1 อิเหนา

อเิ หนาระดับตชั้นอมธันยมศศึกษึกากปที ะ่ี ห๔มงั กุหนงิ

อิเหนามาจากไหน ?

เปน็ นทิ านที่ไดร้ ับความนยิ มจากชาวชวา

มาจาก “นทิ านปนั หยี” แตง่ เพ่อื ยกยอ่ งกษัตรยิ ์ไอรลงั คะ

ชอ่ื เดิม “ปนั จี อินู กะรตั ปาตี”

อิเหนา จากชวามาไทยได้อยา่ งไร ?

เจ้าฟ้ากุณฑล เจา้ ฟา้ มงกฎุ

ปลายกรุงศรอี ยธุ ยา

ดาหลงั นางกานัลชาวปัตตานีเล่าให้ อเั หนา
(อิเหนาใหญ่) (อเิ หนาเลก็ )
พระราชธิดาสองพระองค์
ในสมเดจ็ พระเจา้ อยูห่ ัวบรมโกศฟงั

จากอิเหนา ของเจ้าฟ้ามงกุฎสู่อิเหนา ของรชั กาลที่ ๒

ต้นฉบับเดิมเสียหายจาก พระบาทสมเดจ็ พระพุทธเลิศหลา้ นภาลัย
เหตกุ ารณเ์ สียกรงุ ฯ ครง้ั ท่ี ๒ ทรงพระราชนพิ นธข์ ึ้นมาใหม่ ตามเค้าตน้ ฉบบั เดิม

เพจภาษาไทยไมจ่ ั๊กเดียม

ลกั ษณะคาประพนั ธ์

กลอนบทละคร

เมื่อน้นั

ลกั ษณะคาประพันธ์
กลอนบทละคร มกั ขน้ึ ตน้

“มาจะกลา่ วบทไป” : ใช้สาหรบั ข้นึ ต้นเร่อื ง หรอื กล่าวถึงเรือ่ งที่แทรกเข้ามา

“เม่ือนั้น” : ใชส้ าหรบั ขึ้นตน้ เม่อื กลา่ วถึงผมู้ ยี ศศักด์ิ เช่น เทวดา กษตั ริย์

“บัดนั้น” : ใช้สาหรับขึ้นตน้ เม่อื กล่าวถงึ ผนู้ อ้ ย หรือผใู้ ตบ้ งั คบั บญั ชา
เช่น เสนา อามาตย์ ทหาร สามญั ชน

อิเหนา

อิเหนาเป็นเจ้าชายรูปงามทีม่ คี วามสามารถ
ด้านการรบ ถนดั การใชก้ ริช พูดจาอ่อนหวาน
แต่อิเหนาตดั รอนบษุ บาและไปรกั กบั จินตะหรา
จึงเปน็ เหตุให้ทา้ วดาหาพอ่ ของบษุ บาโกรธแค้น
มาก อิเหนาได้ทาศึกกบั ทา้ วกะหมังกหุ นงิ

บุษบา

กิริยามารยาทเรียบรอ้ ย คารมคมคาย
เฉลียวฉลาด ทนั คน ใจกวา้ ง และมเี หตผุ ล
เป็นค่ตู นุ าหงันกับอิเหนาซ่งึ พระบิดาหม้นั
หมายไวต้ งั้ แต่เด็ก

จรกา

จรกาปกครองเมืองเลก็ ๆ มีผวิ คลา้
หลงรกั บษุ บาจึงไปสขู่ อบษุ บาจากท้าว
ดาหาซึ่งท้าวดาหาก็ประทานให้

ท้าวกเุ รปนั

ทา้ วกุเรปนั เป็นกษัตรยิ ์พระองค์หน่งึ ใน
วงศเ์ ทวา และเป็นบิดาของอเิ หนา ในครนั้ ที่
ท้าวกะหมังกหุ นงิ ยกทพั มาตีเมืองดาหา
ทา้ วกเุ รปนั ไดส้ ง่ สารไปหาอิเหนาใหไ้ ปชว่ ย
ทาศกึ

ท้าวดาหา

ทา้ วดาหาเปน็ อนุชาของท้าวกุเรปนั
และเปน็ บดิ าของบษุ บา เม่ืออเิ หนาไม่ยอม
เข้าพธิ อี ภิเษกกบั บษุ บา ทา้ วดาหาโกรธ
มาก เมือ่ จรกามาขอบุษบาจึงยกใหท้ นั ที

ทา้ วหมันหยา

ท้าวหมันยาเปน็ พ่อของจนิ ตะหรา
ไม่ไดเ้ ป็นเชอ้ื สายวงศ์เทวา

ทา้ วกะหมังกุหนงิ

ทา้ วกะหมังกหุ นงิ เปน็ พ่อของวหิ ยาสะกา
เป็นตวั ละครท่แี สดงให้เหน็ ถงึ บทบาทของพ่อ
ทีร่ ักลูกแบบตามใจ

วหิ ยาสะกา

วหิ ยาสะกาเปน็ ลกู ของ
ทา้ วกะหมังกหุ นงิ มคี วามสามารถ
ด้านการรบเหมือนพ่อ

จินตะหรา

จินตะหราเปน็ ธิดาท้าวหมันยา จนิ ตรามี
นิสยั เอาแต่ใจตวั เอง อย่างเชน่ ทง้ั ที่รู้วา่ อิเหนา
เป็นคหู่ มน้ั ของบษุ บา แตจ่ นิ ตะหรากไ็ ม่ไดร้ สู้ ึก
ขดั ขนื ใด ๆ ทจ่ี ะตอบรักอเิ หนา

สังคามาระตา

สังคามาระตาเปน็ ลูกของระตูปักมาหงัน
อเิ หนารักสังคามาระตาดุจน้องชายแท้ ๆ
ด้านนิสยั มคี วามกล้าหาญและม่นั ใจในตวั เอง
อาสาตอ่ สกู้ ับวหิ ยาสะกา ถนดั การใช้ทวน

องค์ปะตาระกาหลา

วงศ์อสญั แดหวา

ทา้ วกเุ รปนั ทา้ วสงิ หัดสา่ หรี

ทา้ วดาหา ท้าวกาหลัง

เผ่าพงศ์วงศ์อสญั แดหวา

เมืองกเุ รปัน เมืองดาหา เมืองกาหลัง เมอื งสิงหดั สา่ หรี

ท้าวกุเรปัน ท้าวดาหา ทา้ วกาหลงั ท้าวสงิ หัดส่าหรี

3. มะโต 5 ลาดบั มเหสี

1. ประไหมสุหรี
2. มะเดหวี

5. เหมาหลาหงี 4. ลิกู

ความสัมพนั ธ์ของตัวละคร
อิเหนา ตอน ศกึ กะหมังกุหนิง

พี-่ น้อง ทา้ วดาหา ทา้ วกเุ รปนั

หลงรัก พอ่ พ่อ

คตู่ ุนาหงนั

ระตลู ่าสา ระตูจรกา หลงรกั

ฆา่ ระเด่นบุษา ระเดน่ มนตรี จินตะหราวาตี

พ่อ อเิ หนา
สนทิ กัน

ทา้ วกะหมงั กหุ นงิ วหิ ยาสะกา ฆ่า สงั คามาระตา

ศกึ กะหมังกหุ นงิ

ทา้ วกเุ รปนั มีโอรส

ชอ่ื อิเหนา

ทา้ วดาหามีธดิ า

ชื่อ บุษบา

ผใู้ หญท่ ้ังสองฝ่าย
ไดห้ มนั้ หมาย

อเิ หนากบั บษุ บาไว้
ต้งั แต่เด็ก

แตเ่ มือ่ เจรญิ วัยขน้ึ อิเหนา เมืองหมนั หยา
ตอ้ งไปช่วยปลงพระศพ
พระอัยกที ่เี มืองหมนั หยา
จงึ ไดพ้ บกบั จนิ ตะหรา

ธดิ าทา้ วหมนั หยา

เมอื งกเุ รปัน

อเิ หนาตกหลุมรกั จนิ ตะหรา

แอบลกั ลอบออกจากเมอื งไปอยู่
กับจินตะหราท่ีเมือง

หมันหยาและปฏเิ สธการอภเิ ษกกบั
บุษบา เพราะวา่ ยงั ไม่เคยพบหน้า

กัน

เม่อื ท้าวดาหาทราบเร่ืองท่ี
อเิ หนาตดั รอนบษุ บา ก็ทรง
ข่นุ เคอื งพระทยั เปน็ อย่างยงิ่
จงึ ประกาศว่า ถา้ ใครมาขอ
บษุ บาก็จะยกให้

”แมน้ ใครมาขอก็จะให้ ไมอ่ าลัยทรี่ ะคนปนศักด์ิ
ถงึ ไพรป่ ระดาษชาติทรลักษณ์ จะแต่งให้งามพกั ตรพ์ งศพ์ นั ธ์ุ”

ทาใหช้ ายรูปช่วั ตัวดา
อย่างจรกา สบโอกาสเข้าไป
สู่ขอทันที ซึ่งท้าวดาหากไ็ ม่
สามารถปฏิเสธคาพูดของตนได้

ท้าวกะหมงั กุหนงิ กบั ประไหมสหุ รี
มโี อรสช่อื วหิ ยาสะกา ในคราวท่ี
วหิ ยาสะกาออกเที่ยวป่า

องค์ปะตาระกาหลาได้แปลง
กายเปน็ กวางทองเพือ่ ล่อ
วิหยาสะกามายงั ตน้ ไทรท่ีมี
รูปวาดของบษุ บา

ฉันชอ่ื บุษบา
หนา่ นา...
หนา่ น้า...

เมื่อวิหยาสะกาเหน็ รปู ตกหลมุ รกั
ของบษุ บากเ็ กดิ รูส้ ึก ขึ้นไม่ไหว
คล่ังไคล้ไหลหลง เธอใช่ม้ยั เป็นคน
จนไมเ่ ปน็ อันทาอะไร ผลักฉัน

ทา้ วกะหมงั กหุ นิงรู้สกึ
เหน็ ใจบตุ รชายเปน็ อย่างย่งิ
เมื่อสบื ทราบวา่ หญิงคนใน
รูปคือ บษุ บา จึงสง่ ทลู ให้
ไปส่ขู อมาให้บุตรชายของ
ตนทันที

ทตู จากเมอื งกะหมังกุหนิงไดน้ า
พระราชสารไปถึงทา้ วดาหา เพ่อื สูข่ อ
บุษบาใหว้ หิ ยาสะกา ข้อความกล่าวถงึ
เหตกุ ารณ์ท่ีวิหยาสะกา เกบ็ รูปบษุ บา
ได้กลางป่า

ชะรอยเป็นบุพเพนวิ าสา เทวาอารกั ษม์ าชักให้
มคี วามเสน่หาอาลัย แตห่ ลงใหลใฝ่ฝนั รันทด
หวงั เปน็ เกอื กทองรองบาทา พระผวู้ งศ์เทวาอนั ปรากฏ
จะขอพระบตุ รมี ยี ศ ให้โอรสข้าน้อยดงั จนิ ดา

เม่ือได้ฟงั ดังนนั้ ทา้ วดาหาก็
จาเปน็ จะต้องปฏิเสธ เพราะได้
ยกบุษบาใหก้ บั จรกาไปแลว้

เม่อื ทา้ วกะหมังกหุ นงิ ได้ทราบวา่ ถูก
ปฏเิ สธจากท้าวดาหา ทาให้ทรงกริ้ว
มาก คดิ จะยกทัพไปตีเมอื งดาหาเพ่อื
ชิงตัวบษุ บามาให้ได้ เพราะม่นั ใจ
ความสามารถในการรบของตน

ฝ่ายทา้ วดาหาเกรงว่าจะรับศึกคร้ังนีไ้ มไ่ หว
จงึ ไดข้ อใหพ้ นี่ ้องในวงศอ์ สัญแดหวามาช่วย

อเิ หนาได้รบั พระราชสารจาก
ท้าวกเุ รปนั ผูเ้ ปน็ บดิ าวา่ ให้ไป
ช่วยทาศกึ ในคร้ังน้ี หากไมไ่ ป
ก็จะตัดพอ่ ตัดลกู

อิเหนาจงึ สงสัยว่า บษุ บาน้นั
มรี ปู โฉมงดงามเพยี งใด
จงึ มผี หู้ มายปองจนเกดิ ศึก
ขน้ึ ได้ในครง้ั นี้

ครน้ั อ่านสารเสรจ็ สิ้นพระทรงฤทธ์ิ
ถอดฤทยั คดิ แลว้ สงสัย
บษุ บาจะงามสักเพยี งไร
จงึ ต้องใจระตทู ุกบรุ ี
หลงรักรูปนางแตอ่ ยา่ งนั้น
จะพากันมามว้ ยไม่พอที่

แม้นงามเหมือนจนิ ตะหราวาตี
ถงึ จะเสยี ชีวีกค็ วรนัก

สารอีกฉบับหน่ึงท้าวกุเรปันสง่ ให้
ท้าวหมนั หยาเพือ่ ต่อว่า ว่าไมอ่ บรม
พระราชธิดาทาใหอ้ เิ หนามาหลงรัก
จนิ ตะหราจนทาใหเ้ กดิ เร่อื งวนุ่ วาย

ท้าวหมันหยาจงึ ยนื สารให้อิเหนา
แล้วสัง่ ให้อิเหนารบี ไปชว่ ยรบ
ไมเ่ ช่นน้นั จะไมใ่ หอ้ ยู่กับจนิ ตะหรา

จนิ ตะหราเม่อื รู้วา่ อิเหนา จะไป
ชว่ ยรบเพอ่ื ปกปอ้ งเมืองของบษุ บา
ซงึ่ เคยเปน็ คหู่ มน้ั อเิ หนา กร็ สู้ กึ เสยี ใจ

และตัดพ้อต่อวา่ อเิ หนา
ว่ามาหลอกใหต้ นหลงรกั
แล้วมาทาให้เสียใจ

สตรีใดในพภิ พจบแดน
ไมม่ ใี ครได้แค้นเหมอื นอกขา้
ด้วยใฝร่ กั ใหเ้ กนิ พักตรา
จะมีแตเ่ วทนาเปน็ เนืองนติ ย์
โอว้ า่ น่าเสียดายตวั นกั
เพราะเชือ่ ลนิ้ หลงรกั จึงชา้ จิต
จะออกช่อื ลอื ชั่วไปท่ัวทิศ
เม่ือพลั้งคดิ ผดิ แล้วจะโทษใคร

แตเ่ มอ่ื ได้อา่ นสารก็ตอ้ งจายอม
ใหอ้ เิ หนาออกไปชว่ ยรบ

สงั คามาระตา

อเิ หนาออกเดนิ ทางไปยังเมอื ง
ดาหาพร้อมกบั สังคามาระตา
เพอื่ ไปสมทบกบั ทพั เมอื งอื่น ๆ

ครุฑนาม นาคนาม

กะหรดั ตะปาตี ระตปู าหยงั

ระเดน่ สังคา- วิหยา- ทา้ วกะหมัง- ตามะหงง
มาระตา สะกา กหุ นิง
ดาหยน อิเหนา

สหุ รานากง ระตปู ระหมัน