Sejarah Tingkatan 2

Khas untuk guru sahaja

Dengan setiap pembelian buku, guru boleh
dapatkan salinan lembut (softcopy) dalam
bentuk PDF untuk memudahkan proses
pengajaran dan pembelajaran di rumah (home-
based learning).

Sekiranya guru memerlukan PDF, sila
hubungi Bahagian Penjualan dan Pemasaran
Cemerlang Publications Sdn. Bhd. di talian:

03-89592001
03-89593001
016-3324137

KANDUNGAN

BAB Kerajaan Alam Melayu 1
1

BAB Sistem Pemerintahan dan Kegiatan Ekonomi Masyarakat Kerajaan Alam Melayu 8
2

BAB Sosiobudaya Masyarakat Kerajaan Alam Melayu 15
3

CONTOHBABAgama, Kepercayaan dan Keunikan Warisan Masyarakat Kerajaan Alam Melayu22
4

BAB Kesultanan Melayu Melaka 29
5

BAB Kesultanan Johor Riau 36
6

BAB Kesultanan Melayu Pahang, Perak, Terengganu dan Selangor 43
7

BAB Kerajaan Kedah, Kelantan, Negeri Sembilan dan Perlis 51
8

BAB Warisan Kerajaan Kedah, Kelantan, Negeri Sembilan dan Perlis 60
9

BAB Sarawak dan Sabah 67
10

Penilaian Akhir Tahun 74
Jawapan

Format Instrumen PT3 Mulai Tahun 2019
Mata Pelajaran Sejarah (21)

Bil. Perkara Keterangan
1 Jenis Instrumen
2 Jenis Item Ujian Bertulis Kerja Kursus (Sekolah)
• Objektif Aneka Pilihan (OAP) Tugasan
3 Bilangan Soalan • Subjektif Respons Terhad Satu tugasan
• Subjektif Respons Terbuka
4 Jumlah Markah 100 markah
Bahagian A: Bahagian B: Bahagian C: 20%
5 Wajaran 20 soalan OAP 4 soalan subjektif 4 soalan subjektif Tingkatan 3
6 Tempoh Ujian (Jawab semua (Jawab semua (Jawab 2 soalan
7 Konstruk soalan) soalan) sahaja) Rubrik Penskoran

8 Kaedah Penskoran 20 markah 40 markah 40 markah

Jumlah: 100 markah

80%

2 jam • Menganalisis
• Mengingat • Menilai
• Memahami • Menjana idea
• Mengaplikasi • Analitik
• Dikotomus

Bab 1 Kerajaan Alam Melayu

Praktis Bergrafik

Isi tempat kosong dengan maklumat berkaitan konsep Alam Melayu dari aspek bahasa dan budaya
berdasarkan tokoh-tokoh berikut. MS Teks 6 – 7
CONTOH
Bahasa serumpun di Alam Melayu mempunyai perkaitan dengan bahasa

. Persamaan ini boleh dikenal pasti melalui

. Apabila membuat perbandingan bahasa-bahasa

serumpun ini, terdapat bahasa-bahasa ini dengan

bahasa Melayu.

Profesor Emeritus Dato’
Dr. Asmah Haji Omar

Budaya di Alam Melayu berkembang maju dengan munculnya

beberapa kepandaian tertentu dalam bidang kesenian seperti

pembuatan gangsa dan seni . Kepandaian ini

merupakan di Alam Melayu. Selain itu, nilai-

nilai serumpun wujud dalam masyarakat Alam Melayu terutamanya

. Dalam aspek seni persembahan pula, muncul

Dr. A. Aziz Deraman di Kelantan dan Pulau Jawa.

Sifat orang Melayu yang gemar telah

mengembangkan lagi bahasa Melayu ke Alam Melayu. Tambahan pula sifat

bahasa Melayu yang dan

membolehkan bahasa ini diterima di Alam Melayu.

Sutan Takdir Alisjahbana

1

Sejarah Tingkatan 2 Bab 1

Praktis Topikal

Bahagian A Soalan Objektif 1.2 Kewujudan Kerajaan di Alam Melayu
1.1 Konsep Alam Melayu
4 Di manakah letaknya pusat pemerintahan
1 Menurut pendapat tokoh berikut, kerajaan MS Teks kerajaan Srivijaya?
MS Teks Alam Melayu meliputi kawasan
8 A Indrapura
4 B Palembang
C Hariharalaya
D Kota Trowulan
CONTOH
5 Jadual berikut menunjukkan lokasi kerajaan
Profesor Emeritus Dato’ Dr. Nik Hassan MS Teks Alam Melayu.
Shuhaimi Nik Abdul Rahman
A India 8 Pilih pasangan yang betul.
B Barat China
C Papua New Guinea Kerajaan Funan Kerajaan Kedah
D Kepulauan Atlantik Tua

A Lembah Sungai Sungai Mas
Mekong

B Lembah Sungai Lembah Sungai

2 Maklumat berikut berkaitan pendapat tokoh Musi Mekong
MS Teks tempatan tentang konsep Alam Melayu.
C Sungai Mas Selatan Vietnam
5

Dunia Melayu meliputi selatan D Sungai Bujang Pantai Barat Tanah
Vietnam, Kemboja, selatan Myanmar, Melayu
Segenting Kra, Malaysia, Indonesia,
Brunei dan Filipina. 6 Antara berikut, pernyataan manakah

Konsep tersebut dilihat dari sudut MS Teks berkaitan dengan kerajaan Angkor?
A bahasa C geografi 8 I Terletak di Lembah Sungai Brantas

B budaya D keserempunan II Terletak di Lembah Sungai Mekong

III Hariharalaya dijadikan pusat kerajaan

3 Apakah faktor yang menjadikan bahasa IV Kota Trowulan dijadikan pusat kerajaan
MS Teks Melayu diterima di Alam Melayu menurut A I dan II C II dan III
B I dan IV D III dan IV
6 pendapat tokoh berikut?

1.3 Kerajaan Alam Melayu yang Masyhur

I Mudah dipelajari 7 Maklumat berikut berkaitan kerajaan di Alam
II Bersifat sederhana MS Teks Melayu.
III Bahasa lingua franca
IV Alat komunikasi utama 9
A I dan II
B I dan IV • Berpusat di Indrapura
C II dan III • Diasaskan oleh Chu-Lien
D III dan IV • Ditawan oleh Dai Viet

Maklumat tersebut berkaitan kerajaan
A Funan
B Angkor
C Champa
D Srivijaya

2

Sejarah Tingkatan 2 Bab 1

8 Bagaimanakah kerajaan Srivijaya berjaya Pada abad ke-9, kerajaan Srivijaya sezaman
MS Teks menguasai Selat Melaka dan Selat Sunda? dengan kerajaan

10 A Menjajah kerajaan-kerajaan di Alam Melayu I Chola
B Kaya dengan hasil bumi untuk tujuan II Abbasiyah
III Kesultanan Delhi
perdagangan IV Turki Uthmaniyah
C Menguasai perdagangan di jalan laut A I dan II
B I dan IV
antarabangsa C II dan III
D Menakluki Sumatera, selatan Myanmar, D III dan IV

Tanah Melayu dan Segenting Kra 12 Ukiran berikut ditemukan di Beruas, Perak.
MS Teks Penemuan tersebut membuktikan
9 Apakah sumbangan Patih Gajah Mada yang
CONTOH 17
MS1T2eks menyumbang kepada kemasyhuran kerajaan
Majapahit?
A penyebaran agama Islam
I Meluaskan tanah jajahan B penyebaran agama Hindu
C penyebaran agama Buddha
II Berjaya mengatasi serangan Dai Viet D penyebaran agama Hindu-Buddha

III Menguasai perdagangan di jalan laut 13 Manakah antara kerajaan Alam Melayu
MS Teks berikut menjalinkan hubungan diplomatik
antarabangsa
18 dengan kerajaan di China untuk memperkukuh
IV Mengembalikan keamanan dan persahabatan dan perdagangan?

keselamatan kerajaan I Funan
A I dan II II Angkor
B I dan IV III Srivijaya
C II dan III IV Majapahit
D III dan IV A I dan II
B I dan IV
10 Apakah yang menyebabkan kemusnahan C II dan III
D III dan IV
MS 1T3eks pelabuhan Gangga Nagara?
A Serangan tentera Siam 14 Apakah nilai yang boleh dicontohi daripada
B Serangan tentera Chola KBAT masyarakat kerajaan Alam Melayu yang
C Serangan kerajaan Demak
D Serangan kerajaan Chenla membawa banyak kemajuan dalam pelbagai
bidang?
1.4 Kerajaan Alam Melayu dan Kerajaan Luar A Kerajinan
yang Sezaman B Kejujuran
C Ketabahan
4-02 D Keterbukaan

11 Peta berikut menunjukkan lokasi kerajaan
MS Teks Srivijaya.

15

Funan



3

Sejarah Tingkatan 2 Bab 1

Bahagian B Soalan Struktur
Jawab semua soalan.
1 Peta berikut menunjukkan lokasi kerajaan Alam Melayu.

Angkor Champa
Funan

CONTOH X Kedah Tua
Y

Z Kata K unci

(b) menakluki – pemerintahan
(a) Namakan kerajaan Alam Melayu yang bertanda: Sangramadhananjaya –
jalan laut – antarabangsa
(i) X : – pusat – perdagangan –
pengajian agama
(ii) Y :
(c) bebas – penjajah – maju
(iii) Z : – pelbagai bidang –
[3 markah] kerjasama – perpaduan
– penduduk – hubungan
(b) Jelaskan kemasyhuran kerajaan Alam Melayu yang bertanda Y. diplomatik – keselamatan
– penduduk – kerajaan –
moden – pelbagai aspek




[3 markah]

(c) Bagaimanakah kewibawaan pemimpin membawa kepada
kemasyhuran sesebuah kerajaan?













[4 markah]

4

Sejarah Tingkatan 2 Bab 1

2 Kerajaan Alam Melayu seperti kerajaan Funan, Champa, Majapahit,CONTOH Kata K unci
Srivijaya, Angkor dan Kedah Tua telah menjalinkan hubungan
diplomatik dengan kerajaan di China dan India. (a) hubungan politik – dua
negara – China – India –
(a) Bagaimanakah hubungan diplomatik kerajaan Alam Melayu? kukuh kedudukan – buka
jalan – perdagangan

(b) dapat pengiktirafan
– kukuh persahabatan
– perdagangan – erat –
persahabatan – keagamaan

[3 markah] (c) keselamatan – bantuan –
perdagangan – pelabur
(b) Jelaskan hubungan diplomatik kerajaan Srivijaya. – meningkat – teknologi –
maju – ekonomi







[3 markah]

(c) Terangkan kepentingan menjalinkan hubungan diplomatik
dengan kerajaan atau negara luar.










[4 markah]

5

CONTOH Sejarah Tingkatan 2 Bab 1

Bahagian C Soalan Esei

Jawab semua soalan.

3 Alam Melayu dikenali dengan pelbagai istilah seperti Kepulauan Melayu dan Dunia Melayu. Konsep
Alam Melayu boleh dilihat dari sudut geografi, bahasa dan budaya.

(a) Jelaskan konsep Alam Melayu dari sudut bahasa.
[8 markah]
(b) Penduduk di Alam Melayu mempunyai budaya serumpun yang merangkumi bahasa dan tulisan,

persuratan, struktur sosial, kesenian, kepercayaan dan adat.
Jelaskan.
[6 markah]
(c) Bagaimanakah bahasa dan budaya mencorakkan sebuah masyarakat yang cemerlang?

[6 markah]

Kata K unci

(a) Profesor Emeritus Dato’ Dr. Asmah Haji Omar – etnik peribumi – kata-kata tertentu – pertalian
kekeluargaan – Contoh – Sutan Takdir Alisjahbana – belayar – sifat – sederhana – mudah dipelajari –
diterima

(b) berkembang maju – kepandaian tertentu – bidang kesenian – pembuatan gangsa – seni
mempertahankan diri – ciptaan asli – nilai serumpun – gotong-royong – persembahan – wayang kulit –
bukti – kebudayaan

(c) komunikasi – perdagangan – ekonomi – pelabur – ilmu pengetahuan – kebudayaan – kegiatan sosial –
cinta – bahasa – budaya

4 Kerajaan Alam Melayu bermula daripada petempatan kecil yang berkembang menjadi pelabuhan.
Pelabuhan ini seterusnya berkembang menjadi kerajaan.

(a) Jelaskan tentang kerajaan awal Alam Melayu tersebut.
[6 markah]
(b) Jelaskan tentang kemasyhuran kerajaan-kerajaan Alam Melayu.
[8 markah]
(c) Kerajaan Alam Melayu menjalinkan hubungan diplomatik dengan kerajaan-kerajaan luar lain yang

sezaman. Hubungan ini mendorong penyebaran agama Hindu, Buddha dan Islam.
Jelaskan.
[6 markah]

Kata K unci

(a) nama kerajaan (kerajaan Funan, Champa, Kedah Tua, Gangga Nagara, Srivijaya, Angkor dan
Majapahit) – lokasi kerajaan – masa kemunculan – lokasi pusat kerajaan

(b) nama kerajaan (kerajaan Funan, Champa, Kedah Tua, Gangga Nagara, Srivijaya, Angkor dan
Majapahit) – pemerintahan – peluasan empayar – sumbangan pemerintah – kejayaan yang dicapai

(c) agama Hindu, Buddha dan Islam – aspek kehidupan – cara penyebaran – bukti penyebaran

6

Sejarah Tingkatan 2 Bab 1

Ruang jawapan BAHAGIAN C

CONTOH

7

Bab 2 Sistem Pemerintahan dan

Kegiatan Ekonomi Masyarakat
Kerajaan Alam Melayu

Praktis Bergrafik

1 Nyatakan kegiatan pertanian yang dijalankan oleh masyarakat kerajaan Alam Melayu. i-Think

MS Teks 28 – 29
CONTOH
(a)

(b) (e)

Kegiatan pertanian
masyarakat kerajaan

Alam Melayu

(c) (d)

2 Padankan barang yang didagangkan dengan pelabuhan yang tepat. MS Teks 30

Buah pelaga, damar, minyak Pelabuhan Pangkalan, Lembah
sayuran dan lilin lebah Kinta, Bidor dan Sungai Siput

Beras, emas, perak, gading gajah Pelabuhan Palembang
dan gaharu

Damar, kapur barus, kayu cendana Pelabuhan Turan, Kam ran, Sri
dan gaharu Banoy dan Maliti

Emas, bijih timah, kapur barus, Pelabuhan Sidayu, Tuban, Gresik
rempah-ratus dan damar dan Surabaya

Rotan, damar, kayu cendana dan Pelabuhan Sungai Mas dan
gading gajah Pangkalan Bujang

Madu, mutiara, rumpai laut dan Pelabuhan Yasodharapura
sumbu badak

Rempah, beras, ikan dan kulit Pelabuhan Oc Eo
penyu

8

Sejarah Tingkatan 2 Bab 2

Praktis Topikal

Bahagian A Soalan Objektif A I dan II C II dan III
Pilih jawapan yang paling tepat. B I dan IV D III dan IV

2.1 Sistem Pemerintahan

1 Maklumat berikut berkaitan sistem 5 Struktur sosial kerajaan Alam Melayu
MS2T6eks pemerintahan kerajaan Alam Melayu.
MS 2T7eks dibahagikan kepada dua golongan.
Pemerintahan pusat Apakah dua golongan tersebut?

X

Pemerintahan wilayah

Apakah X?
A Sistem beraja
B Sistem organisasi
C Sistem jajahan takluk
D Sistem peluasan kuasa
CONTOH I Golongan pemerintah

II Golongan diperintah

III Golongan tertinggi

IV Golongan bawah
A I dan II
B I dan IV
C II dan III
D III dan IV

2.2 Kegiatan Ekonomi

2 Maklumat berikut berkaitan gelaran bagi 6 Apakah tujuan kegiatan pertanian kerajaan
MS2T6eks pemerintah kerajaan Funan.
MS Teks Alam Melayu?
Raja Funan digelar sebagai 28 I Sara diri
Cakravatin.
II Perdagangan
Apakah yang dimaksudkan dengan gelaran
tersebut? III Membangunkan kerajaan

A Raja segala raja IV Memanfaatkan sumber alam
B Pemerintah alam sejagat A I dan II C II dan III
C Raja sebagai Buddha di bumi B I dan IV D III dan IV
D Pemerintah yang mulia dan suci
7 Maklumat berikut berkaitan sungai yang
3 Apakah gelaran bagi putera raja yang MS Teks membekalkan sumber pengairan padi sawah.

MS Teks mengetuai wilayah-wilayah di Funan? 28
26 A Yuvaraja C Raja Muda
B Raja Kecil D Rajadhiraja • Sungai Bengawan Solo
• Sungai Brantas
4 Maklumat berikut berkaitan kedudukan
MS Teks wanita kerabat diraja dalam pentadbiran Sungai tersebut menjadi sumber pengairan
padi sawah di
27 kerajaan Majapahit.
A Hulu Musi
B Palembang
C Pulau Jawa
D Tanah Tinggi Pasemah

Wanita kerabat diraja mendapat 8 Apakah faktor perkembangan kegiatan
tempat yang tinggi dalam pentadbiran MS Teks perdagangan di kerajaan Alam Melayu?
kerajaan Majapahit.
30 A Terdapat kemudahan pelabuhan
Apakah jawatan yang dipegang oleh mereka? B Layanan baik masyarakat tempatan
I Menjadi raja C Kemudahan tempat menyimpan barang
II Menjadi pembesar
III Menjadi Permaisuri Raja dagangan
IV Menganggotai Sapta Prabu D Cukai yang rendah dikenakan kepada para

pedagang

9

Sejarah Tingkatan 2 Bab 2

9 Maklumat berikut berkaitan jawatan yang 12 Maklumat berikut berkaitan hasil laut di
MS Teks terdapat di pelabuhan kerajaan Srivijaya. MS Teks kerajaan Alam Melayu.

30 32

Tuhan Vatakvurah • Gamat
• Mutiara
• Rumpai laut
Apakah peranan jawatan tersebut?
A Mengendalikan urusan sukat dan timbang Di manakah hasil laut tersebut mudah
B Mengawasi urusan perdagangan di didapati?

pelabuhan A Selat Melaka
C Penyelia kegiatan perdagangan dan B Selat Tebrau
C Laut Sulawesi
perkapalan D Laut China Selatan
D Menguruskan urusan penginapan para

pedagang
CONTOH
10 Antara berikut, yang manakah pelabuhan yang 13 Manakah antara hasil hutan berikut digunakan
MS Teks terdapat di kerajaan Champa?
MS 3T2eks dalam perubatan?
30 I Pelabuhan Maliti I Gaharu
II Pelabuhan Turan
III Pelabuhan Tuban II Cuka kelapa
IV Pelabuhan Pangkalan
A I dan II III Kapur barus
B I dan IV
C II dan III IV Sarang burung
D III dan IV A I dan II
B I dan IV
11 Jadual berikut menunjukkan barang dagangan C II dan III
MS Teks pedagang luar. D III dan IV

31 Pilih padanan yang betul. 14 Masyarakat kerajaan Champa menjalankan
MS Teks kegiatan melombong emas dan perak.
Pedagang Pedagang
China India 33 Di manakah kegiatan melombong emas
dijalankan?
A Sutera, tembikar, Kain kapas,
A Indrapura
B Amaravati
C Pergunungan Hue
D Pergunungan Phnom Dek

pinggan dan tembikar, akik dan 15 Masyarakat kerajaan Majapahit mengusahakan
MS Teks pembuatan garam seperti gambar berikut.
mangkuk karnelian
33
B Tembikar, Rempah, kapur
minyak wangi, barus dan gaharu
barangan kaca
dan manik

C Kain kapas, Sutera, tembikar,
tembikar, akik pinggan dan
dan karnelian mangkuk Apakah yang diusahakan oleh masyarakat
kerajaan Majapahit selain pembuatan garam?
D Rempah, kapur Tembikar, minyak
barus dan wangi, barangan I Pembuatan gula
gaharu kaca dan manik II Pembuatan minyak
III Pembuatan cuka kelapa
IV Pembuatan makanan kering
A I dan II
B I dan IV
C II dan III
D III dan IV

10

Sejarah Tingkatan 2 Bab 2

Bahagian B Soalan Struktur
Jawab semua soalan.
1 Ilustrasi berikut menunjukkan suasana di pelabuhan kerajaan Alam Melayu.

CONTOH

(a) Namakan tiga pedagang luar yang sering berdagang dengan
Alam Melayu.

(i)

(ii)

(iii) Kata K unci
[3 markah]
(b) barangan – Alam Melayu –
(b) Mengapakah pedagang luar gemar berdagang dengan kerajaan menarik minat – kedudukan
di Alam Melayu? strategik – laluan
perdagangan – kemudahan
pelabuhan – pelbagai
kemudahan

(c) pelabuhan moden –
kemudahan moden – pusat
perdagangan – cukai



[3 markah]

(c) Bagaimanakah untuk memajukan bidang perdagangan
di negara kita seperti kerajaan Alam Melayu?













[4 markah]

11

Sejarah Tingkatan 2 Bab 2

2 Maklumat berikut berkaitan kegiatan ekonomi yang dijalankan oleh masyarakat kerajaan Alam Melayu.

Perlombongan

Kegiatan ekonomi

Pembuatan


CONTOH (a) Jelaskan kegiatan perlombongan masyarakat kerajaan Alam Kata K unci
Melayu.
(a) Champa – emas –
pergunungan Hue – perak
– Indrapura – kawasan
– Amaravati – Vijaya
– Angkor – bijih besi –
pergunungan Phnom Dek

[3 markah] (b) Funan dan Angkor –
barangan – bijih besi
(b) Masyarakat kerajaan Alam Melayu sangat kreatif dan inovatif – emas – perhiasan –
dalam kegiatan pembuatan. Champa – tembikar – cuka
kelapa – Majapahit –
Jelaskan. pembuatan garam – gula
– minyak – pembungkusan –
daging kerbau – mi – beras

(c) Kreatif – inovatif –
kelangsungan hidup
– hasilkan barangan –
[3 markah] makanan – kegunaan harian
– didagangkan – teknologi
(c) Apakah iktibar yang diperoleh daripada kegiatan ekonomi canggih – berguna – diri
yang dijalankan oleh masyarakat kerajaan Alam Melayu? sendiri – orang lain









[4 markah]

12

CONTOH Sejarah Tingkatan 2 Bab 2

Bahagian C Soalan Esei

Jawab semua soalan.

3 Kerajaan Alam Melayu yang masyhur mengamalkan sistem pemerintahan beraja. Sistem pemerintahan
ini terbahagi kepada dua, iaitu pusat dan wilayah.

(a) Raja-raja kerajaan Alam Melayu menggunakan pelbagai gelaran.
Terangkan.
[6 markah]
(b) Jelaskan sistem pemerintahan kerajaan Alam Melayu yang masyhur.
[8 markah]
(c) Bagaimanakah anda sebagai seorang pemimpin mengekalkan kemasyhuran kerajaan?
[6 markah]

Kata K unci

(a) Funan – Kurung Bnam – Rajadhiraja – Cakravatin – Champa – Rajadhiraja – Dewa Siva – Srivijaya –
Bodhisattva – Raja di Gunung – Maharaja di Pulau – Angkor – Dewaraja – Majapahit – Maharaja – Sri
Maharaja – Sri Bathara

(b) Funan – golongan agama – tentera – tujuh wilayah – Raja Kecil – Champa – pembesar – lima wilayah
– Srivijaya – Yuvaraja – Pratiyuvaraja – Rajakumara – turut dibantu – terbahagi – dua – Kedatuan –
Pradatuan – Angkor – pembesar – wilayah – daerah – daerah kecil – kampung – Majapahit – Sapta
Prabu – pembesar – 14 wilayah – Kabupaten – Kawadanan – Pakuwuan – Kebuyutan – Kedah Tua – ketua
– hal perdagangan – keagamaan – sebahagian – Pradatuan – Gangga Nagara – pemerintahan beraja
– perdagangan – keselamatan

(c) sikap patriotik – perpaduan – keharmonian – hubungan diplomatik – hubungan baik – maju – ekonomi –
taraf hidup

4 Alam Melayu mempunyai tanah yang subur untuk kegiatan pertanian. Kegiatan pertanian dijalankan
bertujuan untuk menyara diri dan dipasarkan atau dibekalkan kepada penduduk yang tidak terlibat
dalam kegiatan pertanian.

(a) Jelaskan kegiatan pertanian padi yang dijalankan oleh masyarakat kerajaan Alam Melayu.
[6 markah]
(b) Masyarakat kerajaan Alam Melayu juga menjalankan kegiatan pertanian rempah-ratus dan

pertanian lain.
Jelaskan.
[6 markah]
(c) Kegiatan pertanian memberikan manfaat kepada negara kita.
Buktikan.
[8 markah

Kata K unci

(a) Lembah Sungai Mekong – tanah subur – Tasik Tonle Sap – mengairi kawasan – pemerintah Angkor –
baray – menyimpan air – menuaikan hasil – Ketua Air – terusan dan daik – Pulau Jawa – subur – Sungai
Bengawan Solo – Sungai Brantas – pemerintah Majapahit – sistem pengairan – kawasan pedalaman –
Tanah Tinggi Pasemah – Hulu Musi

(b) cengkih – buah pala – lada hitam – Kepulauan Maluku – Pulau Banda – Sumatera – Jawa – tanaman
pisang – tebu – bijan – kekacang – kelapa – sayuran – buah – menangkap ikan – kulit kura-kura

(c) makanan – mencukupi – kelangsungan hidup – makanan ruji – padi – keutamaan – kurangkan
kebergantungan – pengimportan – kurangkan perbelanjaan – peluang pekerjaan – pelbagai sektor –
perladangan – penternakan – majukan ekonomi – eksport

Lima Hala Tuju Dilancar, Mantapkan
Sektor Pertanian
http://www.astroawani.com/berita-
malaysia/lima-hala-tuju-dilancar-
mantapkan-sektor-pertanian-198512
13

CONTOH Sejarah Tingkatan 2 Bab 2

Ruang jawapan BAHAGIAN C

14

Jawapan

Bab 1 Kerajaan Alam Melayu 2 (a) – Merupakan hubungan politik antara dua negara
– Kerajaan Alam Melayu menjalinkan hubungan
Praktis Bergrafik
diplomatik dengan kerajaan di China dan India
Profesor Emeritus Dato’ Dr. Asmah Haji Omar – Bagi mengukuhkan kedudukannya dan membuka
Bahasa serumpun di Alam Melayu mempunyai perkaitan dengan
bahasa etnik peribumi. Persamaan ini boleh dikenal pasti jalan kepada perkembangan perdagangan
melalui kata-kata tertentu. Apabila membuat perbandingan (b) – Menjalinkan hubungan dengan kerajaan di China
bahasa-bahasa serumpun ini, terdapat pertalian kekeluargaan
bahasa-bahasa ini dengan bahasa Melayu. untuk mendapatkan pengiktirafan
– Selain itu, untuk memperkukuh hubungan
Dr. A. Aziz Deraman
Budaya di Alam Melayu berkembang maju dengan munculnya persahabatan dan perdagangan
beberapa kepandaian tertentu dalam bidang kesenian seperti – Menjalinkan hubungan dengan kerajaan di India
pembuatan gangsa dan seni mempertahankan diri. Kepandaian
ini merupakan ciptaan asli di Alam Melayu. Selain itu, nilai-nilai untuk mengeratkan hubungan persahabatan dan
serumpun wujud dalam masyarakat Alam Melayu terutamanya hubungan keagamaan
gotong-royong. Dalam aspek seni persembahan pula, muncul (c) – Menjamin keselamatan negara
wayang kulit di Kelantan dan Pulau Jawa. – Mendapatkan bantuan
– Meningkatkan hubungan perdagangan
Sutan Takdir Alisjahbana – Menggalakkan kemasukan pelabur
Sifat orang Melayu yang gemar belayar telah mengembangkan – Meningkatkan pelaburan
lagi bahasa Melayu ke Alam Melayu. Tambahan pula sifat bahasa – Meningkatkan pertukaran teknologi
Melayu yang sederhana dan mudah dipelajari membolehkan * Memajukan ekonomi negara
bahasa ini diterima di Alam Melayu.
CONTOH Bahagian C
Praktis Topikal
3 (a) F1 Profesor Emeritus Dato’ Dr. Asmah Haji Omar,
Bahagian A seorang tokoh bahasa

1 C 2 C 3 A 4 B 5 A H1a Bahasa serumpun di Alam Melayu mempunyai
6 C 7 C 8 D 9 B 10 B perkaitan dengan bahasa etnik peribumi
11 A 12 A 13 C 14 D
H1b Persamaan ini boleh dikenal pasti melalui kata-
Bahagian B kata tertentu

1 (a) (i) X : Gangga Nagara H1c Terdapat pertalian kekeluargaan bahasa-bahasa
(ii) Y : Srivijaya ini dengan bahasa Melayu
(iii) Z : Majapahit
(b) – Berjaya menakluki Sumatera, selatan Myanmar, C1a Contohnya, lima (Malaysia), limo (Indonesia),
lima (Brunei), lima (Filipina), limah (Sibu,
Tanah Melayu dan Segenting Kra semasa Sarawak) dan limo (Sabah)
pemerintahan Sangramadhananjaya
– Menguasai jalan laut antarabangsa, iaitu Selat F2 Sutan Takdir Alisjahbana, seorang tokoh bahasa
Melaka dan Selat Sunda H2a Sifat orang Melayu yang gemar belayar telah
– Terkenal sebagai pusat perdagangan dan pusat
pengajian agama Buddha mengembangkan lagi bahasa Melayu ke Alam
(c) – Membebaskan kerajaan daripada cengkaman Melayu
penjajah H2b Sifat bahasa Melayu yang sederhana dan
– Memajukan kerajaan dalam pelbagai bidang mudah dipelajari membolehkan bahasa Melayu
– Mewujudkan kerjasama dan mengekalkan diterima di Alam Melayu
perpaduan dalam kalangan penduduk [Maksimum: 8 markah]
– Menjalinkan hubungan diplomatik dengan kerajaan (b) F1 Budaya di Alam Melayu telah berkembang
luar bagi menjamin keselamatan penduduk dan maju dengan munculnya beberapa kepandaian
kerajaan tertentu dalam bidang kesenian
* Memodenkan kerajaan dalam pelbagai aspek F2 Pembuatan gangsa dan seni mempertahankan
diri
F3 Kepandaian ini merupakan ciptaan asli di Alam
Melayu
F4 Nilai-nilai serumpun wujud dalam masyarakat
Alam Melayu
F5 Terutamanya amalan gotong-royong
F6 Dalam aspek seni persembahan, muncul wayang
kulit di Kelantan dan Pulau Jawa
F7 Persamaan budaya ini membuktikan bahawa
Alam Melayu merupakan kawasan yang memiliki
kebudayaan serumpun
[Maksimum: 6 markah]

J1

CONTOH Sejarah Tingkatan 2 Jawapan H3b Menjadi pusat keagamaan agama Buddha seiring
dengan kemajuan perdagangan
(c) F1 Memudahkan komunikasi antara satu sama lain
F2 Mengembangkan urusan perdagangan yang F4 Kerajaan Gangga Nagara
H4a Sering dikunjungi pedagang luar kerana
dapat meningkatkan ekonomi negara
F3 Menggalakkan kemasukan pelabur asing kekayaan hasil bumi seperti emas dan bijih
F4 Meningkatkan ilmu pengetahuan berkaitan timah
H4b Berjaya mempertahankan kedaulatan daripada
kebudayaan serangan kerajaan Srivijaya
F5 Meningkatkan kegiatan sosial masyarakat F5 Kerajaan Srivijaya
F6 Rasa cinta terhadap bahasa dan budaya sendiri H5a Semasa era pemerintahan Sangramadhananjaya
[Maksimum: 6 markah] H5b Berjaya menakluki Sumatera, selatan Myanmar,
4 (a) F1 Kerajaan Funan Tanah Melayu dan Segenting Kra
H1a Terletak di Lembah Sungai Mekong H5c Menguasai jalan laut antarabangsa, iaitu Selat
H1b Muncul pada abad pertama Melaka dan Selat Sunda
H1c Kerajaan berpusat di Vyadhapura H5d Menjadi kuasa perdagangan utama di Alam
F2 Kerajaan Champa Melayu
H2a Terletak di selatan dan tengah Vietnam H5e Menjadi pusat pengajian agama Buddha
H2b Muncul pada abad kedua F6 Kerajaan Angkor
H2c Kerajaan berpusat di Indrapura H6a Suryavarman II meluaskan empayar ke sekitar
F3 Kerajaan Kedah Tua Lembah Sungai Mekong hingga selatan Myanmar
H3a Terletak di Sungai Mas dan Sungai Bujang H6b Berjaya menghalang ancaman daripada Champa
H3b Muncul pada abad kelima dan Dai Viet
H3c Kerajaan berpusat di Sungai Mas dan Pangkalan H6c Mewujudkan jalinan perdagangan antara
pedagang tempatan dengan pedagang luar
Bujang H6d Jayavarman VII meluaskan empayar hingga
F4 Kerajaan Gangga Nagara sempadan Annam
H4a Terletak di pantai barat bahagian tengah Tanah H6e Membina Angkor Thom dan mendirikan 102
buah hospital
Melayu F7 Kerajaan Majapahit
H4b Muncul pada abad keenam H7a Patih Gajah Mada berjaya mengembalikan
H4c Kerajaan berpusat di Pangkalan keamanan dan keselamatan kerajaan
F5 Kerajaan Srivijaya H7b Meluaskan tanah jajahan ke timur Pulau Jawa,
H5a Terletak di Lembah Sungai Musi, Sumatera pesisir pantai timur Sumatera, pesisir selatan
H5b Muncul pada abad ketujuh dan barat Pulau Borneo, bahagian selatan dan
H5c Kerajaan berpusat di Palembang timur Sulawesi dan Kepulauan Maluku
F6 Kerajaan Angkor H7c Menjadi pusat perdagangan pada abad ke-14
H6a Terletak di Lembah Sungai Mekong [Maksimum: 8 markah]
H6b Muncul pada abad kesembilan (c) F1 Penyebaran agama Hindu, Buddha dan Islam
H6c Kerajaan berpusat di Hariharalaya telah mempengaruhi pelbagai aspek kehidupan
F7 Kerajaan Majapahit H1a Seperti pentadbiran, perundangan, ekonomi dan
H7a Terletak di Lembah Sungai Brantas, Jawa Timur sosiobudaya
H7b Muncul pada abad ke-13 F2 Penyebaran agama Hindu
H7c Kerajaan berpusat di Kota Trowulan H2a Penyebaran agama hindu melalui peranan
[Maksimum: 6 markah] pedagang, tentera dan golongan Brahmin
(b) F1 Kerajaan Funan H2b Bukti: penemuan artifak pengaruh Hindu
H1a Semasa pemerintahan Fan Shih-man di Lembah Bujang, Kedah
H1b Meluaskan empayar ke Sungai Mekong hingga F3 Penyebaran agama Buddha
H3a Pemerintah empayar Maurya, iaitu Asoka telah
Teluk Camranh di sebelah timur menghantar sami-sami Buddha ke Alam Melayu
H1c Menguasai selatan Myanmar dan Segenting Kra untuk menyebarkan agama Buddha
H1d Menguasai jalan perdagangan utama antara H3b Bukti: Penemuan artifak pengaruh agama
Buddha di Lembah Bujang, Kedah
timur dengan barat F4 Penyebaran agama Islam
H1e Menjadi pusat perdagangan utama di Alam H4a Penyebaran agama Islam melalui peranan
pedagang, pemerintah dan pendakwah
Melayu H4b Bukti: Ukiran pengaruh Islam yang ditemukan
F2 Kerajaan Champa di Beruas, Perak
H2a Di bawah pemerintahan Che Bong Nga [Maksimum: 6 markah]
H2b Berjaya mengatasi ancaman Dai Viet
H2c Meluaskan empayar ke wilayah Dai Viet hingga

Lembah Sungai Merah
H2d Pemerintahan Che Bong Nga mendapat

pengiktirafan daripada Dinasti Ming
F3 Kerajaan Kedah Tua
H3a Dikaitkan dengan kepesatan kegiatan

perdagangan di Lembah Bujang

J2

Sejarah Tingkatan 2 Jawapan

Bab 2 Sistem Pemerintahan dan Kegiatan Ekonomi pembungkusan daging kerbau serta membuat mi
Masyarakat Kerajaan Alam Melayu daripada beras
(c) – Kreatif dan inovatif dalam meneruskan kelangsungan
Praktis Bergrafik hidup
– Menghasilkan barangan dan makanan untuk
1 (a) Penanaman padi sawah kegunaan harian dan untuk didagangkan
(b) Penanaman rempah-ratus seperti bunga cengkih, buah – Walaupun tidak mempunyai teknologi yang canggih
– Mampu menghasilkan sesuatu yang berguna untuk
pala dan lada hitam diri sendiri dan orang lain
(c) Mengusahakan tanaman lain seperti pisang, tebu, bijan,
Bahagian C
kekacang, kelapa, sayur-sayuran dan buah- buahan
(d) Menangkap ikan di sawah, paya dan sungai 3 (a) F1 Kerajaan Funan
(e) Mencari kulit kura-kura H1a Menggunakan gelaran seperti Kurung Bnam
2
CONTOH yang bermaksud raja gunung
H2b Gelaran Rajadhiraja yang melambangkan raja

Funan sebagai raja segala raja
H3c Gelaran Cakravatin yang bermaksud pemerintah
Praktis Topikal
alam sejagat
Bahagian A F2 Kerajaan Champa
H2a Menggunakan gelaran Rajadhiraja
1 A 2 B 3 B 4 B 5 A H2b Diiktiraf sebagai pemerintah yang mulia dan suci
6 A 7 C 8 A 9 C 10 A H2c Dikaitkan dengan Dewa Siva
11 A 12 A 13 B 14 C 15 A F3 Kerajaan Srivijaya
H3a Raja-raja mempunyai unsur kesaktian dan
Bahagian B
dianggap sebagai Bodhisattva – peranan raja
1 (a) (i) China sebagai Buddha di bumi
(ii) India H3b Digelar Raja di Gunung dan Maharaja di Pulau
(iii) Arab F4 Kerajaan Angkor
* Parsi H4a Menggunakan gelaran Dewaraja yang
(b) – Barangan dari Alam Melayu seperti rempah, gaharu, mengaitkan raja sebagai dewa
F5 Kerajaan Majapahit
kapur barus, damar dan rumpai laut menarik minat H5a Menggunakan gelaran Maharaja, Sri Maharaja
pedagang luar dan Sri Bathara
– Kedudukan strategik Alam Melayu di tengah–tengah [Maksimum: 6 markah]
laluan perdagangan timur dan barat (b) F1 Kerajaan Funan
– Terdapat kemudahan pelabuhan yang dilengkapi H1a Dibantu oleh golongan agama dan golongan
dengan pelbagai kemudahan seperti bekalan air, tentera
tempat tinggal, tempat menyimpan barang dagangan H1b Dibahagikan kepada tujuh wilayah
dan kawasan berjual beli H1c Diketuai oleh putera-putera raja yang digelar
(c) – Membina pelabuhan moden sebagai Raja Kecil
– Dilengkapi pelbagai kemudahan moden F2 Kerajaan Champa
– Membina pusat perdagangan H2a Dibantu oleh para pembesar yang
– Mengenakan cukai yang berpatutan bertanggungjawab mengutip cukai, menjaga
2 (a) – Di Champa, emas dilombong di kawasan keamanan dan mengukuhkan pertahanan
pergunungan Hue H2b Dibahagikan kepada lima wilayah, iaitu
– Perak pula dilombong di Indrapura dan kawasan di Indrapura, Amaravati, Vijaya, Kauthara dan
antara Amaravati dan Vijaya Panduranga
– Di Angkor, bijih besi dilombong di pergunungan F3 Kerajaan Srivijaya
Phnom Dek H3a Dibantu oleh Yuvaraja (Putera Mahkota),
(b) – Masyarakat kerajaan Funan dan Angkor Pratiyuvaraja (Raja Muda) dan Rajakumara
menghasilkan pelbagai barangan daripada bijih besi H3b Turut dibantu oleh golongan agama, tentera,
dan emas seperti barangan perhiasan pemungut cukai, hakim dan penjaga harta
– Masyarakat kerajaan Champa mahir membuat kerajaan
tembikar dan menghasilkan cuka kelapa H3c Pentadbiran wilayah terbahagi kepada dua
– Masyarakat kerajaan Majapahit mengusahakan H3d Kedatuan yang ditadbir oleh Datu berketurunan
pembuatan garam, gula, minyak dan mengusahakan raja
H3e Pradatuan yang ditadbir oleh Datu bukan
berketurunan raja
F4 Kerajaan Angkor
H4a Dibantu oleh pembesar-pembesar yang
bertanggungjawab dalam bidang keagamaan,
kehakiman, keselamatan dan perbendaharaan

J3

Sejarah Tingkatan 2 Jawapan F6 Turut terlibat dalam kegiatan menangkap ikan
di sawah, paya dan sungai
H4b Peringkat wilayah - terbahagi kepada wilayah,
daerah, daerah kecil dan kampung F7 Berusaha mendapatkan kulit kura-kura
[Maksimum: 6 markah]
F5 Kerajaan Majapahit (c) F1 Bekalan makanan yang mencukupi
H5a Dibantu oleh Sapta Prabu (Majlis Penasihat H1a Menjamin kelangsungan hidup
H1b Nasi merupakan makanan ruji penduduk
Diraja) dan para pembesar H1c Tanaman padi menjadi keutamaan dalam
H5b Dibahagikan kepada 14 wilayah
H5c Setiap wilayah dipecahkan kepada Kabupaten, kegiatan pertanian
F2 Mengurangkan kebergantungan kepada negara
Kawadanan, Pakuwuan dan Kebuyutan (daerah,
daerah kecil dan kampung) luar melalui pengimportan beras
F6 Kerajaan Kedah Tua H2a Dapat mengurangkan perbelanjaan negara
H6a Terdapat seorang ketua yang menguruskan hal F3 Menyediakan peluang pekerjaan kepada
perdagangan dan keagamaan
H6a Menjadi sebahagian daripada Pradatuan penduduk
kerajaan Srivijaya H3a Dalam pelbagai sektor pertanian
F7 Kerajaan Gangga Nagara C3a Perladangan dan penternakan
H7a Mengamalkan sistem pemerintahan beraja F4 Memajukan ekonomi negara
H7b Raja berperanan membangunkan kemajuan H4a Melalui eksport hasil pertanian
perdagangan dan bertanggungjawab dalam hal [Mana-mana jawapan yang munasabah]
keselamatan [Maksimum: 6 markah]
CONTOH [Maksimum: 8 markah]
(c) F1 Menyemai sikap patriotik dalam kalangan Bab 3 Sosiobudaya Masyarakat Kerajaan
masyarakat Alam Melayu
F2 Mengeratkan perpaduan dalam kalangan
masyarakat Praktis Bergrafik
F3 Mengutamakan keharmonian kaum
F4 Menjalinkan hubungan diplomatik dengan Kerajaan Funan
negara luar Bahasa: Bahasa Sanskrit
F5 Menjalinkan hubungan baik dengan negara- Tulisan: Tulisan orang Hu
negara luar
F6 Memajukan ekonomi Kerajaan Champa
F7 Meningkatkan taraf hidup rakyat Bahasa: Bahasa Melayu Champa dan bahasa Sanskrit
[Mana-mana jawapan yang munasabah] Tulisan: Tulisan Palava dan Champa Kuno
[Maksimum: 6 markah]
4 (a) F1 Kerajaan Funan dan Angkor terletak di Lembah Kerajaan Srivijaya
Sungai Mekong yang mempunyai tanah yang Bahasa: Bahasa Melayu
subur Tulisan: Tulisan Palava
F3 Tasik Tonle Sap digunakan untuk mengairi
kawasan padi sawah Kerajaan Angkor
F4 Pemerintah Angkor membina baray untuk Bahasa: Bahasa Sanskrit dan Khmer
menyimpan air Tulisan: Tulisan Palava dan Khmer
F5 Penanaman padi di Angkor menuaikan hasil tiga
hingga empat kali setahun Kerajaan Majapahit
F6 Di Champa, Ketua Air menyelenggarakan terusan Bahasa: Bahasa Jawa Kuno
dan daik Tulisan: Tulisan Kawi
F7 Pulau Jawa mempunyai tanah yang subur
F8 Sungai Bengawan Solo dan Sungai Brantas Praktis Topikal
membekalkan air untuk pengairan padi sawah
F9 Pemerintah Majapahit membina beberapa Bahagian A
sistem pengairan untuk meningkatkan
pengeluaran padi sawah 1 B 2 C 3 D 4 A 5 C
F10 Di Srivijaya, padi sawah ditanam di kawasan 6 B 7 A 8 B 9 B 10 C
pedalaman Palembang terutama di Tanah Tinggi 11 C 12 B 13 D 14 A 15 C
Pasemah dan Hulu Musi
[Maksimum: 6 markah] Bahagian B
(b) F1 Rempah-ratus seperti cengkih, buah pala dan
lada hitam 1 (a) (i) Candi Muara Takus
F2 Bunga cengkih ditanam di Kepulauan Maluku * Candi Muara Jambi
F3 Buah pala ditanam di Pulau Banda * Kapal-kapal besar
F4 Lada hitam ditanam di Sumatera dan Jawa (ii) Candi Cetho
F5 Mengusahakan tanaman pisang, tebu, bijan, * Candi Tikus
kekacang, kelapa, sayuran dan buah-buahan * Gapura Wringin Lawang
* Gapura Bajang Ratu
(iii) Patung Buddha

J4

CONTOH