Инфоматика 5 сынып әдістемесі

Қазақстанда Қызыл кітапқа енген жануарлар көп. Солардың

бірін есіңе түсіре отырып, Рhoto-Brush-та суретін салып

ұсыныңдар. Суретке атау беріп, *.jpg форматында сақта.

Рhoto-Brush-тың құралдарымен суретті салу қаншалықты

қолайлы? Бағалаңдар.

Дескриптор:

- векторлық графикалық редакторда сурет салады;

- суреттің форматтарын анықтайды.

Сабақтың «Серпілген сауалдар» ойыны. Доп
соңы
6 мин Оқушылар допты бір-біріне лақтырып, сұрақтар қояды.

Рефлекси Kahoot, plickers программаларында электронды тест жұмысын Компьюте
я
орындату. р
1 мин
Үй тапсырмасы «Екі жұлдыз, бір тілек» әдісі. Оқушылар тақырыптың жақсы екі жағын, бір
жағымсыз жағын айтады.

«Векторлық графика» тақырыбындағы зерттеу жобасын орында.
• Векторлық әдіспен сурет салатын программалар.

• Векторлық суреттердің қасиеттері.

• Векторлық суреттердің ерекшелігі.
• Векторлық суреттерді пайдаланудың тиімділігі.

2-бөлім: Компьютерлік графика Мектеп:
2.6. Қисық бетімен жұмыс
Мұғалімнің аты-жөні:
Күні: Қатысқандар саны: Қатыспағандар саны:
Сынып:

Оқу мақсаттары 5.2.2.3 векторлық суреттер жасау және өңдеу;
Сабақтың
мақсаттары Барлық оқушылар:
 Photo Brush редакторының қызметтерін анықтайды.
Тілдік мақсаттар
Көптеген оқушылар:

 Photo Brush редакторының қызметтерін салыстырады.

Кейбір оқушылар:
 Photo Brush редакторының қызметтерін қолданудың маңыздылығын

сипаттайды.

Пәндік лексика және терминология.

Сабақта қолданылатын темин сөздер.

Қазақ тілі Орыс тілі Ағылшын тілі

ауысу сдвиг shift

ескі фотолар старые фото old photos

Диалог/жазбаша жұмысқа қажетті пайдалы фразалар топтамасы

 Paint.NET графикалық редакторларында түстердің сапасы қалай

реттеледі? Естеріңе түсіріңдер.

 Paint.NET-те суретті өңдеу үшін қандай әсерлерді қолдану тиімді

болады? Ойларыңмен бөлісіңдер.

51

Алдыңғы алған Жазу.
білімі Векторлық суретке әсер беру командаларын жазыңдар.
Пәнаралық
байланыс Векторлық суреттерді құру.
Құндылықтарға
баулу Сурет, Сызу, Ағылшын тілі, Орыс тілі.

Сабақтың «Мәңгілік ел» ұлттық идеология құндылықтарын іске асыру.
кезеңдері
Сабақтың басы Жоспар Қосымша
Жоспарланған іс-әрекет ресурстар
3 мин
Ұйымдастыру кезеңі
7 мин Сәлемдесу, түгендеу.
Сыныпта көңілді ахуал орнату.

Өткен сабақты пысықтау А4 парағы
«Квест» ойыны. Photo- Brush құралдарының суреттері
топтарға беріледі. Суреттің аттары жазылған парақшалар
сынып ішінде жасырынған. Оқушылар парақшаларды жылдам
тауып суреттерге жапсыруы керек. Бірінші жеңген топ
жеңілген топқа өткен сабақ туралы сұрақтар қояды.

Сабақтың ортасы Ауызша мадақтау, қолдау көрсету.
3 мин Жаңа тақырып туралы білім деңгейлерін анықтау үшін Оқулық
ынталандыру сұрақтарын қою
5 мин • Paint.NET графикалық редактоларында түстердің сапасы
6 мин
қалай реттеледі? Есіңе түсір.
• Paint.NET-те суретті өңдеуде қандай әсерлерді қолдану

тиімді болды? Ойыңмен бөліс.
Оқулықпен жұмыс.
Оқушылар оқулықтағы мәліметтермен танысады. Мұғалім
жаңа ақпаратпен таныстырады, бірге талдайды (бейнежазба,
презентация, флипчарт қолдануға болады).
Жеке компьютерде практикалық жұмыс орындау

52

Тарихқа бай Түркістан қаласы – Орталық Азиядағы ең көне
қалалардың бірі. Түркістан – қазақ елінің рухани жүрегі,
қасиетті қала. Түркістан қаласында орналасқан «Әзірет
Сұлтан» қорық-мұражайының ескі суреттерінің бірін
Интернеттен көшіріп, компьютерге сақтай отырып, өңде (7-
сурет, дереккөз: https://nailizakon.com ). Тапсырма:
1. Photo-Brush-қа музей фотосуретін орналастыр.

Фотосурет бетіне Чеканка (Дөңестік) әсері арқылы
рельефтік өзгерістер жасап, суретті бұдан да көнерте түс.
2. Музей фотосуретінің сол жақ жоғары бұрышына жарқыл
бер.
3. RGB Кривые... (RGB Қисықтар ...) командасының
көмегімен суреттің түсіне қажетті түзету жаса (8-сурет).

6 мин Дескриптор:
4 мин - векторлық графикалық редакторда фотосурет орнатады;
- қисық командасын қолданып, суреттің түсіне өзгерту

жасайды.
Тапсырмалар

1-тапсырма.
Интернеттен немесе компьютерде орналасқан суреттердің
арасынан 2 сурет таңдап алып, редактордың жұмыс алаңына
орналастыр. RGB қисықтарын пайдаланып, суреттің түсінің
сапасына мүмкіндігінше түзету енгіз. Суретті *.jpg
форматында сақта.
Дескриптор:
- суретті векторлық графикалық редакторға орнатады;
- қисық командасын қолданады;
- сурет пішімін анықтайды.

2-тапсырма.
Интернеттен немесе компьютерде орналасқан суреттердің
арасынан елімізде орналасқан табиғи қорықтардың бірінің
суретін көшіріп, редактордың жұмыс алаңына
орналастырыңдар. Осы суретке Эффект (Әсерлер)
тақтасында орналасқан әсерлер арасынан Искажения
(Бұрмалау), Старые фото (Ескі фото) және Неон (Неон)
әсерлерін таңдаңдар. Суретке әрбір берген әсерден соң оны
қайта атап, сақтаңдар.
Дескриптор:
- суретке бұрмалау әсерін береді;
- суретке ескі фото әсерін береді;
- суретке неон әсерін береді.
Топтық жұмыс

53

«Венн диаграммасы»

Photo-Brush пен Paint.NET-тің әсерлер беру құралдарын және

түсті реттейтін қисықтар жұмысын салыстырыңдар. Ұқсастық

пен айырмашылықтарын атаңдар. Қай графикалық редакторда

суретті өңдеу қолайлы?

Дескриптор:

- растрлық және графикалық редакторларда сурет өңдеу

командаларын анықтайды;

- растрлық және графикалық редакторларда сурет өңдеу

командаларын салыстырады.

Сабақтың Kahoot, plickers программаларында электронды тест жұмысын Компьюте
соңы
5 мин орындату. р

Рефлекси «Бағдаршам» әдісі. Оқушылар сабақта не жақсы түсінікті болды – жасыл
я түске, нені онша түсінбед і– сары түске, не білгісі келеді – жасыл түске
стикерге жазып жапсырады.
1 мин
Үй тапсырмасы Қазақстан жері тарихи орындарға бай.
Тапсырма. Интернетті пайдаланып елімізде орналасқан тарихи
ескерткіштерден 4 фотосуреттен тұратын альбом құрастыр.

• Интернеттен көшіріп алған 4 фотосуреттің форматын тексер. Өзгерту
қажет болған жағдайда барлық суретті Photo-Brush-та бірдей *.jpg
форматына өткіз.

• Барлық суреттердің RGB қисықтарын
тексеріп, сақта.

• Суретке әсерлер қолданып, өңде.

• Суреттерді «Тарих» бумасының ішіне атау
беріп, сақтаңдар.

54

2-бөлім: Компьютерлік графика Мектеп:
2.7. Растрлық және векторлық суреттерді

салыстыру

Күні: Қатысқандар саны: Мұғалімнің аты-жөні:
Сынып: Қатыспағандар саны:

Оқу мақсаттары 5.2.2.4 растрлық және векторлық графиканың артықшылықтары мен
кемшіліктерін бағалау;
Сабақтың Барлық оқушылар:
мақсаттары
 растрлық және векторлық графиканы анықтайды.
Көптеген оқушылар:

Тілдік мақсаттар  растрлық және векторлық графиканың қызметтерін салыстырады.

Алдыңғы алған Кейбір оқушылар:
білімі  растрлық және векторлық графиканы қолданудың ерекшеліктерін
Пәнаралық сипаттайды.
байланыс
Құндылықтарға Пәндік лексика және терминология
баулу Сабақта қолданылатын термин сөздер:
масштабтау – масштабировать – to scale
Сабақтың дөңгелек – круг – round.
кезеңдері Диалог/жазбаша жұмысқа қажетті пайдалы фразалар топтамасы
Сабақтың басы
• Растрлық және векторлық негізде жұмыс істейтін графикалық
3 мин редакторлардың жұмысында қандай айырмашылықтар байқалды?

8 мин • Қалай ойлайсыңдар, растрлық және векторлық графикаларды біріктіріп,
жалғыз графикада істеуге неге болмайды? Ойларыңмен бөлісіңдер.

Жазу.
Растрлық және векторлық графиканың айырмашылықтарын жазыңдар.

Растрлық және векторлық графикалық редакторлар.

Көркем еңбек, Ағылшын тілі, Орыс тілі.

«Мәңгілік ел» ұлттық идеология құндылықтарын іске асыру.

Жоспар Қосымша
ресурстар
Жоспарланған іс-әрекет
А4 парағы
Ұйымдастыру кезеңі
Сәлемдесу, түгендеу.
Сыныпта көңілді ахуал орнату.
Өткен тақырыпты қорытындылау
«Мен саған, сен маған» әдісі бойынша оқушылар «Тарих»
бумасында сақталған жұмыстарын тақтада қорғайды,
сыныптағы оқушылар сұрақ қояды.

Сабақтың ортасы Жаңа тақырып туралы білім деңгейлерін анықтау үшін Оқулық
3 мин ынталандыру сұрақтарын қою

• Растрлық және векторлық негізде жұмыс істейтін
графикалық редакторлардың жұмысында қандай
айырмашылықтар байқалды?

55

5 мин • Қалай ойлайсың, растрлық және векторлық графикаларды
6 мин біріктіріп, жалғыз графикада істеуге неге болмайды?
Ойыңмен бөліс.
5 мин
Оқулықпен жұмыс. Оқушылар оқулықтағы мәліметтермен
танысады. Мұғалім жаңа ақпаратпен таныстырады, бірге
талдайды (бейнежазба, презентация, флипчарт қолдануға
болады).

Жұптық жұмыс

Оқулықта 3-суретте екі автомобильдің суреті берілген. Осы
суреттерді торкөз қағазға салыңдар.

• Қандай айырмашылық байқадыңдар?
• Бұл суреттердің қайсысы векторлық, қайсысы

растрлық?
• Екі суретті қағазға түсіру кезінде не байқадыңдар?
• Қай суретті салу оңай, қайсы қиын болды? Не үшін?

4 мин Дескриптор:
- растрлық графикалық суретті анықтайды;
- векторлық графикалық суреттерді анықтайды;
- растрлық және векторлық суреттерді салыстырады.

Тапсырма
4-суретте берілген мектеп ғимаратының кескінін Paint.Net және
Photo-Brus программаларында орында.
Суреттің сапалы шығуына назар аударыңдар. Түс моделін
қадағалап, реттеңдер. Екі программада жасалған суретті *. jpg
форматында сақтаңдар.

Дескриптор:
- растрлық, графикалық редакторда сурет салады;
- векторлық, графикалық редакторда сурет салады;
- суреттің сапасын өңдейді;
- суреттің пішімін анықтайды.

56

Сабақтың «Эссе» әдісі. А4 парағы
соңы
5 мин Растрлық және векторлық графиканың компьютер графикасы
үшін маңызын бағалап өз ойларыңды жазыңдар.
Компьюте
Kahoot, plickers программаларында электронды тест жұмысын р
орындату.

Рефлекси Оқушылар сабақтан алған әсерлерін бас бармақтарымен көрсетеді.
я
«Векторлық және растрлық графикаларды салыстыру» тақырыбындағы
1 мин зерттеу жобасын орындаңдар.

Үй тапсырмасы • Векторлық графика негіздері.
• Растрлық графика негіздері.
• Ұқсастық пен айырмашылықтары.
• Қолдану бағыттары.
• Тиімділік жақтары.

«Компьютерлік графика» бөлімі бойынша жиынтық бағалау

1. Компьютердегі графикалық редакторларды анықтаңдар.

1.1. Растрлық графикалық редакторлар:_________________________________________
1.2. Векторлық графикалық редакторлар:________________________________________
1.3. PaintNet және Photo-Brush графикалық редакторлардың мүмкіндіктерін

салыстырыңдар:

PaintNet Photo-Brusһ

2. Фотосуретке майлы бояу, қалам, тушь әсерлерін беру үшін PaintNet-те орындалатын
амалдарды жазыңдар:

_________________________________________________________________________________
_______________________________________________

3. Photo-Brusһ редакторының негізгі құралдарын анықтаңдар.

57

4. Суретті 1-түрден 2-түрге ауыстыру үшін қандай амалдар орындалған?

Бағалау критерийі Тапсырма Дескрипторлар Балл
нөмірі 1
Векторлық және 1 Векторлық графикалық
растрлық редакторларды анықтайды. 1
графикалық Растрлық, графикалық
редакторлар редакторларды анықтайды. 1
Растрлық және векторлық 2
Растрлық суреттерді 2 графикалық редактордың
құру және 3 мүмкіндіктерін салыстырады. 4
редакциялау Растрлық суреттерді өңдеу
амалдарын анықтайды. 2
Векторлық 11
суреттерді құру Векторлық графикалық
редактордың құралдарын
анықтайды.
Векторлық редакторда суретті
өңдеу амалдарын анықтайды.

Барлығы

58

3-бөлім. Роботтехника Мектеп:
3.1. Роботтың түрлері және оларды қолдану

Күні: Қатысқандар саны: Мұғалімнің аты-жөні:
Сынып: Қатыспағандар саны:
Оқу мақсаттары
5.3.4.1 робот анықтамасын тұжырымдау;
Сабақтың 5.3.4.2 роботтардың түрлерінің үлгілері және оларды қолдану салаларына
мақсаттары мысал келтіру.
Барлық оқушылар:
Тілдік мақсаттар
 робот ұғымы мен түрлерін анықтайды.
Көптеген оқушылар:

 робот түрлерін салыстырады.

Кейбір оқушылар:
 робот қызметін пайдаланудың маңыздылығын тұжырымдайды.

Пәндік лексика және терминология

Сабақта қолданылатын темин сөздер.

Қазақ тілі Орыс тілі Ағылшын тілі

өндірістік робот производственный production robot
медициналық робот робот medical robot
медицинский робот

Диалог/жазбаша жұмысқа қажетті пайдалы фразалар топтамасы
 Робот дегеніміз не және ол қашан пайда болған?
 Робот жайлы не білесің?
 Бүгінгі таңда роботтарды қай салаларда кездестіруге болады ?

Алдыңғы алған Жазу.
білімі Робот анықтамасын жазыңдар.
Пәнаралық Робот түрлерін жазыңдар.
байланыс
Құндылықтарға Түс датчигі, бағдаршам, робот, 4-сынып.
баулу
Ағылшын тілі, Орыс тілі, Жаратылыстану.
Сабақтың
кезеңдері «Мәңгілік ел» ұлттық идеология құндылықтарын іске асыру.
Сабақтың басы
Жоспар Қосымша
3 мин ресурстар
Жоспарланған іс-әрекет
7 мин А4 парағы
Ұйымдастыру кезеңі
Сәлемдесу, түгендеу.
Сыныпта көңілді ахуал орнату.
Өткен сабақты пысықтау
«Өрмекші торы» ойыны.
Оқушылар шеңбер болып тұрып жіптің бір ұшын
саусақтарына орап, бір-біріне лақтыру арқылы сұрақтар
қояды. Мұғалім сұрақтарды қадағалап тұруы керек, маңызды
сұрақтар қоюға көмектесіп отырады. Соңында өрмекші торы
құрылады.
Ауызша мадақтау, қолдау көрсету.

59

Сабақтың ортасы Жаңа тақырып туралы білім деңгейлерін анықтау үшін Оқулық
3 мин
ынталандыру сұрақтарын қою
5 мин  Адам сияқты жұмыс істей алатын қандай заттарды айта

5 мин аласыңдар?
 Робот дегеніміз не және ол қашан пайда болған?
 Робот жайлы не білесің?
 Бүгінгі таңда роботтарды қай салаларда кездестіруге

болады?

Оқулықпен жұмыс. Мұғалім оқушыларды жаңа ақпаратпен

таныстырады, бірге талдайды (бейнежазба, презентация,

флипчарт қолдануға болады).

Кестемен жұмыс.

Өндірістік Медицина Тұрмыс- Әскери Робот-

робот -лық тық роботтар мұғалім

робот роботтар

Дескриптор:

- робот ұғымын анықтайды;

- робот түрлерін анықтайды;

- робот түрлерін салыстырады.

Жұптық жұмыс

Өздерің күнделікті өмірде, теледидардан немесе

5 мин интернетте көріп жүрген роботтарыңның тізімін жасаңдар.

5 мин Оларды жоғарыдағы түрлердің қайсысына жатқызасыңдар?

Сабақтың Егер сендер білетін роботтар жоғарыдағы түрлердің
соңы
5 мин ешқайсысына жатпаса, онда оны роботтардың жаңа түріне

жатқызып, оған атау беріңдер.

Дескриптор:

- робот түрлерін анықтайды;

- робот жобасын ұсынады.

Топтық жұмыс

Өздеріңді робот құраушы инженерлер командасы деп

есептеп, төмендегі тапсырманы орындаңдар:

1. Күнделікті тұрмыстағы адамның бір қызметін ауыстыратын

қандай да бір роботтың жобасын ұсыныңдар.

2. Ұсынған роботтарыңның атқаратын қызметін тізіп

жазыңдар?

3. Роботтарыңның үлгілік сызбасын салыңдар.

Дескриптор:

- робот жобасын ұсынады;

- роботтың қызметін анықтайды;

- робот сызбасын салады.

«Робот» сөзіне синквейн құру А4 парағы

1. Зат есім (бір сөз).
2. Сын есім (екі сөз).
3. Етістік (үш сөз).
4. Қорытынды ой (төрт сөз).

60

5. Мағыналас сөз. Компьюте
р
Kahoot, plickers программаларында электронды тест жұмысын
орындату.

Рефлекси Оқушылар сабақтан алған әсерлерін басбармақтарымен көрсетеді.
я
Төменде берілген тақырыптар бойынша зерттеу жобасын орындаңдар.
2 мин

Үй тапсырмасы

Зерттеу тапсырмасы Зерттеу сұрақтары мен бағыттары

Әскери роботтардың • Алғашқы әскери роботтар қашан
бүгінгі дамуы пайда болды?

• Робот-танктер;

• Ұшқышсыз ұшатын роботтар;

• Робот минатазалаушылар (сапер)

Адам және робот • Адам қалай жұмыс атқарады?

• Робот қалай жұмыс атқарады?

• Адам мен роботты салыстыру

кестесін құру.

3-бөлім. Роботтехника Мектеп:
3.2. Роботтехниканың тарихы және оның келешегі

Күні: Қатысқандар саны: Мұғалімнің аты-жөні:
Сынып: Қатыспағандар саны:

Оқу мақсаттары 5.3.4.3 роботтехника саласындағы адамзаттың техникалық
Сабақтың жетістіктеріне мысалдар келтіру;
мақсаттары
Барлық оқушылар:
Тілдік мақсаттар  роботтехника даму кезеңдерін анықтайды.

Көптеген оқушылар:

 роботтехника перспективаларын салыстырады.

Кейбір оқушылар:
 роботтехника қолданылуының маңыздылығын
тұжырымдайды.

Пәндік лексика және терминология

Сабақта қолданылатын термин сөздер.

Қазақ тілі Орыс тілі Ағылшын т
sensitive robot
сезімтал робот чувствительный робот smart robot

ақылды робот умный робот

61

Алдын-ала білімі Диалог/жазбаша жұмысқа қажетті пайдалы фразалар
топтамасы
Пәнаралық  Робот туралы ұнатып оқыған кітап немесе көрген кино,
байланыс
Құндылықтарға мультфильмдер туралы не айта аласыңдар?
баулу  Роботтехника саласындағы интернеттен, теледидардан көріп

Сабақтың немесе оқыған қандай жетістіктерден хабардарсыңдар?
кезеңдері Ойларыңмен бөлісіңдер.
Сабақтың басы  Роботтехника саласы болашақта қалай дамуы мүмкін деп
ойлайсыңдар?
3 мин Жазу.
Роботтардың даму тарихының буындарын жазыңдар.
10 мин Робот түрлері және оларды қолдану.

Ағылшын тілі, Орыс тілі, Жаратылыстану.

«Мәңгілік ел» ұлттық идеология құндылықтарын іске асыру.

Жоспар Қосы
Жоспарланған іс-әрекет мша

Ұйымдастыру кезеңі
Сәлемдесу, түгендеу.

Өткен сабақты пысықтау. «Кубизм» әдісі. А4
1. Роботтарды сипаттайды. парағ
2. Роботтарды салыстырады. ы
3. Роботтарды зерттейді.
4. Роботтарды талдайды.
5. Роботтарды қолдану туралы пікірлерін айтады.
6. Пікірлерін дәлелдейді.

Ауызша мадақтау, ынталандыру.

62

Сабақтың ортасы Жаңа тақырып туралы білім деңгейлерін анықтау Оқул
3 мин
үшін ынталандыру сұрақтарын қою ық
5 мин  Роботтар туралы ұнатып оқыған кітап немесе көрген
5 мин
қандай кино, мультфильмдер жайлы айта аласың?
 Робототехника
саласындағы интернеттен,

теледидардан көріп немесе оқыған қандай

жетістіктерден хабардарсың? Ойларыңмен

бөлісіңдер.
 Робототехника саласы болашақта қалай дамуы

мүмкін деп ойлайсыңдар?

Оқулықпен жұмыс.
Оқушылар оқулықтағы мәліметтермен танысады.
Мұғалім жаңа ақпаратпен таныстырады, бірге талдайды
(бейнежазба, презентация, флипчарт қолдануға болады).

Жұптық жұмыс.
Оқушыларға жұптасып талдау жұмысын ұсыну.

Америкалық фантаст-жазушы Айзек Азимовтың
тұжырымдаған үш заңына талдау жасаңдар. Осы үш
заңды қарапайым түсінікті тілде басқаларға жеткізіңдер.

Дескриптор:

6 мин - Айзек Азимов тұжырымдаған робототехниканың үш
заңын анықтайды;

- робототехника заңдарын сипаттайды.

Топтық жұмыс.

Оқушылар оқулықтан, презентациядан алған білімдерін

жинақтап, ментальды карта жасайды.

Болашақта адам мен роботтың өзара қарым-қатынас

жасауының белгілі бір этикалық ережелері қалай көрініс

табуы мүмкін? Адам мен роботтың этикалық қарым-

қатынас ережелері туралы өз ұсыныстарыңды айтыңдар.

Дескриптор:

- болашақта роботтың көрінісі қандай болатынын
анықтайды;

- адам мен робот арасындағы этикалық байланыс
ережелерін ұсынады.

Сабақтың Пікірталас. А4
соңы
5 мин – Роботтардың қарқынды дамуы адамзат үшін парағ

2 мин қаншалықты қауіпті? ы

Әрбір оқушы өз ойын айтады, басқа оқушылармен

санасады, қарсы пікірлер айтады.

Kahoot, plickers програмаларында электронды тест

жұмысын орындату. Комп

ьюте

р

63

Рефлекси «Смайликтер» әдісі. Оқушылар сабақтан алған әсерлерін
я смайликтер арқылы көрсетеді.

1 мин Төменде берілген тақырыптар бойынша зерттеу жобасын
орында.
Үй тапсырмасы

3-бөлім. Роботтехника Мектеп:
3.3. Гироскопиялық датчик

Күні: Қатысқандар саны: Мұғалімнің аты-жөні:
Сынып: Қатыспағандар саны:

Оқу мақсаттары 5.3.4.4 гироскопиялық датчиктің жұмыс істеу принципін түсіндіру;
Сабақтың 5.3.3.1 роботтың бұрыштық бейімділігін анықтау үшін бағдарламалар
мақсаттары жасау.
Барлық оқушылар:
Тілдік мақсаттар
 гироскопиялық датчик ұғымы мен жұмыс режімін анықтайды.
Көптеген оқушылар:

 гироскопиялық датчиктің жұмыс режімін салыстырады.

Кейбір оқушылар:
 гироскопиялық датчикті қолданудың маңыздылығын

тұжырымдайды.

Пәндік лексика және терминология

Сабақта қолданылатын темин сөздер.

Қазақ тілі Орыс тілі Ағылшын тілі

гироскопиялық гироскопический gyroscopic sensor
датчик датчик angle of rotation
айналу бұрышы угол вращения

Диалог/жазбаша жұмысқа қажетті пайдалы фразалар топтамасы
 Әдетте мәшинені, ұшақты немесе басқа да техникалармен жол

жүргенде бұрылу үшін қандай құрылғы қолданылады.
 Роботтар қандай құрылғының көмегімен бұрылыс жасайды?
 Роботтың бұрыштық бейімділігін анықтау мен оны белгілі бір

градусқа бұру үшін қандай программа жазу керек?
 Lego Mindstorms EV3 жиынтығында қандай датчиктер жұмысымен

таныссың?

64

 Роботты бегілі бір бұрышқа бұруда осы уақытқа дейін қандай

әдістерді қолдандың?

Алдыңғы алған Жазу.
білімі Гироскопиялық датчиктің командалық блогы және режімдерін
Пәнаралық жазыңдар.
байланыс
Құндылықтарға Роботтехника тарихы және перспективалары.
баулу
Ағылшын тілі, Орыс тілі, Жаратылыстану.
Сабақтың
кезеңдері «Мәңгілік ел» ұлттық идеология құндылықтарын іске асыру.
Сабақтың басы
Жоспар
3 мин
Жоспарланған іс-әрекет Қосымша
7 мин ресурстар
Ұйымдастыру кезеңі А4 парағы
Сабақтың ортасы Сәлемдесу, түгендеу.
3 мин Сыныпта көңілді ахуал орнату. Оқулық
Өткен сабақты пысықтау мақсатында оқушыларға
5 мин берілген тақырыптар бойынша жұмыстарын тақтада
қорғату.

1. Роботтехника саласындағы адамзаттың
техникалық жетістіктері.

2. Роботтардың даму болашағы.
3. Роботтар жайлы кітап, кино және

мултьфильмдер.
Ауызша мадақтау, қолдау көрсету.
Жаңа тақырып туралы білім деңгейлерін анықтау
үшін ынталандыру сұрақтарын қою
 Әдетте мәшинені, ұшақты немесе басқа да

техникаларды жол жүргенде бұрылу үшін қандай
құрылғы қолданылады?
 Роботтар қандай құрылғының көмегімен бұрылыс
жасайды?
 Роботтың бұрыштық бейімділігін анықтау мен оны
белгілі бір градусқа бұру үшін қандай программа
жазу керек?
 Lego Mindstorms EV3 жиынтығында қандай
датчиктер жұмысымен таныссыңдар?
 Роботты белгілі бір бұрышқа бұруда осы уақытқа
дейін қандай әдістерді қолдандыңдар?

6 мин Оқулықпен жұмыс.. Мұғалім оқушыларды жаңа
ақпаратпен таныстырады, бірге талдайды (бейнежазба,
презентация, флипчарт қолдануға болады).

Жеке практикалық жұмыс.
Роботты 90 градусқа бұру

65

5 мин Роботты тұрған орнынан 90 градусқа бұратын программа
кодын құрастыр. Программада төмендегі блоктар
қолданылады:

1. Робот қозғалысы үшін Независимое управление
мотором (Моторды тәуелсіз басқару) блогын
таңдаймыз. Робот бір доңғалағы алға 10
см/секундпен, ал екінші доңғалағы артқа –10 см
/секунд қозғалыс жасайды.

2. Ожидание (Күту) блогында гироскоп датчигінің
параметрлерін енгіземіз. Роботтың бұрылу кезінде
бұрылыс мәні градуста 90-ға тең болуын күтеді.

3. Роботтың қозғалыс бұрышы 90 градусқа жеткенде
Независимое управление мотором (Моторды
тәуелсіз басқару) блогында моторды өшіреді.

5 мин Дескриптор:
- роботты қозғалту блогын анықтайды;
Сабақтың - гироскоп датчигінің параметрлерін анықтайды;
соңы - робот қозғалысын аяқтау блогын қолданады.
5 мин
Жұптық жұмыс А4 парағы
Рефлекси «Роботты 90 градусқа бұру программасындағы» блоктар
я қызметіне талдау жасаңдар. Блоктардағы сандық
параметрлерге ерекше назар аударыңдар. Бұл сандық
1 мин параметрлерді өзгерту арқылы қандай өзгерістер жасауға
болады? Ойланыңдар!
Дескриптор:
- роботты бұру жұмысын анықтайды;
- сандық параметрлеріне талдау жасайды.
Топтық жұмыс
Роботтың 90 градусқа бұру программасын пайдаланып,
блоктар қызметіне роботты 360 градусқа бұрыңдар. Бір
орында тұрып толық бір айналым, екі айналым
программасын құрастырып ұсыныңдар.
Дескриптор:
- роботты бұру жұмысын қолданады;
- бір орында тұрып айналым жасау программасын

ұсынады.

«Датчик» сөзіне синквейн құру.

Kahoot, plickers программасында электронды тест Компьюте
жұмысын орындату. р

«Сенім ағашы» әдісі.
Оқушылар сабақтан алған әсерлерін стикерге жазып, сенім ағашына
жапсырады.

66

Үй тапсырмасы Төменде берілген тақырыптар бойынша зерттеу жобасын
орындаңдар.

Зерттеу тапсырмасы Зерттеу сұрақтары мен бағыттар
Геометриялық  Тең қабырғалы ұшбұрыштың

фигуралардың қаситтері қасиеттері.
 Шаршының қасиеттері.
 Алтыбұрыштың қасиеттері.
 Шеңберді градуспен өрнектеу.

Шеңбердің ұзындығын есептеу.

3-бөлім. Роботтехника Мектеп:
3.4. Бұрылыстар.

Күні: Қатысқандар саны: Мұғалімнің аты-жөні:
Сынып: Қатыспағандар саны:

Оқу мақсаттары 5.3.3.2 роботты көрсетілген градусқа бұру үшін бағдарламалар жасау.
Сабақтың
мақсаттары Барлық оқушылар:
 роботты шаршы бойымен қозғалту программасын анықтайды.
Тілдік мақсаттар
Көптеген оқушылар:

 роботты шаршы бойымен қозғалту үшін қолданылатын алгоритм

командаларын салыстырады.

Кейбір оқушылар:
 роботты шаршы бойымен қозғалту алгоритмдерін дұрыс

орындаудың маңыздылығын сипаттайды.

Пәндік лексика және терминология

Сабақта қолданылатын термин сөздер:

сызықтық алгоритм линейный алгоритм linear algorithm

алға вперед forward

солға налево to the left

оңға направо to the right

Диалог/жазбаша жұмысқа қажетті пайдалы фразалар топтамасы
 Қандай геометриялық фигураларды білесіңдер? Олар бір-бірінен

несімен ерекшеленеді?
 Геометриялық фигураларды жайлы біліміңді күнделікті өмірде

қолданасыңдар ма? Мысал келтіріңдер.
 Геометриялық фигуралардың қасиеттерін робот қозғалысында қалай

қолдануға болады деп ойлайсыңдар?

67

Алдын-ала білімі Жазу.
Сызықтық алгоритм ұғымын жазыңдар.
Роботтың шаршы бойымен қозғалыс программасын жазыңдар.

Гироскопиялық датчик.

Пәнаралық Ағылшын тілі, Орыс тілі, Жаратылыстану, Математика. Қосым
байланыс ша
Құндылықтарға «Мәңгілік ел» ұлттық идеология құндылықтарын іске асыру.
баулу
Жоспар
Сабақтың Жоспарланған іс-әрекет
кезеңдері
Сабақтың басы Ұйымдастыру кезеңі:
Сәлемдесу, түгендеу.
3 мин Сыныпта көңілді ахуал орнату.

7 мин Өткен сабақты пысықтау үшін оқушыларға берілген зерттеу А4
жұмысын тақтада қорғату. Оқушылар «Геометриялық парағы
Сабақтың ортасы фигуралардың қасиеттері» тақырыбында жасаған жобаларын
3 мин тақтада қорғайды. Оқулық
5 мин Қосымша сұрақтар қою.

1. Гироскопиялық датчиктің маңызы жайлы не білдің?
2. Роботтар қозғалысына гироскопиялық датчиктердің

қандай ықпалы бар?

3. Гироскопиялық датчиктің басқа датчиктерден қандай

ерекшелігі бар?
Ауызша мадақтау, ынталандыру.

Жаңа тақырып туралы білім деңгейлерін анықтау үшін
ынталандыру сұрақтарын қою
 Қандай геометриялық фигураларды білесіңдер? Олар бір-

бірінен несімен ерекшеленеді ?
 Геометриялық фигуралар жайлы білімдеріңді күнделікті

өмірде қолданасыңдар ма? Мысал келтіріңдер.
 Геометриялық фигуралардың қасиеттерін робот

қозғалысында қалай қолдануға болады деп ойлайсыңдар?
Оқулықпен жұмыс.
Оқушылар оқулықтағы мәліметтермен танысады. Мұғалім
жаңа ақпаратпен таныстырады, бірге талдайды (бейнежазба,
презентация, флипчарт қолдануға болады).

6 мин Жеке практикалық жұмыс орындау.
«Сақшы» робот программасы

«Сақшы» роботтың программасын жасау үшін Независимое
управление мотором (Моторды тәуелсіз басқару), Ожидание
(Күту) блоктарын қолданамыз.

68

Дескриптор:
- робот жұмысын басқару блоктарын анықтайды;
- робот жұмысын басқару блоктарын қолданады.

5 мин Жұптық жұмыс
«Сақшы» роботтың программасына талдау жасаңдар.
5 мин Блоктардағы сандық параметрлерге назар аударыңдар. Робот
жауынгер сақшының барлық қызметтерін орындай ала ма?
Сабақтың Қандай қызметін орындай алмайды? Не себепті?
соңы Дескриптор:
5 мин - «Сақшы» роботтың бұрылыс жасау блоктарын

Рефлекси анықтайды;
я - программасына талдау жасайды;
- сын тұрғысынан ойланып, пікір айтады.
1 мин
Топтық жұмыс А4
«Сақшы» робот программасын әлі де қалай жетілдіре түсу парағы
керек? Роботтің қимыл-әрекетіне тағы қандай функциялар
қосқан болар едің? Өз ұсыныстарыңды жасаңдар.
Дескриптор:
- роботтың іс-әрекетін анықтайды;
- робот программасын дамыту жолдарын қарастырады.
«Қарлы кесек» ойыны. Оқушылар тақырыпқа байланысты

сұрақтар жазып, қағазды умаждап қар жасайды және келесі

топқа лақтырады. Ол топ сұрақтарға жауап береді.

Kahoot, plickers программаларында электронды тест жұмысын
орындату.

Компью
тер
«БББ кестесі». Оқушылар сабақ туралы бұрыннан білетінін, сабақта не
білгенін, не білгісі келетінін кестеге жазады.

Білемін Білдім Білгім келеді

Үй тапсырмасы 9-суретте берілген программа блоктарына талдау жаса. Бұл программа
орындалғанда қандай нәтиже алуың мүмкін? Себебін түсіндір.

69

3-бөлім. Роботтехника Мектеп:
3.5. Практикалық жұмыс
Мұғалімнің аты-жөні:
Күні: Қатысқандар саны: Қатыспағандар саны:
Сынып:

Оқу мақсаттары 5.3.3.2 роботты көрсетілген градусқа бұру үшін бағдарламалар
Сабақтың мақсаттары жасау.

Тілдік мақсаттар Барлық оқушылар:
 роботты көрсетілген градусқа бұру командаларын
Алдыңғы алған білімі анықтайды, қолданады.
Пәнаралық байланыс
Құндылықтарға баулу Көптеген оқушылар:

Сабақтың кезеңдері  роботты көрсетілген градусқа бұру командаларын
Сабақтың басы салыстырады.
3 мин
8 мин Көптеген оқушылар:

 роботты көрсетілген градусқа бұру командаларын
салыстырады.

Кейбір оқушылар:
 роботты көрсетілген градусқа бұру командаларын
қолданудың маңыздылығын сипаттайды.

Пәндік лексика және терминология
Алдыңғы сабақта танысқан термин сөздерді еске түсіреді.
Диалог/жазбаша жұмысқа қажетті пайдалы фразалар
топтамасы
 Қандай геометриялық фигураларды білесіңдер? Олар бір-бірінен

несімен ерекшеленеді ?
 Геометриялық фигуралар жайлы білімдеріңді күнделікті өмірде

қолданасыңдар ма? Мысал келтіріңдер.
 Геометриялық фигуралардың қасиеттерін робот қозғалысында

қалай қолдануға болады деп ойлайсыңдар?
Жазу.
Сызықтық алгоритм ұғымын жазыңдар.
Роботтың шаршы бойымен қозғалыс программасын жазыңдар.
Бұрылыстар.

Ағылшын тілі, Орыс тілі, Жаратылыстану, Математика.

«Мәңгілік ел» ұлттық идеология құндылықтарын іске асыру.

Жоспар Қосымш
а
Жоспарланған іс-әрекет
А4 парағы
Ұйымдастыру кезеңі
Сәлемдесу, түгендеу.
Сыныпта көңілді ахуал орнату.
Өткен сабақты пысықтау

Техникалық диктант

70

1. Робот қозғалысы үшін .................блогын таңдаймыз.
Роботтың екі доңғалағында алға 30 см/секундпен 2
секунд қозғалыс жасайды.

2. Робот қозғалысы үшін ................блогын таңдаймыз.
Роботтың бір доңғалағы алға 20 см/секундпен ал
екінші доңғалағы 20 см /секундпен артқа қозғалыс
жасайды. Робот бір орыннан бұрылыс жасауды
бастайды.

3. Роботтың қозғалысы бұрышы .............. градусқа
жеткенде, Независимое управление мотором
(Моторды тәуелсіз басқару) блогында мотор өшеді.

4. ........... блогы көмегімен робот 1 секунд бұрылыс
жасаған бағытқа қарап тоқтап тұрады.

5. Робот қозғалысы үшін Независимое управление
мотором (Моторды тәуелсіз басқару) блогы
көмегімен робот бір доңғалағы артқа ............ , ал
екінші доңғалағы ......... алға қозғалыс жасап, сол
жаққа бұрылады.

6. Робот қозғалысы бұрышын 270 градусқа жеткенде
.................... блогында моторды өшіреді.

7. Робот кері қозғалысы үшін Независимое управление
мотором (Моторды тәуелсіз басқару) блогы мен
роботтың екі доңғалағы да артқа қарай ............ 3
секунд қозғалыс жасайды.

Жұмыстарын ауызша мадақтау, қолдау көрсету.

71

Сабақтың ортасы Жаңа тақырып туралы білім деңгейлерін анықтау Оқулық
3 мин үшін ынталандыру сұрақтарын қою
 Геометриялық фигуралардың қасиеттерін робот
10 мин
қозғалысында қалай қолдануға болады деп
ойлайсыңдар?
 Роботтың шаршы бойымен қозғалыс программасы
туралы не айтасындар?

Жеке практикалық жұмыс орындау
«Балара» роботы

Балалар кәдімгі алтыбұрышты фигура тәріздес ін
құрады. Алтыбұрыш – ауданды тиімді пайдалану үшін
ең ыңғайлы геометриялық фигура. Алтыбұрыштың
дөңгелек тәрізді іннен артықшылығы, індердің
арасында ешқандай бос орын қалмайды. Ал дөңгелек
тәрізді індердің арасында бос кеңістіктер қалып кетеді.
Робот «Баларасының» программасы келтірілген.
Программаны роботқа енгізіп тексеріп көріңдер. Қандай
нәтиже аласыңдар? Анықтаңдар.

6 мин Дескриптор: А4
- робот «баларасының» программасымен танысады; парағы
Сабақтың соңы - программаны қолданады;
6 мин - нәтижесін анықтайды.

Топтық жұмыс
Оқушылар «Роботтың шаршы бойымен қозғалысы»,
«Сақшы» робот , «Робот балара» программалары
туралы постер жасап қорғайды.
Сөзжұмбақ құрастыру.

Әр топ робот сөзін қатыстырып, өз қалауларынша
сөзжұмбақ құрастырады. Топтар бір-біріне шешуді
ұсынады.

2 мин Компью-
тер

72

Рефлексия Kahoot, plickers программасында электронды тест
2 мин жұмысын орындату.

Үй тапсырмасы «Екі жұлдыз, бір тілек» әдісі. Оқушылар сабақтан жақсы түсінген
екі анықтама және түсінбеген бір сұрақтарын айтады.

Тақырып бойынша тест құрастырып келу.

4-бөлім: Роботтардың жарысы Мектеп:
4.1 Роботтың сызық бойымен

қозғалысы.

Күні: Қатысқандар саны: Мұғалімнің аты-жөні:
Сынып: Қатыспағандар саны:

Оқу мақсаттары 5.3.3.3 робот қозғалысын ұйымдастыруға арналған түс датчигін
Сабақтың қолдану;
мақсаттары
Барлық оқушылар:
Тілдік мақсаттар  роботтың сызық бойымен қозғалысының талаптарын анықтайды.

Көптеген оқушылар:

 роботтың сызық бойымен қозғалысының талаптарын салыстырады.
Кейбір оқушылар:

 роботтың сызық бойымен қозғалысын жасаудың маңыздылығын
сипаттайды.

Пәндік лексика және терминология.
Сабақта қолданылатын темин сөздер.

қара сызық чёрная линия black line
иір сызық извилистая линия curved line
алаң ринг ring
жарыс соревнование contest

73

Диалог/жазбаша жұмысқа қажетті пайдалы фразалар топтамасы
 Автокөліктер арасында өтетін қандай жарыстарды білесіңдер?
 Автокөліктер және роботтар арасында өтетін жарыстардың

қандай ұқсастықтары мен ерекшеліктерін айта аласыңдар?

Жазу.
Роботтың сызық бойымен жарысының негізгі талаптарын жазыңдар.

Бұрылыстар.

Ағылшын тілі, Орыс тілі, Жаратылыстану, Математика.

«Мәңгілік ел» ұлттық идеология құндылықтарын іске асыру.

Жоспар

Жоспарланған іс-әрекет Қосымша
ресурстар
Ұйымдастыру кезеңі.
Сәлемдесу, түгендеу.
Сыныпта көңілді ахуал орнату.

Өткен сабақты пысықтау: «А,В,С» әдісін қолдану. А4 парағы

А – сұрақ қояды. В – жауап береді. С – айтқан

жауаптарды бақылайды, толық болмаса толықтырады.

Оқушылар топта үшеуден отырады. А – сұрақ қоюшы,

В – жауап беруші, С – бақылаушы рөлін атқарады.

Бақылаушы қажетті жерлерін түртіп алып, әңгіме

соңында қорытынды жасайды.

Жұмыстарын ауызша мадақтау, ынталандыру.

Жаңа тақырып туралы білім деңгейлерін анықтау үшін Оқулық

ынталандыру сұрақтарын қою
 Автокөліктер арасында өтетін қандай жарыстарды

білесіңдер?
 Автокөліктер және роботтар арасында өтетін жарыстардың

қандай ұқсастықтары мен ерекшеліктерін айта аласыңдар?

Оқулықпен жұмыс

Оқушылар оқулықтағы мәліметтермен танысады. Мұғалім

оларды жаңа ақпаратпен таныстырады, бірге талдайды

(бейнежазба, презентация, флипчарт қолдануға болады).

Топтық жұмыс
Бір түс датчигі және екі түс датчигі бар роботтардың
программасын талдап, салыстырыңдар. Салыстыру барысында
төмендегі сұрақтарға жауап іздеңдер:
 Олардың жылдамдықтарында, жүріп өту дәлдігінде қандай

айырмашылықтар бар?
Қайсысын жарыста қолданған тиімді?
Дескриптор:
- түс датчигін анықтайды;
- түс датчиктерін салыстырады.

74

Жұптық жұмыс
Жоғарыда танысқан робот программаларының бірінің жұмыс
тиімділігін арттыратын, яғни жарыс кезінде қара сызықтан
жылдам өтуін арттыратын немесе өту барысында қара
сызықтан шығып кету сияқты қателіктерді азайтуға

бағытталған өзгерістерді ұсыныңдар.

Дескриптор:
- роботтың сызық бойымен қозғалысын анықтайды;
- робот жұмысын жақсарту жолын қарастырады.

Кестемен жұмыс Жарыс өтетін Роботқа
алаңға қойылатын
Роботтың сызық
бойымен қойылатын талаптар
талаптар
жарысының
негізгі талаптары

Дескриптор:

- роботтың сызық бойымен жарысының талаптарын

анықтайды;

- жарыс өтетін алаңға қойылатын талаптарды анықтайды;

- роботқа қойылатын талаптарды анықтайды.

«Робот» сөзіне синквейн жасау. А4 парағы

Kahoot, plickers программасында электронды тест Компьютер
жұмысын орындату.

«Екі жұлдыз, бір тілек» сабақтан жақсы түсінген екі анықтама, түсінбеген бір
сұрақ айтады.

Бір түс датчикті роботтың сызық бойымен қозғалу барысында
оның алдында кедергі қойылды.
Робот кедергіні айналып өтіп, қайта қара сызық бойымен қозғалуы үшін 4-
суретте берілген программаға қандай өзгерістер жасуға болады?
Қосымша қандай датчик қойылу керек? Мәселені шешудің жазбаша алгоритмін
дайындаңдар. Өз жобаларыңды ұсыныңдар.

4-бөлім: Роботтардың жарысы Мектеп:
4.2. Практикалық жұмыс
Мұғалімнің аты-жөні:
Күні: Қатысқандар саны: Қатыспағандар саны:
Сынып:

75

Оқу мақсаттары 5.3.3.3 робот қозғалысын ұйымдастыруға арналған түс д

Сабақтың Барлық оқушылар:
мақсаттары  роботтың сызық бойымен қозғалысының талаптары

Көптеген оқушылар:

 роботтың сызық бойымен қозғалысының талаптары

Кейбір оқушылар:
 роботтың сызық бойымен қозғалысын жасаудың маң

сипаттайды.

Тілдік мақсаттар Пәндік лексика және терминология

Сабақта қолданылатын темин сөздер.

Қазақ тілі Орыс тілі Ағылшын т

алаң ринг ring

қара сызық черная линия black line

жарыс соревнование contest

Алдыңғы алған Диалог/жазбаша жұмысқа қажетті пайдалы фразалар топтамасы
білімі  Роботты сызық бойымен қозғалыс жасауға қалай үйретуге болады?
Пәнаралық  Робот қозғалысын ұйымдастыруда түс датчигін қалай қолдану керек?
байланыс
Құндылықтарға Жазу.
баулу Роботтың шаршы бойымен қозғалыс программасын жазыңдар.

Сабақтың Роботты сызық бойымен қозғалту.
кезеңдері
Сабақтың басы Ағылшын тілі, Орыс тілі, Жаратылыстану, Математика.

3 мин «Мәңгілік ел» ұлттық идеология құндылықтарын іске асыру

Жоспар Қосымша
Жоспарланған іс-әрекет ресурстар

Ұйымдастыру кезеңі:
Сәлемдесу, түгендеу.
Сыныпта көңілді ахуал орнату.

8 мин Өткен сабақты пысықтау: «Баскетбол» әдісі. Доп

Сабақтың ортасы Оқушылар шеңбер болып тұрады. Допты жерге ұрып келіп
3 мин
басқа оқушыға допты беріп сұрақ қояды. Ол оқушы

жалғастырады.

Жұмыстарын ауызша мадақтау, қолдау көрсету.

Жаңа тақырып туралы білім деңгейлерін анықтау үшін Оқулық

ынталандыру сұрақтарын қою

 Роботты сызық бойымен қозғалыс жасауға қалай үйретуге
болады?

 Робот қозғалысын ұйымдастыруда түс датчигін қалай
қолдану керек.

10 мин Жеке практикалық жұмыс орындау.
76

Екі түс датчикті роботтың сызық бойымен қозғалу
алгоритмі
Енді роботты сызық бойымен жылдам және сенімді
қозғалтудың тағы бір жолымен танысайық. Ол үшін роботқа
екі түс датчигін орналастырамыз. Робот Цвет (Түс) және
Яркость отраженного цвета (Шағылған түстің жарықтығы)
режімдерін пайдаланып, қара сызық бойымен қозғалыс
жасайды. Біз сызық бойымен қозғалу программасын жазудың
алдында екі түс датчигі бар роботтың өзін құрастырып алайық.

6 мин

Робот екі датчигімен сызық бойымен қозғалу үшін төмендегі
алгоритмді таңдауымыз керек:

• егер екі түс датчигі де ақты көрсе, онда робот алға
қозғалады;

• егер түс датчиктердің бірі ақ, ал екіншісі қараны көрсе,
онда ол аққа бұрылады;

• егер екі түс датчигі қараны көрсетсе, онда робот өзін
қиылыста тұр деп есептейді.

Екі түс датчикті роботтың сызық бойымен қозғалу
программасы
Осы алгоритмді іске асыру үшін екі түс датчигінің
көрсеткіштерін бақылап отыруымыз керек. Ол үшін бір-біріне
кірістірілген қосып-ажыратқыштарды пайдаланамыз. Қозғалыс
бастардың алдында бірінші датчиктің, одан кейін екінші
датчиктің көрсетікштерін өңдейміз

77

Программа құрастырылып болған соң, оны роботқа өткізіп,
программа жұмысын робот арқылы тестілейміз. Роботты іске
қосып, оның қара сызық сызылған алаңнан өту уақытын
есептейміз

Сабақтың Дескриптор: А4 парағы
соңы - екі түс датчикті роботтың сызық бойымен қозғалу
6 мин
2 мин алгоритмін анықтайды;
- екі түс датчикті роботтың сызық бойымен қозғалу
Рефлекси
я программасын құрастырады.

2 мин «Жарыс» сөзіне синквейн жасау.
Үй тапсырмасы
Kahoot, plickers программаларында электронды тест жұмысын

орындату. Компьюте

р

«Смайликтер» әдісі. Оқушылар сабақтан алған әсерлерін смайликтер

арқылы көрсетеді.

Тақырып бойынша тест құрастырып келу.

4-бөлім. Роботтардың жарысы Мектеп:
4.3. Робо-сумо

Күні: Қатысқандар саны: Мұғалімнің аты-жөні:
Сынып: Қатыспағандар саны:

78

Оқу мақсаттары 5.3.3.4 объектіні табу үшін ультрадыбыстық датчикті пайдалану;

Сабақтың Барлық оқушылар:
мақсаттары  робо-сумо жарысының талаптарын анықтайды.

Тілдік мақсаттар Көптеген оқушылар:

Алдыңғы алған  робо-сумо жарысының талаптарын салыстырады.
білімі
Пәнаралық Кейбір оқушылар:
байланыс  робо-сумо жарысының алгоритмдерін қолданудың маңыздылығын
Құндылықтарға
баулу сипаттайды.

Сабақтың Пәндік лексика және терминология
кезеңдері
Сабақтың басы Сабақта қолданылатын термин сөздер.

3 мин Қазақ тілі Орыс тілі Ағылшын тілі

ереже правило rule

ультрадыбыс ультразвуковой датчик ultrasound detector

датчигі

Диалог/жазбаша жұмысқа қажетті пайдалы фразалар топтамасы
 Әлем халықтарының күрес түрлерінен қандай мысал келтіре аласың?
 Біздің ұлттық күресіміз жайлы не білесіңдер?

 Сумо күресі мен робо-сумо жарысының өзара қандай байланысы бар деп

ойлайсыңдар?

Жазу.

Робо-сумо жарысының негізгі талаптарын жазыңдар.

Роботтың сызық бойымен қозғалысы. Практикалық жұмыс.

Ағылшын тілі, Орыс тілі, Жаратылыстану, Математика.

«Мәңгілік ел» ұлттық идеология құндылықтарын іске асыру.

Жоспар Қосымша
Жоспарланған іс-әрекет ресурстар

Ұйымдастыру кезеңі
Сәлемдесу, түгендеу
Сыныпта көңілді ахуал орнату.

10 мин Өткен сабақты пысықтау. «Таза тақта» әдісі. Бор, тақта
Мұғалім сабақ басталмас бұрын бірнеше сөздерді тақтаға
жазып қояды. Оқушылар сөздерге қатысты мәліметтер айтады.
Әр айтылған мәліметке сәйкес сөздер өшіріліп отырады.
Соңында тақта таза күйінде қалады.

1. Роботтың сызық бойымен жарысының негізгі
талаптары.

2. Жарыс өтетін алаңға қойылатын талаптар.
3. Роботқа қойылатын талаптар.
4. Бір түс датчикті роботтың сызық бойымен қозғалу

алгоритмі.
5. Екі түс датчикті роботтың сызық бойымен қозғалу

алгоритмі.

6. Екі түс датчикті роботтың сызық бойымен қозғалу

программасы.
79

Ауызша мадақтау, қолдау көрсету.

Сабақтың ортасы Жаңа тақырып туралы білім деңгейлерін анықтау үшін Оқулық
3 мин ынталандыру сұрақтарын қою
 Әлем халықтарының қандай ұлттық күрестерінен мысал
5 мин
6 мин келтіре аласыңдар?
 Біздің ұлттық күресіміз жайлы не білесіңдер?
 Сумо күресі мен робо-сумо жарысының өзара қандай

байланысы бар деп ойлайсыңдар?
Оқулықпен жұмыс.
Оқушылар оқулықтағы мәліметтермен танысады. Мұғалім
оларды жаңа ақпаратпен таныстырады, бірге талдайды
(бейнежазба, презентация, флипчарт қолдануға болады).
Топтық жұмыс
Ультрадатчикті робот моделін құрастыруды ретімен
орналастырыңдар.

1
2
3

4
5

6
7

Дескриптор:
- ультрадатчикті робот моделін анықтайды;
- ультрадатчикті робот моделін құрастырады.
Жұптық жұмыс.
Робот орындауы керек болған негізгі алгоритмдер тізбесін
оқушы айтады, келесі оқушы суреттен көрсетеді.
1. Робот бір орында тұрып айналып, қарсыласын іздейді (6-

сурет).
2. Робот қарсыласын көреді, (7-сурет).
3. Роботтар бір-бірін көреді (8-сурет).

80

7 мин 4. Робот қарсыласына қарай бұрылады.(9-сурет).
5. Роботты ығыстырады (10-сурет).
6. Қарсыласын рингтен шығарып жібереді (11).

Сабақ- Дескриптор: А4 парағы
тың соңы - роботтың қозғалу алгоритмдерін анықтайды;
- роботтың қозғалу алгоритмдерін салыстырады. Компьюте
5 мин «Робо-сумо» сөзіне синквейн жасау. р

1. Зат есім (1 сөз).
2. Сын есім (2 сөз).
3. Етістік (3 сөз).
4. Қорытынды ой (4 сөз).
5. Мағыналас сөз (1сөз).
Kahoot, plickers программасында электронды тест жұмысын

орындату.

Рефлек- «Бутерброд» әдісі арқылы оқушылар сабақ туралы жақсы пікір, екінші
сия құрылымды сын, үшінші тағы жақсы пікір айтады.
1 мин
Өз қиялдарыңмен робот ойындарын жоспарлап келіңдер.
Үй тапсырмасы

4-бөлім. Роботтардың жарысы Мектеп:
4.4. Робо-сумо.
Мұғалімнің аты-жөні:
Күні: Қатысқандар саны: Қатыспағандар саны:
Сынып:

Оқу мақсаттары 5.3.3.5 объектіні табу үшін ультрадыбыстық датчикті пайдалану;
5.3.3.4 робот қозғалысын ұйымдастыруға арналған түс датчигін қолдану.
Сабақтың Барлық оқушылар:
мақсаттары
 робо-сумо жарысының талаптарын қолданады.
Көптеген оқушылар:

81

Тілдік мақсаттар робо-сумо жарысының алгоритмі мен программасын салыстырады.

Кейбір оқушылар:
 робо-сумо жарысының алгоритмдері мен программасын
қолданудың маңыздылығын сипаттайды.

Пәндік лексика және терминология
Сабақта қолданылатын термин сөздер.

ереже правило rule
ультрадыбыс датчигі
ультразвуковой датчик ultrasоund detector

Алдын ала білімі Диалог/жазбаша жұмысқа қажетті пайдалы фразалар топтамасы
 Әлем халықтарының қандай ұлттық күрестерінен мысалдар келтіре

аласыңдар?
 Біздің ұлттық күресіміз жайлы не білесіңдер?
 Сумо күресі мен робо-сумо жарысының өзара қандай байланысы бар деп

ойлайсыңдар?

Жазу.
Роботқа арнап жазылған программаны құрудың алгоритмін жазыңдар.

Робо-сумо.

Пәнаралық Ағылшын тілі, Орыс тілі, Жаратылыстану, Математика. Қосымша
байланыс ресурстар
Құндылықтарға «Мәңгілік ел» ұлттық идеология құндылықтарын іске асыру.
баулу
Жоспар
Сабақтың Жоспарланған іс-әрекет
кезеңдері
Сабақтың басы Ұйымдастыру кезеңі
Сәлемдесу, түгендеу.
3 мин Сыныпта көңілді ахуал орнату.

7 мин Өткен сабақты пысықтау. «Микрофон» әдісі. Микрофон
Оқушылар үйден өткен тақырыпқа байланысты сұрақтар Оқулық
Сабақтың дайындап келеді. Микрофон кімнің қолында барлық
ортасы оқушыларға микрофон арқылы сұрақтарын қойып шығады.
19 мин Ауызша мадақтау, қолдау көрсету

Жеке практикалық жұмыс орындау.
Төменде роботқа арнап жазылған программаны құрудың толық
алгоритмі берілген.

1. Робот өз осі бойымен айнала қозғалу үшін Независимое
управление мотором (Моторды тәуелсіз басқару) блогын
таңдаймыз. Блоктың жұмыс режімін Включить (Іске
қосу) күйіне орнатамыз, «В» портының қуат мәнін 50-ге,
«C» портының қуат мәнін -50-ге теңеп аламыз.

2. Нысанды іздеу үшін Ожидание (Күту) блогындағы
Ультразвуковой датчик (Ультрадыбыстық датчик) -
Сравнение (Салыстыру) - Расстояние в сантиметрах
(Сантиметрдегі қашықтық) режімінде датчик
көрсеткішінің мәнін 50-ге қоямыз (12-сурет). Мәнді бұлай

82

таңдаудан себеп, робот ринг сыртында тұрған заттарды
нысан деп қабылдамауы керек.
3. Робот өз осі бойымен айнала қозғалып ринг ішіндегі
нысанды анықтағанда, өз қозғалысын тоқтату керек. Ол
үшін Независимое управление мотором (Моторды
тәуелсіз басқару) блогын таңдап, моторды өшіру
режіміне қоямыз.
4. Кейінгі қадамда робот нысанға қарай жоғары
жылдамдықта қозағалу үшін Независимое управление
мотором (Моторды тәуелсіз басқару) блогын таңдап,
блоктың жұмыс режімін Включить (Іске қосу) күйіне
орнатып, «В» портының қуат мәнін, «C» портының қуат
мәнін 50-ге теңейміз.
5. Робот нысанға қарама-қарсы келіп, оны ығыстыру кезінде
рингтің қара сызықты шегарасынан шығып кетпеу үшін
Ожидание (Күту) блогындағы Датчик цвета (Түс датчигі)-
Сравнение (Салыстыру) – Цвет (Түс) режімін таңдап,
датчиктің анықтайтын түсі ретінде 1, яғни қара түсті
таңдау керек.
6. Робот нысанды ығыстырып, қара сызықты басқанда өзі де
тоқтау керек. Ол үшін Независимое управление мотором
(Моторды тәуелсіз басқару) блогын таңдап, моторды
өшіру режіміне қоямыз.

Роботты USB кабелі арқылы программа жазып отырған
компьютер немесе ноутбукке қосқанда, робот порттарына
жалғанған датчиктердің жұмысын бақылауға болады.
Программаның құрылымы төменде берілген.

5 мин Дескриптор:

- роботтың өз осі бойымен айналу қозғалысын анықтайды;
- нысанды іздеу үшін қолданылатын датчиктерді анықтайды;
- робот қозғалысын тоқтату алгоритмін анықтайды;
- робот нысанға қарай жоғары жылдамдықта қозғалу

алгоритмін анықтайды.

Топтық жұмыс

83

Робо-сумо жарысының толық ережесімен таныса отырып,
сумошы роботқа арналған алгоритм мен программаны
салыстырып, талдау жасаңдар. Алгоритмде көрсетілген
қадамдар толық орындала ма? Анықтаңдар.
Дескриптор:
- робот қозғалысына арналған алгоритм мен программаны

анықтайды;
- робот қозғалысына арналған алгоритм мен программаны

салыстырады.

Сабақтың соңы Жұптық жұмыс А4 парағы
5 мин Робо-сумо жарысының ережелерін есепке ала отырып, сумошы
роботқа арналған басқа қандай алгоритм ұсына аласыңдар? Компь-
Kahoot, plickers программаларында электронды тест жұмысын ютер

орындату.

Рефлексия «Бағдаршам» әдісі. Оқушылар сабақта жақсы түсінгендерін жасыл түске,
1 мин онша түсінбеген сұрақтарын қызыл түске, мүлде түсінбегендерін сары түске
стикер арқылы жапсырады.
Үй тапсырмасы
Суретте берілген ультрадыбыстық датчигі бар робот программасының
жұмысын талдаңдар. Программа жұмыс істегенде робот өзін алаңда қалай
ұстайды? Талдаңдар.

4-бөлім. Роботтардың жарысы Мектеп:
4.5. Практикалық тапсырмалар

Күні: Мұғалімнің аты-жөні:
Сынып:
Оқу мақсаттары Қатысқандар саны: Қатыспағандар саны:

Сабақтың 5.3.3.5 объектіні табу үшін ультрадыбыстық датчикті пайдалану;
мақсаттары 5.3.3.4 робот қозғалысын ұйымдастыруға арналған түс датчигін қолдану.
Барлық оқушылар:

 робот программаларын анықтайды.
Көптеген оқушылар:

 робот программаларын салыстырады.
Кейбір оқушылар:

 робот қозғалысының алгоритмдері мен программасын қолданудың
маңыздылығын сипаттайды.

Тілдік мақсаттар

84

Алдыңғы алған Диалог/жазбаша жұмысқа қажетті пайдалы фразалар топтамасы
білімі • Lego Mindstroms EV3 жиынтығындағы түрлі датчиктерді пайдаланып қандай
Пәнаралық қызықты жобалар дайындай алдыңдар?
байланыс • Робототехникамен айналысатындар үшін қандай білім мен дағдының қажет
Құндылықтарға екенін байқадыңдар?
баулу • Робот құрауда және программасын жасау кезінде қай пәндерден алған білімің
көмегін тигізді?
Сабақтың
кезеңдері Жазу.
Роботқа арнап жазылған прогрмманы құрудың алгоритмін жазыңдар.
Сабақтың басы
3 мин Робо-сумо.

Ағылшын тілі, Орыс тілі, Жаратылыстану, Математика.

«Мәңгілік ел» ұлттық идеология құндылықтарын іске асыру.

Жоспар Қосымша
Жоспарланған іс-әрекет ресурстар

Ұйымдастыру кезеңі.
Сәлемдесу, түгендеу.
Сыныпта көңілді ахуал орнату.

7 мин Өткен сабақты пысықтау. «Ыстық орындық» әдісі. Орындық
Оқушылар орындықта отырған оқушыға сұрақтар қояды. Оқулық
Сабақтың Оқушы жылдам жауап беруі керек, әйтпесе орындық ыстық –
ортасы күйіп қалады.
19 мин Ауызша мадақтау, қолдау көрсету.

Жеке практикалық жұмыс орындау.
Топтық жұмыс
Берілген робот программасына талдау жасаңдар.
1-тапсырма.

2-тапсырма.
3-тапсырма.

85

Дескриптор:
- робот программасын анықтайды;
- робот программаларын салыстырады;
- робот программасының нәтижесін талдайды.

Жұптық жұмыс
4-суретте берілген робот жобасының программасын талдаңдар.
Әрбір командалық блоктың қызметін анықтаңдар. Төмендегі
робот программасын құрастырыңдар. Программаны роботқа
орнатып, жұмысын тексеріңдер.

5 мин Дескриптор:
- программадағы командалық блоктарды анықтайды;
- командалық блоктардың қызметін салыстырады;
- программа жұмысын тексереді.

Жұптық жұмыс
«Ойланғыш» робот жобасы.
Адамдардың кейбірі бір орнында отырып ойланса, ал кейбірі
бөлменің бір бұрышынан екінші бұрышына тоқтаусыз жүріп
ойланады. Бұл адамның ойлау іс-әрекеті мен қозғалысының
өзара байланысынан туындайды. Адамның дәл осы қимылын
«Ойланғыш» робот жобасы арқылы орында.

Компьютерде (ноутбукте) Lego Mindstroms EV3 программасын
іске қосыңдар.
1. Файл – Новый проект (Жаңа жоба) командаларын орындап,
жаңа жұмыс алаңына ауысыңдар.
2. Робот қозғалыс кезінде қабырғаға жақындағанда артқа
бұрылады. Екінші қабырғаға жол тартатын және қайтадан артқа
қайтатын программаның командалық блоктарын
құрастырыңдар.
Lego Mindstroms EV3 жинағынан дайындалған түрлі жобалар 5-
суретте берілген роботтар жобасына талдау жасаңдар. Төмендегі
робот программасын құрастырыңдар. Программаны роботқа
орнатып, жұмысын тексеріңдер.

86

Сабақтың соңы 5 сурет А4 парағы
5 мин Дескриптор:
- Lego Mindstroms EV3 жинағынан роботтар құрастырады;
- ойланғыш робот жобасына программа құрады;
- программа жұмысын тексереді.

«Эссе» әдісі.
5-суретте берілген робот жобалары қандай қызмет атқарады деп
ойлайсыңдар? Осы жобаларға қарап, өздерің қандай жоба ұсынған
болар едіңдер?

Рефлексия «Бағдаршам» әдісі. Оқушылар сабақта жақсы түсінгендерін жасыл түске, онша
1 мин түсінбеген сұрақтарын қызыл түске, мүлде түсінбегендерін сары түске стикер
арқылы жапсырады.
Үй тапсырмасы
Мультфильмдердегі роботтардың қызметі туралы мақала жазып келу.

5-бөлім. Компьютер және қауіпсіздік Мектеп:
5.1. Компьютерде өзіңе зиян келтірмей
қалай жұмыс істеуге болады?

Күні: Қатысқандар саны: Мұғалімнің аты-жөні:
Сынып: Қатыспағандар саны:

Оқу мақсаттары 5.4.1.1 қауіпсіздік ережелерін бұзу салдары туралы талдау.

Сабақтың Барлық оқушылар:
мақсаттары  компьютермен жұмыс кезінде адам ағзасына келтіретін зиян түрлерін
анықтайды.

Көптеген оқушылар:

 компьютердің адам ағзасына келтіретін зиян түрлерін салыстырады.
Кейбір оқушылар:

 компьютермен жұмыс кезінде қауіпсіздік ережесін сақтаудың
маңыздылығын тұжырымдайды.
87

Тілдік мақсаттар Пәндік лексика және терминология.
Сабақта қолданылатын темин сөздер.

Қазақ тілі Орыс тілі Ағылшын тілі
fatigue
шаршау усталость nerve

жүйке нерв

Алдыңғы алған Диалог/жазбаша жұмысқа қажетті пайдалы фразалар топтамасы
білімі  Компьютерде жұмыс істеу кезінде қандай қауіпсіздік ережелерін сақтау

Пәнаралық керек? Есіңе түсір.
байланыс  Қауіпсіздік ережелерін бұзу, орындамау компютерді пайдаланушы үшін
Құндылықтарға
баулу қандай зияндар тигізеді деп ойлайсыңдар? Ойларыңмен бөлісіңдер.
Жазу.
Компьютердің адамға зиянды жақтарын жазыңдар.
Техникалық қауіпсіздік ережесі 3- сынып.

Орыс тілі, Жаратылыстану.

«Мәңгілік ел» ұлттық идеология құндылықтарын іске асыру.

Жоспар

Сабақтың Жоспарланған іс-әрекет Қосымша
кезеңдері ресурстар
Ұйымдастыру кезеңі
Сабақтың басы Сәлемдесу, түгендеу.
3 мин Сыныпта көңілді ахуал орнату.

10 мин Өткен сабақты пысықтау Орындық
«Сынған вагон» ойыны. Оқушылар арасынан төрт сарапшы Оқулық
Сабақтың тағайындалады. Оқушылар нөмірленеді. Нөмірленген
ортасы оқушылар вагон болып саналады. Сарапшылар нөмір бойынша
3 мин вагондарды шақырады. Вагондар тараудың басынан білгендерін
айтады, сарапшылар тоқтатып сұрақ қояды. Сұраққа жауап бере
алмаған оқушы сынық вагон болып табылады. Ол оқушыға
соңына дейін жөнделуге мүмкіндік беріледі. Барлық сұрақтарға
жауап берген вагон рельске қосылады.
Ауызша мадақтау, қолдау көрсету.

Жаңа тақырып туралы білім деңгейлерін анықтау үшін
ынталандыру сұрақтарын қою
 Компьютерде жұмыс істегенде қандай қауіпсіздік

ережелерін сақтау керек? Естеріңе түсіріңдер.
 Қауіпсіздік ережелерін бұзу, орындамау компьютерді

пайдаланушы үшін қандай зияндарын тигізеді деп
ойлайсыңдар? Ойларыңмен бөлісіңдер.
«Иә және жоқ» ойыны. Оқушылар «Иә» немесе «Жоқ» деп
жауап береді.
1. Компьютермен қанша уақыт болса да жұмыс жасай беруге
болады. (Жоқ)
2. Компьютердің алдында сусын ішіп, тамақтануға болады.
(Жоқ)
3. Компьютер құрылғылары электр тогымен жұмыс істейді.
(Иә)

88

4. Кабинетте техникалық қауіпсіздік ережесі бар ма? (Иә)

5 мин Оқулықпен жұмыс
Оқушылар оқулықтағы мәліметтермен танысады. Мұғалім
оларды жаңа ақпаратпен таныстырады, бірге талдайды
(бейнежазба, презентация, флипчарт қолдануға болады).

6 мин Топтық жұмыс
Бүгінгі таңда балаларды компьютер алдында тапжылмай
5 мин отыруға тәуелді ететін қандай программалар бар (ойын,
әлеуметтік желі және т.б)? Талдаңдар. Себебін түсіндіріңдер.
Сабақтың соңы Дескриптор:
5 мин - компьютерге тәуелділік себептерін анықтайды;
2 мин - компьютерге тәуелділік түрлерін салыстырады.
Жұптық жұмыс
Оқушылардың білімдерін жинақтау үшін қолданылады.
Төмендегі сұрақтарға өз жауаптарыңды ұсыныңдар:
- Компьютерде жұмыс істегенде нені істеуге болмайды?
- Компьютерде жұмыс істеудің қауіпсіздік ережелерін бұзу
адамға қалай әсер етеді?
- Компьютердің зиянды әсерінен қалай қорғану керек?
Дескриптор:
- компьютермен жұмыс кезіндегі қауіпсіздік ережелерін

анықтайды;
- қауіпсіздік ережелерін бұзудың салдарын анықтайды;
- зиянды әсерлерден қорғану жолын анықтайды.
Жеке жұмыс
Өзіңнің компьютер алдында бір күнде, бір аптада, бір айда

өткізетін уақытыңды есепте. Компьютерді пайдалану уақытың

компьютерді пайдаланудың қауіпсіздік ережесіне қайшы

келмей ме? Бағала.

Kahoot, plickers программалармен тест дайындап орындату. Компьютер

Рефлексия «Тазалық» әдісі. Оқушылар өте қажет ақпараттарды чемоданға, ойланатын
1 мин ақпараттарды еттартқышқа, қажет емес ақпараттарды қоқысқа салады.

Үй тапсырмасы Төменде берілген тақырып бойынша зерттеу жобасын орында.

89

5-бөлім. Компьютер және қауіпсіздік Мектеп:
5.2. Ақпаратты цифрлық

тасымалдағыштар

Күні: Қатысқандар саны: Мұғалімнің аты-жөні:
Сынып: Қатыспағандар саны:

Оқу мақсаттары 5.1.1.1 сандық ақпараттың цифрлық тасымалдау құралдарын сипаттау;
Барлық оқушылар:
Сабақтың
мақсаттары  цифрлық құрылғылар мен ақпарат тасымалдаушыларды анықтайды.
Көптеген оқушылар:

 цифрлық құрылғылар мен ақпарат тасымалдаушыларды салыстырады.
Кейбір оқушылар:

 цифрлық құрылғыларды қолданудың маңыздылығын сипаттайды.

Тілдік мақсаттар Cабақта қолданылатын термин сөздер.

Цифрлық құрылғы - цифровое устройство - digital device

жад карталары карты памяти memory cards
цифрлық құрылғы цифровое устройство digital device

Алдыңғы алған Жазу.
білімі Заманауи цифрлық құрылғыларды жазыңдар.
Пәнаралық
байланыс Компьютерде жұмыс істеген кезде өзіңе қалай зиян келтірмеуге болады?
Құндылықтарға
баулу Орыс тілі, Ағылшын тілі.

Сабақтың «Мәңгілік ел» ұлттық идеология құндылықтарын іске асыру.
кезеңдері
Жоспар Қосымша
Жоспарланған іс-әрекет ресурстар

90

Сабақтың басы Ұйымдастыру кезеңі:

3 мин Сәлемдесу, түгендеу.

Сыныпта көңілді ахуал орнату.

7 мин Өткен сабақты пысықтау: «Кілтті сөздер» әдісі. Орындық

Сабақтың Техникалық диктант
ортасы
3 мин Копьютерде орындаңдар.

1. Компьютермен жұмыс істеу кезіндегі қауіпсіздік ережелерін
толықтырыңдар.

• Экранның ортасы мен оқушының көзінің
арақашықтығы….. см-ден кем болмауы тиіс.

• Копьютерде жасалатын үзіліссіз жұмыс …. минуттан
артық болмауы тиіс, одан кейін міндетті түрде жаттығу
жасауға үзіліс болуы керек.

• Компьютермен жүмыс істеу кезінде .... болмайды.

2. Информатика кабинетіндегі оқушы мынаны
орындауға міндетті:

• Тәртіп пен тазалықты, қауіпсіздік техникасы ережелерін
... керек.

• Жұмыс орнына мұғалімнің нұсқаулығымен отырып,
өздігінен орын .... керек.

• Құрылғының кез келген ақауы білінгенде немесе
программаның дұрыс жұмыс істемей тұрғанын көргенде
жылдам .... керек.

• Кабинетте алынған кез келген жарақат кезінде, әсіресе
электр тогына түскенде міндетті түрде....керек.

3. Тыйым салынады:

1) … . 3) ... .

2) … . 4) … .

Ауызша мадақтау, қолдау көрсету.

Жаңа тақырып туралы білім деңгейлерін анықтау үшін Оқулық
ынталандыру сұрақтарын қою.
 Дербес компьютерден басқа қандай цифрлық

құрылғыларды білесіңдер?
 Цифрлық құрылғылардың қайсысын жиі пайдаланасыңдар?
 Цифрлық құрылғылардағы ақпаратты қалай сақтап,

тасымалдауға болады?

5 мин Оқулықпен жұмыс.
Оқушылар оқулықтағы мәліметтермен танысады. Мұғалім
оларды жаңа ақпаратпен таныстырады, бірге талдайды.
(Бейнежазба, презентация, флипчарт қолдануға болады.)

91

6 мин Жеке практикалық жұмыс.
1- тапсырма
5 мин
5 мин 1. Жұмыс үстеліндегі Компьютер батырмасын тышқанның
оң жақ батырмасымен шерт.

2. Пайда болған терезедегі Свойства батырмасын
тышқанның сол жақ батырмасымен шертіп, өзің жұмыс
жасап жатқан компютердің жадының көлемін анықта.

3. Компьютер батырмасын тышқанның сол жақ
батырмасымен шерт. Дискжетекке салынған оптикалық
дисктің көлемін анықтаңдар.
2- тапсырма

1. Мұғалім берген флеш-жадты компьютердің USB портына
орналастырыңдар.

2. Компьютер батырмасын басып, шыққан сұхбат
терезесінен флеш-жадты табыңдар.

3. Флеш-жадты тышқанның оң жақ батырмасы көмегімен
шертіп, Свойства терезесінен оның көлемін анықтаңдар.

Өзің пайдаланып отырған компьютердегі қатты диск флеш-
жадтан неше есе үлкен екенін анықтаңдар.

Дескриптор:

- компьютер жадының көлемін анықтайды;
- оптикалық дискі көлемін анықтайды;
- флеш-жадтың көлемін анықтайды;
- ақпарат тасымалдаушылардың көлемін салыстырады.

Жеке жұмыс

Сені басқа қалада оқушылар арасында өтетін жобалар жарысына
қатысуға таңдады. Жоба презентациясы, қосымша графиктік
және бейнефайлдардың жалпы көлемі – 1 Гб. Осы ақпаратты
қандай тасымалдаушымен алып жүрген дұрыс? Ақпаратты қай
тасымалдаушымен алып жүрсек, оның жойылып кетпеуіне
сенімдірек боламыз. Не себепті? Өз тұжырымдарыңды
ұсыныңдар.
Дескриптор:
- ақпарат тасымалдаушылардың көлемін анықтайды;
- ақпарат тасымалдаушылардың сенімділігін салыстырады.

Топтық жұмыс. «Кластер» әдісі.
 Цифрлық құрылғылар біздің өмірімізге қалай ықпал етті?

Талдаңдар.
Заманауи цифрлық құрылғыларды ортақ ұқсастықтарына қарай
топтастырыңдар.

Дескриптор:

- цифрлық құрылғылардың қызметін анықтайды;
- цифрлық құрылғыларды салыстырады;

92

- цифрлық құрылғыларды қолданудың маңыздылығын
тұжырымдайды.

Сабақтың соңы Жұптық жұмыс

5 мин Цифрлық құрылғылардың өзің үшін маңызына үш мысал келтір.

Не үшін маңызды? Себебін түсіндіріңдер.

Kahoot, plickers программаларымен тест дайындап орындату. Компьютер

Рефлексия «Екі жұлдыз, бір тілек». Оқушылар екі жақсы түсінген мәлімет, бір сұрақ
1 мин
айтады.
Үй тапсырмасы
«Цифрлық технологиялар адамға және адамның өмір сүру салтына
қаншалықты әсер етті?» тақырыбына шағын эссе жазыңдар.

5-бөлім. Компьютер және қауіпсіздік Мектеп:
5.3. Интернетте жұмыс істеу қаншалық

қауіпті?

Күні: Қатысқандар саны: Мұғалімнің аты-жөні:
Сынып: Қатыспағандар саны:

Оқу мақсаттары 5.4.2.1 біреудің жұмысын көшіру заңсыздығы туралы айту;
Сабақтың
мақсаттары Барлық оқушылар:
 интернетте ақпараттың қорғалуы мен плагиат ұғымын анықтайды.
Тілдік мақсаттар
Көптеген оқушылар:

 интернетте ақпаратты пайдалану кезіндегі заң бұзушылықтарды

салыстырады.

Кейбір оқушылар:
 интернеттегі ақпараттардың авторлық құқықтарының қорғалуының

маңыздылығын тұжырымдайды.

Пәндік лексика және терминология

Сабақта қолданылатын термин сөздер.

Қазақ тілі Орыс тілі Ағылшын тілі

авторлық құқық авторское право copyright

дереккөз источник source

Диалог/жазбаша жұмысқа қажетті пайдалы фразалар топтамасы
 Үй тапсырмаларын орындай алмаған сәттеріңде не істейсің?
 Сабақта берілген тапсырма, жобаларды орындауда интернеттен алынған

ақпаратты қай дәрежеде пайдаланасың?
 Авторлық құқық деген не?
 Интернеттен алынған ақпараттарға не үшін сілтеме келтіру керек?

Жазу.
«Плагиат» ұғымын жазыңдар.
Интернетте авторлық құқықты бұзбай ақпарат алу ережелерін жазыңдар.

93

Алдыңғы алған Компьютерлік желілер. 3-сынып. Қосымша
білімі ресурстар
Пәнаралық Орыс тілі, Ағылшын тілі, Жаратылыстану.
байланыс
Құндылықтарға «Мәңгілік ел» ұлттық идеология құндылықтарын іске асыру.
баулу
Жоспар
Сабақтың Жоспарланған іс-әрекет
кезеңдері
Ұйымдастыру кезеңі
Сабақтың басы Сәлемдесу, түгендеу.
3 мин Сыныпта көңілді ахуал орнату.

7 мин Өткен сабақты пысықтау: «Автор орындығы» әдісі. Оқулық
Оқушылар үй тапсырмасына берілген «Цифрлық технологиялар
Сабақтың адамға және адамның өмір сүру салтына қаншалықты әсер
ортасы етті?» тақырыбында жазған эссені орындықта отырып оқып
3 мин береді.
Ауызша мадақтау, қолдау көрсету.
5 мин
Жаңа тақырып туралы білім деңгейлерін анықтау үшін
ынталандыру сұрақтарын қою

• Үй тапсырмаларын орындай алмаған сәттеріңде не істейсің?

• Сабақта берілген тапсырма, жобаларды орындауда
интернеттен алынған ақпаратты қай дәрежеде
пайдаланасыңдар?

• Авторлық құқық деген не?

• Интернеттен алынған ақпараттарға не үшін сілтеме келтіру
керек?

6 мин Оқулықпен жұмыс
10 мин Оқушылар оқулықтағы мәліметтермен танысады. Мұғалім жаңа
ақпаратпен таныстырады, бірге талдайды (бейнежазба,
презентация, флипчарт қолдануға болады).
Практикалық жұмыс орындау
Тапсырма
Отан, туған жер туралы өлең және отанымыздың кең байтақ жерін,
табиғатын суреттейтін сурет кірістірілген мәтіндік құжат
дайындаңдар.
Практикалық тапсырманы орындау алгоритмдері:
1. Мәтіндік редакторды іске қосыңдар. Браузерді іске қосыңдар.
2. Браузер көмегімен интернетке кіріп, іздеу серверінің мекенжайын
жазыңдар. Мысалы, www.yandex.kz .
3. Іздеу жолағына «Отан, туған жер» туралы өлеңдер деп жазып,
Найти (Іздеу) батырмасын басыңдар. Браузер терезесінде пайда болған
сайттар арасынан өздеріңе ұнаған өлең шумақтарын тінтуір көмегімен
көшіріп алып, тікелей мәтіндік редакторға сақтаңдар.
4. Дәл осы әдіспен суреттерді іздеу алаңына «Отан, туған жер» туралы
суреттер деп жазып, 3-пункттегі тапсырманы қайталаңдар. 110 111
5. Дайындалған мәтіндік құжаттың төменгі жағына ақпаратты көшіріп
алған сайт мекенжайына сілтеме жасаңдар (2-сурет). Сілтеме жасамай
пайдаланған ақпараттың плагиат екенін естен шығармаңдар.
Дескриптор:

94

Сабақтың соңы - интернеттен мәтін жүктей алады; оқулық
5 мин - жүктеп алған мәтінді өз құжатына орналастырады;
- құжатқа сілтеме жасайды;
- плагиат ұғымын анықтайды.
Топтық жұмыс
Ақпаратты заңсыз көшіру (плагиат) мен авторлық құқық жайлы
талдай отырып, құрдастарыңның плагиат жасамауы үшін
бірнеше қадамдардан тұратын ереже жобасын дайындап, оны
ұсыныңдар.
Дескриптор:
- плагиат ұғымын анықтайды;
- авторлық құқық ұғымын анықтайды;
- плагиат пен авторлық құқықты бұзбау ережесін ұсынады.

1. Плагиат жайлы не білесіңдер?

2. Егер досың фотосуретіңді сенің рұқсатыңсыз әлеуметтік
желідегі парақшасына орналастырса, онда не істер едіңдер?

3. Не үшін интернеттен біреудің еңбегін рұқсатсыз көшіруге
болмайды деп ойлайсыңдар?

4. Егер интернеттен алынған деректерді өз сайтыңа
жариялағаннан кейін ғана барып плагиат екенін білсең, ары
қарайғы іс-әрекеттерің қалай болады?

Рефлексия «Екі жұлдыз, бір тілек» әдісі. Оқушылар сабақта жақсы түсінген екі ақпарат
1 мин және түсінбеген бір сұрақпен бөліседі.

Үй тапсырмасы «Қазақстанда авторлық құқықтың дамуы» тақырыбына шағын эссе жазып
келіңдер.

95

5-бөлім. Компьютер және қауіпсіздік Мектеп:
5.4. Компьютердегі деректі қалай

қорғауға болады?

Күні: Қатысқандар саны: Мұғалімнің аты-жөні:
Сынып: Қатыспағандар саны:

Оқу мақсаттары 5.4.2.2 құжаттарға арналған пароль орнату;
Сабақтың 5.1.3.1 ортақ пайдалану файлдарын орналастыру, редакциялау, жүктеу;
мақсаттары Барлық оқушылар:

Тілдік мақсаттар  құжаттарды шифрлау және парольдың сипаттамаларын анықтайды.

Алдыңғы алған Көптеген оқушылар:
білімі
Пәнаралық  құжаттарды шифрлау кезіндегі парольдың сипаттамасын
байланыс салыстырады.
Құндылықтарға
баулу Кейбір оқушылар:
 құжатты шифрлау үшін пароль қолданудың маңыздылығын
Сабақтың сипаттайды.
кезеңдері
Пәндік лексика және терминология:
Парольдің күрделілігі – сложность пароля – password complexity
белгісіз – неизвестный – unknown.
Диалог/жазбаша жұмысқа қажетті пайдалы фразалар топтамасы
 Ақпаратты қорғау дегеніміз не? Ақпаратты қалай қорғауға болады?
 Ертеде адамдар ақпаратты қорғауда қандай әдістерді қолданған?
 Ақпаратты қорғаудың қандай заманауи тәсілдерін білесіңдер?
 Ақпаратты логин-пароль арқылы қорғаудың маңыздылығы жайлы

әңгімелеп беріңдер. Естеріңе түсіріңдер.
 Сендер компьютерде жасаған құжаттарыңды қорғаудың қандай

жолдарын білесіңдер? Ойларыңмен бөлісіңдер!
Жазу.
Компьютерде жалпыға қолжетімді бумаларды жасау жолдарын жазыңдар.

Компьютеріңіздегі деректерді қалай қорғауға болады?

Орыс тілі, Ағылшын тілі.

«Мәңгілік ел» ұлттық идеология құндылықтарын іске асыру

Жоспар Қосымша
Жоспарланған іс-әрекет ресурстар

96

Сабақтың басы Ұйымдастыру кезеңі

3 мин Сәлемдесу, түгендеу.

Сыныпта көңілді ахуал орнату.

7 мин Өткен сабақты пысықтау үшін «Аукцион» ойынын қолдану. Оқулық
Сынып екі топқа бөлінеді. Тақтаға қағазға жазылған сөзді
Сабақтың іліп, бұл сөзге әр топ қанша ұпай беретінін анықтап алу
ортасы керек. Ең көп ұпай берген топқа сөзді ашып, сол сөз туралы
3 мин білгендерін айтады.
Егер команда дұрыс жауап берсе, берілген ұпайлар
5 мин команданың қорына көшеді. Дұрыс жауап бермесе, ұпай
екінші командаға көшеді. Ең көп ұпай жинаған команда
жеңімпаз атанады.
Ауызша мадақтау, қолдау көрсету.

Жаңа тақырып туралы білім деңгейлерін анықтау үшін
ынталандыру сұрақтарын қою

• Ақпаратты қорғау дегеніміз не? Ақпаратты қалай қорғауға
болады?

• Ертеде адамдар ақпаратты қорғауда қандай әдістерді
қолданған?

• Ақпаратты қорғаудың қандай заманауи тәсілдерін
білесіңдер?

• Ақпаратты логин-пароль арқылы қорғаудың маңыздылығы
жайлы әңгімелеп беріңдер. Естеріңе түсіріңдер (1-сурет).

• Компьютерде жасаған құжаттарыңды қорғаудың қандай
жолдарын білесіңдер? Ойларыңмен бөлісіңдер.

Оқулықпен жұмыс
Оқушылар оқулықтағы мәліметтермен танысады. Мұғалім
оларды жаңа ақпаратпен таныстырады, бірге талдайды
(бейнежазба, презентация, флипчарт қолдануға болады).

6 мин Жеке практикалық жұмыс
10 мин Электрондық жеке күнделік:
1. Word мәтіндік редакторын іске қосып, жаңа құжаттық файл
құру үшін Файл – Создать (Құру) командасын орындаңдар.
2. Файл ішіне күнделікті жазуды бастаған мерзім жайлы
және күнделіктің кімге тиесілі екені туралы ақпарат
жазыңдар.
3. Файл – Сохранить как... (Қалай сақтау керек...)
командаларын орындаңдар. Пайда болған сақтау терезесінің
жолағына файлға «Күнделік» атауын беріп, оны сақтаңдар.
4. Құжат сақталған соң келесі қадамда Файл – Сведения
(Мәлімет) – Зашифровать паролем (Парольмен шифрлау)
командаларын орындап, құжатқа пароль қою терезесін
ашыңдар. Күнделік басқаларға қолжетімсіз болу үшін, файлға
сенімді пароль орнатыңдар.
5. Жасаған жаңа құжатыңды жауып, қайта ашқанда, ол тек
парольмен ғана ашылатын болады.
Дескриптор:
- құжат жасайды;
- құжатты парольмен қорғай алады.
Топтық жұмыс.

97

Парольдің сипаттамасы мен пароль таңдаудың ережелерін
пайдаланып, 5 түрлі сенімді пароль құрастырыңдар.
Парольдер зиянкестерге қолды болмау үшін оны қорғаудың
жолдарын ұсыныңдар.
Дескриптор:

- пароль сипаттамасын анықтайды;
- пароль таңдаудың ережелерін анықтайды;
- парольді қорғау жолын ұсынады.

Жұптық жұмыс

Қандай ақпраттарды, құжаттарды құпияға жатқызуға болады?
Өз қызметінде құпиялылықты қажет ететін қандай салаларды
атай аласыңдар? Не үшін бұл салаларда құпиялылық
қолданылады? Мысал келтіріңдер. Өздеріңнің қандай
құжаттарыңды, ақпараттарыңды құпия санайсыңдар? Себебін
түсіндіріңдер.

Дескриптор:

- құпия ақпараттар мен құжаттарды анықтайды;
- ақпаратты құпия сақтаудың себебін сипаттайды.

Сабақтың соңы Төменде берілген парольдерді күрделілігіне қарай жіктеңдер.
5 мин 1) mvzbvf;
2) 2) 83cpz[]BgA;
Рефлексия 3) 3) tklgrdd;
1 мин 4) 4) 2#T9!UPPd4;
5) 5) BLJU98JYH

Дескриптор:
- пароль түрлерін анықтайды;
- пароль түрлерін салыстырады

«Смайликтер». Оқушылар сабақтан алған әсерлерін смайликтер арқылы
көрсетеді.

Үй тапсырмасы «Қазақстанда авторлық құқықтың дамуы» тақырыбына шағын эссе
жазыңдар.

5-бөлім. Компьютер және қауіпсіздік Мектеп:
5.5. Жалпыға қолжетімді бумалар мен

файлдар жасау

Күні: Қатысқандар саны: Мұғалімнің аты-жөні:
Сынып: Қатыспағандар саны:

98

Оқу мақсаттары 5.1.3.1 ортақ пайдалану файлдарын орналастыру, редакциялау, жүктеу;

Сабақтың Барлық оқушылар:
мақсаттары  компьютерде жалпыға қолжетімді бумаларды жасау жолын
анықтайды.

Көптеген оқушылар:

 компьютерде жалпыға қолжетімді бумаларды жасау жолын

салыстырады.

Кейбір оқушылар:
 компьютерде жалпыға қолжетімді бумаларды жасаудың

маңыздылығын тұжырымдайды.

Тілдік мақсаттар Пәндік лексика және терминология

қолжетімді доступный access

кеңейтілген баптау расширенная advanced settrings

настройка

Диалог/жазбаша жұмысқа қажетті пайдалы фразалар топтамасы
 Файлдарды бірге пайдалану дегенді қалай түсінесіңдер?
 Файлдарды қай жерден және қалай жүктеуге болады?
 Сыныптастарыңмен, достарыңмен қолмен жасаған немесе компьютерде

бірлесіп орындаған қандай жұмыстарыңды мысалға келтіре аласыңдар?

Алдыңғы алған Жазу.
білімі Жалпыға қолжетімді файлдар мен бума жасау алгоритмін жазыңдар.
Компьютеріңіздегі деректерді қалай қорғауға болады?
Пәнаралық
байланыс Орыс тілі, Ағылшын тілі.

Құндылықтарға «Мәңгілік ел» ұлттық идеология құндылықтарын іске асыру.
баулу
Жоспар

Сабақтың Жоспарланған іс-әрекет Қосымша
кезеңдері ресурстар

Сабақтың басы Ұйымдастыру кезеңі

3 мин Сәлемдесу, түгендеу.

Сыныпта көңілді ахуал орнату.

7 мин «Сұрақ – жауап» ойыны.
Ойынның шарты: қатырғықағаздан 20 карта жасау. 10 картаға
сұрақтар, қалған 10 картаға жауаптар жазу. Оқушылар
шеңбер құрып отырады. Бір оқушы сұрағы бар картамен
келесі балаға жүреді. Ол оқушы оны сұраққа жауап беретін
картамен басады.

99

Сабақтың Ауызша мадақтау, қолдау көрсету. Оқулық
ортасы
3 мин Жаңа тақырып туралы білім деңгейлерін анықтау үшін
ынталандыру сұрақтарын қою
8 мин
 Файлдарды бірге пайдалану дегенді қалай түсінесіңдер?
6 мин  Файлдарды қай жерден және қалай жүктеуге болады?
 Сыныптастарыңмен, достарыңмен қолмен жасаған немесе

компьютерде бірлесіп орындаған қандай жұмыстарыңды
мысалға келтіре аласыңдар?
Оқулықпен жұмыс.
Оқушылар оқулықтағы мәліметтермен танысады. Мұғалім
оларды жаңа ақпаратпен таныстырады, бірге талдайды
(бейнежазба, презентация, флипчарт қолдануға болады).

Жеке практикалық жұмыс
Желідегі жалпыға қолжетімділік берілген бумаларды
пайдалану
1. Компьютерде жаңа мәтіндік құжат жасаңдар. Құжатқа
«Информатика» пәнінен өздерің түсінбей жүрген
сұрақты жазып, өз аттарыңмен сақтаңдар.
2. Құжатты жалпыға қолжетімді 5-сынып бумасына
салыңдар.

3. Желідегі пайдаланушылардың жауабын күтіңдер.

Жауап жазылған файлдан сұрағыңа қанағаттанарлық
жауап алсаңдар, файлды жалпы бумадан
компьютеріңнің жұмыс үстеліне көшіріп қойыңдар.
Дескриптор:
- мәтіндік құжат жасайды;
- Жалпыға қолжетімді бума жасайды.
Топтық жұмыс.
Теориялық материалды талдаңдар. Белгілі бір тақырып
бойынша жоба жұмысын жоспарлаңдар. Таңдап алған
жобаларыңды желіде бірлескен жұмыс арқылы
ұйымдастырудың қадамдарын орындаңдар:
1. Жобаның тақырыбын ұсыныңдар;

100