book)

2

คำนำ

เร่ืองน้ีเป็นการศึกษาการตรวจสุขภาพการซกั ประวตั ิและ
การตรวจร่างกายเป็นวิธีการท่ีทาใหท้ ราบรายละเอยี ดเก่ียวกบั
ภาวะสุขภาพท่ีเปล่ียนแปลงไป และนาไปสูก่ ารคน้ พบปัญหาของ
อาการผิดปกติหรือโรคตา่ งๆ
บริการอนามยั โรงเรียน เป็นกิจกรรมสว่ นหน่ึงในการสรา้ งเสริมสุข
ภาพและป้องกนั โรคใหก้ บั เด็กวยั เรียนโดยมุง่ เนน้ ท่ีการประเมิน
อตั ราการเขา้ ถึงบริการสง่ เสริมสุขภาพและป้องกนั โรค ไดแ้ ก่
อตั ราการไดร้ บั การตรวจสุขภาพ เชน่ สายตา การไดย้ ิน
ทนั ตกรรม การไดร้ บั วคั ซีน

ผจู้ ดั ทำ

สำรบญั 3

คานา หนา้
สารบญั 2
3

เน้ื อหา 4
การตรวจร่างกายนกั เรียน 5
วตั ถุประสงค์ 6
แบบบนั ทึกการตรวจสุขภาพดว้ ยตนเองสาหรับนักเรียน
การตรวจร่างกายของนักเรียนโดยครู 7
เทคนิคการตรวจสุขภาพนักเรียนมี 10 ทา่ 8-12
ความหมายงานอนามยั โรงเรียน
13
ขอบเขตงานอนามยั โรงเรียน 13-15
หนา้ ท่ีและความรบั ผิดชอบของงานอนามยั โรงเรียน
การใหบ้ ริการงานอนามยั โรงเรียน 16-17
แหลง่ อา้ งอิง 18-22

23

4

การตรวจสขุ ภาพนกั เรยี น

ตรวจสุขภำพนกั เรียน

การซกั ประวตั ิและการตรวจร่างกายเป็นวิธีการท่ีทาใหท้ ราบ
รายละเอยี ดเก่ียวกบั ภาวะสุขภาพท่ีเปล่ียนแปลงไปและนาไป
สูก่ ารคน้ พบปัญหาของอาการผิดปกติหรือโรคตา่ งๆการ
ตรวจสุขภาพโดยเจา้ หนา้ ท่ีสาธารณสุขหรือครูอนามยั
และอาสาสมคั รสาธารณสุขและผูเ้ ก่ียวขอ้ งประกอบดว้ ย
กิจกรรมการประเมินเจริญเติบโต ไดแ้ ก่ ชง่ั น้าหนัก
วดั สว่ นสูง วดั สายตา และทดสอบการไดย้ ินการตรวจร่างกาย
การบนั ทึกสุขภาพ การรักษาพยาบาล การใหส้ ุขศึกษา
และติดตามผลการรักษา

5

วตั ถปุ ระสงคก์ ารตรวจสขุ ภาพ

วตั ถุประสงค์

1.คน้ หาอาการผิดปกติหรือความบกพร่องทางสุขภาพในระยะ
เร่ิมแรก แกไ้ ข หรือสง่ ตอ่ ไดอ้ ยา่ งเหมาะสม
2.ป้องกนั มิใหเ้ กิดการติดตอ่ และเพ่ิมความรุนแรงของโรค
หรื อเกิดความพิการ
3.ฝึกฝนและจูงใจใหน้ ักเรียนมีสุขนิสยั ท่ีดีสนใจและ
ปรับปรุงสุขภาพของตนเอง

6

แบบบนั ทึกการตรวจสขุ ภาพดว้ ย
ตนเองสาหรบั นกั เรยี น

แบบบนั ทึกการตรวจสุขภาพดว้ ยตนเองสาหรับนักเรียนชน้ั
ป.5-ป.6 และชน้ั ม.1-ม.6 จดั ทาเพ่ือใหน้ ักเรียนใชค้ น้ หา
ความผิดปกติของร่างกายและจิตใจของตนเองรวมทงั้ เป็น
เอกสารใหค้ วามรูเ้ ร่ืองสุขภาพอนามยั ใกลต้ วั ของนักเรียน
กรมอนามยั กระทรวงสาธารณสุขจดั สรรแบบบนั ทึกการตรวจ
สุขภาพดว้ ยตนเองแกน่ ักเรียนชน้ั ประถมศึกษาปีท่ี5
และมธั ยมศึกษาปีท่ี1ทุกสงั กดั ทุกคนโดยใหส้ ง่ ตอ่ การใชง้ าน
เม่ือนักเรียนเล่ือนชนั้ หรือยา้ ยโรงเรียน

7

การตรวจร่างกายของนกั เรียน
โดยครู

การตรวจร่างกายของนักเรียนโดยครูอาจจะใชท้ า่ ตรวจ
สุขภาพ 10 ทา่ เพ่ือเป็นการสงั เกตและตรวจสุขภาพของ
นักเรียนอยา่ งงา่ ยๆ เทคนิคการตรวจสุขภาพนักเรียน
วิธีการตรวจสุขภาพนักเรียน โดยทว่ั ไปมกั ใชท้ า่ การตรวจ
มาตรฐาน โดยใหน้ ักเรียนทุกคน พบั แขนเส้ือข้ึน
ปลดกระดุมเส้ือบริเวณอกออก 1 เม็ด
ถอดรองเทา้ ถุงเทา้ ดว้ ย ทาทา่ ตา่ ง ๆ
ใหน้ ักเรียนดูและอธิบายถึงเหตุผลของการกระทานั้นๆดว้ ย
ใหเ้ ป็นท่ีเขา้ ใจเสียกอ่ นแลว้ ใหน้ ักเรียนลองหดั ทาจนเห็นวา่
เขา้ ใจดีแลว้ เพ่ือสะดวกประหยดั เวลา

8

เทคนคิ การตรวจสขุ ภาพนกั เรียน

สาหรบั การตรวจมี 10 ทา่ ดงั น้ี

ทา่ ท่ี 1 ย่ืนมือไปขา้ งหนา้ ใหส้ ุดแขนทง้ั สองขา้ งคว่ามือกางน้ิว
ทุกน้ิว

ทา่ ท่ี 2 เป็นทา่ ตอ่ เน่ืองจากท่ีท่ี 1 คือพลิกมือหงายมือ
ส่ิงผิดปกติท่ีควรสงั เกตเก่ียวกบั เล็บ ผิวหนงั แผล ผ่ืนตุม่ คนั
หรือความพิการอ่ืน ๆ เชน่ น้ิวเกิน เป็นตน้

เทคนคิ การตรวจสขุ ภาพนกั เรียน 9

สาหรับการตรวจมี 10 ทา่ ดงั น้ี

ทา่ ท่ี 3 งอแขนพบั ขอ้ ศอกใชน้ ้ิวแตะเปลือกตาดา้ นลา่ งเบาๆ
ดึงเปลือกตาดา้ นลา่ งพรอ้ มกบั เหลือกตาข้ึนและลง
แลว้ จึงกรอกตาไปดา้ นขวาและซา้ ยส่ิงท่ีผิดปกติท่ีควรสงั เกต
ไดแ้ ก่ ตาแดง ข้ีตา คนั ตา ขอบตาลา่ งแดงมากอกั เสบ

ทา่ ท่ี 4 ใชม้ ือทงั้ สองขา้ ง ดึงคอเส้ือออกใหก้ วา้ งภายหลงั ท่ี
ปลดกระดุมหนา้ อกเส้ือ แลว้ หมุนตวั ซา้ ยและขวาเล็กนอ้ ย
เพ่ือจะไดเ้ ห็นรอบ ๆ บริเวณคอ ทง้ั ดา้ นหนา้ และดา้ นหลงั
ส่ิงผิดปกติท่ีควรสงั เกตในเร่ืองของโรคผิวหนังการบวมโตของคอ

10

เทคนคิ การตรวจสขุ ภาพนกั เรียน

สาหรับการตรวจมี 10 ทา่ ดงั น้ี

ทา่ ท่ี 5 สาหรบั นักเรียนหญิงใชม้ ือขวาเปิดผมไปทดั ไวท้ ่ีดา้ น
หลงั หูขวาหนั หนา้ ไปทางซา้ ยสว่ นนักเรียนชายหนั หนา้ ไปทาง
ซา้ ยเทา่ น้นั

ทา่ ท่ี 6 ในทา่ เดียวกนั นักเรียนหญิงใชม้ ือซา้ ยเปิดผมไปทดั ไว้
ดา้ นหลงั หูซา้ ยหนั หนา้ ไปทางขวาสว่ นนักเรียนชายใหห้ นั หนา้
ไปทางขวาเทา่ นั้น ส่ิงท่ีผิดปกติท่ีควรสงั เกตเชน่ เหา่
หูน้าหนวก แผล ตอ่ มน้าเหลืองโตบริเวณหลงั หู เป็นตน้

11

เทคนคิ การตรวจสขุ ภาพนกั เรียน

สาหรบั การตรวจมี 10 ทา่ ดงั น้ี

ทา่ ท่ี7 ใหก้ ดั ฟนั และย้ิมกวา้ งใหเ้ ห็นเหงือกเหนือฟนั บนและเห็น
ฟนั ลา่ งใหเ้ ต็มท่ี ส่ิงท่ีผิดปกติท่ีควรสงั เกตไดแ้ กร่ ิมฝีปากซีดมาก
เป็นแผลท่ีมุมปาก มุมปากเป่ื อย เงือกบวมเป็นหนอง ฟนั ผุ
ผิวหนงั บริเวณใบหนา้

ทา่ ท่ี8 ใหอ้ า้ ปากกวา้ งแลบล้ินยาว พรอ้ มทง้ั รอ้ ง “อา”ใหศ้ ีรษะ
เอนไปขา้ งหลงั เล็กนอ้ ย ส่ิงผิดปกติท่ีควรสงั เกตไดแ้ กค่ อแดง
เจ็บ หรือเป็นฝ้าขาว ๆ ฟนั ผุ แผลแดงอกั เสบบริเวณเย่ือบุจมูก
มีน้ามูก ไอ ตอ่ มทอลซิลโต

12

เทคนคิ การตรวจสขุ ภาพนกั เรียน

สาหรับการตรวจมี 10 ทา่ ดงั น้ี

ทา่ ท่ี 9 สาหรบั นักเรียนหญิง ใหแ้ ยกเทา้ ทง้ั สองขา้ งหา่ งกนั 1ฟตุ
ใชม้ ือทง้ั 2 ขา้ งจบั กระโปรงดึงข้ึนเหนือเขา่ ทง้ั สองขา้ ง
สว่ นนักเรียนชายเพียงแยกเทา้ ทงั้ สองขา้ งใหห้ า่ งกนั 1ฟตุ เชน่ กนั

ทา่ ท่ี10 นักเรียนหญิง ชาย อยูใ่ นทา่ ท่ี 9 ใหก้ ลบั หลงั หนั
สงั เกตดา้ นหลงั บา้ งแลว้ ใหเ้ ดินไปขา้ งหนา้ ประมาณ 4-5 กา้ ว
แลว้ เดินกลบั หนั เขา้ หาผูต้ รวจ ส่ิงผิดปกติท่ีควรสงั เกตคือ
ความผิดปกติของรูปร่างการโกง่ งอของขาน่องความผิดปกติฝ่าเทา้

13

งานอนามยั โรงเรียน

ความหมาย

การดาเนินกิจกรรมท่ีกอ่ ใหเ้ กิดความรู้ ความเขา้ ใจ ป้องกนั รักษา
การสง่ เสริมสุขภาพของบุคลากรทุกคนท่ีอาศยั อยูใ่ นโรงเรียนเพ่ือใหก้ ลุม่
คนเหลา่ น้ีมีสุขภาพดีโดยการมีสว่ นร่วมของโรงเรียน บา้ นและชุมชน
ครอบคลุมกิจกรรมดา้ นการจดั ส่ิงแวดลอ้ ม การบริการสุขภาพ
และการสอนสุขศึกษา

ขอบเขตงานอนามยั โรงเรียน

1. ดา้ นส่ิงแวดลอ้ มในโรงเรียนท่ีถูกสุขลกั ษณะหรือการสุขาภิบาลโรงเรียน
คือการจดั โรงเรียนใหถ้ ูกสุขลกั ษณะ ใหเ้ อ้ือตอ่ การมีสุขภาวะโดยการ
ควบคุมดูแลและปรบั ปรุงส่ิงแวดลอ้ มตา่ งๆในโรงเรียนใหอ้ ยูใ่ นสภาพท่ีดี
เพ่ือใหป้ ลอดภยั จากโรค การเจ็บป่วยหรืออุบตั ิเหตุตา่ งๆเช่ือกนั วา่
ส่ิงแวดลอ้ มท่ีดีเป็นปัจจยั สาคญั ท่ีสง่ ผลบวกตอ่ สุขภาพ

14

งานอนามยั โรงเรียน

ขอบเขตงานอนามยั โรงเรียน

2. การบริการดา้ นสุขภาพ (Health service)การบริการดา้ นสุขภาพเป็น
การดาเนินงานเพ่ือการสง่ เสริม ป้องกนั การเกิดโรคในเด็กวยั เรียน
กิจกรรมดา้ นการบริการสุขภาพแกน่ ักเรียนจะครอบคลุมการบริการดา้ น
ตา่ ง ๆ เชน่ การตรวจสุขภาพ ตรวจวดั สายตา ตรวจการไดย้ ิน
เฝ้าระวงั ภาวะการเจริญเติบโตดว้ ยการชง่ั น้าหนัก วดั สว่ นสูง
การสรา้ งเสริมภูมิคุม้ กนั โรคดว้ ยการฉีดวคั ซีน เป็นตน้

15

งานอนามยั โรงเรียน

ขอบเขตงานอนามยั โรงเรียน

3. การบริการดา้ นการศึกษาหรือสุขศึกษา (Health Education)
การสอนสุขศึกษาเป็นกระบวนการหรือขนั้ ตอนเก่ียวกบั การจดั
ประสบการณด์ า้ นการเรียนการสอน เป็นกิจกรรมการใหค้ วามรู้
เสริมสรา้ งประสบการณป์ ลูกฝงั ทศั นคติท่ีถูกตอ้ งในเร่ืองสุขภาพแกน่ ักเรียน
โดยมีวตั ถุประสงคห์ ลกั เพ่ือปรับเปล่ียนพฤติกรรมสุขภาพ
รูปแบบกิจกรรมดา้ นน้ีอาจจะเป็นบทบาทของเจา้ หนา้ ท่ีทางสุขภาพใน
การใหค้ วามรูแ้ กน่ ักเรียน หรือการสนบั สนุน ใหค้ รู นักเรียนเป็นผูใ้ ห้
ความรูเ้ ร่ืองสุขภาพแกเ่ พ่ือน ๆ ดว้ ยกนั

16

หนา้ ท่แี ละความรบั ผดิ ชอบ
ของงานอนามยั โรงเรียน

หนำ้ ที่

(1)ประเมินสถานภาพทางดา้ นสุขภาพอนามยั ของนกั เรียน
และบุคลากรอ่ ื นๆภายในโรงเรี ยน
(2)จดั สถานท่ีเพ่ือการปฐมพยาบาลและพกั ฟ้ืนสาหรบั นักเรียน
และบุคลากรในโรงเรียนตามสภาพแวดลอ้ มและความจาเป็น
(3)จดั หายา เคร่ืองมือเคร่ืองใชใ้ นการปฐมพยาบาลพรอ้ มท่ี
จะใชไ้ ดท้ นั ที
(4)ใหก้ ารปฐมพยาบาลแกน่ ักเรียนและบุคลากรในโรงเรียน
เม่ือเจ็บป่วยหรือไดร้ บั อบุ ตั ิเหตุ
(5)สง่ ตอ่ ผูป้ ่วยท่ีมีอาการหนักเกินขีดความสามารถของครู
พยาบาลจะดาเนินการรกั ษาตอ่ ไปโดยจะเป็นผูป้ ระสานงาน
ในการนาสง่ โรงพยาบาล พรอ้ มทงั้ รายงานใหผ้ ูบ้ ริหารทราบ

17

หนา้ ท่แี ละความรบั ผดิ ชอบ
ของงานอนามยั โรงเรียน

หนำ้ ท่ี

(6)ดาเนินการใหม้ ีการควบคุมและป้องกนั การระบาดของโรคติดตอ่
และเช้ือโรคตา่ งๆพรอ้ มแนะนาชว่ ยเหลือในการจดั ส่ิงแวดลอ้ ม
ของโรงเรียนใหถ้ ูกสุขลกั ษณะ
(7) แนะนาสง่ เสริมและใหค้ าปรึกษาเก่ียวกบั สุขภาพจิต
รวมทงั้ การแกไ้ ขปัญหาในดา้ นอารมณ์
(8)ใหค้ วามรูแ้ กน่ ักเรียนและบุคลากรในโรงเรียนเก่ียวกบั
การรักษาสุขภาพอนามยั
(9)จดั ทาบตั รบนั ทึกสุขภาพหรือระเบียนสุขภาพตามแบบท่ี
กาหนดของกระทรวง
(10)ดูแลรักษาหอ้ งพยาบาลใหส้ ะอาดถูกสุขลกั ษณะอยเู่ สมอ
(11)ติดตอ่ ประสานงานกบั ครูประจาชน้ั ในกรณีท่ีนักเรียนเจ็บ
ป่วยหนักตอ้ งรกั ษาตวั ท่ีโรงพยาบาลหรือประสบอุบตั ิเหตุ
เพ่ือท่ีครูประจาชน้ั จะไดแ้ จง้ ใหผ้ ูป้ กครองทราบ
(12) จดั ทาแผนสถิติ และโครงการของงานพยาบาลในแตล่ ะ
ปีการศึกษาและปฏิบตั ิหนา้ ท่ีอ่ืนๆตามท่ีไดร้ ับมอบหมาย

18

การใหบ้ ริการงานอนามยั โรงเรียน

1.สารวจจานวนนักเรียนครูเจา้ หนา้ ท่ีจานวนนักเรียนและ
สุขาภิบาลอาหารและ ส่ิงแวดลอ้ ม การประปาในโรงเรียน
และวางแผนการปฏิบตั ิงานใหเ้ หมาะสม

การตรวจสุขาภิบาลในโรงเรียน

19

การใหบ้ ริการงานอนามยั โรงเรียน

2.ตรวจสุขภาพเบ้ืองตน้ เพ่ือคน้ หาภาวะสุขภาพใหค้ าแนะนา
ดา้ นสุขภาพอนามยั แกน่ ักเรียนกลุม่ เป้าหมายพรอ้ มบนั ทึก
ขอ้ มูลสุขภาพในบตั รสุขภาพหรือระเบียนสะสม

ตรวจสุขภาพเบ้ืองตน้

20

การใหบ้ ริการงานอนามยั โรงเรียน

3.ดาเนินการแกไ้ ขปัญหาสุขภาพโดยใชก้ ระบวน
การพยาบาลเพ่ือการแกไ้ ขตรงตามปัญหาและความตอ้ งการ
ของนกั เรียนท่ีมีภาวะเส่ียง หรือปัญหาดา้ นสุขภาพโดยการ
ใหบ้ ริการดา้ นการรกั ษาพยาบาลเบ้ืองตน้ คาแนะน และหรือ
การสง่ ตอ่ รวมถึงการติดตามและประเมินผลการรกั ษาพยาบาล

4.ประสานงานกบั ครู และผูป้ กครองของนักเรียนท่ี
พบปัญหา เพ่ือการมีสว่ นร่วมในการแกไ้ ขปัญหา

5.ใหค้ วามรูด้ า้ นสุขภาพอนามยั เพ่ือการดูแลตนเอง
ตามหมวดเร่ืองท่ีกาหนดไวใ้ นแผนการสอนสุขศึกษาและเร่ือง
อ่ืนๆ เป็นรายบุคคล รายกลุม่ แกน่ ักเรียน บุคลากรในโรงเรียน
และอ่ืนๆท่ีเก่ียวขอ้ งรวมถึงการจดั นิทรรศการป้ายนิเทศในโรงเรียน

ป้ายนิเทศในโรงเรียนดา้ นสุขภาพอนามยั

21

การใหบ้ ริการงานอนามยั โรงเรียน

6.เฝ้าระวงั และสรา้ งเสริมภูมิคุม้ กนั โรครวมทงั้ ใหค้ วามรูเ้ ก่ียว
กบั โรคติดตอ่ การปฏิบตั ิตวั เพ่ือป้องกนั โรคติดตอ่ และการแพร่
กระจายเช้ือ

บริการดา้ นสง่ เสริมภูมิคุม้ กนั โรค
และเพ่ือป้องกนั โรคติดตอ่

22

การใหบ้ ริการงานอนามยั โรงเรียน

7.การดาเนินการเก่ียวขอ้ งกบั งานสาธารณสุขมูลฐาน
ในโรงเรียน โดยสนับสนุนจดั ใหม้ ีผูน้ าดา้ นในอนามยั โรงเรียน
เยาวชนสาธารณสุขในโรงเรียน

8.เฝ้าระวงั แกไ้ ข ภาวะโภชนาการและโรคตา่ งๆ
เชน่ โรคโลหิตจางในโรงเรียน

9.ใหก้ ารดูแลสง่ เสริมสนับสนุนโรงเรียน ดา้ นสุขาภิบาลอาหาร
และส่ิงแวดลอ้ ม การประปาในโรงเรียนเพ่ือใหถ้ ูกตอ้ ง

10.ประสานงานกบั หน่วยงานอ่ืนๆท่ีเก่ียวขอ้ งเพ่ือใหก้ ารชว่ ย
เหลือและปรับปรุงแกไ้ ข งานดา้ นอนามยั โรงเรียน

23

แหลง่ อำ้ งองิ

แนวทางการสง่ เสริมสุขภาพป้องกนั โรคเด็กวยั เรียนและเยาวชน
file:///C:/Users/Acer/Downloads/Documents/%.pdf
10 ทา่ มาตรฐานการตรวจสุขภาพของนกั เรียน

http://nattaphonipechon.blogspot.com/2018/11/10.html
ความหมายของงานอนามยั โรงเรียน

https://sites.google.com/a/banglamung.ac.th
ขอบเขตงานอนามยั โรงเรียน

https://sites.google.com/a/banglamung.ac.th/ngan-
งานอนามยั โรงเรียน

http://www.bangkok.go.th/healthcenter67/page/sub/1
หนา้ ท่ีและความรบั ผิดชอบของงานอนามยั โรงเรียน
https://koksihealth.wordpress.com/2012/05/

thank you