VETERINARY RESEARCH AND DEVELOPMENT CENTER (UPPER NORTHERN REGION) ISBN 978-974-682-443-9 ANNUAL REPORT 2022
VETERINARY RESEARCH AND DEVELOPMENT CENTER (UPPER NORTHERN REGION) ISBN 978-974-682-443-9 ANNUAL REPORT 2022
ANNUAL REPORT 2022 รายงานประจำ ปีศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ ภาคเหนือตอนบน 2565 พิมพ์ครั้งแรก กุมภาพันธ์ พุทธศักราช 2566 ISBN 978-974-682-443-9 ลิขสิทธิ์ของศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ ภาคเหนือตอนบน กรมปศุสัตว์ คณะผู้จัดทำ บรรณาธิการ สพ.ญ.อรวรรณ บุญมา รองบรรณาธิการ สพ.ญ.ดร.นัทธิณี กิตติวรรณ กองบรรณาธิการฝ่ายวิชาการ สพ.ญ.วิจิตรา อนุกูล สพ.ญ.ดร.ศนิกานต์ ทองสวัสดิ์ สพ.ญ.ธีรัชธาวัลย์ โตบันลือภพ นางสาวพรพรรณ เล่าลือ กองบรรณาธิการฝ่ายจัดการวารสาร นายณัฐธัญ แสนบัวผัน นางสาวจินตนา อภิวงค์งาม 054-830178 [email protected] http://vrd-np.dld.go.th 221 ม.6 ต.เวียวีงตาล อ.ห้าห้งฉัตร จ.ลำ ปาง 52190
ศูศูน ศู น ศู ย์ย์วิ ย์ วิ ย์ จัวิจัวิย จั ย จั และพัพัฒ พัพั นาการสัสัต สั ต สั วแพทย์ย์ ย์ย์ Veterinary Research and Development Center ภาคเหนืนือ นื อ นื ตอนบน ปฏิบัติการวินิจฉัยและชันสูตรโรคสัตว์ เพื่อ การพัฒนาสุขภาพสัตว์ ควบคุมและป้องกัน โรค เป็นที่ปรึกษาและสนับสนุนการดำ เนินงาน ของสำ นักงานปศุสัตว์จังหวัดในการตรวจ วินิจฉัยโรคเบื้องต้นทางห้องปฏิบัติการ ปฏิบัติการตรวจวิเคราะห์คุณภาพสินค้า ปศุสัตว์ รวมทั้งสภาพแวดล้อมที่เกิดจากการ ปศุสัตว์ เพื่อสุขอนามัยการผลิตและผู้บริโภค ศึกษา วิเคราะห์ วิจัย ด้านการวินิจฉัยชันสูตร โรค และระบาดวิทยาทางห้องปฏิบัติการ ศึกษา วิเคราะห์ และวิจัยประยุกต์เกี่ยวกับการ พัฒนาสุขศาสตร์สัตว์และสุขอนามัยการผลิต สินค้าปศุสัตว์อย่างครบวงจร ให้คำ ปรึกษา แนะนำ และถ่ายทอดเทคโนโลยี ด้านสุขศาสตร์สัตว์และสุขอนามัย ศูนศูย์วิย์จัวิยจัและพัฒพันาการ สัตสัวแพทย์ภย์าคเหนือนืตอนบน เป็นป็องค์กค์รที่มุ่ ที่ งมุ่ มั่นมั่บริกริาร ด้าด้นชันชัสูตสูรโรคสัตสัว์ และตรวจสอบสินสิค้าค้ปศุสัศุตสัว์ บนพื้น พื้ ฐานการศึกศึษาวิจัวิยจั ตามมาตรฐานสากล เพื่อ พื่ เป็นป็ ศูนศูย์กย์ลางทางวิชวิาการ ของภาคเหนือนืตอนบน วิสัวิย สั ทัศน์vision พัน พั ธกิจMission
ไม่ว่าจะปีนี้หรือปีไหนหรือปี ต่อไป ชาวศวพ.ภาคเหนือตอนบน จ.ลำ ปาง ก็จะยังคงยึดถือปณิธานเดิม ก็คือ พวกเราจะทุ่มเททำ งานเพื่อรับใช้ ประชาชนอย่างเต็มความสามารถและ ตลอดไป นายสัตวแพทย์จิระวุฒิ จันทร์งาม ผู้อำ นวยการ ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือ ตอนบน จ.ลำ ปาง ซึ่งเป็นหน่วยงานในสังกัด กรมปศุสัตว์ก็เช่นเดียวกัน ในปี 2565 ที่ผ่าน มา หลังการระบาดของโควิด-19 การทำ งาน ของศูนย์ก็มีความเข้มข้นและมุ่งเน้นไปในเชิง รุกมากขึ้น เช่น การออกสอบสวนโรคระบาดที่ สำ คัญ การออกเก็บตัวอย่าง การบรรยายให้ ความรู้ในพื้นที่จริงทั้ง 8 จังหวัดของภาค เหนือตอนบน ซึ่งอยู่ในเขตความรับผิดชอบ ของศูนย์ฯ สโลแกนของกรมปศุสัตว์ในยุคปัจจุบัน บ่งบอกแนวทางการทำ งานแบบเชิงรุก ของพวกเราชาวปศุสัตว์ได้เป็นอย่างดี เพราะการคมนาคมขนส่งเริ่มสะดวกขึ้น ทำ ให้การส่งตัวอย่างจากในพื้นที่ทำ ได้ง่าย ขึ้น รวมทั้งการได้งบประมาณในการจัดซื้อ วัสดุ อุปกรณ์ ครุภัณฑ์ ที่เป็นเครื่องมือ ในการตรวจวิเคราะห์ต่างๆเพิ่มมากขึ้นด้วย รายละเอียดต่างๆทั้งจำ นวนตัวอย่าง ผลการตรวจตัวอย่าง งบประมาณ การพัฒนาบุคลากร ฯลฯ ก็ปรากฎอยู่ใน รายงานประจำ ปีฉบับนี้แล้ว อีกทั้งมีการจัดงานพบปะลูกค้าแบบออนไซด์ เพื่อบูรณาการกับหน่วยงานอื่นๆ ที่มีส่วนได้ ส่วนเสียกับการทำ งานของเรา ทำ ให้การ ทำ งานต่างๆ มีความราบรื่นและรวดเร็วมาก ยิ่งขึ้น ส่วนการปฏิบัติงานในห้องปฏิบัติการต่างๆใน ศูนย์ฯ ก็มีปริมาณตัวอย่างเพิ่มมากขึ้น และมี การพัฒนาวิธีการตรวจให้ดียิ่งขึ้นมากกว่า ช่วงการระบาดของโควิด-19 สารจากผู้อำ นวยการ ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน DDIIRREECCTTOORR''SS Talk VRDC U P P E R N O R T H E R N R E G I O N
ร า ย ง า น ป ร ะ จำ ปี 2 5 6 5 ร า ย ง า น ป ร ะ จำ ปี 2 5 6 5 01 VRDC- UNR LAMPANG V E R I N A R Y R E S E A R C H A N D D E V E L O P M NE T NE C T E R CONTENTS 03 โครงสร้าร้งองค์กร อัตรากำ ลัง การใช้จ่ช้าจ่ยงบประมาณ ประจำ ปี 2565 ข้อ ข้ มูลองค์กร 04 51 69 73 75 87 โดย กลุ่มลุ่ระบาดวิทวิยาและสารสนเทศ สรุปผลการปฏิบัติบั ติงานปี 2565 โดย กลุ่มลุ่ชันชัสูตสูรโรคสัตสัว์ ผลการปฏิบัติบั ติงานด้านการชันชัสูตสูรโรคสัตสัว์ โดย กลุ่มลุ่ตรวจสอบคุณคุภาพสินสิค้าปศุสัตสัว์ ผลการปฏิบัติบั ติงานด้านการตรวจวิเวิคราะห์ คุณคุภาพสินสิค้าปศุสัตสัว์ ISO 9001:2015 และ ISO 17025:2017 การดำ เนินนิการตามมาตรฐานสากล โดย สพ.ญ.ดร.นัทนัธิณีธิ ณีกิตติวรรณ และ ดร.จำ รัสรัเลิศศรี ผลงานวิชวิาการ กิจกรรมพัฒพันาบุคลากร การจัดจัการความรู้ (KM) กิจกรรมถ่ายทอดความรู้แรู้ละเทคโนโลยี กิจกรรมของศวพ.ภาคเหนือนืตอนบน วิธีวิกธีารทดสอบใหม่ที่ม่ ที่ น่าน่สนใจ จาก ศวพ.ภาคเหนือนืตอนบน UPDATE ! ขีดขีความสามารถทางห้องปฏิบัติบั ติการ 89 บัณบัฑิตผู้สำผู้ สำเร็จ ร็ การศึกษา ปีงปีบ 2565 หน้า
ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 01
ลำดับ กิจกรรม ได้รับ ผลการเบิกจ่าย คงเหลือ 1 กิจกรรมเฝ้าระวัง ป้องกัน ควบคุมบำบัด และชันสูตรโรคสัตว์ 20,030,994.00 20,030,772.75 221.25 - งบลงทุน 5,822,253.00 5,822,253.00 - - งบบุคลากร 9,366,886.00 9,366,886.00 - - ค่าสาธารณูปโภคและเทคโนโลยีการ สื่อสาร -เทคโนโลยีการสื่อสาร 1,375,228.98 11,200.00 1,375,008.58 11,200.00 220.40 - - งานชันสูตรโรคสัตว์ -สำนักควบคุม ป้องกัน และบำบัดโรคสัตว์ -กองสารวัตรและกักกันสัตว์ 2,874,826.02 83,200.00 497,400.00 2,874,826.02 83,200.00 497,399.15 - - 0.85 2 กิจกรรมตรวจสอบรับรองคุณภาพสินค้า ปศุสัตว์ 2,526,315.00 2,526,243.90 71.10 - งบทุน 187,600.00 187,600.00 - - ตรวจวิเคราะห์ตัวอย่าง (สตส) 702,000.00 701,999.70 0.30 - จัดหาตัวอย่าง (อยส) 558,760.00 558,689.50 70.50 - ตรวจมาตรฐานฟาร์ม ตรวจรับรอง โรงงาน (สพส) 1,077,955.00 1,077,954.70 0.30 3 กิจกรรมการพัฒนาสุขภาพสัตว์ 1,242,105.00 1,242,105.00 - - งบลงทุน - - - - ควบคุมป้องกันโรคสัตว์(สคบ.) 1,242,105.00 1,242,105.00 - 4 โครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ (กสบ) 73,000.00 72,979.20 20.80 รวม 23,872,414.00 23,872,100.85 313.15 ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 02
ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน รับตัวอย่างเพื่อให้บริการชันสูตร และทดสอบโรคสัตว์ ประจำปีงบประมาณ 2565 ในกิจกรรมเฝ้าระวังและ ชันสูตรโรคสัตว์ ทั้งหมดจำนวน 151,777 ตัวอย่าง รูปที่ 1 จำนวนตัวอย่างที่แต่ละจังหวัดส่งมายังศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ ภาคเหนือตอนบน ในปีงบประมาณ 2565 จังหวัดที่ส่งตัวอย่างสูงสุด ได้แก่ จังหวัดเชียงใหม่ 41,125 (27.1%) ตัวอย่าง รองลงมา ได้แก่ จังหวัดเชียงราย 30,182 (19.8%) ตัวอย่าง จังหวัดลำปาง 24,247 (16.1%) ตัวอย่าง จังหวัดลำพูน 16,147 (10.7%) ตัวอย่าง จังหวัดพะเยา 11,215 (7.4%) ตัวอย่าง จังหวัดแพร่ 10,995 (7.3%) จังหวัดน่าน 9,835 (6.5%) ตัวอย่าง และจังหวัดแม่ฮ่องสอน 7,688 (5.1%) ตัวอย่าง ตามลำดับ (รูปที่ 1) เมื่อแยกตามชนิดสัตว์พบเป็นตัวอย่าง สัตว์ปีกเลี้ยง (ไก่-เป็ด-ห่าน-นกเลี้ยง) มากที่สุด จำนวน 63,397 (42.0%) ตัวอย่าง รองลงมาเป็นตัวอย่างสุกร จำนวน 49,645 (32.9%) ตัวอย่าง และ โค-กระบือ 20,811 (13.8%) ตัวอย่าง ตามลำดับ (รูปที่ 2) รูปที่ 2 ร้อยละของตัวอย่างส่งตรวจในปีงบประมาณ 2565 แยกตามชนิดสัตว์ ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 03
กลุ่มชันสูตรโรคสัตว์ มีภารกิจหลักในการตรวจสอบ วินิจฉัย และ ชันสูตร เพื่อหาสาเหตุที่ก่อให้เกิดปัญหาด้านสุขภาพแก่ สัตว์ โรคติดต่อระหว่างสัตว์และคน โรคอุบัติใหม่ หรือ โรคอุบัติซ้ำ นอกจากนี้ยังรวบรวมข้อมูลด้านการวินิจฉัย และชันสูตรโรคสัตว์ เพื่อการศึกษา วิจัย พัฒนาวิธีการ ทดสอบให้มีความรวดเร็วยิ่งขึ้น รวมทั้งใช้เพื่อการ ถ่ายทอดหรือเผยแพร่ข้อมูล ไปยังเกษตรกร เจ้าหน้าที่ กรมปศุสัตว์ นักวิชาการ หรือหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง เพื่อใช้ เป็นแนวทางในการควบคุมและป้องกันโรคสัตว์ในพื้นที่ได้ กลุ่มชันสูตรโรคสัตว์ ประกอบด้วย 5 ห้องปฏิบัติการ ได้แก่ • ห้องปฏิบัติการพยาธิวิทยา • ห้องปฏิบัติการปรสิตวิทยา • ห้องปฏิบัติการแบคทีเรียและเชื้อรา • ห้องปฏิบัติการไวรัสวิทยา • ห้องปฏิบัติการพิษวิทยาและชีวเคมี ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 04
ห้องปฏิบัติการพยาธิวิทยา Veterinary Pathology การปฏิบัติงานของห้องปฏิบัติการพยาธิวิทยา 1. งานชันสูตร : งานผ่าซากและตรวจตัวอย่างอวัยวะ เพื ่อชันสูตรโรคและวิเคราะห์หาสาเหตุของการตายของสัตว์ โดยการตรวจดูรอยโรคและ ความผิดปกติภายนอกซากสัตว์(external gross examination) การตรวจดูรอยโรคที่อวัยวะภายใน การตรวจทางจุลพยาธิวิทยา (histopathology examination) และการตรวจด้วยเทคนิคพิเศษ ทางอิมมูนพยาธิวิทยา (immunohistochemistry) เพื่อช่วยการวินิจฉัยที่ถูกต้องและแม่นยำมากขึ้น 2. งานโลหิตวิทยา : วิเคราะห์ค ่าความสมบูรณ์ของเม็ดเลือด (complete blood count) โดย วิเคราะห์หาค่าพารามิเตอร์ดังนี้ ค่าเม็ดโลหิตแดงอัดแน่น (packed cell volume, PCV) ค่าเม็ดเลือดแดงรวม (total red blood cell, RBC) ค่าเม็ดเลือดขาวรวม (total white blood cell, WBC) ค่าฮีโมโกลบิน (hemoglobin, Hb) ค่านับแยกเม็ดเลือดขาว (differential white blood cell count) ค่าปริมาตรเม็ดเลือดแดงโดยเฉลี่ย (mean corpuscular volume, MCV) ค่าความเข้มข้นเฉลี่ยของฮีโมโกลบินในเม็ดเลือดแดง (mean corpuscular hemoglobin concentration, MCHC) ค่าเฉลี่ยของฮีโมโกลบินในเม็ดเลือดแดง/เซลล์ (mean corpuscular hemoglobin, MCH) ค่าจำนวนเกล็ดเลือด (platelet count) 3. การตรวจทางจุลพยาธิวิทยา : ศึกษาการเปลี่ยนแปลงของเนื้อเยื่อในระดับเซลล์ที่เกิดขึ้นตามพยาธิสภาพของโรคด้วยกล้อง จุลทรรศน์และการตรวจด้วยเทคนิคพิเศษทางอิมมูนพยาธิวิทยา (immunohistochemistry) เป็น การวินิจฉัยยืนยันโดยการตรวจหาตำแหน่งของเชื้อ (antigen) หรือโปรตีนที่จำเพาะต่อเชื้อในเนื้อเยื่อ เพื่อการวินิจฉัยที่ถูกต้องและแม่นยำมากขึ้น ในปี 2565 ห้องปฏิบัติการพยาธิวิทยามีตัวอย่างส่งตรวจทั้งสิ้น 1,113 เคส เป็นจำนวนตัวอย่าง รวม 1,565 ตัวอย่าง ดังแสดงใน ตารางที่ 1 และแยกรายละเอียดใน ตารางที่ 2, 3 และ 4 ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 05
ตารางที่1 จำนวนตัวอย่างส่งตรวจห้องปฏิบัติการพยาธิวิทยา ประจำปีงบประมาณ 2565 เดือน ปี/ จำนวน งานผ่าซากสัตว์ อวัยวะสด โลหิตวิทยา รวม Case ตัว Case ตัว Case ตัว Case ตัว ต.ค. 2564 68 83 15 17 13 39 96 139 พ.ย. 2564 67 84 12 12 4 27 83 123 ธ.ค. 2564 84 97 13 13 4 32 101 142 ม.ค. 2565 68 74 3 3 4 55 75 132 ก.พ. 2565 71 80 7 7 5 26 83 113 มี.ค. 2565 87 108 14 15 2 21 103 144 เม.ย. 2565 66 78 9 10 1 25 76 113 พ.ค. 2565 89 102 17 20 2 6 108 128 มิ.ย. 2565 83 94 10 11 4 51 97 156 ก.ค. 2565 72 85 12 12 1 1 85 98 ส.ค. 2565 87 109 17 18 4 5 108 132 ก.ย. 2565 79 94 11 13 8 38 98 145 รวม 921 1088 140 151 52 326 1113 1565 ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 06
ตารางที่2 จำนวนตัวอย่างงานผ่าซากและอวัยวะสดส่งตรวจรายจังหวัด แยกตามประเภทสัตว์ปีงบประมาณ 2565 จังหวัด/ จำนวน สัตว์ปีก สุกร สัตว์เคี้ยวเอื้อง ขนาดเล็ก สัตว์เคี้ยวเอื้อง ขนาดใหญ่ สัตว์เลี้ยง สัตว์ป่า รวม Case ตัว Case ตัว Case ตัว Case ตัว Case ตัว Case ตัว Case ตัว เชียงราย 246 273 2 2 36 42 27 30 2 2 6 7 319 356 เชียงใหม่ 105 114 0 0 6 7 9 9 0 0 2 2 122 132 น่าน 79 83 9 9 7 7 13 14 0 0 0 0 108 113 พะเยา 92 181 3 3 2 3 17 20 0 0 3 3 117 210 แพร่ 80 82 0 0 1 2 13 14 0 0 0 0 94 98 แม่ฮ่องสอน 80 79 0 0 1 1 4 4 0 0 1 1 86 85 ลำปาง 106 137 0 0 8 8 8 8 1 1 5 5 128 159 ลำพูน 84 85 0 0 0 0 2 2 1 1 0 0 87 88 รวม 872 1034 14 14 61 70 93 101 4 4 17 18 1061 1241 หน้าที่ 07 ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565
ตารางที่3 จำนวนตัวอย่างงานโลหิตวิทยาส่งตรวจรายจังหวัด แยกตามประเภทสัตว์ปีงบประมาณ 2565 จังหวัด/ จำนวน สัตว์ปีก สุกร สัตว์เคี้ยวเอื้อง ขนาดเล็ก สัตว์เคี้ยวเอื้อง ขนาดใหญ่ สัตว์เลี้ยง สัตว์ป่า รวม Case ตัว Case ตัว Case ตัว Case ตัว Case ตัว Case ตัว Case ตัว เชียงราย - - - - 15 211 1 10 - - 2 15 18 236 เชียงใหม่ - - - - 1 3 5 25 1 1 4 5 11 34 น่าน - - - - - - - - - - - - - - พะเยา - - - - - - - - - - - - - - แพร่ - - - - - - - - - - 2 2 2 2 แม่ฮ่องสอน - - - - - - - - - - - - - - ลำปาง - - - - 2 10 1 4 - - 18 40 21 54 ลำพูน - - - - - - - - - - - - - - รวม - - - - 18 224 7 39 1 1 26 62 52 326 หน้าที่ 08 ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565
ตารางที่4 จำนวนตัวอย่างส่งตรวจทางจุลพยาธิวิทยารายเดือน แยกตามชนิดสัตว์ ปีงบประมาณ 2565 เดือน กระต่าย กระบือ กวาง แกะ ไก่ โค ช้าง แพะ มาร่า ละมั่ง วัวแดง หงส์ รวม ต.ค. 64 - - - - - - - 3 - - - - 3 พ.ย. 64 - 1 - - - 1 - 1 - - - - 3 ธ.ค. 64 - - 2 - - - - 3 - - - - 5 ม.ค. 65 - - - - - - - 1 - - - - 1 ก.พ. 65 - - - - - 3 - 2 - - - - 5 มี.ค. 65 - - - 1 - - - - - - - - 1 เม.ย. 65 2 - - - - - 1 2 1 - - - 6 พ.ค. 65 - - - - - 1 - 1 - - - - 2 มิ.ย. 65 - 1 - - 2 1 - - - - - - 4 ก.ค. 65 - - 1 - - - 1 - - - - 1 3 ส.ค. 65 - - - - - - 2 - - - 1 - 3 ก.ย. 65 - - - - - 1 - 1 - 1 - - 3 รวม 2 2 3 1 2 7 4 14 1 1 1 1 39 ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 9
มีนักวิทยาศาสตร์การแพทย์ปฏิบัติงานชันสูตรโรคสัตว์ทางห้องปฏิบัติการ จำนวน 3 นาย ภารกิจหลัก ได้แก่ - การตรวจอุจจาระ เพื ่อหาไข ่พยาธิภายในและโอโอซีสต์ของเชื้อบิดโดยวิธี flotation sedimentation และ direct smear - การตรวจเลือดสด ในสารกันการแข็งตัวของเลือดด้วยวิธีตรวจเลือดสด (wet blood smear) ตรวจรอยต ่อของชั้นเซลล์เม็ดเลือดและพลาสมาโดยใช้เครื ่องปั ่นเหวี ่ยง (centrifugation Woo’s method) ตรวจเลือดป้ายสไลด์แบบบาง (stained thin blood smear) และตรวจอวัยวะป้ายสไลด์ (stamp smear) - การตรวจกล้ามเนื้อสัตว์เพื่อหาตัวอ่อนพยาธิทริคิเนลลา - การตรวจปรสิตในผึ้ง - การตรวจจำแนกชนิดพยาธิ ในด้านการพัฒนาห้องปฏิบัติการ ห้องปฏิบัติการปรสิตวิทยาได้เข้าร่วมกิจกรรมเปรียบเทียบผลการ ทดสอบระหว ่างห้องปฏิบัติการ (interlaboratory comparison) ซึ่งเป็นการเปรียบเทียบความถูกต้อง แม่นยำของผลการทดสอบ ร่วมกับศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ส่วนภูมิภาคทั้ง 7 แห่ง โดยมีกลุ่ม ปรสิตวิทยา สถาบันสุขภาพสัตว์แห ่งชาติ กรมปศุสัตว์ เป็นหน ่วยงานหลักในการดำเนินกิจกรรม เพื ่อให้เป็นไปต ามข้อก ำหนดม าต รฐ าน ระบบ ISO/ IEC 17025 ในขอบข ่ ายก า รทดสอบ “การตรวจหาตัวอ่อนของพยาธิ Trichinella spiralis ในกล้ามเนื้อสัตว์โดยวิธี digestion” ตั้งแต่ปี 2551 และขอบข่าย “การตรวจหาเชื้อโปรโตซัว Trypanosoma evansi ในเลือดโค-กระบือ โดยวิธี stained thin smear” ตั้งแต่ปี 2552 ผลการตรวจถูกต้องตรงกันทุกตัวอย่างทดสอบ ปีงบประมาณ 2565 ห้องปฏิบัติการปรสิตวิทยา ได้ตรวจอุจจาระ 1,491 ตัวอย่าง เลือดป้ายสไลด์ 1,961 ตัวอย ่าง และตัวอย ่างอื ่นๆ ได้แก ่ อวัยวะป้ายสไลด์ ตัวเต็มวัยของปรสิตจากสัตว์เพื ่อจัด จำแนกชนิด และตัวอย ่างผึ้ง รวม 893 ตัวอย ่าง รวมทั้งสิ้น 4,345 ตัวอย ่าง (ตารางที่ 5) รายละเอียดผลการปฏิบัติงานแยกตาม ชนิดสัตว์ ดังนี้ ห้องปฏิบัติการปรสิตวิทยา Veterinary Parasitology ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 10
ตารางที่5 จำนวนตัวอย่างส่งตรวจห้องปฏิบัติการปรสิตวิทยา ประจำปีงบประมาณ 2565 ชนิดสัตว์ อุจจาระ เลือด อื่นๆ รวม โคนม 25 263 33 321 โคเนื้อ 261 427 225 913 กระบือ 113 154 85 352 แกะ 4 13 18 35 แพะ 474 413 318 1,205 สุกร 1 2 35 38 สุนัข 1 3 5 9 แมว 2 - 10 12 ช้าง 31 32 - 63 ม้า 15 189 - 204 ลา-ล่อ 15 130 - 145 ไก่ 474 126 58 658 เป็ด 21 - 5 26 สัตว์ปีกอื่นๆ 40 114 - 154 สัตว์อื่นๆ 14 95 49 158 ผึ้ง - - 52 52 รวม 1,491 1,961 893 4,345 ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 11
โคนม ผลการตรวจอุจจาระ 25 ตัวอย่าง พบพยาธิภายในร้อยละ 36 โดยพบเป็นกลุ่มพยาธิตัวกลมใน ทางเดินอาหารมากที่สุด (GI nematode, Strongyloides spp., Toxocara spp.) และพบโอโอซิสต์ของ เชื้อบิด (coccidial oocyst), ไข่พยาธิใบไม้ (rumen fluke) ชนิดละ 1 ตัวอย่าง ตัวอย่างเลือดป้ายสไลด์ 263 ตัวอย่าง พบพยาธิในเลือดร้อยละ 17.11 โดยพบเป็นชนิด Theileria spp. สูงสุด และพบชนิด Anaplasma spp., microfilaria, Trypanosoma spp., T. evansi, T. theileri อยู ่ในช ่วงจำนวน 1-4 ตัวอย ่าง สำหรับการตรวจหาพยาธิในเลือดด้วยวิธี conventional Polymerase Chain Reaction (PCR) 12 ตัวอย่าง ให้ผลเป็นลบ ผลตรวจอวัยวะป้ายสไลด์ 21 ตัวอย่าง พบ Sarcocystis spp. ที่กล้ามเนื้อหัวใจ 2 ตัวอย่าง โคเนื้อ ผลตรวจอุจจาระ 261 ตัวอย ่าง พบพยาธิภายในร้อยละ 65.52 โดยพบเป็นกลุ ่มพยาธิตัวกลม ในทางเดินอาหารจำนวนสูงสุด (Capillaria spp., GI nematode, Strongyloides spp., Trichuris spp.) รองลงมาเป็น พยาธิใบไม้(rumen fluke, liver fluke) โอโอซิสต์ของเชื้อบิด และพยาธิตืดชนิด M. benedeni ตามลำดับ ผลการจำแนกชนิดพยาธิภายในจาก content ในทางเดินอาหาร 5 ตัวอย่างพบ Cooperia spp., Oesophagostomum spp., GI nematode และ rumen fluke ผลตรวจเลือดป้ายสไลด์ 427 ตัวอย่าง พบพยาธิในเลือดร้อยละ 22.49 โดยพบ Theileria spp. สูงสุด microfilaria, T. evansi และ B. bigemina ตามลำดับ ส่วนผลตรวจอวัยวะป้ายสไลด์ 220 ตัวอย่าง พบ Sarcocystis spp. ที่หัวใจ 10 ตัวอย่าง กระบือ ผลตรวจอุจจาระ 113 ตัวอย่าง พบพยาธิภายในร้อยละ 67.26 โดยพบพยาธิใบไม้สูงสุด (rumen fluke, liver fluke, Shistosoma spp.) โอโอซิสต์ของเชื้อบิด กลุ ่มพยาธิตัวกลมในทางเดินอาหาร (Capillaria spp., GI nematode, Strongyloides spp.) และพยาธิตืดชนิด M. benedeni ตามลำดับ ผลการจำแนกชนิดพยาธิภายในจาก content ในทางเดินอาหาร 1 ตัวอย่างพบ Bonustomum spp., Mecistocerus spp. และ GI nematode ผลตรวจเลือดป้ายสไลด์ 154 ตัวอย่าง พบพยาธิในเลือดร้อยละ 10.39 โดยพบ Theileria spp. และ microfilaria 15 และ 1 ตัวอย ่าง ตามลำดับ ส ่วนผลตรวจอวัยวะป้ายสไลด์ 84 ตัวอย ่าง ไม่พบพยาธิในเลือด ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 12
แกะ ผลตรวจอุจจาระ 4 ตัวอย่าง พบพยาธิภายใน 2 ตัวอย่าง เป็นกลุ่มพยาธิตัวกลมในทางเดินอาหาร (GI nematode, Strongyloides spp. และ Trichuris spp.) ผลการจำแนกชนิดพยาธิภายในจาก content ในทางเดินอาหาร 1 ตัวอย่างพบ Haemonchus spp., Trichostrongylus spp. และ Trichuris spp. การตรวจเลือดป้ายสไลด์ 13 ตัวอย่าง และอวัยวะป้ายสไลด์ 17 ตัวอย่าง ไม่พบพยาธิในเลือด แพะ ผลตรวจอุจจาระ 474 ตัวอย ่าง พบพยาธิภายในร้อยละ 81.43 โดยพบโอโอซิสต์ของเชื้อบิด และกลุ ่มพยาธิตัวกลมในทางเดินอาหารสูงที่สุด (GI nematode, Strongyloides spp. และ Trichuris spp.) พยาธิตืด (M. expansa และ M. benedeni) และพยาธิใบไม้ (rumen fluke, liver fluke) ตามลำดับ การจำแนกชนิดพยาธิภายในจาก content ในทางเดินอาหาร 23 ตัวอย่าง พบ Haemonchus spp. 20 ตัวอย่าง พยาธิตืด และ Trichuris spp. ชนิดละ 2 ตัวอย่าง ผลการตรวจเลือดป้ายสไลด์ 413 ตัวอย ่าง พบพยาธิในเลือดคิดเป็นร้อยละ 8.96 โดยพบ Theileria spp. 36 ตัวอย่าง และ microfilaria 1 ตัวอย่าง ส่วนผลตรวจอวัยวะป้ายสไลด์ 295 ตัวอย่าง ไม่พบพยาธิในเลือด (ตารางที่6-7) สุกร ผลตรวจอุจจาระ 1 ตัวอย่าง และน้ำที่ใช้เลี้ยง 2 ตัวอย่างไม่พบพยาธิภายใน ผลตรวจเลือดป้ายสไลด์ 2 ตัวอย่าง และอวัยวะป้ายสไลด์ 33 ตัวอย่าง ไม่พบพยาธิในเลือด สุนัข ผลตรวจอุจจาระ 1 ตัวอย่าง ไม่พบพยาธิภายใน ผลตรวจเลือดป้ายสไลด์ 3 ตัวอย่างและอวัยวะป้ายสไลด์ 5 ตัวอย่าง ไม่พบพยาธิในเลือด แมว ผลตรวจอุจจาระ 2 ตัวอย่าง พบไข่ Spirometra spp. 1 ตัวอย่าง ผลตรวจอวัยวะป้ายสไลด์ 5 ตัวอย่าง ไม่พบพยาธิในเลือด ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 13
ตารางที่6 ไข่พยาธิที่ตรวจพบจากอุจจาระ โค กระบือ แกะ แพะ เขตภาคเหนือตอนบน ปีงบประมาณ 2565 ชนิดสัตว์ ตรวจ พบไข่ พยาธิ GI nematode CD ST RF LF M. benedeni M. expansa Capillaria spp. Trichuris spp. Toxo Schistosoma spp. โคนม 25 9 8 1 1 1 - - - - - 1 - โคเนื้อ 261 171 116 27 34 74 10 10 - 8 2 - - กระบือ 113 76 8 8 2 59 33 1 - 1 - - 2 แกะ 4 2 2 - 1 - - - - - 1 - - แพะ 474 386 233 234 111 5 1 13 16 - 10 - - หมายเหตุCD =coccidial oocysts ST=Strongyloides spp. RF=rumen fluke LF=liver fluke Toxo =Toxocara spp. ตารางที่7 พยาธิในเลือดที่ตรวจพบจากเลือดป้ายสไลด์โค กระบือ แกะ แพะ เขตภาคเหนือตอนบน ปีงบประมาณ 2565 ชนิดสัตว์ ตรวจ พบพยาธิในเลือด Anaplasma spp. Babesia bigemina microfilaria Theileria spp. Trypanosoma spp. T. evansi T. theileri โคนม 263 45 3 - 4 33 3 3 1 โคเนื้อ 427 96 - 1 20 76 - 4 - กระบือ 154 16 - - 1 15 - - - แกะ 13 - - - - 36 - - - แพะ 413 37 - - 1 36 - - - หน้าที่ 14 ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565
ช้าง ผลตรวจอุจจาระ 31 ตัวอย่าง พบพยาธิภายในร้อยละ 25.81 โดยพบ กลุ่มพยาธิตัวกลมในทางเดิน อาหาร (GI nematode และ Strongyloides spp.) โอโอซิสต์ของเชื้อบิด และพยาธิใบไม้ (fluke) ตามลำดับ ผลตรวจเลือดป้ายสไลด์ 32 ตัวอย่าง ไม่พบพยาธิในเลือด ม้า ผลตรวจอุจจาระ 15 ตัวอย่าง พบพยาธิเส้นด้าย 3 ตัวอย่าง ผลตรวจเลือดป้ายสไลด์ 189 ตัวอย่าง ไม่พบพยาธิในเลือด ลา-ล่อ ผลตรวจอุจจาระ 15 ตัวอย ่าง พบกลุ ่มพยาธิตัวกลมในทางเดินอาหาร (GI nematode, Strongyloides spp., Ascaris spp.) Oxyuris spp. และโอโอซิสต์ของเชื้อบิด ผลตรวจเลือดป้ายสไลด์ 130 ตัวอย่าง ไม่พบพยาธิในเลือด (ตารางที่8-9) ไก่ ผลตรวจอุจจาระ 474 ตัวอย่าง พบพยาธิภายในร้อยละ 47.47 โดยพบกลุ่มพยาธิตัวกลมในทางเดิน อาหาร (Ascaridia spp., Capillaria spp., GI nematode, Heterakis spp.) โอโอซิสต์ของเชื้อบิด และพยาธิตืด ตามลำดับ ผลการจำแนกชนิดพยาธิพบพยาธินัยน์ตา (Oxyspirura spp.) 6 ตัวอย่าง พยาธิ Tetrameres spp. 8 ตัวอย่าง ผลตรวจเลือดป้ายสไลด์ 126 ตัวอย่าง พบพยาธิในเลือดร้อยละ 3.97 โดยพบ Leucocytozoon sabrazesi, L. caulleryi และ Trypanosoma spp. ตามลำดับ ผลการตรวจอวัยวะป้ายสไลด์ 43 ตัวอย ่าง พบ L. sabrazesi 3 ตัวอย ่าง และ microfilaria 4 ตัวอย่าง เป็ด ผลตรวจอุจจาระ 21 ตัวอย่าง พบพยาธิ Capillaria spp 2 ตัวอย่าง และพยาธิตืด 1 ตัวอย่าง ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 15
ตารางที่8 ไข่พยาธิที่ตรวจพบจากตัวอย่าง อุจจาระ สุกร สุนัข แมว ช้าง ม้า ลา ล่อ เขตภาคเหนือตอนบน ปีงบประมาณ 2565 ชนิดสัตว์ ตรวจ พบไข่พยาธิ GI nematode coccidia Strongyloides spp. fluke Ascaris spp. Oxyuris spp. Spirometra spp. สุกร 1 0 - - - - - - - สุนัข 1 0 - - - - - - - แมว 2 1 - - - - - - 1 ช้าง 31 8 4 1 3 1 - - - ม้า 15 3 - - 3 - - - - ลา 5 5 5 - 5 - 2 - - ล่อ 10 4 2 1 1 - 2 1 - ตารางที่9 ตัวอย่างส่งตรวจพยาธิในเลือดจากสุกร สุนัข แมว ช้าง ม้า ลา ล่อ เขตภาคเหนือตอนบน ปีงบประมาณ 2565 ชนิดสัตว์ เลือดป้ายสไลด์ พบพยาธิในเลือด อวัยวะป้ายสไลด์ พบพยาธิในเลือด สุกร 2 0 33 0 สุนัข 3 0 5 0 แมว - - 10 0 ช้าง 32 0 - - ม้า 189 0 - - ลา 25 0 - - ล่อ 105 0 - - หน้าที่ 16 ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565
สัตว์ปีกอื่นๆ ผลตรวจอุจจาระนก 37 ตัวอย่าง พบกลุ่มพยาธิตัวกลมในทางเดินอาหาร (Capillaria spp. และ GI nematode) พยาธิตืด พยาธิใบไม้ และโอโอซิสต์ของเชื้อบิด ส่วนการตรวจอุจจาระห่าน-หงส์ 3 ตัวอย่าง พบพยาธิตัวกลมในห่าน 1 ตัวอย่าง ผลตรวจเลือดป้ายสไลด์ 114 ตัวอย ่าง พบพยาธิในเลือดร้อยละ 5.26 โดยไก ่ฟ้าพบ Haemoproteus spp., microfilaria, L. sabrazesi และ Trypanosoma spp. ส ่วนเหยี ่ยวพบเพียง Haemoproteus spp. (ตารางที่10-11) สัตว์อื่นๆ ผลตรวจอุจจาระกระต่าย กวาง พาตาโกเนียน มาร่า และม้าลาย พบกลุ่มพยาธิตัวกลมในทางเดิน อาหาร (G I nematode, Strongyloides spp. และ Trichuris spp.) และโอโอซิสต์ของเชื้อบิด ส่วนผลตรวจอุจจาระของกวางผา ละอง-ละมั่ง ไม่พบพยาธิภายใน ผลตรวจเลือดป้ายสไลด์ 95 ตัวอย ่าง และอวัยวะป้ายสไลด์ 49 ตัวอย ่าง ไม ่พบปรสิตในเลือด (ตารางที่ 12-13) ผึ้ง ผลตรวจน้ำผึ้ง 20 ตัวอย่าง ไม่พบไรปรสิต ผลตรวจผึ้งตัวเต็มวัย 16 ตัวอย่าง พบไร Varroa spp. 1 ตัวอย่าง ผลตรวจตัวอ่อนผึ้ง 16 ตัวอย่าง พบไร Tropilaelaps spp. 1 ตัวอย่าง ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 17
ตารางที่10 ผลตรวจอุจจาระสัตว์ปีก ในเขตภาคเหนือตอนบน ประจำปีงบประมาณ 2565 ชนิดสัตว์ ตรวจ พบไข่พยาธิ CD GI Capillaria spp. Ascaridia spp. fluke Heterakis spp. TW Echinostoma spp. ไก่ 474 225 80 25 41 67 - 128 53 - เป็ด 21 2 - - 2 - - - 1 - นก 1 1 1 - - - - - - - นกกวัก 3 1 - - 1 - - - - - นกกระจอก 2 1 - - - - - - 1 - นกกระจอกเทศ 1 1 - 1 - - - - - - นกกระปูด 2 2 - 1 1 - - - 2 - นกกระเต็น 1 - - - - - - - - - นกกางเขนป่า 4 2 - - 1 - - - 1 - นกกาเหว่า 2 1 - - 1 - - - - - นกเขา 3 - - - - - - - - - นกแขวก 1 1 - - - - 1 - - - นกปากห่าง 2 1 - - - - 1 - - - นกปากแอ่นหางดำ 1 1 1 - - - - - - - นกพิราบ 7 3 1 - - - - - 1 1 นกยางโทนน้อย 2 - - - - - - - - - หมายเหตุCD =coccidial oocysts GI=gastrointestinal nematode TW=tapeworm หน้าที่ 18 ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565
ตารางที่10 ผลตรวจอุจจาระสัตว์ปีก ในเขตภาคเหนือตอนบน ประจำปีงบประมาณ 2565 (ต่อ) ชนิดสัตว์ ตรวจ พบไข่พยาธิ CD GI Capillaria spp. Ascaridia spp. fluke Heterakis spp. TW Echinostoma spp. นกยางเปีย 2 2 - - - - 2 - - - นกแสก 1 - - - - - - - - - นกเอี้ยง 2 1 - - - - - - 1 - หงส์ 1 - - - - - - - - - ห่าน 2 1 - 1 - - - - - - หมายเหตุCD =coccidial oocysts GI=gastrointestinal nematode TW=tapeworm ตารางที่11 ผลตรวจเลือดป้ายสไลด์สัตว์ปีก ในเขตภาคเหนือตอนบน ประจำปีงบประมาณ 2565 ชนิดสัตว์ ตรวจ พบพยาธิในเลือด Haemoproteus spp. L.sabrazesi L.caulleryi microfilaria Trypanosoma spp. ไก่ 126 5 - 4 1 - 1 ไก่ฟ้า 18 4 2 1 - 2 1 ไก่ฟ้าพญาลอ 2 - - - - - - ไก่ฟ้าหลังขาว 65 - - - - - - นกยูง 19 - - - - - - เหยี่ยว 10 2 2 - - - - หน้าที่ 19 ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565
ตารางที่12 ผลตรวจอุจจาระสัตว์อื่นๆ ในเขตภาคเหนือตอนบน ประจำปีงบประมาณ 2565 ชนิดสัตว์ ตรวจ พบไข่พยาธิ coccidia GI nematode Strongyloides spp. Trichuris spp. กระต่าย 2 2 2 - - - กวาง 5 1 - 1 - - กวางผา 1 - - - - - พาตาโกเนียนมาร่า 2 2 - 1 1 1 ม้าลาย 1 1 1 - - - ละอง-ละมั่ง 3 - - - - - ตารางที่13 ตัวอย่างส่งตรวจพยาธิในเลือดจากสัตว์อื่นๆ เขตภาคเหนือตอนบน ปีงบประมาณ 2565 ชนิดสัตว์ เลือดป้ายสไลด์ พบพยาธิในเลือด อวัยวะป้ายสไลด์ พบพยาธิในเลือด กวาง 13 - 25 - เก้ง 20 - - - ชะนี 1 - - - เนื้อทราย 24 - - - ม้าแคระ 2 - - - ม้าลาย 1 - 3 - แมวดาว 1 - - - ละอง-ละมั่ง 14 - 6 - ลิง 10 - - - วัวแดง 4 - 5 - หมีขอ 1 - - - หมีควาย 4 - 5 - พาตาโกเนียนมาร่า - - 5 - ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 20
ห้องปฏิบัติการแบคทีเรียและเชื้อรา Veterinary Bacteriology and Mycology ห้องปฏิบัติการแบคทีเรียและเชื้อรามีอัตรากำลัง 8 ตำแหน ่ง แบ ่งเป็น ข้าราชการตำแหน่ง นายสัตวแพทย์ 1 ข้าราชการตำแหน ่งนักวิทยาศาสตร์การแพทย์3 พนักงานราชการตำแหน่ง นักวิทยาศาสตร์การแพทย์ 3 และ พนักงานห้องปฏิบัติการ 1 ตำแหน่ง การปฏิบัติงานของห้องปฏิบัติการ แบคทีเรียและเชื้อรา ประกอบด้วย 1. งานชันสูตรโรคสัตว์ทางแบคทีเรียและเชื้อรา แบ่งตามลักษณะงาน ดังนี้ 1.1 การตรวจวินิจฉัยด้วยวิธีเพาะแยกเชื้อและงานอณูชีววิทยา ได้แก่ o การตรวจเชื้อสด โดยใช้การย้อมสี acid-fast, methylene blue, Gram และ spore staining o การเพาะเชื้อบนอาหารเลี้ยงเชื้อ จากตัวอย่างอวัยวะภายใน น้ำนม สะเก็ดผิวหนัง และอื่นๆ o การทดสอบความไวของเชื้อต่อยาต้านจุลชีพ o การตรวจวินิจฉัยโดยใช้เทคนิคทางอณูชีววิทยา แผนภูมิที่ 1 จำนวนตัวอย่างส ่งตรวจวิเคราะห์ทางแบคทีเรียและเชื้อราด้วยวิธีเพาะแยกเชื้อและงานอณูชีววิทยา ใน ปีงบประมาณ 2565 แยกรายเดือน ผลการปฏิบัติงานด้านการตรวจวินิจฉัยด้วยวิธีเพาะแยกเชื้อและงานอณูชีววิทยา ในปีงบประมาณ 2565 มีตัวอย ่างทั้งหมด 7,422 ตัวอย ่าง แยกตามรายเดือน พบว ่ามีจำนวนตัวอย ่างมากที ่สุดในเดือน สิงหาคม 769 ตัวอย ่าง เดือนพฤษภาคม 765 ตัวอย ่าง และเดือนกรกฎาคม 721 ตัวอย ่าง ตามลำดับ ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 21
(แผนภูมิที่ 1) เมื ่อแยกตัวอย ่างตามรายชนิดสัตว์ มากที ่สุด 3 ลำดับแรก ได้แก ่ ตัวอย ่างจากไก ่ 3,182 ตัวอย่าง โค 1,235 ตัวอย่าง และแพะ 1,126 ตัวอย่าง ดังแสดงใน แผนภูมิที่ 2 แผนภูมิที่ 2 จำนวนตัวอย่างส่งตรวจวิเคราะห์ทางแบคทีเรียและเชื้อราด้วยวิธีเพาะแยกเชื้อและงานอณูชีววิทยาใน ปีงบประมาณ 2565 แยกตามรายชนิดสัตว์ จากจำนวนตัวอย่างทั้งหมด เมื่อแยกเป็นรายการทดสอบเชื้อหรือทดสอบโรค พบว่า 5 ลำดับแรก ของการทดสอบที่มีการส่งตัวอย่างมากที่สุดของห้องปฏิบัติการ ได้แก่ การตรวจวิเคราะห์หาเชื้อแบคทีเรีย ก่อโรค (pathogenic bacteria) จำนวน 5,113 ตัวอย่าง การทดสอบหาเชื้อ Salmonella spp. จำนวน 567 ตัวอย่าง การทดสอบหาเชื้อก่อโรค haemorrhagic septicemia จำนวน 274 ตัวอย่าง การทดสอบ หาเชื้อก่อโรคเต้านมอักเสบ จำนวน 263 ตัวอย่าง และการทดสอบความไวยาปฏิชีวนะของเชื้อ จำนวน 209 ตัวอย่าง ตามลำดับ ดังแสดงใน แผนภูมิที่ 3 ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 22 *ตัวอย่างอื่นๆ ได้แก่กระต่าย กวาง มาร่า ม้าลาย ละมั่ง วัวแดง หมีควาย
แผนภูมิที่ 3 จำนวนตัวอย่างส่งตรวจวิเคราะห์ทางแบคทีเรียและเชื้อรา ด้วยวิธีเพาะแยกเชื้อและงานอณูชีววิทยา ใน ปีงบประมาณ 2565 แยกตามรายการทดสอบโรค ในปีงบประมาณ 2565 มีการพบเชื้อแบคทีเรียก่อโรคที่สำคัญในพื้นที่ภาคเหนือตอนบน ได้แก่ โรค ค อ บ ว ม (Haemorrhagic septicaemia), black leg, โ ร ค ห วั ด ห น ้ า บ ว ม (infectious coryza), leptospirosis, ureaplasmosis, new duck syndrome, Q-fever, โรคติดเชื้อ Clostridium perfringens type A และโรคติดเชื้อ Mycoplasma ovipneumoniae รายละเอียดชนิดสัตว์และจังหวัดที ่พบโรค แสดงใน รูปที่ 3 ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 23
รูปที่ 3 โรคติดเชื้อแบคทีเรียสำคัญที่พบในพื้นที่ภาคเหนือตอนบน สำหรับเชื้อแบคทีเรียก่อโรคเต้านมอักเสบที่พบในตัวอย่างน้ำนมส่งตรวจจากพื้นที่จังหวัดเชียงใหม่ เชียงราย ลำพูน ลำปาง แพร่ น่าน พะเยา ที่พบมากเป็น 3 ลำดับแรก ได้แก่ Staptococcus epidermidis, Streptococcus uberis และ Staphylococcus spp. ดังแสดงใน แผนภูมิที่ 4 แผนภูมิที่ 4 ร้อยละของเชื้อแบคทีเรียก่อโรคเต้านมอักเสบ ที่พบจากตัวอย่างน้ำนม ปีงบประมาณ 2565 ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 24
นอกจากนี้ ทางห้องปฏิบัติการได้มีการปฏิบัติงานตามโครงการของกรมปศุสัตว์ ดังนี้ • กิจกรรมเฝ้าระวังเชื้อซัลโมเนลลาในฟาร์มมาตรฐานสัตว์ปีกพันธุ์ สัตว์ปีกเนื้อ และสัตว์ปีกไข่ ปีงบประมาณ 2565 เพื ่อหาความชุกของการพบเชื้อซัลโมเนลลาและวิเคราะห์หาปัจจัยสี ่ยงของการติดเชื้อซัล โมเนลลา โดยเฉพาะอย่างยิ่งในฟาร์มมาตรฐานไก่พันธุ์ เป็ดพันธุ์ ไก่เนื้อ ไก่ไข่ เป็ดเนื้อ และเป็ดไข่ ซึ่งมีผล การปฏิบัติงานในปีงบประมาณ 2565 ดังนี้ ตัวอย่างส่งตรวจจากจังหวัดเชียงใหม่ เชียงราย ลำปาง ลำพูน แพร่ น่าน แม่ฮ่องสอน เป็นจำนวนทั้งหมด 159 ตัวอย่าง พบซัลโมเนลลา 28 ตัวอย่าง คิดเป็นร้อยละ 17.6 ของจำนวนตัวอย่างทั้งหมด โดยจังหวัดที่มีการพบซัลโมเนลลา 3 ลำดับแรก ได้แก่ จังหวัดเชียงใหม่ (ร้อยละ 32.4) ลำปาง (ร้อยละ 26.2) และจังหวัดเชียงราย (ร้อยละ 14.3) แต่ไม่พบซัลโมเนลลาในตัวอย่างส่งตรวจ จากจังหวัดแพร่ น่าน และแม่ฮ่องสอน รายละเอียดตามแผนภูมิที่ 5 แผนภูมิที่5 ผลการวิเคราะห์เชื้อซัลโมเนลลาและ serogroup ในโครงการเฝ้าระวังเชื้อซัลโมเนลลาในฟาร์มมาตรฐานสัตว์ ปีกพันธุ์สัตว์ปีกเนื้อ และสัตว์ปีกไข่ ปีงบประมาณ 2565 รายจังหวัด จำนวนตัวอย่างที่พบซัลโมเนลลาแยกตาม serogroup ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 25
• โครงการควบคุม ป้องกัน และแก้ไขปัญหาเชื้อดื้อยาในสัตว์ ปีงบประมาณ 2565 เพื ่อเฝ้าระวังเชื้อดื้อยาต้านจ ุลชีพในไก ่เนื้อและส ุกร โดยตรวจหาเชื้อแบคทีเรีย Campylobacter spp. (Campylobacter coli และ Campylobacter jejuni), Enterococcus spp. (Enterococcus faecium แ ล ะ Enterococcus faecalis), Escherichia coli แ ล ะ Salmonella spp. จากตัวอย่างซีกัมไก่เนื้อและสุกร และทำการทดสอบความไวต่อยาต้านจุลชีพ ในปีงบประมาณ 2565 มีการเก็บตัวอย ่างจาก 8 จังหวัด ภาคเหนือตอนบน จำนวนทั้งหมด 128 ตัวอย ่าง จำนวน ตัวอย่างที่ส่งตรวจของแต่ละจังหวัดและเชื้อที่พบแสดงไว้ในแผนภูมิที่ 6 และ 7 ตามลำดับ แผนภูมิที่ 6 จำนวนตัวอย่างส ่งตรวจและจำนวนตัวอย ่างที่พบเชื้อแต่ละชนิดในตัวอย่างซีกัมสุกร โครงการควบคุม ป้องกัน และแก้ไขปัญหาเชื้อดื้อยาในสัตว์ ปีงบประมาณ 2565 แยกรายจังหวัด ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 26
แผนภูมิที่ 7 จำนวนตัวอย่างส่งตรวจและจำนวนตัวอย่างที่พบเชื้อแต่ละชนิดในตัวอย่างซีกัมไก่เนื้อ โครงการควบคุม ป้องกัน และแก้ไขปัญหาเชื้อดื้อยาในสัตว์ ปีงบประมาณ 2565 แยกรายจังหวัด ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 27
1.2 งานด้านการตรวจวินิจฉัยโรคทางอิมมูนและซีรัมวิทยา การตรวจวินิจฉัยโรคทางอิมมูนและซีรัมวิทยา เป็นการตรวจหาระดับภูมิคุ้มกันต่อเชื้อก่อโรคใน ตัวอย ่างซีรัมของสัตว์ชนิดต ่างๆ ได้แก ่ โค กระบือ แพะ แกะ สุกร ช้าง และม้า เป็นต้น โดยทาง ห้องปฏิบัติการได้ดำเนินการตรวจระดับภูมิคุ้มกันต่อเชื้อก่อโรคสำคัญ คือ • Brucellosis โดยวิธี Rose Bengal test และ Complement fixation test • Tuberculosis โดยวิธี ELISA • Paratuberculosis โดยวิธี Complement fixation test • Melioidosis โดยวิธี Indirect hemagglutination test • Leptospirosis โดยวิธี Microscopic agglutination test ผลการปฏิบัติงานในปีงบประมาณ 2565 ห้องปฏิบัติการทำการตรวจตัวอย ่างทั้งหมดจำนวน 12,094 ตัวอย ่าง โดยได้รับตัวอย ่างมากที ่สุดในเดือนกุมภาพันธ์ (1,841 ตัวอย ่าง) มิถุนายน (1,528 ตัวอย่าง) และ กันยายน (1,511 ตัวอย่าง) ตามลำดับ (แผนภูมิที่ 8) เมื่อจำแนกตามชนิดสัตว์ พบว่าเป็น ตัวอย่างจากแพะมากที่สุด จำนวน 5,570 ตัวอย่าง รองลงมาได้แก่ โค 4,468 แกะ 1,135 และกระบือ 680 ตัวอย่าง ดังแสดงในแผนภูมิที่ 9 นอกจากนี้ เมื่อแยกตามโรคที่ตรวจ พบว่า ตัวอย่างส่งตรวจโรคบรูเซลโลซิสมากที ่สุด จำนวน 11,976 ตัวอย ่าง รองลงมาคือโรค melioidosis จำนวน 693 ตัวอย ่าง และโรค paratuberculosis จำนวน 625 ตัวอย่าง ตามลำดับ (แผนภูมิที่ 10) แผนภูมิที่ 8 จำนวนตัวอย่างส่งตรวจวินิจฉัยโรคแบคทีเรียและเชื้อราด้วยวิธีทางอิมมูนและซีรัมวิทยา ในปีงบประมาณ 2565 แยกรายเดือน ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 28
แผนภูมิที่ 9 จำนวนตัวอย่างส่งตรวจวิเคราะห์ทางแบคทีเรียและเชื้อราด้วยวิธีทางอิมมูนและซีรัมวิทยา ในปีงบประมาณ 2565 แยกรายชนิดสัตว์ สรุปผลการตรวจทางแบคทีเรียและเชื้อราด้วยวิธีทางอิมมูนและซีรัมวิทยา โรค Brucellosis พบ ผลบวกร้อยละ 0.14 (17/11,976) ส ่วนโรค paratuberculosis, melioidosis, tuberculosis และโรค leptospirosis ไม่พบผลบวก ดังแสดงในแผนภูมิที่ 10 โดยแสดงผลการวิเคราะห์โรค Brucellosis แยกตาม รายชนิดสัตว์ดังแผนภูมิที่ 11 ซึ่งพบผลบวกมากที่สุดในแพะ (ร้อยละ 0.2; 11/5,488) กระบือ (ร้อยละ 0.15; 2/1,282) โคนม-โคเนื้อ (ร้อยละ 0.09; 4/4,464) และแกะ (ร้อยละ 0.09; 1/1,114) ตามลำดับ *ตัวอย่างสัตว์ป่า ได้แก่ ช้าง เก้ง กวาง ชะนี เนื้อทราย วัวแดง ลิง ล่อ ละมั่ง หมีควาย หมีขอ ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 29
แผนภูมิที่ 10 ผลการตรวจวิเคราะห์ทางแบคทีเรียและเชื้อราด้วยวิธีทางอิมมูนและซีรัมวิทยา ในปีงบประมาณ 2565 แยกตามโรคที่ตรวจวิเคราะห์ แผนภูมิที่ 11 ผลการตรวจวิเคราะห์โรคบรูเซลโลซิสในปีงบประมาณ 2565 แยกรายชนิดสัตว์ *ตัวอย่างอื่น ๆ ได้แก่ ช้าง เก้ง กวาง ชะนี เนื้อทราย วัวแดง ลิง ล่อ ละมั่ง หมีควาย หมีขอ ม้าลาย ม้าแคระ ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 30
2. ด้านการพัฒนาห้องปฏิบัติการ ในปีงบประมาณ 2565 ห้องปฏิบัติการแบคทีเรียและเชื้อราได้มีการเพิ่มขีดความสามารถในการ ตรวจโรคดังต่อไปนี้ • การตรวจหาเชื้อ Ureaplasma diversum โดยวิธีnested-PCR o การติดเชื้อ Ureaplasma diversum (U. diversum) เป็นสาเหต ุของการเกิดโรค ยูเรียพลาสโมซิส (Ureaplasmosis) ในโค ก่อให้เกิดความล้มเหลวทางการสืบพันธุ์ในฝูงโค เช่น การผสมติดยาก ตัวอ่อนตายระยะต้น แท้งลูก ลูกแรกคลอดไม่แข็งแรง เกิดความ สูญเสียทางเศรษฐกิจเนื่องจากผลผลิตลดลง พบเชื้อชนิดนี้ได้ในเยื่อเมือกและสิ่งคัดหลั่ง จากระบบสืบพันธุ์โคทั้งเพศผู้และเพศเมีย โดยเฉพาะในเยื่อเมือกและสิ่งคัดหลั่งบริเวณ ช่องคลอด น้ำเชื้อ ท่อปัสสาวะ และหนังหุ้มปลายอวัยวะเพศโคตัวผู้ o ตัวอย่างส่งตรวจ: Vaginal swabs เก็บในอาหารพิเศษ (Hayflick's medium) รก ซาก อวัยวะภายใน ของเหลวในกระเพาะแท้ลูกแท้งหรือลูกตายแรกคลอด น้ำล้างอวัยวะเพศผู้ โดยตัวอย่างทุกประเภท ให้แช่เย็น และส่งตรวจยังห้องปฏิบัติการภายใน 24 ชั่วโมง o วิธีการตรวจ: เพาะแยกเชื้อ และขยายขีดความสามารถในการตรวจโดยวิธี nested-PCR • การตรวจหาเชื้อก่อโรคหนอนเน่ายุโรป (European foulbrood, EFB) ในผึ้ง โดยวิธีRealtime PCR o โรคหนอนเน่ายูโรปเกิดจากเชื้อ Melissococcus plutonius ซึ่งทำให้ตัวอ่อนผึ้งในระยะที่ ยังขดตัวอยู่ที่ก้นของหลอดรวงตาย ตัวอ่อนที่เป็นโรคจะมีสีเหลือง เทา หรือน้ำตาล ขณะ เน ่าสลายมีกลิ่นเหม็นเปรี้ยว โรคนี้จะแพร ่กระจายภายในรังผึ้ง และกระจายสู่รังอื่นๆ อย่างรวดเร็ว อันเป็นผลมาจากการขโมยน้ำผึ้งระหว่างผึ้งด้วยกัน o ตัวอย่างส่งตรวจ: ตัวอ่อนผึ้ง ผึ้งเต็มวัย น้ำผึ้ง o วิธีการตรวจ: เพาะแยกเชื้อ, conventional PCR และขยายขีดความสามารถในการตรวจ โดยวิธีReal-time PCR ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 31
3. กิจกรรมทดสอบความชำนาญ (Proficiency test, PT) ของห้องปฏิบัติการ ประจำปี งบประมาณ 2565 • Bovine brucellosis laboratory proficiency test 2021 จัดโดย: สถาบันสุขภาพสัตว์แห่งชาติ (National Institute of Animal Health) ผลการทดสอบ: เป็นที่น่าพอใจ (satisfactory) วันที่รับรองผล: 18 มี.ค. 2565 • Detection of Salmonella spp. (per 25 g) in Freeze Dried Chicken จัดโดย: สถาบันอาหาร (National Food Institute) ผลการทดสอบ: เป็นที่น่าพอใจ (satisfactory) วันที่รับรองผล: 3 พ.ค. 2565 • Salmonella spp. (Present / Absent in swab) in boot swab จัดโดย: บริษัท ศูนย์วิทยาศาสตร์เบทาโกร จำกัด ผลการทดสอบ: เป็นที่น่าพอใจ (satisfactory) วันที่รับรองผล: 28 ต.ค. 2565 ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 32
ห้องปฏิบัติการไวรัสวิทยา Veterinary Virology มีอัตรากำลัง 11 นาย แบ่งเป็น นายสัตวแพทย์ 2 นาย นักวิทยาศาสตร์การแพทย์ 3 นาย และ นักวิทยาศาสตร์ 6 นาย ดำเนินการตรวจวินิจฉัยโรคที่มีสาเหตุจากเชื้อไวรัส โดยใช้วิธีการตรวจด้วยการ เพาะแยกเชื้อไวรัส วิธีทางอณูชีววิทยา และ วิธีทางภูมิคุ้มกันวิทยา ในปีงบประมาณ 2565 มีตัวอย่างส่งตรวจจำแนกตามชนิดสัตว์ ได้แก่ สัตว์ปีก สัตว์กระเพาะเดี่ยว เช่น สุกร ม้า ช้าง สัตว์เคี้ยวเอื้อง เช่น โค กระบือ แพะ แกะ นอกจากนี้ ยังแยกตามกลุ่มที่เกิดโรค เช่น โรค ที่เกิดกับสัตว์กีบคู่ได้หลายชนิด ได้แก่ ปากและเท้าเปื่อย และโรคติดต่อระหว่างสัตว์และคนที่สำคัญ ได้แก่ โรคพิษสุนัขบ้า งานชันสูตรโรคสัตว์ปีกทางไวรัสวิทยา โรคไข้หวัดนกและนิวคาสเซิล ยังคงเป็นโรคที่มีความสำคัญต่อระบบเศรษฐกิจการเลี้ยงสัตว์ปีกของ ประเทศไทยและยังเป็นโรคติดต่อระหว่างสัตว์สู่คนที่สำคัญ กรมปศุสัตว์จึงได้มีมาตรการเพื่อเฝ้าระวังและ ป้องกันโรคดังกล่าวอย่างเข้มงวดมาโดยตลอด ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบนได้ ดำเนินการตรวจโรคไข้หวัดนกและนิวคาสเซิลด้วยวิธีต่างๆ ดังต่อไปนี้ • การตรวจหาเชื้อไวรัส (antigen detection) ได้แก่ o การเพาะแยกเชื้อไวรัสโดยการใช้ไข่ไก่ฟักหรือเซลล์เพาะเลี้ยง จากนั้นพิสูจน์เชื้อด้วย วิธี Haemagglutination (HA test) และวิธี Haemagglutination Inhibition (HI test) o การหาสารพันธุกรรมของเชื้อไวรัสด้วยวิธี Real-time RT-PCR • การตรวจหาระดับแอนติบอดีต่อโรคไวรัสในซีรัมสัตว์ปีก (antibody detection) ได้แก่ o การตรวจแอนติบอดีต่อเชื้อไวรัสนิวคาสเซิล และไวรัสไข้หวัดนกชนิด H5 H7 และ H9 ด้วยวิธี Haemagglutination inhibition (HI) o การตรวจแอนติบอดีต่อเชื้อไวรัสไข้หวัดนกโดยวิธี indirect ELISA ตัวอย ่างส ่งตรวจในปี 2565 จำนวน 32,535 ตัวอย ่าง แบ ่งเป็น ตัวอย ่างซีรัมสัตว์ปีกสำหรับ ตรวจหาระดับแอนติบอดี 3,011 ตัวอย่าง และตัวอย่างสำหรับการตรวจหาเชื้อไวรัสในสัตว์ปีก 29,524 ตัวอย่าง จำแนกจำนวนการส่งตัวอย่างรายเดือนดัง แผนภูมิที่ 12 ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 33
แผนภูมิที่ 12 จำนวนตัวอย่างส่งตรวจโรคสัตว์ปีก โดยการตรวจวัดระดับแอนติบอดีต่อเชื้อไวรัสนิวคาสเซิลและไข้หวัดนก ชนิด H5 H7 และ H9 ปี 2565 และการตรวจหาเชื้อไวรัส แยกรายเดือน ตัวอย่างส่วนใหญ่เป็นการตรวจเพื่อการเคลื่อนย้ายสัตว์ปีกระหว่างพื้นที่ จำนวน 16,463 ตัวอย่าง คิดเป็นร้อยละ 56 ของตัวอย่างทั้งหมด รองลงมาคือตัวอย่างโครงการเฝ้าระวังโรคไข้หวัดนกเชิงรุกแบบ บูรณาการของประเทศไทย (X-ray) ครอบคลุมการเฝ้าระวังในสัตว์ปีกจาก 8 กลุ่ม ได้แก่ สัตว์ปีกเลี้ยงปล่อย หลังบ้าน ไก่ชนที่ได้รับการขึ้นทะเบียน ไก่ไข่โรงเรียนในโครงการพระราชดำริ ไก่ไข่ทั้งในระบบฟาร์มที่ได้รับ การรับรองมาตรฐาน GFM และ GAP รวมถึงในฟาร์มที่ยังไม ่ได้รับการรับรองมาตรฐาน จำนวน 7,273 ตัวอย่าง คิดเป็นร้อยละ 25 ส่วนที่เหลือเป็นตัวอย่างสัตว์ปีกเพื่อเฝ้าระวังไข้หวัดนกทั่วไป เพื่อรับรองสถานที่ เลี้ยงสัตว์ปีก และเพื่อชันสูตรโรคสัตว์ปีก ตามลำดับ ดังแผนภูมิที่ 13 แผนภูมิที่ 13 สัดส่วนและจำนวนตัวอย่างส่งตรวจหาเชื้อไวรัสก่อโรคสัตว์ปีก ปี 2565 แยกตามวัตถุประสงค์การส่งตรวจ 261 139 40 129 740 400 110 60 220 232 540 140 1,456 1,723 3,355 1,707 2,442 2,847 2,251 3,606 2,739 1,902 3,612 1,884 0 500 1000 1500 2000 2500 3000 3500 4000 ต.ค พ.ย. ธ.ค. ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ปี 2563 ปี 2564 จ านวนตัวอย่างส่งตรวจ - 500 1,000 1,500 2,000 2,500 3,000 3,500 4,000 ต.ค.-65 พ.ย.-65 ธ.ค.-65 ม.ค.-66 ก.พ.-66 มี.ค.-66 เม.ย.-66 พ.ค.-66 มิ.ย.-66 ก.ค.-66 ส.ค.-66 ก.ย.-66 จ านวนตัวอย่างส่งตรวจ ชันสูตรโรค เฝ้าระวังไข้หวัดนกเชิงรุกแบบบูรณาการ (X-ray) รับรองสถานที่เลี้ยงสัตว์ปีก เฝ้าระวังไข้หวัดนกทั่วใป เคลื่อนย้ายระหว่างพื้นที่ 56% 6% 11% 25% 2% ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 34 ปี 2564 ปี 2565
ผลการตรวจโรคสัตว์ปีกในปี 2565 พบโรคติดเชื้อไวรัสที ่สำคัญทั้งหมดจำนวน 23 ตัวอย ่าง ประกอบด้วย โรคหลอดลมอักเสบติดต่อ (Infectious bronchitis: IB) โรคโลหิตจางติดต่อในไก่ (Chicken infectious anemia: CIA) โรคกล ่องเสียงอักเสบติดต ่อ (Infectious Laryngotracheitis: ILT) และโรค กาฬโรคเป็ด (Duck plague: DP) ดังรูปที่ 4 โรคหลอดลมอักเสบติดต่อ (IB) มีตัวอย่างให้ผลบวกสูงที่สุด จำนวน 11 ตัวอย่าง และพบกระจาย ตัวในพื้นที ่ 5 จังหวัดในเขตภาคเหนือตอนบน ได้แก ่ พะเยา ลำพูน เชียงใหม ่ น ่าน และลำปาง ซึ ่งโรค หลอดลมอักเสบติดต่อ (IB) เป็นโรคติดต่อทางระบบทางเดินหายใจในสัตว์ปีก ไม่ก่อโรคในคน ไก่จะแสดง อาการทางระบบหายใจเป็นหลัก ไอ จาม และมีน้ำมูก โดยลูกไก่จะแสดงอาการรุนแรง อาจตายเพราะมีน้ำ เมือกอุดอยู่ในหลอดลม ส่วนในไก่ใหญ่อัตราการตายอาจต่ำ แต่จะมีผลกระทบต่อระบบสืบพันธุ์ จะทำให้ไข่ ลดในช่วงท้ายๆ ของการไข่ เปลือกไข่ และรูปร่างไข่ผิดปกติ หรือไม่ไข่เมื่อถึงวัยเจริญพันธุ์แม้ว่าอัตราการ ตายต่ำ แต่โรคนี้ส่งผลให้เกิดความสูญเสียทางเศรษฐกิจ จากการสูญเสียลูกไก่ รวมถึงอัตราการแลกเนื้อและ ผลผลิตไข่ที่ลดลง จึงควรเฝ้าระวัง ป้องกันและควบคุมโรคในพื้นที่เกิดโรคและพื้นที่ใกล้เคียง รูปที่ 4 แผนภาพแสดงจังหวัดและจำนวนตัวอย่างที่ให้ผลบวกต่อโรคติดเชื้อไวรัสในสัตว์ปีก ปี 2565 ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 35
งานชันสูตรโรคสุกรทางไวรัสวิทยา ในปี 2565 ห้องปฏิบัติการไวรัสวิทยามีตัวอย่างส่งตรวจโรคติดเชื้อไวรัสในสุกร จำนวน 43,559 ตัวอย่าง โดยใช้เทคนิคการตรวจทางชีวโมเลกุลเป็นหลัก (conventional PCR และ Real-time PCR) ซึ่ง ในปีนี้ยังคงมีรายงานพบการระบาดของโรคอหิวาต์แอฟริกาในสุกร (African swine fever: ASF) อย่าง ต่อเนื่องทั่วโลก รวมทั้งประเทศที่มีเขตชายแดนติดกับประเทศไทย และในวันที่ 11 มกราคม 2565 กรม ปศุสัตว์ได้ยืนยันการพบโรค ASF ครั้งแรกในประเทศไทย จากตัวอย่างป้ายพื้นผิว (surface swab) ในโรง ฆ ่าสุกรแห ่งหนึ่งในจังหวัดนครปฐม และเนื ่องจากเชื้อ ASF เป็นเชื้อไวรัสชนิดดีเอ็นเอที่คงอยู ่ในพื้นผิว สิ่งแวดล้อมและผลิตภัณฑ์จากสุกรได้นาน ทั้งยังทนต่อน้ำยาฆ่าเชื้อ จึงมีความสามารถในการแพร่กระจาย ไปกับยานพาหนะ เสื้อผ้าของผู้ที่สัมผัสเชื้อ รวมถึงอาหารที่มีเนื้อสุกรเป็นส่วนประกอบ นอกจากนี้ยังเป็น เชื้อที่ทำให้สุกรมีอัตราการตายเฉียบพลันสูงเกือบ 100% และยังไม่มีวัคซีนที่มีประสิทธิภาพและปลอดภัย เพียงพอในการป้องกันโรค ASF ส่งผลให้เกิดความสูญเสียทางเศรษฐกิจต่ออุตสาหกรรมการเลี้ยงสุกรทั่วโลก กรมปศุสัตว์ได้มีมาตรการป้องกันและเฝ้าระวังโรค ASF บริเวณเขตชายแดน รวมถึงมาตรการเฝ้า ระวังโรคภายในประเทศอย่างต่อเนื่องและเข้มงวด ทั้งในฟาร์มเลี้ยงสุกร สถานที่จำหน่ายเนื้อสัตว์ โรงฆ่า สัตว์ และการเคลื่อนย้ายสุกรและซากสุกรระหว่างพื้นที่ ทำให้ในปีนี้ตัวอย่างส่วนใหญ่ยังคงเป็นตัวอย่างส่ง ตรวจโรค ASF เพื่อการเคลื่อนย้ายสุกรระหว่างพื้นที่ คิดเป็นร้อยละ 63 ของตัวอย่างทั้งหมด รองลงมาคือ ตัวอย่างเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการเฝ้าระวัง ป้องกันและควบคุมโรค ASF โดยเป็นตัวอย่างจากฟาร์มสุกร โรง ฆ่าสัตว์ โรงงานตัดแต่งและแปรรูป ห้องเย็นเก็บผลิตภัณฑ์สัตว์ และด่านกักกันสัตว์ ครอบคลุมตลอดห่วงโซ่ การผลิตสุกรและผลิตภัณฑ์จากสุกร จำนวน 9,285 ตัวอย่าง คิดเป็นร้อยละ 21 ส่วนที่เหลือเป็นตัวอย่าง เพื่อทดสอบโรคทั่วไป เพื่อชันสูตรโรคสัตว์ที่มีอาการป่วย/ตาย และทดสอบโรคเพื่อการส่งออก ตามลำดับ ดัง แผนภูมิที่ 14 แผนภูมิที่ 14 สัดส่วนและจำนวนตัวอย่างส่งตรวจหาเชื้อไวรัสก่อโรคอหิวาต์แอฟริกาในสุกร (African swine fever, ASF) ปี 2565 จำแนกตามวัตถุประสงค์ในการส่งตรวจ 553 , 1% 9,285 , 21% 5,931 , 14% 27,524 , 63% 266 , 1% ชันสูตรโรค เฝ้าระวัง ป้องกันและควบคุมโรค ทดสอบโรคทั่วไป ทดสอบโรคเพื่อการเคลื่อนย้าย ทดสอบโรคเพื่อการส่งออก ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 36
ผลการตรวจหาสารพันธุกรรมของไวรัส ASF โดยวิธี Real time - PCR พบตัวอย่างที่ให้ผลบวก จำนวน 183 ตัวอย่าง พบจำนวนสูงสุดในช่วงเดือนมกราคม ส่วนใหญ่เป็นตัวอย่างจากสถานที่จำหน ่าย เนื้อสัตว์ จากนั้นจำนวนตัวอย่างบวกมีแนวโน้มลดลงอย่างต่อเนื่องในเดือนกุมภาพันธ์ - มิถุนายน จนกระทั่ง ในช่วงเดือนกรกฎาคม - เดือนกันยายน ไม่พบตัวอย่างที่ให้ผลบวกต่อโรค ASF จากสุกรที่มีอาการป่วย/ตาย ภายในฟาร์ม พบเพียง 1 ตัวอย่าง จากตัวอย่าง surface swab ในสถานที่จำหน่ายเนื้อสัตว์ในเดือนสิงหาคม ดังแสดงใน แผนภูมิที่ 15 แผนภูมิที่ 15 จำนวนตัวอย่างที่ตรวจพบสารพันธุกรรมของเชื้ออหิวาต์แอฟริกาในสุกร (African swine fever, ASF) ราย เดือน ปี 2565 จำแนกตามแหล่งที่มาของตัวอย่าง เมื่อจำแนกผลบวกตามแหล่งที่มาและชนิดตัวอย่าง พบว่า surface swab จากสถานที่จำหน่าย เนื้อสัตว์ให้ผลบวกสูงสุด 56 ตัวอย่าง (ร้อยละ 30) รองลงมาคือตัวอย่างน้ำล้างซากจากด่านกักกันสัตว์ ซึ่ง เก็บจากรถขนส่งซากสุกรระหว่างพื้นที่ เลือดสุกรในฟาร์ม และเนื้อสัตว์ตามลำดับ ดังแสดงใน แผนภูมิที่ 16 เห็นได้ว่าเชื้อไวรัสสามารถพบได้ตามพื้นผิวของสถานที่ต่างๆ ทั้งในสถานที่จำหน่ายเนื้อสัตว์ โรงฆ่าสัตว์และ ห้องเย็นที่เก็บซากสัตว์ รวมไปถึงยานพาหนะที่ใช้ขนสุกรและซากสุกรได้ดังนั้นการกำจัดเชื้อไวรัสอย่างมี ประสิทธิภาพบนพื้นผิวสัมผัสของสถานที่เหล่านี้ ร่วมกับสุขอนามัยและระบบความปลอดภัยทางชีวภาพที่ เหมาะสม จึงมีความสำคัญในการป้องกันและควบคุมการแพร่กระจายของโรคได้ แผนภูมิที่ 16 จำนวนตัวอย่างที่ตรวจพบสารพันธุกรรมของเชื้อ ASF ในปี 2565 จำแนกตามแหล่งที่มาและชนิดตัวอย่าง 0 10 20 30 40 50 ต.ค.-64 พ.ย.-64 ธ.ค.-64 ม.ค.-65 ก.พ.-65 มี.ค.-65 เม.ย.-65 พ.ค.-65 มิ.ย.-65 ก.ค.-65 ส.ค.-65 ก.ย.-65 จ านวนตัวอย่าง ฟาร์ม ด่านกักกันสัตว์ โรงฆ่าสัตว์ สถานที่จ าหน่าย ห้องเย็น 9 16 56 7 34 9 4 12 2 29 5 0 10 20 30 40 50 60 70 ฟาร์ม ด่านกักกันสัตว์ โรงฆ่าสัตว์ สถานที่จ าหน่าย ห้องเย็น Surface swab น้ าล้างซาก เนื้อสัตว์ เลือด ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 37
งานชันสูตรโรคสัตว์เคี้ยวเอื้องทางไวรัสวิทยา ในปี 2565 มีตัวอย่างส่งตรวจโรคทางไวรัสในสัตว์เคี้ยวเอื้อง จำนวน 4,589 ตัวอย่าง จำแนกตาม ชนิดโรคที ่ส ่งตรวจ แสดงรายเดือน ดังแผนภูมิที่ 17 โดยมีตัวอย ่างส ่งตรวจโรคลัมปี สกิน (lumpy skin disease: LSD) มากที่สุด จำนวน 3,275 ตัวอย่าง (ร้อยละ 71.4) โดยตัวอย่างส่วนใหญ่เป็นตัวอย่างจาก ด่านกักกันสัตว์บริเวณชายแดน ส่งตรวจเพื่อทดสอบโรคตามมาตรการป้องกันและควบคุมโรคลัมปี สกิน ใน โค-กระบือนำเข้าจากประเทศเพื ่อนบ้าน รองลงมาคือ ตัวอย ่างส ่งตรวจโรคกลุ ่มเชื้อ small ruminant lentivirus (SRLV) ได้แก่ โรคข้ออักเสบและสมองอักเสบในแพะ (caprine arthritis encephalitis: CAE) และโรคเมดิวิสนาในแกะ (Maedi-visna virus: MVV) จำนวน 396 ตัวอย่าง สำหรับโรคกลุ่มระบบทางเดิน ห า ยใ จใ นโ ค ( bovine respiratory disease: BRD) ไ ด้ แ ก ่ โ ร คไ อ บี อ า ร์ ( infectious bovine rhinotracheitis: IBR) โรคบีอาร์เอสวี (bovine respiratory syncytial virus: BRSV) โรคบีวีดี (bovine viral diarrhea: BVD) และโรคพีไอ-3 (bovine parainfluenza-3: PI-3) มีจำนวนส่งตรวจสูงขึ้นอย่างเห็น ได้ชัดในเดือนกันยายน อาจเนื่องมาจากสภาพอากาศแปรปรวนในช่วงปลายฝนต้นหนาว ทำให้สัตว์แสดง อาการในระบบทางเดินหายใจมากขึ้น ประกอบกับเกิดการระบาดของโรคบีอาร์เอสวีในพื้นที ่จังหวัด เชียงใหม่ ทำให้มีตัวอย่างส่งตรวจเพื่อการเฝ้าระวังและควบคุมโรคเพิ่มสูงขึ้น แผนภูมิที่ 17 สัดส่วนและจำนวนตัวอย่างส่งตรวจเชื้อไวรัสก่อโรคสัตว์เคี้ยวเอื้อง ปี 2565 จำแนกตามโรคที่ส่งตรวจ 0 200 400 600 800 1000 1200 ต.ค.-64 พ.ย.-64 ธ.ค.-64 ม.ค.-65 ก.พ.-65 มี.ค.-65 เม.ย.-65 พ.ค.-65 มิ.ย.-65 ก.ค.-65 ส.ค.-65 ก.ย.-65 จ านวนตัวอย่างส่งตรวจ Small ruminant lentivirus (SRLV) Lumpy skin disease (LSD) Bovine viral diarrhea (BVD) Bovine respiratory syncytial virus (BRSV) Bovine parainfluenza-3 (PI-3) Infectious bovine rhinotracheitis (IBR) Bovine ephemeral fever (BEF) 11 0.2% 291 6.3% 146 3.2% 248 5.4% 249 5.4% 3275 71.4% 369 8.0% ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 38
ผลการตรวจในปี2565 พบว ่ามีตัวอย ่างที ่ให้ผลบวกต ่อโรคลัมปี สกิน Lumpy skin disease (LSD) จำนวน 54 ตัวอย่าง ซึ่งการระบาดของโรคลัมปี สกิน ในเขตพื้นที่ภาคเหนือตอนบนมีแนวโน้มลดลง อย ่างเห็นได้ชัด โดยพบตัวอย ่างผลบวกจำนวนสูงสุดในเดือนตุลาคม 2564 และมีจำนวนลดลงอย ่าง ต่อเนื่องในเดือนถัดมา กระทั่งในเดือนกรกฎาคมจนถึงเดือนกันยายน ไม่พบตัวอย่างที่ให้ผลบวกต่อโรคลัมปี สกิน จังหวัดเชียงใหม่ เป็นจังหวัดที่ตรวจพบตัวอย่างที่ให้ผลบวกต่อโรคลัมปี สกิน มากที่สุด จำนวน 29 ตัวอย่าง คิดเป็นร้อย 54 ของจำนวนตัวอย่างบวกทั้งหมด ดังแสดงใน แผนภูมิที่ 18 แผนภูมิที่ 18 สัดส่วนและจำนวนตัวอย่างที่ให้ผลบวกต่อโรคลัมปี สกิน (LSD) รายเดือน ในปี 2565 รายจังหวัดที่พบ นอกจากนี้ ห้องปฏิบัติการยังตรวจพบตัวอย่างให้ผลบวกต่อเชื้อไวรัสในสัตว์เคี้ยวเอื้องชนิดอื่นๆ จำนวนทั้งหมด 111 ตัวอย่าง ดังแสดงในรูปที่ 5 โดยแบ่งเป็น 1) ตัวอย่างที่ตรวจพบสารพันธุกรรมของเชื้อก่อโรคในกลุ่มอาการระบบทางเดินหายใจ (BRD) • โรคไอบีอาร์ (Infectious bovine rhinotracheitis: IBR) จำนวน 1 ตัวอย่าง • โรคบีอาร์เอสวี (Bovine respiratory syncytial virus: BRSV) จำนวน 16 ตัวอย่าง • โรคบีวีดี (Bovine viral diarrhea: BVD) จำนวน 1 ตัวอย่าง 2) ตัวอย่างที่ตรวจพบสารพันธุกรรมของเชื้อก่อโรคข้ออักเสบและสมองอักเสบในแพะ (Caprine arthritis encephalitis: CAE) จำนวน 14 ตัวอย่าง 3) ตัวอย ่างที่ตรวจพบแอนติบอดีต่อเชื้อก ่อโรคกลุ ่มเชื้อ Small ruminant lentivirus (SRLV) จำนวน 79 ตัวอย่าง 0 5 10 15 20 25 30 ต.ค.-64 พ.ย.-64 ธ.ค.-64 ม.ค.-65 ก.พ.-65 มี.ค.-65 เม.ย.-65 พ.ค.-65 มิ.ย.-65 ก.ค.-65 ส.ค.-65 ก.ย.-65 จ านวนตัวอย่างส่งตรวจ น่าน แพร่ ล าปาง ล าพูน เชียงราย เชียงใหม่ 29, 54% 2, 4% 11, 20% 1, 2% 4, 7% 7, 13% ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 39
รูปที่ 5 แผนภาพแสดงจังหวัดและจำนวนตัวอย่างที่ให้ผลบวกต่อโรคติดเชื้อไวรัสในสัตว์เคี้ยวเอื้อง ปี 2565 งานชันสูตรโรคปากและเท้าเปื่อย ดำเนินการตรวจตัวอย่างเป็น 2 ประเภท คือ 1) การตรวจแยกชนิดเชื้อไวรัสโรคปากและเท้าเปื่อย การแยกชนิดของเชื้อไวรัสปากและเท้าเปื่อย ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือ ตอนบน ใช้เทคนิค double antibody sandwich ELISA (ELISA typing) ซึ่งจะสามารถแยกชนิดของเชื้อ ไวรัสได้เป็น ซีโรไทป์ โอ เอ และ เอเชีย1 โดยจะพิจารณาปริมาณของเนื้อเยื่อว ่าเกินกว ่า 1 กรัม จึงจะ สามารถทำการตรวจได้ กรณีเนื้อเยื ่อมีปริมาณน้อย หรือเป็นสิ ่งคัดหลั ่งจากวิการ ห้องปฏิบัติการจะ ดำเนินการตรวจด้วยวิธีทางเลือกเพิ่มเติม คือการตรวจหาสารพันธุกรรมของเชื้อไวรัส (viral RNA) ด้วยวิธี Real-time reverse transcription-PCR (Real-time RT-PCR) เพื่อยืนยันการติดเชื้อไวรัส FMD ในสัตว์ ป่วยและความรวดเร็วในการควบคุมโรค ทั้งนี้ การตรวจเทคนิคนี้จะไม่สามารถแยกชนิดของไวรัสได้ จึง รายงานผลเป็นบวกหรือลบเท่านั้น และจะทำการส่งตัวอย่างต ่อไปยังศูนย์อ้างอิงโรคปากและเท้าเปื ่อย ประจำภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ (ศออ.) กรมปศุสัตว์อ.ปากช่อง จ.นครราชสีมา เพื่อทำการเพิ่ม จำนวนเชื้อไวรัสในเซลล์เพาะเลี้ยง และทำการตรวจแยกชนิดของเชื้อต่อไป ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 40
ในปี 2565 จำนวนตัวอย่างที่พบผลบวกต่อเชื้อไวรัสปากและเท้าเปื่อย จำนวน 114 ตัวอย่าง แบ่งเป็น Type A 80 ตัวอย่าง, Type O 16 ตัวอย่าง และตัวอย่างที่ให้ผลบวกโดยวิธี Real time RTPCR แต่ไม่สามารถแยกชนิดโดยวิธี ELISA-typing ได้ 18 ตัวอย่าง โดยผลการตรวจจำแนกตามชนิดเชื้อ ไวรัส แสดงจำนวนที่ตรวจพบรายเดือน ดังแผนภูมิที่ 19 จะเห็นได้ว่าในปีนี้พบการระบาดของเชื้อไวรัสปาก และเท้าเปื ่อยทั้ง Type A และ O โดยพบ FMD Type A เป็นส ่วนใหญ ่ในช ่วงเดือน ตุลาคม 2564 - มีนาคม 2565 จากนั้น ตั้งแต่เดือนกรกฎาคม 2565 เริ่มพบการระบาดระลอกใหม่จากเชื้อ FMD Type O ดังนั้น การกำหนดมาตรการในการเฝ้าระวัง ป้องกันและควบคุมโรค รวมถึงการสร้างภูมิคุ้มกันในสัตว์ต่อโรค ปากและเท้าเปื่อยในเขตภาคเหนือตอนบน ยังคงต้องดำเนินการให้ครอบคลุมทั้งในชนิด O และ A เพื่อให้ เกิดการป้องกันโรคปากและเท้าเปื่อยอย่างมีประสิทธิภาพ แผนภูมิที่ 19 จำนวนและสัดส่วนตัวอย่างที่พบเชื้อไวรัสโรคปากและเท้าเปื่อย (FMD) รายเดือน ในปี 2565 จำแนกตาม ชนิดของเชื้อ 2) การตรวจหาแอนติบอดีต่อเชื้อไวรัสโรคปากและเท้าเปื่อย ห้องปฏิบัติการทำการตรวจหาแอนติบอดี 2 ประเภท ได้แก่ การตรวจวัดระดับแอนติบอดีหลัง การทำวัคซีนโรคปากและเท้าเปื่อย (FMD titer) ด้วยวิธี Liquid phase blocking ELISA (LP-ELISA) และ การตรวจหาแอนติบอดีต่อส่วน nonstructural protein ของเชื้อไวรัสโรคปากและเท้าเปื่อย ด้วยวิธี ELISA (FMD NSP test) ซึ่งเป็นการตรวจเพื่อบ่งชี้การสัมผัสหรือได้รับเชื้อไวรัสของสัตว์ป่วย การตรวจจะรายงาน ผลเป็นเชิงคุณภาพ คือระบุว่าสัตว์ป่วยเคยหรือไม่เคยสัมผัสเชื้อไวรัสโรคปากและเท้าเปื่อยเท่านั้น การตรวจ NSP test นี้ จะไม่สามารถแยกผลการตรวจต่อแต่ละซีโรไทป์ของเชื้อไวรัสได้ 5 4 2 1 2 1 1 2 10 3 3 22 27 15 10 4 2 0 5 10 15 20 25 30 35 40 ต.ค. พ.ย. ธ.ค. ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย.จ านวนตัวอย่างบวก Type A Type O Positive* 80, 70% 16, 14% 18, 16% หมายเหตุ Positive* หมายถึง ตัวอย่างที่ให้ผล บวกต่อโรค FMD ด้วยวิธี Real time RT-PCR ที่ไม่สามารถแยกชนิดได้ ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 41
ในปีงบประมาณ 2565 ห้องปฏิบัติการได้รับตัวอย่างซีรัมเพื่อตรวจหาแอนติบอดีต่อ NSP ทั้งหมด จำนวน 6,321 ตัวอย่าง แบ่งเป็น 4 กิจกรรม ได้แก่ กิจกรรมเฝ้าระวังบริเวณชายแดน การตรวจเพื่อรับรอง ฟาร์มปลอดโรคปากและเท้าเปื ่อย เพื ่อการชันสูตรโรค และตัวอย ่างซีรัมในโครงการตรวจสอบระดับ ภูมิคุ้มกันหลังทำวัคซีนปากและเท้าเปื่อย โดยตรวจพบตัวอย่างที่ให้ผลบวก จำนวน 623 ตัวอย่าง คิดเป็น ร้อยละ 9.8 ของจำนวนตัวอย่างส่งตรวจทั้งหมด ซึ่งจำนวนตัวอย่างส่งตรวจและจำนวนตัวอย่างที่ให้ผลบวก ในการตรวจ NSP test จำแนกตามประเภทกิจกรรมและจังหวัดที่ตรวจพบ ดังแสดงใน แผนภูมิที่ 20 แผนภูมิที่ 20 จำนวนตัวอย่างและผลการตรวจหาแอนติบอดีต่อส่วน nonstructural protein ของเชื้อไวรัสโรคปากและ เท้าเปื่อย ด้วยวิธี ELISA (FMD NSP test) จำแนกตามประเภทกิจกรรมส่งตรวจและจังหวัดที่ตรวจพบ การตรวจวัดระดับแอนติบอดีต่อเชื้อไวรัสปากและเท้าเปื่อยซีโรไทป์ โอ เอ และเอเชียวัน โดยวิธี LP-ELISA จะรายงานผลเป็นระดับแอนติบอดีตั้งแต่ระดับ น้อยกว่า 1:40 จนถึงมากกว่า 1:5120 และทำ การแยกทดสอบในแต่ละซีโรไทป์ แสดงดังแผนภูมิที่ 21 แผนภูมิที่ 21 ร้อยละของการพบระดับแอนติบอดีของตัวอย่างทดสอบด้วยวิธี LP-ELISA แยกรายซีโรไทป์ <1:40 1:40 1:80 1:160 1:320 1:640 1:1280 1:2560 5120 >5120 Type O 26% 18% 21% 17% 9% 3% 3% 2% 1% 0% Type A-Lop 29% 14% 20% 13% 11% 4% 1% 5% 2% 1% Type Asia 1 24% 13% 15% 17% 17% 7% 5% 2% 0% 0% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 316 4 178 125 606 4390 506 196 0 500 1000 1500 2000 2500 3000 3500 4000 4500 5000 จ านวนตัวอย่าง ผลบวกNSP ผลลบNSP ลำพูน 23 ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 42
งานชันสูตรโรคม้า ในปี 2565 มีตัวอย่างซีรัมทดสอบโรคโลหิตจางติดเชื้อในม้า หรือ Equine Infectious Anemia (EIA) ด้วยวิธี agar gel immunodiffusion test (Coggins’ test) จำนวน 1,065 ตัวอย ่าง พบผลบวก 6 ตัวอย่าง จำนวนตัวอย่างและจำนวนผลบวกที่พบแสดงแยกรายจังหวัดดัง รูปที่6 นอกจากนี้ห้องปฏิบัติการได้ดำเนินการตรวจหาสารพันธุกรรมของเชื้อไวรัสและแอนติบอดีต่อเชื้อ ไวรัส African Horse Sickness (AHS) โดยเป็นตัวอย ่างเลือด ซีรัม และอวัยวะ จำนวนทั้งหมด 1,112 ตัวอย่าง ซี่งให้ผลการตรวจเป็นลบทั้งหมด และยังตรวจหาเชื้อก่อโรคทางไวรัสอื่นๆที่สำคัญในม้า ได้แก่ Japanese encephalitis (JE), และ Equine Herpes Virus (EHV) ด้วยวิธีทางชีวโมเลกุล โดยมีตัวอย่างส่ง ตรวจ จำนวน 1 ตัวอย่าง และ 48 ตัวอย่าง ตามลำดับ โดยให้ผลการตรวจเป็นลบทั้งหมด รูปที่ 6 จำนวนตัวอย่างซีรัมส่งทดสอบโรคโลหิตจางติดเชื้อในม้า (EIA) และจำนวนผลบวกแยกรายจังหวัด งานชันสูตรโรคช้าง ปี 2565 มีตัวอย ่างอวัยวะของช้าง ส ่งตรวจหาเชื้อไวรัส Elephant Endotheliotropic herpesvirus (EEHV) ด้วยวิธีทางชีวโมเลกุล จำนวน 35 ตัวอย่าง จากจังหวัดลำปาง 33 ตัวอย่าง จังหวัด เชียงใหม่1 ตัวอย่าง และจังหวัดแพร่ 1 ตัวอย่าง โดยให้ผลการตรวจเป็นลบทุกตัวอย่าง EIA EIA 5 1 ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 43
งานชันสูตรโรคพิษสุนัขบ้า จำนวนตัวอย ่างส ่งตรวจโรคพิษสุนัขบ้า ด้วยวิธี Direct Fluorescent Antibody Technique (FAT) และวิธี Real time RT-PCR ในปีงบประมาณ 2565 รวม 652 ตัวอย่าง แบ่งเป็น ตัวอย่างชันสูตร โรคจากสัตว์ที่แสดงอาการสงสัยว ่าจะติดเชื้อโรคพิษสุนัขบ้า ได้แก ่ ซึม หวาดระแวง ดุร้าย อัมพาตที่ ขากรรไกร หรือทั้งตัว หรือเป็นตัวอย่างจากโครงการเฝ้าระวังโรคเชิงรุกเพื่อรับรองท้องถิ่นปลอดโรคพิษสุนัข บ้า ผลการตรวจ พบตัวอย่างให้ผลบวก จำนวน 9 ตัวอย่าง ซึ่งเป็นตัวอย่างประเภทชันสูตรโรคสัตว์ทั้งหมด โดยตรวจหาเชื้อจากตัวอย่างสมองและน้ำลายสุนัขที่มีอาการสงสัยโรคพิษสุนัขบ้า ในพื้นที่จังหวัดเชียงราย และพะเยา รายละเอียดจำนวนตัวอย่างส่งตรวจ แยกรายจังหวัด และจำแนกตามประเภทตัวอย่าง แสดงดัง แผนภูมิที่ 22 และสำหรับจำนวนผลบวกและพื้นที่พบการระบาดแสดงดัง รูปที่ 7 แผนภูมิที่ 22 จำนวนตัวอย่างส่งตรวจโรคพิษสุนัขบ้า ปีงบประมาณ 2565 จำแนกตามจังหวัดและประเภทตัวอย่าง รูปที่ 7 จำนวนตัวอย่างส่งตรวจโรคพิษสุนัขบ้าที่ให้ผลบวกและพื้นที่พบการระบาด ในปีงบประมาณ 2565 142 141 34 59 72 73 101 30 0 20 40 60 80 100 120 140 160 เชียงราย เชียงใหม่ ล าพูน ล าปาง พะเยา แพร่ น่าน แม่ฮ่องสอน จ านวนตัวอย่างส่งตรวจ 35, 5% 617, 95% ตัวอย่างชันสูตร ตัวอย่างโครงการเฝ้าระวัง ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 44