ตามรอยวิถีภูษา วิถีผ้าล้านนาเชียงใหม่

ตามรอยวถิ ภี ษู า 95

วถิ ผี า้ ลา้ นนาเชยี งใหม่

ภาพบน: ผา้ ฝา้ ยย้อมสีธรรมชาติและการ
ทอผา้ ของบา้ นไรไ่ ผ่งาม
ท่ีมาของภาพ:https://www.face-
book.com/Baanraipaingarm/
ภาพบนขวา : ผ้าทอบา้ นตาลอำาเภอฮอด
ทม่ี าของภาพ:Facebook ผา้ ฝ้ายทอมือ
บ้านตาล อ.ฮอด เชยี งใหม่
สบื ค้นเมอ่ื วนั ท่ี 27 กรกฎาคม 2564.
ภาพลา่ ง : ผ้ายอ้ มสีหินโมคคลั ลานกลุ่ม
ผา้ ฝ้ายเชิงดอย
ท่มี าของภาพ : facebook ผา้ ฝา้ ยเชงิ ดอย

ในเขตอำาเภอฮอด ก็มีแหล่งผ้าทอพื้นเมืองย้อมสีธรรมชาติหลายแหล่งที่ผลิตผ้าฝ้าย
คุณภาพป้อนทอ้ งตลาดท้ังในและต่างประเทศ เช่น แหล่งผลติ และแปรรูปผา้ ฝ้ายย้อมสีธรรมชาติ
ตำ�บลบ้�นต�ล อำ�เภอฮอด จังหวัดเชียงใหม่ โดยวัตถุดิบท่ีใช้ในการผลิต คือ เส้นฝ้าย นั้นได้
มาจากการปลกู เองในชมุ ชน ตลอดจนสที ใี่ ชย้ ้อมได้มาจากธรรมชาติ ได้แก ่ ใบมะม่วง ใบหกู วาง
ใบยคู าลปิ ตสั เปลอื กไมม้ ะมว่ ง เปลอื กไมข้ นนุ เปลอื กไมแ้ ละเนอ้ื ไมป้ ระดคู่ รง้ั ดนิ แดงและตน้ คราม
เปน็ วตั ถดุ บิ หลกั ในการยอ้ มส ี ผลติ ภณั ธผ์ า้ ทอสว่ นใหญ ่ คอื ผา้ ผนื สาำ หรบั นาำ ไปตดั เยบ็ หรอื แปรรปู
เป็นผลติ ภัณฑอ์ น่ื ๆ เชน่ กางเกง และเส้อื เป็นตน้ ปจั จบุ นั มีการรวมกล่มุ ทอผ้า ช่างทออสิ ระ และ
ผปู้ ระกอบการดา้ นสง่ิ ทอในเขตอาำ เภอฮอดหลากหลายกลมุ่ อาท ิ กลมุ่ ทอผา้ บา้ นตาลใต้ กลมุ่ ทอผา้
บ้านดงดำา กลุ่มทอผา้ บ้านบ่อสลี กลุ่มอาชพี บา้ นตาลกลาง กล่มุ ทอผา้ นาคอเรอื เป็นต้น

96 ตามรอยวถิ ภี ษู า

วถิ ผี า้ ลา้ นนาเชยี งใหม่

บรรณานกุ รม

เอกสารภาษาอังกฤษ
Bowie, Kathering Ann, “Peasant perspective on the political economy of
the northern Thai kingdom of Chiang Mai in the nineteenth century:
Implications for the understanding of peasant political expression.”
Doctoral dissertation, University of Chicago.1988.
Turton, Andrew, Kuba Wajiraphanya : A Teacher and Leader in Muang Nong
Khwang, Chiang Rai, in the late Nineteenth and Early Twentieth
Centuries. (Amsterdam : 7 th International Conference on Thai Studies,
1999) : 158.
เอกสารภาษาไทย
กระทรวงวัฒนธรรม, วถิ ถี น่ิ วถิ ีภษู า ผนื ผา้ ลา้ นนาตะวันตก, ม.ป.ท. : ม.ป.พ. , ม.ป.ป.
กรมประชาสงเคราะห์ กระทรวงแรงงานและสวัสดกิ ารสงั คม, ผ้าชาวเขา,กรงุ เทพฯ :
ร�ำ ไทยเพรส, 2543.
กฤตพงศ์ แจม่ จันทร์, “ซิน่ เชยี งแสน ยอแสงแหง่ อารยธรรม,” ร่มพยอม, 20 (1) (ตุลาคม 2560
– มนี าคม 2561) : 29-30.
เครอื ข่ายส่ือชนเผา่ พื้นเมอื ง และสภาชนเผา่ พืน้ เมอื งแห่งประเทศไทย, เครอ่ื งแต่งกายกลุ่ม
ชาตพิ นั ธ์ใุ นประเทศไทย, เชยี งใหม่ : ร่วมเจรญิ ปรนิ้ , 2562.
ชนกมลย์ คงยก, ““ผ้า” สอื่ กลางระหว่างความเชอ่ื กบั พิธกี รรม: กรณีศกึ ษา ผ้านาหม่ืนศรี
อ�ำ เภอนาโยง จังหวัดตรงั ,”ด�ำ รงวชิ าการ, 18 (1) (มกราคม-มิถนุ ายน 2562) : 80.
ทรงศักด์ิ ปรางค์วัฒนากลุ , “ประเพณีทานตงุ ในล้านนา,” ใน สบื สานล้านนา สบื ต่อลมหายใจ
ของแผน่ ดนิ , บรรณาธิการโดย ชชั วาลย์ ทองดีเลศิ , เชียงใหม่ : ม่งิ เมืองเนาวรตั นก์ าร
พมิ พ,์ 2542.
__________________,มรดกวฒั นธรรมผ้าทอไทลื้อ, ม.ป.ท.: ภาควิชาภาษาไทย
คณะมนษุ ยศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชยี งใหม่, 2551.
ธนาคารแห่งประเทศไทย, เงินตราลา้ นนาและผา้ ไท, กรงุ เทพฯ : อมรินทร์พรนิ้ ต้ิงแอนด์พบั ลชิ ชิง่
,2543.

ตามรอยวถิ ภี ษู า 97

วถิ ผี า้ ลา้ นนาเชยี งใหม่

ธญั ญารตั น์ อุดมเดชถาวร, “การศึกษาผ้าซิน่ ไทยวนของสตรีล้านนาในช่วงพทุ ธศตวรรษท่ี 25
จากภาพจติ รกรรมฝาผนงั วหิ ารลายค�ำ วดั พระสงิ ห์วรมหาวหิ าร จังหวัดเชยี งใหม,่ ”
การศกึ ษาเฉพาะบุคคลในประวัตศิ าสตรศ์ ิลปะ, ภาควิชาประวตั ศิ าสตร์ศิลปะ คณะ
อโบกั รษารณดคิษดฐี์,ม“หผาา้ วซทิ น่ิ ยลามุ่ ลนยั �ำ้ ศปิลงิ ปแาลกะรว,งั ,2”5ใ5น6ว.ถิ ถี น่ิ
เธยี รชาย วถิ ภี ษู า ผนื ผา้ ลา้ นนาตะวนั ตก, ม.ป.ท.
: ม.ป.พ.,ม.ป.ป.
นฤมล ศรีกิจการ, การทอผ้าไหมท่ีบา้ นกาด อ�ำ เภอสนั ก�ำ แพง จงั หวดั เชียงใหม่ : ประวัตแิ ละ
พัฒนาการต้ังแต่ พ.ศ. 2453-2524 (รายงานการวจิ ัย) ,กรงุ เทพฯ : ส�ำ นกั งานคณะ
กรรมการวฒั นธรรมแหง่ ชาติ, 2536.
นสุ รา เตียงเกตุ และคณะ, ผา้ จกโหลง่ ล้ี มรดกสายเมอื ง จังหวัดลำ�พูน, ม.ป.ท.: หอผา้ บุญยวง
,2559.
___________,ลายจกแมแ่ จ่ม, เชยี งใหม่ : ม.ป.พ., ม.ป.ป.
ปรีดา บุญยรตั น์, “แนวทางศึกษางานประติมากรรมปนู ป้นั เทวดาวัดเจ็ดยอด สำ�หรบั นำ�ไป
ประกอบสรา้ งจนิ ตนาการเครอ่ื งแตง่ กายเพอ่ื การแสดง”, ศลิ ปกรรมสาร, 10, (1)
(มกราคม – มถิ ุนายน 2558) : 90, สืบค้นเม่ือ 14 กรกฏคม 2564, https://so05.
tci-thaijo.org/index.php/fineartstujournal/article/
ภาณพุ งศ์ จงชานสิทโธ, ““ผา้ ชนเผ่าในล้านนา”: รูปแบบ ความสวยงาม และคณุ ค่าของ
หตั ถกรรมคนชายขอบ,” Walailak Abode of Culture journal, 20 (1) (2563) : 37.
มาณพ มานะแซม, ภษู า อาภรณ์ ฟอ้ นผี, กรงุ เทพฯ : โอ.เอส.พร้นิ ต้งิ เฮา้ ส์, 2554.
วราภรณ์ เรอื งศร,ี กาดกอ่ เมอื ง: ชาตพิ นั ธแ์ุ ละคาราวานการคา้ ลา้ นนา, กรงุ เทพฯ : มตชิ น, 2564.
วศนิ อุ่นจะนำ�, “ผ้าซน่ิ ตนี จกในจังหวดั เชียงใหม,่ ” ร่มพยอม, 16 (1) (มกราคม – มถุนายน
2557) : 36.
วชิ ญา มาแกว้ , ยคุ ทองของลา้ นนา ประวตั ศิ าสตรเ์ ศรษฐกจิ และสามญั ชน,กรงุ เทพฯ : มตชิ น, 2564.
วถิ ี พานชิ พนั ธ,์ สง่ิ ถกั ทอและผา้ ไท (เอกสารประกอบการสอน), เชยี งใหม่ : คณะวจิ ติ รศลิ ป์ มหาวทิ ยาลยั
เชยี งใหม,่ 2545.
ศานติ ภกั ดคี �ำ , “ลา้ นนา” ใน “ทกั ษณิ ”: ความสมั พนั ธท์ างประวตั ศิ าสตร์ จารกึ และวรรณกรรม,”
วารสารวชิ าการคณะมนษุ ยศาสตรแ์ ละสงั คมศาสตร,์ 11 (1) (มกราคม – มถิ นุ ายน 2560)
: 11-14.
สรสั วดี ออ๋ งสกลุ , ประวตั ศิ าสตรล์ า้ นนา, กรงุ เทพฯ : อมรนิ ทร,์ 2544.
สรุ พล ด�ำ รหิ ก์ ลุ , ลา้ นนา สง่ิ แวดลอ้ ม สงั คม และลฒั นธรรม, กรงุ เทพฯ : คอมแพคทพ์ รนิ ท,์ 2542.
ส�ำ นกั สง่ เสรมิ ศลิ ปวฒั นธรรม มหาวทิ ยาลยั เชยี งใหม,่ ไทลอ้ื แมส่ าบ, เชยี งใหม่ : นนั ทกานต์ กราฟฟคิ
การพมิ พ,์ 2557.

ตามรอยวถิ ภี ษู า
วถิ ผี า้ ลา้ นนาเชยี งใหม่

จัดท�ำ โดย

สำ�นกั งานวัฒนธรรมจงั หวัดเชยี งใหม่

พิมพเ์ ผยแพร่ พ.ศ. ๒๕๖๔

คณะผูจ้ ดั ทำ�

1. นายเสนห่ ์ สายเย็นใจ วัฒนธรรมจงั หวดั เชียงใหม่ ทปี่ รึกษา
2. นายณรงค ์ เหล็กสมบูรณ์ ผอู้ ำ�นวยการกลุ่มกจิ การพิเศษ หวั หนา้ คณะท�ำ งาน
3. นางสาวปานรดา อุ่นจนั ทร์ นกั วชิ าการวฒั นธรรมช�ำ นาญการ คณะทำ�งาน
4. นายศุภฤกษ ์ นิรัญกิจ นกั วชิ าการวฒั นธรรมช�ำ นาญการ คณะทำ�งาน
5. นางวราภรณ ์ ปานเกดิ ผล นกั วชิ าการวฒั นธรรมช�ำ นาญการ คณะท�ำ งาน
6. นางสาวร่งุ ทิวา บญุ เรือง นกั วชิ าการวฒั นธรรมปฏบิ ตั กิ าร คณะท�ำ งาน
7. นางสาวจิรภา พงษก์ ลาง นกั วชิ าการวฒั นธรรมปฏบิ ตั กิ าร คณะทำ�งานและ
เลขานกุ าร

เรยี บเรยี งโดย
ไพลนิ ทองธรรมชาติ