วัชพืชสามัญภาคกลาง

ชอ่ื ไทย ผกั เสย้ี นผี ผกั สม้ เสย้ี นผี

ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ Cleome viscosa Linn.

ลกั ษณะ พชื อายปุ เี ดยี ว ลำตน้ ตง้ั ตรง สงู 40–80 ซม. มขี นปกคลมุ เหนยี วมอื
เมอ่ื จบั ใบเปน็ ใบประกอบ มใี บยอ่ ย 3-5 ใบ แตกจากลำตน้ แบบสลบั ออกจาก
จดุ เดยี วกนั แผน่ ใบรปู ไข่ มขี นขน้ึ ปกคลมุ แผน่ ใบ ดอกเปน็ ดอกเดย่ี ว ออกตาม
ซอกใบและทป่ี ลายยอด กลบี ดอก 4 กลบี สเี หลอื ง เกสรเพศผู้ 8-30 อนั
อบั ละอองเกสรเปน็ เสน้ ยาวทป่ี ลายมสี นี ำ้ เงนิ มกี ลน่ิ เหมน็ เขยี ว ผลเมอ่ื แกเ่ ปลอื ก
จะแห้งและแตกออก ฝักยาว 4-10 ซม. มีขนที่มีลักษณะเป็นปุ่มปกคลุม
ตลอดทง้ั ฝกั ปลายฝกั เรยี วแหลม ภายในมเี มลด็ ลกั ษณะกลม สนี ำ้ ตาล จำนวน
มาก ขยายพนั ธโ์ุ ดยอาศยั เมลด็

1: ลกั ษณะตน้ 2: ใบ 3: ดอก 4: ผล (ภาพ ศริ พิ ร ซงึ สนธพิ ร)
84 สมาคมวทิ ยาการวชั พชื แหง่ ประเทศไทย

ชอ่ื ไทย พนั ธง์ุ ขู าว หญา้ ตนี งขู าว

ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ Achyranthes aspera Linn.

ลกั ษณะพชื พชื อายปุ เี ดยี วหรอื ขา้ มปี ลำต้นตง้ั ตรง แตกกง่ิ กา้ นทบ่ี รเิ วณ
โคนต้น ลำต้นเป็นสัน ข้อโป่งพองออก มีขนหนาแน่น ใบเดี่ยว เรียงสลับ
ขอบขนาน มีขนปกคลุมทั้งสองด้าน ดอกช่อออกที่ด้านข้างและปลายกิ่ง
ใบประดบั บางและแหง้ รปู ไขป่ ลายเรยี วแหลม คงอยจู่ นตดิ ผล ใบประดบั ยอ่ ย
มหี นามแหลมทป่ี ลาย กลบี รวมรปู ไขแ่ กมใบหอก ผวิ เกลย้ี ง ผลกระเปาะผิว
เกลย้ี งปลายตดั เมลด็ รปู ทรงกระบอก ผวิ เรยี บ

1: ลกั ษณะตน้ 2: ใบ 3: ชอ่ ดอก 4: ดอกยอ่ ย (ภาพ ศริ พิ ร ซงึ สนธพิ ร)

วัชพืชสามัญภาคกลาง : ประเภทใบกว้าง 85

ชอ่ื ไทย แพงพวย ผกั พงั พวย ผกั ปอดนำ้

ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ Ludwigia adscendens (L.) H. Hara

ลักษณะ พืชอายุหลายปี เป็นพืชลอยน้ำ ลำต้นเป็นไหล กลมอวบยาว
รากแตกตามขอ้ แก่ มนี วมสขี าวหยนุ่ ๆ คลา้ ยฟองนำ้ ชว่ ยใหล้ อยตวั ได้ บางครง้ั
ตามดนิ แฉะๆ กย็ งั เจรญิ เตบิ โตได้ ใบเดย่ี วออกสลบั กนั แผน่ ใบรปู ไขก่ ลบั หรอื
ไขข่ อบขนาน ปลายใบมน ดอกเดย่ี วมกี า้ นยาว 3–3.5 ซม. กลบี เลย้ี ง 5 กลบี
โคนตดิ กนั กลบี ดอกสนี วล โคนสเี หลอื ง 5 กลบี ผลรปู กระบอกยาวคลา้ ยกบั
เทยี นนา เมลด็ รปู สห่ี ลย่ี มขรขุ ระ สนี ำ้ ตาล

1: ลกั ษณะตน้ 2: ดอก-ผล 3: ลำตน้ -ราก (ภาพ ศริ พิ ร ซงึ สนธพิ ร)
86 สมาคมวทิ ยาการวชั พชื แหง่ ประเทศไทย

ชอ่ื ไทย มะไฟนกคมุ่ แกว้ รกั นา มะไฟนา สะเดานา หญา้ รกั นา

ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ Ammannia baccifera L.

ลกั ษณะ พชื อายปุ เี ดยี ว ลำตน้ ตง้ั ตรงสอี มแดง แตกกง่ิ กา้ น ใบเดย่ี ว แตกแบบ
ตรงขา้ มเปน็ คสู่ ลบั กนั ไมม่ กี า้ นใบ แผน่ ใบรปู รา่ งแคบขอบขนาน ปลายแหลม
ขนาด 1-8 มม. กวา้ ง 4-70 มม. ดอกเปน็ ชอ่ ออกตามซอกใบ เปน็ กระจกุ
แตล่ ะดอกมกี า้ นสน้ั มาก ดอกยอ่ ยเมอ่ื ออ่ นสเี ขยี ว และเปลย่ี นเปน็ สแี ดงเมอ่ื แก่
ผลกลมแบน เมลด็ ขนาดเลก็ สดี ำจำนวนมาก

1: ลกั ษณะตน้ 2: ดอก (ภาพ วริ ชั จนั ทรศั ม)ี 87

วัชพืชสามัญภาคกลาง : ประเภทใบกว้าง

ชอ่ื ไทย แมงลกั ปา่ แมงลกั คา การา

ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ Hyptis suaveolens (L.) Poit.

ลกั ษณะ พชื อายปุ เี ดยี ว ลำตน้ ตง้ั ตรงแตกกง่ิ กา้ นสาขามาก มขี นปกคลมุ มกี ลน่ิ
สงู 30-60 ซม. ใบเปน็ ใบเดย่ี วแตกตรงขา้ มเปน็ คู่ แผน่ ใบรปู ไข่ ขอบใบหยกั ยน่
เลก็ นอ้ ย เปน็ รอ่ งบรเิ วณเสน้ ใบ ดอกเปน็ ชอ่ ออกตามซอกใบ 3-5 ดอกยอ่ ยตอ่
ชอ่ ดอก กลบี เลย้ี งเรยี วแหลมคลา้ ยหนาม กลบี ดอกสมี ว่ งหรอื มว่ งคราม สว่ นโคน
กลบี ดอกจะหลอมรวมกนั ปลายกลบี เปดิ ออกคลา้ ยดอกกลว้ ยไม้ คอื ซกี บนกบั
ซกี ลา่ งไมเ่ ทา่ กนั ผลจะมกี ลบี เลย้ี งหอ่ หมุ้ เมลด็ สนี ำ้ ตาลหรอื สดี ำ ขยายพนั ธ์ุ
โดยใชเ้ มลด็

1: ลกั ษณะตน้ 2: ใบ-ดอก 3: ดอก-ผล (ภาพ วริ ชั จนั ทรศั ม)ี
88 สมาคมวทิ ยาการวชั พชื แหง่ ประเทศไทย

ชอ่ื ไทย ไมยราบ กระทบื ยอด กะเสดโคก หญา้ ปนั ยอด หญา้ งบั

ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ Mimosa pudica L.

ลักษณะพืช พืชอายุหลายปี แผ่กิ่งก้านไปตามพื้น ลำต้นและก้านใบสีแดง
มหี นามสน้ั ๆ ทว่ั ไป และมหี นามใหญต่ ามขอ้ ใบประกอบแบบขนนก มใี บยอ่ ย
2 คู่ ขนาดเลก็ มาก ไวตอ่ การสมั ผสั และหบุ ลงหากถกู สมั ผสั หรอื สน่ั สะเทอื น
ชอ่ ดอกกลมฟู สมี ว่ ง ผลเปน็ ฝกั แบนโคง้ เลก็ นอ้ ย ปลายมหี นามแหลม เมลด็ กลม
แบน มกั พบตามสนามหญา้ และทร่ี กรา้ งทว่ั ไป

1: ลกั ษณะตน้ 2: ใบ 3: ดอก (ภาพ ศริ พิ ร ซงึ สนธพิ ร) 89

วัชพืชสามัญภาคกลาง : ประเภทใบกว้าง

ชอ่ื ไทย ไมยราบยกั ษ์ ไมยราบตน้ ไมยราบนำ้ กระถนิ นำ้

ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ Mimosa pigra L.

ลกั ษณะ พชื อายหุ ลายปี ลำตน้ ตง้ั ตรง แตกกง่ิ กา้ นสาขา สงู ประมาณ 2-3 ม.
มหี นามแหลมตามสว่ นตา่ งๆ โคนตน้ สว่ นทแ่ี ชน่ ำ้ มกั พบเนอ้ื เยอ่ื เปน็ นวม สขี าวหมุ้
ใบเปน็ ใบประกอบ มใี บประกอบยอ่ ย 7-16 คู่ ใบยอ่ ยรปู ขอบขนาน ไวตอ่ สง่ิ เรา้
ดอกออกเปน็ ชอ่ ทรงกลมเหมอื นเปน็ ดอกเดย่ี ว สชี มพมู ว่ ง ชอ่ ดอกหนง่ึ ๆ ตดิ ผล
ประมาณ 10-15 ผล ผลเมอ่ื แกแ่ ลว้ แตก ผลประกอบ ดว้ ยขอ้ เลก็ ๆ ภายในมเี มลด็
เพยี ง 1 เมลด็ เมอ่ื แกจ่ ะแตกหลดุ เปน็ ขอ้ ๆ

1: ลกั ษณะตน้ 2: ดอก 3: ผล (ภาพ วริ ชั จนั ทรศั ม)ี
90 สมาคมวทิ ยาการวชั พชื แหง่ ประเทศไทย

ชอ่ื ไทย ไมยราบเลอ้ื ย ไมยราบขาว ไมยราบหนาม

ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ Mimosa invisa Mart.

ลักษณะ พืชอายุปีเดียว แต่ถ้าหากความชื้นมากพอเพียงอาจอยู่ข้ามปีได้
ลำตน้ แตกกง่ิ กา้ นไมเ่ ปน็ ระเบยี บ ทอดนอน สว่ นยอดชขู น้ึ ลำตน้ เปน็ เหลย่ี ม
มขี นและหนามปกคลมุ ใบเปน็ ใบประกอบ ชอ่ ดอกเปน็ ชอ่ กลม ออกตามขอ้ ใบ
สชี มพมู ว่ ง ใบไวตอ่ การสมั ผสั เลก็ นอ้ ย มกั พบรมิ ทาง ทร่ี กรา้ งทว่ั ไป

1: ลกั ษณะตน้ 2: ดอก 3: ผล (ภาพ วริ ชั จนั ทรศั ม)ี 91

วัชพืชสามัญภาคกลาง : ประเภทใบกว้าง

ชอ่ื ไทย ลกู ใตใ้ บ มะขามปอ้ มดนิ หญา้ ใตใ้ บ หญา้ ใตใ้ บขาว

ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ Phyllanthus amarus Schumach & Thonn.

ลกั ษณะพชื พชื อายปุ เี ดยี ว ลำตน้ สงู 30-60 ซม. ใบเดย่ี ว เรยี งสลบั ในระนาบ
เดยี วกนั รปู รา่ งรหี รอื รปู ขอบขนาน ดอกออกทซ่ี อกใบ แยกเพศอยบู่ นตน้ เดยี วกนั
เพศเมยี เปน็ ดอกเดย่ี ว เพศผอู้ อกเปน็ กระจกุ สนี วล ผลเปน็ ผลแหง้ แตกได้ กลม
ผวิ เรยี บ หรอื มพี บู า้ ง

1-2: ลกั ษณะตน้ 3: ผล (ภาพ วริ ชั จนั ทรศั ม)ี
92 สมาคมวทิ ยาการวชั พชื แหง่ ประเทศไทย

ชอ่ื ไทย แวน่ แกว้

ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ Hydrocotyle umbellata L.

ลักษณะ พืชอายุหลายปี ลำต้นเลื้อยทอดไปตามพื้นดิน ใบแตกตามข้อ
ดา้ นลา่ งมรี ากยดึ ดนิ ใบเดย่ี วมกี า้ นใบยาวเรยี ว อาจยาวถงึ 30 ซม. กา้ นใบตดิ
กง่ึ กลางหลงั ใบ แผน่ ใบรปู รา่ งกลม ขอบใบหยกั เวา้ ตน้ื ๆ ผวิ ใบดา้ นบนเรยี บ
เปน็ มนั สเี ขยี วสด ดอกออกเปน็ ชอ่ จากขอ้ ของลำตน้ ชอ่ ดอกเปน็ แบบดอกยอ่ ย
แตกจากก้านช่อเป็นกระจุก เรียงรอบก้านช่อดอก กระจุกละ 12-15 ดอก
ดอกยอ่ ยเปน็ ดอกสมบรู ณเ์ พศ ผลเปน็ ผลเดย่ี ว แบบแกแ่ ลว้ แตกเปน็ 2 ซกี แตล่ ะ
ซกี มี 1 เมลด็ เปน็ พชื ทน่ี ำเขา้ มาเปน็ ไมน้ ำ้ แตส่ ามารถขน้ึ ไดใ้ นทช่ี น้ื แฉะ และทน
แลง้ ไดด้ ี

1-2: ลกั ษณะตน้ 3: ดอก (ภาพ ศริ พิ ร ซงึ สนธพิ ร) 93

วัชพืชสามัญภาคกลาง : ประเภทใบกว้าง

ชอ่ื ไทย สาบแรง้ สาบกา ตบั เสอื เลก็ เทยี มแมฮ่ าง สาบแรง้

ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ Ageratum conyzoides L.

ลกั ษณะ พชื อายปุ เี ดยี ว มกี ลน่ิ สาบเฉพาะตวั ลำตน้ ตง้ั ตรงสงู 20–100 ซม.
ลำตน้ และผวิ ใบทง้ั สองดา้ นมขี นปกคลมุ ทว่ั ไป ใบเปน็ ใบเดย่ี ว ออกจากลำตน้ แบบ
ตรงขา้ มเปน็ คู่รปู ไข่ ขอบใบหยกั ปลายใบแหลม กา้ นใบยาว 2-5 ซม. ดอกออกเปน็
ชอ่ มแี กนยาวดอกยอ่ ยออกสลบั ทง้ั 2ขา้ งของแกนจำนวน60-75ดอกโดยดอกทอ่ี ยู่
ลา่ งสดุ มกี า้ นยาวทส่ี ดุ ออกตามปลายยอดเรยี งตวั อยบู่ นฐานรองดอกทแ่ี ผก่ วา้ งมองดู
เหมอื นดอกเดย่ี ว ชอ่ ดอกมสี ฟี า้ มว่ งและเปลย่ี นเปน็ สขี าว กาบหรอื รว้ิ ประดบั เปน็ แผน่
สเี ขยี วทม่ี ฐี านหลอมตดิ กนั สว่ นปลายแยกเปน็ แฉกหอ่ หมุ้ ดอกยอ่ ยออกดอกตลอดปี
ผลมเี ปลอื กบางและเหนยี ว แตม่ ไิ ดห้ ลอม รวมกบั เปลอื กเมลด็ เมอ่ื แกเ่ ปลอื กไมแ่ ตก
มี 1 เมลด็ ฐานเมลด็ มี จดุ แตม้ สขี าว สว่ นปลายเมลด็ มเี สน้ เลก็ ๆ 5 เสน้ คลา้ ยหนาม
สขี าวครมี ตดิ อยู่

1: ลกั ษณะตน้ 2: ดอก 3: ผล (ภาพ จนั ทรเ์ พญ็ ประคองวงศ)์
94 สมาคมวทิ ยาการวชั พชื แหง่ ประเทศไทย

ชอ่ื ไทย สาบเสอื หญา้ ดงรา้ ง หญา้ ดอกขาว หมาหลง บา้ นรา้ ง

ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ Chromolaena odoratum (L.) R.M. King & H.Rob.

ลกั ษณะ พชื อายหุ ลายปี ลำตน้ และกง่ิ กา้ นปกคลมุ ดว้ ยขนออ่ นนมุ่ กา้ นและใบ
เมอ่ื ขยจ้ี ะมกี ลน่ิ แรง คลา้ ยสาบเสอื สงู 1-2 ม. ใบเดย่ี วออกจากลำตน้ ทข่ี อ้ แบบ
ตรงกนั ขา้ ม รปู รคี อ่ นขา้ งเปน็ สามเหลย่ี ม ขอบใบหยกั ปลายใบแหลม ฐานใบกวา้ ง
เรยี วสอบเขา้ หากา้ นใบ สเี ขยี วออ่ น เสน้ ใบเหน็ ชดั เจน 3 เสน้ มขี นปกคลมุ ผวิ ใบ
ทง้ั สองดา้ น ดอกเปน็ ชอ่ สขี าวหรอื ฟา้ อมมว่ ง ดอกยอ่ ย10-35 ดอก ดอกวงนอก
บานกอ่ น กลบี ดอกหลอมรวมกนั เปน็ หลอด ปลายกลบี ดอกแยกเปน็ 5 กลบี
เกสรเพศผแู้ ละเพศเมยี อยใู่ นดอกเดยี วกนั ผลขนาดเลก็ รปู รา่ งเปน็ หา้ เหลย่ี ม
สนี ำ้ ตาลหรอื ดำ มหี นามแขง็ บนสนั ของผล สว่ นปลายผลมขี นสขี าว ชว่ ยพยงุ
ใหผ้ ลและเมลด็ ปลวิ ตามลม

1-2: ลกั ษณะตน้ 3: ดอก 4: ผล (ภาพ ศริ พิ ร ซงึ สนธพิ ร) 95

วัชพืชสามัญภาคกลาง : ประเภทใบกว้าง

ชอ่ื ไทย เสง้ ใบมน เสง้ เลก็ สะแองใบมน

ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ Melochia corchorifolia Linn.

ลกั ษณะ พชื อายปุ เี ดยี วหรอื หลายปี ลำตน้ ตง้ั ตรงแตกกง่ิ กา้ น มขี นปกคลมุ
สงู 30-100 ซม. เปลอื กลำตน้ บาง สามารถลอกออกไดแ้ บบปอ ใบเปน็ ใบเดย่ี ว
ออกจากลำตน้ แบบสลบั บางครง้ั จะพบวา่ ใบเกดิ เปน็ กระจกุ 2-3 ใบ ใบรปู หอก
ปลายใบแหลม ฐานใบกวา้ ง โคง้ มนเขา้ หากา้ นใบ ขอบใบหยกั โคนกา้ นใบ มหี ใู บ
เปน็ แผน่ หรอื เกลด็ แบนๆ ปลายแหลม 2 อนั ดอกออกเปน็ ชอ่ แตกเปน็ กระจกุ
ตามปลายยอดและบริเวณซอกใบ กลีบดอกมีสีแดงหรือสีชมพู ก้านดอกสั้น
ผลเปน็ ฝกั กลมเมอ่ื แกจ่ ะแตกตามรอยตะเขบ็ ภายในมเี มลด็ สนี ำ้ ตาล

1: ลกั ษณะตน้ 2: ดอก 3: ผล (ภาพ ศริ พิ ร ซงึ สนธพิ ร)
96 สมาคมวทิ ยาการวชั พชื แหง่ ประเทศไทย

ชอ่ื ไทย เสง้ ใบยาว บานเทย่ี ง ปอเสง้ เสง้ ใบเลก็ เสง้ ใหญ่

ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ Pentapetes phoenicea Linn.

ลกั ษณะ พชื อายปุ เี ดยี ว ลำตน้ เจรญิ ตง้ั ตรงเปน็ พมุ่ ขนาดเลก็ สงู 1-2 ม. แตก
กง่ิ กา้ นสาขามาก ลำตน้ เรยี วเลก็ มากมสี เี ขยี ว หรอื สมี ว่ งเกอื บดำ ใบเปน็ ใบเดย่ี ว
สเี ขยี วออกจากลำตน้ แบบสลบั เรยี บแคบรปู ใบหอก ปลายแหลม ขอบใบหยกั เปน็
ฟนั เลอ่ื ยหรอื หยกั ลกึ มาก แบง่ ใบเปน็ 3 แฉก กา้ นใบมสี แี ดง ใบตามปลายยอด
เรยี วยาว ดา้ นลา่ งของแผน่ ใบมขี น ดอกเปน็ ดอกเดย่ี ว ออกตามซอกใบ กา้ นดอก
สน้ั กลบี เลย้ี งสเี ขยี วหรอื เขยี วอมแดง 5 กลบี กลบี ดอกสแี ดงเขม้ 5 กลบี ผลมี
รปู รา่ งคลา้ ยกระเจย๊ี บ แตม่ ขี นาดเลก็ กวา่ และมขี น ภายในผลมเี มลด็ เปน็ เหลย่ี ม
มน สนี ำ้ ตาลเขม้

1: ลกั ษณะตน้ 2: ดอก 3: ผล (ภาพ ชอมุ่ เปรมษั เฐยี ร) 97

วัชพืชสามัญภาคกลาง : ประเภทใบกว้าง

ชอ่ื ไทย โสนขน โสนดอน

ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ Aeschynomene americana Linn.

ลกั ษณะ ไมพ้ มุ่ อายหุ ลายปี ลำตน้ ตง้ั ตรง แตกกง่ิ กา้ น มขี น ใบเปน็ ใบประกอบ
มใี บยอ่ ยยาว 7-10 มม. เรยี งตวั กนั รปู ทรงคลา้ ยขนนก ดอกเดย่ี วสชี มพแู กม
แดงเขม้ ผลเปน็ ฝกั รปู ไขโ่ คง้ ยาว 2-3 ซม. ขยายพนั ธด์ุ ว้ ยเมลด็

1: ลกั ษณะตน้ 2: ดอก-ผล (ภาพ ศริ พิ ร ซงึ สนธพิ ร)
98 สมาคมวทิ ยาการวชั พชื แหง่ ประเทศไทย

ชอ่ื ไทย โสนหางไก่ โสนหนิ โสนหางไกเ่ ลก็

ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ Aeschynomene indica L.

ลกั ษณะ พชื ลม้ ลกุ อายปุ เี ดยี ว ลำตน้ ตง้ั ตรง สงู 1-1.5 เมตร ใบเปน็ ใบประกอบ
แบบขนนกไมม่ ใี บยอด ประกอบดว้ ยใบยอ่ ยประมาณ 20-40 คู่ ใบยอ่ ยรปู ไข่
ขนานเลก็ โคนใบยอ่ ยขนาดใหญก่ วา่ ปลายใบยอ่ ย ดอกออกเปน็ ชอ่ ดอกยอ่ ยเกดิ
แยกกนั บนกา้ นชอ่ ดอก ดอกประกอบดว้ ยกลบี เลย้ี งตดิ กนั เปน็ หลอด ปลายแยก
เปน็ แฉก กลบี ดอก 5 กลบี ขนาดไมเ่ ทา่ กนั สเี หลอื งครมี เกสรเพศผู้ 10 อนั
แยกเปน็ สองกลมุ่ ๆ ละ 5 อนั ผลเปน็ ฝกั ขนาดเลก็ รปู ทรงกระบอก ภายในมเี มลด็
สนี ำ้ ตาลทอง 8-10 เมลด็

1: ลกั ษณะตน้ 2: ดอก 3: ผล (ภาพ จนั ทรเ์ พญ็ ประคองวงศ)์ 99

วัชพืชสามัญภาคกลาง : ประเภทใบกว้าง

ชอ่ื ไทย หงอนไกไ่ ทย ดอกดา้ ย หงอนไกด่ อกกลม หงอนไกฟ่ า้

ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ Celosia argentia Linn.

ลกั ษณะพชื พชื อายปุ เี ดยี ว ลำตน้ ตง้ั ตรง สงู 40-150 ซม. ฉำ่ นำ้ มรี อ่ งตามยาว
ใบเดย่ี ว เรยี งสลบั รปู ไขแ่ กมขอบขนานหรอื รปู เสน้ แกมใบหอก ดอกออกเปน็ ชอ่
ดอกยอ่ ยจำนวนมาก เรยี งบนกา้ นชอ่ ดอก ดอกยอ่ ยไมม่ ี กา้ นดอก กลบี ดอกสมี ว่ ง
แกมชมพู ผลแหง้ แตกได้ รปู ไขก่ ลบั เมลด็ สดี ำเปน็ มนั

1: ลกั ษณะตน้ 2: ดอก 3: ผล (ภาพ ชอมุ่ เปรมษั เฐยี ร)
100 สมาคมวทิ ยาการวชั พชื แหง่ ประเทศไทย

ชอ่ื ไทย หญา้ กำมะหย่ี

ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ Lagascea mollis Cav.

ลกั ษณะ พชื อายปุ เี ดยี ว ลำตน้ แตกแขนงมาก มขี นออ่ นสขี าว สงู ประมาณ 60
ซม. ใบรูปไข่แกมหอก ปลายเรียวแหลม ขอบใบจักฟันเลื่อยตื้น สีเขียวเทา
มีขนอ่อนนุ่มทั้งสองด้าน ออกตรงข้าม ก้านใบสั้น ช่อดอกแบบดอกย่อย
จำนวนมาก เรียงบนฐานรองดอกที่แผ่กว้าง มีใบรองรับช่อดอก 2-3 ชั้น
ดอกยอ่ ยสขี าว ผลเดย่ี วแบบผลแหง้ เมอ่ื แกไ่ มแ่ ตก มเี พยี ง 1 เมลด็

1-2: ลกั ษณะตน้ 3: ดอก 4: กลมุ่ ผล (ภาพ วริ ชั จนั ทรศั ม)ี 101

วัชพืชสามัญภาคกลาง : ประเภทใบกว้าง

ชอ่ื ไทย หญา้ ขดั ใบยาว ตน้ ไมก้ วาด

ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ Sida acuta Brum f.

ลกั ษณะ ไมพ้ มุ่ เตย้ี ลำตน้ สงู ประมาณ 40-60 ซม. หรอื อาจสงู ถงึ 1 ม. ใบเปน็
ใบเดย่ี วออกตามขอ้ ๆ ละใบสลบั กนั ปลายใบแหลมเรยี ว ขอบใบจกั ดอกเดย่ี ว
สเี หลอื งออ่ นอยทู่ ซ่ี อกกา้ นใบ กา้ นดอกสน้ั ดอกบานตอนเชา้ เมอ่ื บานเตม็ ท่ี
มขี นาดประมาณ 10 ซม. ออกดอกตลอดปี ผลกลมแปน้ ผลแกจ่ ะแตกเปน็ กลบี
ขยายพนั ธด์ุ ว้ ยเมลด็

1: ลกั ษณะตน้ 2: ใบ 3: ดอก (ภาพ จนั ทรเ์ พญ็ ประคองวงศ)์
102 สมาคมวทิ ยาการวชั พชื แหง่ ประเทศไทย

ชอ่ื ไทย หญา้ งวงชา้ ง ผกั แพวขาว หญา้ งวงชา้ งนอ้ ย

ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ Heliotropium indicum Linn.

ลกั ษณะพชื ไมล้ ม้ ลกุ อายปุ เี ดยี ว ลำตน้ สงู 15-60 ซม. แตกกง่ิ กา้ นนอ้ ย
ขนแขง็ ๆ และขนสน้ั ๆ เรยี งไมเ่ ปน็ ระเบยี บ ใบเดย่ี ว เรยี งสลบั รปู ไข่ โคนใบตดั
ปลายใบแหลม ดอกชอ่ กระจกุ รปู คลา้ ยชอ่ เชงิ ลด ทรงกระบอก มใี บประดบั
กลีบเลี้ยงมีขนแข็งสีขาว กลีบดอกเชื่อมติดกันเป็นรูปกรวย ด้านนอกมีขน
ปลายแยกเปน็ แฉกรปู กลมยาว สมี ว่ งออ่ น นำ้ เงนิ หรอื ขาว ตรงคอหลอดดอก
บางครง้ั เปน็ สเี หลอื งแกมสม้ ผลปลายเวา้ เปน็ แฉกลกึ

1: ลกั ษณะตน้ 2:ใบ 3: ดอก (ภาพ ทวี แสงทอง) 103

วัชพืชสามัญภาคกลาง : ประเภทใบกว้าง

ชอ่ื ไทย หญา้ ยาง ใบตา่ งดอก

ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ Euphorbia heterophylla Linn.

ลกั ษณะ พชื อายปุ เี ดยี ว ลำตน้ ตง้ั ตรง กลวง สงู ไดถ้ งึ 2.5 ม. มขี นปกคลมุ
มยี างสขี าว ใบเปน็ ใบเดย่ี ว แตกจากลำตน้ แบบสลบั แผน่ ใบรปู รหี รอื รปู ไข่ ปลายใบ
แหลม ขอบใบเรยี บหรอื จกั เลก็ ๆ มขี นปกคลมุ ผวิ ใบ กา้ นใบสมี ว่ งแดง มขี นขน้ึ
ปกคลมุ ดอกเปน็ ชอ่ ทก่ี ารเจรญิ ของชอ่ มขี ดี จำกดั ดอกทเ่ี กดิ กอ่ นจะบานจาก
กลางชอ่ ออกทป่ี ลายยอดเปน็ กลมุ่ ประกอบดว้ ยดอกเพศผแู้ ละดอกเพศเมยี
ปนกัน ใบประดับสีเขียว กลีบดอกสีขาวอมเขียว ดอกย่อยจะมีก้านดอกสั้น
ผลเมอ่ื แกเ่ ปลอื กจะแหง้ และแตกออก รปู กลม ไมม่ ขี น ผลแตกออกเปน็ 3 กลบี
แตล่ ะกลบี มี 1 เมลด็ รปู รา่ งกลม มสี นั ขรขุ ระ ปลายแหลมขา้ งหนง่ึ สนี ำ้ ตาลหรอื
ดำ ขยายพนั ธโ์ุ ดยอาศยั เมลด็

1: ลกั ษณะตน้ 2: ดอก 3: ผล (ภาพ จนั ทรเ์ พญ็ ประคองวงศ)์
104 สมาคมวทิ ยาการวชั พชื แหง่ ประเทศไทย

ชอ่ื ไทย หญา้ ละออง เสอื สามขา หญา้ ดอกขาว หมอนอ้ ย หญา้ สามวนั

ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ Vernonia cinerea (Linn.) Less.

ลกั ษณะพชื พชื อายปุ เี ดยี ว ลำตน้ ตง้ั ตรง สงู 15-80 ซม. ใบเดย่ี วเรยี งสลบั
รปู วงรแี คบ รปู ไข่ รปู คลา้ ยชอ้ นแคบหรอื รปู หอก ใบทบ่ี รเิ วณโคนตน้ ขนาดใหญ่
กวา่ ทป่ี ลายยอด ปลายใบมนหรอื แหลม โคนใบมนหรอื แหลม ขอบใบจกั ฟนั เลอ่ื ย
ดอกออกเปน็ ชอ่ กระจกุ แนน่ ออกรวมเปน็ ชอ่ แยกแขนง คลา้ ยชอ่ เชงิ หลน่ั กวา้ ง
5-15 ซม. ยาว 5-35 ซม. ชน้ั ในประดบั รปู คลา้ ยระฆงั 4 ชน้ั ดอกสมี ว่ งเขม้
แลว้ คอ่ ยๆ จางลง ผลแหง้ มเี มลด็ เดยี ว รปู ทรงกระบอกแคบ สนี ำ้ ตาลเขม้ ยาว
1.5-2 มม. หนานอ้ ยกวา่ 0.5 มม.

1: ลกั ษณะตน้ 2-3: ชอ่ ดอก 4: ผล (ภาพ จนั ทรเ์ พญ็ ประคองวงศ)์ 105

วัชพืชสามัญภาคกลาง : ประเภทใบกว้าง

ชอ่ื ไทย หญา้ ลน้ิ งู

ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ Hedyotis corymbosa (L.) Lam.

ลกั ษณะ พชื อายปุ เี ดยี ว ลำตน้ เรยี บเกลย้ี งเปน็ เหลย่ี ม ระหวา่ งขอ้ อาจมรี อ่ งเลก็ ๆ
ตามความยาวของลำต้น แตกกิ่งก้านสาขามาก ใบเป็นใบเดี่ยว ออกจาก
ลำตน้ เปน็ คลู่ กั ษณะตรงขา้ ม ใบรปู หอก ขอบใบเรยี บ ปลายใบอาจมนหรอื แหลม
และมหี ใู บขนาดเลก็ ดอกออกเปน็ ชอ่ บรเิ วณซอกใบ กลบี เลย้ี งมสี เี ขยี ว สว่ นโคน
หลอมตดิ กนั กลบี ดอกสขี าวรปู กรวย ปลายกลบี แยกเปน็ 4 กลบี ผลรปู รา่ งกลม
มสี นั สม่ี มุ ภายในผลแบง่ ออกเปน็ 2 ซกี แตล่ ะซกี มเี มลด็ 2-3 เมลด็ ผลแกจ่ ะ
เปดิ ออกทส่ี ว่ นปลาย ภายในเมลด็ มขี นาดเลก็ ลกั ษณะเปน็ เหลย่ี ม

1: ลกั ษณะตน้ 2: ใบและผล 3: ดอก (ภาพ เกลยี วพนั ธ์ สวุ รรณรกั ษ)์
106 สมาคมวทิ ยาการวชั พชื แหง่ ประเทศไทย

ชอ่ื ไทย หปู ลาชอ่ น หางปลาชอ่ น

ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ Emilia sonchifolia (L.) DC.

ลกั ษณะพชื พชื อายปุ เี ดยี วอาจสงู ถงึ 60 ซม. ลำตน้ ตง้ั ตรง แตกกง่ิ กา้ น บรเิ วณ
โคนตน้ มขี นละเอยี ด ใบเดย่ี ว เรยี งสลบั มหี ลายรปู รา่ ง ใบบรเิ วณโคนตน้ รปู วงรี
บรเิ วณปลายกง่ิ รปู ไขแ่ กมใบหอก ขอบใบหยกั มนตน้ื ๆ ถงึ เวา้ เปน็ พไู มเ่ ปน็ ระเบยี บ
ดอกช่อกระจุกแน่น ออกรวมเป็นช่อแยกแขนงที่ปลายกิ่ง ยาว 3-12 ซม.
กลีบดอกสีชมพู เชื่อมติดกันเป็นหลอด มีชั้นใบประดับ ผลรูปทรงกระบอก
สีน้ำตาล สันเป็นเหลี่ยม มีกลีบเลี้ยงลดรูปเป็นเส้นเล็กๆ เปลือกบนเหนียว
แตม่ ไิ ดห้ ลอมรวมกบั เปลอื กหมุ้ เมลด็

1: ลกั ษณะตน้ 2: ใบ 3: ดอก 4: ผล (ภาพ ศริ พิ ร ซงึ สนธพิ ร) 107

วัชพืชสามัญภาคกลาง : ประเภทใบกว้าง

ชอ่ื ไทย อตุ พติ มะโหรา

ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ Typhonium trilobatum (L.) Schott

ลกั ษณะ พชื อายปุ เี ดยี ว ลำตน้ เปน็ หวั อยใู่ ตด้ นิ ชกู า้ นและใบขน้ึ มาเปน็ กอ
ใบมขี นาดใหญแ่ ผก่ วา้ ง ขอบเปน็ 3 แฉก ยน่ เปน็ ลอนเลก็ นอ้ ย สเี ขยี วมลี าย
หรอื จดุ ประสมี ว่ ง ดอกเปน็ ชนดิ มแี กนกลางอวบหนา และดอกยอ่ ยอดั กนั แนน่
เหมอื นฝงั ลงไปในแกนชอ่ คลา้ ยดอกหนา้ ววั มใี บประดบั รองดอกขนาดใหญ่
ดา้ นนอกสเี ขยี วออ่ น หรอื เขยี วปนนำ้ ตาล ดา้ นในหรอื ดา้ นบนเปน็ สมี ว่ งคลำ้
ปลดี อกมกี าบหมุ้ สแี ดง เมอ่ื บานจะเหน็ ดอก ยาว 6-15 ซม. สเี หลอื งออ่ นหรอื
สขี าว มกี ลน่ิ เหมน็ ผลรปู ขอบขนาน ภายในมี 1 เมลด็ ขยายพนั ธโ์ุ ดย เมลด็ และหวั

1-2: ลกั ษณะตน้ 3: ดอก (ภาพ ศริ พิ ร ซงึ สนธพิ ร)
108 สมาคมวทิ ยาการวชั พชื แหง่ ประเทศไทย

ประเภทสาหรา่ ย

ชอ่ื ไทย สาหรา่ ยพงุ ชะโด สาหรา่ ยไคว สาหรา่ ยหางมา้

ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ Ceratophyllum demersum Linn.

ลกั ษณะ เปน็ พชื ใตน้ ำ้ ทม่ี อี ายไุ ดห้ ลายปี ลำตน้ ยาว ไมม่ รี าก แตกแขนงได้
กง่ิ กา้ นแตกแขนงเปน็ สองหรอื เปน็ สามแฉก ใบเกดิ เปน็ วงรอบลำตน้ ใบมสี เี ขยี ว
หรอื สนี ำ้ ตาลออ่ น ปลายใบแหลม ขอบใบหยกั ยาว 1.5-4.0 ซม. มที ง้ั ดอกเพศผู้
และดอกเพศเมยี อยบู่ นตน้ เดยี วกนั ดอกเพศผไู้ มม่ กี า้ นดอก ดอกเพศเมยี มี ขนาด
เลก็ ไมม่ กี า้ นชรู งั ไข่ เกสรสขี าว ผลเปน็ แบบผลเดย่ี ว รปู รยี าว ขนาด 4-6 มม.
ผลมสี ดี ำและมหี นามแหลมคลา้ ยเขา 3 เขา สบื พนั ธโ์ุ ดยเมลด็ และงอกจากแขนง
กง่ิ กา้ นสาขา

1-2: ลกั ษณะพชื 2: ใบ 3: ผล (ภาพ จนั ทรเ์ พญ็ ประคองวงศ)์
110 สมาคมวทิ ยาการวชั พชื แหง่ ประเทศไทย

ชอ่ื ไทย สาหรา่ ยไฟ มาดไฟ

ชอ่ื วทิ ยาศาสาตร์ Chara zeylanica Kl. ex Willd.

ลักษณะ พืชใต้น้ำที่จัดเป็นสาหร่ายชั้นต่ำ ส่วนที่ดูคล้ายลำต้นจะมีสีเขียว
ยาวกลมแบง่ เปน็ ขอ้ ๆ แตกแขนงครง้ั ละสองแฉก ใบคลา้ ยเขม็ ตดิ อยเู่ ปน็ วงรอบ
ลำตน้ สว่ นทส่ี รา้ งเซลสบื พนั ธเ์ุ พศผแู้ ละเพศเมยี อยบู่ นขอ้ เดยี วกนั เพศเมยี
เปน็ รปู ไข่ สว่ นเพศผเู้ ปน็ รปู ทรงกลม มสี สี ม้ ทง้ั สองเพศ สบื พนั ธไ์ุ ดท้ ง้ั แบบมเี พศ
และดว้ ยวธิ กี ารแตกแขนง

1-2: ลกั ษณะพชื (ภาพ จนั ทรเ์ พญ็ ประคองวงศ)์ 111

วัชพืชสามัญภาคกลาง : สาหร่าย

ชอ่ื ไทย สาหรา่ ยเสน้ ดา้ ย สาหรา่ ยนา สาหรา่ ยนำ้ จดื

ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ Najas graminea Delile.

ลกั ษณะ พชื ใตน้ ำ้ ทม่ี อี ายหุ ลายปี ลำตน้ กลมเรยี วเลก็ คอ่ นขา้ งยาว ใบเปน็ แบบ
ไม่มีก้านใบ จัดเรียงตัวแบบกระจัดกระจาย รูปร่างคล้ายเข็ม หยักแหลม
มฐี านเปน็ แผน่ ยาว 2.2-3.0 ซม. ดอกเกดิ ทซ่ี อกใบ มขี นาดเลก็ ผลเปน็ ผลเดย่ี ว
เปลอื กแขง็ ขยายพนั ธโ์ุ ดยวธิ แี ตกแขนงและงอกจากเมลด็

1-3: ลกั ษณะตน้ (ภาพ จนั ทรเ์ พญ็ ประคองวงศ)์
112 สมาคมวทิ ยาการวชั พชื แหง่ ประเทศไทย

ชอ่ื ไทย สาหรา่ ยหางกระรอก ผกั ขเ้ี ตา่ สาหรา่ ยขนนก

ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ Hydrilla verticillata (L.f.) Royle.

ลกั ษณะ พชื ใตน้ ำ้ ทม่ี อี ายขุ า้ มปี มที ง้ั ชนดิ ทแ่ี ยกตน้ เพศผเู้ พศเมยี และชนดิ ทอ่ี ยู่
ในตน้ เดยี วกนั ทง้ั สองเพศ ลำตน้ เปน็ สายเรยี วยาวตามระดบั นำ้ แตกกง่ิ สาขามี
ราก ยดึ ดนิ ใตน้ ำ้ ไว้ ใบเปน็ แบบไมม่ กี า้ นใบ แตกรอบขอ้ เปน็ วงรอบ วงละ 3-8
ใบ มรี ปู รา่ งคลา้ ยหอกแคบๆ หรอื รปู ยาวรี ตน้ แยกเพศตวั เมยี ดอกจะมแี ผน่ ใบ
หมุ้ โคนกา้ นชอ่ ดอก สง่ ดอกขน้ึ มาบานเหนอื นำ้ ดอกมกี ลบี เลย้ี ง 3 กลบี กลบี ดอก
3 กลบี มสี ขี าว เกสรตวั เมยี มรี งั ไขท่ ม่ี ชี อ่ งเดยี ว มยี อดชเู กสร 3 อนั ดอกเพศผู้
มแี ผน่ ใบ หมุ้ เชน่ กนั ดอกขนาดเลก็ มกี า้ นดอกสน้ั มาก เมอ่ื ดอกแกจ่ ะหลดุ ออก
จากแผน่ ใบ ลอยขน้ึ ไปบนผวิ นำ้ กลบี เลย้ี งและกลบี ดอกจะบานออกเตม็ ท่ี จนดดี
ใหเ้ กสรเพศผชู้ ขู น้ึ เหนอื นำ้ เกสรเพศผมู้ อี บั เรณู 4 ชอ่ ง การผสมเกสรเกดิ โดย
อาศยั ลมพาไป ผลขนาดเลก็ รปู ทรงกระบอก ภายในมเี มลด็ 2-6 เมลด็

1-2: ลกั ษณะพชื 3: ดอก (ภาพ จนั ทรเ์ พญ็ ประคองวงศ)์ 113

วัชพืชสามัญภาคกลาง : สาหร่าย



ประเภทเฟริ น์

ชอ่ื ไทย จอกหหู นู

ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ Salvinia cucullata Roxb.ex. Bory

ลักษณะ เฟิร์นน้ำที่มีอายุปีเดียวหรือหลายปี ลอยตัวอย่างอิสระตามผิวน้ำ
ลำต้นกลมเรียวแตกกิ่งก้านสาขาทอดขนานไปตามผิวน้ำ ลักษณะเป็นแพ
ใบแตกจากลำตน้ ขอ้ หนง่ึ 3 ใบ ใบคหู่ นง่ึ ชเู หนอื นำ้ ลกั ษณะเปน็ แผน่ สเี ขยี ว
มขี นปกคลมุ ผวิ ใบทง้ั สองดา้ น ขอบขา้ งใบหอ่ เขา้ หากนั เปน็ กรวย สว่ นใบท่ี 3
จมอยู่ใต้น้ำลักษณะเรียวยาวเกิดเป็นกลุ่มเหมือนราก ใบส่วนนี้ทำหน้าที่
เปน็ ทง้ั รากและเปน็ ทเ่ี กดิ ของสปอโรขาบทล่ี กั ษณะเปน็ เมด็ กลม สนี ำ้ ตาลเขม้
เกดิ ตรงซอกใบ การสบื พนั ธเ์ุ ปน็ ทง้ั แบบแตกไหลและแบบใชส้ ปอร์

(ภาพ ศริ พิ ร ซงึ สนธพิ ร) สมาคมวทิ ยาการวชั พชื แหง่ ประเทศไทย
116

ชอ่ื ไทย ผกั กดู เขากวาง ผกั กดู นำ้ ผกั กดู นา ผกั ขาเขยี ด

ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ Ceratopteris thalictroides Brongn.

ลกั ษณะ เฟริ น์ นำ้ ทม่ี อี ายปุ เี ดยี ว ชอบขน้ึ ในทน่ี ำ้ ขงั แฉะหรอื ในนำ้ ลำตน้ อว้ นสน้ั
รากยดึ ดนิ สง่ กลมุ่ ใบชเู หนอื ดนิ ใบมสี ามลกั ษณะคอื ใบทส่ี บื พนั ธไ์ุ มไ่ ดล้ กั ษณะ
เปน็ ใบประกอบแบบขนนกทม่ี ใี บยอ่ ยเปน็ แผน่ ขอบใบหยกั เวา้ แบบขนนก สว่ นอกี
ใบหนง่ึ คอื ใบทส่ี บื พนั ธไ์ุ ด้ เปน็ ใบประกอบแบบขนนกเชน่ กนั แตใ่ บยอ่ ยแตกเปน็
รยางคแ์ บบเขากวาง ขอบใบของใบชนดิ นจ้ี ะมว้ นเขา้ หากนั หมุ้ อบั สปอรไ์ วภ้ ายใน
อบั สปอรล์ กั ษณะกลมภายในมสี ปอรจ์ ำนวนมาก เมอ่ื แกจ่ ะแตกออกเพอ่ื ขยาย
พนั ธต์ุ อ่ ไป ใบแบบทส่ี ามเปน็ ใบเดย่ี ว ลกั ษณะใบแผเ่ ปน็ แผน่ ขอบใบหยกั เวา้
แบบขนนก เป็นใบที่สืบพันธุ์ไม่ได้คือไม่สร้างสปอร์ ใบชนิดนี้จะพบในต้นที่
เจรญิ อยใู่ ตน้ ำ้ ใบทง้ั สามแบบนอ้ี าจจะพบในตน้ เดยี วกนั หรอื แยกตน้ กนั กไ็ ด้

1: ใบที่ไม่สร้างสปอร์ 2: ใบทส่ี รา้ งสปอร-์ สบื พนั ธไ์ุ ด้ (ภาพ วริ ชั จนั ทรศั ม)ี

วัชพืชสามัญภาคกลาง : เฟิร์น 117

ชอ่ื ไทย ผกั แวน่ ผกั ลน้ิ ป่ี หนเู ตาะ

ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ Marsilea crenata C. Presl.

ลักษณะ เฟิร์นน้ำที่มีอายุหลายปี ลำต้นพบทั้งที่เป็นเหง้าอยู่ใต้ดินหรือ
เปน็ ไหลตามผวิ ดนิ หรอื ใตน้ ำ้ ไหลลกั ษณะกลมเรยี วยาวสเี ขยี วออ่ น มขี อ้ ปลอ้ ง
ชดั เจน ใบแตกจากขอ้ ของลำตน้ จำนวน 1 กา้ นใบตอ่ ขอ้ ใบเปน็ ใบประกอบ
กา้ นใบเลก็ เรยี วยาว 5–15 ซม. ปลายกา้ นใบมใี บยอ่ ยจำนวน 4 ใบ เกดิ ทจ่ี ดุ
เดยี วกนั ลกั ษณะเปน็ รปู สามเหลย่ี มหงายหรอื รปู ลม่ิ ขนาดเทา่ กนั โคนใบสอบ
ปลายใบกวา้ งกลมมน ผวิ ใบเรยี บ ขอบใบเรยี บ สปอโรขาบรปู ไขก่ ลม ขนาดเมลด็
ถว่ั เขยี วมกี า้ นสน้ั ๆ ตดิ กบั กา้ นใบตอนลา่ ง ประมาณ 1-3 สปอโรขาบ ตอ่ กา้ นใบ
มักพบกับต้นที่เกิดบนดินที่เริ่มแห้งแล้ง สืบพันธุ์ได้ทั้งแบบแตกไหลและ
โดยใชส้ ปอร์

1-2 : ลกั ษณะตน้ 2: ใบและยอดออ่ น (ภาพ ศริ พิ ร ซงึ สนธพิ ร)
118 สมาคมวทิ ยาการวชั พชื แหง่ ประเทศไทย

อน่ื ๆ

ชอ่ื ไทย ธปู ฤๅษี กกชา้ ง หญา้ สลาบหลวง

ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ Typha angustifolia Linn.

ลกั ษณะ พชื อวบนำ้ ทม่ี อี ายหุ ลายปี ลำตน้ ตรงสงู 1-2 ม. มลี ำตน้ ใตด้ นิ ใบโคง้
เรยี บมนั ความกวา้ งของใบประมาณ 5-8 มม. ยาวมากกวา่ 1 ม. ชอ่ ดอกกลม
เป็นแท่งยาว แยกออกเป็นสองส่วน คือส่วนที่เป็นเกสรเพศเมียอยู่ส่วนล่าง
ดอกยอ่ ยเรยี งตวั อดั กนั แนน่ และเกสรเพศผอู้ ยสู่ ว่ นบนของชอ่ ดอก ดอกยอ่ ย
อยกู่ นั หลวมๆ รอบกา้ นชอ่ ดอก มชี อ่ งวา่ งหา่ งกนั 2-8 ซม. เวลาแกจ่ ดั มสี นี ำ้ ตาล
ดำ ผลมขี นาดเลก็ ยาวประมาณ 6 มม. ลอ้ มรอบดว้ ยขนละเอยี ด สขี าว ขยายพนั ธ์ุ
โดยการงอกจากไหลใตด้ นิ หรอื การงอกจากเมลด็

1: ลกั ษณะตน้ 2: ดอกเพศผแู้ ละเพศเมยี 3: ผล (ภาพ ศริ พิ ร ซงึ สนธพิ ร)
120 สมาคมวทิ ยาการวชั พชื แหง่ ประเทศไทย

ดรรชนีชื่อไทย

กก 36 ขไ้ี กย่ า่ น 50
กกกระหนาก 34 ขง้ี วั 68
กกขนาก 34 ครอบจกั รวาล 51
กกชา้ ง 120 โคกกระสนุ 52
กกทราย 35 จมกู ปลาหลด 53
กกนว้ิ หนู 38 จมกู ปลาไหลดง 53
กกสามเหลย่ี ม 36 จอก 54
กกสามเหลย่ี มเลก็ 36 จอกหหู นู 116
กกหวั แดง 35 ดอกดา้ ย 100
กระเจา 67 ตดหมตู ดหมา 59
กระดมุ ใบ 42 ตน้ ไมก้ วาด 102
กระดมุ ใบเลก็ 43 ตอบแตบ 51
กระดมุ ใบใหญ่ 44 ตอ้ ยตง่ิ 55
กระตา่ ยจาม 45 ตบั เสอื เลก็ 94
กระถนิ นำ้ 90 ตาลปตั รฤาษี 56
กระทกรก 46 ตำยานตวั ผู้ 59
กระทบื ยอด 89 ตำแยแมว 57
กระสงั 47 ตำลงึ ทอง 46
กะเมง็ 48 ตำลงึ ฝรง่ั 46
กะเมง็ ตวั เมยี 48 ตนี ตกุ๊ แก 58
กะเสดโคก 89 ถว่ั ผี 60
การา 88 ถว่ั ลสิ งนา 61
กำจร 75 เถาเงาะ 46
กนิ กงุ้ หลวง 80 เถาสงิ โต 46
แกว้ รกั นา 87 เทียนนา 62
ขดั มอญเลก็ 45 เทยี มแมฮ่ าง 94
ขาเขยี ด 49 โทงเทง 63
ขา้ วปา่ 12 ธปู ฤๅษี 120

วัชพืชสามัญภาคกลาง 121

นมราชสหี ์ 64 ผกั ตบั เตา่ 74
นางกวกั 57
นำ้ นมราชสหี ์ 64 ผกั ทอดยอด 75
นำ้ นมราชสหี เ์ ลก็ 65
นลิ บล 49 ผกั บง่ 72
บอนจนี 56
บวั ลอย 56 ผกั บงุ้ 75
บานเทย่ี ง 97
บานไมร่ โู้ รยปา่ 66 ผกั เบย้ี ดอกเหลอื ง 77
บ้านร้าง 95
ใบตา่ งดอก 104 ผกั เบย้ี หนิ 76
ปอกระเจา 67
ปองแปง 51 ผกั เบย้ี ใหญ่ 77
ปอวชั พชื 67
ปอเสง้ 97 ผกั ปลาบ 78, 79, 80
เปรย้ี วแดง 82
ผกั กาดขมุ 68 ผกั ปลาบขอบใบเรยี ว 79
ผกั กาดงอ่ ง 68
ผกั กาดชา้ ง 68 ผกั ปลาบนา 80
ผกั กนิ ปา่ 81
ผกั กดู 47 ผกั ปอ่ ง 72
ผกั กดู เขากวาง 117
ผกั กดู นำ้ 117 ผกั ปอด 81
ผกั ขม 69
ผกั ขมหนาม 70 ผกั ปอดนา 81
ผกั ขมหนิ 71
ผกั ตบ 73 ผกั ปอดนำ้ 86
ผกั ตบชวา 72
ผกั ตบไทย 73 ผกั ปอดมา้ 74
ผกั ตบปอ่ ง 72
ผกั ปมุ่ ปลา 81
122
ผกั ปมุ่ ปา่ 81

ผกั เปด็ 49, 82

ผกั เปด็ ขาว 82

ผกั เปด็ ไทย 82

ผกั โปง 73

ผกั เปด็ นำ้ 68

ผกั พงั พวย 86

ผกั แพวขาว 103

ผกั ลน้ิ ป่ี 118

ผกั แวน่ 83, 118

ผกั สม้ เสย้ี นผี 84

ผกั สวะ 72

ผกั เสย้ี นผี 84

ผักฮิ้น 49

สมาคมวิทยาการวัชพืชแห่งประเทศไทย

พนั ธง์ุ ขู าว 85 สาบเสอื 95
แพงพวย 86
ฟนั สี 51 สาหร่ายขนนก 113
มะกอ่ งขา้ ว 51 สาหรา่ ยไคว 110
มะขามปอ้ มดนิ 92 สาหร่ายนา 112
มะไฟเดอื นหา้ 45 สาหรา่ ยนำ้ จดื 112
มะไฟนกคมุ่ 87 สาหรา่ ยพงุ ชะโด 110
มะไฟนา 87 สาหรา่ ยไฟ 111
มะโหรา 108 สาหรา่ ยเสน้ ดา้ ย 112
มาดไฟ 111
แมงลกั คา 88 สาหรา่ ยหางกระรอก 113
แมงลกั ปา่ 88 สาหรา่ ยหางมา้ 110
ไมยราบ 89 เสง้ ใบมน 96
ไมยราบขาว 91 เสง้ ใบยาว 97
ไมยราบต้น 90 เสง้ ใบเลก็ 97
ไมยราบนำ้ 90 เสง้ เลก็ 96
ไมยราบยกั ษ์ 90 เสง้ ใหญ่ 97
ไมยราบเลอ้ื ย 91 เสอื สามขา 105
ไมยราบหนาม 91 โสนขน 98
ยา่ นพงั โหม 59 โสนดอน 98
รกชา้ ง 46 โสนหางไก่ 99
ลกู ใตใ้ บ 92
แวน่ แกว้ 93 โสนหางไกเ่ ลก็ 98
สม้ ดนิ 83 โสนหนิ 99
สะเดานา 87 หงอนไกด่ อกกลม 100
สะอกึ 53
สะแองใบมน 96 หงอนไกไ่ ทย 100
สงั สม้ 83
สาบแรง้ 94 หญา้ กลอ่ น 20
สาบแรง้ สาบกา 94
หญา้ กำมะหย่ี 101

หญา้ ขจรจบ 13, 15

หญา้ ขจรจบดอกเลก็ 13

หญา้ ขจรจบดอกเหลอื ง 14

หญา้ ขจรจบดอกใหญ่ 15

หญา้ ขน 16

วัชพืชสามัญภาคกลาง 123

หญา้ ขนหมู 37 หญา้ นกคมุ่ 20
หญา้ ขดั ใบยาว 102
หญา้ ขา้ วนก 17, 27 หญา้ นกสชี มพู 27
หญา้ ขค้ี รอก 20
หญา้ โขยง่ 18 หญา้ นำ้ หมกึ 64
หญา้ คา 19
หญา้ นว้ิ หนู 38

หญา้ ปลอ้ งขา้ วนก 2 6

หญา้ ปลอ้ งละมาน 1 7

หญา้ งวงชา้ ง 103 หญา้ ปนั ยอด 89

หญา้ งวงชา้ งนอ้ ย 103 หญา้ ปากกลว้ ย 2 8

หญา้ งบั 89 หญา้ ปากควาย 24, 28

หญา้ เจา้ ชู้ 20 หญา้ ปากคอก 24

หญ้าชันกาด 21 หญา้ โปรง่ คาย 18

หญ้าดงร้าง 95 หญา้ ผกั ไก 25

หญา้ ดอกขาว 22,95,105 หญา้ แผด 29

หญา้ ดอกชมพู 23 หญา้ แพรก 29
หญา้ ดอกแดง 23
หญา้ ตดหมา 59 หญา้ ฟนั ฟมื 38
หญา้ ตน้ แก 27
หญา้ มะนง่ิ หมู 37

หญ้าเม็ดงา 22

หญ้าต้นติด 25 หญา้ ยอนหู 22
หญา้ ตอ้ มตอ๊ ก 63
หญ้าตานทราย 83 หญา้ ยาง 104
หญา้ ตนี กา 24
หญา้ ตนี งขู าว 85 หญ้ายางคง 22
หญ้าตีนติด 25
หญา้ ตนี นก 26 หญา้ รกั เขยี ด 39
หญา้ ใตใ้ บ 92
หญา้ ใตใ้ บขาว 92 หญา้ รกั นา 87
หญา้ ถงแถง 63
หญา้ รงั กาขาว 35

หญา้ รงั นก 30

หญา้ ละออง 105

หญา้ ลน้ิ งู 106

หญา้ สลาบหลวง 120

หญา้ ทรงกระเทยี ม 40 หญา้ สบั 48

หญา้ ทา่ พระ 42 หญ้าสามวัน 105

หญา้ นกเขา 27 หญ้าหนวดแมว 39

124 สมาคมวิทยาการวัชพืชแห่งประเทศไทย

หญา้ หลงั อง่ึ 64

หญา้ หวาย 31

หญา้ แหว้ หมู 37

หนวดปลาดกุ 38, 39

หนามกระสนุ 52

หนามดนิ 52

หนเู ตาะ 118

หมอนอ้ ย 105

หมาหลง 95

หางปลาชอ่ น 107

หานแมว 57

หปู ลาชอ่ น 107

แหว้ จนี 40

แหว้ ทรงกระเทยี ม 40

แหว้ ทรงกระเทยี ม 40

โหนเดาะ 75

องั กาบฝรง่ั 55

อตุ พติ 108

อตุ พติ 108

ฮงั กาขาว 35

วัชพืชสามัญภาคกลาง 125

ดรรชนีชื่อวิทยาศาสตร์

Abutilon indicum (L.) Sweet 51

Acalypha indica Linn. 57

Achyranthes aspera Linn. 85

Aeschynomene americana Linn. 98

Aeschynomene indica L. 99

Ageratum conyzoides L. 94

Alternanthera sessilis DC. 82

Alysicarpus vaginalis (L.) DC. 61

Amaranthus spinosus Linn. 70

Amaranthus viridis Linn. 69

Ammannia baccifera L. 87

Boerhavia diffusa Linn. 71

Borreria laevis (Lamk.) Griseb. 43

Borreria latifolia (Aubl.) K. Sch. 44

Brachiaria mutica (Forsk.) Stapf 16

Brachiaria reptans (Linn.) Gard. & Hubb. 25

Celosia argentia Linn. 100

Ceratophyllum demersum Linn. 110

Ceratopteris thalictroides Brongn. 117

Chara zeylanica Kl. ex Willd. 111

Chloris barbata Sw. 30

Chromolaena odoratum (L.) R.M. King & H.Rob. 95

Chrysopogon aciculatus (Retz.) Trin. 20

Cleome viscosa Linn. 84

Commelina bengalensis L. 78

Commelina diffusa Burm. f. 79

Corchorus olitorius L. 67

Crassocephalum crepidioides (Benth.) S. Moore 68

126 สมาคมวิทยาการวัชพืชแห่งประเทศไทย

Cyanotis axillaris Roem.&Schult. 80
Cynodon dactylon (L.) Pers. 29
Cyperus rotundus Linn. 40
Cyperus difformis L. 34
Cyperus imbricatus Retz. 36
Cyperus iria Linn. 35
Dactyloctenium aegyptium (L.) P.Beauv.Ess. Agrost. 28
Digitaria ciliaris (Retz.) Koel. 26
Echinochloa colonum (Linn.) Link. 27
Echinochloa crus-galli (Linn.) P. Beauv. 17
Eclipta prostrata Linn. 48
Eichhornia crassipes (C.Mart.) Solms 72
Eleocharis dulcis (Burm.f.) Hensch. var. dulcis 39
Eleusine indica (Linn.) Gaertn. 24
Emilia sonchifolia (L.) DC. 107
Eragrotis tenella (L.) P. Beauv. ex Roem et Schult. 31
Euphorbia heterophylla Linn. 104
Euphorbia hirta L. 64
Euphorbia thymifolia L. 65
Fimbristylis dichotoma (L.)Vahl subsp.dichotoma 37
Fimbristylis miliacea (L.)Vahl. 38
Gomphrena celosioides Mart. 66
Hedyotis corymbosa (L.) Lam. 106
Heliotropium indicum Linn. 103
Hydrilla verticillata (L.f.) Royle. 113
Hydrocharis morsus-ranae Linn. 74
Hydrocotyle umbellata L. 93
Hyptis suaveolens (L.) Poit. 88
Imperata cylindrica (L.) Raeuschel 19
Ipomoea aquatica Forsk 75

วัชพืชสามัญภาคกลาง 127

Lagascea mollis Cav. 101

Leptochloa chinensis (Linn.) Nees 22

Limnocharis flava Buch. 56

Ludwigia adscendens (L.) H.Hara 86

Ludwigia hyssopifolia (G.Don) Exell 62

Marsilia crenata C.Presl. 118

Melinis repens (Willd.) Ziska 23

Melochia corchorifolia Linn. 96

Mikania micrantha H.B.K. 50

Mimosa invisa Mart. 91

Mimosa pigra L. 90

Mimosa pudica L. 89

Monochoria hastata L.Solms. 73

Monochoria vaginalis (Burm.f.) Presl 49

Najas graminea Delile. 112

Oryza rufipogon Griff. 12

Oxalis corniculata Linn. 83

Paederia linearis Hook.f. 59

Panicum repens Linn. 21

Passiflora foetida Linn. 46

Pennisetum pedicellatum Trin. 15

Pennisetum polystachyon Schult. 13

Pennisetum setosum (Swt.) L.C. Rich. 14

Pentapetes phoenicea Linn. 97

Peperomia pellucida Korth. 47

Phaseolus lathyroides Linn. 60

Phyllanthus amarus Schumach. & Thonn. 92

Physalis minima L. 63

Pistia stratiotes Linn. 54

Portulaca oleracea Linn. 77

128 สมาคมวิทยาการวัชพืชแห่งประเทศไทย

Richardia brasiliensis Gomez 42
Rottboellia exaltata Linn.f. 18
Ruellia tuberosa Linn. 55
Salvinia cucullata Roxb.ex Bory 116
Sarcostemma secamone (L.) Bennet 53
Scoparia dulcis Linn. 45
Sida acuta Brum f. 102
Sphenoclea zeylanica Gaertn. 81
Trianthema portulacastrum Linn. 76
Tribulus terrestris Linn. 52
Tridax procumbens Linn. 58
Typha angustifolia Linn. 120
Typhonium trilobatum (L.) Schott 108
Vernonia cinerea (Linn.) Less. 105

วัชพืชสามัญภาคกลาง 129

มาตรา ชง่ั ตวง วดั

1. หนว่ ยวดั ความยาว = 0.3937 นว้ิ
1 เซนตเิ มตร
1 เมตร = 100 เซนตเิ มตร

1 นว้ิ = 39.37 นว้ิ
1 ฟตุ
= 3.28 ฟุต
1 หลา
= 1.094 หลา
1 กโิ ลเมตร
1 ไมล์ = 2.54 เซนตเิ มตร

2. หนว่ ยวดั พน้ื ท่ี = 30.48 เซนตเิ มตร
1 ตารางเซนตเิ มตร
1 ตารางเมตร = 12 นว้ิ
1 ตารางนว้ิ
1 ตารางฟตุ = 0.333 หลา
1 เฮกตาร์
= 36 นว้ิ

=3 ฟุต

= 91.44 เซนตเิ มตร

= 0.914 เมตร

= 1,000 เมตร

= 1.609 กโิ ลเมตร

= 1,760 หลา

= 5,280 ฟุต

= 0.155 ตารางนว้ิ
= 10,000 ตารางเซนตเิ มตร
= 6.452 ตารางเซนตเิ มตร
= 929.03 ตารางเซนตเิ มตร
= 2.471 เอเคอร์
= 10,000 ตารางเมตร
= 6.25 ไร่

130 สมาคมวิทยาการวัชพืชแห่งประเทศไทย

1 เอเคอร์ = 0.405 เฮกตาร์
ตารางเมตร
= 4,047 ไร่
ตารางเมตร
= 2.5 เอเคอร์

1 ไร่ = 1,600 ออนซ์
ลกู บาศกฟ์ ตุ
= 0.4 ลกู บาศกเ์ ซนตเิ มตร
ลกู บาศกเ์ มตร
3. หนว่ ยวดั ปรมิ าตร ลกู บาศกน์ ว้ิ

1 ลกู บาศกเ์ ซนตเิ มตร = 0.0338 มลิ ลลิ ติ ร
แกลลอน (US gal)
1 ลกู บาศกเ์ มตร = 35.315 แกลลอน (Imp gal)
ลติ ร
1 ลกู บาศกน์ ว้ิ = 16.387 ลติ ร

1 ลกู บาศกฟ์ ตุ = 0.0283

= 1,782

4. หนว่ ยวดั ปรมิ าตรของเหลว

1 ลติ ร = 1000

= 0.264

= 0.22

1 แกลลอน (US) = 3.785

1 แกลลอน (Imp) = 4.545

5. หนว่ ยวดั นำ้ หนกั ของของแขง็

1 กรมั = 1000 มลิ ลกิ รมั

= 0.0353 ออนซ์

1 กโิ ลกรมั = 35.274 ออนซ์

= 2.205 ปอนด์

1 ออนซ์ = 28.349 กรมั

1 ปอนด์ = 453.59 กรมั

= 16 ออนซ์

1 ตนั = 1,000 กโิ ลกรมั

วัชพืชสามัญภาคกลาง 131

6. หนว่ ยวดั ความเขม้ ขน้

นำ้ หนกั /ปรมิ าตร (W/V)

10 กรมั /ลติ ร = 1 กโิ ลกรมั /100 ลติ ร

1 ไมโครกรมั /มลิ ลลิ ติ ร = 1 มลิ ลกิ รมั /ลติ ร

นำ้ หนกั / นำ้ หนกั (W/W)
10 กรมั /กโิ ลกรมั = 1 กโิ ลกรมั /100 กโิ ลกรมั
1 ไมโครกรมั /กรมั = 1 มลิ ลกิ รมั /กโิ ลกรมั

132 สมาคมวิทยาการวัชพืชแห่งประเทศไทย

บรรณานุกรม

กลมุ่ งานวทิ ยาการวชั พชื กองพฤกษศาสตรแ์ ละวชั พชื กรมวชิ าการเกษตร.
2538. คำแนะนำการควบคมุ วชั พชื . กรงุ เทพฯ. 144 หนา้

คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล. 2539. สมุนไพรพื้นบ้านล้านนา.
กรงุ เทพฯ: บรษิ ทั อมรนิ ทรพ์ รน้ิ ตง้ิ แอนดพ์ บั ลชิ ชง่ิ จำกดั 264 หนา้

นันทวัน บุณยะประภัศร์ และ อรนุช โชคเจริญพร. 2543. สมุนไพร..
ไม้พื้นบ้าน (5). คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล และ
ศูนย์พันธุวิศวกรรมและเทคโนโลยีชีวภาพแห่งชาติ. กรุงเทพ:
โรงพมิ พ์ ประชาชน จำกดั . 508 หนา้ .

ปทั มา แซล่ ้ี และอภริ กั ษ์ สขุ สยั . 2543. ดอกหญา้ เลม่ 1. กรงุ เทพฯ:
บรษิ ทั อมรนิ ทร์ พรน้ิ ตง้ิ แอนดพ์ บั ลชิ ชง่ิ จำกดั . 95 หนา้

__________________________. 2543. ดอกหญา้ เลม่ 2. กรงุ เทพฯ:
บรษิ ทั อมรนิ ทร์ พรน้ิ ตง้ิ แอนดพ์ บั ลชิ ชง่ิ จำกดั . 94 หนา้

__________________________. 2544. ดอกหญา้ เลม่ 3. กรงุ เทพฯ:
บรษิ ทั อมรนิ ทร์ พรน้ิ ตง้ิ แอนดพ์ บั ลชิ ชง่ิ จำกดั . 93 หนา้

ภาควชิ าเภสชั พฤกษศาสตร์ คณะเภสชั ศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั มหดิ ล. 2539.
สมนุ ไพรสวนสริ รี กุ ขชาติ กรงุ เทพฯ: บรษิ ทั อมรนิ ทรพ์ รน้ิ ตง้ิ แอนด์
พบั ลชิ ชง่ิ จำกดั (มหาชน). 263 หนา้

_________________________. 2543. สารานุกรมสมุนไพร เล่ม 2
สยามไภษชั ยพฤกษ์ กรงุ เทพฯ: บรษิ ทั อมรนิ ทรพ์ รน้ิ ตง้ิ แอนดพ์ บั ลชิ ชง่ิ
จำกดั (มหาชน). 255 หนา้

มลู นธิ มิ หาวทิ ยาลยั มหดิ ล.. 2543. สารานกุ รมสมนุ ไพร เลม่ 4 กกยาอสี าน
กรงุ เทพฯ: บรษิ ทั อมรนิ ทรพ์ รน้ิ ตง้ิ แอนดพ์ บั ลชิ ชง่ิ จำกดั (มหาชน).
271 หนา้

ยิ่งยง ไพสุขศานติวัฒนา. 2523. พฤกษศาสตร์ทันโลก.

ขา่ วพฤกษศาสตรแ์ ละ วชั พชื . 2:3, หนา้ 6

วัชพืชสามัญภาคกลาง 133