเพลง ถาจำแนกเปนกลุมใหญๆ จะได 2 อารมณ คือ - อารมรดานบวก Positive feeling ไดแก อารมณที่เปนสุขตางๆ เชน รางเริง เบิกบาน หวาน รัก มีกำลังใจ เปนตน - อารมณดานลบ Negative feeling ไดแก อารมณที่เปนทุกขตางๆ เชน เศรา เครียด ทอถอย เปนตน ซึ่งบทเพลงทุกเพลงจะมีอารมณใดอารมณหนึ่งดังกลาวนี้ เปนแกนสารของเพลง
39 หลักการประเมินทักษะทางดนตรีและขับรอง การวัดและประเมินพัฒนาการทักษะทางดนตรีและขับรองเปนสิ่งหนึ่งที่สำคัญอยางยิ่ง ของ กระบวนการทางการเรียนทักษะในวิชาดนตรี โดยระบบการศึกษาเมื่อมีการเรียนยอมมีการวัดและการ ประเมินผลการเรียน เพื่อใหทราบวา ผูเรียนไดเรียนสิ่งใดไปบาง มากนอยเพียงใด และไดปฏิบัติตาม วัตถุประสงคหรือผลการเรียนรูที่กำหนดไวอยางไร สำหรับผูสอน การวัดและประเมินผลทำใหทราบดวยวา กระบวนการเรียนการสอนประสบความสำเร็จเพียงใด มีสิ่งใดที่ดีหรือสิ่งใดควรปรับปรุงแกไขเพื่อทำใหการ เรียนการสอนในครั้งตอไปพัฒนาไปในทางที่ดีขึ้น การวัดและประเมินผลจึงควรมีหลักการ มีระบบ มีการ จัดการที่ครอบคลุม มีความรัดกุม ความสะดวก และใหผลตามที่ตั้งวัตถุประสงคไว การวัดและประเมินผล ดนตรี จึงเปนเรื่องสำคัญและสามารถทำใหเกิดประโยชนไดในหลายแงมุม ในกระบวนการเรียนดนตรีนั้นผลลัพธสุดทายที่เราคาดหวังคือการแสดงออกถึงประสิทธิภาพที่ เกิดขึ้นในภาพรวมทั้งหมด อาจเปนการแสดงดนตรีเพื่อสอบ หรือการสอบเนื้อหาวิชาดนตรีในชวงปลายภาค เรียน เพื่อสามารถนำมาใชเปนขอมูลในการปรับปรุงการเรียนการสอนในครั้งตอไปที่ผูสอน สอนในวิชานั้นๆ อีกครั้งหนึ่งในอนาคตได และใหผูเรียนไดทราบวาผลการเรียน ดนตรีของผูเรียนนั้นอยูในระดับใดควร ปรับปรุงแกไขในสวนใด การประเมินผลในกระบวนการจึงนาจะเปนสิ่งที่สำคัญในการเรียนทักษะดนตรี เนื่องจากเปนชวงเวลาที่ใชในการพัฒนาความสามารถ ของนักเรียน ซึ่งผูสอนสามารถประเมิน และปรับปรุง แกไขปญหาของผูเรียนไดทันทวงที ดังนั้นในการประเมินทักษะทางดนตรีเราจะตองพิจารณาจากลักษณะ และความสามารถของผู ขับรองและผูบรรเลงดนตรีซึ่งจะมีหลักที่จะใชในการประเมินมีดังนี้ หนวยการเรียนรูที่ 6 พัฒนาการทักษะดนตรีและการขับรอง คือวิถีสรางคน
40 1. ความถูกตองในการบรรเลง จะตองพิจารณาวาผูบรรเลงดนตรีนั้น มีความสามารถในการถายทอด การบรรเลงดนตรีที่ถูกตองตามจังหวะ ทวงทำนองของบทเพลง ถายทอดอารมณของบทเพลง ทั้งสามารถ บรรเลงเพลงไดเหมาะสมกลมกลืน และไพเราะ ไมมีลักษณะณะดอยของการบรรเลง เชน เพี้ยน หลุด พลาด เปนตน 2. ความแมนยำในการอานเครื่องหมาย และสัญลักษณทางดนตรีในการขับรองและการบรรเลงดนตรี นั้น ผูบรรเลงดนตรีและผูขับรองจะตอง มีความเขาใจในการอานเครื่องหมายและสัญลักษณทางดนตรี มี ความสามารถที่จะอานโนตเพลงไดอยางถูกตองตามที่ผูประพันธไดประพันธไว ทำใหบทเพลงนั้นไพเราะ และสมบูรณ 3. การควบคุมคุณภาพเสียงในการรองและบรรเลง ในการขับรองเพลงนั้นเราสามารถที่จะประเมิน คุณภาพของผูขับรองไดจากการฟง วาผูขับรองสามารถที่จะใชน้ำเสียงและควบคุมเสียงรองไดมากนอย เพียงใด เสียงจะตองไมขาด ไมเกิน เหมาะสมกับทำนองดนตรี ทั้งยังตองออกเสียงขับรองนั้นใหถูกตองตาม อักขระวิธีของภาษาที่ใชขัยรองนั้นๆ สวนผูบรรเลงดนตรีจะตองควบคุมคุณภาพเสียงของเครื่องดนตรีได อยางถูกตองชัดเจน กลาวคือการขับรองและการบรรเลงดนตรีไทยและสากล ผูขับรองและผูบรรเลงควรมีเทคนิค ในการขับรอง บรรเลง ใหถูกตองตามเกณฑของหลักดุริยางคศิลป จะสามารถทำใหการขับรองและการ บรรเลงดนตรีนั้นออกมาไดอยางมีคุณภาพ ไพเราะ เปนที่ประทับใจแกผูฟง และตองเขาใจในหลักของการ ประเมิน เพื่อที่จะประเมินการขับรองและการบรรเลงไดอยางถูกตอง เขาใจในบทเพลงและอารมณของบท เพลงไดงายขึ้น .
41 พัฒนาการของดนตรีเริ่มจากวัฒนธรรมในทองถิ่นกาวสูดนตรีที่ผูคนในสังคมเกิดความสนใจเสพ ผลงานทางดนตรีเพื่อความสุข ความบันเทิง จนเกิดเปนอาชีพทางดานดนตรีขึ้นและมีความหลากหลายตาม ลักษณะของการประกอบกิจกรรมในอาชีพนั้นๆ ซึ่งเปนชองทางหารายไดและเสริมสรางความสุขในชีวิต ตนเอง สังคม และเปนที่ยอมรับของผูคนอีกอาชีพหนึ่ง อาชีพทางดานดนตรีที่มีบทบาทในสังคมไทย และ เปนที่รูจักโดยทั่วไปมีดังนี้ เปนอาชีพที่แสดงความสามารถทางดานทักษะดนตรีที่ดีเยี่ยมของศิลปน มีความชำนาญในการ บรรเลงดนตรี สามารถอานโนตเพลงไดอยางคลองแคลว เพื่อสื่อความไพเราะของบทเพลงตามที่นัก ประพันธเพลงไดสรางสรรคไว ซึ่งนักดนตรีแตละคนอาจตองผานการฝกฝนที่แตกตางกัน โดยบางรายฝก จากครูหรือนักดนตรีที่มีประสบการณ บางรายเรียนดนตรีจากสถาบันการศึกษาดนตรีเอกชนทั่วไป บาง รายเรียนดนตรีตามระบบในสถานศึกษา นักดนตรีอาชีพจำนวนมากประสบความสำเร็จและมีรายไดตอบ แทนคอนขางสูง 1. นักดนตรี หนวยการเรียนรูที่ 7 อาชีพที่โดงดัง เปนพลังจากดนตรี ธุรกิจทางดนตรี บนวิถีที่หลากหลาย อาชีพทางดนตรี
42 ภาพที่ 5.1 นักดนตรี (อาจารยหนึ่ง จักรวาล) เปนอาชีพทางดานดนตรีที่สรางชื่อเสียงใหแกศิลปนอยางมาก ในบางรายเมื่อมีชื่อเสียงทางดานการ ขับรองแลวยังมีโอกาสเขาวงการละครและภาพยนตรดวย ซึ่งชวยเสริมใหศิลปนเหลานี้มีรายไดจากการ นำเสนอผลงานการขับรองมากยิ่งขึ้น บางรายกลายเปนขวัญใจของประชาชน ภาพที่ 5.2 นักรอง (The toys) 2. นักรองอาชีพ
43 เปนอาชีพหนึ่งที่มีความสำคัญในวงการดนตรีโดยเฉพาะทางดานดนตรีแนวตะวันตก นอกจากจะ เปนนักดนตรีแลว ยังตองมีความรอบรูทางดานทฤษฎีดนตรีดวย โดยจะตองมีความสามารถในการแยกแนว ดนตรีแตละประเภท ทำสกอร (Score) เพลงไดอยางชำนาญ หนาที่หลัก คือ การนำเพลงมาเรียบเรียงตามองคประกอบของดนตรีใหเหมาะสมกับการบรรเลงของ วงดนตรีลักษณะตาง ๆ ภาพที่ 5.3 นักเรียบเรียงดนตรี (บอย โกสิยพงษ) เปนอาชีพของนักดนตรีที่ตองใชจินตนาการและการสรางสรรคทำหนาที่ ประพันธเพลงตาง ๆ เชน เพลงลูกกรุง เพลงไทยสากล เพลงลูกทุง คุณสมบัติของคนที่จะเปนนักประพันธเพลงที่ดีตองมี ความสามารถในการเลนดนตรีเปนอยางดี มีความรอบรูในทฤษฎีดนตรี รูและชำนาญโครงสรางทางดนตรี สามารถบันทึกโนตและอานโนตดนตรีไดอยางคลองแคลว มีความสามารถในการประพันธคำรอง เปนผูที่ใช ภาษาไดดี มีความสามารถทางวรรณศิลป 3. นักเรียบเรียงเพลง และ นักเรียบเรียงเสียงประสาน 4. นักประพันธเพลง
44 ภาพที่ 5.4 นักประพันธเพลง (ฟองเบียร) นักอำนวยเพลง หรือวาทยกร (Conductor) เปนอาชีพทางดานดนตรีอีกอาชีพหนึ่งที่เปนที่รูจักและ ประสบความสำเร็จ ทั้งในระดับประเทศและระดับโลก คนไทยที่ประสบความสำเร็จในฐานะนักอำนวย เพลงหรือวาทยกร เชน พลเรือตรีวีระพันธ วอกลาง , บัณฑิต อึ้งรังสีกอนจะกาวสูอาชีพนี้ไดตองผานการ ฝกปฏิบัติเครื่องดนตรี เรียนรูทำนองเพลง อารมณเพลง รวมทั้งศึกษาวัตถุประสงคของนักประพันธเพลง บทบาท คือ กำกับและควบคุมวงดนตรีขนาดใหญใหดำเนินการบรรเลงไดอยางถูกตองและสมบูรณ ภาพที่ 5.5 Conductor (บัณฑิต อึ้งรังสี) 5. ผูอำนวยเพลง
45 เปนอาชีพที่มีความสำคัญมากของวงการดนตรี เพราะครูดนตรีทำหนาที่ที่ถายทอดความรูและ ทักษะกระบวนการทางดนตรีใหกับผูเรียนดนตรีเปนจำนวนมาก ครูดนตรีจะปฏิบัติหนาที่ใน สถาบันการศึกษาทั้งภาครัฐและเอกชน ครูดนตรีเปนผูมีความรูความเขาใจในการปฏิบัติเครื่องดนตรี หลัก วิชาดนตรี มีความชำนาญในการสอน สามารถถายทอดความรูดานดนตรีใหแกศิษยไดอยางถูกตองครบถวน ภาพที่ 5.6 ครูสอนดนตรี (ออนไลน) มีความหมายครอบคลุมถึงวิจัยดนตรี นักวิชาการดนตรีมีบทบาทอยางมากในการศึกษาความรู เกี่ยวกับดนตรี เพื่อเสนอองคความรู ใหขอมูลทางดานดนตรีและสวนตาง ๆ ที่อยูรายรอบแกระบบ การศึกษาวิชาดนตรีหรือหนวยงานที่นำดนตรีไปประกอบกิจการในดานตาง ๆ นักวิชาการสวนใหญ จะอยู ในมหาวิทยาลัยหรือสถาบันที่จัดการเรียนการสอน บางสวนเปนนักวิจัยของสำนักวิจัย ภาพที่ 5.7 นักวิชาการทางดานดนตรี (รศ. ดร. สุกรี เจริญสุข) 6. ครูดนตรี 6. นักวิชาการดนตรี
46 ธุรกิจบันเทิง คือ การประกอบกิจการหรือการคาขาย,การประกอบอาชีพเกี่ยวกับความบันเทิง ซึ่งในการประกอบอาชีพธุรกิจบันเทิง จะตองมีดนตรีเขามาเกี่ยวของในการประกอบธุรกิจอยูเสมอ ดนตรีจึง มีบทบาทที่สำคัญตอธุรกิจบันเทิงดังนี้ 1. ดนตรีสามารถสรางความสุข ความบันเทิงใหกับผูชมในงานและสถานบันเทิงตางๆเพื่อผอนคลาย ความตึงเครียด 2. ดนตรีสามารถที่จะสรางรายไดใหกับนักดนตรี 3. ดนตรีสามารถที่จะบอกความกาวหนาของธุรกิจบันเทิงได 4. ดนตรีมีสวนสำคัญที่จะทำใหเกิดรางวัลตางๆที่เกี่ยวของกับธุรกิจบันเทิง 5. ดนตรีสามารถตอบสนองความตองการของคนในสังคม จึงทำใหเกิดการประกอบอาชีพที่เกี่ยวกับ ธุรกิจบันเทิงและดนตรีตางๆ เชน วงดนตรีลูกทุง ลิเก หมอลำ เปนตน 2.1 ธุรกิจโรงเรียนสอนดนตรี 2.2 ธุรกิจหองบันทึกเสียง 2.3 ธุรกิจรับงานดนตรี 2.4 ธุรกิจผลิตมิวสิกวีดีโอ 2.5 ธุรกิจผลิตรายการโทรทัศนดานดนตรีและสื่อการแสดง 2.6 ธุรกิจอุตสาหกรรมผลิตเครื่องดนตรี 2.7 ธุรกิจจำหนายผลิตภัณฑเครื่องดนตรี โดยสรุปอาชีพทางดานดนตรีนั้นมีมากมายหลากหลายอาชีพ ซึ่งในแตละอาชีพจะมีบทบาทและ หนาที่ ที่แตกตางกันออกไป ซึ่งสามารถที่จะสรางรายไดใหกับผูประกอบอาชีพ และสรางความสุข ความ บันเทิง ใหกับคนในสังคม อีกทั้งดนตรียังชวยสงเสริมใหธุรกิจบันเทิงมีความหลากหลายเพื่อที่จะตอบสนอง คนในสังคม ธุรกิจทางดนตรี 1. บทบาทของดนตรีในธุรกิจบันเทิง 2. ธุรกิจบันเทิงที่เกี่ยวของกับดนตรี