อนุสรณ์งานพระราชทานเพลิงศพ ศาสตราจารย์กิตติคุณ ดร.อมรา ประสิทธิ์รัฐสินธุ์

หนัังสืือ เช่่น Nonviolent Communication: A Language of Compassion เขีียนโดยโ ขีีรเซ็็นเบิร์ิก์ (Rosenberg, 2001) ซึ่่�งซึ่่มีีเนื้้อหา นื้้ ที่่�แนะนำการใช้ภ้าษาเพื่�อห่ ลีีกเลี่่�ยงความรุุนแรง และนอกจากหนัังสืือ ยัังมีีเว็็บไซต์ที่์ ่�ให้้คำแนะนำ เพื่�อ่ป้้องกััน หรืือสอนลูกูไม่่ให้้ใช้ภ้าษาเลว (bad language) อีีกด้้วย๓ นอกจากการทำให้้เรื่�อง่ภาษากัับความรุุนแรงเป็็นสิ่่�งที่สั่�ังคมควร ให้้ความสนใจ และกระตุ้้นให้้มีีการดำเนิินการป้้องกััน หรืือหลีีกเลี่่�ยง ดัังกล่่าวแล้้ว ยัังมีีการเผยแพร่่ความรู้้ด้้านนี้้ในรููปแบบรายวิิชาที่่�เปิิด สอนในมหาวิิทยาลััย เช่่น EN 447 Language and Violence เปิิด สอนในมหาวิิทยาลััยอาคาเดีีย (Acadia University) เ ดีีมืืองมืื ฟิิลาเดลเฟีีย สหรััฐอเมริิกา POL3000 Deadly Words: The Language of Political Violence เปิิดสอนในมหาวิิทยาลััยเอ็็กซีีเตอร์์ (University of Exeter) ประเทศอังักฤษ และ LING 23750/33750 Language and Violence ในมหาวิิทยาลััยชิิคาโก (University of Chicago) สหรััฐอเมริิกา ในสัังคมไทย ปััญหาความรุุนแรงในการใช้้ภาษายัังไม่่เป็็น ประเด็็นปััญหาใหญ่่ แม้้จะมีีผ ลงานตีีพิิมพ์์ทางด้้านนี้้อยู่่บ้้าง ซึ่่�งส่่วน ใหญ่่เป็็นงานวิิจััยที่่�ศึึกษ าภาษารุุนแรงในสื่่�อ ต่่อคนบางกลุ่่ ม เช่่น รสริิน ดิิษฐบรรจง สิิริิวรร ณ นัันทจัันทููล และประเทืือง ทิินรััตน์์ (๒๕๕๙) ในงานวิจัิัยเรื่�อง “ ่ภาษากัับภาพตัวัแทนความรุุนแรงต่่อผู้ห้ญิิง ๓ ตัวอย่าง เช่นเว็บไซต์น้ https://www.positiveparentingsolutions.com/ ี parenting/10-tips-to-curb-foul-language ศาสตราจารย์์กิิตติิคุุณ ดร.อมรา ประสิิทธิ์์�รััฐสิินธุ์์(ม.ว.ม., ป.ช.) 101

ในนวนิิยายครอบครัวัไทย : การศึกษึากลวิธีีิทางอรรถศาสตร์์” พบการ ใช้้คำแสดงความรุุนแรงต่่อผู้้หญิิง เช่่น อีี นััง ยััย ในผลงานอีีกเรื่่�อง รสริิน ดิิษฐบรรจง และเพ็็ญพิิสุุทธิ์์� ศิิริิ (๒๕๖๒) ศึึกษาความรุุนแรง ต่่อผู้้สููงอายุทีุ่ส่� ะท้้อนในข่่าวหนัังสืือพิิมพ์์ไทย พบการใช้้คำที่่�ตอกย้้ำความ ชรา และความผิิดปรกติิ เช่่น พ่่อเฒ่่า แม่่เฒ่่า หญิิงชรา คนพิิการ พิิรงรอง รามสููต รณะนัันท์์ เสนองานวิิจััยเรื่่�อง “การกำกัับดููแลสื่่�อ ออนไลน์์ที่่�เผยแพร่่เนื้้อหาที่ ่�สร้้างความเกลีียดชััง”๔ ผู้้วิิจััยอธิิบายว่่า ความเกลีียดชัังในภาษา หมายถึึง การใช้้คำพููดหรืือการแสดงออกทาง ความหมายใด ๆ ที่มีี่� วััตถุุประสงค์์เพื่่�อโจมตีีกลุ่่มบุุคคลหรืือปััจเจกบุุคคล โดยมุ่่งไปที่ ่� อััตลัักษณ์์ที่่�อาจติิดตััวมาแต่่ดั้้งเดิิม หรืือเกิิดขึ้้นภายหลััง เช่่น เชื้้อชาติิ ศาสนา สีีผิิว สถานที่่�เกิิด/ที่่�อยู่่อาศััย อาชีีพ อุุดมการณ์์ ทางการเมืือง หรืือลักษัณะอื่่�นที่ส่� ามารถทำให้ถู้กูแบ่่งแยกได้้ การแสดง ความเกลีียดชัังที่่�ปรากฏอาจเป็็นการเหยีียดหยามศัักดิ์์�ศรีี ลดทอน คุุณค่่าความเป็็นมนุษย์ุ์ หรืือยุุยงส่่งเสริิมให้้เกิิดความเกลีียดชััง ตลอด จนการส่่งเสริิมให้้เกิิดความรุุนแรงด้ว้ยก็็ได้้ ข้้อมููลที่่�ใช้้ในการวิิเคราะห์์ ได้้แก่่เนื้้อหาในพื้้นที่่�ออนไลน์์ของไทย ๓ รููปแบบ คืือ ๑) กระดาน สนทนา ได้้แก่่ พัันทิิปดอตคอม และ เอ็็มไทย ๒) เครืือข่่ายสัังคม ออนไลน์์ เฟซบุ๊๊ก และ ๓) เว็็บไซต์์แบ่่งปัันคลิิปวิดีีิโอ ยูทู้้บ ผลการวิจัิัย พบว่่าฐานความเกลีียดชัังอัันดัับแรกคืืออุุดมการณ์์ทางการเมืือง โดยเฉพาะความขััดแย้้งระหว่่างกลุ่่มคนเสื้้อเหลืือง-เสื้้อแดง และพบ ๔ (เครือข่ายพลเมองเน็ต มูลนิ ืธิเพออินเทอ ื่ ร์เน็ตและวัฒนธรรมพลเมอง, ื ๒๕๕๖) 102 อนุุสรณ์์งานพระราชทานเพลิิงศพ

มากที่ ่�สุุดในยููทู้้บ ส่่วนฐานความเกลีียดชัังรองลงมาคืือศาสนาและ ชาติพัิ ันธุ์์ นอกจากปััญหาภาษาที่่�รุุนแรงแล้ว้ยัังมีีปััญหาภาษาที่กล่ ่� ่าวเท็็จ อีีกด้้วย ซึ่่�งนำโทษมาสู่่สัังคมไทยปััจจุุบัันเช่่นกััน ภาษาเท็็จพบมากใน อิินเทอร์์เน็็ต และเป็็นที่รู้้จั่� กัในนามของ ข่่าวปลอม (fake news) หวาง (Wang, 2020) ศึึกษางานวิิจััยเกี่่�ยวกัับข่่าวปลอมที่ ่�ตีีพิิมพ์์ในรููปของ บทความวิิจััยในวารสารสาขาต่่าง ๆ เขาให้้คำจำกััดความ ข่่าวปลอม ว่่าหมายถึึง ข้้อความในข่่าวที่สื่� ่�อสารสนเทศผิิด หรืือไม่่จริิงโดยเจตนา และไม่่แจ้้งผู้้ฟัังหรืือผู้้อ่่านถึึงความไม่่ถููกต้้องของสารสนเทศนั้้น ข่่าวปลอมไม่่ใช่่เรื่่�องราวที่ ่�สร้้างขึ้้นเพื่่�อความขำขััน หรืือเสีียดสีีสัังคม ข่่าวปลอมพบมากในสหรััฐอเมริกิา ทั้้งนี้้อาจเป็็นตามที่่�เพิร์ิ์สิิลีี (Persily, 2017) ตั้้งข้้อสัังเกตว่่าหลัังปีีค.ศ. 2016 ที่ ่�มีีการรณรงค์์หาเสีียงเลืือก ตั้้งประธานาธิิบดีีในสหรััฐอเมริกิา มีีข่่าวปลอมเกิิดขึ้้นจำนวนมากและ ได้้กลายเป็็นหััวข้้อที่ ่� ดึึงดููดนัักวิิจััย งานวิิจััยที่่�พยายามค้้นหาว่่าอะไรเป็็นตััวบ่่งชี้้ของข่่าวปลอมเป็็น สิ่่�งที่่�ผู้้เขีียนสนใจ แต่่จากการสำรวจพบว่่ามีีน้้อย เอมีีลีี แฟรนซิิส (Francis, 2018) พบว่่าข่่าวปลอมมัักใช้้วััจนลีีลาการเล่่าเรื่่�อง และให้้ รายละเอีียดมากเพื่่�อทำให้้ผู้้อ่่านเชื่่�อเรื่่�องที่่�ปลอม งานของโดโรทา มาร์์ควาดท์์ (Marquardt, 2019) เสนอวิธีีวิิเคราะห์ลั์กษัณะของข้้อความ เพื่่�อตััดสิินว่่าเป็็นข่่าวปลอมหรืือไม่่ คืือ ๑) ข้้อความที่ ่�มีีความซัับซ้้อน มีีแนวโน้้มเป็็นข่่าวจริิงมากกว่่าปลอม ๒) บทความที่่�คำสำคััญ สอดคล้้องกัับชื่่�อเรื่่�องมัักเสนอเรื่่�องจริิง ๓) บทความที่ ่�สื่่�อความรู้้สึึก ศาสตราจารย์์กิิตติิคุุณ ดร.อมรา ประสิิทธิ์์�รััฐสิินธุ์์(ม.ว.ม., ป.ช.) 103

ทำนองเดีียวกัับหััวเรื่่�องมัักเป็็นเรื่่�องจริิง ๔) เรื่่�องจริิงมัักมีีการอ้้างอิิง แหล่่งที่่�มา ๕) ถึึงจะมีีแหล่่งอ้้างอิิง ถ้้าเป็็นแหล่่งอ้้างอิิงที่่�ไม่่น่่าเชื่่�อถืือ เรื่่�องที่่�เขีียนมักัไม่่ใช่่ความจริิง นอกจากนั้้น ยัังมีีงานวิจัิัยของโมฮััมหมััด มะฮููบ และคณะ (Mahyoob et al., 2021) ซึ่่�งศึึกษาหน่่วยสร้้างใน ภาษาที่่�ปรากฏบ่่อยครั้้งในข่่าวปลอม พบว่่าหน่่วยสร้้างกรรมวาจก (passive construction) หน่่วยสร้้างปฏิิเสธ (negation) และหน่่วย สร้้างรายงานข้้อเท็็จจริิง (reported speech) ปรากฏในข่่าวปลอม มากกว่่าข่่าวจริิง และในทางตรงข้้าม พบว่่าวิิสามานยนาม (proper noun) ปรากฏในข่่าวจริิงมากกว่่าข่่าวปลอม เกี่่�ยวกัับข่่าวปลอมในประเทศไทย งานวิิจััยของนัันทิิกา หนููสม และวิิโรจน์์ สุุทธิิสีีมา (๒๕๖๒) พบว่่าข่่าวปลอมมีีมากที่ ่�สุุดในเฟซบุ๊๊ก วิิธีีสร้้างข่่าวปลอม คืือแต่่งเนื้้อหาขึ้้นมาใหม่่ สร้้างภาพประกอบให้้ เกี่่�ยวข้้องกัับเนื้้อหามากที่ ่�สุุด บรรจุุชื่่�อคน พร้้อมตำแหน่่งต่่าง ๆ เพื่่�อ ให้้ดููน่่าเชื่่�อถืือ และหากมีีคนส่่งต่่อจำนวนมาก ก็็จะยิ่่�งเพิ่่�มความน่่า เชื่่�อถืือให้้ข่่าวปลอมมากขึ้้น นอกจากนั้้น ยัังมีีงานของสุุนัันทา แย้้ม ทััพ และอรััญญา ศิิริิผล (๒๕๖๔) ซึ่่�งศึึกษาข่่าวปลอมกัับการทำงาน ของนักข่ั ่าวในยุุคดิจิทัิัล สรุุปได้ว่้่าความก้้าวหน้้าทางเทคโนโลยีีสื่่�อสาร ยุุคดิิจิิทััลทำให้้สร้้างข่่าวปลอมได้้ง่่าย และส่่งต่่อง่่าย ปััญหาสำคััญคืือ ผู้้รัับสารไม่่อาจแยกแยะว่่าอะไรคืือข้้อเท็็จจริิง (fact) อะไรคืือข่่าว ปลอม (fake) สุุนัันทา แย้้มทััพ และอรััญญา ศิิริิผล จึึงมุ่่งวิิเคราะห์์ ลักษัณะของข่่าวปลอม เพื่่�อเสนอกระบวนการตรวจสอบข่่าวปลอมให้้ แก่่นัักข่่าวและผู้้ใช้้สื่่�อ ผลการวิิจััยพบว่่าข่่าวปลอมออนไลน์์ปััจจุุบัันมีี ๓ รููปแบบ คืือ 104 อนุุสรณ์์งานพระราชทานเพลิิงศพ

๑) โฆษณาประชาสััมพัันธ์์ให้้ดููเหมืือนข่่าวจริิง ๒) การประชด ประชัันเสีียดสีีล้้อเลีียนที่ ่�มีีเนื้้อหาผิิดไปจากข้้อเท็็จจริิง ๓) ข่่าวที่ ่�สร้้าง เพื่่�อหวัังผลทางการเมืือง ทำให้้คนเกิิดอารมณ์์ร่่วมและแบ่่งฝ่่าย ที่่�กล่่าวมาทั้้งหมดข้้างต้้นเป็็นการชี้้ให้้เห็็นถึึงความสำคััญของ ปััญหาการใช้้ภาษาที่่�รุุนแรงและสื่�อค่วามเท็็จ และได้้สรุุปเนื้้อหาของ ผลงานในอดีีตที่่�เกี่่�ยวข้้อง ซึ่่�งจะเห็็นได้้ว่่างานวิิจััยในอดีีตที่่�เกี่่�ยวกัับ ความรุุนแรงในภาษายัังมีีน้้อย โดยเฉพาะในสัังคมไทย ส่่วนบทความ ที่่�วิิเคราะห์์ลัักษ ณะของข่่าวปลอมมีีประโยชน์์ต่่อการเขีียนบทความนี้้ มาก เพราะเป็็นแนวทางให้้วิิเคราะห์์ลัักษณะภาษาเท็็จได้้ละเอีียดขึ้้น บทความนี้้จึึงมีีวััตถุุประสงค์ที่์ ่�จะแสดงให้้เห็็นว่่าภาษาที่สื่�่�อความเท็็จมีี ตััวบ่่งชี้้อะไร และทำไมทุุกคนควรเผยแพร่่ความจริิงเพื่่�อสร้้างความรู้้ ให้้แก่่คนในสัังคม อีีกประเด็็นคืือเราควรใช้้ภาษาอย่่างไรที่่�ไม่่รุุนแรง เพื่่�อสร้้างความรัักให้้สัังคม ๒. การใช้้ภาษาเพื่่�อสร้้างความรู้้ เฟอร์์ดิินานด์์ เดอโซซููร์์ (Ferdinand de Saussure) นััก ภาษาศาสตร์์ชาวสวิิส ซึ่่�งได้้รัับการขนานนามว่่าเป็็นบิิดาของ ภาษาศาสตร์สมั์ ัยใหม่่ (ภาพที่่� ๑) เสนอแนวคิิดว่่าคำในภาษาคืืออะไร (ภาพที่� ๒) ในห ่นัังสืือที่มีีชื่�่�อเสีียงเรื่่�อง Course in General Linguistics (Saussure, 1966) ศาสตราจารย์์กิิตติิคุุณ ดร.อมรา ประสิิทธิ์์�รััฐสิินธุ์์(ม.ว.ม., ป.ช.) 105

ภาพที่่� ๑ Ferdinand de Saussure๕ ๕ ได้รับอนุญาตให้เผยแพร่ได้ จาก Wikimedia Commons, the free media repository (Jullien Restored.png) 106 อนุุสรณ์์งานพระราชทานเพลิิงศพ

signif ied (meaning) signif ier (form) ภาพที่่� ๒ องค์์ประกอบของคำในภาษา ความคิิดของโซซููร์์ที่่�แสดงในภาพที่่� ๒ คืือ คำทุุกคำในภาษามีี องค์์ประกอบ ๒ มิิติิ ได้้แก่่ มิิติิของ signif ier หมายถึึง รููป (form) หรืือ เสีียง-ภาพ (sound-image) ส่ว่นอีีกมิติิได้้แก่่ signified หมายถึึง ความหมาย (meaning) ซึ่่�งอาจเทีียบเท่่ากัับ มโนทััศน์ (concept) ห ์ รืือ เนื้้�อหา (content) หรืือ แก่่นสาร (substance) ถ้้าจะยกตัวัอย่่าง เพื่่�อจะได้้เข้้าใจความคิิดของโซซูร์ู์ ก็็จะเห็็นได้้ ในภาพที่่� ๓ ตัวัอย่่างเช่่น ในมิติที่ิ่�หนึ่่�งเรามีีเสีียงของรููปว่่า [cat], [chat], [แมว] ซึ่่�งเป็็นรููปเขีียนภาษาอัังกฤษ ภาษาฝรั่่�งเศส และภาษาไทย ตาม ลำดัับ และก็็ออกเสีียงต่่างกัันไปด้ว้ย มิติที่ิ ส่� อง คืือความหมายของคำ ทั้้ง ๓ คำ ซึ่่�งน่่าจะเหมืือนกัันเกืือบทั้้งหมด คืือหมายถึึงสััตว์์เลี้้ยงตััว เล็็ก มีีสี่่� ขา ขนนิ่่�ม เล็็บหดเก็็บได้้ เมื่่�อพอใจหรืือตกใจ ร่่างกายแมวจะ ส่่งเสีียงสั่่�นสะเทืือนดัังครืืด ๆ แมวมีีสััญชาตญาณนัักล่่าและ คล่่องแคล่่วว่่องไว จึึงมีีความสามารถในการจัับสััตว์์ตััวเล็็ก เช่่น หนูู นก จิ้้งจก ฯลฯ ส่่วนมิิติิที่่� ๓ เป็็นสิ่่�ง (thing) ที่่�คำ [cat], [chat], [แมว] โยงไปถึึง (referent) ซึ่่�งในที่ ่�นี้้เป็็นแมวสีีขาว ที่ ่�มีีตััวตนจริิง มิิติินี้้อยู่่ ศาสตราจารย์์กิิตติิคุุณ ดร.อมรา ประสิิทธิ์์�รััฐสิินธุ์์(ม.ว.ม., ป.ช.) 107

นอกภาษา แต่่ก็็เกี่่�ยวโยงกััน ผู้้เขีียนเติิมเข้้าไปเพื่่�อให้้เข้้าใจมากขึ้้น จะเห็็นได้้ว่่ามิิติิที่่� ๒ เป็็นนามธรรม เป็็นมโนภาพหรืือมโนทััศน์์ ที่่�เก็็บไว้้ที่ ่� ระบบปริิชาน มิิได้้เจาะจงหมายถึึงของจริิงสิ่่�งใดสิ่่�งหนึ่่�ง ซึ่่�ง อยู่่ในมิิติิที่่� ๓ signif ied: ความหมาย (meaning) = concept /content/ substance signifier: รููป (form) = sound-image referent / thing [cat], [chat], [แมว] ภาพที่่� ๓ signif ier, signifif ied และ referent องค์์ประกอบทั้้ง ๓ มิิติิล้้วนมีีความสำคััญ องค์์ประกอบที่่�หนึ่่�ง (signifif ier) สำคััญเพราะระบุอัุัตลักษณ์ัข์องคำด้ว้ยเสีียงหรืือสััญลักษณ์ั ์ ที่่�เขีียนเป็็นภาพสำหรัับอ่่าน (รวมตััวอัักษรด้้วย) ส่่วนองค์์ประกอบที่ ่� สอง (signifif ied) มีีความสำคััญเพราะระบุุความหมายหรืือมโนทััศน์์ 108 อนุุสรณ์์งานพระราชทานเพลิิงศพ

ของคำนั้้น เมื่่�อหลายคำในสมองรวมกัันและมีีความสััมพัันธ์์กััน ก็็จะทำให้้เกิิดความรู้้ (knowledge) หรืือระบบปริิชาน (cognitive system) ส่่วนมิิติิที่ ่�สามแม้้ไม่่ใช่่ตััวภาษา แต่่ก็็เป็็นเงื่่�อนไขของการมีี คำในภาษา เพราะเป็็นมิิติิของสรรพสิ่่�งที่ ่�มีีอยู่่จริิง ซึ่่�งต้้องมีีคำเรีียก หน้้าที่ ่� ของทั้้ง ๓ มิิติินี้้แสดงในภาพที่่� ๔ มโนทััศน์์ / ความหมาย → ความรู้้ (ระบบปริิชาน) รููปภาษา ความจริิง ภาพที่่� ๔ ภาษา ความรู้้ ความจริิง เกี่่�ยวกัับประเด็็นสำคััญคืือความสััมพัันธ์ร์ะหว่่างความรู้้กัับความ จริิง ทรัันเซลลิิโต (Truncellito, n.d.) กล่่าวไว้้ว่่า “ความจริิงเป็็น เงื่่�อนไขของความรู้้” (Truth is a condition of knowledge) ตีีความ ได้ว่้่าความหมาย (ในภาษา) + ความจริิง นำไปสู่่ ความรู้้ ในทางตรงข้้าม ความหมาย/เนื้้�อหา (ในภาษา) ที่่�ไม่่จริิง จะไม่่ทำให้้เกิิดความรู้้ ดัังนั้้นข่่าวปลอม ตำราที่่�เสนอความเท็็จ บทความเรื่่�องไม่่จริิง เป็็นต้้น ศาสตราจารย์์กิิตติิคุุณ ดร.อมรา ประสิิทธิ์์�รััฐสิินธุ์์(ม.ว.ม., ป.ช.) 109

ย่่อมไม่่ทำให้้เกิิดความรู้้ หรืือพููดตรง ๆ คืือทำให้้เกิิดความโง่่ในสัังคม ความจริิง (truth) เป็็นข้้ออ้้างที่ ่� พิิสููจน์์ได้้ด้้วยข้้อเท็็จจริิง (fact) หรืือ ความเป็็นจริิง (reality) ข่่าวปลอม สร้้างขึ้้นโดยไม่่อาศััยข้้อเท็็จ จริิง ไม่่เชื่่�อมโยงกัับความเป็็นจริิง เพราะไม่มีี่หลักัฐานที่อ้ ่� ้างอิิงได้้ เช่่น วัันที่่� และแหล่่งข่่าว (ดููภาพที่่� ๕) ภาพที่่� ๕ ตััวอย่่างข่่าวปลอม หลัังจากที่ ่�สหรััฐฯ ไม่่อนุุญาตให้้นัักเรีียนชาวจีีนไปเรีียนที่ ่� สหรััฐอเมริิกาอีีกต่่อไป ...สหราชอาณาจัักร ...ก็็ตััดสิินใจไม่่ อนุุญาตให้้คนจีีนเข้้าศึึกษาในมหาวิิทยาลััยของอัังกฤษ ขณะนี้้มีี นัักเรีียนเกืือบ 1,000 คนเข้้ามาเรีียนในสหราชอาณาจัักรแล้้ว และถููกจำกััดให้้ออกจากสหราชอาณาจัักรภายในหนึ่่�งเดืือน .....ญี่ ่�ปุ่่นได้้... ขัับไล่่นัักเรีียนชาวจีีน 1,500 คน... ในเวลา เดีียวกััน กระทรวงศึึกษาธิิการของแคนาดาได้้ประกาศขัับไล่่ นัักศึึกษาชาวจีีน 900 คน; ออสเตรเลีียขัับไล่่นัักศึึกษาชาวจีีน 2,200 คน; นิิวซีีแลนด์์ขัับไล่่นัักเรีียนชาวจีีน 1,300 คน; กระทรวงศึึกษาธิิการของฝรั่่�งเศสและเยอรมนีีประกาศว่่าการ รัับสมััครนัักเรีียนจีีน...จะต้้องดำเนิินการตามบทบััญญััติิการ ทบทวนอย่่างเข้้มงวดของสหรััฐอเมริิกา จนถึึงตอนนี้้ มากกว่่า 80% ของนัักเรีียนจีีน 600,000 คนที่ ่� ต้้องการสมััครเรีียนต่่อ ต่่างประเทศจะถููกปฏิิเสธวีีซ่่า นี่่�เป็็นเหตุุการณ์์ที่ ่� น่่ากลััวมากที่ ่� เกี่่�ยวข้้องกัับแผนพััฒนาในอนาคตของจีีน ไบเดนสาบานที่่�จะ ป้้องกัันไม่่ให้้จีีนมีีอำนาจมากกว่่าสหรััฐฯ 110 อนุุสรณ์์งานพระราชทานเพลิิงศพ

ดัังนั้้น การสัังเกตข่่าวปลอม ให้้สัังเกตตรงที่่�ไม่่มีีการอ้้างอิิงชื่่�อ คนพููดหรืือเขีียน วัันที่่� แหล่่งที่ ่�ตีีพิิมพ์์ ดัังแสดงให้้ภาพที่่� ๕๖ ตััวอย่่างข้้างต้้นแสดงข่่าวปลอม ซึ่่�งเต็็มไปด้้วยเนื้้อหาสาระที่ ่� สร้้างขึ้้นมาใหม่ทั้้ ่งหมด เป็็นประเภทที่กล่ ่� ่าวไว้้ในงานวิจัิัยของ นัันทิกิา หนููสม และวิิโรจน์์ สุุทธิิสีีมา (๒๕๖๒) ตรงกัันข้้าม ข่่าวจริิงมีีการอ้้างอิิงแหล่่งข่่าว เช่่นชื่่�อผู้้จััดพิิมพ์์เผย แพร่่ หรืือสำนัักข่่าว เช่่นรอยเตอร์์ ในตััวอย่่างข่่าวจริิงดัังนี้้ ภาพที่่� ๖ ตััวอย่่างข่่าวจริิง ๗ จะเห็็นได้ว่้่าข่่าวจริิงในภาพที่่� ๖ มีีการระบุุแหล่่งตีีพิิมพ์์เผยแพร่่ ชััดเจน (รอยเตอร์์) และเนื้้อหาของข่่าวจริิงตรงข้้ามกัับเนื้้อหาของข่่าว ปลอมในภาพที่่� ๕ กล่่าวคืือ ข่่าวปลอมแจ้้งว่่านัักเรีียนชาวจีีนถููกไล่่ไม่่ ให้้ไปศึึกษาในประเทศสหรััฐ อัังกฤษ ญี่ ่�ปุ่่น และอื่่�น ๆ ซึ่่�งมีีการให้้ ๖ พบในอินเทอร์เน็ตวันท ๑๗ พฤ ี่ ษภาคม ๒๕๖๔๗ (Reuters, 2021) China--U.S. eases COVID-19 restrictions on Chinese students WASHINGTON, April 27 (Reuters) - The Biden administration on Tuesday said it was easing restrictions on Chinese and other students travelling to the United States this fall, potentially helping colleges whose enrollments declined during the coronavirus pandemic. ศาสตราจารย์์กิิตติิคุุณ ดร.อมรา ประสิิทธิ์์�รััฐสิินธุ์์(ม.ว.ม., ป.ช.) 111

ตััวเลขที่ ่� น่่าจะปั้้�นขึ้้น เพราะเป็็นตััวเลขกลม ๆ ไม่่มีีเศษ ส่่วนข่่าวจริิง ให้้เนื้้อหา นื้้ ที่่�ตรงข้้าม คืือคืืสหรััฐได้้ลดข้้อจำกััดต่่าง ๆ เพื่่�อให้นั้กัเรีียนชารีีว จีีนเข้้าไปศึึกษาที่�่สหรััฐได้้อย่่างสะดวก หลัังจากช่่วงเว้้นระยะเพราะ การระบาดของโควิิด-๑๙ นอกจากไม่่มีีการอ้้างอิิงแล้้ว ข่่าวปลอมยัังมีีลัักษณะที่ ่�สัังเกตได้้ ง่่าย เช่่น ใช้้คำเชิิญชวน คำน่่าตื่�นเ ่ต้้น ข้้อความแบบส่่วนตััว และให้้ รายละเอีียด ที่่�เฉพาะเจาะจง ดัังแสดงในภาพที่่� ๗ สรุุปได้้ว่่าข่่าวปลอมยัังมีีลัักษณะเด่่นดัังนี้้ (ดููข้้อความที่�่ขีีดเส้้น ใต้้ในภาพที่่� ๗ ประกอบ) (๑) ไม่่มีีการอ้้างอิิง (๒) ใช้้คำอััตวิิสััย เช่่น ดีี วิิเศษ มาก ใหญ่่ สุุดยอด ง่่าย น่่ายกย่่อง น่่าชื่่�นชม (๓) ใช้้คำที่่�ทำให้้ตื่่�นเต้้น เช่่น ความลัับนี้้� 112 อนุุสรณ์์งานพระราชทานเพลิิงศพ

ภาพที่่� ๗ ตััวอย่่างข่่าวปลอม (๔) ใช้้ถ้้อยคำที่่�ทำให้้ดููเหมืือนข้้อเท็็จจริิง หรืือผลกาวิิจััย แต่่ ขาดหลัักฐาน เช่่น เวีียดนามไม่่มีีผู้้�เสีียชีีวิิตแล้้ว. ที่่� เวีียดนาม ตอนเย็็นๆ ทุุกคนจะดื่่�มน้้ำร้้อน ๑ แก้้ว ผสมน้้ำ มะนาว. รัับรองว่่าเป็็นความจริิง. ได้้รัับการยืืนยัันแล้้ว. ทำให้้ไม่่เป็็นโรค.สามารถฆ่่าไวรััสโควิิด-๑๙ ได้้ทัันทีี. (๕) ใช้้ข้้อแบบส่่วนตััว เช่่น ขอให้้พระคุ้้�มครอง และทุุกคนจง โชคดีี (๖) ให้้รายละเอีียดมากเกิินไป และมีีการกล่่าวซ้้ำบ่่อยครั้้�ง ศาสตราจารย์์กิิตติิคุุณ ดร.อมรา ประสิิทธิ์์�รััฐสิินธุ์์(ม.ว.ม., ป.ช.) 113

ทำให้ข้้อความที่่ต้�้องการสื่่�อสารขาดความกระชัับ เช่่นเสนอประเด็็น ว่่า “วิิธีีการง่่ายแต่่ได้้ผลดีี” ซ้้ำ ๒ ครั้้ง และประเด็็นว่่า “วิิธีีการนี้้ฆ่่า ไวรััสโควิิดได้้จริิง” ซ้้ำถึึง ๕ ครั้้ง เป็็นที่สั่�ังเกตได้ว่้่าข้้อค้้นพบที่�เ่สนอในบทความนี้้สอดคล้้อง กัับงานวิิจััยของแฟรนซิิส (Francis, 2018) ที่่�กล่่าวไว้้ข้้างต้้น ซึ่่�งพบ ว่่าข่่าวปลอมมัักใช้้วััจนลีีลาเรื่่�องเล่่าและให้้รายละเอีียดมากเกิินพอดีี โดยสร้้างสรรค์์แต่่งขึ้้นมา อย่่างในตัวัอย่่างภาพที่่� ๖ เห็็นได้ว่้่ามีีการให้้ ตััวเลขแสดงจำนวนนัักเรีียนจีีนที่่�ถููกขัับไล่่ในประเทศต่่าง ๆ อย่่าง เฉพาะเจาะจงมากเกิินไป และการที่่�พบว่่ามีีการใช้้คำอััตวิิสััยแสดง คุุณค่่า เช่่น ดีี ง่่าย วิิเศษ สุุดยอด ฯลฯ เพื่่�อทำให้้ผู้้อ่่านเชื่่�อ ๓. การใช้้ภาษาเพื่่�อสร้้างความรััก หัวัข้้อนี้้ มีีวัมีีัตถุปุระสงค์เ์พื่่�อเสนอผลการวิ เคิราะห์ก์ารใช้ภ้าษาที่่� รุุนแรงในสัังคมไทย และเสนอให้้ใช้้ภาษาตรงข้้ามเพื่่�อสร้้างความรััก ในสัังคม ๓.๑ การใช้้คำพููดเกลีียดชัังซึ่่�งควรหลีีกเลี่่�ยง ภาษาที่�ค่วรหลีีกเลี่�ยง ่ คืือภาษาที่�่มีีความรุุนแรง สร้้างความ เกลีียดชััง และผู้้พููดมีีเจตนาร้้าย มีีตััวอย่่างดัังนี้้ (๑) ถ้้อยคำที่่�แสดงการตำหนิิด้้วยอคติิ เช่่น รัับใช้้เผด็็จการ ระบอบอุุบาทว์์ บิิดเบี้้�ยว หวด ไม้้แข็็งใส่่ผู้้�ชุุมนุุม 114 อนุุสรณ์์งานพระราชทานเพลิิงศพ

(๒) ถ้้อยคำที่่�ด้้อยค่่าคนอื่่�น เป็็นการใช้้ภาษาที่่�ทำให้้คนอื่�น่ดููเลว มีีปมด้้อย แสดงการดููถููก เหยีียดหยาม เช่่น มีีสมองเท่่านี้้� ไร้้ จิิตสำนึึก ชื่�อเห ่ มืือนหมาที่่�บ้้าน ผสมพัันธุ์์กั ัน เรีียบร้้อย คนหััวขี้้�เท่่อ อย่่างหนา ทรราช หน้้าโง่่ ผู้้�นำขาดเซลล์์สมอง นั่่�งนิ่่�ง ๆ ให้้เหมืือนผู้้�ดีีหน่่อย ไร้้สาระ ฟัังภาษาอัังกฤษไม่่ออก หน้้าผีี ขี้้�ขลาด โง่่ สมองมีีไหม นัักเลงข้้างถนน หน้้าปลวก สามกีีบ หมาลัยอัันดัับหนึ่่�ง มองอะไรไม่พั่ ันปลายตีีนตัวัเอง เฮงซวย ห่่วยแตก (๓) ใช้้คำแสดงความเกลีียด และรัังเกีียจ เช่่น ไม่่ฟััง เกลีียดมาก ขอมองด้้วยหางตาแล้้ว แบะปาก ทุุเร้้ดดดด เน่่า อ้้วก (๔) จงใจใช้้คำหยาบ (< คำต้้องห้้าม) เช่่น กูู มึึง แม่่ง ไอ้้สั ัส โคตร_ (ตััวเงิินตััวทอง) สัันดาน ฉิิบหาย ส้้นตีีน อีีหน้้า_ (อวััยวะเพศ หญิิง) ประ_ (มีีเพศสััมพัันธ์์) ตััวอย่่างการใช้้ภาษาข้้างต้้นควรหลีีกเลี่่�ยง เพราะก่่อให้้เกิิดผล ทางลบ ผู้้เขีียนขอเรีียกรููปแบบที่่�ยกมาทั้้งหมดว่่า คำพููดเกลีียดชััง (hate speech) โดยหมายถึึง ถ้้อยคำที่่�ผู้้พู ูดแสดงความรู้้สึึกทางลบ โดยมีีเจตนามุ่่งทำร้้าย หรืือทำให้้ผู้้ฟัังเจ็็บปวด ศาสตราจารย์์กิิตติิคุุณ ดร.อมรา ประสิิทธิ์์�รััฐสิินธุ์์(ม.ว.ม., ป.ช.) 115

มีีหลายหน่ว่ยงานและหลายประเทศตระหนักัในโทษข องคำพููด เกลีียดชััง โดยถืือว่่าเป็็นความรุุนแรง องค์์การสหประชาชาติิได้้เผย แพร่่เอกสารเรื่่�องกลวิิธีีและแผนการปฏิิบััติิเกี่่�ยวกัับคำพููดเกลีียดชััง (United Nations Strategy and Plan of Action on Hate Speech)๘ โดยมุ่่งจััดการกัับคำพููดเกลีียดชััง และไม่่ปล่่อยให้้คนที่่�ได้รั้ับผลกระทบ เป็็นเหยื่�อ นอ ่กจากนั้้น มีีหลายประเทศได้้ผ่่านกฎหมายห้้ามใช้้คำพููด เกลีียดชััง เช่่นออสเตรเลีีย เดนมาร์์ก ฝรั่่�งเศส เยอรมนีีอิินเดีีย แอฟริิกาใต้้ สวีีเดน นิิวซีีแลนด์์ อัังกฤษ และสิิงคโปร์์ ๙ นอกจากนั้้น ตามรายงานของสำนัักข่่าวรอยเตอร์์ ๑๐ สหภาพยุุโรปได้้ขอความร่่วม มืือจากผู้้มีีอำนาจทางอิินเทอร์์เน็็ตและได้้มีีข้้อตกลงกัันแล้้วว่่าเฟซบุ๊๊ก กููเกิ้้ล ไมโครซอฟ ยููทู้้บ และทวิิตเต้้อร์์ จะเฝ้้าระวัังและลบการเขีียน คำพููดเกลีียดชัังภายใน ๒๔ ชั่่�วโมง ๓.๒ ภาษาสร้้างความรััก ภาษาที่่�มีีเจตนาดีี ทำให้้เกิิดความรััก และมีีผลทางบวกหลาย ประการ มีีงานวิิจััยจำนวนหนึ่่�งที่�แ่ สดงให้้เห็็นผลของภาษาต่่อความ คิิด จิิตใจ และพฤติกรริม เช่่น Dharmapala and McAdams (2005) นอกจากนั้้น ตามกฎการดึึงดููด (Law of attraction) คำพููดทางบวก จะดึึงดููดสิ่่�งดีี ๆ ด้้านบวก เข้้าหาตััวผู้้พููด ในทางตรงข้้ามหากพููดทาง ๘ (United Nation, 2020). ๙ (Hate speech laws by country, n.d.). ๑๐ (Fioretti and Chee, 2016). 116 อนุุสรณ์์งานพระราชทานเพลิิงศพ

ลบ ก็็จะดึึงดููดสิ่่�งทางลบเข้้าหาตัวั มีีผู้เ้สนอคำบวกที่่�ควรใช้้ ซึ่่�งเป็็นคำ ที่ ่�มีีพลััง ดัังตััวอย่่างข้้างล่่างนี้้๑๑ (คำสำคััญคืือที่ ่� ตััวหนา) I can. I’m confident. I’m strong. I know. Anything is possible. Today is going to be a great day. I choose happiness. Everything always works out for me. That was so easy. What a beautiful life I live. นอกจากคำพููดทางบวกแล้้ว ยัังมีีการใช้้ภาษาเชิิงสร้้าง (constructive) อีีก ซึ่่�งน่่าจะสร้้างความรัักในสัังคมได้้ เป็็นคำพููดที่ ่� ตรงข้้ามกัับภาษาเชิิงทำลาย (destructive) โดยเฉพาะในสถานการณ์์ ที่่�เราประสบบ่่อยมากในชีีวิิตประจำวััน คืือ การใช้้ภาษาเพื่่�อตำหนิิ วิิจารณ์์ ร้้องเรีียน ร้้องทุุกข์์ คััดค้้าน สั่่�งสอน เป็็นต้้น ตััวอย่่างการ วิิจารณ์์ผู้้อื่่�น ควรใช้้ภาษาที่่�เรีียกว่่า “ติิเพื่่�อก่่อ” หรืือ “วิิจารณ์์เชิิง สร้้าง” (constructive criticism) โดยชี้้ว่่าอะไรดีีอยู่่แล้้ว และอะไร ๑๑ (Senu-Oke, 2015) ศาสตราจารย์์กิิตติิคุุณ ดร.อมรา ประสิิทธิ์์�รััฐสิินธุ์์(ม.ว.ม., ป.ช.) 117

ต้้องปรัับปรุุง เลี่่�ยงคำเชิิงลบที่่�ทำร้้ายผู้้ฟััง เช่่น โง่่ งานคุุณเป็็นเพีียง ขยะ ไร้้ค่่า เขีียนไม่่รู้้�เรื่่�อง ไม่่พััฒนา ไม่่มีีสมอง การใช้้คำพููดทางลบบ่่อย ๆ เพื่่�อตำหนิิ หรืือด่่าว่่าผู้้อื่่�นย่่อมส่่งผล ทางลบต่่อตัวัผู้้ฟััง พ่่อแม่ที่่ ่�เรีียกลูกวู่่า ควาย ความหมายในใจคืือ “โง่่” ลููกก็็จะโง่่จริิง ถ้้าเรีียกลููกว่่า ไอ้้เกเร ไม่่เอาไหน เป็็นโจร โตขึ้้นลููกก็็จะ เป็็นเช่่นนั้้น คำพููดมีีอำนาจ เหมืือนเสกสรรค์์ให้้เกิิดความจริิง พุุทธศาสนาก็็สอนให้้ระวัังการพููด เพราะมีีความสำคััญต่่อชีีวิิต ของตนเองและสัังคม ดัังที่ ่�สมเด็็จพระอริิยวงศาคตญาณ สมเด็็จพระ สัังฆราช ทรงสอนว่่าอย่่า “พููดพล่่าม” อย่่าใช้้คำพููดที่่� “ก่่อความร้้าว ฉานชิิงชััง” (ดููภาพที่่� ๘) ภาพที่่� ๘ คำสอนของสมเด็็จพระอริิยวงศาคตญาณ สมเด็็จพระสัังฆราช 118 อนุุสรณ์์งานพระราชทานเพลิิงศพ

นอกจากนั้้น พระองค์์ทรงสอนให้้ใช้้ “ปิิยวาจา” หยุุดความขุ่่น เคืือง ในยุุคการสื่่�อสารรวดเร็็ว ทรงกล่่าวว่่า “วจีีทุุจริิต หรืือการ ประพฤติชั่่ิว�ทางวาจาปรากฏขึ้้นอย่่างกว้้างขวาง ทั้้งนี้้คำเท็จ็ คำหยาบ คำส่่อเสีียด และคำเพ้้อเจ้้อเหลวไหล ล้้วนเป็็นต้้นเหตุุใหญ่่ของความ วิวิาทบาดหมาง ความขุ่่นเคืือง และความคลางแคลงใจกััน” พระองค์์ ทรงขอให้้คนไทย “...พููดจาด้้วยถ้้อยคำที่่�ไพเราะอ่่อนหวาน จริิงใจ ไม่่พููด หยาบคายก้้าวร้้าว พููดแต่่สิ่่�งที่่�เป็็นประโยชน์์ เหมาะ สำหรัับกาลเทศะ เพื่่�อความผาสุุกร่่มเย็็นของตนเอง ครอบครััว ชุุมชน และสัังคมประเทศชาติิสืืบไป” (ข่่าวสดออนไลน์์ ๑๖ กรกฎาคม ๒๕๖๒) ๔. สรุุป บทความนี้้มุ่่งเสนอเหตุุผลเพื่่�อให้้ทุุกคนตระหนัักถึึงผลของการ ใช้ภ้าษา ว่่าถ้้าทุกุคนพููดแต่่ความจริิง สัังคมก็็จะเป็็นสัังคมความรู้้ และ ถ้้าใช้้ภาษาทางบวก จะส่่งผลทางบวก ทำให้้เกิิดความรัักในสัังคม ใน ทางตรงข้้ามหากใช้้ภาษาทางลบ คืือ คำพููดเกลีียดชััง ย่่อมส่่งผลทาง ลบ ถืือเป็็นความรุุนแรงและเป็็นผลร้้ายต่่อสัังคม ซึ่่�งเราควรหลีีกเลี่่�ยง อัันที่่�จริิง คนไทยส่ว่ นใหญ่นั่ ับถืือพุุทธศาสนา หากสนใจคำสอน ของพระพุุทธเจ้้า การใช้้ภาษาให้้เกิิดผลดีีน่่าจะเป็็นที่่�ตระหนัักรู้้และ ปฏิิบััติิกัันอยู่่แล้้ว อย่่างไรก็็ตาม ผู้้เขีียนขอยกข้้อความบางส่่วนจาก พระไตรปิิฎกมาแสดง ซึ่่�งครอบคลุุมประเด็็นหลััก และความมุ่่งหมาย ศาสตราจารย์์กิิตติิคุุณ ดร.อมรา ประสิิทธิ์์�รััฐสิินธุ์์(ม.ว.ม., ป.ช.) 119

หลัักของบทความนี้้ได้้เป็็นอย่่างดีีดัังนี้้ ... ๔. พระสมณโคดม ละการพููดเท็็จ เว้้นขาดจากการพููด เท็็จ พููดแต่่คำจริิง ดำรงคำสััตย์์ มีีถ้้อยคำเป็็นหลัักฐาน ควรเชื่่�อได้้ ไม่่พููดลวงโลก. ๕. พระสมณโคดม ละคำส่่อเสียีด เว้้นขาดจากคำส่่อเสียีด ฟัังจากข้้างนี้้�แล้้วไม่่ไปบอกข้้างโน้้น เพื่่�อให้้คนหมู่่นี้้� แตกร้้าวกััน ... กล่่าวแต่่คำที่่�ทำให้้คนพร้้อมเพรีียงกััน. ๖. พระสมณโคดม ละคำหยาบ เว้้นขาดจากคำหยาบ กล่่าวแต่่คำที่่�ไม่่มีีโทษ เพราะหูู ชวนให้้รััก จัับใจ.... (พระสุุตตัันตปิิฎก เล่่ม ๑ ทีีฆนิิกาย สีีลขัันธวรรค - หน้้าที่่� ๔ พระไตรปิิฎกภาษาไทยฉบัับหลวง กรมการศาสนา กระทรวงศึึกษาธิิการ ๒๕๒๕) 120 อนุุสรณ์์งานพระราชทานเพลิิงศพ

รายการอ้้างอิิง กรมการศาสนา กร ะทรว งศึึกษ าธิิการ. (๒๕๒๕). พระสุุตตัันตปิิฎก เล่่ม ๑ ทีีฆนิิกาย สีีลขัันธวรร ค. พระไตรปิิฎกภาษาไทยฉบัับ หลวง, กรุุงเทพฯ: กรมการศาสนา กระทรวงศึึกษาธิิการ ข่่าวสดออนไลน์์. (๒๕๖๒, ๑๖ กรกฎาคม). พระสัังฆราช ทรงสอน ใช้้ ‘ปิิยวาจา’ หยุุดความขุ่่นเคืือง ในยุุคการสื่่�อสารรวดเร็็ว. เครืือข่่ายพลเมืืองเมืืน็็ต มููลนิธิิเพื่่�ออิินเทอร์์เน็็ตและวััฒนธรรมพลเมืือง. มืื (๒๕๕๖). เปิิดงานวิิจััย Hate Speech คำพููดเกลีียดชัังออนไลน์์ ไทย นิิยามหลายระดัับ กำกัับต้้องดููวััตถุุประสงค์์. เครืือข่่าย พลเมืืองเน็็ต. [ออนไลน์์] สืืบค้้นจาก https://thainetizen. org/2013/07/online-hate-speech-in-thailand-researchchula/ นัันทิกิา หนูสูม และวิิโรจน์์ สุุทธิสีีิมา. (๒๕๖๒). ลักษัณะของข่่าวปลอม ในประเทศไทยและระดัับความรู้้เท่่าทัันข่่าวปลอมบนเฟซบุ๊๊กของ ผู้้รัับสารในเขตกรุุงเทพมหานคร. วารสารนิิเทศศาสตร์. ๓๗(๑), ์ ๓๗-๔๕. รสริิน ดิิษฐบรรจง และ เพ็็ญพิิสุุทธิ์์� ศิิริิ. (๒๕๖๒). ภาพสะท้้อนความ รุุนแรงในผู้้สู ูงอายุุที่่�ปรากฏในข่่าวหนัังสืือพิิมพ์์ไทย. วารสาร มนุุษยศาสตร์์และสัังคมศาสตร์์ มหาวิิทยาลัยัราชภัฏอุัุบลราชธานีี. ๑๐(๑), ๑๕๔-๑๗๔ ศาสตราจารย์์กิิตติิคุุณ ดร.อมรา ประสิิทธิ์์�รััฐสิินธุ์์(ม.ว.ม., ป.ช.) 121

รสริิน ดิิษฐบรรจง สิิริิวรรณ นัันทจัันทููล และประเทืือง ทิินรััต. (๒๕๕๙). ภาษากัับภาพตัวัแทนความรุุนแรงต่่อผู้ห้ ญิิงในนวนิิยาย ครอบครััวไทย : การศึึกษากลวิิธีีทางอรรถศาสตร์์. วารสาร มหาวิิทยาลััยศิิลปากร ฉบัับภาษาไทย. ๓๖(๑), ๑๓๗-๑๕๘. สุุนัันทา แย้้มทััพ และอรััญญา ศิิริิผล (๒๕๖๔). ข่่าวปลอมกัับการ ทำงานของนัักข่่าวในยุุคดิิจิิทััล. วารสารศาสตร์์. ๑๔(๒), ๑๒๐-๑๔๔ Apressyan ,Ruben G. (1998). Violent speech. Peace Review. A Journal of Social Justice. 10(4), 587-591, DOI: 10.1080/10402659808426209 Council of Europe. (2021). Hate speech and violence. [online]. Retrieved from https://www.coe.int/en/web/europeancommission-against-racism-and-intolerance/hatespeech-and-violence Dharmapala, Dhammika and Richard H. McAdams. (2005). Words That Kill? An Economic Model of the Influence of Speech on Behavior (with Particular Reference to Hate Speech). The Journal of Legal Studies. 34(1), 93–136. Dynel, Marta. (2012). Swearing methodologically: The (im) politeness of expletives in anonymous commentaries on Youtube. Journal of English Studies. 10, 25-50. 122 อนุุสรณ์์งานพระราชทานเพลิิงศพ

Fioretti J. and, Chee F. Y. (2016). Facebook, Twitter, YouTube, Microsoft back EU hate speech rules. reuters. [online]. Retrieved from https://www.reuters.com/article/us-eufacebook-twitter-hatecrime-idUSKCN0YM0VJ [15 July 2021] Francis, Emilie. (2018). MisInfoWars: A Linguistic Analysis of Deceptive and Credible News. (M.A thesis), Department of Linguistics, Faculty of Arts and Social Sciences. Simon Fraser University. Hate speech laws by country. (n.d.). [online]. Retrieved from https://en.wikipedia.org/wiki/Hate_speech_laws_ by_country#References [10 August 2021] Mahyoob, Mohammad, Jeehaan Algaraady & Musaad Alrahaili. (2021). Linguistic-Based Detection of Fake News in Social Media. International Journal of English Linguistics. 11(1), 99-109 Marquardt, Dorota. (2019). Linguistic Indicators in the Identification of Fake News. Mediatization Studies. 3, 95-114. Oxford University Press. (2021). Definition of hate speech noun from the Oxford Advanced Learner’s Dictionary. Oxford Learner’s Dictionaries. [online]. Retrieved from ศาสตราจารย์์กิิตติิคุุณ ดร.อมรา ประสิิทธิ์์�รััฐสิินธุ์์(ม.ว.ม., ป.ช.) 123

https://www.oxfordlearnersdictionaries.com/definition/ english/hate-speech?q=hate+speech Persily, N. (2017). The 2016 US Election: Can democracy survive the internet? Journal of Democracy. 28(2), 63-76. Pratt, M. L. (2009). Harm’s Way: Language and the Contemporary Arts of War. PMLA. 124(5), 1515–1531. http://www.jstor.org/stable/25614382 Reuters. (2021). U.S. eases COVID-19 restrictions on Chinese studentsU.S. eases COVID-19 restrictions on Chinese students [online]. Retrieved from https://www.reuters. com/world/china/exclusive-us-ease-travel-restrictionschinese-students-sources-2021-04-27/ [20 July 2021] Ricoeur, Paul. (1974). Political and Social Essays. Athens, Ohio: Ohio University Press. Riley, Denise and Jean-Jaques Lecercle. 2004. The Force of Language, New York: Palgrave. Rosenberg, Marshall (2001). Nonviolent Communication: A Language of Compassion. Encinitas, CA: Puddled ancer Press. Saussure, F. ., In Bally, C., In Sechehaye, A., In Riedlinger, A., & Baskin, W. (1966). Course in general linguistics. 124 อนุุสรณ์์งานพระราชทานเพลิิงศพ

New York: McGraw-Hill Book Senu-Oke, D. (2015). Positive Words and Powerful Words. candidwriter. [online]. Retrieved from. https://www. candidwriter.com/candid-blog/blogging-tips-positivewords-and-powerful-words [22 July 2021] United Nation. (2020). United Nations Strategy and Plan of Action on Hate Speech Detailed Guidance on Imple mentation for United Nations Field Presences. [online]. Retrieved from https://www.un.org/en/genocideprevention/ documents/UN%20Strategy%20and%20PoA%20 on%20Hate%20Speech_Guidance%20on%20Ad dressing%20in%20field.pdf [20 July 2021] Wang, Chih-Chien. (2020). Fake News and Related Concepts: Definitions and Recent Research Development. Contem porary Management Research. 16(1), 145-174. doi:10.7903/cmr.20677 Wang, Q. (2018). Linguistic violence and online political communications in China: The example of 鸡的屁 (Ji De Pi) as an ironic spoof of gross domestic product in online debates around environmental issues. Global Media and China. 3(1), 18–31. ศาสตราจารย์์กิิตติิคุุณ ดร.อมรา ประสิิทธิ์์�รััฐสิินธุ์์(ม.ว.ม., ป.ช.) 125

คำนำ หนัังสืือเล่่มนี้้ได้้เนื้้อหามาจา นื้้ กบัันทึกึเมื่่�อฉัันเขีียนตอนไ ขีีด้มีี้ โอกาส ไปร่่วมประชุุมวิิชาการ The Fourth Biennial International Conference on South and Southeast Asian Studies ที่่�เมืือง กวาลีีออร์์มััธยประเทศ ประเทศอิินเดีีย เดืือนตุุลาคม พ.ศ. 2549 เนื้้อหาเป็็นการเล่่าเรื่่�องของสิ่่�งและเหตุุที่่�ฉัันประสบและคิิดว่่า แปลกใหม่ส่ ำหรัับฉััน หญิิงไทยที่มีี่�อายุนุ้้อยกว่่าปััจจุปัุัน ยอมรัับเลยว่่า ได้้รัับความรู้้ใหม่่และชอบอิินเดีียมากขึ้้น เพราะเป็็นการเยืือนอิินเดีีย ครั้้งแรกของฉัันด้้วย ไปตามลำพัังด้้วย การพรรณนาเหตุุการณ์์ที่่�ให้้เห็็นภาพหรืือสัังคมอิินเดีียใด ๆ ที่่�อาจดููเหมืือนดููถููกหรืือหมิ่่�น ต้้องขออภััย เพราะไม่่มีีความคิิดเช่่นนั้้น ในใจเลย อมรา ประสิิทธิ์์�รััฐสิินธุ์์ 26 มิิถุุนายน 2566 ศาสตราจารย์์กิิตติิคุุณ ดร.อมรา ประสิิทธิ์์�รััฐสิินธุ์์(ม.ว.ม., ป.ช.) 129

ไปประชุุมวิิชาการที่่� กวาลีีออร์์ มััธยประเทศ อิินเดีีย ตุุลาคม 2549 ครั้้งแรกที่่�ไปอิินเดีีย ช่่วงเตรีียมตััว ทริิปนี้้แอบกลััวอยู่่พอสมควร แต่่ตััดสิินใจไปทั้้ง ๆ ที่่�ไม่่เคยไป อิินเดีียเลย ด้้วยเหตุุผลหลายประการ ประการแรก คืือ เพื่่�อนชาว อิินเดีียเป็็นผู้้จััด ชื่่�อ Dr.Lipi Ghosh เป็็นศาสตราจารย์์ด้้าน South and Southeast Asian Studies ที่่� University of Calcutta ภาพท ี่ 1 Professor Lipi Ghosh, PhD ศาสตราจารย์์กิิตติิคุุณ ดร.อมรา ประสิิทธิ์์�รััฐสิินธุ์์(ม.ว.ม., ป.ช.) 131

เขาเคยมาทำวิจัิัยที่ส่� ถาบัันไทยศึกษึา จุุฬาฯ ตอนที่ฉั ่� ันเป็็นผู้อำน ้ วยการ ก็็เลยรู้้จัักกัันดีี ประการที่ ่�สอง เขาจััดที่่�เมืืองกวาลีีออร์์ มััธยประเทศ (Gwalior, Madhya Pradesh) ซึ่่�งเกิิดมาก็็ไม่่เคยได้้ยิินชื่่�อ แต่่พอ เข้้าไปค้้นดููในกููเกิ้้ล ก็็พบว่่าเป็็นเมืืองที่ ่� อุุดมด้้วยประวััติิศาสตร์์ น่่า ศึึกษา ประการที่ ่�สาม อยากไปเห็็นบรรยากาศการประชุุมวิิชาการใน ประเทศอิินเดีีย ฉัันไม่น่่ ่ามีีปััญหาอะไร เพราะเขาน่่าจะใช้ภ้าษาอัังกฤษ ทั้้งหมด (แต่่ความจริิงที่่�ปรากฏภายหลัังคืือฉัันมีีปััญหาความเข้้าใจ ภาษาอัังกฤษในอิินเดีียมาก) และประการสุุดท้้าย ตอนแรกอาจารย์์ ภาวรรณ หมอกยา (เพื่่�อนสนิิทของฉััน) ขอไปด้้วย บอกอยากไปเที่่�ยว ก็็น่่าจะเป็็นเพื่่�อนเดิินทางได้้ แต่่ภายหลััง อาจารย์์ภาวรรณยกเลิิกไม่่ สามารถเดิินทางไปได้้ ฉัันก็็เลยลุุยทริิปนี้้คนเดีียว การเตรีียมตัวยุ่่ ังยากเล็กน้็ ้อยเพราะฉัันไม่มีี่ ประสบการณ์ก์ารไป อิินเดีีย แต่่ก็็สะดวกตรงที่ ่� จ่่ายเงิินเอง สมััครเอง จองตั๋๋�วเครื่่�องบิินเอง เรื่่�องเงิินก็็วางแผนนำเงิินดอลลาร์์ และเงิินบาทไปเพื่่�อไปแลกเงิินรููปีี ในอิินเดีีย (ในเมืืองไทยไม่่มีีให้้แลก) ตั๋๋�วเครื่่�องบิินก็็จองไทยอิินเตอร์์ไป ลงนิิวเดลีีต่่อจากนั้้น ก็็จองเครื่่�องบิินเล็็กของอิินเดีียบิินไปกวาลีีออร์์ การจ่่ายเงิินทางอิินเดีียบัังคัับ (ไม่มีี่ทางเลืือกอื่่�น) ให้จ่้่ายผ่่าน Western Union เสีียค่่าธรรมเนีียมแพง แต่่ก็็ได้้ตั๋๋�วเครื่่�องบิินทัันทีี เรื่่�องอื่่�นก็็ไม่่ ต้้องกัังวลอะไร เสื้้อผ้้าก็็นำชุุดที่่�ใส่่ไปทำงานไป อาหารไม่่เตรีียมอะไร เพราะกิินง่่าย แต่ก็่ ็แอบนำน้้ำผึ้้งขวดเล็ก็ไป 1 ขวดกัันหิวฉุิกุเฉิิน น้้ำผึ้้ง ขวดเล็กก็็เป็็นชนิิดเดีียวกัันกัับที่ชื่ ่� ่�น (ลูกสูาวของฉััน) ใช้้เป็็นของชำร่ว่ย แจกแขกในวัันแต่่งงาน ขวดมัันเล็็กผอม กะทััดรััด พกพาสะดวกดีี 132 อนุุสรณ์์งานพระราชทานเพลิิงศพ

ภาพท ี่ 2 ประเทศอินเดีย แสดงเมือง Gwalior (ที่วงไว้) วันท 11 ต ี่ ุลาคม 2549 ณ ท่าอากาศยานกรุงนิวเดลี วันน้เป็น ีวันทเต็มไปด้ ี่ วยความตนเต้น ื่ การผจญภัย และความ ประหลาดใจ ตั้งแต่นาททีี่ขึ้นเครื่อง เทย ี่ วบินจากกรุงเทพไปนิวเดลีก็ ศาสตราจารย์์กิิตติิคุุณ ดร.อมรา ประสิิทธิ์์�รััฐสิินธุ์์(ม.ว.ม., ป.ช.) 133

ได้ยิ้ินเสีียงเอะอะอะไรก็็ไม่่ทราบ ก่่อนเครื่่�องจะออกฉัันเห็็นชายคนหนึ่่�ง วิ่่�งไปมาทางโน้้นทางนี้้ และตะโกนว่่าเขาทำกระเป๋๋าขึ้้นเครื่่�องหาย จาก นั้้นพนัักงานต้้อนรัับบนเครื่่�องบิินสองสามคนก็็วิ่่�งไปมา พยายามช่่วย ชายคนนั้้นหากระเป๋๋า มัันเป็็นความโกลาหลที่่�แท้้จริิง จากนั้้นทุุกคนก็็ โล่่งใจเมื่่�อในที่ ่�สุุดชายคนนั้้นก็็พบกระเป๋๋าของเขาในที่่�เก็็บของเหนืือ ศีีรษะช่่องหนึ่่�ง เขาลืืมไปว่่าตัวัเองวางไว้ที่้ นั่่� �นแต่่แรกเมื่่�อก้้าวเข้้ามาใน ห้้องโดยสาร เที่่�ยวบิินโอเค แต่่หลัังจากลงจอดและทัันทีีที่ฉั ่� ันเดิินเข้้าไปในห้้อง ผู้โดย ้ สารขาเข้้า ก็็ไม่มีี่ อะไรโอเค สนามบิินนิวิเดลีีมีีขนาดเล็ก็และแออััด แต่่โชคดีีที่กร ่� ะเป๋๋าเดิินทางมาครบ มัันดึกึมาก เกืือบเที่่�ยงคืืน ตั๋๋ว�เครื่่�อง บิินภายในประเทศที่ฉั ่� ันมีีอยู่่ไม่ร่ะบุุเวลาที่่�จะเดิินทางต่่อ ต้้องจััดการให้้ ได้้บอร์์ดดิ้้งพาสที่่�สนามบิินนี้้ แต่่ถามใครก็็ไม่่มีีใครรู้้เรื่่�องว่่าควรทำ อย่่างไร คงต้้องรอจนถึึงเช้้าเมื่่�อพวกพนัักงานจะเริ่่�มทำงานในวัันใหม่่ สิ่่�งที่่�แย่่ที่ ่�สุุดคืือไม่่มีีห้้องรัับรองสำหรัับผู้้โดยสารให้้นั่่�งหรืือพัักผ่่อน อย่่างไรก็็ตาม ฉัันก็็หาห้้องที่ ่�มีีเก้้าอี้้นั่่�งได้้สำเร็็จ โดยรีีบเข้้าไปยึึดเก้้าอี้้ อาร์์มแชร์์ตััวหนึ่่�งทัันทีี แล้้วก็็พยายามหลัับตาเพื่่�อพัักผ่่อน แต่่น่่า เสีียดายที่มั ่� ันไม่่ใช่่ “ห้้อง” จริิง ๆ เพราะผู้โดย ้ สารจำนวนมากเดิินผ่่าน ห้้องนี้้ซึ่่�งถืือเป็็นช่่องว่่างสาธารณะ พร้้อมลากกระเป๋๋าเดิินทางหนักั ๆ ดัังโครมคราม เพื่่�อไปยัังจุุดอื่่�น ๆ ของสนามบิิน ลองจิินตนาการดููสิิว่่า สถานที่นี้้ ่� เต็็มไปด้ว้ยผู้คนและเ ้ สีียงดัังเพีียงใด และนอนหลัับยากเพีียง ใด อีีกทั้้งยัังต้้องเฝ้้าระวัังข้้าวของด้้วย โดยเฉพาะกระเป๋๋าถืือ ซึ่่�งฉัันก็็ กอดมัันแน่่นไว้ที่้ ่�หน้้าอกตลอดเวลา 134 อนุุสรณ์์งา อนุุสรณ์์งานนพระราชทา พระราชทานนเพลิิงศพ เพลิิงศพ

วัันที่่� 12 ตุุลาคม 2549 เห็็นเมืืองนิิวเดลีีเป็็นครั้้�งแรก ในที่ ่�สุุดก็็ถึึงเช้้าอีีกวัันหนึ่่�ง แต่่ปััญหายัังคงอยู่่ต้้องผิิดหวัังที่่�ไม่่มีี เที่่�ยวบิินจากนิิวเดลีีไปกวาลีีออร์์ในตอนเช้้า ต้้องรอจนถึึง 13.00 น. แต่่ทำไมแค่ร่ อ? หาอะไรทำเพื่่�อฆ่่าเวลาดีีกว่่า อา! ทำไมไม่่ไปเที่่�ยวชม สถานที่่�? ว้้าว! ช่่างเป็็นความคิิดที่ ่�ดีีอะไรเช่่นนั้้น! คิิดแล้้วก็็เดิินออก จากสนามบิินไปหาแท็กซี่็ ่� ไม่ต้่ ้องไปไกลเลย ที่่�ปากประตูู มีีคนขัับแท็กซี่็ ่� มากกว่่าสิิบคนเข้้ามารุุมล้้อม เพื่่�อพยายามพููดให้้ฉัันตกเป็็นผู้้โดยสาร ฉัันรู้้สึึกกดดัันมากกว่่าการว่่าจ้้างแท็็กซี่่�ในเมืืองไทยเยอะ ในที่ ่�สุุดฉัันก็็ เลืือกได้้คนหนึ่่�ง (แล้้วแต่่บุุญกรรม) ซึ่่�งดููแล้้วว่่าเขาเสนอราคาค่่า โดยสารถูกทีู่สุ่� ุดในการที่่�จะพาไปรอบเมืือง เขาให้้ทางเลืือกพร้้อมราคา และเงื่่�อนไขหลายข้้อ ในที่ ่�สุุดก็็ตกลงกัันได้้ ฉัันรู้้สึึกภููมิิใจในตััวเองที่ ่�มีี ทัักษะในการต่่อร่่องราคาและแอบยิ้้มที่่�ไม่่ถููกคนอิินเดีียโกง คนขัับ แท็กซี่็ ่�พาฉัันเดิินไปที่่�ลานจอดรถ เขาหยุุดตรงจุุดที่มีีร่� ถจอดอยู่่ 4-5 คััน ฉัันรีีบรุุดไปยัังรถคัันที่ ่� ดููดีีที่่�สุุดเป็็นรถขนาดกลาง และหน้้าต่่างมีีม่่าน ประดัับด้ว้ยลูกูไม้สีีข้าว อยากนั่่�งมาก แต่ทั่ ันใดนั้้น คนขัับก็็บอกให้้หยุุด และพููดว่่า “สำหรัับคัันนั้้น คุุณต้้องจ่่ายเพิ่่�ม มัันสำหรัับราคาอีีกระดัับ หนึ่่�ง” ดููสิิ? ฉัันก็็ได้้พบสััจธรรมแล้้วว่่าไม่่มีีใครเอาชนะความมีี เล่ห์่ ์เหลี่่�ยมของคนอิินเดีียได้้ เขาฉลาดกว่่าเราเสมอ ในที่สุ่� ุดฉัันก็็ได้นั่่้ �ง รถที่่�เก่่าที่สุ่� ุด เล็กที่็ สุ่� ุด และน่่าเกลีียดที่สุ่� ุด โชคร้้ายแล้ว้นึกว่ึ ่าจะมีีโชค ดีีบ้้าง แต่ยั่ ังไม่่โชคดีีฉัันบอกให้้แท็กซี่็ ่�พาไปสถานที่ส่� ำคััญในเมืืองนิวิเดลีี รู้้ไหม ที่่�แรกที่่�เขาพาฉัันไปคืือที่่�ไหน เขาพาไปที่บ้ ่� ้านสวยงามหลัังหนึ่่�ง ศาสตราจารย์์กิิตติิคุุณ ดร.อมรา ประสิิทธิ์์�รััฐสิินธุ์์(ม.ว.ม., ป.ช.)

ก็็สงสััยอยู่่เหมืือนกัันว่่าพามาดููอะไร แต่่ทัันทีีที่่� ฉัันเดิินเข้้าไปข้้างใน ก็็ รู้้ทัันทีีว่่าติิดกัับดักัแล้ว้ เป็็นร้้านขายผ้้าทอ ทางร้้านจััดที่นั่่� �งให้ฉั้ันดููเขา บรรยายและโชว์ผ้์ ้า สิินค้้าสวยงาม เราเป็็นลูกคู้ ้า (เหยื่่�อ) คนเดีียว ไม่มีี่ คนอื่่�นเลย เสีียเวลาไปเกืือบชั่่ว� โมงในการดููพรมสวย ๆ และการโฆษณา อย่่าพููดถึึงราคาเลย แทบเป็็นลม (แอบดีีใจว่่าฉัันคงดูรวูยมาก!!! พร้้อม ถูกูเชืือด) ในที่สุ่� ุดเพื่่�อตััดบท ฉัันก็็เลยซื้้อพรม 2 ชิ้้น (ขนาดเล็ก็) อัันที่ ่� ถูกทีู่สุ่� ุด และดีีใจที่่�ได้้ออกจากที่นั่่� �น สถานที่ที่ ่� ส่� องก็็ไม่่เลวนักชื่ั ่�อ Qutub Minar เป็็นพื้้นที่กว้ ่� ้างใหญ่ที่่ ่�เต็็มไปด้ว้ยวััดวาอารามและอนุสุาวรีีย์์ เดิิน ถ่่ายรููปไปเรื่่�อย ๆ พบครอบครัวัชาวอิินเดีียสองครอบครัวั เขาเห็็นฉััน มีีกล้้องก็็มาขอให้ฉั้ันถ่่ายรููปพวกเขา และก็็ให้ที่้ ่�อยู่่อีีเมลไว้้ พร้้อมขอให้้ ส่่งรููปถ่่ายให้้เขาด้ว้ย ฉัันใช้้เวลาประมาณหนึ่่�งชั่่ว� โมงที่นั่่� �น ภาพท ี่ 3 Qutub Minar, New Delhi ท ี่มา: ANKUR20 (National Capital Territory of Delhi, India) 136 อนุุสรณ์์งา อนุุสรณ์์งานนพระราชทา พระราชทานนเพลิิงศพ เพลิิงศพ

ดููเหมืือนว่่าเวลาจะเหลืือไม่่มากที่่�จะหยุุดที่่�ใด ๆ อีีก ฉัันจึึงบอกแท็็กซี่ ่� ให้ขั้ับรถไปตามถนนหลาย ๆ สายเพื่่�อจะได้้เห็็นชีีวิิตในเมืืองนี้้ผ่่านร้้าน ผลไม้้ ก็็แวะซื้้อกล้ว้ยหวีีหนึ่่�ง เป็็นผลไม้้ชนิิดเดีียวที่กิ ่� ินง่่ายที่สุ่� ุด เหมืือน ที่่�คนไทยพููดว่่า “ง่่ายเหมืือนปอกกล้ว้ยเข้้าปาก” เสีียดาย ซื้้อมาแต่่ไม่่ ได้กิ้ินเพราะต้้องให้้คนอื่่�นไป ระหว่่างรถติิดไฟแดงอยู่่สี่่�แยกหนึ่่�ง มีีสาว วััยรุ่่นหน้้าตาสกปรกเลอะเทอะมากอุ้้มลูกนู้้อยวิ่่�งมาขอทานที่ร ่� ถ ฉัันก็็ เลยยกกล้้วยทั้้งหมดให้้เธอ ไม่่มีีคำพููดใดที่่�จะบรรยายความน่่าเวทนา ของเด็ก็คนนั้้นได้้ คนขัับบอกฉัันว่่าเธอเป็็นจััณฑาลและบอกว่่าไม่่ควร ยุ่่งกัับเธอ ในที่สุ่� ุด การทััศนาจรแบบบัังเอิิญก็สิ้้ ็นสุุดลงเมื่่�อคนขัับมาส่่งฉััน ที่ส่� นามบิิน ฉัันจ่่ายค่่าโดยสารตามราคาที่่�ตกลงพร้้อมกัับให้ทิ้ ิปด้ว้ย แต่่ ก็ต้็้องแปลกใจและตกใจที่่�คนขัับมองมาที่ฉั ่� ันแล้วพูู้ดว่่า “Madam, be generous! Come on! Be generous!” น่่ากลัวัมาก ตรงที่่�เขาทำมืือ หงิกิ ๆ แล้วก็้ ็เอื้้อมมาแบบบีีบบัังคัับ ฉัันคิิดว่่าให้ทิ้ ิปไปพอควรแล้ว้ ไม่่ ควรให้อีีก้ก็็เลยรีีบคว้้ากระเป๋๋าทั้้งหมดแล้ว้เดิินหนีีไปอย่่างรวดเร็ว็ เดิินทางไปเมืืองกวาลีีออร์์ สถานที่่ปร�ะชุุม ที่ ่�สนามบิินภายในประเทศ กรุุงนิิวเดลีีฉัันยืืนรอตรงประตููขึ้้น เครื่่�อง ที่ ่�นั่่�งก็็ไม่่มีี เคว้้งอยู่่คนเดีียว ดููเหมืือนจะไม่่มีีใครเดิินทางไป สััมมนากัับฉัันเลย รู้้สึึกกลััว ไม่่มั่่�นใจ แต่่สัักครู่่ ก็็เห็็นคนต่่างประเทศ (หมายถึึงไม่่ใช่่คนอิินเดีีย) คู่่หนึ่่�ง คิิดว่่าเขาต้้องไปที่่�เดีียวกัับฉัันแน่่ ๆ ศาสตราจารย์์กิิตติิคุุณ ดร.อมรา ประสิิทธิ์์�รััฐสิินธุ์์(ม.ว.ม., ป.ช.)

ก็็เลยเดิินไปหาและถามเขา ปรากฏว่่าฉัันเดาถูกูดีีใจมากที่มีี่� เพื่่�อนผจญภััย ซึ่่�งมาจากประเทศญี่ ่�ปุ่่น อีีกสัักครู่่ก็็เห็็นผู้้หญิิงหน้้าจีีน ๆ คนหนึ่่�งเดิิน คลำทางมาถึึงตรง Gate ที่่�เรารออยู่่ หน้้าตาเขาดููตื่่�นตระหนกพอ ๆ กัับเรา พอเข้้าไปคุุยด้้วยก็็ดีีใจที่่�ได้้เพื่่�อนสััมมนาอีีกคน เขาเป็็นคน ไต้้หวััน อาจมีีคนอื่่�นอีีกที่่�จะไปเที่่�ยวบิินเดีียวกััน แต่ก็่ ็ไม่ส่ นใจแล้ว้ หลััง ได้้เพื่่�อนตั้้ง 3 คน เมื่่�อไปถึึงสนามบิินเมืืองกวาลีีออร์์ ก็มีีร็ถมารัับพวกเราไปโรงแรม ซึ่่�งไม่่อยากเรีียกว่่าโรงแรมเลย เพราะเป็็นอาคารทรุุดโทรมอยู่่ติิดถนน หลัังจากเช็็คอิิน ทุุกคนก็็ไปที่ ่� ห้้อง หลายคนคงช็็อกเพราะตััวเอง ช็็อกไปเลย พอเข้้าไปในห้้อง (ชั้้นสอง) ก็็สัังเกตเห็็นฝุ่่นหนาเตอะทั้้งที่ ่� พื้้น และบนหลัังตู้้ บนโต๊๊ะ ทีีวีีก็็เสีีย เปิิดไม่่ได้้ ห้้องน้้ำชัักโครกก็็พััง เหมืือนห้้องที่่�ไม่่ได้้เอาไว้้ให้้คนพััก ฉัันวิ่่�งลงไปร้้องทุุกข์์ที่่�เคาน์์เตอร์์ ประชาสััมพัันธ์ทั์ ันทีี เขาบอกเดี๋๋�ยวจะส่่งคนไปซ่่อมให้้ แต่ฉั่ ันยืืนยัันขอ เปลี่่�ยนห้้องอย่่างเดีียวตื๊๊�ออยู่่นาน ต้้องใช้ศิ้ ิลปะในการต่่อรอง ชักัแม่น้่ ้ำ ทั้้งห้้า ในที่ ่�สุุด ก็็ได้้ย้้ายไปอยู่่ห้้องใหม่่ชั้้นสาม ฉัันรู้้สึึกว่่าคงได้้ทำบุุญ ไว้้เยอะ เพราะห้้องใหม่่น่่าอยู่่มาก ต่่างกัับห้้องเก่่าราวฟ้้ากัับดิิน ของ ทุกุอย่่างใช้้ได้้ปรกติิ และสะอาดปราศจากฝุ่่น แอบดีีใจและรู้้สึกึเห็็นใจ คนอื่่�น ๆ เพราะระหว่่างเดิินกลัับไปเพื่่�อย้้ายของ ฉัันก็็ได้ยิ้ินคนอื่่�นที่่�มา สััมมนาเหมืือนกััน วิ่่�งกรููมาที่่�เคาน์์เตอร์์ ร้้องบ่่นถึึงปััญหาร้้อยแปด เช่่น น้้ำไม่่ไหล น้้ำร้้อนไม่มีี่ แอร์์ไม่่เย็็น ไม่มีีผ้่ ้าห่่ม ฯลฯ สารพััดปััญหาจริิง ๆ ฉัันแอบคิิดในใจว่่านี่มั ่� ันโรงแรมระดัับไหนกััน เนื่่�องจากกว่่าจะถึึงที่พั ่� กก็ั ็ ค่่ำแล้ว้ และกว่่าจะจััดการกัับปััญหาของห้้องพักก็ัดึ็กึ ไม่มีี่อาหารกิินแล้ว้ 138 อนุุสรณ์์งา อนุุสรณ์์งานนพระราชทา พระราชทานนเพลิิงศพ เพลิิงศพ

ฉัันดีีใจดีีที่่�ในกระเป๋๋ามีีขนมปัังที่่�เอามาจากบ้้าน คุกกี้้ทีุ่่�นำมาจากเครื่่�องบิิน และน้้ำผึ้้ง 1 ขวดเล็็ก ก็็กิินของพวกนี้้ทำให้้ท้้องฉัันอิ่่�มไปถึึงเช้้าอีีกวััน หนึ่่�งได้้ 13-15 ตุุลาคม 2549 ช่่วงการประชุุมวิชิาการ เช้้าวัันแรกของการประชุุม ฉัันพร้้อมแต่่ก็็ตื่่�นเต้้นมาก เพราะ กำหนดเสนอบทความวัันนี้้ ห นี้้ ลัังจากกิินอาหารที่่�โรงแรมแล้ว้ก็มีีร็ถมา รัับผู้เข้้า ้ ร่ว่ มประชุุมไปยัังมหาวิิทยาลััย สถานที่จั่�ัดการประชุุม การประชุุมมีีชื่่�อว่่า The Fourth Biennial International Conference on South and Southeast Asian Studies จััดโดย INDIAN ASSOCIATION FOR ASIA AND PACIFIC STUDIES AT THE UNIVERSITY OF CALCUTTA มหาวิิทยาลััยกััลกััตตาเป็็นผู้้จััด แต่่ ไม่่ได้จั้ัดที่กั่�ัลกััตตา มาจััดที่่�เมืืองมืืกวาลีีออร์์ เพราะอยากให้้ผู้้ร่ว่ มประชุุม ได้้เยี่่�ยมเยืือนเมืืองป มืืระวััติิศาสตร์ที่์ ส�่ำคััญของอิินเดีีย ดีี การประชุุมเริ่่�มแบบทุุลัักทุุเล แรกทีีเดีียว ไม่่มีีการกำหนดเวลา แน่่นอน ผู้เข้้าป ้ระชุุมไม่รู้้ว่่ ่าห้้องแรกที่่�จะไปเป็็นห้้องใด แต่มีี่คนมาบอกให้้ อย่่าเพิ่่�งเพิ่่ข้้าห้้อง ให้้ไปถ่่ายภาพหมู่่ก่่อน ที่่�หน้้าอาคาร ผู้คน้ก็็เดิินไปเดิินมาอยู่่ ที่่�ถนน และสนามหน้้าตึกที่ึ ่�ไม่ดีี่เลย คืือรอนานมากและแดดร้้อนมาก แต่่ ตากล้้องก็ยั็ังไม่่มา เขาบอกรออีีกหลายคน ให้้พร้้อมกัันก่่อน โอ อยากเป็็น ลมจริิง ๆ แต่่ในที่สุ่�ุด เกืือบหนึ่่�งชั่่ว� โมงผ่่านไป การถ่่ายภาพหมู่่ก็ส็ำเร็็จ ไม่มีี่ ใครได้ภ้าพที่่�ใช้้เวลาถ่่ายนานแบบนี้้เลย (เขาไม่่เคยส่่งให้้) ศาสตราจารย์์กิิตติิคุุณ ดร.อมรา ประสิิทธิ์์�รััฐสิินธุ์์(ม.ว.ม., ป.ช.)

สิ่่�งที่่�หายากที่ ่�สุุด คืือห้้องน้้ำ หลัังถ่่ายภาพเสร็็จ ฉัันเผอิิญปวด ปััสสาวะ โอ กลายเป็็นเรื่่�องใหญ่่ เมื่่�อไปถามใครต่่อใครว่่าห้้องน้้ำอยู่่ ไหน ทุุกคนก็็ทำตาโต แล้้วบอกว่่าไม่่มีี หรืือไม่่รู้้ โอ พระเจ้้า ฉัันก็็เดิิน ถามไปเรื่่�อย ๆ ในที่ ่�สุุดก็็มีีคนมาพาเดิินไปยัังตึึกหนึ่่�งที่่�แสนไกลจากที่ ่� ประชุุม พอไปถึึง ก็็มีีคนชี้้ไปชั้้นบน พอไปชั้้นบน ก็็ต้้องไปเดิินหา ก็็ไม่่ เจอ ก็็ไปถามคน ๆ หนึ่่�ง ท่่าทางเป็็นอาจารย์์ เขาก็็ชี้้ไปที่ ่� ห้้องที่ ่� ดูู ธรรมดา ๆ ห้้องหนึ่่�ง ไม่่มีีป้้ายอะไร เปิิดเข้้าไป โอ พระเจ้้า! ก็็เป็็น ห้้องน้้ำ ที่่�เหมืือนมีีที่่�อาบน้้ำ มีีก๊๊อกน้้ำ ไม่มีี่ โถส้ว้ม ฉัันก็จั็ัดการตรงพื้้น ใกล้้ ๆ ท่่อน้้ำทิ้้ง วัันต่่อมาสถานการณ์์เรื่่�องห้้องส้้วมดีีขึ้้น เพราะฉััน พบว่่าบางอาคารมีีห้้องน้้ำแบบนั่่�งยอง ๆ ซึ่่�งก็็ดีีมากพอสำหรัับฉััน การประชุุมเริ่่�มด้ว้ยการบรรยายรวมห้้องใหญ่่ ของศาสตราจารย์์ ท่่านหนึ่่�ง ซึ่่�งใช้ภ้าษาอัังกฤษที่ฉั ่� ันฟัังไม่ค่่ ่อยเข้้าใจเพิ่่�งเห็็นตัวัอย่่างจริิงที่ ่� สนัับสนุุนคำกล่่าวที่ว่ ่� ่าภาษาอัังกฤษเป็็นภาษาที่มีีวิ่� ธภิาษา (variety) มาก ที่สุ่� ุด แต่่ละวิธภิาษาก็มีีส็ ำเนีียงของตนเอง ฉัันเคยฟัังภาษาอัังกฤษสำเนีียง จีีน ญี่ปุ่่� น เกาหลีีรัสัเซีีย เยอรมััน ฯลฯ แต่่มาเจอความหลากหลายใน อิินเดีียมากขึ้้นไปอีีก ทำให้มีีวิ้ธภิาษาที่ต่ ่� ่างกัันมากขึ้้น ฟัังยากมาก แต่ก็่ ็พอ จัับใจความได้บ้้ ้าง ประสบการณ์ด้์้านภาษาครั้้งนี้้ทำให้้เข้้าใจเหตุผุลของ Braj Kachru นักภัาษาศาสตร์์ชาวอิินเดีีย ที่่�เรีียกภาษาอัังกฤษที่่�ใช้้แตก ต่่างกัันทั่่�วโลกว่่า Englishes เพื่่�อแสดงนััยของความหมายว่่า ภาษา อัังกฤษต่่างๆ แม้้จะมีีชื่่�อเหมืือนกััน (English) แต่ก็่ ถืื็อเป็็นคนละภาษา เรีียกว่่า “ภาษาอัังกฤษทั้้งหลาย” (Englishes) กล่่าวคืือเป็็นคนละภาษา ซึ่่�งมีีความเข้้าใจซึ่่�งกัันและกััน (mutual intelligibility) น้้อยมาก 140 อนุุสรณ์์งา อนุุสรณ์์งานนพระราชทา พระราชทานนเพลิิงศพ เพลิิงศพ

ภาษาอัังกฤษที่พู ่� ูดในอิินเดีียสนัับสนุุนความคิิดของ Braj Kachru เป็็น อย่่างดีี วััฒนธรรมอิินเดีียปรากฏชััดในการประชุุมนานาชาติินี้้ที่่�เห็็น เด่่นชััดคืือก่่อนที่่�ผู้บ้รรยายจะเริ่่�มพููด ท่่านได้้นำเทวรููปที่นั ่� ับถืือมาตั้้งไว้้ บนโต๊๊ะ หนึ่่�งองค์์บ้้าง สองบ้้าง บางทีีก็็ถึึงสาม เทพเจ้้าก็็แตกต่่างกััน ไป แล้้วแต่่ว่่าผู้้ใดจะนัับถืือองค์์ใด ที่่�เห็็นบ่่อย คืือ พระวิิษณุุ พระศิิวะ พระพิิฆเนศวร์์ (ถามเพื่่�อนอิินเดีียว่่าองค์์ไหนเป็็นองค์์ไหน) ในการประชุุมห้้องเล็็ก (parallel session) ฉัันไม่่เห็็นคนบููชา เทวรููป เพราะคงจะเสีียเวลา ห้้องที่่�เสนอบทความไม่่ค่่อยเรีียบร้้อย คงจะเป็็นห้้องเรีียน เก้้าอี้้ตั้้งระเกะระกะ ต้้องเลื่่�อนเอาเอง ห้้องที่ ่� ฉััน เสนอบทความมีีคนมาฟัังพอสมควร น่่าจะประมาณ 20 คน คอมพิิวเตอร์์มีีแต่่เครื่่�อง CPU ของ desktop และ keyboard ไม่่มีี จอ monitor ต้้องหัันหน้้าเข้้าหากำแพง หรืือกระดาน ซึ่่�งใช้้เป็็นที่่�ฉาย ภาพให้้ดูู เรื่่�องที่ ่� ฉัันเสนอเป็็นการวิิเคราะห์์ความหมายแฝงของคำว่่า “แม่่” ในภาษาไทย ซึ่่�งแสดงนััยของความสำคััญและความมีีอำนาจ ของผู้้หญิิงในสัังคมไทย (Traditional views of female predominance in Thai society as evidenced in the metaphorical use of ‘mother’ in Thai) พอเสนอบทความเสร็็จ ตอนพักน้ั ้ำชา มีีนักวิั ิชาการผู้ห้ ญิิงมาคุุย กัับฉัันหลายคน เขาถามเรื่่�องบทบาทของผู้ห้ญิิงในประเทศไทย เขาอยาก ให้้อิินเดีียเป็็นอย่่างนั้้นบ้้าง โดยเฉพาะอยากให้้ผู้ชายเ ้ ป็็นฝ่่ายจ่่ายค่่า สิินสอด ที่อิ ่� ินเดีียผู้ห้ ญิิงเป็็นฝ่่ายเสีียสิินสอด จึึงจะได้้ผู้้ชายมาเป็็นสามีี ศาสตราจารย์์กิิตติิคุุณ ดร.อมรา ประสิิทธิ์์�รััฐสิินธุ์์(ม.ว.ม., ป.ช.)

เรื่่�องชื่่�อและเครื่่�องแต่่งกายก็น่็ ่าสนใจ ตรงที่บ่ ่� ่งบอกฐานะทางสัังคม ด้ว้ย ผู้เข้้าป ้ ระชุุมผู้ห้ ญิิงทุกุคนแต่่งชุุดส่่าหรีีสวย และหลากหลายสไตล์์ อาจารย์์คนหนึ่่�งบอกฉัันว่่า ส่่าหรีีที่สว่� มใส่ต่่ ่างกัันตามวรรณะ ในด้้านชนิิด ของผ้้า และแบบ นอกจากนั้้นนามสกุุลของทุกุคนก็บ่็ ่งบอกวรรณะ เขา ชี้้ไปที่่�อาจารย์์ผู้ห้ ญิิงคนหนึ่่�งที่ก ่� ำลัังคุุยอยู่่กัับคนอื่่�น และบอกว่่าคนนั้้น เป็็นวรรณะพราหมณ์์ ดููจากชื่่�อ และเสื้้อผ้้าที่ตั ่� ัดด้ว้ยผ้้าไหมล้ว้นดููหรููหรา ภาพท ี่ 4 ในห้องเสนอบทความ กับผู้ฟังที่สนใจ 142 อนุุสรณ์์งา อนุุสรณ์์งานนพระราชทา พระราชทานนเพลิิงศพ เพลิิงศพ

ภายหลััง ฉัันเดิินไปถาม Professor คนนั้้น ว่่าชุุดที่่�ใส่ร่าคาเท่่าใด เธอตอบว่่าราคา 2 หมื่่�น (คิิดเป็็นเงิินไทย) เธอดููไฮโซมาก แต่่เวลากิิน ข้้าวก็กิ็ินเหมืือนคนอื่่�น ๆ คืือกิินด้ว้ยมืือ ฉัันแอบมองเธอตอนกิินอาหาร พบว่่าเรีียบร้้อยมาก น้้ำดื่่�มที่่�เขาแจกให้ข้ณะประชุุมห้้องใหญ่่ มาแปลกมากไม่่เป็็นขวด ไม่่เป็็นแก้ว้ แต่่เป็็นน้้ำแช่่แข็็งอยู่่ในถุุงพลาสติกิ ปีีดผนึกึแน่่น ดูสูะอาด ปลอดภััยดีี เวลาจะกิิน เห็็นคนอิินเดีียเอาปากกััดปากถุุง แล้วก็้ดู็ูดกิิน ฉัันรอให้้ละลาย แล้วก็้ ็เทใส่่ปากอัันที่่�จริิงน้้ำขวดก็มีี็ในประเทศนี้้ แต่่เขา ไม่่แจกในการประชุุมวิิชาการครั้้งนี้้ คงจะมีีขายให้ซื้้ ้อเอาเอง วัันที่่�เขา พาพวกผู้้เข้้าประชุุมไปเยี่่�ยมชมวััดซิิกข์์ พอรถจอด เราออกมา รู้้สึึก อากาศร้้อนมาก เพื่่�อนไต้้หวัันวิ่่�งไปซื้้อน้้ำขวดซึ่่�งมีีรถเข็็นมาขายมาเผื่่�อ หลายคน รวมทั้้งฉัันและคนขัับรถด้ว้ย แต่่เรื่่�องชั้้นวรรณะก็ส่็่งผลอีีกแล้ว้ หัวัหน้้ากลุ่่มที่่�พาเราไป เป็็นอาจารย์์ชาวอิินเดีียเขารีีบห้้ามไม่่ให้้เราให้น้้ ้ำ แก่่คนขัับรถ เขาพููดว่่า “ไม่่ ไม่่ อย่่าให้น้้ ้ำแก่่เขา เขาไม่กิ่ ินน้้ำแบบนี้้” ฉััน คิิดว่่าคนขัับรถเป็็นวรรณะ ระดัับต่่ำ (วรรณะศููทร) จะมากิินของเหมืือน คนระดัับพวกอาจารย์์มหาวิิทยาลััย ซึ่่�งอยู่่ในวรรณะพราหมณ์์ หรืือ วรรณะแพศย์์ไม่่ได้้ เหตุกุารณ์นี้้ ์ ทำให้ฉั้ัน เพื่่�อนไต้้หวััน ญี่ปุ่่� น และฝรั่่�ง งงมากตอนแรก แต่ก็่ถึ็ึงบางอ้้อ (เข้้าใจ) ในที่สุ่� ุด วััฒนธรรมการกิินเป็็นแบบฮิินดูู อาหารฮิินดููเป็็นมัังสวิรัิติัิ ใช้้เครื่่�อง เทศหลากชนิิด ฉัันได้ลิ้้ ้มรสอาหารฮิินดูมืู้้อที่่�อร่่อยมาก คืืออาหารกลางวััน วัันแรกของการประชุุม เขาให้้เดิินไปกิินที่่�อาคารอื่่�นที่่�ไม่่ใช่ที่่ ่�ประชุุมเสนอ บทความ ไกลพอสมควรดููเป็็นอาคารค่่อนข้้างใหม่่ ห้้องอาหารเป็็นห้้องโถง ศาสตราจารย์์กิิตติิคุุณ ดร.อมรา ประสิิทธิ์์�รััฐสิินธุ์์(ม.ว.ม., ป.ช.)

ไม่มีีที่่ นั่่� �ง ห้้องใหญ่่มาก ท้้ายห้้องเป็็นที่ตั้้ ่� งโต๊๊ะวางอาหาร พร้้อมคนเสิิร์ฟ์ แต่่ละชนิิดแยกจากกััน คนกิินต้้องหยิิบถาดหลุุม เข้้าคิวิแล้วก็้ ็เดิินไปรัับ อาหาร เขาเสิิร์ฟ์นาน (แป้้งแผ่่นปิ้้�ง) และข้้าว ใครจะเลืือกอย่่างหนึ่่�ง หรืือรัับทั้้งสองอย่่างก็็ได้้ กัับข้้าวเป็็นแบบแกงกะหรี่่�หลายชนิิด กลิ่่�นแรง แต่่ไม่่เผ็็ด ส่ว่ นประกอบเป็็นผักทั้้งสิ้้น เราไม่ส่ามารถหาช้้อน ส้้อม หรืือ ตะเกีียบได้้ในห้้องอาหารนี้้ทุกุคนต้้องกิินด้ว้ยมืือ ฉัันมองไปรอบห้้องพบ ว่่าคนอิินเดีียกิินข้้าวราดแกงด้้วยมืืออย่่างชำนาญ ดููเรีียบร้้อย และ รวดเร็ว็ฉัันเองไม่มีีปั่ ัญหาเพราะตอนเด็ก็ ๆ เห็็นคุุณยายกิินด้ว้ยมืือ และ ฉัันก็็เคยลอง ทำให้้รู้้หลัักการนำอาหารเข้้าปากด้้วยมืือโดยไม่่หก เลอะเทอะ อาหารรสชาติิอร่่อย มีีของหวานอยู่่อย่่างหนึ่่�ง อร่่อยมาก เป็็น ก้้อนกลม ๆ (ทำด้ว้ยนม) ต้้มในน้้ำนม ใส่น้่ ้ำตาลและเครื่่�องเทศกลิ่่�นเบา ๆ ฉัันกิินเสร็็จ ก็็เดิินไปเข้้าคิวขิออีีกชาม ของหวานเขาให้ช้้ ้อนพลาสติกิ เล็ก็ ๆ ปััญหาการกิินด้ว้ยมืือเป็็นเรื่่�องใหญ่ข่องเพื่่�อนคนจีีนและญี่ปุ่่� น เขา กิินไม่่ได้้จริิง ๆ ร้้องขอตะเกีียบ แต่่เขาไม่มีี่ ให้้ ให้ช้้ ้อนพลาสติกที่ิ ่�ใช้กิ้ิน ของหวานมาแทน วัันรุ่่งขึ้้น ทางผู้้จััดประชุุมเชิิญทุกุคนรัับประทานอาหารเย็็นที่บ้ ่� ้าน คณบดีีซึ่่�งเป็็นคฤหาสน์์หรูสีีขูาวทั้้งหลััง สไตล์ยุ์ุคอาณานิิคม มีีบริิเวณ กว้้างขวาง จึึงจััดเลี้้ยงกลางแจ้้งที่ ่�สนาม อาหารมีีความหลากหลาย มากกว่่าที่่�มหาวิิทยาลััย มีีการตกแต่่งให้ดูู้หรููหรา และมีีช้้อนส้้อมให้้แขก ด้ว้ย แต่ก็่ยั็ังคงความเป็็นฮิินดูคืืูอเป็็นมัังสวิรัิติัิ ต่่างกัับอาหารที่่�โรงแรม ที่พั ่� ก ซึ่่ ั �งมีีความเป็็นสากลเล็กน้็ ้อยคืือเขาจะมีีที่่�ไม่่เป็็นมัังสวิรัิติัิให้้บางคน เช่่นคนที่ต้ ่� ้องการกิินไข่่ หรืือเนื้้อสััตว์์ 144 อนุุสรณ์์งา อนุุสรณ์์งานนพระราชทา พระราชทานนเพลิิงศพ เพลิิงศพ

พููดถึึงฮิินดูู ซึ่่�งเป็็นศาสนาหลัักของอิินเดีีย เมืืองกวาลีีออร์์นี้้ ไม่่ ได้้เป็็นฮิินดููร้้อยเปอร์์เซ็็นต์์ เพราะวัันแรกหลัังจากจบการประชุุมแล้้ว เจ้้าภาพพาพวกเราไปวััดซิิกข์์ ซึ่่�งเป็็นอีีกศาสนาหนึ่่�ง ต่่างจากฮิินดูู ที่ ่� เห็็นชััดคืือคนซิิกข์์ ไม่่เป็็นมัังสวิิรััติิและผู้้ชายมัักโพกหััว เหมืือนแขก ซิิกข์์ในเมืืองไทย วััดซิิกข์์สวยมาก พวกเราต้้องซื้้อผ้้าโพกหััว เพราะ ทุกุคนที่่�เข้้าวััดต้้องโพกหัวั และต้้องล้้างเท้้าในบ่่อน้้ำที่ขว ่� างอยู่่ตรงทาง เข้้า ข้้างในเป็็นทองอร่่าม สวยงามมาก ภาพท ี่ 5 วัดซิกข์ที่ไปเยือน ท ี่มา: justdial.com ศาสตราจารย์์กิิตติิคุุณ ดร.อมรา ประสิิทธิ์์�รััฐสิินธุ์์(ม.ว.ม., ป.ช.)

วััดฮิินดููก็็สวยไปอีีกแบบ ไม่่เหมืือนวััดซิิกข์์ เน้้นการแกะสลัักที่่� ละเอีียด ซัับซ้้อน เห็็นฝีมืืีอการแกะสลักัแล้วอึ้้ ้งและทึ่่�ง ปราสาทบัันทายศรีี ที่กั่�ัมพููชา ซึ่่�งฉัันเคยชื่่�นชมหลงใหลหนักัหนา ก็ชิ็ิดซ้้ายไปเลย ภาพที่่� 6 ความวิลิิศมาหราของการแกะสลักัในวััดฮิินดูู ที่่�มา: outlookindia.com ศิลปะสวยงามท ี่ได้ประจักษ์อย่างชัดเจน คือเม ื่อได้มีโอกาส ไปเยี่ ยมชมพระราชวังโบราณ และป้อมปราการท ี่ มีช ื่ อเสียงของ เมืองกวาลีออร์ (Gwalior Fort and Maan Palace) หลังปิดการ ประชุมในวันสุดท้ายแล้ว ป้อมปราการและพระราชวังเป็นศิลปะอินเดียโบราณ 146 อนุุสรณ์์งา อนุุสรณ์์งานนพระราชทา พระราชทานนเพลิิงศพ เพลิิงศพ

ลวดลายการแกะสลักั ไม่่เหมืือนกัับในวััดฮิินดูทัู่่ว� ไป ดูมีีลัูกษัณะเฉพาะ แสดงความแข็็งแกร่่งและทนทาน พวกเราเดิินดูรูอบ ๆ ข้้างนอก แล้วก็้ ็ เข้้าไปข้้างใน มีีหลายห้้อง ซัับซ้้อนมากมีีห้้องหลบภััยและห้้องเก็็บสมบัติัด้ิว้ย ภาพท ี่ 7 ป้อมปราการของพระราชวัง เมืองกวาลีออร์ ท ี่มา: outlookindia.com ภาพท ี่ 8 ลานด้านหน้าพระราชวังโบราณ ศาสตราจารย์์กิิตติิคุุณ ดร.อมรา ประสิิทธิ์์�รััฐสิินธุ์์(ม.ว.ม., ป.ช.)

ภาพที่่� 9 พื้้นที่ส่� ว่นหนึ่่�งของป้้อมปราการ กัับผู้้ร่ว่ มประชุุมชาวไต้้หวััน 148 อนุุสรณ์์งา อนุุสรณ์์งานนพระราชทา พระราชทานนเพลิิงศพ เพลิิงศพ

ภาพท ี่ 10 ภายในพระราชวัง. ท ี่มา: 123rf.com ภาพท ี่ 11 ด้านนอกพระราชวัง ท ี่มา: dreamstime.com ศาสตราจารย์์กิิตติิคุุณ ดร.อมรา ประสิิทธิ์์�รััฐสิินธุ์์(ม.ว.ม., ป.ช.)

จุุดไฮไลต์ข์องการเยี่่�ยมชมโบราณสถานนี้้คืือ การชมการแสดง แสงสีี ณ อััฒจัันทร์์ใหญ่่ในสนามข้้างนอกป้้อมปราการและพระราชวััง ตอนกลางคืืน พอเขาเริ่่�มเปิิดไฟ ฉายไปที่ตั ่� วัปราสาท พร้้อมได้ยิ้ินเสีียง ม้้าควบ มัันน่่าตื่่�นเต้้น แต่่พอมีีการบรรยาย อ้้าว เป็็นภาษาฮิินดีีเลยไม่รู้้่ เรื่่�อง แต่่เพื่่�อนอิินเดีียที่นั่่� �งข้้าง ๆ ก็็พยายามแปลเป็็นภาษาอัังกฤษให้ฟั้ ัง เนื้้อหาของการแสดงแสงสีีเป็็นการเล่่าเรื่่�องประวััติิศาสตร์ข์องกษััตริย์ิที่์ ่� ปกครองกวาลีีออร์์ในอดีีต มีีการทำสงครามกัับเมืืองอื่่�น สื่่�อด้ว้ยเสีียงขี่ ่� ม้้า ยิิงปืืน ดนตรีีประกอบ และมีีเสีียงเล่่าเรื่่�อง พร้้อมกัับบทสนทนาของ ตัวัละครในบางตอนด้ว้ย ไม่่เพีียงการแสดงเท่่านั้้นที่ ่�มีีความน่่าตื่่�นเต้้น ฉัันยัังได้้เห็็น ครอบครัวที่ั สืื่� บเชื้้อสายมาจากกษััตริย์ิข์องกวาลีีออร์์มาชมการแสดงด้ว้ย ฉัันมารู้้เอาเมื่่�อการแสดงจบ เขาไม่่ให้้ใครลุกุเลยจนกว่่าครอบครัวนั้้นจะ เดิินกลัับไปหมด อัันที่่�จริิงตอนพวกเราขึ้้นไปบนอััฒจัันทร์์ สงสััยอยู่่ เหมืือนกัันว่่าทำไมมีีคนมาตะโกนบอกไม่่ให้นั่่้ �งสามแถวบนสุุด และก่่อน การแสดงจะเริ่่�ม ไฟยัังมืืดอยู่่ มีีคนนำม้ว้นผ้้าขาวมาปููบนที่นั่่� �งชั้้นบนสุุด พร้้อมด้ว้ยเบาะและหมอนอิิงด้ว้ย และหลัังจากนั้้น ฉัันเห็็นคนกลุ่่มหนึ่่�ง มาในชุุดตััดเย็็บด้ว้ยผ้้าขาวพริ้้วทั้้งชุุด ดูสวูยมาก ค่่อย ๆ เดิินขึ้้นไปนั่่�ง ชั้้นบนสุุด ฉัันเห็็นแล้้วว่่าวรรณะกษััตริิย์์ได้้รัับการยกย่่อง และปฏิิบััติิ อย่่างดีี เรื่่�องวรรณะนี่น่ ่� ่าสนใจ ยัังเป็็นสิ่่�งที่่�ใช้้เป็็นหลักขัองสัังคมอิินเดีีย สะท้้อนให้้เห็็นในด้้านต่่างๆของชีีวิิตประจำวััน เช่่น ชื่่�อ เสื้้อผ้้า เครื่่�อง แต่่งกาย อาหารการกิิน และการปฏิบัิติัขิองคนในสัังคมต่่อแต่่ละวรรณะ 150 อนุุสรณ์์งา อนุุสรณ์์งานนพระราชทา พระราชทานนเพลิิงศพ เพลิิงศพ

อีีกสิ่่�งหนึ่่�งที่่�เป็็นภาพที่ติ ่� ิดตาฉัันมาก ไม่รู้้ลืื ่ม คืือภาพของผู้คนใน ้ ท้้อง ถนน เริ่่�มตั้้งแต่ภ่าพของหญิิงวััยรุ่่นวรรณะจััณฑาลอุ้้มลูกวิู่่�งขอทานคนใน รถที่ติ ่� ิดไฟแดง ภาพที่ร ่� ถตู้้ที่่�พวกเรานั่่�งแล่่นไปในถนนในตัวัเมืือง ฉัันไม่่เคย เห็็นอะไรแบบนั้้น คืือถนนแคบมาก สองข้้างทางเป็็นร้้านขายของ ที่มีี่� ข้้าว ของวางให้้เห็็นชััดว่่าขายอะไร บางชิ้้นก็ห้็้อยกระโตงกระเตง พื้้นถนนไม่ดีี่ รถต้้องแล่่นช้้า ๆ ผ่่านไป บางถนนเห็็นเกวีียน จักรัยาน และรถเก๋๋ง แล่่น คละกัันไป บางถนนเห็็นคนแก่นั่่่ �งหลัังโกงอยู่่หน้้าประตูหู้้องแถว ที่มีีร่� ่องน้้ำ แฉะ ๆ ไหลผ่่าน ตรงกลางถนนเห็็นวััวนอนเล่่นอยู่่อย่่างผ่่อนคลาย บางจุุด ก็มีีมู็ ูลวััวอยู่่เป็็นกอง ๆ วััวจะเดิิน นั่่�ง หรืือนอนตรงไหน ไม่มีี่ ใครว่่า หรืือ ห้้าม เพราะคนฮิินดูนัูับถืือวััว ถืือเป็็นสิ่่�งศักดิ์์ ั �สิิทธิ์์� เนื่่�องจากเชื่่�อว่่าวััวเป็็น พาหนะของเทพเจ้้า ความสำคััญของวััวอย่่างมีีรููปธรรมเห็็นได้้จาก การที่ ่� ประเทศอิินเดีียมีีกระทรวงวััว (Ministry of Cows) รััฐมนตรีีวััว (Cow minister) คณะรััฐมนตรีีวััว (Cow cabinet) วัันหยุุดวััว (Cow holiday ภาษาอิินดีีว่่า Gopastami) และงานแต่่งงานวััว วัันสุุดท้้ายในอิินเดีีย วัันสุุดท้้ายก็็เป็็นวัันผจญภััยเข้้มข้้นพอ ๆ กัับวัันแรก หลัังจากรัับ ประทานอาหารเช้้าที่่�โรงแรมแล้ว้ฉัันกัับเพื่่�อนชาวไต้้หวัันซึ่่�งได้ว้างแผนกััน ไว้้แล้วว่้ ่าเราจะไปเยี่่�ยมชมทััชมาฮาลด้ว้ยกััน เพื่่�อนอิินเดีียช่ว่ยจองตั๋๋วร� ถไฟ ให้้เรา จากเมืืองกวาลีีออร์์ไปเมืืองอััคระ อุุตตรประเทศ ซึ่่�งอยู่่กึ่่�งกลาง ระหว่่างนิวิเดลีีกัับกวาลีีออร์์ ศาสตราจารย์์กิิตติิคุุณ ดร.อมรา ประสิิทธิ์์�รััฐสิินธุ์์(ม.ว.ม., ป.ช.)

ประสบการณ์์การขึ้้นรถไฟอิินเดีียเป็็นสิ่่�งที่ ่�ลืืมไม่่ลงจริิง ๆ ฉััน หอบกระเป๋๋าหลายใบ เพราะจะไม่่กลัับมาที่่�โรงแรมอีีกแผนของฉัันคืือ ไปเมืืองอััคระ แล้วกลั้ ับมาสถานีีรถไฟเมืืองกวาลีีออร์์ จากนั้้นก็็จะขึ้้น แท็็กซี่่�ไปสนามบิินเพื่่�อต่่อเครื่่�องไปนิิวเดลีีแล้้วก็็ขึ้้นเครื่่�องไทยอิินเตอร์์ กลัับเมืืองไทย ส่ว่นเพื่่�อนไต้้หวัันมีีแผนจะค้้างที่่�เมืืองอััคระเพื่่�อเที่่�ยวต่่อ แล้วค่้ ่อยกลัับประเทศของเขา มีีคนแนะนำให้ฉั้ันฝากกระเป๋๋าบางส่ว่น ไว้ที่้ ส่� ถานีีรถไฟ จะได้้ไม่ต้่ ้องหอบไปหอบมา ฉัันก็็นำกระเป๋๋าเสื้้อผ้้าหนึ่่�ง ใบไปฝากที่ ่� ห้้องที่ ่�มีีป้้ายรัับฝากของ เป็็นห้้องเล็็ก ๆ ฉัันต้้องจ่่ายเงิินให้้ ก่่อนแล้ว้เขาก็็ให้สลิ้ ิปมา ฉัันดูสภูาพสถานีีแล้วก็้คิ็ิดว่่ากระเป๋๋าจะอยู่่รอด ปลอดภััยหรืือไม่่คงต้้องทำใจ เพราะมีีผู้คน้ นั่่�ง นอน ที่พื้้ ่� นสถานีียั้้วเยี้้ย ไปหมด คนรัับกระเป๋๋าก็็นำกระเป๋๋าวางไว้้แถวนั้้นบนพื้้น ไม่มีีตู้้ ่เก็็บ ไม่มีี่ ผ้้าคลุุม ฉัันเหลืือกระเป๋๋าที่่�นำไปคืือกระเป๋๋าเสื้้อผ้้าใบเล็ก็กระเป๋๋าถืือ และ กระเป๋๋าคอมพิวิเตอร์์ เพื่่�อนไต้้หวัันมีีกระเป๋๋าใหญ่่ เขาต้้องนำของไปหมด เพราะจะเดิินทางกลัับจากอััคระเลย ระหว่่างเดิินหลบผู้คนเ ้ พื่่�อไปขึ้้นรถไฟ มีีชายคนหนึ่่�งมาอาสาขน กระเป๋๋าให้้เรา เราก็็ให้้เขาช่่วย 2 ใบ เขาก็็ยกขึ้้นทููนที่ ่� หััวซ้้อนกััน แล้้ว ก็็เดิินตััวปลิิวทิ้้งเราไปเลย ฉัันเครีียดมาก กลััวพลััดกัับเขา ต้้องรวม พละกำลัังวิ่่�งตามเขาให้้ทััน เขาพาเราไปนั่่�งในชั้้นสองตามที่ ่� ระบุุในตั๋๋�ว เราจ่่ายเงิินให้้คนขนกระเป๋๋า พอลงนั่่�งก็็รู้้สึึกสบาย เพราะคนไม่่แน่่น เท่่าใดนััก บนรถไฟฉัันเห็็นเด็กจั็ ัณฑาลอีีกแล้ว้ นั่่�งได้สั้กัครู่่ก็มีี็ผู้ชายแ ้ ต่่งกาย ดีีมานั่่�งตรงข้้ามกัับเรา แล้้วก็็มีีเด็็กผู้้หญิิงหน้้าตาเสื้้อผ้้ามอมแมมมาก 152 อนุุสรณ์์งา อนุุสรณ์์งานนพระราชทา พระราชทานนเพลิิงศพ เพลิิงศพ