การพัฒนาห้องปฏิบัติการ ในปีงบประมาณ 2565 ห้องปฏิบัติการไวรัสวิทยา ได้พัฒนาขีดความสามารถและมาตรฐาน ห้องปฏิบัติการเพื่อเป็นการประกันคุณภาพผลการตรวจ ให้มีความแม่นยำ รวดเร็ว มีความน่าเชื่อถือตาม มาตรฐานสากล และทันต่อสถานการณ์โรคอุบัติใหม่ที่เกิดขึ้นในปัจจุบัน เพื่อตอบสนองต่อความต้องการ ของผู้ใช้บริการและเจ้าหน้าที่กรมปศุสัตว์ในการวินิจฉัย ควบคุมและป้องกันโรคในพื้นที่ โดยได้ดำเนินการ ดังต่อไปนี้ • การพัฒนาความสามารถในการตรวจโรคทางห้องปฏิบัติการ ห้องปฏิบัติการไวรัสวิทยาได้เพิ่มความสามารถในการตรวจวินิจฉัยโรคสัตว์และโรคสัตว์ติดคน ที่สำคัญ ด้วยวิธีทางภูมิคุ้มกันวิทยาและอณูชีวิทยา จำนวน 7 การทดสอบ ได้แก่ 1) การตรวจหาสารพันธุกรรมของเชื้อไวรัสโคโรนา (COVID-19) โดยวิธี Real-time RT-PCR 2) การตรวจหาสารพันธุกรรมของเชื้อก่อโรคฝีดาษลิง (Monkeypox) โดยวิธี Nested-PCR 3) การตรวจหาสารพันธุกรรมของเชื้อก่อโรคบลูทังจ์ (Bluetongue) โดยวิธี Real-time RT-PCR 4) การตรวจหาสารพันธุกรรมของเชื้อเอ็นเทอโรไวรัสในโค(Bovine enterovirus) โดยวิธี Real-time RT-PCR 5) การตรวจหาสารพันธุกรรมของเชื้อไวรัสโคโรนาในโค (Bovine coronavirus) โดยวิธี Real-time RT-PCR 6) การตรวจหาสารพันธุกรรมของเชื้อไวรัสโรต้าในโค (Bovine rotavirus) โดยวิธี Real-time RT-PCR 7) การตรวจหาแอนติบอดีต่อเชื้อไวรัสโรคไข้หวัดสัตว์ปีก (Avian influenza) โดยวิธี Competitive ELISA • การขยายขอบข่ายการทดสอบที่ได้รับรองมาตรฐาน ISO 17025:2017 ห้องปฏิบัติการได้ดำเนินการขยายขอบข ่ายการทดสอบที ่ได้รับรองตามมาตรฐาน ISO17025:2017 จากสำนักมาตรฐานห้องปฏิบัติการ (สมป.) กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ในวิธีทดสอบการ ตรวจหาแอนติบอดีต่อเชื้อไวรัสโรคไข้หวัดใหญ่ชนิด A โดยวิธี Competitive ELISA เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพ และความเชื่อมั่นในกระบวนการทดสอบของห้องปฏิบัติการด้านการตรวจวินิจฉัยโรคสัตว์ปีก ให้มีความ น่าเชื่อถือในระดับสากล • การประกันคุณภาพผลการทดสอบ ห้องปฏิบัติการไวรัสวิทยา ได้เข้าร ่วมและผ ่านการทดสอบความชำนาญ (Proficiency testing) ทางห้องปฏิบัติการ ด้านการตรวจหาเชื้อไวรัสและภูมิคุ้มกันต่อเชื้อไวรัสไข้หวัดนกและนิวคาสเซิล ประจำปี 2565 (AQUA IN 2022) จากห้องปฏิบัติการอ้างอิงโรคไข้หวัดนกและนิวคาสเซิลแห่งสหภาพ ยุโรป ประเทศอิตาลี (IZSVe) ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 45
ห้องปฏิบัติการพิษวิทยาและชีวเคมี Veterinary Toxicology and Biochemistry ผลการตรวจวิเคราะห์ค่าทางชีวเคมี การตรวจวิเคราะห์ค่าชีวเคมีในซีรัมสัตว์มีความสำคัญในการช่วยวินิจฉัยโรคในสัตว์บางชนิด ใช้เพื่อ ติดตามผลการรักษา และดูการเปลี่ยนแปลงที่เกี่ยวข้องกับการเกิดพยาธิสภาพของเนื้อเยื่อและอวัยวะต่างๆ เมื ่อร ่างกายเกิดความผิดปกติหรือเกิดโรค ทำให้ทราบถึงความผิดปกติของอวัยวะต ่างๆ และช ่วยบอก ตำแหน่งของอวัยวะหรือเนื้อเยื่อที่เกิดความผิดปกติได้ ค่าชีวเคมีสำคัญที่ห้องปฏิบัติการพิษวิทยาและชีวเคมี สามารถตรวจวิเคราะห์ได้ มีดังนี้ - ค่าชีวเคมีที่เกี่ยวข้องกับการทำงานของตับ : Albumin (Al), Alkaline phosphatase (ALP), Alanine aminotransferase (ALT), Aspartate aminotransferase (AST), Bilirubin (Bil) และ Total protein (TP) - ค่าชีวเคมีที่เกี่ยวข้องกับการทำงานของไต : Al, Blood Urea Nitrogen (BUN), Creatinine (Cre), Glucose (Glu) และ TP - ค ่าชีวเคมีที ่เกี ่ยวข้องกับกล้ามเนื้อ : AST, ALT, Creatine Kinase (CK) และ Magnesium (Mg) - ค่าชีวเคมีที่เกี่ยวข้องกับการทำงานของหัวใจ : CK - ค่าชีวเคมีที่เกี่ยวข้องกับกระดูก : ALP, Calcium (Ca), Phosphorus (P) - ค ่าชีวเคมีที ่เกี ่ยวข้องกับกับการได้รับสารพิษกลุ ่มคาร์บาเมทและออร์กาโนฟอสเฟต : Cholinesterase (ChE) ในปีงบประมาณ 2565 ได้ดำเนินการตรวจวิเคราะห์ค่าชีวเคมีจากตัวอย่างซีรัมสัตว์ จำนวน 630 ตัวอย่าง แยกตามจังหวัดและชนิดสัตว์ แสดงในตารางที่ 14 และตรวจวิเคราะห์ค่าชีวเคมีในตัวอย่างซีรัม รวมทั้งหมด 5,037 ตัวอย่าง ประกอบด้วย Al, ALP, ALT, AST, Bil, BUN, Ca, CK, Cre, ChE, Glu, Mg, P และ TP แสดงในตารางที่ 15 ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 46
ตารางที่ 14 จำนวนตัวอย่างซีรัมที่ส่งตรวจค่าชีวเคมี แยกตามรายจังหวัดและชนิดสัตว์ จังหวัด แพะ นม แพะ เนื้อ แกะ เนื้อ โค เนื้อ โค นม กระบือ เนื้อ ช้าง ม้า ม้า ลาย ล่อ ลิง วัว แดง รวม เชียงใหม่ 2 - - 5 3 2 - 1 3 14 9 - 39 เชียงราย 483 1 - 17 - 5 - 1 - - 1 - 508 ลำพูน - - - 20 2 - - - - - - 22 ล าปาง - 4 5 4 1 1 38 5 - - - - 58 แพร่ - - - - 1 - - - - - - - 1 น่าน 1 - - - - - - - - - - - 1 แม่ฮ่องสอน - - - - - - - - - - - 1 1 รวม 486 5 5 26 25 10 38 7 3 14 10 1 630 ตารางที่ 15 จำนวนตัวอย่างซีรัมที่ส่งตรวจค่าชีวเคมี แยกตามชนิดสัตว์และพารามิเตอร์การทดสอบ ชนิดสัตว์ AST ALT Bil CK BUN Cre Al TP Glu Ca P Mg ChE รวม แพะนม 233 230 231 233 387 233 466 416 233 233 232 233 0 3,360 แพะเนื้อ 5 4 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 0 59 แกะเนื้อ 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 0 60 โคเนื้อ 22 12 22 22 22 22 21 22 22 21 22 22 0 252 โคนม 24 24 24 24 24 24 20 24 24 24 24 24 5 289 กระบือ เนื้อ 16 9 16 16 16 16 16 16 16 11 11 11 0 170 ช้าง 38 38 37 38 37 38 37 38 37 38 38 38 0 452 ม้า 7 6 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 0 83 ม้าลาย 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 0 36 ล่อ 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 0 154 ลิง 10 9 10 9 9 7 9 10 8 10 9 10 0 110 วัวแดง 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 0 12 รวม 378 341 375 377 530 375 604 561 375 372 371 373 5 5,037 ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 47
ผลการตรวจวิเคราะห์สารพิษในตัวอย่างปศุสัตว์ ปีงบประมาณ 2565 ได้ดำเนินการตรวจวิเคราะห์สารพิษกลุ่มออร์กาโนคลอรีน (Organochlorine, OC) ออร์กาโนฟอสเฟต (Organophosphate, OP) คาร์บาเมท (Carbamate, CM) ไพรีทรอยด์ (Pyrethroid, PYR) พาราควอต (Paraquat) อะฟลาทอกซิน (Aflatoxin) และไซยาไนด์ (Cyanide) และ ตะกั่ว (Lead) ในตัวอย่างปศุสัตว์ ได้แก่ ตัวอย่างอาหารในกระเพาะ/อาหารในลำไส้ตับ/อวัยวะภายใน อาหารสัตว์ทั่วไป สิ่งแวดล้อม (น้ำ) อาหารสัตว์สำเร็จรูป และซีรัม รวมทั้งหมด 275 ตัวอย่าง โดยแยกตาม ชนิดตัวอย่างและชนิดสัตว์ แสดงในตารางที่ 16 และผลการตรวจวิเคราะห์หาสารพิษ แสดงในตารางที่ 17 ตารางที่ 16 จำนวนตัวอย่างที่ตรวจหาสารพิษโดยแยกตามชนิดตัวอย่างและชนิดสัตว์ ชนิดตัวอย่าง/ ชนิดสัตว์ อาหารในกระเพาะ/ อาหารในลำไส้ ตับ/อวัยวะ ภายใน อาหารสัตว์ ทั่วไป สิ่งแวดล้อม (น้ำ) อาหารสัตว์ สำเร็จรูป ซีรัม รวม โคเนื้อ 42 34 8 10 5 0 99 ช้าง 0 0 26 0 8 0 34 แพะนม 2 0 0 24 5 0 31 แพะเนื้อ 10 6 2 0 2 0 20 โคนม 4 6 1 0 5 5 21 กระบือเนื้อ 6 10 0 0 0 0 16 เป็ดไข่ 6 6 0 2 0 0 14 สุนัข 4 4 0 0 0 0 8 แกะเนื้อ 4 2 0 0 1 0 7 แมว 2 4 0 0 0 0 6 พาตาโกเนีย มารา 2 2 0 0 0 0 4 ละมั่ง 2 2 0 0 0 0 4 กวางผา 2 2 0 0 0 0 4 เป็ดเนื้อ 2 0 0 0 1 0 3 ไก่พื้นเมือง 2 1 0 0 0 0 3 โคพื้นเมือง 2 0 0 0 0 0 2 นกแก้ว 0 0 0 0 2 0 2 หมีควาย 0 0 0 0 2 0 2 รวม 92 79 37 36 31 5 280 ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 48
ตารางที่ 17 ชนิดสัตว์และชนิดตัวอย่างที่ตรวจพบสารพิษ ชนิดสัตว์ ชนิดตัวอย่าง ผลการตรวจ (พบ) วิธีทดสอบ โคเนื้อ ตับ สารพิษกลุ่ม CM หรือ OP ChE inhibition โคเนื้อ อาหารในกระเพาะ สารพิษกลุ่ม CM หรือ OP ChE inhibition อาหารในกระเพาะ อะโบมาซัม สารพิษกลุ่ม CM หรือ OP ChE inhibition โคเนื้อ อาหารในกระเพาะ สารพิษกลุ่ม CM หรือ OP ChE inhibition อาหารในกระเพาะ Unknown GC-ECD โคนม ซีรัม 5 ตัวอย่าง ChE activity (U/L) Spectrophotometry with modified Ellman method (ค่าปกติของ ChE ใน ซีรัมโคนม > 92 U/L) 79.8 57.6 78.4 55.5 63.3 กระบือเนื้อ ตับ Endosulfan-sulfate และ Endrin aldehyde (OC) GC-ECD สุนัข ตับ สารพิษกลุ่ม CM หรือ OP ChE inhibition ตับ Cyhalothrin (PYR) GC-ECD อาหารในกระเพาะ Buprofezin GC-MS อาหารในกระเพาะ Cyhalothrin (PYR) GC-ECD นกแก้ว อาหารเม็ด Aflatoxin B1 34 ppb ELISA จาก ตารางที่ 17 พบว่า - ผลการตรวจหาสารพิษในตัวอย่างตับ อาหารในกระเพาะ และอาหารในกระเพาะอะโบมา ซัมของโคเนื้อ พบสารพิษกลุ่ม CM หรือ OP ด้วยวิธี ChE inhibition ซึ่งไม่สามารถระบุชนิดของสารพิษได้ ไม่ได้ตรวจยืนยันเพื่อแยกชนิดของสารพิษ พบสาร unknown ด้วยวิธี GC-ECD ไม่สามารถระบุชนิดได้เนื่อง ข้อจำกัดของสารมาตรฐาน - ค่า ChE activity ในซีรัมโคนม 5 ตัวอย่าง ต่ำกว่าค่าปกติ สงสัยได้ว่าอาจได้รับสารพิษ กลุ่ม CM หรือ OP หรือสารที่มีฤทธิ์ยับยั้งการทำงานของเอนไซม์ ChE ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 49
- พบสารพิษกลุ่ม OC ชนิด Endosulfan-sulfate และ Endrin aldehyde ในตัวอย่างตับ ของกระบือเนื้อ - ตรวจพบสารพิษกลุ่ม CM หรือ OP และสารพิษกลุ่ม PYR ชนิด Cyhalothrin ในตัวอย่าง ตับและอาหารในกระเพาะของสุนัข นอกจากนี้พบสาร Buprofezin ในตัวอย่างอาหารในกระเพาะปริมาณ สูงมากด้วยวิธี GC-MS ซึ่ง Buprofezin เป็นสารพิษกลุ ่ม Thiadiazine ออกฤทธิ์ทำลายกระบวนการ เจริญเติบโตของแมลง ยับยั้งกระบวนการสังเคราะห์ไคตินของแมลงปากดูด Buprofezin มีคุณสมบัติถูกตัว ตายและกินตาย มีความเป็นพิษต่ำต่อสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม มีค่าความเป็นพิษเฉียบพลันทางปากและทาง ผิวหนัง ค่า LD50 มากกว่า 2,000 มิลลิกรัมต่อน้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม - พบ Aflatoxin B1 ปริมาณ 34 ppb ในอาหารเม็ดสำหรับเลี้ยงนกแก้ว ปริมาณที ่พบ ค่อนข้างสูง หากสัตว์ได้รับสารพิษ Aflatoxin B1 เป็นเวลานานอาจทำให้เป็นพิษได้ ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 50
กลุ่มตรวจสอบคุณภาพสินค้าปศุสัตว์ ประกอบด้วย 2 ห้องปฏิบัติการ • ห้องปฏิบัติการจุลชีววิทยา • ห้องปฏิบัติการเคมีและสารตกค้าง โดยในปีงบประมาณ 2565 มีผลการปฏิบัติงาน ดังนี้ การตรวจวิเคราะห์คุณภาพด้านจุลชีววิทยา o กิจกรรม 1 ตรวจสอบคุณภาพเนื้อสัตว์จากโรงฆ่าสัตว์ ภายในประเทศ กรมปศุสัตว์ได้มีนโยบายให้มีการพัฒนาโรงฆ่าสัตว์ให้ เป็นแหล่งผลิตเนื้อสัตว์มีความสะอาดและ ปลอดภัยต่อการบริโภค ผ่านกระบวนการผลิตในโรงฆ่าสัตว์ที่ ได้มาตรฐาน มีการจัดการด้านสุขาภิบาลและมี สุขลักษณะในกระบวนการผลิตที่ดี มีการป้องกันการปนเปื้อน จากเชื้อจุลินทรีย์ก่อโรคและสิ่งปนเปื้อนอื่นๆ นอกจากนี้สัตว์ที่จะนําเข้าสู่กระบวนการฆ่าในโรงฆ่า สัตว์จะต้องมีการเลี้ยงในฟาร์มที่ได้มาตรฐาน มีการควบคุม การใช้ยาปฏิชีวนะ และมีระยะเวลาในการหยุดการใช้ยาใน สัตว์อย่างเหมาะสมก่อนที่จะส่งเข้าโรงฆ่าสัตว์ เพื่อไม่ให้มีการ ตกค้างของยาปฏิชีวนะในเนื้อสัตว์ 1 ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 51
การตรวจสอบคุณภาพเนื้อสัตว์จากโรงฆ่าสัตว์เป็นการตรวจติดตาม (Monitoring) ทั้งในส่วนของการ ตรวจหาเชื้อจุลินทรีย์ในเนื้อสัตว์เพื่อประเมินความสะอาดของโรงฆ่าสัตว์ และกระบวนการฆ่าสัตว์ในโรงฆ่าสัตว์ และการตรวจหายาปฏิชีวนะตกค้างในเนื้อสัตว์ โดยเจ้าหน้าที่จากสำนักงานปศุสัตว์จังหวัดในเขตพื้นที่ภาคเหนือ ตอนบนจะเป็นผู้เก็บตัวอย่างเนื้อสัตว์จากโรงฆ่าสัตว์ภายในประเทศตามจำนวนเป้าหมายโรงฆ่าสัตว์ส่งให้ศูนย์วิจัย และพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน เพื่อตรวจหาเชื้อจุลินทรีย์ 6 ชนิด ได้แก่ Total bacteria, Salmonella spp., Staphylococcus aureus, Coliform, E. coli และ Enterococcus spp. ปีงบประมาณ 2565 มีการเก็บตัวอย่างเนื้อสัตว์จากโรงฆ่าสัตว์ส่งตรวจวิเคราะห์ทั้งหมดจำนวน 258 ตัวอย่าง จากเป้า 270 โรงฆ่าสัตว์ในพื้นที่ 8 จังหวัด คือ เชียงใหม่ 47 ตัวอย่าง ลำพูน 17 ตัวอย่าง ลําปาง 33 ตัวอย่าง แพร่ 38 ตัวอย่าง น่าน 17 ตัวอย่าง พะเยา 9 ตัวอย่าง เชียงราย 83 ตัวอย่าง และแม่ฮ่องสอน 15 ตัวอย่าง ผลการตรวจวิเคราะห์พบว่าร้อยละของตัวอย่างที่ผ่านเกณฑ์สูงสุด ได้แก่ ตัวอย่างจากจังหวัดเชียงใหม่ ลำพูน และแม่ฮ่องสอน คิดเป็นร้อยละ 63.83, 64.71 และ 60.00 ตามลำดับ ส่วนตัวอย่างที่ไม่ผ่านเกณฑ์สูงสุด ได้แก่ตัวอย่างจากจังหวัดเชียงราย พะเยา และลำปาง คิดเป็นร้อยละ 60.24, 55.26 และ 54.55 ตามลำดับ โดย เชื้อจุลินทรีย์ที่ตรวจพบเกินมาตรฐานมากที่สุดคือ Salmonella spp. 98 ตัวอย่าง คิดเป็นร้อยละ 37.98 รองลงมาคือ E. coli 53 ตัวอย่าง และปริมาณแบคทีเรียทั้งหมด (Total bacteria) 50 ตัวอย่าง คิดเป็นร้อยละ 20.54 และ 19.38 ตามลำดับ จึงสรุปได้ว่าเนื้อสัตว์จากโรงฆ่าสัตว์ในเขตภาคเหนือตอนบน ยังคงมีปัญหาการ ปนเปื้อนของเชื้อจุลินทรีย์สูง แสดงตามตารางที่ 18 ตารางที่ 18 แสดงผลการตรวจวิเคราะห์คุณภาพเนื้อสัตว์จากโรงฆ่าสัตว์ จังหวัด ตัวอย่าง ส่งตรวจ ไม่ผ่าน มาตรฐาน เชื้อแบคทีเรียที่ตรวจพบ / เกินมาตรฐาน (ตัวอย่าง) Total bacteria Salmonella spp. S. aureus Coliform E. coli Enterococcus spp. เชียงใหม่ 47 17 9 11 2 2 7 2 ลำพูน 17 6 3 4 0 2 1 0 ลำปาง 33 18 9 16 0 3 12 5 แพร่ 38 16 6 14 0 4 6 6 น่าน 16 8 0 6 0 0 0 2 พะเยา 9 5 2 3 0 2 2 1 เชียงราย 83 50 19 39 4 17 21 11 แม่ฮ่องสอน 15 6 2 5 3 2 4 1 รวม 258 126 50 98 9 32 53 28 ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 52
o กิจกรรม 2 ตรวจรับรองสถานที่จําหน่ายเนื้อสัตว์ที่ผ่านการรับรองมาตรฐาน (ปศุสัตว์ OK) กรมปศุสัตว์ได้มีโครงการสนับสนุนให้การรับรองสถานที่จําหน่ายเนื้อสัตว์ ตามโครงการเนื้อสัตว์ปลอดภัย ใส่ใจผู้บริโภค (ปศุสัตว์ OK) เพื่อรับรอง สถานที่จําหน่ายเนื้อสัตว์ที่มีสุขลักษณะที่ดี ที่มีต้นทางกระบวนการผลิต เนื้อสัตว์จากสัตว์ซึ่งมาจากระบบฟาร์มที่ได้รับรองการปฏิบัติทาง การเกษตรที่ดี (Good Agricultural Practices: GAP) ผ่านการฆ่าในโรง ฆ่าสัตว์ซึ่งได้รับใบอนุญาต มีกระบวนการฆ่าสัตว์ที่ถูกสุขลักษณะ จนกระทั่งถึง สถานที่จําหน่ายเนื้อสัตว์ เพื่อให้ผู้บริโภคได้รับเนื้อสัตว์ที่ สะอาดและปลอดภัย ปีงบประมาณ 2565 ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตว แพทย์ภาคเหนือตอนบน ได้ทำการตรวจวิเคราะห์ตัวอย่างเนื้อสัตว์จากสถานที่จําหน่าย (ปศุสัตว์ OK) จำนวน 73 ตัวอย่าง จาก 8 จังหวัด ในเขตภาคเหนือตอนบน เพื่อตรวจหาเชื้อจุลินทรีย์ Salmonella spp., Staphylococcus aureus และยาปฏิชีวนะตกค้างผลการตรวจวิเคราะห์พบว่า มีจำนวนตัวอย่างไม่ผ่านเกณฑ์25 ตัวอย่าง คิดเป็นร้อยละ 33.33 โดยพบมีการปนเปื้อนของ Salmonella spp. 25 ตัวอย่าง คิดเป็นร้อยละ 33.33 พบการปนเปื้อน Staphylococcus aureus 1 ตัวอย่าง คิดเป็นร้อยละ 1.33 และไม่พบการตกค้างของยา ปฏิชีวนะเฉพาะตัวอย่างส่งตรวจ แสดงตามตารางที่ 19 ตารางที่ 19 แสดงผลการตรวจวิเคราะห์คุณภาพเนื้อสัตว์จากสถานที่จําหน่ายที่ผ่านการรับรองมาตรฐาน (ปศุสัตว์OK) จังหวัด เป้าหมาย (ตัวอย่าง) ไม่ผ่าน มาตรฐาน เชื้อแบคทีเรียที่ตรวจพบ / เกินมาตรฐาน (ตัวอย่าง) Salmonella spp. Staphylococcus aureus ยาตกค้าง เชียงใหม่ 24 7 7 0 0 ลำพูน 6 0 0 0 0 ลำปาง 6 0 0 0 0 แพร่ 6 2 2 0 0 น่าน 5 1 1 0 0 พะเยา 5 3 3 0 0 เชียงราย 16 8 8 0 0 แม่ฮ่องสอน 5 4 4 1 0 รวม 73 25 25 1 0 o กิจกรรม 3 ตรวจรับรองสถานที่จําหน่ายไข่สด ตามโครงการไข่สดปลอดภัย ใส่ใจผู้บริโภค ปีงบประมาณ 2565 ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน ได้ทำการตรวจวิเคราะห์ ตัวอย่างไข่ไก่ตามโครงการไข่สดปลอดภัยใส่ใจผู้บริโภค หรือโครงการปศุสัตว์ OK เพื่อให้มีการรับรองสถานที่ จําหน่ายไข่ไก่สด ซึ่งเป็นการรับรองสถานที่จําหน่ายไข่สดที่มีสุขลักษณะที่ดี มีต้นทางกระบวนการผลิตมาจาก ฟาร์มสัตว์ปีกที่ได้รับการรับรองการปฏิบัติทางการเกษตรที่ดีด้านปศุสัตว์ (Good Agricultural Practices:GAP) ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 53
ผ่านการรับและรวบรวมไข่สดจากสถานที่รวบรวมไข่ที่ได้ขึ้นบัญชีตรวจสอบย้อนกลับได้เพื่อให้ผู้บริโภคได้เลือกซื้อ ไข่ไก่สดที่ดีและปลอดภัยสำหรับการนําไปบริโภค มีตัวอย่างส่งตรวจทั้งสิ้น จำนวน 286 ตัวอย่าง จาก 143 แหล่ง ในพื้นที่ 8 จังหวัดในเขตภาคเหนือตอนบน เพื่อตรวจหาเชื้อจุลินทรีย์ Salmonella spp. และยาปฏิชีวนะตกค้าง ผลการตรวจวิเคราะห์ไม่ผ่านเกณฑ์มาตรฐาน 2 ตัวอย่าง พบการตกค้างของยาปฏิชีวนะแสดงในตารางที่ 20 ตารางที่ 20 ผลการตรวจรับรองสถานที่จําหน่ายไข่สด ตามโครงการไข่สดปลอดภัย ใส่ใจผู้บริโภค จังหวัด เป้า แหล่ง เป้า ตัวอย่าง ตัวอย่าง ส่งตรวจ ไม่ผ่านเกณฑ์มาตรฐาน จำนวนตัวอย่าง Salmonella spp. ยาตกค้าง เชียงใหม่ 45 90 90 0 0 0 ลำพูน 7 14 14 0 0 0 ลำปาง 16 32 32 0 0 0 แพร่ 10 20 20 0 0 0 น่าน 9 18 18 2 0 2 พะเยา 14 28 28 0 0 0 เชียงราย 23 46 46 0 0 0 แม่ฮ่องสอน 10 20 20 0 0 0 เขต 5 8 16 18 0 0 0 รวม 142 284 286 2 0 2 o กิจกรรม 4 กิจกรรมควบคุม ป้องกันและแก้ไขปัญหาเชื้อดื้อยาต้านจุลชีพในสัตว์ ปีงบประมาณ 2565 ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน ได้ทำการตรวจวิเคราะห์เฝ้า ระวังเชื้อดื้อยาต้านจุลชีพ (ยาปฏิชีวนะ) ในเนื้อสุกรและไก่ตามนโยบายของกรมปศุสัตว์ มีการเก็บตัวอย่างเนื้อสุกร และไก่จากโรงฆ่าสัตว์ภายในประเทศและจากสถานที่จําหน่ายส่งตรวจวิเคราะห์จากพื้นที่ 8 จังหวัดในเขต ภาคเหนือตอนบน จำนวน 264 ตัวอย่าง จําแนกเป็นเนื้อจากโรงฆ่าสัตว์ ประกอบด้วยเนื้อสุกร 74 ตัวอย่าง เนื้อไก่ 54 ตัวอย่าง เนื้อจากสถานที่จําหน่าย ประกอบด้วยเนื้อสุกรและไก่ชนิดละ 68 ตัวอย่าง เพื่อตรวจหาเชื้อ Escherichia coli (E. coli) และ Salmonella spp. ผลการตรวจวิเคราะห์เนื้อสัตว์จากโรงฆ่าพบเชื้อ E. coli และ Salmonella spp. ในเนื้อสุกรร้อยละ 40.54 และ 35.14 ตามลำดับ พบเชื้อ E. coli และ Salmonella spp. ในเนื้อไก่ร้อยละ 46.30 และ 22.22 ตามลำดับ โดยตรวจพบเชื้อ E. coli มากกว่า Salmonella spp. ทั้งในเนื้อสุกรและเนื้อไก่ แสดงตามตารางที่ 21 และผลการตรวจวิเคราะห์เนื้อสัตว์จากสถานที่จําหน่ายพบเชื้อ E. coli และ Salmonella spp. ในเนื้อสุกรร้อยละ 36.76 และ 29.41 ตามลำดับ พบเชื้อ E. coli และ Salmonella spp. ในเนื้อไก่ร้อยละ 54.41 และ 30.88 ตามลำดับ โดยตรวจพบ E. coli มากกว่า Salmonella spp. ทั้งในเนื้อสุกรและเนื้อไก่ แสดงตามตารางที่ 22 ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 54
ตารางที่ 21 ผลการตรวจวิเคราะห์ พบ E. coli และ Salmonella spp. ในเนื้อสัตว์จากโรงฆ่า จังหวัด จำนวนตัวอย่าง เนื้อสุกร เนื้อไก่ เนื้อสุกร เนื้อไก่ พบ E. coli พบ Salmonella spp. พบ E. coli พบ Salmonella spp. เชียงใหม่ 15 25 1 2 6 3 ลำพูน 10 5 6 5 5 0 ลำปาง 12 5 6 6 2 1 แพร่ 10 3 5 4 1 0 น่าน 5 10 2 2 7 6 พะเยา 5 0 1 1 0 0 เชียงราย 10 5 5 3 4 2 แม่ฮ่องสอน 7 1 4 3 0 0 รวม 74 54 30 26 25 12 ตารางที่ 22 ผลการตรวจวิเคราะห์ การพบเชื้อ E.coli และเชื้อ Salmonella spp. ในเนื้อสัตว์จากสถานที่จำหน่าย จังหวัด จำนวนตัวอย่าง เนื้อสุกร เนื้อไก่ เนื้อสุกร เนื้อไก่ พบ E. coli พบ Salmonella spp. พบ E. coli พบ Salmonella spp. เชียงใหม่ 20 20 3 4 6 6 ลำพูน 5 5 4 0 4 1 ลำปาง 9 9 3 6 2 1 แพร่ 5 5 1 2 1 2 น่าน 6 6 4 4 5 3 พะเยา 6 6 3 2 6 3 เชียงราย 14 14 7 1 11 3 แม่ฮ่องสอน 3 3 0 1 2 2 รวม 68 68 25 20 37 21 o กิจกรรม 5 ตรวจวิเคราะห์คุณภาพเนื้อสัตว์โครงการการเลี้ยงสัตว์ปลอดการใช้ยาปฏิชีวนะในระบบการผลิต สินค้าปศุสัตว์ โครงการเลี้ยงสัตว์ปลอดการใช้ยาปฏิชีวนะหรือยาต้านจุลชีพในระบบการผลิตสินค้าปศุสัตว์ ตามแผนงาน บูรณาการพัฒนาศักยภาพการผลิตภาคเกษตร โครงการพัฒนาคุณภาพสินค้าเกษตรสู่มาตรฐานกิจกรรมตรวจสอบ รับรองคุณภาพสินค้าปศุสัตว์ เพื่อเป็นแนวทางปฏิบัติในการลดการใช้ยาปฏิชีวนะในภาคการปศุสัตว์ ลดปัญหาเชื้อ ดื้อยาปฏิชีวนะหรือยาต้านจุลชีพ และสร้างความมั่นใจให้กับผู้บริโภคจากการบริโภคสินค้าปศุสัตว์ที่ไม่มีการใช้ยา ปฏิชีวนะตลอดอายุการเลี้ยงสัตว์โดยให้มีการเก็บตัวอย่างเนื้อสุกรที่ผลิตจากฟาร์มที่เข้าร่วมโครงการเพื่อตรวจ ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 55
วิเคราะห์หายาปฏิชีวนะตกค้างในเนื้อสัตว์ปีงบประมาณ 2565 มีจำนวนฟาร์มสุกรในพื้นที่ภาคเหนือตอนบนเข้า ร่วมในโครงการ จำนวน 2 ฟาร์ม (ส่งตรวจ 1 ตัวอย่าง) เก็บตัวอย่างเนื้อสุกรจากโรงฆ่า จากจังหวัดเชียงราย ผลการทดสอบพบว่า ไม่มียาปฏิชีวนะตกค้างในเนื้อสัตว์ในส่วนการเก็บตัวอย่างเนื้อสุกรจากสถานที่จำหน่ายเข้า ร่วมโครงการ 2 ตัวอย่าง จากจังหวัดเชียงราย ผลการทดสอบพบว่า ไม่มียาปฏิชีวนะตกค้างในเนื้อสัตว์เช่นกัน o กิจกรรม 6 ตรวจวิเคราะห์คุณภาพไข่ไก่ โครงการปลอดการใช้ยาปฏิชีวนะในการเลี้ยงไก่ไข่ จากการที่กรมปศุสัตว์ได้จัดทำโครงการ “การเลี้ยงสัตว์ปลอดการใช้ยาปฏิชีวนะในระบบการผลิต สินค้าปศุสัตว์” โดยมีโครงการนําร่องในฟาร์มสุกร เพื่อให้สอดคล้องตามเป้าประสงค์ของแผนยุทธศาสตร์ชาติ ที่ต้องการให้ปริมาณการใช้ยาปฏิชีวนะสำหรับสัตว์ลดลง และจากผลสำเร็จของโครงการดังกล่าวในปีงบประมาณ 2561-2564 จึงได้ต่อยอดโครงการ “ฟาร์มเลี้ยงไก่ไข่ปลอดการใช้ยาปฏิชีวนะ”เพื่อให้ผู้บริโภคมีทางเลือกเพิ่มขึ้น ในการเลือกซื้อไข่ไก่ที่มีคุณภาพมาตรฐาน และมาจากฟาร์มไก่ไข่ที่เลี้ยงโดยไม่ใช้ยาปฏิชีวนะและเพื่อสร้างความ มั่นใจให้กับผู้บริโภคจากการบริโภคผลิตภัณฑ์ไข่ไก่ ปลอดการใช้ยาปฏิชีวนะปีงบประมาณ 2565 มีจำนวนฟาร์ม เลี้ยงไก่ไข่ในพื้นที่ภาคเหนือตอนบนเข้าร่วมในโครงการ จำนวน 50 ฟาร์ม จากจังหวัดเชียงใหม่ ลําปาง และแพร่ ผลการทดสอบพบว่า ไม่มียาปฏิชีวนะตกค้างในตัวอย่างไข่ไก่ ทั้ง 50 ฟาร์ม แสดงตามตารางที่ 23 ตารางที่ 23 ผลการตรวจวิเคราะห์ยาปฏิชีวนะตกค้างในไข่ไก่ ตามโครงการปลอดการใช้ยาปฏิชีวนะในการ จังหวัด เป้าจำนวน ตัวอย่าง จำนวน ตัวอย่างที่ตรวจ ผิดมาตรฐาน (ตัวอย่าง) ยาปฏิชีวนะตกค้าง เชียงใหม่ 17 17 0 0 ลำปาง 25 23 0 0 แพร่ 10 10 0 0 รวม 52 50 0 0 o กิจกรรม 7 เฝ้าระวังสารตกค้างในน้ำนม กรมปศุสัตว์ได้คำนึงถึงความมปลอดภัยผู้บริโภคและเปิดตลาดส่งออก จึงได้ตรวจเฝ้าระวังสารตกค้างใน น้ำนม ปี 2565 ให้ผลการทดสอบผ่านเกณฑ์ไม่พบยาปฏิชีวนะตกค้าง ดังแสดงตารางที่ 24 ตารางที่24 แสดงผลการทดสอบยาปฏิชีวนะตกค้างกิจกรรมเฝ้าระวังสารตกค้างในน้ำนม จังหวัด จำนวน ตัวอย่างที่ตรวจ ผิดมาตรฐาน (ตัวอย่าง) ยาปฏิชีวนะตกค้าง เชียงใหม่ 4 0 0 ลำพูน 2 0 0 เชียงราย 1 0 0 รวม 7 0 0 ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 56
o กิจกรรม 8 ตรวจสอบคุณภาพน้ำนมดิบ ปีงบประมาณ 2565 ห้องปฏิบัติการจุลชีววิทยาได้ทำการตรวจวิเคราะห์คุณภาพน้ำนมดิบจากน้ำนม รวมสหกรณ์ จำนวน 18 สหกรณ์2 บริษัท 35 ศูนย์1 กลุ่มรวบรวมน้ำนมดิบ ในเขตภาคเหนือตอนบนรวมเป็น จำนวนทั้งสิ้น 395 ตัวอย่าง โดยมีกิจกรรมการตรวจและผลการตรวจวิเคราะห์ดังนี้ 1. การทดสอบหาปริมาณเชื้อแบคทีเรียทั้งหมด 2. การทดสอบหาปริมาณเชื้อโคลิฟอร์ม 3. การทดสอบหาปริมาณเชื้อแบคทีเรียทนร้อน 4. การทดสอบเมธิลีนบลูและรีซาซูรีนรีดักชั่น 5. การทดสอบหายาปฏิชีวนะตกค้าง ผลการตรวจวิเคราะห์พบว่ามีจำนวนตัวอย่างที่พบปริมาณเชื้อแบคทีเรียทั้งหมด และแบคทีเรียในกลุ่ม โคลิฟอร์มค่อนข้างต่ำ คือ ไม่ผ่านเกณฑ์มาตรฐานร้อยละ 7.34 และร้อยละ 1.27 ตามลำดับ แสดงถึงการมี ระบบการจัดการเรื่องสุขาภิบาลที่ดี แต่พบว่ามีจำนวนตัวอย่างที่พบแบคทีเรียทนร้อนไม่ผ่านเกณฑ์ยังคงอยู่ใน ระดับสูงถึงร้อยละ 30.13 ซึ่งการเกิดสภาวะเช่นนี้อาจเป็นเนื่องมาจากระบบการฆ่าเชื้อ วัสดุอุปกรณ์ (ที่สัมผัส น้ำนม) ด้วยความร้อนจะฆ่าเชื้อโคลิฟอร์มและ gram-negative bacteria แต่ไม่สามารถฆ่าเชื้อประเภทเชื้อที่มี spore หรือพวก gram-positive bacteria ได้ จึงควรตะหนักถึงการทำความสะอาดอย่างสม่ำเสมอ แสดงผล ตามตารางที่ 25 ตารางที่ 25 แสดงผลการตรวจวิเคราะห์คุณภาพน้ำนมดิบ รายการทดสอบ จำนวน ตัวอย่าง ผ่านเกณฑ์ ไม่ผ่านเกณฑ์ จำนวนตัวอย่าง ร้อยละ จำนวนตัวอย่าง ร้อยละ Standard Plate Count 395 366 92.66 29 7.34 Coliform 395 390 98.73 5 1.27 Thermoduric Count 395 276 69.87 119 30.13 Methylene blue 395 305 77.22 90 22.78 Resazurin 395 385 97.47 10 2.53 Antibiotic 395 395 100.00 0 0.00 การพัฒนาห้องปฏิบัติการจุลชีววิทยา ในปี 2565 ห้องปฏิบัติการได้ดำเนินการพัฒนาวิธีการตรวจหาเชื้อซัลโมเนลลาในตัวอย่างประเภทไข่ที่ สะดวกและรวดเร็วมากขึ้น โดยปกติการตรวจหาซัลโมเนลลาในไข่ตามวิธีของกรมปศุสัตว์ กำหนดให้ใช้ไข่แดงเป็น ตัวอย่างทดสอบ จึงต้องทำการแยกไข่แดงออกจากไข่ขาว ซึ่งค่อนข้างยุ่งยากและอาจเสี่ยงต่อการปนเปื้อนข้ามได้ ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 57
ดังนั้นกลุ่มตรวจสอบคุณภาพสินค้าปศุสัตว์จึงพัฒนาการทวนสอบความใช้ได้ของวิธีการตรวจหาซัลโมเนลลาใน ตัวอย่างไข่แดง (egg yolk) ไข่ขาว (egg white) และไข่แดงรวมไข่ขาว (whole liquid egg) โดยดำเนินการทวน สอบความใช้ได้ของวิธีการตรวจหาซัลโมเนลลาในตัวอย่างไข่แดงรวมกับไข่ขาว ตาม ISO 6579 : 2017/Amd.1:2020 รายการ food item verification ของการตรวจหาซัลโมเนลลาในไข่ไก่ผลการทวนสอบ พบว่าสามารถใช้ตัวอย่างไข่แดงรวมไข่ขาวแทนไข่แดงอย่างเดียวเพื่อตรวจหาซัลโมเนลลาในไข่ได้ ทำให้ลดขั้นตอน การเตรียมตัวอย่างโดยไม่ต้องแยกไข่แดงออกจากไข่ขาว การตรวจวิเคราะห์ของห้องปฏิบัติการเคมีและสารตกค้าง o การตรวจวิเคราะห์คุณภาพน้ำนมดิบ ปีงบประมาณ 2565 ห้องปฏิบัติการเคมีและสารตกค้าง ได้ดำเนินการตรวจคุณภาพน้ำนมดิบในกิจกรรม พัฒนาห้องปฏิบัติการและตรวจวิเคราะห์คุณภาพสินค้าปศุสัตว์ (ตรวจวิเคราะห์น้ำนมดิบ) จากศูนย์รวบรวมน้ำนม ดิบ (ประกอบด้วย สหกรณ์โคนม กลุ่มผู้เลี้ยงโคนม และบริษัทผู้ผลิตนม) จากฟาร์มโคนม รวมทั้งหมด 21,425 ตัวอย่าง (ตารางที่ 26) ซึ่งเป็นการตรวจองค์ประกอบน้ำนมดิบ ได้แก่ %ไขมัน (Fat) %โปรตีน (Proteins) % น้ำตาลแลคโตส (Lactose) %เนื้อนมไม่รวมมันเนย (Solid not fat; SNF) %เนื้อนมรวม (Total solid; TS) โดย ใช้เครื่อง Fossomatic 7DC ตรวจจำนวนเซลล์โซมาติก (Somatic cell count; SCC) โดยใช้เครื่อง Milkoscan 7RM และตรวจวัดจุดเยือกแข็งโดยใช้เครื่อง Cryoscope ดังนี้ 1. ตรวจองค์ประกอบน้ำนมดิบ จำนวนเซลล์โซมาติก และจุดเยือกแข็งในตัวอย่างน้ำนมดิบจากถังนมรวม ของศูนย์รวบรวมน้ำนมดิบ จำนวน 397 ตัวอย่าง รวม 2,779 การทดสอบ แสดงผลในตารางที่ 27 2. น้ำนมดิบจากรายฟาร์ม ตรวจองค์ประกอบน้ำนมดิบ และจำนวนเซลล์โซมาติก จำนวน 18,253 ตัวอย่าง รวม 127,771 การทดสอบ แสดงผลในตารางที่ 28 3. น้ำนมดิบจากศูนย์รวบรวมน้ำนมดิบและโรงงานแปรรูป จากโครงการอาหารเสริม (นม) โรงเรียน ตรวจ องค์ประกอบน้ำนมดิบ และจำนวนเซลล์โซมาติก จำนวน 1,214 ตัวอย่าง รวม 7,284 การทดสอบ แสดงผลใน ตารางที่ 29 4. น้ำนมโค น้ำนมแพะ และน้ำนมกระบือจากฟาร์มในพื้นที่เขต 5 ที่มีการขอความอนุเคราะห์ให้ตรวจ องค์ประกอบน้ำนมดิบ จำนวนเซลล์โซมาติก และจุดเยือกแข็ง จำนวน 672, 204 และ 15 ตัวอย่าง ตามลำดับ (น้ำนมโค 4,032 รายการทดสอบ, น้ำนมแพะ 1,392 รายการทดสอบ และน้ำนมกระบือ 105 รายการทดสอบ) แสดงผลในตารางที่ 30, 31 และ 32 5. ค่าร้อยละการผ่านเกณฑ์มาตรฐานของคุณภาพน้ำนมดิบตามโครงการต่าง ๆ และการอนุเคราะห์ตรวจ วิเคราะห์แสดงผลในรูปที่ 8 2 ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 58
ตารางที่ 26 จำนวนตัวอย่างของการวิเคราะห์คุณภาพน้ำนมในโครงการต่าง ๆ และการอนุเคราะห์ตรวจวิเคราะห์ รายการ ถังนม รวม น้ำนมราย ฟาร์ม โครงการนม โรงเรียน น้ำนมโค (อนุเคราะห์) น้ำนมแพะ (อนุเคราะห์) น้ำนมกระบือ (อนุเคราะห์) รวม Fat 397 18.253 1,214 672 204 15 20,755 Protein 397 18.253 1,214 672 204 15 20,755 Lactose 397 18.253 1,214 672 204 15 20,755 SNF 397 18.253 1,214 672 204 15 20,755 TS 397 18.253 1,214 672 204 15 20,755 SCC 397 18.253 1,214 - 204 15 20,038 FP 397 - - 672 168 15 1,252 รวม 2,779 127,771 7,284 4,032 1,392 105 143,363 ตารางที่ 27 ค่าเปอร์เซ็นต์ไทล์ของค่าองค์ประกอบน้ำนม โซมาติกเซลล์ และจุดเยือกแข็งในน้ำนมดิบจากถังรวมของศูนย์รวบรวม น้ำนมดิบ Percentile Fat (%) Protein (%) Lactose (%) SNF (%) TS (%) SCC X1,000cell/ml FP (C) P0 3.42 2.86 4.62 8.27 11.75 94 -0.540 P1 3.62 2.95 4.67 8.38 12.09 183 -0.531 P2 3.74 2.98 4.69 8.43 12.20 227 -0.528 P3 3.82 3.00 4.70 8.47 12.29 266 -0.526 P4 3.86 3.02 4.71 8.49 12.36 300 -0.523 P5 3.91 3.03 4.72 8.51 12.41 318 -0.522 P6 3.95 3.05 4.73 8.53 12.47 348 -0.520 P7 4.01 3.07 4.73 8.55 12.52 372 -0.519 P8 4.06 3.09 4.75 8.57 12.57 410 -0.517 P9 4.17 3.11 4.76 8.61 12.71 481 -0.514 P10 4.41 3.21 4.80 8.76 13.01 597 -0.506 จำนวนข้อมูล 382 385 388 377 377 396 376 Min 3.42 2.86 4.62 8.27 11.75 94 -0.540 Max 4.41 3.21 4.80 8.76 13.01 597 -0.506 Average 3.91 3.04 4.72 8.51 12.40 323 -0.522 SD 0.20 0.07 0.03 0.09 0.24 109.94 0.010 เกณฑ์มาตรฐาน 3.35 3.00 4.50 8.25 12.00 500 -0.520 ผ่านเกณฑ์ (%) 98.0 73.9 100.0 96.8 93.0 90.3 63.3 ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 59
ตารางที่ 28 ค่าเปอร์เซ็นต์ไทล์ของค่าองค์ประกอบน้ำนมและโซมาติกเซลล์ในน้ำนมดิบรายฟาร์ม Percentile Fat (%) Protein (%) Lactose (%) SNF (%) TS (%) SCC X1,000cell/ml FP (C) P0 3.00 2.57 4.53 7.86 11.11 1 - P1 3.48 2.81 4.62 8.18 11.80 89 - P2 3.63 2.88 4.65 8.29 12.00 130 - P3 3.73 2.93 4.67 8.36 12.14 168 - P4 3.82 2.98 4.69 8.42 12.27 209 - P5 3.90 3.02 4.71 8.48 12.38 255 - P6 3.99 3.06 4.72 8.53 12.50 308 - P7 4.08 3.11 4.74 8.60 12.62 374 - P8 4.19 3.17 4.75 8.67 12.77 467 - P9 4.36 3.24 4.78 8.77 12.99 604 - P10 4.84 3.48 4.88 9.09 13.67 919 - จำนวนข้อมูล 17,632 17,948 17,822 17,880 17,776 17,234 - Min 3.00 2.57 4.53 7.86 11.11 1 - Max 4.84 3.48 4.88 9.09 13.67 919 - Average 3.91 3.02 4.70 8.48 12.39 304 - SD 0.34 0.17 0.06 0.23 0.46 200.14 - เกณฑ์มาตรฐาน 3.35 3.00 4.50 8.25 12.00 500 -0.520 ผ่านเกณฑ์ (%) 95.0 55.4 99.0 84.0 79.9 78.4 - ตารางที่29 ค่าเปอร์เซ็นต์ไทล์ของค่าองค์ประกอบน้ำนมและโซมาติกเซลล์ในน้ำนมดิบของโครงการอาหารเสริม (นม) โรงเรียน Percentile Fat (%) Protein (%) Lactose (%) SNF (%) TS (%) SCC X1,000cell/ml FP (C) P0 3.16 2.89 4.63 8.22 11.47 2 - P1 3.57 2.97 4.68 8.38 12.08 173 - P2 3.66 3.00 4.69 8.42 12.18 212 - P3 3.75 3.02 4.70 8.45 12.28 238 - P4 3.83 3.04 4.71 8.48 12.38 266 - P5 3.91 3.05 4.72 8.50 12.47 299 - P6 3.98 3.06 4.73 8.52 12.56 333 - P7 4.06 3.08 4.74 8.55 12.65 365 - P8 4.16 3.10 4.75 8.58 12.77 410 - P9 4.28 3.12 4.77 8.62 12.91 474 - P10 4.72 3.21 4.82 8.78 13.47 641 - จำนวนข้อมูล 1,219 1,219 1,219 1,219 1,219 1,219 - Min 3.16 2.89 4.63 8.22 11.47 2 - Max 4.72 3.21 4.82 8.78 13.47 641 - Average 3.91 3.05 4.72 8.50 12.48 312 - SD 0.28 0.06 0.04 0.10 0.33 117.48 - เกณฑ์มาตรฐาน 3.35 3.00 4.50 8.25 12.00 500 -0.520 ผ่านเกณฑ์ (%) 97.8 80.4 99.7 95.2 73.0 91.1 - ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 60
ตารางที่30 ค่าเปอร์เซ็นต์ไทล์ของค่าองค์ประกอบน้ำนมและโซมาติกเซลล์ในน้ำนมดิบ (น้ำนมโคอนุเคราะห์) Percentile Fat (%) Protein (%) Lactose (%) SNF (%) TS (%) SCC X1,000cell/ml FP (C) P0 2.71 2.51 4.48 7.54 10.63 2 -0.544 P1 3.34 2.71 4.60 7.93 11.44 33 -0.530 P2 3.51 2.84 4.65 8.11 11.82 65 -0.527 P3 3.63 2.90 4.67 8.26 11.97 88 -0.524 P4 3.75 2.95 4.69 8.35 12.14 122 -0.520 P5 3.86 3.00 4.71 8.41 12.28 157 -0.518 P6 3.97 3.04 4.72 8.48 12.42 196 -0.515 P7 4.08 3.08 4.74 8.54 12.54 266 -0.513 P8 4.22 3.14 4.76 8.61 12.71 332 -0.510 P9 4.43 3.22 4.78 8.72 13.01 431 -0.506 P10 5.13 3.49 4.91 9.13 13.86 705 -0.490 จำนวนข้อมูล 582 646 613 647 596 618 474 Min 2.71 2.51 4.48 7.54 10.63 2 -0.544 Max 5.13 3.49 4.91 9.13 13.86 705 -0.490 Average 3.87 2.99 4.70 8.37 12.25 200 -0.518 SD 0.44 0.19 0.07 0.31 0.61 154.45 0.009 เกณฑ์มาตรฐาน 3.35 3.00 4.50 8.25 12.00 500 -0.520 ผ่านเกณฑ์ (%) 82.6 50.4 90.6 69.0 65.0 88.4 43.0 ตารางที่31 ค่าเปอร์เซ็นต์ไทล์ของค่าองค์ประกอบน้ำนมและโซมาติกเซลล์ในน้ำนมดิบ (น้ำนมแพะอนุเคราะห์) Percentile Fat (%) Protein (%) Lactose (%) SNF (%) TS (%) SCC X1,000cell/ml FP (C) P0 1.73 2.43 4.28 7.12 10.05 1 -0.562 P1 2.98 2.80 4.46 7.75 11.21 40 -0.547 P2 3.46 2.93 4.51 8.02 11.87 84 -0.543 P3 3.73 3.06 4.55 8.21 12.25 159 -0.540 P4 4.02 3.15 4.57 8.40 12.61 204 -0.536 P5 4.25 3.24 4.60 8.53 12.97 351 -0.534 P6 4.48 3.36 4.64 8.69 13.29 552 -0.531 P7 4.73 3.46 4.69 8.88 13.59 692 -0.529 P8 5.12 3.60 4.73 9.09 14.03 911 -0.526 P9 5.63 3.89 4.79 9.29 14.81 1,242 -0.522 P10 6.79 4.40 4.97 10.12 16.47 1,923 -0.509 จำนวนข้อมูล 198 194 199 200 195 193 164 Min 1.73 2.43 4.28 7.12 10.05 1 -0.562 Max 6.79 4.40 4.97 10.12 16.47 1,923 -0.509 Average 4.29 3.29 4.62 8.55 12.97 510 -0.535 SD 0.99 0.41 0.14 0.61 1.33 476.57 0.010 เกณฑ์มาตรฐาน 3.25 3.10 - >8.25 11.7 1000 <-0.530 ผ่านเกณฑ์ (%) 82.4 75.0 - 68.6 76.0 53.9 91.1 ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 61
ตารางที่32 ค่าเปอร์เซ็นต์ไทล์ของค่าองค์ประกอบน้ำนมและโซมาติกเซลล์ในน้ำนมดิบ (น้ำนมกระบืออนุเคราะห์) Percentile Fat (%) Protein (%) Lactose (%) SNF (%) TS (%) SCC X1,000cell/ml FP (C) P0 5.97 3.67 4.28 8.66 15.99 100 -0.558 P1 6.67 3.87 4.68 9.81 16.70 102 -0.552 P2 7.49 4.04 4.74 9.87 17.83 104 -0.548 P3 8.16 4.15 4.78 10.11 18.30 113 -0.545 P4 8.35 4.16 4.81 10.33 18.61 133 -0.541 P5 9.34 4.30 4.92 10.39 19.37 139 -0.540 P6 10.50 4.48 4.93 10.56 19.96 160 -0.538 P7 12.97 4.66 4.98 10.68 22.29 188 -0.533 P8 13.44 4.69 4.99 10.73 24.08 203 -0.530 P9 14.07 4.87 5.01 10.81 24.42 215 -0.527 P10 14.99 5.14 5.03 10.95 25.87 329 -0.523 จำนวนข้อมูล 15 15 15 15 15 15 9 Min 5.97 3.67 4.28 8.66 15.99 100 -0.558 Max 14.99 5.14 5.03 10.95 25.87 329 -0.523 Average 10.15 4.36 4.84 10.28 20.26 160 -0.540 SD 3.12 0.43 0.21 0.60 3.22 64.37 0.012 เกณฑ์มาตรฐาน 5.00 3.00 - 9.00 14.00 400 <-0.525 ผ่านเกณฑ์ (%) 100.0 100.0 - 93.3 100.0 93.3 88.9 รูปที่8 ค่าร้อยละการผ่านเกณฑ์มาตรฐานของคุณภาพน้ำนมดิบในโครงการต่าง ๆ และการอนุเคราะห์ตรวจวิเคราะห์ ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 62
o การตรวจสารต้านจุลชีพและสารกำจัดแมลงตามโครงการมาตรฐานฟาร์ม ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน ได้ดำเนินการตรวจวิเคราะห์สารตกค้างตาม โครงการมาตรฐานฟาร์ม เพื่อให้การรับรองและต่ออายุฟาร์มเลี้ยงสัตว์มาตรฐานสอดคล้องกับนโยบายของกรมปศุ สัตว์ เพื่อให้การผลิตปศุสัตว์มีคุณภาพปลอดภัยจากสารตกค้าง ในปีงบประมาณ 2565 มีตัวอย่างอาหารสัตว์ จำนวน 673 ตัวอย่าง และตัวอย่างน้ำผึ้งจำนวน 164 ตัวอย่าง ร้อยละของจำนวนตัวอย่างอาหารสัตว์และน้ำผึ้งที่ ตรวจวิเคราะห์ในกิจกรรมตรวจรับรองและต่ออายุมาตรฐานฟาร์ม แสดงในรูปที่ 9 โดยแยกตามชนิดของตัวอย่างที่ ตรวจวิเคราะห์ ดังนี้ 1. ตรวจวิเคราะห์อาหารสัตว์ในกิจกรรมตรวจรับรองมาตรฐานฟาร์มสัตว์ปีก (กิจกรรม 3.1 ป.) กิจกรรมตรวจรับรองมาตรฐานฟาร์มสัตว์อื่น (กิจกรรม 3.1 อ.) กิจกรรมตรวจต่ออายุมาตรฐานฟาร์มสัตว์ปีก (กิจกรรม 3.3 ป.) และกิจกรรมตรวจต่ออายุมาตรฐานฟาร์มสัตว์อื่น (กิจกรรม 3.3 อ.) โดยการตรวจหายาปฏิชีวนะ 9 ชนิด ได้แก่ Nitrofurans, Furazolidone, Furaltadone, Nitrofurantoin, Nitrovin, Roxazone, Zoalene, Chlortetracycline และ Oxytetracycline ด้วยชุดตรวจสอบยาในอาหารสัตว์Nitro Test และTetra Test Kits โดยอาศัยปฏิกิริยาการเกิดสีที่จำเพาะต่อยาปฏิชีวนะแต่ละชนิด (color reaction) ซึ่งเป็นวิธีคัดกรองเบื้องต้น (screening test) สำหรับปีงบประมาณ 2565 ได้ตรวจวิเคราะห์อาหารสัตว์ทั้งหมด 679 ตัวอย่าง คิดเป็นร้อยละ 159 จากเป้าหมาย 423 ตัวอย่าง มีรายละเอียตามตารางที่ 33 รูปที่ 9 ร้อยละของจำนวนตัวอย่างอาหารสัตว์และน้ำผึ้งที่ตรวจวิเคราะห์ในกิจกรรมตรวจรับรองและต่ออายุมาตรฐานฟาร์ม ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 63
ตารางที่ 33 จำนวนตัวอย่างอาหารสัตว์ที่ตรวจหายาปฏิชีวนะในกิจกรรมตรวจรับรองและต่ออายุมาตรฐานฟาร์ม จังหวัด มาตรฐานฟาร์ม (3.1 รับรอง) มาตรฐานฟาร์ม (3.3 ต่ออายุ) รวมทุก กิจกรรม สัตว์ปีก สัตว์อื่น รวม 3.1 สัตว์ปีก สัตว์อื่น รวม ไก่ โค แพะ สุกร รวม ไก่ โค แพะ สุกร รวม 3.3 เชียงใหม่ 1 45 1 5 51 52 55 228 0 11 239 294 346 เชียงราย 4 9 0 0 9 13 16 10 0 28 38 54 67 ลำพูน 0 18 0 1 19 19 35 78 0 17 95 130 149 ลำปาง 17 1 0 57* 58 75 5 0 0 0 0 5 80 แพร่ 0 0 0 3 3 3 7 0 0 1 1 8 11 น่าน 0 1 0 0 1 1 1 0 2 2 4 5 6 พะเยา 0 3 0 0 3 3 6 0 0 3 3 9 12 แม่ฮ่องสอน 0 0 0 0 0 0 2 0 0 0 0 2 2 รวม 22 77 1 66 144 166 127 316 2 62 380 507 673 ผลการตรวจยาปฏิชีวนะในอาหารสัตว์ด้วยวิธีcolor reaction และตรวจยืนยันผลด้วยวิธีHigh Performance Liquid Chromatography (HPLC) พบ Oxytetracycline จำนวน 3 ตัวอย่าง ซึ่งเป็นตัวอย่าง อาหารสุกรของกิจกรรม 3.1 ตรวจรับรองมาตรฐานฟาร์มในจังหวัดลำปาง โดยปริมาณที่พบมีค่าเท่ากับ 284.2, 292.4 และ 310.27 ppm 2. ตรวจวิเคราะห์น้ำผึ้ง ในกิจกรรมตรวจรับรองมาตรฐานฟาร์มผึ้ง (กิจกรรม 3.1) และกิจกรรมตรวจ ต่ออายุมาตรฐานฟาร์มผึ้ง (กิจกรรม 3.3) โดยตรวจหายาปฏิชีวนะ Tetracycline, Chloramphenicol, Sulfonamide และ Tylosin ด้วยวิธีELISA และสารกำจัดแมลงกลุ่ม Organophosphate และ Organochlorine ด้วย Gas Chromatography detector-Electron Capture Detector (GC-ECD) ผลการตรวจวิเคราะห์น้ำผึ้ง จำนวน 164 ตัวอย่าง คิดเป็นร้อยละ 293 จากเป้าหมาย 56 ตัวอย่าง ซึ่งตรวจไม่พบยาปฏิชีวนะและสารกำจัด แมลงตกค้างในทุกตัวอย่าง แสดงผลในตารางที่ 34 ตารางที่ 34 จำนวนตัวอย่างน้ำผึ้งที่ตรวจหายาปฏิชีวนะและสารกำจัดแมลงตกค้างในกิจกรรมตรวจรับรองและต่ออายุมาตรฐาน ฟาร์ม จังหวัด กิจกรรม 3.1 กิจกรรม 3.3 รวมทุกกิจกรรม เป้าหมาย จำนวนที่ตรวจ เป้าหมาย จำนวนที่ตรวจ เป้าหมาย จำนวนที่ตรวจ เชียงใหม่ 5 9 18 52 23 61 เชียงราย 3 10 3 22 6 32 ลำพูน 10 8 4 2 14 10 ลำปาง 0 1 0 0 0 1 แพร่ 0 21 3 0 3 21 น่าน 1 16 1 5 2 21 พะเยา 3 2 5 16 8 18 แม่ฮ่องสอน 0 0 0 0 0 0 รวม 22 67 34 97 56 164 ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 64
o ผลการตรวจหาสารเร่งเนื้อแดง ตามนโยบายของกรมปศุสัตว์เน้นความปลอดภัยของสินค้าปศุสัตว์ผู้ผลิตหรือเกษตรกรต้องดำเนินการ ผลิตสินค้าปศุสัตว์ให้ได้มาตรฐานและปลอดภัยเพื่อเป็นการคุ้มครองผู้บริโภค กรมปศุสัตว์ได้ดำเนินงานตาม พระราชบัญญัติควบคุมคุณภาพอาหารสัตว์ (ฉบับที่ 2) พ.ศ.2542 มีอำนาจบังคับครอบคลุมทั้งผู้ผลิต ผู้ขาย ผู้นำ เข้าอาหารสัตว์ตลอดจนถึงฟาร์มเลี้ยงสุกร สืบเนื่องจากมีการลักลอบใช้สารเร่งเนื้อแดงหรือสารกลุ่มเบต้าอะโก นิสต์(β-agonists) ผสมในอาหารสัตว์สำหรับใช้เลี้ยงสัตว์ เพื่อปรับปรุงคุณภาพเนื้อสุกรให้มีเนื้อแดง ไขมันน้อย การใช้สารเร่งนี้อาจทำให้เกิดการตกค้างในเนื้อสุกร จึงเป็นหน้าที่ของกรมปศุสัตว์ที่จะต้องกวดขันและให้ ความสำคัญกับปัญหาสารเร่งเนื้อแดงดังกล่าว จึงได้ดำเนินการเกี่ยวกับการตรวจติดตามการใช้สารเร่งเนื้อแดงใน โครงการต่างๆ ดังนี้โครงการแก้ไขปัญหาการใช้สารเร่งเนื้อแดง ตรวจตัวอย่างปัสสาวะสุกรและโค และโครงการ เนื้อสัตว์ปลอดภัยใส่ใจผู้บริโภค (ปศุสัตว์OK) ตรวจตัวอย่างเนื้อสุกร โคขุน และเป็ด โดยศูนย์วิจัยและพัฒนาการ สัตว์แพทย์ภาคเหนือตอนบน ได้ตรวจวิเคราะห์สารเร่งเนื้อแดงชนิด Salbutamol/Clenbuterol และ Ractopamine ด้วยวิธีELISA ซึ่งได้กำหนดค่า Cut-offสำหรับตัดสินผลบวกของสาร Salbutamol/Clenbuterol ไว้ที่ความเข้มข้น ≥ 2.0 ppb และ Ractopamine ที่ความเข้มข้น ≥4.0 ppb (ตามคำสั่งของกรมปศุสัตว์เลขที่ กษ.0615/ว6068 ลงวันที่ 26 มีนาคม 2553) โดยตัวอย่างที่ให้ผลบวกต่อวิธี ELISA ต้องส่งตรวจยืนยันด้วยเทคนิค Liquid chromatography mass spectrometry (LC-MS/MS) ที่สำนักตรวจสอบคุณภาพสินค้าปศุสัตว์โดย ปีงบประมาณ 2565 ได้ตรวจวิเคราะห์สารกลุ่มเบต้าอะโกนิสต์ในตัวอย่างชนิดต่างๆ ดังนี้ 1. ตัวอย่างปัสสาวะสุกรและโคขุน ตามโครงการแก้ไขปัญหาการใช้สารเร่งเนื้อแดง โดยมุ่งเน้นตรวจเพื่อ รับรองฟาร์มปลอดสารเร่งเนื้อแดง โดยได้ดำเนินการตรวจปัสสาวะสุกรและโคขุน รวมทั้งหมด 1,410 ตัวอย่าง คิด เป็นร้อยละ 156.7 จากเป้าหมาย 900 ตัวอย่าง แยกเป็นปัสสาวะสุกร จำนวน 1,359 ตัวอย่าง คิดเป็นร้อยละ 158.9 จากเป้าหมาย 855 ตัวอย่าง และปัสสาวะโคขุนจำนวน 51 ตัวอย่าง คิดเป็นร้อยละ 113.3 จากเป้าหมาย 45 ตัวอย่าง โดยไม่พบตัวอย่างที่มีสารเร่งเนื้อแดงมากกว่าเกณฑ์ที่กรมปศุสัตว์กำหนด นอกจากนี้ยังได้ตรวจ ปัสสาวะสุกรจากโรงฆ่าสัตว์ด้วยวิธีELISA แสดงผลในตารางที่ 35 และรูปที่ 10 2. ตัวอย่างเนื้อสัตว์จากสถานที่จำหน่ายตามโครงการเนื้อสัตว์ปลอดภัยใส่ใจผู้บริโภค (ปศุสัตว์OK) โดย ตรวจเนื้อสุกร จำนวน 75 ตัวอย่าง คิดเป็นร้อยละ 100 ซึ่งไม่พบสารเร่งเนื้อแดงทุกตัวอย่าง แสดงผลในตารางที่ 36 และรูปที่ 10 ตารางที่35 แสดงจำนวนเป้าหมายและจำนวนตัวอย่างที่ตรวจวิเคราะห์สารเร่งเนื้อแดงในปัสสาวะสุกรและปัสสาวะโคขุน จังหวัด ปัสสาวะสุกร ปัสสาวะโคขุน รวม จำนวนเป้า จำนวนที่ตรวจ จำนวนเป้า จำนวนที่ตรวจ จำนวนเป้า %ที่ตรวจ เชียงใหม่ 120 485 0 0 120 485 เชียงราย 270 270 15 15 285 285 ลำพูน 30 80 0 0 30 80 ลำปาง 150 179 0 0 150 179 แพร่ 150 150 0 0 150 150 ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 65
น่าน 60 94 15 13 75 107 พะเยา 60 89 6 10 66 99 แม่ฮ่องสอน 15 12 9 13 24 25 รวม 855 1,359/158.9% 45 51/113.3% 900 1,410/156.7% ตารางที่36 แสดงจำนวนเป้าหมายและจำนวนตัวอย่างที่ตรวจวิเคราะห์สารเร่งเนื้อแดงในเนื้อสุกร จังหวัด เนื้อสุกร จำนวนเป้า จำนวนที่ตรวจ %ที่ตรวจ %ที่ผ่านเกณฑ์ เชียงใหม่ 25 25 100.0 100.0 เชียงราย 17 17 100.0 100.0 ลำพูน 6 6 100.0 100.0 ลำปาง 6 6 100.0 100.0 แพร่ 6 6 100.0 100.0 น่าน 5 5 100.0 100.0 พะเยา 5 5 100.0 100.0 แม่ฮ่องสอน 5 5 100.0 100.0 รวม 75 75 100.0 100.0 รูปที่10 แสดงร้อยละการตรวจวิเคราะห์สารเร่งเนื้อแดงในปัสสาวะสุกร ปัสสาวะโคขุน และเนื้อสุกร ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 66
o การตรวจวิเคราะห์คุณภาพน้ำทิ้ง ในปีงบประมาณ 2565 ดำเนินการตรวจวิเคราะห์คุณภาพน้ำทิ้งใน 5 พารามิเตอร์ คือ ความเป็นกรดและ ด่าง (pH) ค่า Biochemical Oxygen Demand (BOD) ค่า Chemical Oxygen Demand (COD) ค่าไนโตรเจน ในรูป Total Kjeldahl Nitrogen (TKN) และค่าของแข็งแขวนลอยทั้งหมด (TSS) ซึ่งทุกกิจกรรมใช้เกณฑ์ มาตรฐานเพื่อควบคุมการระบายน้ำทิ้งจากโรงฆ่าสัตว์และฟาร์มสุกร ตามประกาศของกระทรวง ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม เรื่องกำหนดมาตรฐานควบคุมการระบายน้ำทิ้งจากแหล่งกำเนิดมลพิษ ประเภทการเลี้ยงสุกร ลงวันที่ 7 พฤศจิกายน 2548 ประกาศในราชกิจจานุเบกษา เล่มที่ 122 ตอนที่ 125ง วันที่ 29 ธันวาคม 2548 ผลการปฏิบัติงานในปีงบประมาณ 2565 มีการตรวจวิเคราะห์ตัวอย่างน้ำทิ้งในกิจกรรม สิ่งแวดล้อมด้านการปศุสัตว์ ตรวจวิเคราะห์ทั้งหมด 40 ตัวอย่าง จากเป้าหมาย 40 ตัวอย่าง คิดเป็น ร้อยละ 100 เป็นน้ำทิ้งจากฟาร์มสุกร 32 ตัวอย่าง และจากโรงฆ่าสัตว์8 ตัวอย่าง โดยมีรายละเอียดการวิเคราะห์แยกในแต่ละ จังหวัดดังแสดงในตารางที่37 ตารางที่37 จำนวนเป้าหมายและจำนวนตัวอย่างที่ตรวจของการตรวจคุณภาพน้ำทิ้ง แยกรายจังหวัด จังหวัด ฟาร์ม โรงฆ่า รวม จำนวนเป้า จำนวนที่ตรวจ จำนวนเป้า จำนวนที่ตรวจ จำนวนเป้า %ที่ตรวจ เชียงใหม่ 2 2 6 6 4 100 เชียงราย 4 4 0 0 4 100 ลำพูน 4 4 1 1 5 100 ลำปาง 6 6 1 1 7 100 แพร่ 6 6 0 0 6 100 น่าน 4 4 0 0 4 100 พะเยา 4 4 0 0 4 100 แม่ฮ่องสอน 2 2 0 0 2 100 รวม 32 32 8 8 40 100 การพัฒนาห้องปฏิบัติการเคมีและสารตกค้าง ห้องปฏิบัติการได้ดำเนินการพัฒนาและทดสอบความใช้ได้ของวิธีวิเคราะห์ผลรวมสาร amitraz ในน้ำผึ้ง ด้วยวิธี GC-ECD Amitraz ซึ่ง Amitraz เป็นสารกำจัดศัตรูพืชและสัตว์ในกลุ่ม formamidines ที่ออกฤทธิ์กำจัดได้ ทั้งไรและแมลง ออกฤทธิ์เป็น alpha adrenergic agonist และ mono amine oxidase inhibitor มีผลต่อระบบ ประสาท หากใช้ amitraz กำจัดไรในฟาร์มผึ้งและมีระยะหยุดใช้ไม่เหมาะสมก็อาจทำให้เกิดการตกค้างของ amitraz ในน้ำผึ้งได้ amitraz สามารถสลายตัวเป็น 2,4-dimethylaniline (2,4-DMA) ซึ่งมีความเป็นพิษและคง ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 67
ตัวสูงในน้ำผึ้ง ส่งผลต่อสุขภาพของผู้บริโภคได้ สำนักงานมาตรฐานสินค้าเกษตรและอาหารแห่งชาติจึงได้ กำหนดค่า Maximum Residue Limit (MRL) ของ amitraz ในน้ำผึ้งไว้ไม่เกิน 0.20 มิลลิกรัมต่อกิโลกรัม (ppm) ด้วยเหตุนี้จึงมีความจำเป็นต้องทำการตรวจหา Amitraz ในน้ำผึ้ง ห้องปฏิบัติการเคมีและสารตกค้างได้ พัฒนาวิธีวิเคราะห์หาปริมาณ Amitraz ในน้ำผึ้งโดยใช้เครื่อง gas chromatography – electron capture detector (GC-ECD) ซึ่งเป็นเครื่องมือที่มีอยู่เดิม เป็นการเพิ่มศักยภาพการตรวจวิเคราะห์ของห้องปฏิบัติการใน ส่วนภูมิภาค เนื่องจากไม่สามารถตรวจวัดสาร amitraz ด้วยเทคนิค gas chromatography ได้โดยตรง ดังนั้น จำเป็นต้องทำการเปลี่ยนรูปของ amitraz ให้เป็น 2,4-DMA แล้วทำ derivatization กับ heptafluorobutyric anhydride (HFBA) ได้ผลิตภัณฑ์ที่สามารถตรวจวัดด้วย GC-ECD (รูปที่ 11) ซึ่งวิธีที่พัฒนาขึ้น มีค่า limit of quantification (LOQ) เท่ากับ 0.025 ppm รูปที่11 ขั้นตอนการทำ derivatization และโครมาโตแกรมของการตรวจวัดสาร amitraz ด้วยเครื่อง GC-ECD ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 68
การดำเนินงานตามมาตรฐาน ISO 9001:2015 ตามที่ ศวพ. ภาคเหนือตอนบนได้รับการรับรองระบบงานบริหารทั่วไป ในขอบข่ายงานสารบรรณ งานจัดซื้อจัดจ้าง งานเบิกจ่ายเงิน งบประมาณ งานบริการงานช่าง และงานบริการยานพาหนะ สอดคล้องกับมาตรฐาน ISO 9001:2015 จากสำนักรับรอง ระบบคุณภาพ (สรร.) สถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี แห่งประเทศไทย เลขที่ใบรับรอง Q9 0210 มีอายุการรับรอง ตั้งแต ่วันที ่ 24 กันยายน 2563 ถึงวันที ่ 23 กันยายน 2566 ทั้งนี้เพื ่อเป็นการรักษามาตรฐานของระบบการบริหารงาน ทั ่วไปที ่ได้รับการรับรอง จาก สรร. ศวพ.ภาคเหนือตอนบน จึงเข้ารับการตรวจประเมินติดตามผลการรับรองในวันที่ 8 – 9 กันยายน 2565 โดยมีนายเอก เอื้อตระกูลวิวัฒน์ เป็นผู้ตรวจ ประเมิน โดยผลการตรวจประเมินไม ่พบสิ่งที ่ไม ่เป็นไปตาม ข้อกำหนด แสดงให้เห็นว่า ระบบงานบริหารทั่วไปของ ศวพ. ภาคเหนือตอนบน มีการดำเนินงานสอดคล้องกับมาตรฐาน ISO 9001:2015 ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน มีภารกิจหลัก คือตรวจวินิจฉัย วิเคราะห์ ทดสอบ ชันสูตรโรคสัตว์ ตรวจสอบคุณภาพสินค้าปศุสัตว์และมาตรฐานสุขภาพสิ่งแวดล้อม ในพื้นที่ภาคเหนือตอนบน โดยมีวิสัยทัศน์ในการปฏิบัติงานว่า “ศวพ.ภาคเหนือตอนบน เป็นองค์กรที่มุ่งมั่นบริการด้านชันสูตรโรคสัตว์ และตรวจสอบคุณภาพสินค้าปศุสัตว์บนพื้นฐานการศึกษาวิจัยตามมาตรฐานสากล เพื่อเป็นศูนย์กลางทาง วิชาการของภาคเหนือตอนบน” จึงนำมาตรฐาน ISO 9001:2015 และ ISO/IEC 17025:2017 มาประยุกต์ใช้ โดยในปีงบประมาณ 2566 ได้ดำเนินงาน ดังนี้ ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 69
การดำเนินงานตามมาตรฐาน ISO/IEC 17025:2017 ศวพ.ภาคเหนือตอนบน ได้รับการตรวจ ประเมินเพื ่อต ่ออายุและขยายขอบข ่ายการรับรอง จากสำนักมาตรฐานห้องปฏิบัติการ (สมป.) กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข ในวันที ่ 29 – 30 สิงหาคม 2565 มีคณะผู้ตรวจ ประเมินคือ นางสาวสีตไพสิฐ เอกะจัมปกะ ดร.สุพรรณีเทพอรุณรัตน์รศ.ดร.น.สพ.อธิภู นันทประเสริฐ และ ผศ.ดร.ดริษกวักเพฑูรย์ โดย ศวพ.ภาคเหนือตอนบน ได้แก้ไขสิ ่งที ่ไม ่เป็นไปตามข้อกำหนดและ ข้อบกพร่องที ่ได้รับเรียบร้อย สมป.จึงให้ใบรับรองความสามารถของห้องปฏิบัติการตามมาตรฐาน ISO/ IEC 17025:2017 หมายเลขทะเบียน 1114/50 มีอายุการรับรองตั้งแต ่วันที ่ 30 พฤศจิกายน 2565 ถึงวันที่ 29 พฤศจิกายน 2569 มีรายละเอียดรายการทดสอบดัง ตาราง A ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 70
ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 71 ตาราง A แสดงขอบข ่ายและมาตรฐานที ่ใช้ในการทดสอบ ที ่ได้รับการรับรองตามมาตรฐาน ISO/IEC 17025:2017 รายการทดสอบ ขอบข่าย มาตรฐานวิ ีการทดสอบ 1. เชื้อ วรัสพิษสุนัขบ้า 1) การตรวจโรคพิษสุนัขบ้าในสมองสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม โดยวิธีDirect Fluorescent Antibody Technique (DFA)/ WOAH, 2022 (Chapter 3.1.18) 2. แอนติบอดีต่อ วรัสโรคปากและเท้าเป อย 2) การตรวจระดับแอนติบอดีต่อไวรัสโรคปากและเท้าเป อยในซีรัม โดย วิธีLiquid phase blocking enzyme-linked immunosorbent assay (LP ELISA)/ WOAH, 2022 (Chapter 3.1.8) 3. แอนติบอดีต่อเชื้อ วรัส ข้หวัดนกชนิด H5, H7, H9 และนิวคาสเ ิล 3) การตรวจแอนติบอดีต่อเชื้อไวรัสไข้หวัดนกชนิด H5, H7, H9 และนิว คาสเซิล ในซีรัมไก่ โดยวิธีHaemagglutination Inhibition/ WOAH, 2022 (Chapter 3.3.4 and Chapter 3.3.1.4) 4. แอนติบอดีต่อเชื้อ วรัส ข้หวัดนก 4) การตรวจแอนติบอดีต่อเชื้อไวรัสไข้หวัดนก ในซีรัมไก่ โดยวิธีIndirect ELISA/ WOAH, 2022 (Chapter 3.3.4) 5. แอนติบอดีต่อเชื้อ วรัส ข้หวัด ห ่ 5) การตรวจแอนติบอดีต่อเชื้อไวรัสไข้หวัดให ่ ในซีรัมไก่ เป็ด และนก ชนิด A โดยวิธีCompetitive ELISA/ BioCheck B. V., CK401 6. เชื้อ วรัส ข้หวัดนกและนิวคาสเ ิล 6) การตรวจเชื้อไวรัสไข้หวัดนกและนิวคาสเซิลจากสัตว์ปีกโดยวิธีแยก เชื้อในไข่ไก่ กและพิสูจน์เชื้อด้วยวิธีHA-HI/ WOAH, 2022 (Chapter 3.3.4 and Chapter 3.3.1.4) 7) การตรวจเชื้อไวรัสไข้หวัดนกและนิวคาสเซิลจากสัตว์ปีกโดยวิธีแยก เชื้อในเซลล์เพาะเลี้ยงและพิสูจน์เชื้อด้วยวิธีHA-HI/ WOAH, 2022 (Chapter 3.3.4 and Chapter 3.3.1.4)
รายการทดสอบ ขอบข่าย มาตรฐานวิ ีการทดสอบ 8. สารพัน ุกรรมของเชื้อ วรัส ข้หวัด ห ่ ชนิดA ชนิดย่อย H5, H7 และ H9 8) การตรวจหาเชื้อไวรัสไข้หวัดให ่ ชนิด A และ ชนิดย่อย H5 H7 H9 ใน ตัวอย่างสัตว์ปีกโดยวิธีReal-time RT-PCR/ AAHL,2015a (Including Laos 2014 H5N6 clade 2.3.4.4) และ AAHL, 2015b 9. สารพัน ุกรรมของเชื้อ วรัสนิวคาสเ ิล 9) การตรวจหาเชื้อไวรัสนิวคาสเซิล ในตัวอย่างสัตว์ปีกโดยวิธีReal-time RT-PCR/ AAHL,2006 10. Salmonella spp. 10) การตรวจหาซัลโมเนลลา (Salmonella spp.) จากอวัยวะภายในไก่ และอุจจาระสัตว์ปีก/ISO 6579-1: 2017(E) and ISO/TR 6579-3: 2014 11) การตรวจหาซัลโมเนลลาในเนื้อสัตว์/ ISO 6579-1: 2017/Amd.1:2020 11. แอนติบอดีต่อเชื้อ Brucella abortus 12) การตรวจแอนติบอดีต่อเชื้อ Brucella abortus ในซีรัมโค โดยวิธีRose Bengal test (RBT) / WOAH, 2022 (Chapter 3.1.4) 13) การตรวจแอนติบอดีต่อเชื้อ Brucella abortus ในซีรัมโค โดยวิธี Complement Fixation test (CFT) / WOAH, 2022 (Chapter 3.1.4) 12. Total bacteria count 14) การตรวจหาปริมาณแบคทีเรียทั้งหมดในน้ านม/ AOAC (2019) 986.33 15) การตรวจหาปริมาณแบคทีเรียทั้งหมดในเนื้อสัตว์/ AOAC (2019) 990.12 13. Coliform 16) การตรวจหาปริมาณโคลิ อร์มในน้ านม/ AOAC (2019) 986.33 17) การตรวจหาปริมาณโคลิ อร์มในเนื้อสัตว์/ AOAC (2019) 986.33 14. Fat 18) การวิเคราะห์หาปริมาณไขมันในน้ านมด้วยเทคนิค Mid-infrared spectroscopy/ ISO 9622/IDF 141:2013 15. Total solids 19) การวิเคราะห์หาปริมาณปริมาณของแข็งทั้งหมดในน้ านมด้วยเทคนิค Mid-infrared spectroscopy/ ISO 9622/IDF 141:2013 20) การตรวจวิเคราะห์ปริมาณของแข็งทั้งหมด (Total solid) ในน้ านมโดย วิธีdry method/ ISO 6731/IDF 21:2010 16. Freezing point 21) การตรวจวิเคราะห์จุดเยือกแข็ง (Freezing point) ในน้ านมดิบโดยวิธี Thermistor cryoscope method/ ISO 5764/IDF 108:2009 ตาราง A แสดงขอบข่ายและมาตรฐานที่ใช้ในการทดสอบ ที่ได้รับการรับรองตามมาตรฐาน ISO/IEC 17025:2017 (ต่อ) ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 72
สามารถเข้าถึงผลงานวิชาการ ฉบับเต็มได้ที่ QR code นี้ ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 73
*Corresponding authors aDepartment of Chemistry, Faculty of Science, Mahasarakham University, Maha Sarakham, Thailand bResearch Laboratory for Analytical Instrument and Electrochemistry Innovation, Department of Chemistry, Faculty of Science, Chiang Mai University, Chiang Mai, Thailand cVeterinary Research and Development Center (Upper Northern Region), Department of Livestock Development, Thailand dDepartment of Chemistry, Faculty of Science and Technology, Thammasat University, Lampang, Thailand eCenter of Excellence for Innovation in Chemistry, and Research Center on Chemistry for Development of Health Promoting Products from Northern Resources, Faculty of Science, Chiang Mai University, Chiang Mai 50200, Thailand E-mail: [email protected] สามารถเข้าถึงผลงานวิชาการ ฉบับเต็มได้ที่ QR code นี้ ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 74
ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 75
. ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 76
ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 77
ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 78
ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 79
ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 80
ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 81
ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 82
ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 83
ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 84
ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 85
ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 86
ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 87
ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 88
ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2565 หน้าที่ 89
054-830178 [email protected] http://vrd-np.dld.go.th 221 ม.6 ต.เวียวีงตาล อ.ห้าห้งฉัตร จ.ลำ ปาง 52190 VETERINARY RESEARCH AND DEVELOPMENT CENTER (UPPER NORTHERN REGION)