ทองพันชั่ง

ทองพันชงั่

ช่อื สำมัญ White crane flower
ทองพนั ช่งั ชอ่ื วิทยำศำสตร์ Rhinacanthus nasutus
(L.) Kurz (ช่ือพ้องวทิ ยาศาสตร์ Rhinacanthus
communis Nees) จัดอยู่ในวงศ์เหงอื กปลาหมอ
(ACANTHACEAE)

สมนุ ไพรทองพันช่ัง มีชื่อท้องถ่นิ อื่น ๆ วา่ ท่องคันช่ัง หญา้ มนั ไก่ (ภาคกลาง) เปน็ ต้น โดยมีถ่นิ กาเนิดในประเทศ
อินเดีย มาเลเซีย และมาดากัสการ์

ลกั ษณะของทองพนั ช่ัง

 ต้นทองพนั ช่ัง เปน็ ไมพ้ ุ่มขนาดเลก็ มคี วามสงู
ประมาณ 1-2 เมตร โคนของลาต้นเปน็ เน้อื ไม้
แกนแข็ง มกี ่งิ อ่อนเป็นสเี่ หลย่ี ม

 ใบทองพนั ชง่ั ใบเป็นเปน็ เดย่ี ว ลกั ษณะใบเปน็
รูปไข่ ปลายใบและโคนใบแหลม ยาวประมาณ
4-6 เซนติเมตร และกว้างประมาณ 2-3
เซนตเิ มตร ขอบใบเรียบหรือเปน็ คลนื่ เลก็ นอ้ ย
ใบออกตรงข้ามกนั เปน็ คู่ ๆ

 ดอกทองพนั ชั่ง ออกดอกเปน็ ชอ่ ตรงซอกมุมใบ หนำ้ 1
กลบี ดอกมสี ีขาว กลีบรองดอกมี 5 กลบี และมีขน
กลีบดอกตดิ กัน โคนเป็นหลอด มีความยาว
ประมาณ 2 เซนตเิ มตร ปลายแยกเปน็ 2 กลีบ
กลีบมีขนยาวประมาณ 0.8 เซนตเิ มตรและกวา้ ง
ประมาณ 0.1 เซนตเิ มตร ปลายแยกเป็น 2 แฉก
แหลมสน้ั ๆ สว่ นกลบี ลา่ งแผก่ ว้างประมาณ 1.5
เซนตเิ มตร แยกเป็น 3 แฉก ส่วนก้านเกสรจะสน้ั ติดอย่ทู ป่ี ากทอ่ ดอก

กศน.ตำบลบ่อสวก ศูนยก์ ำรศกึ ษำนอกระบบและกำรศกึ ษำตำมอัธยำศยั อำเภอเมืองน่ำน

 ผลทองพันชง่ั ลกั ษณะผลเป็นฝักและมีขน ภายในฝกั มีเมลด็ 4 เมล็ด
สมุนไพรทองพนั ชั่ง เป็นสมนุ ไพรที่นยิ มนามาใช้ในการรักษาโรคผิวหนงั กลากเกลื้อน เชื้อราบนผิวหนงั

เปน็ หลัก ซงึ่ สว่ นทน่ี ามาใชเ้ ป็นยาสมนุ ไพรนน้ั ก็ได้แก่ ต้น ใบสด รากสดหรอื แห้ง และท้ัง 5 สว่ นของตน้ (ตน้ , ดอก,
ใบ, กา้ น, ราก) และทองพันช่ังยงั สามารถช่วยรกั ษาอาการอนื่ ๆ และโรคตา่ ง ๆ ได้อกี มากมาย

สรรพคุณของทองพันชง่ั

1. ช่วยบารุงธาตุ บารุงร่างกาย และใชเ้ ปน็ ยาอายวุ ฒั นะ (ราก, ตน้ )
2. ช่วยแก้โรค 108 ประการ (ต้น)
3. ช่วยรักษาโรคความดนั โลหิตสงู (ใบ)
4. ช่วยรกั ษาวัณโรคปอดในระยะเรมิ่ แรก ดว้ ยการใช้กา้ นและใบสดประมาณ 30 กรัม (ถ้าแห้งใช้ 10-15 กรมั )

นามาผสมกบั นา้ ตาลกรวดต้มเป็นนา้ ด่ืม (ก้าน, ใบ)
5. ช่วยแกล้ มสาร (ไม่มีการระบุสว่ นทใ่ี ช)้
6. ใชเ้ ปน็ ยาหยอดตา (ไม่มีการระบสุ ่วนทีใ่ ช้)
7. ใบรสเบื่อเมาช่วยดับพษิ ไข้ หรือจะใช้รากนามาต้มรับประทานแก้พิษไข้ก็ได้ (ใบ, ราก)
8. ชว่ ยแก้ไข้เหนือ (ไมม่ ีการระบุส่วนท่ีใช้)
9. ช่วยแกอ้ าการไอเป็นเลือด (ใบ)
10. ชว่ ยแก้อาการชา้ ใน (ไม่มีการระบสุ ว่ นท่ีใช้)
11. ช่วยทำใหร้ ะบบกระเพาะอาหารทางานได้ดีมากข้ึน (ใบ)
12. ช่วยแกอ้ าการจุกเสยี ด (ไม่มีการระบุสว่ นที่ใช)้
13. ชว่ ยแกไ้ สเ้ ล่อื น ไสล้ าม (ทง้ั ต้น)
14. ช่วยแก้ปสั สาวะผิดปกติ ปสั สาวะบ่อย ช่วยรักษาโรคน่วิ ด้วยการใช้ทองพนั ช่งั ทั้งตน้ ดอก ใบ กา้ น และ

ราก นามาสับเป็นช้ินเลก็ ๆ แล้วตากแดดใหแ้ หง้ ต้มเป็นน้าด่มื (ทง้ั ต้น)
15. ชว่ ยรักษาริดสดี วงทวาร (ใบ)
16. ชว่ ยแก้โรคมตุ กดิ ระดขู าวของสตรี (ใบ)
17. ใช้รักษาโรคตับอกั เสบ (สารแนพโทควโิ นนเอสเทอร)์
18. ช่วยฆา่ พยาธิ (ใบ)
19. ช่วยขบั พยาธิตามผิวหนัง ชว่ ยแก้พยาธิวงแหวนตามผวิ หนงั ตามบาดแผล (ใบ, ราก, ทง้ั ตน้ )
20. ชว่ ยแกอ้ าการปวดฝี (ใบ)
21. ช่วยแกพ้ ิษงู (ใบ, ราก)
22. ช่วยถอนพษิ (ใบ)
23. ชว่ ยแก้อาการอักเสบ (ใบ)
24. ช่วยรักษาคุดทะราด (ท้ังต้น)
25. ช่วยแก้น้าเหลอื งเสยี (ราก, ทงั้ ต้น)

กศน.ตำบลบอ่ สวก ศูนย์กำรศกึ ษำนอกระบบและกำรศกึ ษำตำมอธั ยำศัยอำเภอเมืองนำ่ น หน้ำ 2

26. ชว่ ยรกั ษาโรคไขข้ออกั เสบ (ใบ)
27. ช่วยแกอ้ าการเคลด็ ขดั ยอกตามชายโครง คอเคล็ด มือเคล็ด (ไม่มีการระบุส่วนทใ่ี ช้)
28. ชว่ ยยบั ยง้ั เช้อื แบคทเี รียและเชอ้ื ไวรสั (สารแนพโทควิโนนเอสเทอร์)
29. ช่วยต้านยีสต์ โดยสาร Rhinacanthin C, D และ N จากใบทองพนั ช่งั สามารถชว่ ยยับย้ังเชื้อ Candida

albicans ได้ (ภาคภูมิ พาณิชยูปการนันท์) (ใบ)
30. ช่วยรักษาโรคผมร่วง (ต้น)

กำรขยำยพนั ธ์ทุ องพันช่ัง

ทองพันช่งั สามารถขยายพันธ์ุได้ด้วยการเพาะเมล็ดและนามาปักกิ่งชา แต่ในปจั จบุ ันวธิ ีท่ีไดร้ บั ความนิยม
และมีอตั ราการปลูกท่ีไดผ้ ลดคี ือ วิธีการตัดก่ิงแก่ท่มี ตี าติดอยู่ 2 – 3 ตา แลว้ ปลดิ ใบท้ิงให้หมดจากนนั้ ตัดบริเวณกิ่ง
ใหเ้ ฉียงทามุม 45 องศา แลว้ ปกั ลงในดนิ ที่ชุม่ น้าโดยให้กิง่ เอยี งลงเลก็ น้อย ทองพันช่ังเป็นพชื ทไี่ ม่ชอบรม่ เงามาก
(ตอ้ งการทท่ี ี่มีแสงแดดลอดผา่ นมาราไร) มักชอบทีด่ ินปนทรายท่ีมีการระบายนา้ ดี ไมข่ ังแฉะ และต้องคอยดูแลการ
ใหน้ ้าใหด้ นิ ชมุ่ ชื้น รวมถงึ ตอ้ งคอยกาจดั วชั พชื อยูเ่ สมอ เพราะถา้ หากขาดน้าหรอื ถกู แสงแดดมากจนเกินไปใบ
จะเป็นจุดเหลืองแลว้ ค่อย ๆ แห้งตาย ดงั นัน้ การปลูกจงึ ควรปลกู ในฤดูฝน

ขอ้ แนะนำและข้อควรระวัง

การเกบ็ มาใช้ ควรเกบ็ ใบและรากจากต้นท่ีสมบูรณ์แขง็ แรงได้รับปุ๋ย แสงแดด และนา้ เพียงพอ กล่าวคอื
ใบไม่มจี ุดเหลอื ง มสี ีเขยี วสดเปน็ มัน และควรเลอื กเก็บจากตน้ ท่ีมอี ายเุ กนิ 1 ปี หรอื ออกดอกแล้วและสาหรับผ้ทู ่ี
เปน็ โรคหัวใจ โรคหดื โรคโลหติ จาง โรคมะเร็งในเลอื ด โรคความดันโลหติ ต่า ไม่ควรรบั ประทานสมนุ ไพรทองพันชงั่

กศน.ตำบลบอ่ สวก ศูนยก์ ำรศึกษำนอกระบบและกำรศึกษำตำมอัธยำศยั อำเภอเมืองนำ่ น หน้ำ 3