การเพาะเลี้ยงจระเข้ CROCODILE AQUACULTURE

คำนำ

ความสำคัญของจระเขมีมาตั้งแตป 2490 โดยมีกฎหมาย
คุมครองสัตวน้ำของกรมประมง ซึ่งมีขอความครอบคลุมไปถึงจระเขดวย
ณ ปจจุบันจระเขถูกกำหนดเปนสัตวน้ำควบคุม ตามพระราชกำหนด
การประมง พ.ศ. 2558 และที่แกไขเพิ่มเติม มีการประกาศเขตพื้นท่ี
การเลี้ยงตามมาตรา 77 แตการครอบครอง การเคลื่อนยาย การทำฟารม
เพาะพันธุ ยังตองอาศัยพระราชบัญญัติสงวนและคุมครองสัตวปาของ
กรมอทุ ยานแหงชาตสิ ตั วปา และพนั ธุพืช ปจ จุบันประเทศไทยมีการทำ
ฟารมเพาะเลี้ยงจระเขพันธุไทย (Crocodylus siamensis) และ
จระเขสายพันธุตาง ๆ จำนวนมาก จากขอมูลป พ.ศ. 2561 ประเทศไทย
มีจระเข จำนวน 1,622,374 ตัว โดยจำแนกเปนจระเขเลี้ยง จำนวน
300,454 ตวั ทำการคา จำนวน 798,149 ตัว และครอบครอง จำนวน
523,771 ตัว ซึ่งเปนวิวัฒนาการจากฟารมเลี้ยง มาจนถึงการคาและ
การแปรรูปเปนผลิตภณั ฑรูปแบบตางๆ ที่มีมูลคามากกวา 5,000 ลานบาท
และการเลี้ยงจระเขย ังเปนการนำส่ิงเหลือใชจากโรงฆาสัตว เชน หัวไก
ไขไกจากโรงฟกไขที่ไมสมบูรณ หรือสัตวปกท่ีตายจากฟารมเลี้ยง
ฟารมเลี้ยงจระเขจะตั้งอยูใ กลโรงเชือดไก เพื่อจะไดใชอาหารจากโรงเชือด
และไมมีปญหาในเรื่องตนทุนอาหาร แตอยางไรก็ตามการเลี้ยงจระเขไทย
ยังมีปญหาเรื่องโรคแคระแกรนและโรคกระดูกคดงอ ซึ่งจะทำใหได
ราคาจระเขไมดี เรื่องโรคจระเขและการรักษายังไมมีหนวยงานเขามา
ดูแลอยางชัดเจน มีแตคณะสัตวแพทย มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร
กำแพงแสน ซ่ึงในอนาคตอาจจะมีหนวยงานอนื่ ๆ เขามาทำการศึกษา
เพม่ิ มากข้นึ

ในเรื่องการอนุรักษและการคุมครองจระเข มีองคกรระหวางประเทศดูแล ซึ่งมีคณะกรรมการ
ผูเชี่ยวชาญเฉพาะดาน (Species Survival Commission หรือ SSC) และอนุสัญญาวาดวยการคาระหวาง
ประเทศซึ่งสัตวปาและพืชปาที่ใกลสูญพันธุ (Conventional on International Trade in Endangered
Species of Wild fauna and flora หรือ CITES) ซึ่งประเทศไทยเปนประเทศสมาชิก โดยการดำเนินการ
นำเขาหรือสงออกระหวางประเทศตองไดรับใบอนุญาต (CITES Permit) เปนไปตามขอกำหนดของอนุสัญญา
CITES หากประเทศไทยตองการลดระดับการควบคุมลง จะตองมีมาตรการในการอนุรักษ เพื่อเสนอตอ
องคประชุมภาคี (Conference of the Parties) ใหที่ประชุมพิจารณาเห็นชอบ ก็จะสามารถลดระดับ
การควบคุมลงได อยางไรก็ตาม ณ ปจจุบัน องคประชุมภาคียังไมมีมติลดระดับการควบคุมสำหรับจระเข
ของประเทศไทยลง ประเทศไทยยังคงตองมีการเสนอขอมูลวิชาการและมาตรการในการอนุรักษตอไป ทั้งน้ี
หากทำไดก ็จะทำใหการคาขายระหวางประเทศดำเนินการไดสะดวกยิ่งขนึ้

ตำราการเพาะเลี้ยงจระเขฉบับนี้ คงจะเปนประโยชน
ตอผูสนใจและนิสิตนักศึกษา โดยเฉพาะ การจัดทำเปน E-book
เพื่อใหสะดวกในการคนความากยิ่งขึ้น ขอขอบคุณอาจารยจาก
คณะประมง และสมาคมฟารมจระเขไทย และเจาหนาที่
กรมประมงทุกทานทชี่ ว ยจดั ทำตำราเลม นี้





-1-

-2-

-3-

1เรอ่ื งที่ ลักษณะทวั่ ไป

ภาพโดย newgirl จาก Pixabay กายวิภาคและสรรี ะวทิ ยา

จระเข้ Crocodile จระเขเปนสัตวเลื้อยคลานวงศแรกหรือพวกแรก
ท่ีเริ่มพัฒนาดานกายวิภาคศาสตร โดยมีหัวใจครบ
เปนสัตวเลื้อยคลานท่ีมีขนาดใหญที่สุด ซ่ึงยังคง 4 หองเชนเดียวกับสัตวเลี้ยงลูกดวยนม ซึ่งแตกตาง
ดำรงชีวิตอยูในโลกปจจุบัน อยูในอันดับโครโคดีเลีย จากสัตวเลื้อยคลานอื่นๆ ที่มีหัวใจเพียง 3 หอง
(Crocodilia) มีชื่อเรียกแตกตางกันไป ซ่ึงสวนมากจะ นอกจากนี้จระเขยังมีกระบังลมแบงชวงทรวงอกกับ
พิจารณาจากรูปรางลักษณะ ทั้งจากลักษณะท้ังตัว ชวงทองออกเปน 2 สวน เหมือนกับสัตวเล้ียงลูกดวยนม
และความแตกตางของบางสวนโดยเฉพาะ เชน จาก อกี เชน กัน
รปู รางของปาก จากเกล็ดบนหัวและคอ ความแตกตาง
ของฟน เปนตน (ศูนยวิจัยและพัฒนาการเพาะเล้ียง จ ร ะ เข มี ข น า ด ต้ั ง แ ต ป า น ก ล า ง จ น ถึ งให ญ ม า ก
สตั วนำ้ ชายฝง เขต 6, 2562) รา งกายปกคลุมดวยผิวหนงั ท่ีแข็งแรงลักษณะคลายกับ
เกราะคลุมตัว ผิวหนังสวนหัวเชื่อมติดกับกะโหลก
บริเวณคอ ตรงสวนทายทอยมีปุมเกล็ดแข็ง (Post
occipital scale) เห็นชัดเจน จำนวนการเรียงตัวของ
ปุมเกล็ดแข็งดังกลาว สามารถนำไปจำแนกชนิดของ
จระเข หรืออาจจะพิจารณาจากรูปลักษณะ ท้ังจาก
ลักษณ ะลำตัว และความแตกตางของบางสวน
โดยเฉพาะ เชน จากรูปรางของปาก จากเกล็ดบนหัว
และคอ ความแตกตางของฟน เปนตน

-4-

ลกั ษณะท่ัวไป ของจระเข้ทุกประเภท มลี กั ษณะดงั นี้

สว่ นหัว

มีปากและหัวยาว รูจมูกและตายกสูงอยูสวนบน
ของหัว คอส้ัน จระเขอัลลิเกเตอรหัวทูกวา จระเข
โครโคไดล สว นจระเขไ คมานหวั จะส้ัน

ป าก ป ากของจระเขยาว

ปลายปากเชิดงอนขนึ้ เวลากลืน

อาหารเขาไปจะกวางคลายปากงู

ฟัน ฟนของจระเขมีลักษณะ

แหลมคม รูปทรงกรวย ฝงตัว ภาพโดย miniformat65 จาก Pixabay
แ น น อ ยู บ น ข า ก ร ร ไ ก ร ล า ง ที่
แข็งแรงมาก ขนาดของฟนสามารถแบงไดเปน 2 ชุด ต่อมกล่ิน จระเขมีตอมกล่ิน 2 คู ท่ีบริเวณ

คือ ฟนท่ีมีขนาดใหญกับฟนท่ีมีขนาดเล็ก ฟนจระเข โคนขากรรไกรลาง 1 คู และรูทวาร 1 คู ทำหนาที่
ใชสำหรับงับหรือจับเหยื่อเทาน้ัน ไมสามารถใชในการเคี้ยว ผลิตสารที่มีกลิ่นเฉพาะตัว โดยจระเขจะขับสาร
จระเขสกุลโครโคไดส เมื่อหุบปากจะมองเห็นฟนคูท่ี 4 ดังกลาวออกมาในฤดผู สมพนั ธุ

ซ่ึงเปนฟนใหญบนขากรรไกรลางตลอดท้ังซ่ีเหมือน จมูก อยูบนสวนโคงของปลายปาก มีลักษณะเปน
ฟนซี่อ่ืนๆ โดยจะมองเห็นสวนปลายของฟนคูท่ี 4
ตรงกับรอยคอดของขากรรไกรบน สวนจระเขสกุล ปมุ นูนรปู วงกลม สามารถยดื หยุน เปดปด ได เวลาดำน้ำ
อ่นื ๆ จะมองไมเหน็ ฟนคดู งั กลาวเม่อื หบุ ปาก จะปดสนิทเพื่อกันไมใหน้ำเขาจมูก ใชสำหรับหายใจ
และดมกลิ่น โดยภายในชองปากจะมีกระเปาะเปน
ขากรรไกร จระเขมีขากรรไกรแข็งแรงมาก โพรงอยูภายในใชดมกล่ิน จมูกจระเขสามารถดมกลิ่น

เวลาอาปากงับเหย่ือหรืองับปากตัวเองเพื่อขูศัตรูจะมี ไดไกลมาก สวนเปดของรูจมูกอยูบนฐานบนนูนข้ึน

เสียงดังมาก จระเขขนาดใหญมีความแรงในการงับ เรยี กวา "กอนข้ีหมา"

ประมาณ 1,200 ปอนดตอตารางนิ้ว หรือประมาณ 545 ตา ตายกสูงอยูในตำแหนงสวนบนของหัว ขณะวาย
กิโลกรัมตอตารางน้ิว และใชเปน อาวธุ ในการตอสู
ลอยตัวอยูในน้ำตัวจะจมลงอยูใตผิวน้ำ จะมีเฉพาะตา
ลิ้น ลิ้นของจระเขหนาและกวางมาก แตไมสามารถ และจมูกเทานั้นที่โผลพนน้ำ เพ่ือการมอง หายใจ และ

แลบออกจากปากได อยูติดกับพ้ืนของขากรรไกรลาง ดมกล่ิน จระเขมีหนังตาบนและลาง และมีหนังตา

สามารถทำใหสูงหรือต่ำได เปนล้ินใชบังคับไมให ที่สามซ่ึงเปนเย่ือบางๆ ใสๆ ใชปดตาเวลาดำน้ำ

นำ้ ไหลลงลำคออยางรวดเรว็ ขณะที่อาปาก ใน เวล าก ลางคื น ต าขอ งจระเข สะท อน แส งเห็ น เป น

จดุ สแี ดง

-5-

ส่วนลำตัว จระเขมีลำตัวกลมยาว รูปรางคลายกับพวกจิ้งจก

เพียงแตมีขนาดใหญกวาหลายเทา มีขนาดโตต้ังแตปานกลางถึงขนาด
ใหญมาก โดยทั่วไปจระเขเพศผูจะมีขนาดเล็กกวาเพศเมีย แตบางชนิด
เพศผูโ ตกวา เพศเมีย

ขาและนิ้ว ขาจระเขท้ัง 4 ส้ัน ไมสมดุลกับ

รางกาย 2 ขาหนาไมคอยแข็งแรง ขาหลังมี
ขนาดใหญกวาและแข็งแรงมากกวา ทำหนาท่ี
ชวยยันพื้นในการเดินหรือปนปาย ปกติเดินชา
เหมือนอุยอาย แตถาตกใจหรือหนีศัตรูจะว่ิง
ไดเร็วพอสมควร ขาหนามีน้ิวเทาขางละ 5 น้ิว
ไมมีพังผืด ขาหลังมีเพียง 4 น้ิว อาจมีพังผืด
ยึดเต็ม หรือมีบางสวน ขึ้นอยูกับชนิดของ
จระเขใชช วยในการวายนำ้

หาง หางจระเขมีลักษณะคลายกับใบพาย

มีสันเปนคล่ืนมวนคลายเกลียวจำนวน 2 แถว
จากลำตัวของสวนขาหลังจนถึงประมาณกลางหาง
แลวจึงเช่ือมตอกันเปนแถวเดียว ในสวน
ความยาวของหางท้ังหมดไมมีไขมันติดอยูเลย
และสามารถดึงออกมาไดทั้งเสน โดยไมตองใช
มีดเฉือนออก เพราะมีพังผืดบาง ๆ หุมอยู
ปกติจระเขจะแนบขาไวกับลำตัวขณะวายน้ำ
หางเทานั้นเปนอวัยวะสำคัญในการโบกสะบัดวายน้ำ หางจึงใหญและแข็งแรง นอกจากน้ันหางยังเปนอาวุธใชฟาด
ในการตอสูขณะอยูบนบกดวย หางจระเขนี้มีกลามเนื้อสวนที่เรียกวา "บองตัน" อยูบริเวณสวนโคนหางเปนกลามเน้ือ
ทที่ ำใหหางจระเขม กี ำลังมหาศาลในการวา ยน้ำ จระเขขนาดใหญเ ม่อื ใชห างฟาดถูกคนอาจถงึ กับซโี่ ครงหกั หรือขาหักได

เกล็ด จระเขมีหนังเปนเกล็ดแข็งเกือบท้ังตัว ที่ดานนอกของขาก็มีเกล็ดหุม

บนหลังคอนอกจากมีเกล็ดเล็ก ๆ ท่ัวไปแลว หลายชนิดยังมีเกล็ดขนาดใหญอยูดวย
การเรียงตัวของเกล็ด มีลักษณะและจำนวนเกล็ดไมเหมือนกันและไมเทากัน
ในแตละชนดิ จะนิยมใชเ ปน ขอสงั เกตความแตกตางของจระเขได เกลด็ บนหลัง
เปนเกล็ดสันขนาดใหญ เรียงเปนแถวไปจนถึงหาง เกล็ดขางลำตัวมีขนาดเล็ก
เกล็ดทองเปนเกล็ดเรียบแบนเรียงเปนระเบียบ บนสันหางเปนแผนเกล็ดใหญ
ตั้งสูง โดยเฉพาะต้ังแตบริเวณกลางของความยาวหางไปจนสวนปลายหาง
(มนตรี, 2542)

-6-

สังคมและพฤติกรรม

จระเข้ เปนสัตวเล้ือยคลานครึ่งบกคร่ึงน้ำ และสัตวเลือดเย็น

(Poikilotherm) มีมันสมองซับซอนและเจริญดีกวาสัตวเลื้อยคลาน
ชนิดอื่น สามารถเรียนรูไดเร็ว มีความเฉลียวฉลาดเพียงพอ อาศัย
อยูไดทั้งบนบกและในน้ำ ตามหวยหนองคลองบึง ซ่ึงเปน บริเวณท่ีมี
น้ำนิ่ง หรือในแหลงน้ำท่ีสงบไมลึกนักโดยลึกประมาณ 5 ฟุต
ดงั นั้นบริเวณใดท่ีมีน้ำไหลเช่ียว จึงไมปรากฏเห็นวาอาศัยอยู ในฤดู
รอนหรือเวลากลางวันมักกบดานอยูในน้ำ ฤดูหนาวขึ้นมาผ่ึงแดด
บาง ออกหากินเวลากลางคืนมากกวากลางวัน ซึ่งอันตรายของ
จระเขใ นนำ้ มมี ากกวา บนบก

การล่าเหยื่อ แมวาจระเขจะมีรูปรางใหญโตแตก็เต็มไปดวยความวองไวและปราดเปรียว เวลาเดิน

คลานลงน้ำ หรือเวลาเคล่ือนไหวในน้ำจะเปนไปอยางเงียบกริบ จึงไดชื่อวาเปนนักลาท่ีอันตรายตอสัตวและคนมาก
เวลาจับเหย่ือจะเคล่ือนไหวลอยตัวเขาไปอยางชาๆ ปดบังเก็บซอนตัว เมื่อไดจังหวะหรือระยะพอสมควรจะพุงเขาใส
เหยื่ออยางแมนยำ เมื่อจับเหย่ือไวไดแลวจะบิดตัวหมุนควงจนเหยื่อจมน้ำตายสนิท หากเหยื่อเปนสัตวใหญประเภท
กวาง สุนัข หรือหมูปา ท่ีไมสามารถกินไดทันที จะจับเหย่ือฟาดกับตนไมหรือกอนหินใหแหลกละเอียดเสียกอน
แลวคอยเก็บเศษเล็กเศษนอยที่กระจัดกระจายกินทีหลัง หรืออีกวิธีหนึ่งเม่ือจูโจมเหยื่อ จะใชฟนท่ีแข็งแรงกัดเหย่ือให
ไดร บั บาดเจบ็ สาหัส จากนั้นก็ลากเหยอื่ ลงน้ำเพือ่ ใหสำลักน้ำตาย จึงฉีกออกเปน ช้ินเลก็ ชนิ้ นอยเปนอาหาร สวนท่ีเหลือ
มักเก็บไวกินในมือ้ ตอไป ถาหากจระเขเห็นปลา จะวายน้ำตรงดิ่งไปยังทปี่ ลาอาศัยอยู เชน ตามพงหญา ใชวิธีงับเขา ไป
ท้ังกอหญา แลวใชปากคอยๆ กรองน้ำออกจนเหลือแตปลา สำหรับพวกนกที่บินโฉบลงมากินปลา จระเขจะทำที
วางเฉยกอน ครน้ั พอไดจังหวะก็กระโดดงบั ทนั ที สว นเหย่อื ท่ีอยูบ นบก หากหิวจดั กส็ ามารถวิ่งไลเ หยื่อไดอ ยา งรวดเรว็

การทำร้ายคน ลักษณะอุปนิสัยทั่วไปของจระเขแตกตางกัน บางชนิดเปนอันตรายมาก บางชนิด

จะกัดเพ่ือปองกันตัวเอง แตโดยปกติแลวไมทำรายคน นอกจากหลีกเลี่ยงไมไดเทานั้น อันตรายจากจระเขกินคนน้ัน
มีผูเชี่ยวชาญเก่ียวกับจระเขกลาววา จระเขขนาดเล็กท่ีสุดก็สามารถกัดคนใหบาดเจ็บได จระเขอายุ 4 - 5 ป สามารถ
กัดคนถึงขั้นขาขาดแขนขาดได อายุ 6 ปข้ึนไป สามารถกัดคนถึงตายได จระเขท่ีกินคนน้ันโดยธรรมชาติแลวจะเปน
จระเขที่มขี นาดรปู รา งใหญโตและดุรายมาก และมักจะเปนจระเขน้ำเค็ม แตปกติการจะทำรา ยคน ตอ งรอใหถึงโอกาส
อันดีจริง ๆ กอน เชน คนลงไปวายน้ำ หรือกำลังยืนปลอยตัวตามสบายอยูริมตลิ่ง ถาอยูในรัศมีท่ีสามารถพุงตัวเขา
ทำรายได ก็จะกระโจนเขางับแลวลากเหย่ือลงน้ำเพื่อกินเปนอาหารทันที แตก็มีเชนกันที่ใชวิธีหนุนใหเรือลมกอนทำราย
สวนจระเขอื่น ๆ โดยธรรมชาติไมดุรายหรือกัดคน ยกเวนจระเขน้ำจืดจะทำรายคนเมื่อเขาไปสัมผัสตัวไปเหยียบ
โดยบังเอญิ หรอื อยใู นรัศมแี ละระยะเวลาทก่ี ำลงั วางไข

-7-

การเคลือ่ นไหวในนำ้

จระเขเมื่ออยูในน้ำจะมีการเคลื่อนไหว

คลองแคลววองไวกวาอยูบนบกมาก

เม่ืออยูบนบกจะใชสวนทองครูดลากไป

กับพ้ืน บางครั้งจะยกทองขึ้นจากพื้น

แ ล วเดิ น 4 เท า ห รือ บ างค รั้งจ ะ

กระโดดในระยะสั้น ๆ โดยใชเทาหลัง

ภาพโดย Flavio Poletti จาก Pixabay ยันพื้น บางคร้ังจะสามารถเห็นจระเข

ต้ังแตหัวจรดหางในน้ำ เพราะสามารถ

ลอยตัวข้ึนไดโดยการสูดลมหายใจไวเต็มปอด หรือพยุงตัวใหลอยน้ำดวยวิธีใชขาพุยน้ำและหางโบก แตในการพุงตัว

หรือวายน้ำดวยความเร็วนั้น จะใชเพียงหางท่ีมีพลังโบกไปมาอยางรวดเร็ว เพ่ือพุงตัวไปขางหนา ในขณะวายน้ำขา

ทง้ั 4 พับแนบกับลำตวั การทรงตัววายนำ้ หางจระเขจ ะอยูในลักษณะเฉยี ง 45 องศา การหายใจของจระเขเม่ือดำลงไป

ใตน้ำทออากาศหายใจจากปลายจมูกดังกลาวไปเปดสูดานหลังของเพดานปาก ลมหายใจจึงลงไปสูหลอดลมและ

ปอดเลย ฉะน้ันจระเขใชปากกัดเหยื่อไดโดยไมขัดของกับลมหายใจ แตจระเขตองโผลข้ึนมาหายใจเปนครั้งคราว

ในกรณีท่ีหนีศัตรูสามารถอยูใตน้ำนานนับชั่วโมง จระเขมีการมองเห็นไดดีมาก คือสามารถมองไดรอบตัว 180 องศา

รวมทั้งการมองวัตถุจากดานสูงเหนือตัว จึงสามารถงับอาหารกลางอากาศที่คนโยนไปใหกอนถึงพื้นดิน และสามารถลืมตา

มองเห็นในน้ำไดอ ีกดวย เนื่องจากขณะทด่ี ำนำ้ จะมีเย่ือบางใสปดตาอีกชนั้ หนึง่ เพ่ือปองกนั อาการเคืองตา

การกินอาหาร อาหารตามธรรมชาติของจระเข เมื่อออกจากไขใหมๆ ชอบหาลูกกบ ลูกเขียด ลูกกุง

ลูกปลากิน เมื่อโตขึ้นเร่ิมกินปลาและสัตวเล็กตางๆ และเม่ือโตมากขึ้นอีกจะกินสัตวท่ีมีขนาดใหญ แมวาจระเขจะเปน

สัตวกนิ เน้ือ (Carnivorous) เปนอาหาร แตจ ระเขจะไมเคี้ยวอาหาร จะกลืนลงคอเมื่ออาหารเขาปาก เนอื่ งจากฟน ของ

จระเขไมสามารถใชในการเค้ียว ฟนมีไวสำหรับลาและฉีกเปนชิ้น ๆ ระบบการย่อยอาหารของจระเข้จัดว่าดีมาก
เทาน้ัน เม่ือจระเขจับเหย่ือได ถาเปนเหย่ือขนาดเล็ก ไมใหญเกินไป สามารถยอยกระดูกสัตวตาง ๆ เชน กระดูกหมู
กวาปาก จะชูหัวข้ึนแลวขยอนเหยื่อกลืนเขาไปในปากท้ังหมด วัว ควายไดหมดภายใน 2 วัน หากมีการผา
แตถาเปนเหยื่อขนาดใหญ จระเขจะดึงเอาเหยื่อไปซอนไวในแหลงน้ำ กระเพาะจระเขดู มักมีกอนหินใหญเล็กที่ถูก
เพ่ือใหเน้ือเนาหรือน่ิม จากนั้นจึงจัดการกินเหยื่อ การจับเหย่ือจะ ระบบการยอยกัดกรอนจนมีลักษณะมนกลม
งับดวยฟนท่ีแข็งแรง จากนั้นจะหมุนตวั อยางรวดเร็วตามความยาว
ของลำตัว ขณะเดียวกัน หางก็จะฟาดน้ำไปดวย จระเขจะหมุนตัว ส่ิงที่ ยอยไมไดคือ เสน ผม ขน สัตว เล็บ

อยูหลายรอบแลวหยุดสักครูก็หมุนอีก จนกระท่ังมีชิ้นเหยื่อหลดุ ติด จะรวมตัวกันเปนกอนและจระเขจะคาย

กับปากแลวจึงกลืนเหยื่อ จระเขจะโผลหนาเหนือระดับผิวน้ำ ออกมาเมื่อมีขนาดใหญ ถาเปนหนังยางและ
ประมาณ 2 - 3 นาที หายใจอยางแรง แลวจึงดำลงไปกัดเหย่อื สวน ถงุ พลาสตกิ อาจเปนสาเหตทุ ำใหจระเขตายได
ที่เหลือขึน้ มากินเหนือน้ำอีก

-8-

การนอนอ้าปาก โดยท่ัวไปจระเขสวนใหญจะอยูในน้ำเวลากลางคืน สำหรับเวลากลางวันจะนอนผึ่ง

แดดบนบก บางตัวอาจหลบเขาไปอยูตามรมเงาหรือลงไปในน้ำชั่วขณะ แลวขึ้นมานอนผึ่งแดดอีก การอาปากนอนผ่ึงแดด

1ของจระเขมีเหตุผลนาสนใจ 3 ประการ คอื อิริยาบถหนึ่งของการนอนพักผอนในทาที่สบายๆ ผึ่งแดดหลับตาพร้ิม

ขาทั้งสี่ลูไปขางหลัง สวนการนอนในทำนองเดียวกัน แตหากขาท้ัง 4 อยูใน

created by freepik - www.freepik.com สภาพเหยยี ดไปขางหนา แสดงวายงั มคี วามระแวงอยู และเตรยี มพรอ มจะลุก

2 เพ่ือเปนการปรับอุณหภูมิของรางกาย โดยการอาปากใหน้ำระเหยพา

ความรอนออกทางเย่ือบุปาก เนื่องจากจระเขไมมีตอมเหงอื่ ประกอบกับหนัง

ท่ีหนามาก ทำใหไมสามารถระบายความรอนเพ่ือปรับอุณหภูมิของรางกายได

ดังน้ัน จึงตองอาปากเพื่อถายเทความรอนผานเย่ือบุชองปากท่ีบางนั้น และ

สวนหัวของจระเขมีขนาดเล็กกวาลำตัว เมื่อผึง่ แดดนานหวั จระเขจะมีอณุ หภมู ิ

สูงกวา ลำตวั จงึ ตอ งระบายความรอนจากสวนหัวเพ่ือรอใหลำตัวรอ นขึ้นเพียงพอ

3 เชือ่ วาเปน การใหน กบางชนดิ เดนิ มาจกิ กินปลงิ และทาก ที่มาเกาะดูดเลอื ด

บริเวณเยอ่ื บผุ นังปากดานใน โดยท่ีนกดงั กลา วจะไมถ ูกจระเขทำอนั ตรายแตอยา งใด

สญั ชาตญาณการเป็นจ่าฝงู จระเข้จ่าฝูง มักมีรูปรางลักษณะท่ีแตกตางไป

ในธรรมชาติหมูจระเขหน่ึง ๆ มีการยอมรับซึ่งกัน จากจระเขตัวอ่ืน คอื ขนาดใหญโตทส่ี ุดในฝงู มีลำตัวกลม
และกัน และไมทำรายกัน คอื มีจระเขใหญเปนจาฝูงอยู สีสันตลอดลำตัวคมชัด กลามเน้ือหางต้ังตรงแข็งแรง
ตัวหน่งึ สวนรองจา ฝูงมีอยู 2 - 3 ตัว กรณีเกดิ การตอ สูข้ึน ตลอดแนว ไมเอนพับ มักอยูโดดเด่ียวไมยอมใหจระเขอ่ืน ๆ
คงเปนเพราะจระเขหลงมาหรือเปนจระเขหนาใหม เขา ใกลท้ังในน้ำและบนบก มกั ใชเวลาสวนใหญลอยอยู
ซ่ึงมักถูกจระเขเจาถิ่นรังแก หรือสืบเน่ืองมาจากการ ในน้ำใหเห็นต้ังแตหัวจรดหางเพ่ือแสดงถึงอำนาจ
ตอสูเพ่ือชิงการเปนจาฝูง หรือ ในฤดูผสมพันธุ จะข้ึนมานอนอาปากถึงแดดเฉพาะเวลาเชาหรือเย็น
โดยจระเขตัวผูตอสูกันเพื่อแยงชิงตัวเมีย และตัวเมีย เทานั้น ในฤดูผสมพันธุก็จะมีจระเขตัวเมียรุมลอมเรียง
ตอสูกันเองเพื่อแยงชิงทำเลดี ๆ สำหรับวางไข รายอยู 4 - 5 ตัว มักจะวายน้ำสำรวจอาณาเขต
ถาหากเกิดการบุกรุกเขาไปในเขตครอบครองของแตละ ครอบครอง เพ่ือปองกันจระเขตางถ่ินเขามารุกราน
ฝายก็จะเกิดการตอสูข้ึนกับเพศผูที่เปนหัวหนาฝูง ขณะที่วายนำ้ ถามีจระเขลกู ฝูงขวางทางอยู จะทำการขู
ฝายแพก็จะตองออกไปหาที่อยูใหมพรอมกับลูกนอง ดวยการสูดลมหายใจเขาปอด แลวปลอยลมหายใจ
ท่ีเปนเพศผู สำหรับเพศเมียนั้นจะอยูหรือไปก็ได ออกมาอยางแรง จระเขลูกฝูงจะคอยๆ เอาหัวลดต่ำลง
เน่ืองจากจระเขเ พศผูจะไมไลตวั เมียออกไป พรอมกับดำลงไปกบดานใตน้ำ เพื่อหลีกทางใหจาฝูง
วายผานไป หากไมเช่ือฟง อาจถูกเตือนดวยการเอาปาก
ไปดนุ หรือกดั ได

-9-

การต่อสู้ ตามปกติจระเขจะไมคอยไดมีโอกาสตอสูกันบอยนัก นอกจากจะมีการบุกรุกแสดงความ

เปนเจาถิ่น หรือเพราะความจำเปนอื่นๆ ซึ่งเมื่อตองถึงคราวตอสู มันจะทำกันดวยความรุนแรง เร่ิมจากท้ังสองฝาย
วายน้ำปร่ีเขาหากันอยางรวดเร็ว พรอมกับเสียงขูและพนน้ำออกจากรูจมูกทั้ง 2 ขาง เม่ืออยูในระยะเหมาะสมจะ
มวนตัวเขาหากัน พรอมกับพยายามอาปากงับปากบนของอีกฝายหน่ึง หรือท้ังคูอาจชูคอข้ึนในลักษณะอาปาก
โผลลำตวั ใหเหนือน้ำถึงระดับขาหนา ใชหางคอยโบกสะบัดน้ำ เพื่อพยุงลำตัวอยูในระดับเดียวกัน จากนั้นก็เอาหัวโขก
หรือปากงับ ตางฝายตางจะไมยอมปลอยพรอมทั้งบิดหรือหมุนตัวลงในน้ำ สลับกับการพยายามงับลำตัวหรือกัดตาม
สวนตางๆ การตอสูดังกลาวใชเวลาประมาณ 10 นาทีถึง 1 ชั่วโมง จึงจะปรากฏผลแพชนะซ่ึงฝายใดฝายหนึ่งไดรับ
บาดเจ็บสาหัส หรือทนเจ็บไมไดจะถอยหนีไป จระเขตัวชนะไมไลติดตามตัวท่ีแพแตจะแสดงถึงความย่ิงใหญ
โดยการลอยตวั พุงไปขา งหนา อยางรวดเร็วพรอมกบั โบกหางไปมาเพื่อเปน การประกาศใหจ ระเขท ั้งหลายไดรบั รถู ึงชยั ชนะ

การปรับตัวในที่แวดล้อมหรือจำศีล จระเขมีลักษณะการดำรงชีวิตในธรรมชาตทิ แ่ี ตกตาง

กันออกไปในแตละฤดู กลาวคือ ในฤดูรอนตามแหลงน้ำที่อยูอาศัย เชน หวย หนอง คลอง และบึง เปนตน หากเกิด
ความแหงแลง จระเขจะชวยเหลอื ตัวเองดวยการขุดอางน้ำเล็ก ๆ เปนแองโคลนตมบริเวณใตตนไม มีขนาดพอท่ีจะลง
ไปหมกแชตัวเองอยูได จะโผลเฉพาะจมูกหรือตาเพ่ือหายใจและมองหาเหย่ือท่ีพลัดหลงเขามา หรือเพื่อปองกันศัตรูท่ี
อาจมาทำรายได ถาเปนในบอเล้ียงก็อาจกบดานอยูในน้ำ และสามารถอดอาหารในสภาพนี้ไดนานถึง 3 เดอื น สว นใน
ฤดูฝน จระเขจะกระปรี้กระเปราคึกคะนอง วายน้ำและตีน้ำสงเสียงโครมคราม พรอมท้ังจะเคลื่อนตัววายน้ำไปมา
ฤดนู จี้ ระเขจะดุรายมาก เพราะผานการอดอาหารมานานจึงเกดิ ความกระหายหวิ พรอมทจ่ี ะออกลาเหย่ือไดทนั ที

การผสมพันธ์ุ ในธรรมชาติจระเขจะมีพฤติกรรมการงบั น้ำใหกระจาย เสียงงบั น้ำจะดังมากไดยินแต

ไกล หลังจากงับน้ำเสร็จแลว จระเขตัวผูจะมีการงอตัวชูหัวและหางขึ้น ทำการส่ันกลามเนื้อลำตัวเปนจังหวะ เกิดคลื่น

ความถี่สั้นๆ ทำใหน้ำบนหลังของตัวผูน้ันกระเพื่อมกระเซ็นเปนหยดน้ำบนหลังจระเข ทั้งเสียงงับและการสั่นลำตัว

ทำใหเกิดคล่ืนใตน้ำ คลื่นน้ีจะเคลื่อนที่ไปตามลำน้ำ เปนการส่ือสารระหวางจระเขดวยกัน หลังจากจระเขตัวผูทำการ

ส่ันลำตัวแลวก็จะชูหัวข้ึน แลวรองดวยเสียงอันดัง บางคร้ังตัวเมียก็รองตอบโตดวย เมื่อสื่อสารรูกันวาตัวผูและตัวเมีย

อยูท่ีไหน ก็สามารถเดินทางมาหากันเพ่ือทำการผสมพันธุกัน การผสมพันธุจะดำเนินไปโดยปราศจากสิ่งรบกวน

เพราะในธรรมชาติมีพื้นที่กวางใหญ สวนในสถานท่ีเพาะเลี้ยง การผสมพันธุ์ของจระเข้จะเกิดข้ึนในน้ำเท่านั้น
พฤติกรรมการหาคูของจระเขก็จะยังคงเดิม เพียงแตจระเข
ไมมคี วามลำบากท่ีตองเดินทางหากันเพราะอยูในบอ เดียวกันแลว ชวงเวลาการผสมพันธุไมแนนอน ข้ึนอยูกับความพอใจ
ของจระเขเอง อาจทั้งในตอนกลางวันและกลางคืน

แ ต ส ว น ให ญ แ ล ว ช อ บ ผ ส ม พั น ธุ กั น ช ว ง เช า แ ล ะ เย็ น

ในการผสมพันธุแตละคร้ังจะใชเวลานานประมาณ 3 นาที

แตจะผสมกันหลายครั้งในชวงเวลาเดียวกัน ซึ่งถาการ

ผสมพันธุไมเสร็จสิ้นก็จะยังวายน้ำเก่ียวพันเพ่ือผสมกัน

ไปเรอ่ื ย ๆ จนกวา จะเสรจ็ (มนตร,ี 2542)

- 10 -

2เรือ่ งท่ี
created by brgfx - www.freepik.com

ลักษณะของสายพนั ธุ์
และการจำแนก

ในทางสัตววิทยาจำแนกสัตวเล้ือยคลาน (Reptile) ที่อยูในออเดอร Crocodilia หรือเรียกตาม
ภาษาพื้นบานรวม ๆ วา “จระเข” แบงออกเปน 3 กลุมหรือ 3 วงศ (Family) และมีท้ังส้ิน 28 ชนิด

(Species)

1. จระเขแ้ ท้ True Crocodile
จระเขแทหรือที่เขาใจท่ัวไปคือจระเข จัดเปนวงศ Crocodylidae ตัวอยางเชน จระเขน้ำจืดหรือจระเขพันธุไทยและ
จระเขน้ำเค็ม ลักษณะเดนคือหัวและปากเมื่อมองดานบนจะไมกวาง แตคอนขางยาว ๆ มีรอยคอด ตรงปลายหลังกอนขี้หมา
(จมูก) เมื่อมองดานขางขณะหุบปากจะเห็นฟนซ่ีท่ี 4 ของขากรรไกรลางโผลออกมา มีท้ังสิ้น 18 ชนิด (Species) ดังนี้

1 | จระเขน้ ำ้ จดื หรือ จระเขพ้ ันธไุ์ ทย 2 | จระเข้น้ำเค็ม หรอื จระเข้ปากแมน่ ้ำ

Freshwater or Siamese Crocodile Saltwater or Estaurine Crocodile

(Crocodylus siamensis) (Crocodylus porosus)
อาศัยอยตู ามหนองบึงและแมน้ำในประเทศไทย ถิ่นกําเนิดคือ ศรีลังกา ตะวันออกของอินเดีย
เวียดนาม ลาว กัมพูชา บอรเนียว ชวา และอาจมีใน บังกลาเทศ พมา ไทย เวียดนาม มาเลเซีย อินโดนีเซีย
เกาะสุ มาตราด วย เป นจระเข ชนิ ดที่ มี การเล้ี ยง ฟลิปปนส และออสเตรเลีย เปนจระเขขนาดใหญท่ีสุด
มากทสี่ ดุ ชนิดหนงึ่ แตมีประชากรในธรรมชาตินอยมาก มีรายงานพบวา ยาวถึง 9 เมตร แตความยาวเฉลีย่ ทวั่ ไป
มีลักษณะหัวคอนขางทูและมีแผนเกล็ดขนาดใหญ 3.5 - 4 เมตร ไมมีเกล็ดทายทอย มีฟน 66 - 68 ซี่
ที่ทายทอย มีฟน 66 - 68 ซี่ เปนจระเขขนาดปานกลาง ชอบอาศัยอยูตามปากแมน้ำที่เปดออกทะเล หรือ
ค ว าม ย าวเฉ ล่ี ย 3 - 4 เม ต ร มี เก ล็ ด ท ายท อ ย ปาชายเลน นิสัยดุรายมาก สามารถจูโจมและทำราย
ไมคอ ยกาวราว แตดุและหวงอาณาเขตเม่ือโดนคกุ คาม คนได กินปลา สัตวขนาดเล็ก และสัตวขนาดใหญ
กินปลาเปนอาหารหลัก บางคร้ังลาสัตวขนาดเล็ก เปนอาหาร รวมถึงสามารถวายน้ำลาเหย่ือในทะเลเปด
เปนอาหาร ปกติไมทำรายคน ในธรรมชาติเกือบจะ ไดอีกดวย เปนจระเขท่ีมีประวัติทำรายและกินคนมาก
สูญพันธุไปแลว มีประวัติทำรายคนในท่ีเลี้ยงบอยคร้ัง ท่ีสุดในโลก
เพือ่ ปองกนั ตวั และไมมปี ระวัติกนิ คน

- 11 -

3 | จระเขน้ ำ้ จืดพันธฟ์ุ ิลิปปินส์

Philippine Crocodile (Crocodylus mindorensis)
พบแตในประเทศฟลิปปนสตามหมูเกาะลูซอน มินดาเนา มาสบาต้ี และโจโร อาศัยตามแมน้ำ หนองบึง
เปนจระเขท ่หี ายากทสี่ ุดในโลกชนิดหนึ่ง มเี กลด็ ขนาดใหญช ว งหลัง บริเวณลำคอมีปมุ เกล็ดเหมือนหนามทเุ รยี น มีฟนซี่
66 - 68 ซี่ เปนจระเขขนาดกลางคอนมาทางเล็ก ลำตัวยาว 2 - 4 เมตร หัวเปนรูปสามเหล่ียม จระเขตัวเมียเขาสูวัย
เจริญพนั ธุเมอื่ มคี วามยาว 1.8 - 2 เมตร และตัวผูขนาด 2 - 2.5 เมตร ทำรังวางไขใ นฤดูแลง ปจจบุ ันหายากและกำลัง
ใกลจะสูญพนั ธุ ยงั ไมมรี ายงานประวัติทำรายคนถงึ แกความตาย

4 | จระเข้อเมรกิ นั

American Crocodile (Crocodylus acutus)
ถิน่ กำเนดิ คือ เมก็ ซิโก ตอนเหนือของเปรู คาริเบียน โคลมั เบีย อเมริกาแถบฟลอรดิ า ควิ บา จาไมกา ไฮติ
และหมูเกาะอินเดียตะวันตก อาศัยตามหนองบึง ทะเลสาบ แมน้ำและปาชายเลน เปนจระเขขนาดใหญ หัวเปนรูป
สามเหล่ียม มีโหนกสว นเหนือตา ชวงปากยาวและมหี ยักเปนขอ ๆบรเิ วณตลอดขากรรไกร สว นปลายของเกล็ดชว งหลัง
ตั้งเปนแผน หัวเรียบ มีฟนมากถึง 66 - 70 ซี่ ความยาวประมาณ 5 - 6 เมตร ตัวเมียพรอมผสมพันธุเมื่อมีความยาว
2.5 เมตร วางไขครั้งละประมาณ 40 ฟอง ในเดือนเมษายน - พฤษภาคม แลวฟกเปนตัวประมาณกรกฎาคม -
สิงหาคม คอนขางดุเม่ือถูกคุกคาม แตสามารถทำรายถึงแกชีวิตไดหากไมระมัดระวัง กินอาหารพวกปลา สัตวน้ำขนาดเล็ก
สตั วเ ปลอื กแขง็ เปน อาหาร สามารถลา เหย่อื ในทะเลไดค ลา ยจระเขน ำ้ เค็ม มปี ระวตั ทิ ำรา ยคนแตนอยมาก

5 | จระเขป้ ากยาวอาฟริกนั

African slender-snouted Crocodile (Crocodylus cataphractus)
พบในแมน้ำตามบริเวณอาฟริกาตะวันตกและตอนกลาง ไดแก ลุมน้ำคองโกจรดเซเนกัล อาศัยตาม
ลำคลองเงียบสงบที่เปนปาชุมช้ืน เปนจระเขขนาดปานกลางยาวประมาณ 2 - 2.5 เมตร บางตัวอาจยาวถึง 4 เมตร
ที่เดนคือจมูกหรือปากท่ีเรียวยาวจนดูคลายกับจระเขน ้ำจดื ที่พบในออสเตรเลีย เกลด็ บนคอมขี นาดใหญ มีลำตัวสีเขม
และลายจุด มีฟน 64 - 70 ซี่ วางไขในเดือนสิงหาคม ครั้งละ 13 - 27 ฟอง ระยะฟกไขนาน 90 - 100 วัน ชอบกิน
ปลาและสตั วต ัวเลก็ ๆ เชน กุง ปู หอย แมลง กบ และงู ไมดรุ าย ข้ีตกใจ กินปลาเปน อาหารหลกั ไมพบรายงานประวตั ิ
การทำรายคน

6 | จระเขโ้ อรโิ นโค

Orinoco Crocodile (Crocodylus intermedius)
พบเฉพาะแถบลุมแมน้ำโอริโนโค ของเวเนซุเอลา และทางตะวันออกของโคลัมเบีย อาศัยในน้ำจืด
ตามแมน้ำใหญ ๆ เปน จระเขขนาดใหญรองอันดับสองของอเมรกิ าใต โตเต็มที่ราว 5 - 7เมตร จุดเดนคือ ปากเรียวยาว
สวนปลายจมูกโคงงอขึ้นขางบนทำใหดูคลายปากนก ลักษณะใกลเคียงจระเขอเมริกัน ลำตัวสวนบนสีเขียว สวนลาง
สีขาวเดนชัด มีฟนมากถึง 68 ซี่ วางไขในหลุมท่ีขุดลงไปในดินครั้งละ 15 - 72 ฟอง ฤดูวางไขมกราคม - กุมภาพันธ
ออกเปนตวั จากไขราวเดือนมีนาคม นิสยั ดุราย มีประวัตทิ ำรายคนแตนอ ยมากทม่ี รี ายงานการกินคน

- 12 -

7 | จระเข้นำ้ จดื ออสเตรเลีย

Australian Freshwater Crocodile (Crocodylus johnstoni)
อาศัยอยูตามแหลงน้ำจืด แมน้ำลำคลองบริเวณภาคเหนือของออสเตรเลีย บางครั้งอาจพบวา อาศัยอยูใน
น้ำกรอยรวมกับจระเขน้ำเค็ม เปนจระเขขนาดกลางแตคอนมาทางเล็ก ลำตัวยาวประมาณ 3 เมตร จุดเดนคือปาก
ท่เี รียวแหลมยาว ทำใหดูคลา ยตะโขง ลำตวั สนี ำ้ ตาล ทอ งสอี อนมีลายพรางขวางลำตัวสีดำ ชอบกินสัตวเ ลก็ เปนอาหาร
วางไขในหลุมท่ีขุดลงไปในดินครั้งละประมาณ 13 ฟอง ฤดูวางไขประมาณสิงหาคม - กันยายน ฟกเปนตัวประมาณ
พฤศจกิ ายน ไมมรี ายงานประวัติทำรายคนถงึ แกความตาย

8 | จระเขม้ อเรเล็ต หรอื จระเข้กัวเตมาลา

Morelet's Crocodile (Crocodylus moreletti)
อยูในแถบอเมริกากลางฝงแอตแลนติก แถบประเทศเม็กซิโก บริเวณทาเมาลิปาส ลงมาทางใตถึงเบลิชี
และตอนเหนือของกัวเตมาลา อาศัยอยูต ามแหลงน้ำจืดตาง ๆ เปนจระเขขนาดปานกลางคอนมาทางเลก็ ยาวประมาณ
3 เมตร จมูกเรียวคลายรูปไข มีหัวทรงสามเหลี่ยม ตัวสีเขม เกล็ดคอหนา มีชวงปากสั้น เกล็ดหลังคอเปนปุมเล็ก ๆ
มีฟนซ่ี 66 - 68 ซี่ ทำรังโดยการพูนดินและเศษไมขึ้นมาเชนเดียวกับจระเขพันธุไทย วางไขคร้ังละ 20 - 45 ฟอง
ฤดูวางไขเมษายน - มิถุนายน ไมกาวราวและข้ีตกใจ กินปลาและสัตวน้ำขนาดเล็กเปนอาหาร แตบางครั้งอาจจะกิน
สัตวเลี้ยงลูกดวยนมดวย ไมม ีรายงานประวตั ิทำรายคนถงึ แกค วามตาย

9 | จระเข้แมน่ ้ำไนล์ หรอื จระเขอ้ าฟริกนั

Nile Crocodile or African Crocodile (Crocodylus niloticus)
พบไดท่ัวทวีปแอฟริกากัน ตั้งแตใตทะเลทรายซาฮาราลงมา และมีในหมูเกาะมาดากัสการอีกดวย
หรือตั้งแตแมน้ำไนลลงมาทางใต อาศัยตามทะเลสาบ แมน้ำ หนองท่ัวไป เปนจระเขขนาดใหญอันดับสองของโลก
ตัวเต็มวัยอายุมากมีขากรรไกรท่ีหนาและขยายข้ึน ลำตัวสีเขียวมะกอก มีฟนมากถึง 64 - 68 ซี่ ความยาวเฉล่ีย
5 เมตร ลำตัวสีดำเขมทองสีออน มีความดุรายมาก สามารถฆาและจูโจมถึงแกชีวิต กินปลาไปจนถึงสัตวขนาดใหญ
วิลเดอบีสตและสิงโตเปนอาหาร วัยเจริญพันธุประมาณ 12 - 15 ป หรือท่ีความยาว 2 - 3 เมตร วางไขโดยขุดหลุม
ประมาณเดือนกันยายน ไขคราวละ 16 - 80 ฟอง เฉล่ีย 60 ฟอง มีประวัติทำรายและกินคนมากเปนอันดับสอง
รองจากจระเขนำ้ เค็ม

10 | จระเขน้ ิวกนิ ี

New Guinea Freshwater Crocodile (Crocodylus navaeguineae)
พบในน้ำจืดบนหมเู กาะปาปว นิวกินี และอีเรยี นจายา ชอบอยูใ นบึงทมี่ ีพืชน้ำข้ึนปกคลมุ อยางหนาแนน
เปนจระเขขนาดปานกลางยาวประมาณ 2-3 เมตร ปากบางแหลมยาว มีฟน 66 - 68 ซ่ี ตัวเมียถึงวัยเจริญพันธุ
เม่ืออายุ 6 - 8 ป บางคร้ัง 10 ป มีขนาด 1.8 - 2 เมตร สวนตัวผูประมาณ 10 ป หรือ 2.5 เมตร ทำรังดวยเศษวัชพืช
และดินประมาณตนฤดูฝน วางไขครั้งละ 22 - 45 ฟอง เฉล่ีย 36 ฟอง ตกใจและหวาดระแวงงาย อุปนิสัยการเฝารังน้ัน
จะมีทง้ั ตัวผูและตัวเมยี กินปลาและสัตวขนาดเล็กเปน อาหารสถานภาพใกลสญู พันธุ ยังไมพ บรายงานประวตั ทิ ำรายคน
ถึงแกค วามตาย

- 13 -

11 | จระเขฮ้ อลลน์ วิ กินี

Hall's New Guinea crocodile (Crocodylus halli)
ถิน่ ที่อยูอาศัยพบในแมน้ำและลำธารในเกาะปาปวนิวกินี ความยาว 2 - 3 เมตร เปนจระเขช นิดใหมของโลก
ท่ีถูกอนุกรมวิธานเม่ือป 2019 มีลักษณะคลายคลึงกับจระเขนิวกินี ช่ือ "Hall's" ไดมาจากนักวิจัยท่ีช่ือ "Philip M. Hall"
ผูวิจัยเร่ืองของจระเขชนิดใหมนี้ ต้ังเพื่อเปนเกียรติใหกับการวิจัยน้ันเอง ปจจุบันมีจระเขชนิดนี้อยูในที่เลี้ยงแค 3 ตัวเทานั้น
ใน St. Augustine Alligator Farm Zoological Park มีลายดางบนล้ินปรากฏชัดเจน มีฟนมากถึง 66 ซี่ อุปนิสัย
ไมคอยดุราย ยกเวนเมื่อถูกคุกคามอาณาเขต กินปลาและสัตวขนาดเล็กเปนอาหาร ไมมีรายงานประวัติทำรายคน
ถึงแกความตาย

12 | จระเขม้ กั เกอรห์ รอื จระเขอ้ ินเดยี หรอื จระเขบ้ งึ

Mugger Crocodile or Indian Mugger (Crocodylus palustris)
มีถิ่นอาศัยอยูในทวีปอินเดีย ไดแก อินเดียปากีสถาน อิหราน เนปาล ศรีลังกา บังคลาเทศ อาศัยตาม
แหลงน้ำจืดท่ัวไป โดยเฉพาะอยางยิ่งอางเก็บน้ำหลังเขื่อนและคลองชลประทาน เปนจระเขขนาดกลางคอนมาทางใหญ
ขนาดตัวใหญท่ีสุดราว 5 เมตร หัวและจมูกมากท่ีสดุ ในบรรดาจระเขแท ลำตัวสีเทาจนถึงสีน้ำตาล เกล็ดหลังใหญและ
ขนาดใกลเคียงกัน ตัวเมียถึงวัยเจริญ พันธุเม่ืออายุ 6 ปหรือมีขนาด 1.7-2 เมตร ตัวผูเมื่ออายุ 10 ป
มีขนาด 2.6 เมตร ฤดูวางไขประมาณกุมภาพันธ - เมษายน ฟกตัวประมาณเดือนมิถุนายนใชระยะฟกนานละ 50 - 60 วัน
มีนิสัยดุราย สามารถจูโจมและทำรายคนได กินปลาเปนอาหารหลัก แตสามารถลาสัตวขนาดใหญเปนอาหารได
เปนจระเขท่มี ปี ระวัตกิ ารทำรา ยและกนิ คนในอนทุ วปี อินเดีย

13 | จระเข้ควิ บา

Cuban Crocodile (Crocodylus rhombifer)
พบแตในประเทศคิวบา บริเวณบึงซาปาตา และบึงลานิเออร บนเกาะคิวบาเทานั้น อาศัยอยูในน้ำจืด
เปนจระเขขนาดกลางคอนมาทางเล็ก ยาวประมาณ 1.8 - 2.4 เมตร เฉล่ีย 2.1 เมตร หัวกะโหลกสั้น มีรอยโปงดาน
ทายทอย ทำใหดูคลายกับวามีเขาขึ้นมา จระเขมีสีเหลืองคลายทองและมีจุดกับลายสีดำบนตัว จระเขตัวเต็มวัยมีสี
เทาเขมหรอื ดำพรอมกับจุดเหลอื งทองบนลำตัว มีการศกึ ษาไวน อ ยมาก รแู ตเพียงวางไขตามชายนำ้ หรือริมตลงิ่ กินเตา
ปลา และสัตวเล็กๆ เปนอาหาร ปจจุบันใกลจะสูญพันธุไปเพราะการผสมกับจระเขอเมริกา เปนจระเขที่มีประวัติ
ทำรา ยคนถงึ ตายและกนิ คนนอยมาก

14 | จระเข้แคระอาฟรกิ ัน

African Dwarf Crocodile or Dwarf Crocodile (Osteolaemus tetraspis)
พบในทวีปอาฟริกาตอนกลางและทางตะวันตก ซึ่งเปนเขตปาชุมชื้น ชอบอยูตามแหลงน้ำเล็ก ๆ
สงบเสงี่ยม เปนจระเขขนาดเล็กจนดูเหมือนแคระแกรน ความยาวเฉลี่ย 1 - 1.5 เมตร เปนจระเขที่มีชวงหนาส้ันที่สุด
มีรอยแตมที่บริเวณขากรรไกรลาง ลำตัวชวงบนมีแผนเกล็ดขนาดใหญ มีฟน 60 - 64 ซ่ี หนังและเกล็ดหนาทำใหดูเหมือน
มีกลองหุมหลัง หากินกลางคืน ลากบ ปลา ปู เปนอาหาร มีกระดูกแข็งในหนังและเกร็ด ไมดุราย ข้ีตกใจ ทำรังเปน
กองดวยเศษวัชพืช วางไขในราวเดือนมิถุนายน - กรกฎาคม คราวละ 11 - 17 ฟอง ปจจุบันถูกลาอยางหนักเพ่ือ
จับเปน ไปขายตามสวนสตั ว เสีย่ งตอ การสญู พันธใุ นอนาคต ไมพ บรายงานประวัตกิ ารทำรายคน

- 14 -

15 | จระเข้แอฟริกาตะวนั ตก

West African crocodile (Crocodylus suchus)
พบในแหลงน้ำจืดของแอฟริกาตะวันตก ความยาวเฉลี่ย 2 - 3 เมตร เปนจระเขที่เคยจัดเปนชนิดยอย
ของจระเขแมน้ำไนล แตปจจุบันแยกออกมา มีลักษณะหัวทูไมแหลมแบบจระเขแมน้ำไนล ขนาดตัวเล็กกวา
มฟี น 64 - 68 ซ่ี ไมดุรา ย ข้ีตกใจ กินปลาและสัตวข นาดเล็กเปนอาหารหลกั ไมพ บรายงานประวัติการทำรายคน

16 | จระเขบ้ อร์เนียว

Borneo Crocodile (Crocodylus raninus)
พบใน แมน้ำ ลำธาร และแหลงน้ำจืดในเกาะบอรเนียว ความยาวประมาณ 2 - 3 เมตร (ไมชัดเจน)
จระเขชนิดนี้จัดวา เปนจระเขท ีไ่ มม กี ารบันทึกอยางชดั เจนและถูกตองมากนัก เพราะนักวิทยาศาสตรไมมีขอมูลสณั ฐาน
ลกั ษณะเบื้องตน แตมีการระบุชนิดเอาไวในป 1992 โดยกลา ววา ชนิดนี้แยกมาจากจระเขน้ำเค็มแตก็ไมมีขอมูลอางอิง
มากนัก ยงั ไมมรี ายงานประวตั ิการทำรา ยคน

17 | จระเขป้ ากยาวแอฟริกากลาง

Central African slender snouted crocodile (Mecistops leptorhynchus)
พบในแหลงน้ำจืดในปาฝนเขตรอนของแอฟริกากลาง ความยาวเฉล่ีย 2.6-3.5 เมตร มีปากยาวคลาย
กับตะโขง ลักษณะคลายคลึงกับชนิดแอฟริกาตะวันตก แตมีลำตัวสีสวางกวาและลายจุดบนลำตัวนอยกวา
มีฟน 64 - 70 ซ่ี ไมด รุ า ย ข้ีตกใจ กินปลาเปนอาหารหลกั ไมม ีพบรายงานประวัติการทำรา ยคน

18 | ตะโขงมลายู หรือ จระเขป้ ากกระทงุ เหว

False gharial (Tomistoma schlegelii)
พบในบริเวณภาคใตของไทย มาเลเซีย บอรเนียว และสุมาตรา มีลักษณะแตกตางจากจระเขท่ัวไป
แตนักสัตวศาสตรจัดใหอยูในวงศจระเข ลักษณะเดนคือ กะโหลกส้ัน แตสวนปากคอเล็กแหลมยาวออกไปมาก
เม่ือมองจากดานขางจะเห็นฟนท้ังบนและลาง มีฟนมากถึง 76 - 84 ซี่ ลำตัวมีสีเขมและมีลายทางสีดำเหมือนลายเสือโครง
จระเขนี้ชอบกินปลาเปนอาหาร มีความยาวเฉลี่ย 3.8 เมตร โตเต็มที่ยาว 5 - 6 เมตร เส่ียงตอการสูญพันธุในอนาคต
พบวาเปนจระเขทมี่ ีประวตั ิการทำรายคนและกินคนในพืน้ ถ่ินมาเลเซียและอนิ โดนเี ซีย

- 15 -

2. อัลลเิ กเตอร์ และไคมาน Alligators and Caimans

จัดเปนวงศ Alligatoridae มีท้ังส้ิน 8 ชนิด (species) เชน อเมริกันอัลลิเกเตอร และไคมานดำ
พบอาศัยอยูทั่วไปในทวีปอเมริกาเหนือ และทวีปอเมริกาใต ในเอเชียพบมีชนิดเดียว ลักษณะเดนคือ เมื่อมองจาก
ดานบนแลว มีหัวและปากที่กวางที่สุดเม่ือเทียบกับสมาชิกในวงศเดียวกัน (จระเขและตะโขง) ดูคลายพลั่ว คือหัวทูปาน
ไมเรียว เม่ือมองดานขาง ขณะหุบปากจะไมเห็นฟนของขากรรไกรลาง เพราะจะถูกเก็บ ซอนเขาไปในรองของริมฝปาก
ทำใหเ ห็นแตฟน ของขากรรไกรบนโผลลงมาเทาน้นั อัลลเิ กเตอรแ ละไคมาน สามารถจำแนกทางสัตววทิ ยาได ดังนี้

1 | สกลุ อลั ลเิ กเตอร์แท้ True Alligator

มี 2 ชนิด (species)

1.1 | อัลลิเกเตอรอ์ เมรกิ ัน
American Alligator (Alligator mississippiensis)
พบในประเทศสหรัฐอเมริกา เฉพาะแถบตะวันออกเฉียงใตและทางใต ไดแก รัฐฟลอริดา

หลุยสเซียนา เท็กซัส มิสซิสซิปป โอคลาโฮมา อาแคนซอ อลาบามา คาโรไลนาเหนือและใต อาศัยตามหนองบึง
แหลงน้ำทวมท่ัวไป ลักษณะปากกวาง หัวกวางมูทูและยาว จัดเปนอัลลิเกเตอรที่มีขนาดใหญ โตเต็มที่ยาวเกือบ 6 เมตร
เฉล่ียประมาณ 3 เมตรข้ึนไป ไมมีกระดูกในเกล็ดใตทอง เร่ิมทำรังและวางไขในเดือนมีนาคม - พฤษภาคม วางไขครั้งละ
40 ฟอง นสิ ัยดรุ า ยพอสมควร

1.2 | อัลลเิ กเตอรจ์ นี
Chinese Alligator (Alligator sinensis)
พบแตในประเทศจีนแถบอันอันหุย ลุมแมน้ำแยงซีเกียงและเจียงซู เปนอัลลิเกเตอรขนาด

ปานกลางคอ นมาทางเลก็ คอื ยาวไมเ กนิ 2 เมตร เฉลี่ยประมาณ 1.2 เมตร เหลือเพยี งครงึ่ หนึ่งของอลั ลิเกเตอรอเมริกา
ปากและจมูกงอนเชิด มีแผนกระดูกในเปลือกตาและหนังหนาทอง มีการจำศีลโดยการขุดรูอยูริมตลิ่งระหวางเดือน
ตุลาคม - เมษายน วัยเจริญพันธุประมาณ 4 - 5 ป ฤดูผสมพันธุคือเดือนมิถุนายน วางไขเดือนกรกฎาคมถึงสิงหาคม
ครั้งละ 10 - 40 ฟอง ทำรังดวยเศษวัชพืชและดินพูนเปนกองริมฝง ปจจบุ ันเหลืออยูจ ำนวนนอยมาก

2 | สกุลไคมาน Caiman

มี 3 ชนดิ (species)

2.1 | ไคมานแวน่
Spectacled caiman (Caiman crocodilus)
พบในลุมแมน้ำอะเมซอนในอเมริกาใตและพื้นท่ีชุมน้ำของอเมริกากลาง ความยาวเฉล่ีย 1.5 - 2 เมตร

ความยาวเต็มที่ 2.7 เมตร ไคมานชนิดน้ีมีความคลายกับไคมานยาคาเร เพียงแตชนิดน้ีมีสีสันแตมดำที่ไมเดนชัดมาก
เหนือตามีเกล็ดขนาดใหญยื่นสูงคลายไดโนเสารกินเน้ือบางชนิด และในวัยเด็กและวัยออนจะมีแถบสีปรากฎรอบตา
ทำใหช่ือไคมานแวน มีฟนมากถึง 74 - 80 ซ่ี ไมคอยกาวราว ข้ีตกใจมาก ชอบกินปลา สัตวน้ำขนาดเล็ก นก สัตว
ขนาดเลก็ เปนอาหาร เมื่อไขฟก ลกู จะไดรับอาหารและการปกปองจากแมต ลอดเวลา ซ่งึ ตัวเมยี อาจจะรบั ลกู ของตัวเมีย
ตัวอ่ืนมาเลย้ี งดวย ยังไมม ีรายงานประวัตทิ ำรา ยคนถึงแกความตาย แตส ามารถจโู จมเปนแผลฉกรรจไ ด ถาถกู คุกคาม

- 16 -

2.2 | ไคมานจมกู กวา้ ง
Broad-snouted caiman (Caiman latirostris)
พบในพื้นท่ีชุมน้ำของอเมริกาใต ตั้งแตบราซิล ปรากวัย อุรุกกวัย และตอนเหนือของอารเจนตินา

ความยาว 1.5 - 2 เมตร เต็มที่ 3.5 เมตร เปนไคมานที่มีชวงปากกวางที่สุดเปนเอกลักษณ มีลายแตมดำบนลำตัว
กระจายเต็มไปทั่วสวนทองและขากรรไกรลาง มีฟนมากถึง 68 - 78 ซ่ี ไมคอยกาวราว ขี้ตกใจมาก ชอบกินปลา หอย
กุง สัตวเปลือกแข็ง และนกเปนอาหาร เมื่อถึงชวงเวลาวางไข ตัวผูจะชวยในการสรางรังดวย ไขจะถูกวางแยกกันไว
2 กลุม ทำใหเกิดความแตกตางดานอุณหภูมิและทำใหเพศที่ไดแตกตางกันดวย ไขจะฟกภายใน 70 วัน ตัวเมียจะมา
เปดรังและจะนำลูกไปที่แมน้ำ โดยมที ั้งพอ และแมคอยปกปองตลอดเวลา ยงั ไมม ีรายงานประวัตทิ ำรายคนถึงแกความตาย

2.3 | ไคมานยาคาเร่

Yacare caiman (Caiman yacare)
พบในพ้ืนที่ชุมน้ำของอเมริกาใตจากบราซิลถึงอารเจนตินา ความยาวเฉลี่ย 1.5 - 2 เมตร เต็มที่
2.5 เมตร เปนไคมานมีลำตัวสีเหลือง สีน้ำตาลและสีดำ มีจุดแตมดำบนขากรรไกรลาง มีฟนมากถึง 72 - 82 ซี่
มีฟนลางใหญกวาฟนบน ไมกาวราว ขี้ตกใจงายมาก ชอบกินปลา สัตวเปลือกแข็ง และสัตวขนาดเล็กเปนอาหาร
เม่ือถึงฤดูวางไข ตัวเมียจะคอยปกปองรัง แตถาถูกคุกคามมาก ๆ ตัวเมียอาจจะทิ้งรังไปทันทีหลังวางไขเสร็จ
ไมม ีรายงานประวตั ิทำรา ยคนถึงแกความตาย

3 | สกลุ พาลโี อซูคสั Paleosuchus หรอื ไคมานแคระ Dwarf Caiman

มี 2 ชนดิ (species) คอื

3.1 | ไคมานแคระคูวิเออร์หน้าเรยี บ

Cuvier's Dwarf Caiman (Paleosuschus palpebrosus)
มีในแถบลุมแมน้ำอเมซอน และลุมแมน้ำโอริโนโค ทวีปอเมริกาใต มีลำตัวสีเขมออกน้ำตาลแดง
และหัวสีออน มีเกราะแข็งคลายหนามขึ้นตามลำตัวเพ่ือปองกันตัวจากนักลา ดวงตาสีสม มีฟนมากถึง 72 - 76 ซ่ี
จระเขพันธุน้ีไมนิยมลาเพ่ือเอาหนังขาย เพราะหนังมีแกนกระดูกแข็งในเกล็ด ซึ่งทำใหหนังกรอบหักงาย ไมเหมาะ
สำหรบั ทำเครอ่ื งหนัง แตปจจบุ นั เรมิ่ มีการลาบางแลว ความยาวเฉล่ยี 1.1 เมตร ยาวเต็มที่ 1.2 เมตร ไมท ำอันตรายคน

3.2 | ไคมานแคระชไนเดอรห์ น้าเรยี บ

Schneider's Smooth-fronted Caiman (Paleosuchus trigonatus)
พบมากในลุมแมน้ำอเมซอน ทวีปอเมริกาใตมีความยาวเฉล่ีย 1.5-2.0 เมตรยาวเต็มท่ี 2.4 เมตร
มีความคลายกับคูเวียรแคระ แตมีลักษณะของเกล็ดท่ีเปนแผนใหญกวา ลำตัวสีน้ำตาลถึงสีน้ำตาลเขม ดวงตาสีเขียว
มฟี นมากถึง 78 - 82 ซี่ เมื่อถึงฤดูผสมพันธุตัวเมียมักทำรังไกลจอมปลวกเพ่ือควบคุมอุณหภูมิ โดยเปนจระเขไมกี่ชนิด
ท่ีไมเลี้ยงลูก เมื่อตัวออนฟกแลวจะแยกยายกันลงน้ำไป ดังนั้นทำใหอัตราการตายของตัวออนเยอะมาก อุปนิสัย
ชอบอาศัยอยูในรู ไมกาวราวแตหวงอาณาเขตมาก ปกติจะหนีกอนถาโดนคุกคาม กินปลาและสัตวขนาดเล็กเปน
อาหาร ไมม ีรายงานประวตั ิทำรา ยคนถึงแกความตาย

- 17 -

4 | สกุลเมลาโนซูคสั Melanosuchus

มีชนิดเดียว คือ “ไคมานดำ” Black Caiman (Melanosuchus niger) เคยพบวามีจำนวนมาก
แพรกระจายแถบลุมแมน้ำอเมซอน และกิอานาร ในอเมริกาใต จัดไดวาเปนจระเขชนิดใหญท่ีสุดเทาท่ีมีอยใู นอเมริกา
ความยาวเฉลี่ย 3.6 เมตร แตเคยพบมีขนาดลำตัวยาวมากกวา 6 เมตร เปนจระเขที่ใหญสุดในวงศอัลลิเกเตอรและไคมาน
มีสวนหัวหนา ลำตัวสีดำสนิท ชวงคอสีขาวเดนชัด มีลายขาวจาง ๆ ขางทอง มีฟนมากถึง 72 - 76 ซี่ ปจจุบันใกลจะ
สูญพนั ธุ เปน ชนิดอนั ตรายท่มี ีประวัติทำรา ยคนในลุมแมน ำ้ อะเมซอนและมรี ายงานวากินคน

3. วงศ์ตะโขงอนิ เดีย

จัดเปนวงศ Cavialidae เปนจระเขประเภท ที่มีปากเล็กยาวเรียวแหลมกวาตะโขง และมีอยูเพียงชนิดเดียวคือ
ตะโขงอินเดีย (Gharial) Gavialis gangeticus อาศัยอยูในแมน้ำหลายสายของอินเดีย คือ แมน้ำสินธุ แมน้ำคงคา
และแมน้ำพรหมบุตร นอกจากน้ียังพบในเนปาล บังคลาเทศ พมา ปากีสถาน มีสวนปากเรียวยาวมาก ชอบกินปลา
เปนอาหาร ไมเปนอันตรายตอคน ความยาวโดยเฉล่ยี 2.8 เมตร (มนตร,ี 2542) เปนจระเขที่มีปากยาวท่ีสดุ ในโลกและ
มีฟนมากท่ีสุดในโลก มีฟนมากถึง 110 ซี่ ตัวผูและตัวเมียแยกออกไดงายมากสุดในบรรดาจระเข ตัวผูมีปุมจมูก
ขนาดใหญเรยี กวา “Ghara” เปนเอกลักษณ สวนตวั เมยี ไมมีปมุ จมูก นิสัยหวงอาณาเขต ตะโขงอินเดียตัวผูและตวั เมีย
มีพฤติกรรมชวยกันเฝารังและเฝาลูกออน กินปลาเปนอาหารหลักเทานั้น ปจจุบันใกลสูญพันธุ ไมมีรายงานประวัติ
การทำรายคนถงึ แกค วามตายแตสามาถจโู จมมนษุ ยไดถารุกล้ำอาณาเขตหรือเดินไปเหยยี บ

- 18 -

จระเข้และตะโขงท่ีพบในประเทศไทย
(ศูนยว จิ ยั และพฒั นาการเพาะเลีย้ งสัตวน้ำชายฝง เขต 6, 2562)

1. จระเข้น้ำจืด หรือ จระเขพ้ ันธุ์ไทย

Freshwater or Siamese Crocodile (Crocodylus siamensis)

ถน่ิ กำเนดิ : เวยี ดนาม เขมร ลาว ไทย กะลิมันตัน ชวา และมีในสุมาตรา
ลกั ษณะ : เปนจระเขขนาดปานกลาง คอนมาทางใหญ (3 - 4 เมตร)

มีเกลด็ ทา ยทอย
ชวี วิทยา : จระเขน้ำจืดเพศเมียเร่ิมถึงวัยเจริญพันธุเมื่ออายตุ ั้งแต 7 ปข้ึนไป

วางไขค รง้ั ละ 10 - 48 ฟอง ระยะเวลาฟก ไขนาน 68 – 85 วนั
เฉลีย่ ราว 80 วัน นสิ ัยดุพอสมควร ชอบอยูและหากินเดยี่ ว

จ ร ะเข้ น้ ำจื ด เป็ น ช นิ ด ที่ พ บ ม าก ท่ี สุ ด ใน ป ร ะเท ศ ไท ย

เคยพบชกุ ชุม ในภาคกลางและภาคเหนือ บริเวณจังหวัดอุตรดติ ถลงไป
ถึงจังหวัดชัยนาท อาศัยอยูตามลำน้ำและบึงน้ำจืดขนาดใหญ เชน
บงึ บอระเพ็ด จังหวัดนครสวรรค แตใ นปจ จุบันถูกลาจนเหลือนอยมาก
หรือแทบจะกลาวไดวาเกือบจะสูญพันธุไปจากธรรมชาติในประเทศ
ไทยเสร็จแลว นอกจากในประเทศไทยยังพบในกัมพูชา เวียดนามใต
และชวา เมื่อโตเต็มวัยความยาววัดจากปลายปากถึงปลายหาง
ประมาณ 4 เมตร มีลักษณะสำคัญท่ีแตกตางจากจระเขชนิดอื่น คือ
ภาพท่ี 1 จระเข้น้ำจดื หรือจระเขพ้ ันธ์ุไทย มีเกล็ดใหญ 4 เกล็ดเรียงตามขวางลำตัวที่ตนคอ ดานบนบริเวณ
ระหวางทายทอยกับกลุมเกล็ด คอ ตามหัว หลัง ขาท้ังสี่ และบนสันหาง
สีน้ำตาลอมเขียว ดานขางลำคอ ขางตัว และขางหางสีเหลืองอมเขียวออน ๆ มีลายสีน้ำตาลเขมเกือบดำเปนปน ๆ
โดยเฉพาะท่ีหางจะเปนปนยาวเปนแผนขวางจนดูเปนลายปลอง 9 - 10 ปลอง ทองสีขาวหมน อยางไรก็ตาม
สีของจระเขมกี ารเปลย่ี นแปลงไปบางตามสภาพแวดลอ มที่อยอู าศยั

จระเข้ไทย มีราคาสูงเม่ือเทียบกับชนิดอื่น ๆ อีกหลายชนิดท้ังน้ีเพราะคุณภาพของหนังดีมาก มีสีและ

ลวดลายเดนชัดในสวนของหนังไมมีกระดูกฝงอยู ทำใหฟอกงายหนังไมหนาและไมบางเกินไป มีความเหนียวแตละ
เกล็ดมีขนาดเหมาะกับการใชงาน จระเขชนิดนี้จึงถูกลาถูกฆาเอาหนังไปทำของใช เชน กระเปา รองเทาเข็มขัด
สวนประกอบของเครื่องนุงหม เคร่ืองเรือน ซึ่งกลาวไดวา “ถาหากไมมีการเพาะขยายพันธุโดยมนุษยเปนผูดำเนินการ
โดยตรง จระเขช นดิ น้จี ะตองสูญพันธไุ ปจนหมดอยา งแนนอน” (มนตรี, 2542)

- 19 -

2. จระเข้นำ้ เคม็ หรือ จระเขป้ ากแมน่ ้ำ

Saltwater or Estuarine Crocodile (Crocodylus porosus)

ภาพท่ี 2 จระเข้น้ำเคม็ หรือจระเข้ปากแม่น้ำ

ถ่ินกำเนดิ : ศรีลังกา ตะวันออกของอินเดีย บังคลาเทศ พมา ไทย เวียดนาม มาเลเซีย อินโดนีเซีย ฟลิปปนส และ
ออสเตรเลยี ชอบอยูตามปากแมน ้ำที่เปดออกทะเลและปาชายเลน

ลักษณะ : เปนจระเขขนาดใหญทส่ี ุด มรี ายงานพบวา ยาวถึง 9 เมตร ไมมเี กลด็ ทา ยทอย
ชีววทิ ยา : เพศผูถึงวัยเจริญพันธุเมื่ออายุ 12 ป สวนเพศเมียคือตั้งแตอายุ 9 ปขึ้นไป วางไขฤดูฝน คร้ังละ 25 - 90 ฟอง

เฉล่ยี 50 ฟอง ระยะเวลาฟกไขน านประมาณ 80 วัน มีนิสัยดรุ า ย ไมชอบอยูเปนฝูง

จระเข้น้ำเค็ม ในอดีตพบตามแหลงน้ำเค็มและน้ำกรอย อินเดีย ฟลิปปนส มาเลเซีย แตเปนท่ีนาสังเกตวาจระเข
ท่ีพบในบริเวณจังหวัดภาคใตตอแหลมมลายู พบมาก
จึงมีชุกชุมทางภาคตะวันออกและภาคใต ตามแหลงน้ำท่ีมี เปนตัวท่ีมีสีออน บางตัวลายขาวดำประปราย เรียก
ป าก แม น้ ำเป ด สู ท ะเล ช าย ฝ งเป น ช าย เล น ซึ่ งมั กเป น จระเขวาพวกน้ีวา "ไอทองแดง" บางตัวที่มีสีออนมากๆ
ปาแสม ปาโกงกาง แลวปาจาก ที่เปนแหลงน้ำกรอย ก็จะเรียกวา “ไอเผือก” หรือไอดาง ปกติเวลาหิวจะกิน
ตามธรรมชาติ บางคร้ังเคยพบวาออกไปลอยตัวอยูในทะเล สัตวทุกชนิดท่ีสามารถจับกินได ไมวาจะเปนเวลา
และพบนอนผ่ึงแดดตามชายหาด ตามเกาะในทะเล กลางวันหรือกลางคืน ถาบริเวณแหลงท่ีอยูกบดานไมมี
แตสวนมากจะพบในบริเวณน้ำกรอย สามารถปรับตัว เหยื่อใหลาเปนอาหาร จะออกไปลาเหยื่อในทะเลซ่ึงมี
อยูตามบริเวณน้ำจืดไดดี ตามสถิติพบวามีขนาดใหญ ปลาชุกชุม เมื่อถงึ ฤดวู างไขจ ะกลบั เขา มาในบรเิ วณน้ำจืด
ท่ีสุดในโลก เมื่อวัดความยาวจากปลายปากถึงปลายหาง นอกจากจะมีขนาดใหญแลว ยังดุ เมื่อมีขาวเก่ียวกับ
ประมาณ 8 เมตร รูปรางเรียวยาวกวาจระเขน้ำจืด อันตรายอันเกิดจากจระเขก็มักจะเปนจระเขชนิดน้ี เม่ือ
สวนปากจะแคบและเรียวแหลมกวา ไมมีเกล็ดใหญ ครั้งมีชุกชุมจะมีเหตุการณที่สัตวเลี้ยงเชน สุนัข ลูกวัว
ระหวางทายทอยกับกลุมเกล็ดคอเหมือนจระเขน้ำจืด แพะกม ลงกินนำ้ แลว ถูกจระเขซึ่งคอยอยลู ากไปกนิ
ในประเทศไทยแตกอนมีมากตั้งแตจังหวัดชุมพรลงไป
จนถึงจังหวัดสุราษฎรธานี ปจจุบันถูกลาจนแทบจะไม (มนตรี, 2542)
หลงเหลืออยูเลย นอกจากในประเทศไทยแลว ยังพบใน

- 20 -

3. ตะโขง หรือ ตะโขงมลายู

False Gharial or Malayan Gharial (Tomistoma schlegelii)

ภาพท่ี 3 ตะโขงหรือตะโขงมลายู
ถิ่นกำเนิด : ตอนใตของประเทศไทยและในคาบสมุทรมลายู สุมาตรา กะลิมันตันและบอรเนียว อาศัยตามน้ำกรอย

และปา ชายเลน
ลักษณะ : ขนาดปานกลาง ความยาวประมาณ 2.8 - 3.0 เมตร ปากแหลมเรียวยาวมาก แตไมมีกอนเนื้อตอนปลายจมูก

เชน ตะโขงอินเดยี มแี ถบสีดำพาดขวางลำตวั และหาง
ชีววิทยา : ตะโขงเพศเมียถึงวัยเจริญพันธุเมื่ออายุ 5 - 6 ป หรือความยาว 2.5 - 3.0 เมตร ทำรังโดยพูนดินและ

วัชพืชข้ึนบนชายฝง วางไขคร้ังละ 20 - 60 ฟอง ในฤดูแลง ระยะฟกไขราว 2.5 - 3 เดือน ออกเปนตัว
ประมาณตน ฤดูฝน การขยายพันธใุ นท่กี กั ขงั หรือเพาะเลี้ยงยังไมประสบความสำเร็จ

ตะโขง เปนจระเขตัวใหญ ปากเรียวเล็ก คลายปากปลาเข็มและปลากระทุงเหว โตเต็มวัยมีความยาวจากปลายปาก

ถึงปลายหางประมาณ 5 เมตร ปกติไมดุราย จระเขชนิดนี้ชอบกินปลาเปนอาหาร ยกเวนเวลาขัดสนอาหารจะจับสัตวน้ำ
ชนิดเล็ก ๆ พวกกบเขยี ดเปน อาหาร ปากทเ่ี ลก็ เรียวยาวคลองแคลว ในการแวง งับกนิ ปลาในนำ้ มาก ตะโขงมีสีผิดไปจาก
จระเขพั นธุอ่ืน คือ มีสีน้ ำตาล แดง มีลายดำป ระป ราย ใน ป ระเท ศไท ยพ บ เฉพ าะในจังห วัดภ าคใต
ตามบริเวณน้ำกรอ ยจดั พน้ื ที่มคี วามเค็มสูง จึงมักพบอาศยั ตามปากแมน ้ำ บริเวณใกลเปดออกสูท ะเล แตเนอื่ งจากเปน
สัตวเลื้อยคลาน ไมไดอาศัยอยูในน้ำโดยตรงและตลอดเวลา ชอบข้ึนอาศัยตามปาชายน้ำเปนสวนใหญ จึงสามารถ
อาศัยตามบริเวณน้ำจืดไดดี ในประเทศไทยพบจำนวนประชากรนอ ยกวาจระเขชนิดอื่น ๆ มาก และปจจบุ ันไมปรากฏ
พบในธรรมชาตอิ กี เลย คงมอี ยูต ามฟารมจระเขและสวนสตั วต า ง ๆ เทา นัน้ (มนตรี, 2542)

- 21 -

ภาพโดย Ahmed A.ghaffar จาก Pixabay

ตอนท่ี 2
การพฒั นาสายพนั ธ์ุ

ในปี พ.ศ. 2519 ประเทศไทยมีการคนพบกราม โดยในปี พ.ศ. 2489 “นายอุทัย ยังประภากร”

จระเขขนาดยักษ ท่ีจังหวัดหนองบัวลำพู สันนิษฐานวา เปนบุคคลแรกที่เร่ิมเพาะเลี้ยงจระเข แมจะเกิด
เปนบรรพบุรุษของตะโขง และ ในปี พ.ศ. 2523 วิกฤตการณเก่ียวกับการเลี้ยงน้ีมากมายก็ตาม แตใน
ที่อำเภอภูเวียง จังหวัดขอนแกน ก็ยังไดคนพบกระดูก ปจจุบันก็ไดประสบความสำเรจ็ จนมีช่อื เสียงเปนที่รจู ักกัน
จระเขน้ำจืดโบราณอีกดวย ในอดีตจระเขในธรรมชาติ
ยังคงมีกระจัดกระจายอยูเปนจำนวนมากในเขตรอน ทั่วโลกในช่ือ “ฟารมจระเขและสวนสัตวสมุทรปราการ”
ท่ัวโลก การออกลาจระเขเดิมทีก็เพ่ือขจัดภัยท่ีอาจ
กอใหเกิดอันตรายแกผูคนและสัตวเลี้ยง ซ่ึงการลา ในฐานะเปนผูศึกษาคนควา ผูเชี่ยวชาญ อีกท้ังเปนผูท่ีมี
จระเขอยูในวงจำกัด ไมกระทบกระเทือนจำนวนจระเข บ ท บ า ท ส ำ คั ญ ใ น ก า ร ส ง เส ริ ม ก า ร เพ า ะ เล้ี ย ง แ ล ะ
ในธรรมชาตมิ ากนัก ตอมาในศตวรรษท่ี 20 ไดมกี ารลา
จระเขเ พอื่ รองรับความตอ งการของผูบริโภคในปรมิ าณทสี่ ูง ขยายพันธุสัตวปาในเชิงพาณิชย อุตสาหกรรมเกษตร
ทำใหจระเขในธรรมชาติลดลง และอาจสูญพันธุได และการทองเที่ยว ฟารมจระเขแหงนี้นับเปนฟารม
ถาไมมีการเพาะขยายพันธุเพ่ือทดแทนสวนที่หายไป เล้ียงจระเขที่ใหญท่ีสุดในโลกก็วาได นอกจากนี้แลว
(ศูนยวิจัยและพัฒนาการเพาะเลี้ยงสัตวน้ำชายฝง ปจจุบันก็มีฟารมจระเขอีกหลายแหงในภาคกลาง เชน
เขต 6, 2562)
ที่ นครปฐม ชลบุรี นครสวรรค ชัยนาท อุทัยธานี
กำแพงเพชรและพิจิตร สวนภาคอ่ืน ๆ ก็มีบางเชนกัน

(ศูนยวิจัยและพัฒนาการเพาะเล้ียงสัตวน้ำชายฝง
เขต 6, 2562)

- 22 -

รัฐบาลได้มี “พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า พ.ศ. 2535” มีผลบังคับใช้

เมือ่ วนั ท่ี 29 กุมภาพนั ธ์ 2535 โดยกำหนดให้จระเขน้ ้ำจดื พนั ธไ์ุ ทย จระเขน้ ้ำเคม็ และตะโขง ทั้ง 3 ชนิด
เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตามกฎหมาย แตอยางไรก็ตามกฎหมายอนุญาตใหทำการเพาะเล้ียงและคาขายสัตวปา

คุมครองได หากสัตวปาชนิดนั้นสามารถทำการเพาะเล้ียงในเชิงพาณิชย โดยไดออกประกาศกฎหมายกระทรวงตาม
มาตรา 17 และมาตรา 18 ของพระราชบัญญัติสงวนและคมุ ครองสัตวปา พ.ศ. 2535 กำหนดใหจระเขน้ำจืดพันธุไทย
และจระเขน้ำเค็ม เปนสัตวปาคุมครองชนิดเพาะพันธุไดถูกตองตามกฎหมาย โดยมีองคกรสหประชาชาติเขามารวมดูแล
และมีหนวยงานบริหารภายในรวมกันรับผิดชอบ ไดแก คณะกรรมการผูเชี่ยวชาญเฉพาะดาน (Species Survival
Commission หรือ SSC) และคณะกรรมการทำงานดานอนุรักษสัตวปาวาดวยการคาระหวางประเทศพันธุพืช
และสัตวปาท่ีใกลจะสูญพันธุ หรือเรียกกันวา ไซเตส (CITES : Convention on International Trade in
Endangered Species of Wild Fauna and Flora) ซ่ึงเปนองคกรนานาชาติท่ีคุมครองพันธุพืชและสัตวปา
โดยกรมประมง กระทรวงเกษตรและสหกรณ เปนตัวแทนของประเทศไทยเขาเปนสมาชิก และไซเตสยังเปนผูออก
ใบรับรองในการจำหนายซากจระเขและผลิตภัณฑจากจระเขไดอยางถูกตองตามกฎหมายสากลดวย (ศูนยวิจัยและ
พฒั นาการเพาะเลีย้ งสัตวนำ้ ชายฝง เขต 6, 2562)

จากอดีตถึงปัจจุบนั จระเขไดรับการพฒั นาสายพนั ธุคอนขางนอ ย เน่ืองจากในทวั่ โลกมนุษยไ ดน ำจระเขมา

ทำการเพาะเลี้ยงเพียงไมนาน และมีสายพันธุจระเขจำนวนมากกระจายอยูในเขตรอนของหลายประเทศท่ัวโลก
ซึ่งชนิดพันธุเหลานั้นไดวิวัฒนาการใหสามารถดำรงชีวิตในภูมิประเทศและภูมิอากาศบริเวณนั้นไดเปนอยางดีมาเปน
เวลานาน การพัฒนาสายพันธุเทาท่มี ีปรากฏในฟารมเพาะเล้ยี งมีเพยี งสองชนิด ไดแก การผสมขามพนั ธุระหวางจระเขน้ำจืด
และจระเขน้ำเค็มในประเทศไทย และการผสมขามพันธุระหวางจระเขน้ำจืดพันธุไทยและจระเขคิวบาในประเทศกัมพูชา
โดยบางคร้ังเกิดข้ึนโดยไมไดตั้งใจจึงทำใหเกิดภาวะพิการแตกำเนิด ไมเปนที่นิยมของฟารมเลี้ยงและไมเปนท่ียอมรับ
ของนานาชาติ เนื่องจากอาจเกิดหลุดรอดไปผสมกับสายพันธดุ ั้งเดิมในธรรมชาติจนเกดิ ความเสียหายขึ้น ซ่ึงมีตัวอยาง
การผสมขามพันธใุ นธรรมชาติในแถบอเมรกิ ากลาง จนทำใหเกิดความเสียหายข้ึนกบั แหลง พันธุกรรมพนั ธุแทม าแลว

นอกจากนน้ั ในฟารม เพาะเล้ียง จระเขจะเขาสูว ัยเจริญพันธุเมอื่ อายุ 7 - 10 ป จึงมีการคาดการณวา ตอ งใช

เวลาไมต่ำกวา 30 ป จึงจะพัฒนาสายพันธุใหมไดสำเร็จและเปนพันธุแทท่ีสามารถสืบพันธุตอไปได เพื่อการใช
ประโยชนเชิงพาณิชย เชน เพาะพันธุเร็ว เล้ียงงาย อัตราการเจริญเติบโตดี มีความทนทานตอโรค ใหลายหนังที่สวย
และเปนที่ตองการของตลาด แตอยางไรก็ตาม ปัจจุบันเกษตรกรสามารถพัฒนาการเลี้ยงพันธ์ุด้ังเดิมให้เป็น
ทตี่ ้องการของตลาดได้โดยไม่จำเปน็ ต้องปรับปรงุ สายพนั ธ์ุ และไม่เส่ยี งตอ่ การหลดุ รอดไปปนเป้อื นในธรรมชาติ

- 23 -

- 24 -

- 25 -

- 26 -

ตอนท่ี 1 การเพาะพนั ธ์ุ

1เรอ่ื งท่ี

การคัดเลือกและการเลีย้ งพ่อแม่พนั ธุ์

การคัดเลือกสายพันธ์ุ

ก า ร ตั ด สิ น ใ จ เลื อ ก ว า จ ะ เล้ี ย ง จ ร ะ เข พั น ธุ ใ ด
ยอมขึ้นอยูกับความตองการของตลาด แหลงที่มาของพันธุ
ซ่ึงควรตองเปนพันธุแท และมาจากพอแมพันธุที่ให
ผลผลิตสูง สมบูรณและแข็งแรง ไมมีขอบกพรองทาง
พันธุกรรม สำหรบั ประเทศไทยแลวนิยมเล้ียงจระเขน ้ำจืด
หรือพันธุไทยมากกวาจระเขน้ำเค็ม ทั้งนี้อาจเนื่องมาจาก
เหตผุ ลดงั ตอไปน้ี (Nipon, 2554)

1 | พันธุจระเขน้ำจืดหางายกวาพันธุน้ำเค็ม

ทั้งน้เี พราะมฟี ารมทเี่ ลีย้ งขายลกู จระเขนำ้ จดื อยหู ลายแหง

2 | จระเขน้ำจืดเลี้ยงใหลูกเร็วกวา คือเร่ิมเมื่อ

อายุ 7 ปข้ึนไป สวนจระเขน้ำเคม็ จะเรมิ่ เจริญพันธุในตวั ผู
เม่อื อายุ 12 ป และตวั เมยี ทีอ่ ายุ 9 ปขน้ึ ไป

3 | มีการนำลูกจระเขน้ำจืดจากประเทศเพื่อน

บานเขามาเลี้ยงจึงนับเปนอีกแหลงท่ีคอยสนับสนุนเร่ือง
พันธมุ ากข้ึน

4 | ผูคนเชื่อวาจระเขน้ำเค็มตองเลี้ยงดวยน้ำเค็ม

จึงหันมาเลี้ยงพันธุน้ำจืดซ่ึงหาแหลงน้ำไดงายกวา แต
ความเปนจริงแลว จระเขน้ำเค็มก็สามารถเลี้ยงไดเปน
อยา งดใี นนำ้ จืด

5 | พอแมพันธุจระเขน้ำเค็มมีนอย ทั้งนี้เพราะ

ในอดีตถูกลาและสงหนังออกขายตางประเทศเปนสวนใหญ
เนื่องจากตลาดโลกนิยมหนังจระเขพันธุน้ำเค็มมากที่สุด

- 27 -

การคัดเลอื กพ่อแม่พนั ธุ์ การคัดเลือกพอ่ พนั ธุ์

ในการเพาะเล้ียงและขยายพันธุจระเขกอ นอ่ืน ตัวผู้ ควรมีขนาดใหญกวาตัวเมียไมมากนัก กลาวคือ
ตองเริ่มตนดวยการเล้ียงจระเขไวเปนพอแมพันธุ
เสียกอน จระเขตัวผูและตัวเมียมีลักษณะภายนอก ไมควรยาวกวาตัวเมียเกิน 50 เซนติเมตร เพราะหาก
เหมือนกันมาก ผูไมมีความชำนาญจะไมสามารถแยกแยะ ตัวใหญเกินไปจะขมตัวอ่ืน ในขณะเดียวกันตัวเองก็ไม
ไดโดยงาย จระเขเพศผูและเพศเมีย สามารถดูไดจาก สามารถจะผสมกับตวั เมียไดสะดวก ทำใหไขทีไ่ ดมักจะ
ลักษณะภายนอกเมือ่ อายุ 3 ปข้ึนไป ตัวผูมเี กลด็ ใหญท่ี ไมมีเช้ือ นอกจากนี้ตัวผูจะตองไมอวนเกินไปและไมมี
หลังและสูงกวาตัวเมีย การตรวจเพศจระเขท่ีแนชัด ลักษณะพิการของอวัยวะตาง ๆ โดยเฉพาะกระดูกสัน
อาศัยการลวงดูชองทวารหนักบริเวณโคนหางใตทอง หลังตองไมคดหรืองอ
ชวงก่ึงกลางตัว ถาเปนจระเขตัวผูจะสัมผัสเดือยขนาดเล็ก
เทา นิ้วชี้ ถา เปนจระเขต วั เมยี ภายในชองนี้จะวางเปลา การคัดเลอื กแม่พันธุ์

ตัวเมีย ไมควรเล็กเกินไปหรือแคระแกร็น ขนาดของ

ตัวเมียทเี่ ปนแมพันธุควรยาว 2.5 เมตรขึ้นไป และหาก
เคยวางไขแลว ลักษณ ะของไขตองปกติ ขนาด
สม่ำเสมอ หากออกไขผิดปกติ เชน ไขนิ่ม ไขมีขนาด
ใหญมากและเล็กมากปนกัน หรือไขมีรูปทรงโคงผิดรูป
ก็ไมควรเก็บไวเปนแมพันธุตอไป แมพันธุทุกตัวควรมี
การตัดเบอรหาง เพื่อใหสามารถติดตามประวัติการ
วางไขไ ดท ุกป

เม่ือไดตรวจแยกเพศและพิจารณาความสมบูรณของพอแมพันธุแลว
ใหนำจระเขมาปลอยลงบอเล้ียงในบอเลี้ยงพอแมพันธุ โดยเฉพาะบอ
สำหรับผสมพันธุหากมีอยูแลวก็สามารถใชไดเลยแตหากจะปรับปรุง
บออ่ืน ๆ มาใชก็ควรจะทำใหแตกตางกับบอสำหรับเลี้ยงจระเขรุน
คอื จะตองใหม ีพ้ืนท่ีสวนทเ่ี ปนนำ้ มากกวาบกเทาตวั หรือมีอัตราสวนน้ำ
ตอพ้ืนดิน 2 : 1 และระดับความลึก ไมต่ำกวา 2 เมตร เพ่ือใหจระเข
ไดผสมพันธุกันสวนที่เปนบกควรจะเปนดินและปลูกตนไมใหรมร่ืน
เพื่อเปนสวนใหรมเงากับจระเข ขณะเดยี วกนั ก็เปนสวนท่ีใหจระเขไ ด
หลบซอนและพักผอน มีสวนที่กั้นเปนชองๆ สำหรับใหแมจระเข
วางไข ในสวนน้ีดินควรเปนดินรวนมีหญาและเศษใบไมใสไวใหดวย
และควรเปนท่เี งียบสงบ

- 28 -

2เรื่องที่

การผสมพนั ธ์วุ างไข่

ระบบสืบพันธ์ขุ องจระเข้ ภาพที่ 4 ไขแ่ ละทอ่ นำไข่จระเข้

จระเข้เพศเมีย อวยั วะสบื พันธุแบง ไดเปน 2 สว นใหญ ๆ คอื

1 | รงั ไข่ รงั ไขจ ระเขม จี ำนวน 2 อนั รปู รางรีและแบนสีขาว

เน้ือคอนขางแนนแข็งติดอยูใกลกับไตทั้ง 2 ขาง โดยแขวนลอย
ใตกระดูกสันหลังสวนเอว เม่ืออยูในฤดูผสมพันธุรังไขจะขยายตัว
และมถี งุ ไขออนอยบู นผวิ เปนจำนวนมาก

2 | ท่อนำไข่ ทอนำไขของจระเข ไดแก สวนท่ีเห็นเปน

ทอแบน ๆ รูปตัว (Y) แยกเปน 2 ปก ถดั จากรังไขท้งั สองขาง ทอนำ
ไขจะเปดออกสูบริเวณชองขับถายรวมดานลางของลำตัวตรง
ตำแหนงโคนหางของจระเข

ภาพท่ี 5 อวัยวะเพศผู้ จระเข้เพศผู้ อวัยวะสบื พนั ธแุ บงไดเ ปน 3 สวนใหญ ๆ คอื

1 | อัณฑะ อัณฑะของจระเขมีจำนวน 2 อัน อยูในชองทอง

บริเวณใกลกับไตซึ่งตดิ อยดู า นหลัง มหี นาท่ผี ลติ น้ำเชือ้ (อสุจ)ิ

2 | ท่อนำน้ำเชื้อ เปนทอท่ีตอจากอัณฑะมายังอวัยวะเพศ

ในชองขับถายรวม ทำหนาท่ีเปนทางขนสงน้ำเชื้อจากอัณฑะเพื่อ
ออกผานทางอวัยวะเพศขณะผสมพันธุ

3 | อวัยวะเพศผู้ มีลักษณะเปนแทงยาวปลายแหลมขยาย

ออกเล็กนอย โดยมีรอยคอดกอนถึงสวนขยายรองเปดดานบน
เพ่ือใหน้ำเชื้อซ่ึงผานมาจากทอนำน้ำเช้ือไหลออกขณะทำการผสมพันธุ
โดยปกติแลวอวัยวะเพศผูจะพับซอนตัวอยูในชองขับถายรวมและ
จะโผลอ อกมาเมื่อถงึ เวลาผสมพันธเุ ทานนั้

- 29 -

การตรวจสอบเพศของจระเข้ ตามธรรมชาติแลวจระเขตัวผูจะมี
อาณาบริเวณเปนของตัวเอง เมื่อมีการล้ำ
การตรวจเพศจระเข โดยการ “ลวงดูชองทวารหนัก” แดนกันหรือแยงตวั เมียก็จะมีการตอสูกันขึ้น
บรเิ วณโคนหางใตทอ งชวงกึ่งกลางตวั จะตองจบั มัดตัวจระเข ดั ง นั้ น ห า ก ใ น บ อ เ พ า ะ พั น ธุ มี จ ร ะ เ ข
แลวจับหงายขึ้น ใชน้ิวมือสอดเขาไปในชองอวัยวะสืบพันธุ หนาแนนเกินไป จระเขจะเกิดความเครียด
ถาเปนจระเขตัวผูจะพบวาภายในมีอวัยวะสืบพันธุเปนแทง ซึ่งจะสงผลทำใหตัวเมียไขลดลง และ
ความยาวประมาณ 10 เซนติเมตร ปลายมีลักษณะเปนแฉก เมื่อขณะจะผสมพันธกุ ัน จะมจี ระเขตวั อ่ืน
ถาเปน จระเขตัวเมยี ภายในชองน้จี ะวางเปลา เขามารบกวน เกิดการตอสูเปนเหตุให
ตัวเมียไมไดรับการผสมพันธุ ไขในทอง
ภาพท่ี 6 ช่องอวยั วะสืบพนั ธุ์ของจระเข้เพศเมีย ก็จะกลายเปนไขไมมีเช้ือ เปนไขตายโคม
ไดลูกจระเขไมตรงตามเปาหมาย ในทาง
กลับกันถาในบอเพาะพันธุกวางและมี
จระเขพอแมพันธุนอย การผสมพันธุแม
จะดำเนินไปไดดวยดี อัตราการมีเช้ือ
ของไขจ ะสงู ข้นึ และไดล กู จระเขเ พิม่ ขน้ึ

แตเมื่อเทียบกับการลงทุนสรางบอแลวไมคุมกัน
จึงตองคอย ๆ ปรับจำนวนพอแมพันธุใหเหมาะสม
กับขนาดเนื้อท่ีบอเพื่อใหไดลูกจระเขมาก และ
เปนการใชง านของบอ ใหเกดิ ประสิทธิภาพมากทส่ี ดุ

ภาพท่ี 7 อวัยวะสืบพนั ธุ์ของจระเขเ้ พศผู้

- 30 -

อตั ราส่วนของพอ่ แม่พันธจุ์ ระเขใ้ นบ่อ

เนื้อท่ีท่ีเหมาะสมกับการเพาะพันธุจระเขนั้นไมควร
ต่ำกวา 20 ตารางเมตรตอพอแมพันธุ 1 ตัว นั่น คือหากบอ
เพาะพันธุมีขนาด 120 ตารางเมตรก็ใสพอแมพันธุไดไมเกิน 6 ตัว
หรือขนาดบอ 2.5 ไร สามารถปลอ ยพอ แมพ ันธจุ ระเขได 200 ตัว

ธ ร ร ม ช า ติ ข อ ง จ ร ะ เข ตั ว ผู จ ะ ผ ส ม พั น ธุ กั บ ตั ว เมี ย ได ห ล า ย ตั ว
ในขณะเดียวกัน ตัวเมียก็จะไดรับการผสมพันธุกับตัวผูไดหลายคร้ัง ดังนั้น

อัตราส่วนในการเพาะพันธุ์จระเข้ควรให้มีตัวเมียมากกว่าตัวผู้

เชน 2 : 1, 3 : 1 หรือ 5 : 2 สำหรับบางฟารมอาจใชอัตราสวนตัวเมีย
มากกวา ตัวผถู งึ 5 : 1

อยางไรก็ตาม ท่ีกลาวมาแลวน้ันหมายถึงพอแม
จระเขท่ีเขาวัยเจริญพันธุแลว คือมีอายุต้ังแต 10 ปขึ้นไป
แตบางกรณีผูเลยี้ งมคี วามจำเปนที่ตอ งคอ ย ๆ เล้ียงจระเข
ตั้งแตระยะเล็กจนถึงวัยเจริญพันธุหรือจากระยะอ่ืน ๆ
เชน การคัดเลือกจระเขรุนไวสำหรับขยายพันธุหรือเปน
พอแมพันธุ กรณีเชนนี้จระเขรุนจะโตไดขนาดมีและอายุ
การเจริญพันธุที่สมบูรณ ดังน้ี

1 | จระเข้น้ำจืด ตัวผูจะโตเต็มวัยท่ีจะผสมพันธุ
ไดเมื่ออายุ 10 ปขึ้นไป และสามารถท่ีจะผสมพันธุไปได
เรื่อยๆ โดยไมจำกัดอายุ สวนจระเขตัวเมียจะโตเต็มวัย
พรอมท่ีจะผสมพันธุและวางไขไดเม่ืออายุ 7 ปขึ้นไป
แตเม่ืออายุไดประมาณ 20-25 ป แลวการวางไขก็จะเริ่ม
ลดลงหรืออาจวางไขป เวนป

2 | จระเข้นำ้ เค็ม ตวั ผพู รอมท่จี ะผสมพันธไุ ดเ มอ่ื
อายุ 12 ปขึน้ ไป และมชี ว งระยะเวลาผสมพนั ธไุ ดนานโดย
ไมจำกัดอายุเชนเดียวกับจระเขน้ำจืด สวนตัวเมียจะโต
เตม็ วัยพรอ มท่จี ะผสมพันธุไดต ้ังแต 9 ปขน้ึ ไป แตเม่ืออายไุ ด
25 ปการวางไขก ็จะเริ่มลดนอ ยลงเชนกัน

- 31 -

ฤดูผสมพนั ธุ์ ของจระเขอ ยูในชวงระหวา งเดือนธนั วาคม - มีนาคม ในชวงแรก ๆ พฤตกิ รรมการหาคูแ ละ

จับคูจะยังมีไมมากนัก แตจะเริ่มมากขึ้นในเดือนมกราคมถึงกุมภาพันธและมีนาคม หลังจากน้ันก็จะลดนอยลง จระเข
จะผสมพนั ธกุ ันในน้ำ ชวงฤดูผสมพนั ธจุ ระเขตัวเมียจะมีนสิ ยั ดุรายมาก

จระเขตัวเมียจะวางไขหลังจากท่ีไดรับการผสมพันธุประมาณเดือนครึ่ง โดยจะวางไขประมาณเดือนมีนาคม -
มิถนุ ายนของทุกป ชวงนี้หากสังเกตจะเห็นแมจระเขทองโตขึน้ และกนิ อาหารนอ ยลง กอนถึงกำหนดการวางไขป ระมาณ
3 - 7 วัน แมจระเขจะเร่ิมหาที่สำหรับวางไข เม่ือหาไดแลวจะใชหางกวาดใบไม ใบหญา และฟางมากองสุมไวสูงประมาณ
80 เซนติเมตร กวางประมาณ 1 เมตร จากนั้นก็จะข้ึนไปนอนทับบนกอหญาจนแนน หรือถาไมมีหญา แตเปนพื้นดิน
จระเขก็จะใชขาหลังขุดหลุมไขซ่ึงจะใชเวลาในการขุดประมาณ 1 - 3 ชั่วโมง แลวแตดินท่ีขุดจะแข็งหรือรวน หากดิน
แข็งเกินไปแมจระเขจะถายของเหลวออกมาทำใหดินออนนุมลงเพ่ือใหขุดงายขึ้น เม่ือขุดเสร็จแลวจะกลบหลุมนั้น
ลักษณะการกลบจะใหด นิ บนปากหลุมพนู ขนึ้ มากประมาณ 30 - 50 เซนตเิ มตร บางตวั อาจนอนเฝา หลมุ ไขหรอื ไมเฝากไ็ ด

เม่ือถึงเวลาไขจริง ซึ่งมักจะเปนเวลาในตอนกลางคืนหรือตอนเชาตรู แมจระเขจะขุดหลุมเดิมท่ีเตรียมไว
โดยใชเทาหลังขุดลึกประมาณ 30 เซนติเมตร กวางประมาณ 40 เซนติเมตร แลววางไข โดยแมจระเขจะยืนครอม
ปากหลุมดวยขาหลังท้ัง 2 ขาง มีหางชวยพยุงลำตัวไว และเริ่มวางไขออกมาทีละใบ แมจระเขจะพยายามเอาขาหลัง
ท้ัง 2 ขางรับไขและปลอยใหตกลงสูกนหลุม ระยะเวลาในการวางไขประมาณ 20 - 30 นาที บางตัวอาจเปนช่ัวโมง
แลวแตจำนวนไขมากหรือนอย จำนวนไขตอครั้งประมาณ 30 - 50 ฟอง ไขแตละฟองจะมีเมือกใสคลายวุน หุมอยูหนา
ประมาณ 1 มิลลิเมตร ทำหนาท่ีปองกันไมใหเปลือกไขกระแทกกันจนแตกเวลาหลนลงกนหลุม เมื่อไขเสร็จแลว
แมจระเขจะเร่ิมทำการกลบหลุมไข โดยใชขาหลังท้ังสองขางโกยดินบนปากหลุมขึ้นมากลบ และกวาดเอาใบไมแหง
รอบ ๆ มาเสริมดวย กลบเสร็จแมจระเขจะเดินวนเปนวงกลมรอบหลุมไขเพ่ือดูวากลบไขเรียบรอยหรือไม
หากไมเรียบรอยก็จะกลบหลุมไขเพิ่มเติมอีกเชนนี้จนเรียบรอย หากหลุมไขท ่ีแมจระเขเตรียมไวลวงหนาถูกคนรบกวน
แมจ ระเขบางตวั กค็ งวางไขใ นหลุมนั้น แตบางตวั อาจยายทวี่ างไข โดยขุดหลุมใหมแ ลว กลบใหปากหลุมเรียบเทาพ้นื ดิน
สวนหลุมเดมิ ก็กลบแบบพนู เพือ่ หลอกอำพรางการรบกวนไข

แม่จระเข้จะมีน้ำตาไหลออกมาให้เห็นเป็นสายขณะวางไข่ เม่ือไขเ สรจ็ ก็ยังคงมีคราบนำ้ ตาตกคา งอยทู ี่แองใตตา
สังเกตเห็นไดชัด ทำใหเปนการพิจารณาไดชัดเจนวาแมจระเขวางไขแลว และทองก็จะยุบลงไมตึงเหมือนขณะใกล
วางไข แมจระเขจะหวงไขและนอนเฝาไขของตัวเองตลอดเวลา อาจลงน้ำหรือหาอาหารบางแตนอยครั้ง และมัก
วนเวียนใกลไขไมยอมหาง ในระยะนี้จระเขจะดุรายขึ้นเพราะสัญชาติญาณหวงไข เม่ือมีสัตวอื่นหรือคนเขามาใกล
ไขแมจระเขก็จะรีบมาปกปองไขของตนเองทันทีและพรอมที่จะกัดทำราย แมวาจะมีการยายไขจระเขออกมาฟกวิธีอ่ืน ๆ
หรือมสี ัตวตา ง ๆ มาขโมยไข โดยร้อื รังไขที่จระเขทำไว แมจระเขก็จะแตงรงั ใหเหมือนเดมิ แลวนอนเฝา ไขตอ โดยคิดวา
ยังมไี ขอยูในรงั และจะนอนเฝาอยูอกี นานประมาณ 70 - 90 วัน เทากบั ระยะฟกไขแลวจงึ เลิกเฝา แตถาปลอ ยใหไขฟก
ออกตามธรรมชาติ เมื่อไขจะฟกออกเปนตัว ลูกจระเขจะสงเสียงรองต้ังแตอยูในไข แมจระเขเม่ือไดยินเสียงรองก็จะ
เขาชวยลูกข้ึนมาจากหลุม โดยใชขาหนาและปากขุดคุยดินขึ้นมา ลูกจระเขบางตัวจะเจาะเปลือกไขออกมาเอง
แตบ างตวั อาจเจาะเปลือกไขอ อกมาไมได แมจ ระเขก็จะคาบไขและกะเทาะเปลือกใหแตกออก เพื่อใหลูกจระเขออกมา
จากไขไ ด จากนน้ั กจ็ ะคาบลกู จระเขล งน้ำและคอยปกปองลูกจระเขท่ียงั เลก็ อยูตลอดเวลา (มนตรี, 2542)

- 32 -

สรีรวทิ ยาการสืบพันธ์ุ ภาพท่ี 8 การพฒั นาของไขข่ องจระเข้ทรี่ ะยะต่างๆ

จระเขน้ำจืดพันธุไทย มีฤดูผสมพันธุราวเดือนพฤศจิกายน
โดยจระเขเพศเมียจะถึงวัยเจริญพันธุที่อายุระหวาง 7 - 10 ป ทั้งนี้
มีการเปลี่ยนแปลงทางสรีรวิทยาของระบบสืบพันธุคือรังไข กอนถึง
ฤดูผสมพันธุจะสรางไข ซ่ึงอยูภายในถุงไขข้ึนเปนเม็ดกลม ๆ จำนวน
มากบนรังไข ทำใหดูวารังไขเหมือนพวงองุนเริ่มขยายตัว และมีไข
เกิดขึ้นประมาณ 8 - 12 ฟองตอหน่ึงขาง เม่ือจระเขทำการผสมพันธุ
กันแลวไขที่ตกจากรังไขลงมาอยูในทอนำไขซ่ึง ณ จุดนี้เช้ือจากจระเข
เพศผูท่ีเขามาผานทางอวัยวะเพศของตัวเมียเคล่ือนเขาสูทอนำไข
ทั้งสองขาง ทันทีที่ไขสุกตกมาพบตัวเชื้อก็จะเกิดการปฏิสนธิข้ึน ซึ่งไข
ท่ีผสมแลวเหลานี้จะคงอยูในทอนำไขทั้งซายขวาตลอดไปจนถึง
ระยะเวลาวางไข จากน้ันจะมีการพัฒนาไขขาวออกมาหอมลอมไขและ
ในระยะสุดทายจึงมีการพัฒนาเปลือกไขหุมชั้นนอกสุด ขณะเดียวกัน
ตัวออนของจระเขก็เริ่มมีการพัฒนาตัวโดยการแบงเซลลข้ึนมาก
จากการศึกษาพบวา น้ำเช้ือของจระเขเพศผูสามารถเขาไปรอการตกไข
ของตัวเมียในรังไขไดนานตั้งแต 1 เดือน ถึง 1 เดือนคร่ึง แมจระเขท่ี
ตั้งทองแลวจะเริ่มหาท่ีวางไขและทำการพูนดินตลอดจนวัสดุตาง ๆ เปนรัง
โดยจะวางไขประมาณเดือนมีนาคมและเมษายน ทันทีที่ไขออกมาจาก
ตัวแมจระเขแลว ตัวออนภายในไขจะขยับตำแหนงมาอยูในตำแหนงที่
สูงสุดหรือเหนือสุดของไขแดง ไมจมอยูดานลางหรือทางต่ำซ่ึงจะคงอยู
ณ ตำแหนง นต้ี ลอดไป ขณะทีฟ่ กไขนน้ั จะไมม ีการขยับตวั ไขเ ลย

ไขจระเขที่ออกมาใหม ๆ ภายใน 24 ชั่วโมงจะมีเปลือก
ที่คอนขางโปรงแสง แตภายหลังจาก 24 ชั่วโมง จะปรากฏจุดสีขาว
(White Spot) ท่ีเปลือกไขบริเวณเหนือตำแหนงที่ตัวออนเกาะอยูแลว
จดุ สขี าวจะพฒั นาขยายตวั ออกเปนแถบสีขาวรอบเปลือกไข แลวจะคอย ๆ
ขยายวงกวางออกเปนแนวข้ึนและลงท้ัง 2 ขางของไขจนครบท้ังใบ
ระยะกอนฟกออกเปนตัวเปลือกไขจะคอนขางบางลงกวาเดิม ทั้งนี้
เนื่องจากมีการดึงแคลเซี่ยมจากเปลือกไขไปใชพัฒนาโครงสรางของ
จระเข ดวยสาเหตุนี้ลูกจระเขจึงสามารถเจาะเปลือกไขออกมาไดงายขึ้น
และก็ยังมีอวัยวะชวยเจาะเปลือกอีกอันหนึ่ง ซึ่งเรียกวาฟนเจาะไข
(Egg Tooth) เปนอวัยวะที่งอกออกมาจากผวิ หนังบริเวณเหนือปาก ใช
เจาะเปลอื กไขใ หเ ปน รจู ากนนั้ อวัยวะน้ีก็จะหายไปในภายหลงั

- 33 -

การกำหนดเพศของจระเข้ เกษตรกรทีต่ อ้ งการลูกจระเข้เพ่ือขุนขาย

จระเขเปนสัตวเลื้อยคลานท่ีกำหนดเพศใน ควรให้อุณหภมู ิฟกั สงู จะไดร้ ับปรมิ าณลูกจระเข้เพศผู้มากขึ้น
ซ่งึ มีอัตราเจรญิ เติบโตดีกวา่ จระเขเ้ พศเมีย
ระยะเปนตัวออนดว ยอุณหภูมิ (TSD : Temperature
Sex Determination) (ปานเทพ, 2543)

ถาอณุ หภมู ิฟก ไขท่ี 30 องศาเซลเซียสหรอื ต่ำกว่า ลกู จระเขท ่อี อกมาสวนใหญจ ะเปน เพศเมยี

หากอยรู ะหวา ง 32 ถงึ 33 องศาเซลเซยี ส สว นใหญจ ะเปน เพศผู้

แตถาประมาณ 31 องศาเซลเซียส ปริมาณลูกจระเขท่ีออกมาจะมีสัดสวน เพศผูแ้ ละเพศเมยี จะเท่า ๆ กัน

ไข่และการฟักไขจ่ ระเข้

ไขจระเขมีรูปทรงรี (Elliptical Form) คลายไขหาน แตไมสามารถที่จะแยกไดวาสวนใดเปนสวนหัวและ
สวนใดเปนสวนทาย เนื่องจากมีลักษณะมวลเทา ๆ กัน ไขจระเขพันธุน้ำจืดเปลือกไขจะมีรูพรุน หยาบกวา บางกวา
มีขนาดสน้ั ปอม และเล็กกวาไขจระเขพันธุน้ำเค็มเล็กนอย ไขจระเขพันธุน้ำเค็มมีลกั ษณะคอนขางยาวรีเปลือกไขเรียบ
หนาแตถาเอาไขจระเขท้ังสองพันธุมารวมกัน ผูท่ีไมมีความชำนาญจะไมสามารถแยกไดเลยวาไขแตละฟอง
เปน ไขจระเขพนั ธใุ ดเนื่องจากมลี กั ษณะคลายคลึงกนั มากยกเวนบางฟองเทา นน้ั (มนตรี, 2542)

ไขจระเขเพ่ิงออกใหม ๆ จะมีเมือก
ปกคลุมเปลือกไขหนาประมาณ 1 มิลลิเมตร
เพ่ือกันไมใหไขแตกหรือราวระหวางที่แม
จระเขวางไขลงหลุม เปลือกไขมีสีขาวครีม
เปลือกไขหนา มีรูพรุนอยูตามผิว สวนที่เปน
เปลือกไขนี้ประกอบดวยเปลือกไข (Eggshell)
เย่ือเปลือกไข (Shell Membrane) ไขขาว
(Albumen) และไขแดง (Yolk) เย่ือเปลือกไขนี้
จะมีสีขาว หนาและเหนียว ชวยพยุงความเปราะ
ของเปลือกไขไว ถึงแมวาเปลือกไขจะแตกไปก็ตาม
หากเยื่อเปลือกไขไมแตกขาดยังอยูในสภาพ
ป ก ติ ไ ข ก็ ส า ม า ร ถ ที่ จ ะ ฟ ก เป น ตั ว อ อ ก ได
ไมเหมือนกบั ไขเปดไขไกท ี่เมื่อเปลอื กไขแตกหรอื ราวก็จะเสียไป เน่ืองจากเยื่อเปลอื กไขบางและไมเหนียวเชนไขจระเข
สำหรับไขขาวและไขแดงก็จะมีน้ำเปนองคประกอบอยูมาก โดยไขขาวจะอยูลอมรอบไขแดงซึ่งอยูภายใน ไขแดงจะ
ประกอบดวยโปรตีน แคลเซียม ไขมัน และน้ำ อันเปนสารอาหารท่ีจะเปนตอการพัฒนาการเจริญเติบโตของตัวออน
(Embryo) เปน ลูกจระเขทสี่ มบูรณ (Nipon, 2554)

- 34 -

• ขนาดไข่จระเข้ ข้นึ อยูกบั อายุ ขนาด ความสมบรู ณ และชนดิ พนั ธุของแมจระเข (Nipon, 2554) ดงั น้ี
1 | จระเข้นำ้ จืด

• อายุ 10 - 12 ป ไขจะมขี นาดโตเฉลี่ย 4.76 x 6.7 เซนตเิ มตร และมีน้ำหนกั เฉลย่ี 90 กรัม
• อายุ 16 ปข้นึ ไป ไขจ ะมขี นาดโตเฉล่ยี 5.4 x 8.48 เซนติเมตร และมีนำ้ หนกั เฉลยี่ 131 กรมั

2 | จระเข้น้ำเค็ม

• อายุ 12 - 15 ป ไขจ ะมีขนาดโตเฉล่ีย 4.68 x 7.4 เซนตเิ มตร และมีน้ำหนักเฉลีย่ 120 กรัม
• อายุ 15-18 ปข ้ึนไป ไขจ ะมีขนาดโตเฉลีย่ 4.98 x 8.73 เซนติเมตร และมนี ้ำหนกั เฉลยี่ 130 กรมั

3 | จระเข้ลูกผสม

• อายุ 10 - 12 ป ไขจ ะมขี นาดโตเฉล่ีย 5.49 x 8.75 เซนตเิ มตร และมนี ำ้ หนกั เฉลย่ี 132 กรัม
• อายุ 18 - 19 ป ไขจ ะมีขนาดโต 5.61 x 8.75 เซนตเิ มตร และมีน้ำหนกั เฉล่ีย 133 กรมั

• จำนวนไข่จระเข้ ในแตละครั้งที่วางไขของแมจระเข ข้ึนอยูกับอายุ ขนาด ชนิดพันธุ และความสมบูรณ

ดวยเชนกัน (Nipon, 2554) ดังนี้

1 | จระเข้น้ำจดื

• เมือ่ เริม่ วางไขอายุประมาณ 10 - 12 ป จำนวนไขคร้ังละประมาณ 20 - 30 ฟอง
• อายุ 13 - 15 ป จะมีจำนวนไขค ร้งั ละประมาณ 25 - 50 ฟอง
• อายุ 16 ปข ึน้ ไป จำนวนไขกจ็ ะมากขนึ้ ครั้งละ 30 - 50 ฟอง

2 | จระเข้นำ้ เคม็

• เมือ่ เรม่ิ วางไขอายุประมาณ 12 ป จำนวนไขค รง้ั ละประมาณ 25 - 40 ฟอง
• อายุ 13 - 15 ป จะมีจำนวนไขคร้งั ละประมาณ 30 - 55 ฟอง
• อายุ 15 - 18 ปข้นึ ไป กม็ ีจำนวนไขมากขนึ้ ครง้ั ละประมาณ 35 - 60 ฟอง

- 35 -

การตรวจสอบไขท่ ผ่ี ่านการผสมพนั ธ์ุ

การตรวจสอบวาไขที่แมจระเขเพ่ิงวางไขออกมาใหม ๆ มีเชื้อหรือไมสามารถพิจารณาจากการสองกับแสงไฟ
หรือสงั เกตการเปล่ียนแปลงของเปลือกไข (มนตรี, 2542) ดงั นี้

1 | การส่องกับแสงไฟ ไขที่เพ่ิงออกมา 2 | การเปล่ียนแปลงของเปลือกไข่
จากแมจระเขใหม ๆ สามารถทราบไดเลยวา
มีเช้ือหรือไม โดยจับไขขึ้น สองกับแสงไฟ หากไขมีเชื้อภายใน 6 - 24 ชั่วโมงหลังจากไขถูก
ใหแสงอยูดานหลังของไข ถาไขมีเช้ือจะพบ ปลอยออกจาก แมจระเขและถูกฟกในสภาวะ
สวนบนของไขแดงถูกกดแบนลงเปนระดับราบ เหมาะสมเปลือกไขจะมีจุดขาว ๆ เกิดขึ้นบริเวณสวน
ใหเห็น ไขแดงจะถูกกดมากหรือนอยขึ้นอยูกับ บนสดุ ลักษณะแรก ๆ จะเห็นเปน จุดขาวน้ำนมเล็ก ๆ
จำนวนของเห ลวท่ีตัวออน สรางข้ึน ถามี อาจเกิด 1 หรือ 2 จุดใกลกัน จากนั้นจุดขาวก็จะแผ
ของเหลวมากกจ็ ะดันไขแดงต่ำลงมากสังเกตเห็น ขยายออกใหญขึ้นตามแนวกวางของไข แนวขาวนี้
ไดงาย ไขบางฟองของเหลวนอย การถูกกดของ เมื่อนำไปสองจะเห็นวาทึบแสง จึงเรียกวาเปน
ไขแดงจะนอย ทำใหสังเกตไดยาก วิธีนี้บอกได แ ถ บ ท ึบ แ ส ง (Opaque Band) แ ถ บ ท ึบ แ ส งนี ้
ถูกตองถึงรอยละ 90 จำนวนของเหลวจะสราง หากพบ ในตอนแรกจะเปนจุดหรือแถบเล็ก ๆ
มากขึ้น เมอ่ื ไขถ กู ฟก ในสภาวะท่ีเหมาะสม ทำให เมื่อทำการฟกแลวไมใหญขึ้น แสดงวาตัวออนภายใน
ไขที่มองเห็นระดับ ไขแดงท่ีถูกกดเล็กนอยใน ขณ ะนั้นหยุดการเจริญ เติบโต ซึ่งอาจตายแลว
ตอนแรก เมื่อนำมาสองใหมจะเห็นวาไขแดง หากไขมีเชื้อหรือยังมีชีวิตอยู แถบทึบแสงนี้ จะแผไป
ถกู กดมากขึน้ รอบไขตามเสนรอบวง หลังจากนั้น จะแผกวางข้ึนไป
ทั้ง 2 ดานของไข จนในท่ีสุดก็จะแผเต็มใบ ยิ่งใกลวัน
ครบกำหนดเจาะออกจากไขของลูกจระเข เปลือกก็
จะขาวนวลและเปราะบางมากขึ้น ทำใหลูกจระเข
สามารถเจาะออกจากเปลือกไขไดโดยงาย

ปัจจยั ทีม่ ีผลต่อการฟกั ไข่

ปจ จัยท่ีมีผลกระทบตอ การฟกไขจ ระเขท ่ีสำคัญมหี ลกั อยู 3 ประการ คอื

1 | อุณหภูมิ อุณหภูมิที่เหมาะสมอยูชวง 29 - 32 องศาเซลเซียส และพบวาหากอุณหภูมิสูงจะใช

ระยะฟกส้ัน แตถาอุณหภูมิต่ำจะใชเวลานานออกไป สวนอุณหภูมิท่ีสูงเกินไปมีผลทำใหลูกจระเขท่ีออกมามีรางกายพิการ
จนบางครง้ั ตายในไขห รอื ไขแ ดงไมเขาทอง

2 | ความช้ืน ความช้ืนสัมพทั ธท่ีเหมาะสม คือ 99% ขึ้นไป ไมค วรต่ำวา 95% ลงมา เพราะความช้ืนสัมพทั ธ

ที่ต่ำจะทำใหไขแหงและตัวออนจระเขตายเพราะขาดน้ำ อีกทั้งระยะใกลฟกเปนตัวลูกจระเขเจาะเปลือกไข
ท่ีแหง เพราะขาดความชน้ื ไดยากขึน้

3 | การแลกเปล่ียนก๊าซ ตัวออนภายในไขสามารถแลกเปล่ียนกาซเขาออกทั้งรับกาซออกซิจนและ

ขับกาซคารบอนไดออกไซดผานรูเล็ก ๆ บนผิวเปลือกไข ดังน้ัน หากไขแชอยูในน้ำหรือมีส่ิงหนึ่งสิ่งใดปดบังรูผิว
จะทำใหขาดการแลกเปล่ียนกาซ ตัวออนจะตายในท่ีสุด รวมถึงอากาศในบรรยากาศของตูฟกไขดวย ควรจะมีการ
ถา ยเทออกนอกตฟู กอยา งนอ ยวนั ละครั้ง

- 36 -

วธิ ีการฟกั ไข่จระเข้ วธิ ีการฟก ไขจ ระเข มี 3 วธิ ี (มนตรี, 2542) คือ

1 | การฟักแบบธรรมชาติ การฟกไขจระเขแบบธรรมชาติ โดยนำวัสดุ เชน ฟาง หญาแหง ใสไวในบอให

แมจระเขสรางรังและฟกไขเองก็ไดผลดี คือสามารถฟกออกเปนตัวได แตอาจไมแนนอนในเรื่องของปริมาณไขท่ีฟก
ออกเปนตัว เพราะไมสามารถควบคุมอุณหภูมิและความช้ืนได โอกาสไขตายโคมจึงมีมาก นอกจากนี้การปลอยใหแม
จระเขฟกไขเองโดยธรรมชาติเชนนี้ จะมีปญหาในการจับลูกจระเขข้ึนมาอนุบาล เพราะแมจระเขจะดุรายมาก
การเขาไปจับเอาลกู จระเขจ ึงเปนการยุง ยากภายหลงั เพ่ือใหการฟก ไขส มบรู ณข้ึน เกิดความแนนอนในการเพิม่ ปริมาณ
ลูกจระเขใหเปนไปตามเปาหมาย การฟกไขแบบธรรมชาติน้ีก็ควรอาศัยมนุษยเขาไปชวยดำเนินการเปล่ียนแปลง
ความเหมาะสมบางอยางแทนแมจระเข วิธีการก็คือเขาไปจัดการรังท่ีแมจระเขทำการฟกอยู โดยชวยปรับแตงในดาน
การจัดการควบคมุ ความช้ืนอณุ หภมู ิและสภาพแวดลอมใหเ หมาะสมตอการฟกออกของลูกจระเข

โดยทั่วไปหากบอฟกนี้ออกแบบมาใหมีประตูปดเปดระหวางที่อาศัยในน้ำกับสวนบนบก ซ่ึงเปนที่ทำรังวางไข
ของจระเข การดำเนินการก็จะไมมีปญหาแตป ระการใด เพียงแตจัดการใหแมจะระเขออกไปจากคอกท่ีวางไข แลวปด
ประตูกั้นสวนนั้นไวไมใหแมจระเข หรือจระเขตัวอื่นเขาไปในคอกไขน้ันไดอีก จากน้ันก็ปรับหลุมไขใหเหมาะสม
หากหลุมมีไขมีดินหรือหญาปกคลุมนอยไป ก็ทำการเสริมใหหนาข้ึน โดยเฉพาะรอบ ๆ หลุมไขควรเสริมคันดินเพ่ือกัน
ไมใหน้ำฝนไหลเขาไปยังหลุมไข และหากอากาศคอนขางแหงก็อาจรดน้ำเพ่ือเพ่ิมความช้ืนใหกับหลุมไข โดยฉีดน้ำ
เปนฝอยพอเปยกชุมเชนเดียวกับเวลาที่ฝนตก อุณหภูมิในการฟกไขจระเขควรอยูระหวาง 29 - 32 องศาเซลเซียส
หากต่ำกวานี้หรือสูงกวาน้ีจะมีผลเสียตอการฟก ถาฟกท่ีอุณหภูมิประมาณ 29 องศาเซลเซียส จะใชเวลาฟก 75 - 85 วัน
และลูกจระเขที่ฟกไดสวนใหญจะเปนเพศเมีย อุณหภูมิท่ีตองการสามารถตรวจสอบไดโดยใชปรอทใสเขาไปเพื่อวัด
อณุ หภูมิ ซ่ึงสามารถเช็คไดครา วๆ ถารอนเกินไปก็ทำรมเงาบังแดดใหกับหลุมไข หากเย็นไปและมีรมเงามากก็ตองเอา
รมเงาน้นั ออก เพอ่ื ใหห ลุมไขไดร บั แสงแดด หลุมไขไ มควรอยูใตชายคาหรอื ใตทางมะพราว เพราะนำ้ จะไหลลงสูหลุมไข
ไดโดยตรง หากแฉะมากจะทำใหไ ขฟกเนา เสยี ได

ปกติไขในหลุมจะไดรับความชื้นชวงแรกๆ จากเย่ือหุมไขท่ีละลายเปนของเหลวใสๆ และจากความชื้นในดิน
ซึ่งทำใหมีความชื้นสัมพัทธในหลุมไขประมาณ 95 - 100 เปอรเซ็นต และอุณหภูมิในหลุมไขเกิดจากความรอนบน
พ้ืนดินท่ีไดรับจากแสงอาทิตยแผลงไป รวมท้ังการยอยสลายของใบไม ใบหญา และเม่ือตัวออนมีการเจริญเติบโตขน้ึ ก็
จะมีการใชสารอาหารและสรางพลังงานข้ึน พลังงานความรอนน้ีจะถูกเก็บไวในบริเวณหลุมไข ทำใหบริเวณรังไขมี
อุณหภูมิท่ีเหมาะสมในการฟก แตความเหมาะสมตางๆ เหลาน้ีอาจคลาดเคลื่อนบกพรองไปไดหากมีปจจัยตาง ๆ ไมสมบูรณ
ดังนนั้ วธิ ีการฟก ไขแ บบนี้ หนาท่ขี องผูฟกคอื จะตอ งหม่ันคอยตรวจสอบดหู ลุมไขทกุ วนั เพ่ือชว ยปรับสภาพใหเหมาะสม
เชน ถาอากาศแหงและรอน ก็ตองคอยพรมน้ำเหนือดินบนหลุมไข เพ่ือใหความชื้นแกไขเชนเดียวกับท่ีแมจระเขทำ
(โดยการเอาหางฟาดน้ำใหกระจายมาบนกองหลุมไขหรือบางครั้งอาจมานอนครอมหลุมไขแลวถายของเหลวออกมา
เหนือหลมุ ไขเ พ่อื ใหค วามชน้ื )

เม่ือใกลเวลาฟกออก ผูดูแลจะตองคอยฟงเสียงรองของจระเขเพ่ือจะไดชวยเหลือลูกจระเขใหออกจากหลุมไขได
เมอื่ พบวา ลูกจระเขรอ ง ก็ชวยโดยการเอาดินออกจากหลุมไข เกบ็ ไขม าทำความสะอาดและคัดไขเสยี หรือฟก ไมเปนตัว
ออก โดยทั่วไปลูกจระเขในคอกเดียวกันจะเจาะออกจากไขในเวลาใกลเคียงกัน แตอาจมีบางตัวที่ยังไมพรอมจะเจาะ
ออกจากไข ก็ยังไมตองไปชวยแกะออก เพราะลูกจระเขน้ันอาจยังไมครบกำหนด หรือครบกำหนดฟกออกชากวา

- 37 -

ตัวอื่น ๆ ซึ่งเปนเรื่องปกติ กรณีนี้จะตองฟกตอไป โดยรองกนหลุมไขดวยดินผสมใบไมแหงเชนเดิม แลววางไขลงไป
ปดหลมุ ใหโ ปรง เพอ่ื ทลี่ กู จระเขอ อกจากไขแ ลวจะไดม อี ากาศเพียงพอในการหายใจ แลวรอเวลาที่จะมาตรวจสอบในวนั ตอไป

ปกติการฟกไขแบบธรรมชาติในหลุมไขเดียวกัน จะไดลูกจระเขทั้ง 2 เพศ คือ เพศผูและเพศเมียเพราะ
บริเวณกลางหลุมอุณหภูมิจะสูงกวา รอบนอกหลุมเลก็ นอ ย ทำใหไ ขท อี่ ยกู ลางหลมุ ฟก เปนเพศผู

สำหรับแมจระเขนั้นอาจจะพบวาบางตัวจะยังวนเวียนหรือนอนเฝาไขของตนเองอยูบริเวณหนาประตูก้ัน
คอกน้ันอยูตลอดชวงเวลาของการฟก และเม่ือแมจระเขไดยินเสียงรองของลูกจระเขก็จะเกิดอาการกระสับกระสาย
พยายามจะวิ่งชนประตูใหเปดออก เพ่ือเขาไปชวยลูกใหขึ้นจากหลุมไข หรือแมแตขณะท่ีมีการขนยายลูกจระเข แม
จระเขก จ็ ะเดินตามคนท่ถี ือภาชนะใสลูกจระเข โดยตามเสยี งรองของลูกจระเขไ ปซึ่งก็เปน เรื่องปกตธิ รรมดา ผูเล้ยี งควร
จะใหแมจระเขไดก นิ อาหารเพม่ิ เติม เพอ่ื ใหรางกายฟน จากการสรางไขและอดอาหารขณะเฝา ไข (มนตรี, 2542)

ข้อดี | ประหยดั คา ใชจ า ย
ข้อเสีย | ไมส ามารถควบคมุ อณุ หภูมิและความชื้นได ตองปลอยใหเ ปนไปตามธรรมชาติ โอกาสไขเ นาเสยี มีมาก

2 | การฟักไข่กึ่งธรรมชาติหรือเลียนแบบธรรมชาติ เพ่ือใหการควบคุมอุณหภูมิและความชื้น

ไดแนนอนข้ึน บางฟารมจึงใชวิธีการฟกไขแบบนี้ ซ่ึงทำกันมานานและแพรหลายท่ัวไป แตอาจจะมีความแตกตางกัน
ในรายละเอยี ดบา งเลก็ นอ ย ขึ้นอยกู บั ขอสงั เกตและประสบการณของแตล ะฟารม

การฟกไขเลียนแบบธรรมชาติ โดยมากจะอาศัยอุปกรณท่ีสำคัญคือ ปลองซีเมนต ขนาดเสนผาศูนยกลาง
ประมาณ 70 - 100 เซนติเมตร วางไวกลางแจงในบริเวณที่เหมาะสม เพ่ือใหไดรับแสงแดดเต็มที่ แตอาจมีการพรางแสง
ดวยสแลน หรือหลังคาทางมะพราว เพ่ือใหไดรับแสงแดดประมาณ 70 - 80 เปอรเซ็นต นำดินมาใสในปลองซีเมนต
จนเกือบเต็ม แลวขุดดินตรงกลางปลองใหขนาดหลุมกวาง 25 เซนติเมตร ลึก 25 เซนติเมตร ภายในหลุมดานขาง ๆ
แตงใหมีลักษณะโคงเวาออกไปเล็กนอยคลายบาตรพระ แลวใชหญาหรือฟางแหงรองกนหลุมพอประมาณ บางทีอาจ
ใชวิธีฝงหมอดินหรืออางดินเผาแทนการขุดหลุมโดยตรงและใชกระดาษตัดเปนฝอยบุรองแทนหญาหรือฟางแหง
วางภาชนะใหอยูส ูงกวาระดบั ดนิ เลก็ นอ ยพรอมกับใชเศษกระดาษ ฝอยปดปากภาชนะท่ไี ดบ รรจุไขจ ระเขแ ลว อีกช้นั หนึง่

สวนการขุดหลุมฟกในดินโดยตรงนั้น ใหนำไขจระเขที่ตรวจสอบแลววาเปนไขมีเช้ือ เรียงซอนกันเปนชั้น ๆ
แลวปดปากหลุมดวยฝาภาชนะดินเผาท่ีไดขนาดกับปากหลุมพอดี ปลองรังฟกน้ีไวหรือบางคร้ังก็วางไวในท่ีรมหรือ
บางครั้งอาจวางในท่ีโลงพรางแสงเล็กนอย การวางปลองฟกไวในท่ีรมมีหลังคาไมถูกแดดฝน จะใชฝาชีสังกะสีที่มีชอง
ระบายอากาศดานบนปดคลุมปลองรังไข เพ่ือใหเกิดความอบอุน สวนกลางวางปลองฟกไวกลางแจง ซึ่งมีอุณหภูมิสูง
อยูแลว จะปดฝาชีในเฉพาะเวลากลางคืนหรือในเวลาฝนตก ในเวลากลางวันจะเปดฝาชีออกตลอดเวลา เพื่อใหไขในรังฟก
ไดรับอุณหภูมิท่ีเหมาะสมจากแสงแดด คอยตรวจสอบอุณหภูมิใหอยูในระดับที่เหมาะสมกับการฟกออกเปนตัวของไข
คือ 32 องศาเซลเซียส โดยดูจากเทอรโมมิเตอรที่ปกไวในดิน ควบคุมใหมีความชื้นประมาณ 80 - 90 เปอรเซ็นต
หากในรงั ฟกไขมีอุณหภูมิสูงเกินไป ใชวิธีพรางแสงชวยหรือใชน้ำพรมจนอุณหภูมิลดลง ประมาณ 70 - 75 วัน ไขก็จะ
ฟก ออกเปนตวั การดำเนนิ การกป็ ฏิบัติเชนเดยี วกับการฟกไขแบบธรรมชาติ (มนตรี, 2542)

ขอ้ ดี | สามารถควบคมุ สภาวะแวดลอมไดด ีข้นึ กวา แบบธรรมชาติ
ขอ้ เสยี | เพิม่ คาใชจายและภาระการดูแลมากข้นึ โอกาสไขเสยี ยงั มอี ยูม าก

- 38 -

3 | การฟักไข่โดยใช้ตู้ฟัก ตูฟกไขน้ีเปนตูฟกไขไกหรือไขเปดท่ัวไป มีหลายแบบหลายขนาดสามารถ

บรรจุไขฟกไดต้ังแตนอย ๆ เชน 100 ฟองจนไปถึงหลายพันฟอง แตตองนำมาดัดแปลงใหมีสภาพที่เหมาะสมกับการ
ฟกไขจระเข กลาวคือสามารถปรับตั้งอุณหภูมิใหอยูในระดับ 29 - 32 องศาเซลเซียส ความช้ืนสัมพัทธ 95 - 100
เปอรเซ็นต และเน่ืองจากไขจระเขตองการความชื้นสูงมากกวาการฟกไขไกหรือไขเปด การปรับความช้ืนสัมพัทธในตูฟก
จึงตองดัดแปลงระบบการถายเทน้ำ โดยตองปลอยน้ำใหไหลหยดเขาเครื่องฟกตลอดเวลา พรอมท้ังตองมีถาดรองรับ
น้ำท้ิงในบริเวณสวนลางของตูฟกดวย ไขที่จะนำเขาฟกในตูฟกควรเปนไขท่ีแมจระเขเพ่ิงวางไขออกมาใหม ๆ หรือไมเกิน
24 ช่ัวโมง กอนเคล่ือนยายไขออกจากรังตองทำเครื่องหมายไขทุกฟอง โดยใชดินสอหรือหมึกกันน้ำเขียนเบอรรัง
วันเดือนป และตำแหนงมุม เหมือนขณะไขอยูในรัง นำไขมาลางทำความสะอาดเอาดินและเมือกท่ีหุมไขออกใหหมด
ดวยน้ำอุนอุณหภูมิคงที่ 30 องศาเซลเซียส คัดเอาเฉพาะไขท่ีมีเชื้อและมีสภาพสมบูรณเทานั้น การเคลื่อนยายไข
ทุกคร้งั จะตอ งระมัดระวังเปน พิเศษ ไมใ หไขไดร บั ความกระทบกระเทอื น

การฟกไขในตูฟก อาจทำการฟกโดยใชดินกลบไขขณะอยูในถาดฟกไขหรือไมก็ได การใชดินกลบนั้นเปนวิธี
ท่ีอาศัยหลักธรรมชาติเหมือนในรังที่แมจระเขทำข้ึน ดินจะมีสวนสำคัญในการชวยเปนตัวกลางในการเก็บความชื้น
ใหแกไขไดอยางเหมาะสม หากเกิดปญหากับเคร่ืองฟกไข เชน ถาความชื้นในตูฟกลดลง แตความช้ืนในดินยังคงมีอยู
ทำใหมีเวลาสำหรับแกไขขอบกพรองของเครื่องฟกไขไดทันการณกอนที่จะมีผลกระทบตอไข และดินยังเปนตัวชวย
ดูดซึมส่ิงสกปรกที่อาจเกิดขึ้นจากไขในตูฟกท่ีมีการเนาเสีย ทำใหมีเวลาท่ีจะจัดการไขท่ีเนาเสียน้ันออกจากตูฟกไดทัน
กอนท่ีเชื้อโรคจะแพรระบาดไปท่ัว นอกจากนั้นเชื้อแบคทีเรียบางชนิดในดิน มีสวนใหเปลือกไขเกิดรูพรุน ซ่ึงมี
ประโยชนมากสำหรับลูกจระเขในไข การฟกดวยวิธีนี้ ถาดสำหรับวางไขจระเขจะตองบรรจุดินรวนปนทราย วางไข
ในแนวนอน 180 องศา โดยวางไขในลักษณะเดิมทแ่ี มจระเขไ ขไวใ นธรรมชาติ หรือตามเครอื่ งหมายทที่ ำไว และใหฝงไข
อยูในดนิ ประมาณ 1 - 3 สว น ขณะทำการฟก ไข หา มกลบั ไขเปนอนั ขาดมฉิ ะน้ันจะฟก ไมออก

สำหรับการฟกไขช นิดท่ีไมตองใชด ินกลบไขในถาดใสไขฟก ขั้นตอนการฟกกค็ วรลางไขใ หสะอาด ไมใหมีดิน
และเมือกติดเปลือกไข รวมท้ังแชไขในน้ำยาฆาเชื้อ คัดไขที่มีเช้ือเทานั้นมาฟก การวางไขในถาดฟกก็ปฏิบัติ
เชนเดียวกันกับการฟกโดยใชดินกลบ เพียงแตไมตองอาศัยดินชวย แตตองดัดแปลงถาดวางไขใหสามารถตั้งวางไข
จระเขอยาใหเคลื่อนที่ หรือขยับเขย้ือนได จะตองหมั่นตรวจเช็คไขเปนประจำ หากพบวาไขใบไหนเสียจะตองรีบนำ
ออกทันที มิฉะนั้นแลวไขท่ีเนาเสียน้ันจะแตกระเบิดออกมา เปนการแพรเช้ือไปทั่วตูฟกทันที และตองคอยระวังไมให
ความชน้ื ในตูมากเกินไปจนเกิดนำ้ เกาะบนเปลอื กไข

การฟกดวยตูฟกทั้ง 2 วธิ ี จะตองมีข้ันตอนการทำความสะอาดตูฟก เชน การอบตูฟกเพ่ือฆาเช้ือเปนประจำ
ตองหม่ันคอยตรวจสอบการทำงานของเครอื่ ง ตรวจสอบอุณหภูมิ ความชื้นสม่ำเสมอตลอดเวลา การฟกไขในตูฟกจะ
ดูแลไขไดจำนวนมากๆ ในเวลาเดียวกันซ่ึงระยะยาวจะประหยัดกวาวิธีการซักดวยธรรมชาติ แตหากมีความผิดพลาด
ของเครื่องมือหรือเกิดความบกพรองของคนดูแล แลวแกไขไมทันหรือติดเช้ือ จะทำใหเกิดความเสียหายขึ้นกับ
ไขท้งั หมดในตู แตก ารฟกดว ยวธิ ีธรรมชาติ ความเสยี หายจะเกดิ เฉพาะไขเ พียงหลมุ ใดหลุมหนึ่งเปนสว น ๆ เทานนั้ และ
โดยธรรมชาติของประเทศไทยเอ้อื อำนวยตอ การฟกไขจ ระเขอยูแลว ดังนั้นสำหรับผทู ่ยี งั ไมมคี วามชำนาญหรือไมมีเวลา
เอาใจใสก ับตูฟกไดอยางเพยี งพอ และมไี ขจระเขจำนวนไมมาก วธิ กี ารฟกแบบธรรมชาตจิ ะเหมาะสมกวา (มนตร,ี 2542)

ข้อดี | ควบคุมสภาวะแวดลอมไดแนนอน ลดความสูญเสียลงมากสามารถตรวจดูและแยกไขเสียออกได
ตลอดเวลาและสามารถกำหนดเพศลกู จระเขไ ด

ขอ้ เสยี | เพิม่ การลงทุนและคาใชจา ย

- 39 -

ไขจระเขท่ีฟกโดยวิธีธรรมชาติ เลียนแบบธรรมชาติหรือฟกดวยตูฟกไขก็ตาม จะฟกออกเปนตัวโดยเฉลี่ย
ประมาณ 68 - 72 วัน สำหรับจระเขน ้ำจดื และ 78 - 85 วัน สำหรบั จระเขน ้ำเค็ม กอ นทีล่ ูกจระเขจะเจาะออกจากไข
จะสงเสียงรองอยูภายในไขกอน เมื่อจระเขในไขใบอื่นไดยินเสียงรองก็จะรองตาม ๆ กัน จากน้ันลูกจระเขก็จะใช
ปลายจมูกเจาะเปลือกไขออกมา
และควรปลอยใหลูกจระเขเจาะ
เปลือกไขออกมาเอง ยกเวนกรณี
ตั ว ใ ด ไ ม ค อ ย แ ข็ ง แ ร ง แ ล ะ ไ ม
สามารถเจาะเปลือกออกมาไดหมด
ก็ตองชวยแกะเปลือกไขออกให
(มนตรี, 2542) แตจะตองกระทำ
ดวยความระมัดระวังและนุมนวล
เปนพิเศษ ลูกจระเขเจาะออกมา
จากเปลือกไขแลว ถาเอามือไปจับ
ลู ก จ ร ะ เข โ ด ย ไม ได ร ะ วั ง
อ า จ ถู ก ลู ก จ ร ะ เข กั ด ถึ งกั บ
เลือดออกได เพราะชวงน้ีเข้ียว
แข็งแรงแลวจึงควรระมัดระวังดวย

จั บ เอ า ลู ก จ ร ะ เข ม า ล า ง
ทำความสะอาด และตัดสาย
สะดือท่ีติดอยูกับเปลือกไขให
เหลือประมาณครึ่งน้ิว แลวใชยา
ทิงเจอรทา สำหรบั บริเวณชองทอง
ในชวงนี้กย็ งั ไมป ดสนิทดี ก็ควรจะ
ทาใหดวยเพ่ือปองกันการติดเช้ือ

จากนั้นจึงคอยนำไปอนุบาลตอไป
(Nipon, 2554)

ลูกจระเขที่ฟกออกมาจากไขใหม ๆ ภาพท่ี 9 การช่วยลกู จระเข้ฟักออกจากไข่
จะมขี าที่แข็งแรงสามารถทรงตัวและ
คลานได มีลักษณะเหมือนตัวเต็มวัย
แตมีขนาดเล็กกวาและมีสีคล้ำกวา
ขณะแรกเกิดจะมีความยาว 27 - 29
เซนติเมตร น้ำหนัก 60 - 75 กรัม
ทง้ั น้ขี ึ้นอยกู บั ขนาดของไข

- 40 -

- 41 -

เรือ่ งท่ี 1 การอนุบาล

ลูกจระเขวัยออนในระยะแรก ตัวไหนท่ีแข็งแรงก็จะนำไปเล้ียงไวในบออนุบาล ขนาดบอมีเน้ือที่ไมต่ำกวา
50×60 เซนติเมตร มสี ว นทเี่ ปนบกและน้ำเทากันคือ 50 : 50 ใหระดบั น้ำสูงประมาณ 6 เซนตเิ มตร ตัวทไ่ี มแข็งแรงนัก
ก็แยกนำไปเลี้ยงไวอีกท่ีหน่ึง อาจใชหลอดไฟฟาขนาด 60 - 100 แรงเทียนใหความอบอุน จนกวาจะแข็งแรงเปนปกติ
คอยนำไปเลี้ยงไวในบออนุบาลรวมกับตัวอ่ืน หากเห็นวาสถานท่ีอนุบาลมียุงและแมลงวันรบกวน จะตองมีผามุงลวด
ติดปอ งกนั ยุงและแมลงไมใหร บกวนลกู จระเข และจะตอ งคอยดูแลเปล่ียนถายนำ้ ในบอใหส ะอาดอยเู สมอทุก ๆ วัน

สถานท่ีเล้ียงอนุบาลลูกจระเขในชวง 1 - 2 เดือนแรก ควรเปนสถานท่ีที่เงียบสงบไมมีเสียงรบกวน เพราะลูก
จระเขมีนิสัยตื่นตกใจและช็อคตายงาย ลูกจระเขที่ฟกออกมาใหม ๆ จะยังไมกินอาหาร เนื่องจากยังมีไขแดงเหลืออยู
ในชองทองเพ่ือใชเปนอาหารสำรองไดอีกประมาณ 5 - 7 วัน (ขึ้นกับอุณหภูมิสภาพแวดลอม) หลังจากไขแดงถูกใช
หมดแลว ลูกจระเขจึงจะรูสึกหิวและกินอาหาร ถามีคนเขาไปรบกวนบอย ๆ จะทำใหตื่นตกใจและไมยอมกินอาหาร
หรืออดอาหารไปอีกหลายวันจนผอมและเจริญเติบโตชา ลูกจระเขจะข้ึนมากินอาหารอีกก็ตอเม่ือรูสึกวาปลอดภัย
เทา นัน้ หากเกิดความหวาดระแวงและไมยอมกินอาหารจะอดไปจนตายได แมแ ตเ สียงฟารองฟาผาหรอื เสียงดังมาก ๆ
ก็จะทำใหลกู จระเขต น่ื ตกใจและช็อคตายไดเชนกัน

ลูกจระเขต ั้งแตระยะแรกออกจากไขใ นชว งการอนุบาลน้ี จะมีอตั ราการตายทีส่ งู ประมาณ 10 - 30 เปอรเซ็นต
การท่ีจะเลีย้ งอนบุ าลลูกจระเขใหมีอัตรารอดตายสงู แคไหน ก็ข้ึนอยูกบั ความสมบูรณแข็งแรงของลูกจระเขและวิธีการ
เลี้ยงดู หรือประสบการณค วามชำนาญของผูเล้ียงเปนปจ จยั สำคัญ (มนตรี, 2542)

ลกู จระเขท ีฟ่ กออกจากไขใ หม ๆ ควรไดร บั การเลย้ี งดูหรืออนบุ าลเปนกรณีพิเศษ โดยตอ งคำนงึ ถึง
1 | สุขศาสตร์สัตว์ สุขอนามัยของลูกจระเขแรกเกิดเปนส่ิงที่ตองคำนึงถึงมากเพราะมีโอกาสไดรับเชื้อโรคงาย
ซึ่งสามารถผานมาทางสะดือ โดยปะปนมากับน้ำที่ใชเล้ียงหรือพ้ืนบอไมสะอาด ดังนั้น จึงตองทำความสะอาดบอดวย
น้ำยาฆาเช้อื เปนประจำเปลี่ยนนำ้ ทุกวันวันละครั้ง เพ่ือขจัดเศษอาหารและสงิ่ ขับถายออกไป รวมถึงเครื่องมือเคร่อื งใช
ตลอดจนบคุ ลากรทต่ี อ งเนนถึงความสะอาดถูกสุขอนามยั เปน สำคญั
2 | โภชนาการ ลูกจระเขเกิดใหมในระยะ 7 วันแรก ยังไมกินอาหารเน่ืองจากไมสามารถใชไขแดง
ท่ีเหลืออยูภายในชองทอง แตหลังจากนี้แลว จำตองกินอาหารท่ีมีคุณภาพและปริมาณถูกตอง เพียงพอเหมาะสม เชน
เนื้อปลา กุง หมู ไกสับ ตลอดจนสัตวมีชีวิตเชน ลูกปลา ลูกกบ ฯลฯ ลูกจระเขจะกิน อาหารทุกวันวันละ 5 - 10%
ของนำ้ หนักตวั ทำใหอ ตั ราการเจรญิ เติบโตในระยะแรก ๆ สูงมาก
3 | สภาวะแวดล้อม สภาพแวดลอมมีผลตอการเจริญเติบโตและการอยูรอดของลูกจระเขเปนอยางมาก
ไมแพป จจัยทัง้ สองท่ีกลาวมาแลว ทั้งนี้ เพราะลูกจระเขที่ฟก ออกมาใหมตองเผชิญกับบรรยากาศภายนอก ทันทีทันใด
การเปลี่ยนแปลงอยางกะทันหันยอมทำใหลูกจระเขตกอยูในสภาพเครียด ซ่ึงจะโนมนำใหเจ็บปวย ติดเช้ือ
ไมกินอาหารและตาย ดังน้ัน ลูกจระเขท่ีฟกออกมาใหมควรเลี้ยงไวในตูอนุบาลหรือบออนุบาลที่มีอุณหภูมิบรรยากาศ
และในนำ้ ระหวา ง 31-32 องศาเซลเซยี ส อยูใ นที่เงยี บมืดมีอากาศไหลเวยี น ถายเทอยา งสม่ำเสมอ ลูกจระเขท ี่เกิดใหม
ควรอยูในบออนุบาลที่มีขนาดพ้ืนท่ีเหมาะสม ทั้งน้ีเพราะการอยูอยางหนาแนนเกินไปจะทำใหเกิดการกัดกัน
แยง อาหาร แยงพืน้ ท่ี แพรโรคงาย และสะสมความเครยี ดขน้ึ

- 42 -

ภาพโดย zoosnow จาก Pixabay

ตอกนาทรี่ 3เลย้ี ง

เรอ่ื งท่ี 1 ประเภทการเลี้ยง

การแบ่งประเภทการเลีย้ ง ตามวตั ถุประสงค สามารถแบงออกเปน ประเภทตา ง ๆ ดังตอไปน้ี (Nipon, 2554)

1 | ฟาร์มจระเข้ขุน เปนฟารมที่เลี้ยงลูกจระเขตั้งแตเล็กๆ โดยซ้ือลูกจระเขจากฟารมท่ีเพาะพันธุลูกจระเข

ลูกจระเขจะมีอายุประมาณ 2 - 3 เดือน ขนาดประมาณ 30 เซนติเมตร กินอาหารเองไดและมีความแข็งแรงดีแลว
ทำการเล้ียงดูจนจระเขโ ตไดขนาดตามที่ตกลงไวกับฟารมท่ีซอื้ ลูกจระเขมาเพื่อทำการขายคืน แลวรับลูกจระเขร ุนใหม
มาเล้ียงอีก หรือรับลูกจระเขมาเลี้ยงทุก ๆ ป เม่ือเลี้ยงครบ 3 ป จระเขจะมีขนาดยาว 2 - 3 เมตร ก็ขายคืนฟารม
เพาะพันธุ จากนั้นก็จะมีจระเขขายคืนฟารมเพาะพันธุทุก ๆ ป ทำใหมีรายไดตอเน่ือง ลักษณะการเลี้ยงแบบนี้พบวา
เปนที่นิยมกระทำกันมาก โดยบางคนใชจระเขเปนเหมือนถังขยะท่ีมีชีวิต คือ เปนตัวทำลายซากสัตว เชน หมู ไก
ที่เล้ียงไวในฟารม แทนท่ีจะทิ้งซากสัตวไป กลับกอใหเกิดประโยชนและผลพลอยไดตามมา แตก็มีบางแหงท่ีเล้ียงโดย
ไมต้ังใจเพื่อเก็บเกี่ยวผลประโยชนจากจระเข กรณีน้ีบอท่ีใชเลี้ยงจึงมักเปนบอรวม มีน้ำสะอาด พ้ืนเรียบ ไมขรุขระ
และท่ีสำคัญปริมาณจระเขตองไมหนาแนนจนเกินไป เพราะจะทำใหเกิดการตอสู แยงอาหาร เจริญเติบโตชา และ
แพรเชื้อโรคได การทำฟารมลักษณะนี้จะลงทุนนอยและดูแลงาย ไมมีความจำเปนตองใชความชำนาญหรือเทคโนโลยีชั้นสูง
เหมาะกับเกษตรกรรายยอ ย ซงึ่ ใชบ คุ คลในครอบครวั เปน ผูด แู ลกพ็ อ

2 | ฟาร์มจระเข้เพาะพันธุ์ หรือการเลี้ยงเพื่อเพาะขายลูก คือ การเล้ียงเฉพาะพอแมพันธุ เม่ือผสมไดลูก

ออกมาก็ขายเฉพาะลูกไปปตอป เปนฟารมจระเขที่ตองลงทุนสูงทั้งในดานของท่ีดินและคากอสรางบอเพาะพันธุ
เพราะตองเปนบอท่ีมีขนาดกวางใหญ ไมสามารถเลี้ยงใหหนาแนนเหมือนกับจระเขขุนได และใชระยะเวลาในการ
คืนทุนชา หากเริ่มเลี้ยงตั้งแตลูกจระเขแรกเกิดตองใชเวลานานถึง 10 ป กวาจะเร่ิมโตเปนพอแมพันธุได หรือ
หากตองการความรวดเร็วโดยหาซ้ือจระเขที่เปนพอแมพันธุเลี้ยงเลย ราคาก็จะสูง ผลตอบแทนไดลูกเพียงปละ 1 คร้ัง
เพราะจระเขจะผสมพันธุและวางไขเพียงปละ 1 คร้ังเทา น้ัน ไขก็ไดประมาณ 30 ใบตอพอแมพันธุ 1 คู ซึ่งไขน้ันจะมีเช้ือ

- 43 -