BAB 2.1: DAYA DAN GERAKAN

GURU MATA PELAJARAN: ZARIATI AIZAN BT OMAR
KELAS: 5 ASPIRASI 2020/2021

laju



Gerakan Linear

• Gerakan linear boleh dihuraikan dari
segi jarak, sesaran, laju, halaju dan
pecutan.

• Rajah 2.1 menunjukkan sebuah teksi
yang sedang menunggu penumpang
di tempat letak kereta.

• Kedudukan teksi itu tidak berubah
dengan masa. Justeru, teksi itu
dikatakan berada dalam keadaan
pegun.

• Puan Chong hendak menaiki teksi itu dari Bagan Datoh ke Sungkai.
• Rajah menunjukkan paparan aplikasi peta yang menunjukkan bahawa teksi itu perlu bergerak melalui laluan berwarna biru

dengan panjang lintasan sejauh 83.00 km.

• Setelah tiba di Sungkai, kedudukan teksi itu ialah 57.22 km ke Timur dari Bagan Datoh.
• Sebenarnya, nilai 83.00 km dan 57.22 km ke Timur masing-masing ialah jarak dan sesaran bagi pergerakan teksi tersebut.

Perbezaan jarak & sesaran

• Siti berdiri di depan Restoran Liz.
• Siti diminta ke kedai kain yang berada 20 m dari tempat

Siti berdiri.
• Di manakah lokasi kedai daripada tempat dia berdiri

sekarang?

Perbezaan jarak & sesaran

• Siti telah berjalan dengan jarak 20 m.
• Dia berjalan 20 m ke kanan.
• Sesaran Siti ialah 20 m ke kanan Restoran Liz

Dalam bahagian ini, gerakan dalam satu garis lurus atau
gerakan linear akan dikaji. Gerakan linear mempunyai arah.
Gerakan ke depan dianggap positif dan gerakan ke belakang
dianggap negatif.

3 m Jarak
2.24 m

sesaran

Jarak: jumlah panjang lintasan yang dilalui oleh suatu jasad

Kuantiti scalar
SI unit: meter (m)

SESARAN:
Jarak dalam arah tertentu

SESARAN:
Jarak dalam arah tertentu
1. Jarak yang dilalui oleh suatu objek bergerak mengikut

suatu lintasan terpendek yang menyambungkan antara
dua lokasi dalam suatu arah tertentu
2. Jarak antara kedudukan terakhir daripada kedudukan
awal dalam arah tertentu.

Jarak
sesaran

Perbandingan antara jarak dengan sesaran

1.5 km ke timur
0.5 km ke barat

1.5 + 1.5 + 0.5 + 0.5 = 4.0 km
Bermula di rumah dan berakhir di rumah 1.5 + (-1.5) + (-0.5) + (0.5) = 0

800 m

.  m timur laut

Sesaran ada magnitud dan arah
Displacement has magnitude and direction




Laju dan Halaju

Laju atau halaju
digunakan untuk

menerangkan
bagaimana cepat satu
kereta sedang bergerak.

Apa beza antara halaju
dengan laju?

Laju Halaju

Laju ialah kadar perubahan Halaju ialah kadar
jarak perubahan sesaran

Meter / saat @ ms-1 Meter / saat @ ms-1

Kuantiti terbitan & Kuantiti Kuantiti terbitan &
skalar
Kuantiti vektor

Laju = jarak v=s Halaju = sesaran v = s
masa t
masa t

Masa diambil untuk 1000/150 = 6.67 m/s
bergerak sejauh 1 1000/10 = 100 m/s
km atau 1 000 m
1000/3 = 333.3 m/s
Laju cahaya
300 000 000 m/s 1000/1.5 = 666.7 m/s

1000/0.1 = 10 000 m/s

Supersonic car

• Laju paling tinggi atas darat ialah 1220.9 km
sejam dicapai oleh Andy Green yang
memandu kereta supersonic di Black Rock
Desert, Nevada America pada 1997. Laju
kereta ini melebihi laju bunyi.

Rekod dunia acara 100 m
lelaki dipegang oleh Usain
Bolt dengan masa 9.58 s.
Hitung laju puratanya.

t = 9.58 s
s = 100 m

v = 100 m
9.58 s
= 10.44 m/s

• Semasa menaiki teksi, Puan Chong mendapati bahawa bacaan
meter laju teksi kadangkala malar dan kadangkala berubah-ubah

walaupun di jalan raya yang lurus.

Perbandingan antara jarak dengan sesaran

• Rajah 2.4 menggambarkan perbezaan pergerakan antara
halaju seragam dengan tidak seragam sebuah kereta

• Perhatikan sesaran dan sela masa kedua-dua kereta tersebut.
Andaikan pergerakan ke kanan adalah positif, dan ke kiri
adalah negatif.

• Dalam Rajah 2.4, sesaran kereta biru bertambah untuk sela masa
yang sama

• Maka, kereta biru bergerak dengan halaju yang bertambah.

• Dalam hal ini, kereta biru dikatakan mengalami pecutan pada
arah yang sama dengan arah gerakan kereta.

• Sebaliknya, jika sesaran berkurang untuk sela masa yang sama
seperti yang ditunjukkan dalam Rajah 2.5, kereta bergerak dengan
halaju yang berkurang.

• Kereta mengalami pecutan tetapi pada arah yang bertentangan
dengan arah gerakan kereta.

Laju purata: jumlah jarak
jumlah masa

Halaju purata: jumlah sesaran
jumlah masa

Laju seragam: laju di mana magnitudnya kekal
sama tanpa mengambil kira arah

Halaju seragam: halaju kekal sama bagi
magnitud dan arahnya.

Satu objek mempunyai HALAJU TIDAK SERAGAM jika:
(i) magnitud halaju berubah
(ii) arah gerakan berubah atau gerakan bukan dalam

garis lurus.

Halaju bertambah Halaju tidak sama kerana arah
Halaju berkurang berbeza.

80 km/jam 80 km/jam

Laju kedua-dua kereta adalah sama iaitu
80 km/jam
Halaju tidak sama kerana arah berbeza.

Pecutan

Pecutan ialah kadar perubahan halaju.

Pecutan = Perubahan halaju
masa

Pecutan,a = Halaju akhir,v – halaju awal,u
masa,t

4. Perhatikan gerakan kereta
dalam Rajah (a), Rajah (b) dan
Rajah (c). Huraikan perubahan
pada sesaran dan halaju bagi
setiap rajah. Adakah kereta itu
memecut atau nyahpecutan?

sama bertambah berkurang
seragam bertambah berkurang
sifar pecutan nyahpecutan

0

4.0 m/s

5.0 s

a=4–0
5

= 0.8 ms-2

Pecutan Sifar, a = 0 Pecutan Seragam

• Satu objek pegun @ bergerak • Halaju bertambah secara
dengan halaju seragam. seragam

• Apabila kereta bergerak dengan
pecutan seragam 5 ms-2,
halajunya bertambah dengan
5 m/s setiap saat.

Menentukan Jarak, Sesaran, Laju, Halaju dan Pecutan

Pergerakan suatu
objek dikaji dengan
menentukan nilai jarak,
sesaran, laju, halaju

dan pecutan

Menentukan Jarak, Sesaran, Laju, Halaju dan Pecutan

Menentukan Jarak, Sesaran, Laju, Halaju dan Pecutan

Contoh 1:
Rajah menunjukkan pergerakan
Radzi yang berlari dari A ke B
kemudian berpatah balik ke C.
Jumlah masa yang diambil
olehnya ialah 20 s.
Tentukan:

(a) Jarak (C) Sesaran

Jarak = AB + BC 100 + (-20)
= 100 + 20 = 120 m = 80 ke kanan

(b) Laju (d) Halaju Halaju = 80/20
= 4 m/s
Laju = 120/20 = 6 m/s

Menentukan Jarak, Sesaran, Laju, Halaju dan Pecutan

Contoh 2:
Muthu bergerak dari O ke B melaui
lintasan OAB. Masa yang diambil
ialah 15 s.
Tentukan:

(a) Jarak (c) Laju

Jarak = 5 + 12 = 17 m Laju = 17/15 = 1.13 m/s

(b) Sesaran (d) Halaju

s = OB = √52 + 122 Halaju = 13/15
= 13 m dari OB = 0.87 m/s arah OB

Menentukan Jarak, Sesaran, Laju, Halaju dan Pecutan

Contoh 3:
Selepas mendarat di atas landasan,
sebuah kapal terbang diperlahankan

sduarpiapuyaad=ah7a75l5a,jmuvns=y-1a5kbeetpr=akdu2ar0a5ngmas=-1 ?

dalam masa 20 s. Berapakah
pecutan kapal terbang itu?

a = [v – u]
t

= 5 – 75
20

-2

Gerakan boleh
direkodkan dengan
mengambil banyak
gambar berturutan.

ulangalik

Sela masa antara dua titik.

1 saat
1/50 = 0.02 s
10 detik / ticks = 10 x 0.02 s = 0.2 s

8 cm

8.0 cm = 40.0 cms-1
0.2 s

Halaju akhir Halaju awal
v=s u=s
t t

Pecutan a=v–u t ialah masa diambil dari
t halaju awal, u ke halaju akhir,v

Masa diambil BUKAN dari titik 1st ke titik
akhir

Anak panah ke kiri, mula di A

u 3 detik v (4 – 1) = 3 detik

u = 1.5 v = 7.5
0.2 0.2
= 7.5 cms-1
= 37.5 cms-1
u starts at B
t = (4 – 1) x 0.2 = 0.6 s a = 37.5 – 7.5 = 50.0 cms-2
0.6



1 /50 = 0.02 s

Selang masa untuk satu jalur / =
10 x 0.02 = 0.2 s

u = 2/0.2 = 10 cms-1
v = 12 /0.2 = 60 cms-1

t = (11 – 1) x 0.2 = 2.0 s

a = v – u = 60 – 10
t 2.0

= 25 cm s-2

Jarak antara dua titik sama
Jenis gerakan : Halaju seragam

Jarak antara dua titik berturutan bertambah
secara seragam.

Halaju objek itu bertambah secara seragam

Objek itu bergerak pada pecutan seragam.